NEUROTSKI, SA STRESOM POVEZANI I

SOMATOFORMNI POREMEĆAJI

Prema MKB-10 u ovu grupu spadaju: fobični anksiozni

poremećaj, ostali anksiozni poremećaji, opsesivno-
kompulsivni poremećaj, reakcije na teški stres i
poremećaj prilagođavanja, disocijativni (konverzivni)
poremećaj, somatoformni poremećaj i ostali neurotski
poremećaji.

Pod neurozama podrazumijevaju se funcionalni nervni

poremećaji bez vidljivih znakova organskog oštećenja.
Znači, na ovom stupnju razvoja medicinske nauke nije
moguće otkriti patoanatomske i patofiziološke
mehanizme, koji bi objasnili način nastanka i razvoja
neurotskih poremećaja. Vjerovatno i to je bio razlog
zašto su uz neuroze u ovu grupu klasifikovani stresom
povezani i somatoformni poremećaji.

Naziv «neuroza» dao je Cellen 1772. godine (prema

trećem izdanju 1786).

Epidemiologija

Neurotski poremećaji su veoma česti naročito u

zemljama u razvoju, te su zabilježene prave epidemije
neuroza vezane za industrijalizaciju, urbanizaciju i
migraciju stanovništva.

1
ANKSIOZNOST
  
anksioznost, strepnja, tjeskoba od lat. anxietas, briga,
nespokojstvo, od korjena angere, stegnuti

Bolan ili tjeskoban nemir uma obično u periodu

dotadašnje ili nadolazeće bolesti; zabrinutost ili interes
ispunjeni strahom; abnormalan i preopterećavajući
osjećaj strepnje i straha često praćen fiziološkim
znacima (kao što je znojenje, napetost, porast pulsa),
sumnjama vezanim za realnost i prirodu prijetnje, te
unutarnjim dvojbama o ličnom kapacitetu da se nosi s
tim.
10% žena i 5% muškaraca u opštoj populaciji ima
simptome anksioznosti

10-20% starijih hospitaliziranih pacijenata ima

simptome anksioznosti

Između 60 i 90 % pacijenata sa depresivnim

poremećajem pati takođe i od anksioznih stanja.

Anksioznost i depresija

Ako se kaže da anksiozno stanje predstavlja ulazna

vrata za sve duševne bolesti, onda se može reći i da je
potištenost ili depresija pratnja, i to mračna, svih
duševni i tjelesnih poremećaja!

Historijski kontekst
2
Strah (anksioznost) i tuga (depresija) su najranije
opisana duševna stanja.

Sveti tekstovi su decidni i jasni:

Oni koji vjeruju u Boga i čine dobra djela

neće imati straha (anksioznost) i tuge (depresija)

ako strah nadjača nadu = beznađe, očaj, depresija

ako nada prevlada strah = poročnost, grješnost
Savremeni pristup napušta vrjednosni sistem: “dobro”
- “zlo”i ljudsku moralnu odgovornost.

Koncepti ljudske duše i grijeha su zamijenjeni

predodžbama ljudske svjesti, te psihološke i socijalne
patologije.
Pomanjkanje individualne moralnosti se vidi, ne kao
lična manjkavost koja se treba poboljšati procesom
pokajanja, već se vidi kao produkt neadekvatnosti u
procesima u kojima se ljudi socijaliziraju.

Anksioznost se može javiti najčešće u obliku same

kognitivne anksioznosti ili kao sindrom anksioznog
poremećaja kao što su fobični anksiozni poremećaji
panični popremećaji, opšti (generalizirani) anksiozni
poremećaj, opsesivno-kompulzivni poremećaj,
postraumatski stresni poremećaj.

3
Fobični anksiozni poremećaji
Fobično anksiozni poremećaji se karakterišu pojavom
anksioznosti i izbjegavanjem. Anksioznost se javlja u
jasno određenim okolnostima i susretima s objektima
koji inače nisu opasni. Zbog toga ove okolnosti ili
objekti se izbjegavaju ili se podnose s intenzivnim
strahom. U fobične anksiozne poremećaje spadaju
agorafobija, socijalne i specifične fobije.

