You are on page 1of 152

the most important task – to unify the world to the extent, when the systemic confrontation would no

more be the main driving force behind formation of global relations. Globalization may refer
to the diminution or elimination of state-enforced restrictions on exchanges across borders and
the increasingly integrated and complex global system of production and exchange that has emerged
as a result.42 But this diminution did not eliminate need for confrontation of states on the systemic level.
Despite much ado about emergence of new unattached global players, which may ultimately shape socialur mecnierebaTa seria
the future of the world, like NGOs for instance, so far their influence falls short of this by the leading
states and besides at least some of them often ultimately act as agents of their respective countries.
The real problem is that two previous stages of globalization were initiated and led by the young ethnos
(personified in the respective states), which were able and eager to generate and promote new ideas,
values that ultimately reshaped the world. Besides when Britain was loosing its status as the leading
global power the younger US was ready to take its place. Today global relations are obviously set to be
shaped by the power that has already led the world through one globalization cycle (which is still going
on) and is obviously rather short of new ideas on one side, and world’s oldest remaining territorial
empire, which passed the stage of generation of new ideas approximately two millenniums ago. The
problem is, whether in the coming years, the world will face extension of the second globalization or
some different set of relations will shape the new globalization. In both cases there are two main
questions, to which there are no definite answers so far –
• if the current stage of globalization will go on, will such ideas and practices, which shaped it, be
viable enough, to sustain it?
• if there should emerge new stage of globalization, who is going to become generator of new ideas
and values, will emerge as new leading global player? msoflio
politikis
globalizacia

momzadebulia socialur mecnierebaTa centris


akademiuri stipendiis safuZvelze

saleqcio kursi
socialuri mecnierebebis magistraturisaTvis

valeri meliqiZe

Tbilisi
42
2006
See lecture by T. Palmer at http://www.polit.ru/lectures/2005/12/09/palmer.html

152
socialur mecnierebaTa seria coherent and purposeful than before. Terrorism threat was used as the main pretext to invade Iraq in
2003 – a controversial step, which did not add to American popularity throughout the world to say the
mTavari redaqtori: marine CitaSvili least of it. Still the invasion per se can not pose any threat to the existing system of global relations –
violating sovereignty of other countries without consent of international community used to be a rather
standard mode of behaviour for the leading global as well as the more aggressive local players
enobrivi redaqtori: lia kaWarava throughout the whole period since the end of WW II. The real trouble is that the US exposed itself as a
major power unable to produce a coherent set of procedures to take care of the occupied territory after
the successful military campaign. The US administration was obviously at the sea about what to do in
dakabadoneba, ydis dizaini: giorgi bagrationi Iraq immediately after invasion, had no long-term occupation and transformation strategy and the more
important – no exit strategy.
Although many compare Iraq and Vietnam campaigns, despite the superficial similarities they are
different on principle. The real difference is that Vietnam, as country was (and is still) standing alone.
Departing from it (even through evacuating the last personnel by helicopters from the roof of American
embassy) truly meant disengagement with no prospect of future confrontation unless the US preferred
so. Iraq, on the other hand, is an integral part of large and lately rather aggressive Moslem world. Any
© socialur mecnierebaTa centri, 2006 kind of retreat save for leaving behind stable, united, well functioning country is going to be treated as
© Center for Social Sciences, 2006 victory of the extremist, anti-Western forces, meaning that terror will follow the outgoing army.41 Besides
any outcome of Iraq campaign but the ultimate victory will lead to loosing the face by the US, which
q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. # 10 under the current circumstances will strongly (if not ultimately) undermine its position as the
uncontested global leader. The US could allow itself to loose the face after Vietnam (although it was
el. fosta: contact@ucss.ge extremely difficult), since it could (and did) always point out the USSR and China as forces standing
internet gverdi: www.ucss.ge behind it. In case of Iraq, there are no forces strong enough to use as justification in case of American
failure there. Even whatever is called the global terrorism, is more the idea, than the actual network or
organization, able to match the US might.
On the other hand, Iraq happened at time, when the new real strategic antagonist to the US – China,
is already looming on the horizon. The probable US-China strategic confrontation may affect the
existing set of global relations in the following way -
First – despite a plenty of superficial similarities this competition is not going to be like the US-USSR
hostile partnership. China is much better managed, organized and more purposeful country, than the
Soviet Union used to be, with tens of centuries of experience of building and promotion its imperial
wigni momzadebulia da gamocemulia `socialur mecnierebaTa centris~
hegemony. For it the coming confrontation is one more episode in its millenniums long history – some
(Center for Social Sciences) mier, fondis OSI – Zug, budapeStis Ria kind of rise and fall of the twenty second dynasty.
