1 INT.

JUSTICE

Belastende verklaringen maar Demjanjuk

snurkt door
Gepubliceerd op : 29 oktober 2010 - 5:02 pm | door Rob Fransman (foto: ANP)
• Lees
Maandag

Voor het begin van iedere zitting is het weer spannend. Komt Demjanjuk of komt hij
niet? Van de bijna zestig procesdagen zijn er elf verloren gegaan omdat hij zich niet in
staat voelde om te komen. Of domweg geen zin had. Maandag kwam hij niet. We
kwamen niet te weten wie de ambulance waarin hij tussen gevangenis en rechtszaal
pendelt afbestelde. Noch in de gevangenis, noch in de rechtbank wist iemand er iets
van. Rechter Alt besliste dat de zaak toch moest doorgaan. Dan maar 's middags
beginnen.

Na de lunch ging het dan toch door. Niet in de ons zo vertrouwde grote rechtszaal
maar in een klein, haast intiem zaaltje. Demjanjuk werd van zijn rolstoel in bed
gelegd. De kleine ruimte zorgde voor een komisch beeld. De rechters zaten achter
hun balie min of meer boven het bed, de verdedigers en de tolk er pal naast en de
advocaten en de toehoorders in een kring er omheen. Alsof we op bezoek waren bij
een beminde zieke.

Vandaag was Norman Moscowitz aan de beurt, ooit de onderzoeker van het
Amerikaanse Office of Special Investigation (OSI). Zijn onderzoek leidde ertoe dat
Demjanjuk in 1987 naar Israël werd uitgeleverd om daar terecht te staan voor (door
hem niet gepleegde) misdaden in het vernietigingskamp Treblinka.

In juli was Moscowitz ook al in München. Busch maakte toen zo veel ruzie met de
rechters dat hem de tijd ontbrak om zijn kruisverhoor af te maken. Nu kwam de in
Californië gevestigde advocaat voor de tweede keer naar Zuid Duitsland. Gezien diens
niet onberispelijke rol in het Demjanjuk-proces in het verleden, was Busch er veel aan
gelegen om hem neer te zetten als een bedrieger. Busch stelde vragen, keer op keer,
steeds dezelfde vragen die door de rechter als irrelevant werden afgewezen, steeds
iets anders verpakt. Uiteindelijk leidde dat tot een geweldige ruzie. Zelden zal in een
rechtszaal zo hard zijn geschreeuwd door verdediger en rechter.
Toen de rust was weergekeerd hervatte Busch de ondervraging. Toen hij weer een
vraag stelde die al beantwoord was, had Alt er genoeg van. 'Als de verdediging
kennelijk niets nieuws te vragen heeft ontsla ik de getuige,' besliste hij. Busch was
woedend. Moscowitz was opnieuw voor niets uit Californië gekomen. Niet alleen voor
hem was het een verloren dag.

Dinsdag

De dinsdag begon zoals de dag daarvoor. Weer verscheen rechter Alt zonder toga om
ons te vertellen dat er iets was met een afbestelde ambulance. We zuchtten maar
eens. D. kwam uiteindelijk toch, zij het met anderhalf uur vertraging.

Een van de weinige successen van Demjanjuk's advocaat is dat hij erin geslaagd is
getuige-deskundige Prof. Johannis Houwink ten Cate te wraken. Houwink ten Cate is
een vooraanstaand deskundige op het gebied van de Westerborklijsten. Dankzij die
lijsten weet men wel exact hoeveel Nederlandse joden daar zijn vermoord. We kennen
hun namen en hun leeftijd. De administratie in Westerbork hield het allemaal keurig
bij. 34.295 is het aantal.

Demjanjuk wordt aangeklaagd voor hulp bij moord op 'slechts' zo'n 29.000 van hen
omdat hij nog in 'opleiding' in Trawniki was toen de eerste treinen met Nederlandse
slachtoffers in Sobibor arriveerden. Saillant detail: drie dagen voordat Rachel en Izak
Fransman daar aankwamen, werd Demjanjuk door de Trawniki-leiding voldoende
opgeleid geacht om in Sobibor zijn beulswerk te kunnen doen. Hij was dus
aanwezig...ik maak die zin niet af.

Omdat Houwink ten Cate was gewraakt, nodigde de rechtbank een andere getuige-
deskundige uit. Dr. Regina Grüter kwam nu uitleg geven hoe de lijsten tot stand zijn
gekomen. De Nederlandse bureaucratie vond het toentertijd maar niets dat de
Duitsers mensen zo maar deporteerden zonder dat behoorlijk te administreren. Dat
ging zo maar niet! Zo kon het gebeuren dat in Westerbork er een heus
bevolkingsregister werd opgericht.

Om redenen die iets met verjaring te doen hebben is de berechting van Demjanjuk
alleen mogelijk als er wordt aangetoond dat gedurende zijn verblijf in Sobibor ook
Duitse Joden daar zijn vermoord. De Westerborklijsten tonen aan dat dat inderdaad
het geval is. De aanvoerder van ons advocatenteam vertelde me dat het voldoende is
wanneer kan worden aangetoond dat slechts één Joodse Duitser op die lijst staat.
Mevrouw Grüter kon de rechtbank vertellen dat er minimaal duizend Duitse joden van
Westerbork naar Sobibor zijn getransporteerd.