Agorafobija: U ove fobije spadaju one koje obuhvataju

strah od otvorenog prostora, napuštanja stana, odlaska
u prodavnice, gužve na javnim mjestima, ili putovanja
vozom, autobusom ili avionom.
Od ovog poremećaja pretežno pate žene u mlađoj
životnoj dobi.

Socijalne fobije: Socijalne fobije se manifestuju kao

strah od toga da će poremećenu osobu neko promatrati,
što dovodi do izbjegavanja socijalnih situacija. Mogu se
pojaviti kao strah od crvenjenja, drhtanja ruku,
mučnine, nagle potrebe za mokrenjem itd. Anksioznost
može porasti do paničnih razmjera.
Socijalne fobije su podjednako zastupljene kod
muškaraca i žena, pretežno u mlađem životnom dobu.

Specifične fobije
Ove fobije su vezane za specifične situacije kao što je
blizina od određenih životinja, strah od visine, grmljevine,
mraka, letenja, zatvorenih prostora, korištenja javnih
zahoda, odlazaka zubaru, konzumiranja određenih
namirnica, pogleda na krv ili ozljedu.

4
Ostali anksiozni poremećaji
Kod ovih poremećaja anksioznost je glavni simptom i nije
ograničena na bilo kakvu situaciju u okolini. Ovdje
spadaju panični poremećaj, opšti anksiozni poremećaj,
miješana anksioznost i depresivni poremećaji i ostali
miješani anksiozni poremećaji.

Panični poremećaj: Panika je naglo nastali grupni ili

masovni strah, kojim se ne može gospodariti i koji
simultano doživljavaju svi pojedinci u masi. Javlja se kod
pojedinaca u masi, koji su izloženi nagloj, iznenadnoj
pojavi životne opasnosti ili prijetnji realne ili imaginarne
opasnosti, pri čemu je neophodno da kod njih postoji
uvjerenje da samo što nisu upali u klopku kao i da postoji
mogućnost da se ta klopka izbjegne. Brojni su primjeri za
paniku u svakodnevnom životu. Tako, pojava vatre u
kinosali, gdje je mnoštvo ljudi poneseno zanimljivom
filmskom radnjom, iznenada kod svih gledalaca, bez
razlike na njihovu dob, pol, edukaciju i druge
karakteristike izaziva provalustraha kod svakog pojedinca.
Tada svi imaju utisak da će stradati, ako se brzo ne
evakuišu iz vatrom zahvaćene prostorije, da će izgubiti
život ili od vatre ili od zagušenja. Znači panika je fenomen
koji se može javiti kod svakog čovjeka u određenim
situacijama i tada se manifestuje duže ili kraće vrijeme u
tri faze:
1) Faza kratkotrajne preplavljenosti snažnim emocijama
straha, zapanjenošću i poremećajem rasuđivanja,
2) faza reakcije, karakteriše se nekontrolisanim
ponašanjem i može da traje nekoliko dana i
3) faza razrješenja, kada dolazi do stabilizacije psihičkih
funkcija zahvaljujući samopomoći ili uzajamnoj pomoći.

5
Panični poremećaji – klinička slika

Poremećaji kod kojih se javlja panika kao dominantni

simptom, bez realne prijetnje da je život ugrožen je
sastavni dio posebnog entiteta u psihijatrijskoj
klasifikaciji koji se nazivaju panični poremećaji.
Njihova osnovna karakteristika je da rekurentni napadi
teške anksioznosti (panike), koji nisu ograničeni ni na
koju određenu priliku ili okolnosti su nepredvidivi.
Početkom 1960-tih godina psihijatri su uočili da ima
pacijenata koji ispoljavaju iznenadne napade
anksioznosti. Već tada je bilo evidentno da se takvi
bolesnici razlikuju od drugih pacijenata koji ispoljavaju
druge anksiozne poremećaje.
Osnovi elemenat za postavljanje dijagnoze temelji se na
pojavi paničnih ataka, koji se manifestuju u
doživljajima intezivnog straha ili neprijatnosti u
određenim periodima vremena. Simptomi poremećaja su:
 kratak dah (ili osjećaj gušenja),
 vrtoglavica ili malaksalost,
 bolovi u predjelu srca i ubrzan puls,
 drhtanje ili tresavica,
 znojenje,
 gušenje,
 muka na povraćanje ili stomačne tegobe,
 depersonalizacija ili derealizacija,
 ukočenost ili štipkanje,
 osjećaj vrućine ili hladnoće,
 bolovi u prsima,
 strah od smrti i
 strah od ludila ili da se ne učini nešto nekontrolisano.