sazogadoebis institutis umaRlesi ganaTlebis mxardaWeris Second – the USSR entered the cold war after its Pyrrhic victory over Germany, from which it had
programis (HESP) finansuri xelSewyobiT never actually recovered, confrontation with the US being the major, but not the main factor of its
ultimate failure. China, on the other hand is approaching this confrontation as one of the most
successful countries of the modern world, still gaining power, still obviously far from the peak of its
economic success. Besides as country, which achieved the outstanding success through obviously
defying the US, China makes extremely attractive role-model for many countries (especially in Latin
America and Africa, which do not have the first-hand historical experience of dealing with imperial
China). Thus it may easily change the current setting of relations defining the globalization by building
The book has been published by the Center for Social Sciences, sponsored by coalition of countries, considering themselves objects of the American hegemony (actual or
the OSI-Zug Foundation and the Higher Education Support Program (HESP) imaginative).
of the Open Society Institute-Budapest. Third – the USSR was virtually self-sufficient economically and took almost negligent part in global
economic processes. At least it did not compete with the West about global markets and especially over
energy sources. The US-USSR confrontation took place almost exclusively in ideological, political,
military spheres. China, on the other hand is a major global economic player and is directly competing
with the West especially over raw materials (access to energy sources first of all). Need for safe access
to energy sources will configure its behaviour in the foreseeable future, meaning that it’s directly
interfering into territories and spheres of activities, which for many years were considered the exclusive
sphere of the Western (mainly American) strategic interests. Besides, the level of integration of Chinese
economy into the global market is already extremely high, as well as interdependence of the US and
Chinese economies. As the major holder of the US bonds China may more easily influence (and is
influencing) the US economy (especially the USD), than the US may influence Chinese economy.
ISBN: 99940 - 872 - 1 - 5 Among other things this means that any US-Chinese rivalry will have much stronger repercussions in
the global economy than the US-USSR confrontation might ever have (save for the global nuclear war,
which never took place).
Still despite all visible changes brought upon the world by globalization, it ultimately failed to perform

41
Fact that this wrath will mainly fall on the heads of Europeans who are still more easily accessible than the US proper,
does not change the general strategic outcome an iota.

151
• despite the obvious systemic incompatibility and open antagonism, in the long run relations
between these two blocks (especially the US and the USSR proper) might be characterized as
hostile partnership. Pursuing their own interests both superpowers established mutually
complimentary set of relations, which despite the numerous drawbacks helped to preserve
relatively stable balance of interests worldwide for at least four decades.
• the side led by the US (or to be more correct – the US proper) played the active role in these sarCevi
relations - generating ideas, promoting values, initiating processes that again in the long run
proved to be more attractive to the major part of the world and viable, as opposed to those
proposed by the USSR. The Soviet Union although by no means the passive participant of this gv.
competition, played nevertheless the reactive role in the sense that it mainly attempted to ward off
the opponent’s challenges. Especially in the end of confrontation it was relegated the role of Sesavali ..................................................................................................................................... 4
sidekick.
• this competition led to the directly opposing consequences for participating sides. For the US (and Tavi 1. globalizaciisa da msoflio politikis Teoriebi ................................. 16
its allies) pursuing their interests worldwide led among other things to opening and /or creation of
new markets with associated profits and boost to a general economic development. The USSR,
based on the state mode of production was unable to profit properly from control it established konkretuli SemTxveva (Case-Study) 1
(one or the other way) over countries and territories throughout the world. Quite on the contrary – ori sazogadoebrivi sistema— asparezoba grZeldeba? ............................. 17
almost any such ally presented heavy burden for the Soviet economy.
The USSR played its historic role and left the global arena in 1991, although left a huge void in Tavi 2. msoflio politikis globalizacia ............................................................... 24
global relations after itself. The main problem facing globalization today is whether the set of relations
which calls for two competitive, hostile partners to function properly can be preserved after one of major konkretuli SemTxveva (Case-Study) 2
players simply disappeared, or some new set of relations should be brought into play in order to
preserve the relative stability and positive development trends worldwide.
amerikis SeerTebuli Statebi — “uxaliso imperia” .................................... 51
On the other hand, set of global relations after the demise of the USSR has undergone a number of
visible alterations, while number of new problems has surfaced too, major part of which are related to Tavi 3. ekonomikuri ganviTareba da msoflio politikis globalizacia...... 60
the US as the only remaining leading global player.
Obviously the United States, in the absence of their formidable opponent are much freer to pursuit konkretuli SemTxveva (Case Study) 3
their own interest worldwide as they see fit, disregarding any opposition, including this by the formal terorizmi — msoflio politikis axali ZiriTadi moTamaSe? ................ 74
international institutions like the UN, as well as friendly opposition by their closest European allies.