Anwalt Busch deed nauwelijks een poging om Grüters verklaring onderuit te halen.
Tegen zo veel deskundigheid was geen kruid gewassen, dat wist hij ook wel.

Opvallender was de vraag van zijn immer zwijgende collega Maul. In al die maanden
heeft de man zijn mond slechts één keer geopend. Toen stelde hij een getuige-
deskundige de voor de Nebenkläger buitengewoon beledigende vraag of het gas
waarmee mensen in Sobibor werden vermoord geproduceerd werd door een diesel- of
een benzinemotor.

Dit keer vroeg hij weer iets dat me serieus aan zijn integriteit doet twijfelen. 'Was
mevrouw Grüter wel zeker dat de treinen uit Westerbork in Sobibor waren
aangekomen? Er waren tenslotte wel verzendlijsten maar voor ontvangst was nooit
getekend.' Grüter antwoordde koel dat er geen twijfel mogelijk was en legde uit
waarom. Er zijn gelukkig verklaringen van overlevenden. Weinig, veel te weinig, dat
wel. Maar ze laten niet de geringste ruimte voor twijfel.

Woensdag
Met Dr. Grüter is de laatste getuige aan het woord geweest. Tenzij Anwalt Busch nog
met een getuige komt maar dat is niet te verwachten. Tijdens al deze maanden is hij
niet in staat geweest om ook maar één ontlastende getuige te vinden. Al wat Busch
doet is de zaak vertragen door het voorlezen van ellenlange stukken waarin hij de
rechtbank wraakt. Vlijt kan men de man niet ontzeggen, het is ongelofelijk hoeveel
papier hij produceert.

Arme rechters die dat allemaal moeten lezen alvorens zijn verzoeken af te wijzen.
Iedere beslissing is goed voor een nieuwe wraking. Zo gaat de tijd voorbij, wordt
Demjanjuk ouder en de kans groter dat Demjanjuk sterft voordat de rechtbank tot
een oordeel komt. Hoopt Busch.

Er zijn tot het einde van dit jaar nog acht zittingsdagen gepland. Hoe lang het daarna
nog gaat duren weet niemand. In de corridor schoot ik rechter Alt even aan. Het is
opvallend hoe benaderbaar deze rechter buiten de rechtszaal is. Hij vertelde me dat
hij zich niet op een datum wil vastleggen maar dat hij eind december in staat is om te
zeggen hoeveel zittingsdagen er in 2011 nog nodig zullen zijn.

De dagen tot aan het einde van het jaar zullen voornamelijk worden besteed aan het
voorlezen en tonen van documenten. Deze woensdag werd misschien wel het
allesbeslissende document voorgelezen. Dat is het protocol van een verhoor uit 1949
van Ignant Daniltchenko, een collega van Demjanjuk.

Daniltchenko is de enige die verklaard heeft dat hij Demjanjuk in Sobibor heeft
gezien. Die verklaring is zo belangrijk omdat Daniltchenko helemaal niet gevraagd is
om speciaal Demjanjuk te noemen. In zijn verklaring noemt hij de namen van een
twintigtal collega's. Van allen beschrijft hij het signalement, de leeftijd, hun
nationaliteit, geboorteplaats en soms zelfs de naam van hun vader. De KGB-luitenant
die het verhoor afnam heeft van al die namen een lijst samengesteld. Nummer vier op
die lijst is Iwan Demjanjuk.

Daniltchenko was samen met hem in Trawniki, in Sobibor en in het concentratiekamp

Flossenburg. Let wel, het verhoor stamt uit 1949 toen nog geen mens naar
Demjanjuk zocht. Daniltchenko werd tot 25 jaar werkkamp in Siberië veroordeeld.
Sommigen zeggen dat hij daar gestorven is, anderen dat hij nog een paar jaar na zijn
vrijlating heeft geleefd.

Het is opvallend dat iedere keer dat wanneer er getuigenverklaringen zijn die
Demjanjuk belasten, hij nog iets zieker wordt. Dat die tactiek ook wel eens
antiproductief kan zijn bleek deze morgen. Busch liet weten dat zijn cliënt leed onder
helse pijnen. Daardoor was de beklaagde niet in staat het proces te volgen. Daarom
moest een en ander onmiddellijk ophouden.

Desgevraagd vertelde Dokter Stein dat hij geen verandering in de gezondheid van
Demjanjuk had geconstateerd. Dat deed rechter Alt fijntjes opmerken dat wanneer de
beklaagde in staat was om zo eloquent over zijn kwalen te vertellen, hij ook in staat
mocht worden geacht om te volgen wat er op de zitting werd gezegd. De zitting ging
door.

Het leek of het Demjanjuk allemaal niet zo veel kon schelen. Hij snurkte rustig door.
• In het midden staat mevrouw Grüter
foto: Rob Fransman