6
Navedeni simptomi nastaju naglo i dostižu vrhunac inteziteta
u trajanju do deset minuta. Ataci se mogu ponoviti, ali po
pravilu iznenada kao što su i nastali, tako i nestaju. Međutim,
teška anksioznost može da traje i više stati
Ovaj poremećaj najčešće počinje iznenada, neočekivano, a
broj napada se povećava. Vremenom raste strah od pojave
novih napada. Kasnije, bolesnici izbjegavaju situacije i objekte
gdje su doživjeli već jednom paniku. Bolesnici koji među
simptomima imaju agorafobiju teže su oštećeni u svojoj
funcionalnosti.

Panični ataci se mogu javiti kao rijetki, izolovani incidenti,

koji uzrokuju neznatan ili nikakav uticaj na djelatnost
subjekta. Međutim, oni se mogu javiti u seriji i veoma štetnim
djelovanjem, koje pojedinca potpuno u izvjesnom periodu
vremena onesposobljavaju za bilo kakvu aktivnost. Nisu
rijetki slučajevi kada se panični atak manifestuje i u snu.

Epidemiologija: Panična stanja javljaju se u opštoj

populaciji dosta često. Tako, istraživači u SAD su
izračunali da jedan od sedamdeset i pet stanovnika ima
šansu da se u toku života suoči sa pojavom panične
atake. Predostavlja se da je učestalost paničnih
poremećaja približno ista u svim zemljama svijeta.
Panični poremećaji udruženi sa agorafobijom (fobični
strah od boravka na otvorenom prostoru) je dvaput
češća pojava kod žena nego kod muškaraca. Inače,
ocijenjeno je da se agorafobija javlja kod trećine
bolesnika sa paničnim poremećajima. Najčešće se
panični poremećaji javljaju kod adolescenata i u
mlađim zrelim godinama, ali može i u bilo koje životno
doba.

7
Diferencijalna dijagnoza:
Postoje brojni poremećaji u kojima su sastavni dio
simptomatologije i panični ataci. Prije svega, riječ je o
jednostavnim fobijama (gdje se panika javlja
neposredno ili nakon izlaganja pojedinca određenoj
situaciji ili objektu).
Isto se dešava i kod socijalnih fobija kada se subjekt
osjeća da je u fokusu tuđe pažnje (npr. dok jede).
Panični ataci se javljaju i kod depresija, disocijativnih
poremećaja, generalizovane anksioznosti,
apstinencijalne krize alkoholičara i zavisnika od droge
(kofeina, amfetamina i drugih psihostimulansa), kao i
kod tjelesnih oboljenja kao što su: srčana, nadbubrežna,
unutrašnjeg uha, štitne žlijezde i konvulzivnih
poremećaja.

Tretman:
Liječenje obuhvata farmakološki i nefarmakološki
tretman. U okviru farmakološke terapije primjenjuju se
antidepresivna sredstva i anksiolitici iz grupe
benzodiazepina.
Od nefarmakoloških načina liječenja primjenjuju se
psihoterapija, a naročito su uspješne kognitivna i
bihevioralna.

8
OPŠTI (GENERALIZIRANI) ANKSIOZNI POREMEĆAJ

Suštinski simptom je neodrena slobodno flotirajuća

anksioznost koja je generalizirana i perzistentna ali nije
ograničena niti se javlja u određenim posebnim
uslovima okoline (npr. slobodno flotirajući strah).
Dominirajući simptomi su veoma promjenljivi, bolesnici
se žale na stalni osjećaj nervoze, drhtanja, mišićne
napetosti, znojenje, palpitacije, vrtoglavice, tegobe u
epigastrijumu isl. Postoji stalni strah da će bolesnik ili
neko njegov bližnji ubrzo oboljeti ili doživjeti nesreću.