Among other things this allows it to act selectively, to disregard countries, regions and processes, which Tavi 4. zogierTi globaluri problema. demografiuli da ekologiuri
do not come under its direct, current interests. For instance the US allows itself to disregard almost problemebi........................................................................................................................ 88
totally processes developing in sub-Saharan Africa, although this is the region, which needs close
attention of the leading world power most. Simultaneously this leads to temptation to intervene more
often and in more places in the world, where the US interests may seem endangered with associated
Tavi 5. zogierTi globaluri problema globaluri. teqnologiebi,
overstretch of available resources. kultura msoflio urTierTobebSi ...................................................................... 101
The price of failures (both domestic and international) for this country also increased dramatically,
since there is no opponent strong enough to write off consequences of flawed decisions as enemy daskvna — globaluri politika erayis Semdeg ....................................................... 109
intrigues. More other, the position of the US as the only remaining world superpower has literally put it
into the spotlight, has made it the easy target for criticism. For many (including America’s closest allies) Globalization of World Politics......................................................................................122
it has become virtually habitual to blame the US for any problems that occur globally, to interpret any
local failures and crises as results of American meddling into the domestic affairs of any given country.
The difficulties of development of set of relations that in the end lead to major alterations of
development trends worldwide have become manifold too. It’s relatively easy for a leading world power
to take into account rather well known properties (both positive and negative) of a relatively small
number of both allies and adversaries and plan from here. It’s much more difficult to plan and to act
efficiently, when the same power is dealing with a host of adversaries (many of which nowadays have
no formal status, managing center and precise location) with conflicting interests and/or no precisely
defined interests – the level of uncertainty is simply rising sharply. This situation is further exacerbated
by fact that countries, which are considered the US allies (or rather position themselves as such) are
not separately powerful enough to provide any real support in case of need, or oppose it if such
necessity arises. This is especially true about the European allies of the US, since the EU has so far
has not become the single, independent, efficient political unity, while separately even such local
heavy-weights Germany, France, the UK are not able to endow efficiently to formation of the current set
of global relations.
The main problem of the current stage of globalization as it seems today, is that the US is still acting
based on the old strategic thinking, inherited from the period of the global confrontation and has
summarily failed to produce and promote new values, ideas or policies, different from those used during
the cold war. Moreover the whole decade after the demise of the USSR global activities of the US
looked suspiciously like search for a new strategic antagonist to take place of the late one. After finding
(or rather appointing) one in the guise of the global terrorism American activities became at least more

150 3
arc ise didixnis win amerikel turistTa jgufi italias ewvia. “sakvirveli!” — ganucxada principle should possess some cultural value is of no importance. Such value may be created as by-
erT-erTma maTganma adgilobriv gamyols, Cems megobars: “Tqvenc gqoniaT pica?!”. product of technological process, but producers are by no means obliged to pursue this goal. Process
iaponel boi skautTa jgufi Cavida CikagoSi. “sakvirveli!” uTxres maT Tavis jgufis of cultural diffusion based on such commodity is extremely efficient precisely because in the end it’s
xelmZRvanels — “maTac hqoniaT makdonaldsi?!”.1 faceless and indifferent towards consumer of such produce, moreover towards the product content –
“Хотели как лучше, а получилось как всегда” – viqtor Cernomirdini, Tanamedrove rusi the most important is to make consumer pay for it. In general this situation strongly reminds the old
mWermetyveli. adage about the hired gun, telling his victim seconds before pulling the trigger – “Sorry pal, there is
nothing personal, just a business”.
Culture of any society influenced by such expansion, undergoes transformation, sometimes to the
Sesavali — ra aris globalizacia? brink of stagnation and degeneration, emergence of hybrid “bastard” sub-cultures. As a result plenty of
sayovelTaod aRiarebulia, rom daaxolebiT meoce saukunis meore naxevridan people, especially young, perceive the world in a pretty distorted form, for them the actual situation
sazogadoebrivi ganviTareba dedamiwaze mimdinareobs didi, erTiani procesis farglebSi, (especially as regards the US) is being replaced by some illusion created by marketing experts.
romelic globalizaciis saxeliTaa cnobili. Naturally it would be an exaggeration to simply assess this global process as negative, although it’s
aRiarebulia, agreTve, rom dedamiwaze mcxovrebi adamianebis udidesi umetesoba adre hard to find many positive aspects of it too. Although the objective inevitability of it should be accepted.
Tu gvian, ama Tu im saxiT, xvdeba am procesis moqmedebis sferoSi, xolo yvelaze aqtiurebs It’s pretty hard to resist this kind of process (if necessary at all) – it’s able to penetrate everywhere,
TavianTi ambiciebis realizacia mxolod mis farglebSi SeuZliaT. even into such isolated societies as the USSR used to be. Plus it does not look negative for the vast
Sesabamisad nebismieri adamiani, romelsac elementaruli ganaTleba mainc aqvs majority of population – on the contrary the modern [popular] culture diffusion is pretty attractive for
miRebuli, icnobs sityvas “globalizacia”, iseve rogorc masTan axlos mdgar iseT termins, many. Besides where such resistance takes place (for instance in France, which is notable for
rogoricaa globaluri. es sityvebi SedarebiT ganviTarebul qveynebSi mainc ukve didi protecting its own culture from the foreign encroachment) it’s mostly based on the direct government
xania yoveldRiuri salaparako enis ganuyofel nawilad iqcnen.2 ase rom, yofiT doneze intervention in form of subsidies or quotas, i.e. mainly non-market mechanisms that the majority of
mainc, uamrav adamians gaaCnia sakuTari ganzogadebuli warmodgena am procesis Sesaxeb da developing countries can not apply efficiently or rather would not dare (mostly under the pressure of
pozicia (dadebiTi Tu uaryofiTi) mis mimarT. Tumca umetes SemTxvevaSi es xdeba im saxiT international donors).
da im doneze, rogorc aRwerilia kursis epigrafSi moyvanil magaliTSi. As to connecting this process directly to the US and branding it as American cultural aggression –
sul sxvagvaradaa mdgomareoba am terminis formaluri, mecnierulad dasabuTebuli this is almost exclusively the private business venture and the US as a state has very little to do with it.
ganmartebis TvalsazrisiT. arsebobs globalizaciis imdeni ganmarteba, rom sabolooo Situation when Americans play the most active role in the modern cultural expansion is mostly defined
jamSi raime daskvnebis gamotana maT safuZvelze praqtikulad SeuZlebelia. situacia by fact that they initiated treatment of cultural values as market commodities and even today still enjoy
Zalian waagavs imas, romelic aRwera cnobilma amerikelma mweralma robert hainlainma jer comparative advantage over their competitors. Besides in this type of competition companies that
kidev 1940-iani wlebis dasawyisSi. “magaliTad, - ambobda misi erT-erTi wignis gmiri — zmnas possess more marketing and distribution resources usually conquer markets – such companies again
yofna inglisur enaSi gaaCnia ocdaerTi gansxvavebuli mniSvneloba, romelTaganac arc being mostly American. Fact that many important American movie studios are owned by Japanese
erTi ar Seesabameba sinamdviles”.3 nowadays plays little role in development of this process.
am situaciis warmoqmna advilad gasagebia. is kargad aixsneba sazogadoebrivi ganviTa- Whether the US is loved or hated in the modern world, for the global mass consumer of culture it
rebis problemebis zedmeti ideologiuri datvirTviT, iseve rogorc avadsaxsenebeli still remains the most attractive country (or rather its image created for mass culture) and consecutively
politikuri koreqtulobis kulturiT, romelic ar iZleva saSualebas daarqva namdvili the mythology based on the US realities is the most influential. Neither for instance Italians, more over
saxeli sakmaod uwyinar movlenebsac ki. so Indians or Brazilians can be used as role-models – the respective countries and their way of life are
aseTi mdgomareoba aSkarad awyobT politikosebs, radganac aZlevs maT saSualebas not attractive enough so far.
daudon mecnieruli (ufro swored “wamecnierulo”) sarCuli faqtiurad nebismier Approximately the same considerations may be applied to a process of spread of English language
gadawyvetilebas. meore mxriv, mravali sakmaod advilad gasagebi movlena aseTi midgomis (rather its American version) throughout the world – the process plenty again dub as “linguistic
farglebSi Znelad asaxsneli xdeba. imperialism”. This again should not be perceived as deliberate expansion, but rather as a vital
Sedegad viRebT imas, risi magaliTic moyvanili iqna inglisur gazeT “gardianSi” 2002 necessity. Globalized planet simply needs a language of communication. There even were numerous
wels — erT-erTi gadacemis dros redaqtorma ekonomikis sakiTxebSi evan devisma axsena failed attempts to create such language artificially. Fact that in the end English emerged as language of
“globalizacia — rasac ar unda niSnavdes es”. wamyvanma upasuxa: “keTili, Tu man ar icis es global communication is absolutely logical and simply reflects the existing realities – the place that is
ras niSnavs, eSmakma dalaxvros, maS Cven raRa mogveTxoveba?”4 occupied by the US (as well other English speaking countries) in the modern global development.
globalizaciis dResdReobiT yvelaze xSirad xmarebuli ganmartebebidan SeiZleba Moreover, the country where population speaks English, is more open to outside world, has much
gamoiyos ramdenime yvelaze tipuri, rogorebicaa magaliTad: better chances to attract foreign investments and as a whole enjoys considerable comparative
— “[yvelaferi] rac gavrcelebulia an gamoiyeneba mTel msoflioSi” (uebsteris advantage over its neighbours who do not speak English.
leqsikoni).5
— “procesi, romelic saSualebas aZlevs finansur da sainvesticio bazrebs imoqmedon Conclusion. The Globalization of World Politics Beyond Iraq.
saerTaSoriso asparezze, ZiriTadad deregulirebisa da gaumjobesebuli kavSirebis
Any large-scale phenomena, being that natural or societal are characterized by the huge inertia.