Diferencijalna dijagnoza

Veoma je teško ponekada razlikovati ovaj poremećaj od

drugih psihijatrijskih i somatskih oboljenja, jer je
anksioznost simptom većine psihijatrijskih i somatskih
poremećaja. Naročito je teško, u izvjesnim slučajevima,
dijagnostikovati depresivne, shizofrene, ili organske
poremećaje jer u značajnoj mjeri ispoljavaju
anksioznost.

Miješani anksiozni i depresivni poremećaji

Ova dijagnostička kategorija se primjenjuje kada su
prisutni simptomi anksioznosti i depresije izraženi u
jednakom omjerfu i intezitetu, tj. ni jedni jasno ne
prevladavaju.

Miješani anksiozni i depresivni poremećaji se relativno

često manifestuju u opštoj medicinskoj praksi.

9
OPSESIVNO-KOMPULSIVNI POREMEĆAJ

Opsesivno-kompulsivni poremećaj se karakteriše

pojavom prisilnih misli i radnji, koje oboljeli doživljava
kao nametnute i tuđe. Prisilne se misli ili radnje učestalo
ponovno vraćaju u bolesnikovo ponašanje ili aktivnosti,
u stereotipnom obliku i uvijek izazivaju nelagodnost i
strah. Bolesnik smatra da su besmislene i bezuspješno
im se pokušava suprotstaviti.

Epidemiologija:

U opštoj populaciji se procjenjuje da je prevalencija

ovih poremećaja do 1%, podjednako kod oba pola.

Etiologija:

Biološka istraživanja ukazuju da je smanjena

serotoninska aktivnost u mozgu bolesnika, koji
ispoljavaju opsesivno-kompulsivni poremećaj. Prema
psihodinamskoj koncepciji, poremećaj nastaje kao
posljedica konflikta i regresije na analni stadij
psihoseksualnog razvoja ličnosti.

Klinička slika

Početak poremećaja može biti akutan ili postepen. Prvi

simptomi se obično javljaju u djetinjstvu ili u mladosti
bolesnika. Premorbidno su to većinom anankastičke
ličnosti.

10
Prisilne misli mogu da se jave bolesniku u različitim
oblicima, kao što je rečeno, mimo njegove volje. To su
riječi ili rečenice koje su vrlo često neprijatne po svom
sadržaju (npr. da su ruke zaražene bakterijama koje će
izazvati neku tešku bolest).
Opsesivna ruminacija je unutrašnja diskusija u kojoj do
iscrpljenosti se raspravlja o razlozima za i protiv.
Opsesivne sumnje se odnose na različite aktivnosti za
koje oboljeli sumnjaju da ih nisu dobro uradili
(zaključati vrata, isključiti plin, električne aparate i sl.).
Prisilni impulsi su nametnuti porivi da se nešto uradi što
je u suprotnosti s bolesnikovom voljom (npr. da ubije
vlastito dijete).
Prisilni rituali obuhvataju niz besmislenih aktivnosti,
kao što su beskonačno pranje ruku, brojanje ili
ponavljanje nekih riječi, dok se ne zadovolji prisilna
potreba.
Tok ovog poremećaja je uglavnom hroničan.

Terapija

Liječenje bolesnika koji ispoljavaju opsesivno-

kompulsivni poremećaj je izuzetno teško. S manje ili
nešto više uspjeha koriste se psihofarmaci i različite
tehnike psihoterapije.

11
DISOCIJATIVNI (KONVERZIVNI) POREMEĆAJI

Zajednička karakteristika disocijativnih (konverzivnih)

poremećaja je parcijalni ili potpuni gubitak normalne
integracije pamćenja, orijentacije prema svojoj ličnosti,
trenutnih osjećanja i kontrole pokreta tijela. Ranije se
za ovakvu vrstu poremećaja koristio znaziv histerija.
Uzrok ovih poremećaja je psihička trauma – stres.
Somatski, neurološki i laboratorijski pregledi ovih
bolesnika su uvijek u granicama normale.

DISOCIJATIVNA AMNEZIJA

Disocijativna anamnezija manifestuje se gubitkom

sjećanja (amnezija) važnih i nedavno doživljenih
događaja i situacija.
Disocijativna amnezija je relativno rijedak poremećaj u
nor malnim situacijama. Poremećaj nastaje kao
posljedica intezivnog stresnog događaja. Amnezija se
odnosi na kraći ili duži period djelovanja psihičke
traume.