Sedegad”(kolinzis leqsikoni).6
Processes, situations, relations persist long after causes that led to their emergence had disappeared.
- “procesi, romlis saSualebiTac yoveldRiuri cxovrebis gamocdilebas, romelic
xasiaTdeba saqonlisa da ideeebis gavrcelebiT (difuziiT), SeuZlia gamoiwvios The most telling example of such inertia is Africa. Problems that plague this continent today were
created during the first globalization when then leading world powers divided the continent as they
kulturuli warmosaxvis standartizacia msoflios doneze” (britanuli enciklopedia). 7
could, totally disregarding the local interests. So called decolonization process during the second
Zalian uxeSad koncentrirebuli saxiT popularuli warmodgenebi globalizaciis globalization simply formalized, legalized these arbitrary divisions and forced them upon peoples who
Sesaxeb SesaZlebelia daviyvanoT Semdeg 5 Tezisamde. Gglobalizacia aris — had never willingly participated in their creation in the first place. As a result apart from the North Africa,
a/ qveynebs Soris sazRvrebis moSla; the rest of the continent is mostly represented by hardly viable states, which exist within their formal
b/ globaluri, saerTo-sakacobrio problemebis aRmoceneba; boundaries again because the leading world powers insist on preservation of the current state of affairs.
g/ ramdenime qveynis mier msoflioze Zalauflebis xelSi Cagdeba; The same consideration may be applied to the second globalization too. The set of relations that
d/nebismieri sazogadoebrivi procesebis gavrceleba mTels msoflioSi; affects development processes worldwide today was established and developed in the process of
e/ qveynebis mier sakuTari kulturuli TviTmyofadobis dakargva. systemic opposition between blocks of countries led by the USA and the USSR. This process was
characterized by the following important features –

4 149
innovation necessity and its priorities, development of innovation programmes based on realistic, aSkaraa, rom yvela aseTi xasiaTis ganmarteba, miuxedavad imisa, is Zalian zogadia, Tu
achievable goals; correct estimate of resources existing in the country for this purpose (especially the zedmetad detaluri, ar xsnis globalizaciis arss da ar pasuxobs kiTxvebze ratom Dda
social capital), creation of enabling environment for (institutional and managerial) for this process. rogor? maT safuZvelze faqtiurad SeuZlebelia msoflio politikis globalizaciis
In ventures of this kind state plays the decisive role. Especially at the initial stage when weak, mizezebisa da Sedegebis adekvaturi Sefaseba, rac am kursis ZiriTad mizans warmoadgens.
underdeveloped local business can not set strategic development goals, organize appropriate activities amasTan dakavSirebiT, specialurad am kursisaTvis SemuSavebulia globalizaciis
and efficiently manage and control them, governments should be directly responsible for technology ganmarteba, romelic, avtoris azriT, ufro Sesabamisia Tanamedrove msoflioSi mimdinare
transfer. Thus success of technology adoption processes of the first type basically depends on the procesebisadmi da maTi ganzogadebuli aRqmis saSualebas iZleva.
efficiency of governments. One more, often decisive hurdle on the way to successful adoption new es ganmartebaa — globalizacia aris urTierTobaTa sistema, romlis farglebSic
technologies is represented by the quality of local labour force – its drive, diligence, discipline, as well msoflios wamyvan moTamaSes da/an moTamaSeTa jgufs (uSualod an Tavisi
as its physical working capacities, i.e. the whole set of cultural factors, including first of all respect for warmomadgenlebis meSveobiT) SeuZlia(T) iseTi procesebis inicireba da maTze ama Tu
education and drive to receive one, represented in local traditions. Thus successful transfer of im saxiT gavlenis moxdena, romlebic saboloo jamSi ganapirobeben sazogadoebrivi
technologies for means of development (see Chapter 3) depend not so much on technologies proper, ganviTarebis tendenciebs msoflios masStabiT.
as much on the readiness of receiving countries to adopt them. rac Seexeba msoflios wamyvan moTamaSeebs, isini SeiZleba iyvnen warmodgenili
Second – deals mostly with consumer technologies, which on principle are available for anyone nebismieri subieqtiT, romelic uSualod monawileobs gadawyvetilebis miRebis procesSi
who is able to afford them. These include primarily life support, transportation and communication an Seswevs unari gavlena moaxdinos gadawyvetilebis miRebaze sxvebis mier. e.i. aseTi
technologies, especially radio, TV, phone (including mobile), passenger cars, PCs, household SesaZlebelia gaxdes nebismieri kerZo pirovneba, sazogado moRvawe Tu organizacia
appliances and like. Such appliances are intended for use by people with a minimum education, or (kerZo, sajaro, erovnuli Tu zeerovnuli, saxelmwifo Tu arasamTavrobo), visac SeuZlia
even with no education at all. Although in majority of developed countries they are mainly concentrated moaxdinos iseTi gadawyvetilebis iniciireba, romelsac saboloo jamSi mosdevs msoflio
in few development hubs, with intensive contacts with the outside world. masStabis sistemuri cvlilebebi.
Transfer of such technologies completely depends on the market, while successful transfer is bunebrivia, rom dResdReobiT udides umetesoba SemTxvevebSi aseTebad gvevlinebian
defined not so much by the actual consumer demand, as on the successful marketing. The main result suverenuli saxelmwifoebi romelTac ZiriTadad gaaCniaT aseTi cvlilebebis generirebis
of transfer of such technologies is basically not the actual growth of quality of life of consumers, but unari.8 garda amisa, imisaTvis, rom esa Tu is cvlileba efeqturad ganxorcieldes, saWiroa
rather cultural diffusion. misi kodificireba, formalizacia da legalizacia saerTaSoriso Tu erovnul doneebze.
Mutual influence (as well as competition) of cultures is a spontaneous process, which takes place in es isevdaisev mianiSnebs saxelmwifoebs rogorc globalizaciis mTavar agentebs.
the contact area of any two different ethnos. Factually vital capacity and success of any ethnos may be globalizacias safuZvlad udevs procesi, romelic cnobilia rogorc — eqspansia —
defined in accordance with its ability to adopt elements of other cultures and to use them to enrich its (laTinuridan expansio — gafarToveba, gavrceleba) — anu [raRacis] zomis, moculobis,
own culture. Starting the second half of 20-th century processes of cultural diffusion processes raodenobisa an zRvaris gafarTovebaze mimarTuli qmedeba. faqtiurad globalizacia
worldwide became extremely intensive thanks to the following factors – a/ they obtained such extremely SesaZlebelia daxasiaTdes rogorc — [dedamiwis sasrul sivrceSi] logikur zRvars
fast, highly efficient material transmitter as modern technologies. Moreover, technology from transmitter miRweuli eqspansia.
of cultural values turned into their independent carrier, itself became the element of culture, and b /
culture (especially art) turned into market commodity, while its development and dissemination is samwuxarod qarTul enaSi am nasesxeb termins civi omis periodis Semdeg sakmaod
defined by market. Selaxuli reputacia aqvs. is ZiriTadad nagatiurad aRiqveba, radganac tradiciulad
The ongoing process of cultural diffusion is mainly associated with production and dissemination of ixmareboda iseT SesityvebebSi rogorebicaa “imperialisturi (komunisturi, koloniuri
such elements of mass culture, as films, TV programmes, pop-music, and computer games, i.e. da a.S.) eqspansia”.
everything that makes minimum demands of intellectual or educational level of their consumers. The
same consideration is applied to unification of domestic cultural stereotypes (unification of cuisine for sinamdvileSi eqspansia ZiriTadad aris Sida sistemuri problemebis mogvarebis
instance and global spread of a junk-food). standartuli instrumenti, romelic amas aRwevs am problemebis sistemis gareT gatanis
Fact that this process is quite often dubbed as cultural colonialism (imperialism) bespeaks primarily xarjze. iTvleba, rom mas Zalian xSirad mimarTaven susti reJimebi, romlebic cdiloben
its high efficiency and influence on formation of cultural stereotypes and behavioural patterns of global Tavisi ususurobis miCqmalvas saSinao problemebis mezoblebze gadabralebis gziT
population. Especially in the age of internet, satellite TV, and other information media there is no place (magaliTad, ixileT argentinis samxedro reJimis konfliqti did britaneTTan
on the Earth that remains outside this process, which is still carried out by means of technology, folklendis kunZulebis gamo 1982 wels an sadamiseuli erayis mier quveiTis okupacia 1990
depends on it and can not successfully develop without it. Today it’s extremely hard to define whether wels).