DISOCIJATIVNA FUGA
Disocijativne fuge se odlikuju iznenadnim i
nesvrsishodnim odlascima od kuće ili sa radnog mjesta.
U toku takvog ponašanja postoji amnezija, mada
ponašanje bolesnika za nekog sa strane može da se učini
sasvim normalnim.
Uzroci pojave fuga traže se u poremećaju razvoja
ličnosti i traumatskog doživljaja.

12
DISOCIJATIVNI STUPOR

Kod disocijativnog stupora dolazi do prekida kontakta s

okolinom i smanjenja ili odsutnosti voljnih pokreta.
Bolesnik ne reaguje na spoljnje draži kao što su svjetlo,
buka i sl.
Poremećaj nastaje kao primitivna zaštitna reakcija kod
vulnerabilnih osoba na traumatski događaj.

STANJE TRANSA I OPSJEDNUTOSTI

Ovaj poremećaj se karakteriše i privremenim gubitkom

osjećaja vlastitog identitet a i orijentacije u okolini.
Bolesnik se ponaša kao da je pod uticajem druge osobe,
svijest mu je sužena i usmjerena samo na određene
sadržaje.

OSTALI DISOCIJATIVNI (KONVERZIVNI)

POREMEĆAJI

Ganzerov sindrom je oblik disocijativnog poremećaja

koji se javlja kod zatvorenika, iako se može javiti i kod
drugih osoba u veoma različitim okolnostima. Naziva se
sindrom približnih odgovora, jer poremećeni daje
odgovore koji nisu tačni, ali su tu – negdje blizu.
Bolesnici daju utisak kao da «igraju» ulogu duševnih
bolesnika, ali njihovo ponašanje značajno odudara od
onog koje ispoljavaju psihijatrijski pacijenti.

13
SOMATOFORMNI POREMEĆAJI F45

Glavno je obilježje ponavljano iznošenje fizičkih

simptoma zajedno s ustrajnim traženjem medicinskog
ispitivanja usprkos ponavljanju negativnih nalaza i
liječnikovim uvjeravanjima da simptomi nemaju fizičke
osnove. Ako su tjelesni poremećaji prisutni, oni ne
objašnjavaju prirodu i opsežnost simptoma ili
bolesnikov distres i zaokupljenost simptomima.

F45.0 Somatizacijski poremećaj

Glavno su obilježje multiple, povratne i česte promjene

tjelesnih simptoma u trajanju od najmanje dvije godine.
Većina bolesnika ima dugu i kompliciranu povijest
kontakata s primarnom i specijalističkom zdravstvenom
zaštitom u toku koje je moglo biti provedeno mnogo
ispitivanja s negativnim nalazom i eksplorativnih
operacija bez rezultata. Simptomi se mogu odnositi na
svaki dio tijela ili sistem. Tok poremećaja je kroničan i
promjenljiv te često udružen s diskontinuitetom u
društvenom i međuljudskom ponašanju te ponašanju u
obitelji. Kratkotrajne (manje od dvije godine) i manje
uočljive skupine simptoma trebalo bi svrstati u
nediferencirani somatoformni poremećaj (F45.1).

14
F45.1Nediferencirani somatoformni poremećaj
Kada su somatoformne tegobe višestruke, promjenljive i
tvrdokorne, ali se kompletna i tipična slika
somatizacijskog poremećaja nije potpuno razvila,
trebalo bi uzeti u obzir dijagnozu nediferenciranoga
somatoformnog poremećaja.
Nediferencirani psihosomatski poremećaj

F45.2 Hipohondrijski poremećaj

Bitno je obilježje stalna zaokupljenost mogućnošću da je
prisutan jedan ili više ozbiljnih i progredirajućih
tjelesnih poremećaja. Bolesnici se trajno tuže na tjelesne
bolesti ili su trajno zaokupljeni svojim tjelesnim
izgledom. Normalne i obične osjećaje i izgled bolesnici
često tumače kao nenormalne i psihičke opterećujuće, a
pozornost je obično usmjerena samo na jedan ili dva
organa ili sustava u tijelu. Često su prisutne izražene
depresija i anksioznost i mogu potvrditi dodatne
dijagnoze.
Tjelesni dizmorfični porem ećaj
Dizmorfofobija (nesumanuta)
Hipohondrijska neuroza
Hipohondrijaza
Nozofobija (strah od bolesti)