development of new technologies intensifies process of cultural diffusion, or vice versa – demands of msoflios wamyvani saxelmwifoebisaTvis mainc ukve sakmaod didi xnis manZilze eqspansia
intensifying cultural diffusion drive development of appropriate technologies. aris procesi, romelic ara marto uSualod eqvemdebareba dagegmvas, aramed xSirad
The most obvious, visible result of this process is transformation of virtually any culture that finds gegmiuri RonisZiebis xasiaTs atarebs. sakuTriv eqspansiis realizaciis konkretul
itself within its confines. Factually world is facing the unification of global cultures under influence of meqanizmebs principuli mniSvneloba ara aqvT. is SeiZleba iyos politikuri, ekonomikuri,
imported stereotypes. At the same time there is nothing especially new in this process. Large scale, kulturuli da a.S.
spontaneous, overwhelming, very painful cultural transformations often took place throughout the msoflios ganviTarebis Tanamedrove etapze samxedro eqspansia am wamyvani
human history, especially through introduction of new ideologies (either religious or secular). This qveynebisaTvis gamonakliss warmoadgens. mas rogorc ukidures saSualebas mimarTaven,
happened for instance with introduction of Christianity, or Islam or either Communist ideology in the Tumca arc ise didixnis win is eqspansiis ZiriTad saxes warmoadgenda.
former Russian Empire. Still the ongoing process of cultural diffusion can not be discerned as kind of “gegmiuri” eqspansia orientirebulia konkretul, sasrul Sedegze da mimdinareobs
cultural imperialism. Situation here is simultaneously less complex when in case of “classic imperialism” kontrolirebad garemoSi. amis tipuri magaliTia evrogaerTianebis gafarToveba.
while still may lead to more wide spread and intensive transformations in the long term perspective. miuxedavad misi udidesi mniSvnelobisa, is globaluri procesis xasiaTs (e.i. daaxloebiT —
Any active process of cultural diffusion is based on some idea, belief that system of values or “gaumarjos “evroglobalur” gaerTianebas!”) ver miiRebs, radganac amisaTvis evropelebs
stereotypes that some society offers others (or force on them) is better than any other and has arc sakmarisi motivacia aqvT da verc sakmaris energias daagroveben.
preferential rights to exist. Contrary to that, the modern global cultural diffusion process is de-
personalized and de-ideologized to maximum. It’s carried out in interests of relatively small group of savaraudoa, rom globalizacias, fizikidan motanil analogias Tu vixmarT - ormagi
businessmen, who treat it as a standard business-project – i.e. it’s managed by this people and works buneba aqvs. iseve rogorc sinaTle, romelic talRac aris da diskretuli nawilakebic,
for profit. Here term “culture” bears no ideological connotations. Culture is simply a market commodity, globalizaciac erTdroulad situaciacaa da procesic. globalizaciis procesebis
which should be sold like any other merchandize, like cars or pampers. Fact that such commodity on mimdinareoba SesaZlebelia mxolod gansazRvruli situaciis farglebSi, magram TviT am
148 5
situaciis arseboba, Tavis mxriv, am procesebis mimdinareobazea damokidebuli. passed by its more successful predecessors. Thus reaching the stage of sustainable development by
principSi globalizaciis procesebi SeiZleba SevadaroT talRebs, romlebic Tavisi the most successful minority will not mean overcoming the global environmental crisis – the majority of
wyarodan sxvadasxva mimarTulebiT vrceldebian. yvelaze axlo analogia am SemTxvevaSi world population at this time will be at the peak of their unsustainable activities.38
wyalSi Cagdebuli qviT Seqmnili koncentruli talRebia an calkeul SemTxvevebSi
miwisZvrisa, an birTvuli afeTqebis Semdeg agorebuli seismuri talRa, romelic dedamiwis 4.3. Global Technology Transfer and Cultural Diffusion. One of the important consequences of
qerqSi, Tu wyalSi vrceldeba. globalization is that Earth has simply become too small. From the practical standpoint there is no
aseTi talRebis (procesebis) wyaroebi dedamiwaze uamravia (principSi nebismieri problem of reaching any place on the planet, while gathering, processing; dissemination of information
gadawyvetilebis mimRebi organo), magram maTi “simZlavre” ZiriTadad mcirea da maqsimum as well as contacts among various individuals separated by significant distances is possible in a real
lokaluri gavlenis moxdena SeuZlia. dResdReobiT faqtiurad arsebobs erTaderTi time. Obviously only individuals who are wealthy enough may enjoy such opportunities, but since
wyaro, romelsac iseTi procesebis generirebis unari Seswevs, romlebic mTeli dedamiwis Reagan administration in the US and Thatcher’s administration in UK managed to deregulate and to de-
masStabiT vrceldeba, da ramdenime ufro mcire wyaro, romlebsac SeuZliaT Sesadari monopolize communication markets back in 1980-s, electronic media (television, internet, electronic
simZlavris procesebis generireba im SemTxvevaSi, Tu isini ZiriTadi wyaros “sixSireze” mail, mobile phone) became available to any citizen of any developing countries who live above the
muSaoben. poverty line, provided that some local dictator does not pursuit strict isolationist policy (like North
talRebi SeiZleba wyarodan yvela mimarTulebiT vrceldebodes, an SedarebiT Korean leader for instance).