15
F45.3 Somatoformna autonomna disfunkcija

Bolesnik iznosi simptome kao da su oni vezani uz fizički

poremećaj sustava ili organa koji je u velikoj mjeri ili
sasvim autonomno inerviran ili kontroliran npr.
kardiovaskularni sustav, probavni sustav, dišni sustav,
urogenitalni sustav. Obično postoje dva tipa simptoma
od kojih ni jedan ne upućuje na poremećaj odnosnog
organa ili sustava. Prvo, niz pritužbi temelji se na
objektivnim znakovima autonomnog poticaja, kao što su
lupanje srca, znojenje, crvenjenje, drhtanje, izražavanje
straha i distresa u vezi s mogućnošću tjelesnog
poremećaja. Drugo, postoje subjektivne žalbe
nespecifične ili promjenljive prirode, kao što su
prolazna probadanja i boli, osjećaj žarenja, težine,
napetosti, osjećaj napuhanosti ili nadutosti, koje
bolesnik pripisuje specifičnom organu ili sustavu.

F45.4 Perzistirajući somatoformni bolni poremećaj

Glavna je tegoba tvrdokorna, teška i psihički
opterećujuća bol koje se ne može sasvim objasniti
fiziološkim procesom ili tjelesnim poremećajem i koja se
javlja u vezi s emocionalnim konfliktom ili
psihosocijalnim problemima koji su dovoljni da se
zaključi da su glavni uzročni čimbenici. Rezultat je
obično znatno povećanje potpore i pažnje, osobne ili
medicinske. Bol, za koju se smatra da je psihogena
porijekla i koja se javlja u toku depresivnog poremećja
ili shizofrenije, ne bi trebalo ovamo ukjučiti.

16
F48 Ostali neurotski poremećaji

F48.0 Neurastenija

U prikazivanju ovog poremećaja pojavljuju se znatne

kulturalne razlike. Javlja se kao dva glavna tipa koja se
znatno preklapaju. Kod jednog tipa glavno obilježje jest
da se osobe tuže na povećani umor nakon duševnog
napora, često udružen s nešto smanjenim radnim
učinkom ili uspješnošću svladavanja svakodnevnih
zadataka. Duševni se umor tipično opisuje kao
neugodno nametanje asocijacija ili sjećanja koje skreću
pozornost, poteškoće u koncentraciji i općenito
nedjelotvorno mišljenje. Kod drugog tipa naglasak je na
osjećajima tjelesne slabosti i iscrpljenosti nakon i
najmanjeg napora, udružene s osjećajem boli u
mišićima i nemogućnosti opuštanja. U oba su tipa česti
različiti neugodni osjećaji kao što su vrtoglavica,
tenzijska glavobolja i osjećaj opće nestabilnosti. Česta je
zabrinutost zbog slabljenja duševnog ili tjelesnog
blagostanja, razdražljivost, anhedonija ili promjenljivi
blaži stupanj depresije i anksioznosti. Spavanje je
obično poremećeno u početnoj i srednjoj fazi, ali može
biti istaknuta i hipersomnija.

17
POSTTRAUMATSKI STRESNI POREMEĆAJ

Posttraumatski stresni poremećaj odraz je ekstremne

reakcije na težak stres, uključujući povećanu anksioznost,
izbjegavanje podražaja vezanih uz traumu te otupljivanje
emocionalnih reakcija.

Postoji razlika između PTSP i akutnog stresnog

poremećaja. Gotovo svaka traumatizirana osoba doživi
stres i to je normalna pojava. Većina ljudi oporavi se od
akutnog stresnog poremećaja već nakon nekoliko dana ili
tjedana pa nastavlja normalno živjeti bez razvoja PTSP.

Simptome PTSP razvrstavamo u tri glavne skupine:

1. ponovno doživljavanje traumatskog događaja:

sjećanja, noćne more, podražaji ili obljetnice koje
podsjećaju na događaj

2. izbjegavanje podražaja povezanih sa događajem ili

otupljivanje reaktivnosti:
izbjegavanje razmišljanja o traumi, amnezija za
događaj, smanjeno zanimanje za druge, osjećaj
pretvaranja u stranca, nesposobnost za pozitivne
osjećaje

3. simptomi pojačane pobuđenosti:

poremećaji spavanja, smanjena sposobnost
koncentracije, povećana pobuđenost, pretjerana reakcija
straha na iznenadne podražaje

Dijagnoza zahtjeva da simptomi iz svake skupine traju

dulje od 1 mjeseca.
18
Drugi problemi vezani uz PTSP su:
anksioznost, depresija, srdžba, osjećaj krivnje, zloupotreba
alkohola i droga, bračne nesuglasice, problemi na radnom
mjestu, nesposobnost za rad, suicidalne misli i planovi,
iznenadni napadi eksplozivnog nasilja, psihofiziološki
problemi vezani uz stres.
Kod djece se javljaju poremećaji spavanja sa noćnim
morama o čudovištima, kao i promjene ponašanja
(živahno dijete postaje povučeno i obrnuto). Neka djeca
počinju misliti da nikad neće odrasti, a neka izgube već
stečene razvojne vještine. Međutim, mnogo im je teže
razgovarati o svojim problemima nego odraslim
osobama.

Epidemiologija PTSP.
Prevalencija PTSP je oko 1% u općoj američkoj
populaciji. Učestalost se penje na 3.5% među civilima
koji su bili izloženi tjelesnom napadu te vijetnamskim
veteranima, a čak na 20% među osobama koje su bile
ranjene u Vijetnamu. Pokazuje komorbiditet sa
alkoholizmom, samoubojstvom i distimijom.

Etiologija posttraumatskog stresnog poremećaja

Rizični činioci za PTSP su: ženski spol, rano odvajanje

od roditelja, obiteljska anamneza poremećaja,
prethodni poremećaji (panični, opsesivno –
kompulzivni, depresija). Vjerojatnost pojave PTSP
povećava se s težinom traumatskog događaja. Pokazala
se i povezanost sa depresivnim atribucijskim stilom.

19
Teoretičari učenja pretpostavljaju da se poremećaj temelji
na klasičnom kondicioniranju straha na temelju kojeg se
razvija reakcija izbjegavanja, a takvu reakciju negativno
potkrepljuje ublažavanje straha uzrokovanog
nenazočnošću uvjetovanog podražaja. Kognitivno
bihevioralne teorije naglašavaju gubitak kontrole i
predvidljivosti.
Psihodinamska teorija kaže da se traumatski događaj
stalno ponavlja u svijesti osobe, no postaje toliko bolan da
se ili svjesno potiskuje ili prelazi u podsvijest. Vjeruje se da
u osobi dolazi do svojevrsne unutarnje borbe tokom koje se
nastoji traumu integrirati u postojeći sustav vjerovanja o
sebi i svijetu i tako joj pridati neko značenje i smisao.
Prema biološkoj teoriji trauma oštećuje noradrenergički
sustav povisujući koncentraciju noradrenalina uzrokujući
da se osoba lakše prestraši i snažnije izražava emocije no
što je to normalno.

Terapije postraumatskog stresnog poremećaja

Terapija stresa vezanog uz ratna djelovanja već se neko
vrijeme temelji na tri načela: neposrednost, blizina i
očekivanje. U SAD su se prvo počele koristiti grupe za
razgovor, koje su se usredotočile na rezidualne osjećaje
krivnje i bijesa kod veterana. Preporučuje se i grupna
terapija i uključivanje obitelji. Koristi se i izlaganje
pacijenata onome čega se boji (zamišljanje, sustavna
desenzibilizacija), relaksacija, racionalno – emocionalna
terapija, uvježbavanje rješavanja problema, vježbe
saopoštovanja i terapije u paru sa bračnim partnerom.
Psihodinamski pristup ohrabruje pacijenta da raspravlja o
traumi. Od lijekova se koriste antidepresivi i
trankvilizatori.

20
21