intensiuri, viwrod mimarTuli iyos. nebismier SemTxvevaSi iseTi procesebi, romlebTac Still development of communication technologies constitutes only relatively small part of the
mosdevT cvlilebebi, msoflio masStabiT, faqtiurad ar eqvemdebarebian kontrols. immense influence that modern science and technological innovations have on globalization. Although
Tumca maT iniciatorebs SeuZliaT maTze gavlenis moxdena naklebad an aragarantirebuli there is no direct causative relationship between these two processes. Technology is a powerful carrier
SedegebiT. of global processes, while in turn introduction and diffusion of technology is possible only within the
imis gamo, rom garemo, romelSic es talRebi (procesebi) vrceldeba, friad enabling environment created for it by globalization.
araerTgvarovania, isini sxvadasxva mimarTulebiT sxvadasxva siCqariT vrceldebian, It is generally accepted today that depending on their ability to create and adopt new technologies
SesaZloa gaZlierdnen sxva Sesadari tipis procesebTan Sexebis Sedegad (interferencia) countries of the world fall into three broad categories - technological innovators (the smallest group,
an, piriqiT, Caqrnen. maT SeuZliaT sagrZnoblad Seicvalon xasiaTi (sawinaaRmdegomdec ki), accounting for some 15% of global population, but providing nearly all world’s technological
gamovlenis forma da aseTi saxiT miubrundnen mis iniciatorebs. innovations), technological adopters (about half of the world’s population who are able to make
dResdReobiT fizikuri sivrcis gadalaxva an fizikuri winaaRmdegobis daZleva productive use of innovations devised by others) and technologically excluded (the rest of the world,
globaluri procesebis iniciatorebisaTvis problemas faqtiurad aRar warmoadgens. technologically disconnected, neither developing, nor adopting new technologies).39 These last
procesebis damaxinjeba, Seneleba, Caqroba xdeba ZiriTadad politikur, ekonomikur, countries are the obvious losers in the modern globalization process.
socialur, kulturul sivrceeebSi. amitomac xSirad globaluri procesebis wyarosTan For all its obvious virtues such classification omits one extremely important factor – since
axlos mdebare teritoriebi SeiZleba an gamoTiSuli iyvnen maTgan an gvian da approximately the end of 19-th century technological innovation passed the experimental stage and
damaxinjebulad aRiqvamdnen. da, piriqiT, Sors ganlagebuli, am procesebis srulfasovani, became totally dependent on fundamental science. At the same time development of fundamental
aqtiuri monawileebi xdebodnen. sciences stays mostly outside the influence of market mechanism and falls within the sphere of
government responsibility. Only countries that possess appropriate financial and technological potential,
amave dros arsebobs eqspansiis naklebad kontrolirebadi, spontanuri procesi, educational and research infrastructure, and (this factor is may be the most important) aspire for
romelic absoluturi Sedegebis misaRwevad miiRwvis. aseTi tipis eqspansia yovelTvis regional or global leadership can undertake responsibility for development of fundamental sciences.
gamonaklisis saxiT gvxvdeboda da kacobriobis “daRvinebasTan” erTad misi gamovlineba Build-up of system of fundamental sciences depends predominantly on state initiative, financing and
absolutur minimumamde daeca. Tumca swored aseTi saxis eqspansiasTanaa dakavSirebuli management.
yvela msxvilmastabiani cvlilebebi jer regionalur, xolo Semdgom globalur doneze, Since the end of WW II up to 1990-s only two countries of the world could support almost the whole
romelic kacobriobas ganucdia. dResdReobiT erTaderTi sazogadoeba, romelsac Seswevs spectrum of fundamental sciences – USA and USSR. The rest of the most developed countries,
aseTi tipis eqspansiis unari, amerikis SeerTebuli Statebia, Tumca am SemTxvevaSic es including the UK, France, Japan and Germany could support only some restricted sectors of
procesi aSkarad ukve Tavis piks gadacdenilia da sul ufro da ufro atarebs pirveli fundamental research, while in the rest of the world they were represented with some isolated research
tipis eqspansiis xasiaTs. centres. Today Russia manages to retain only relatively small part of its research potential, while being
situacia, romelic iwvevs aseTi tipis eqspansiis warmoqmnas, rogorc Cans, nebismieri gradually replaced by China (especially in mathematics and physics) and India. From the globalization
eTnosis arsebobis manZilze xdeba erTxel — rodesac is iwyebs sakuTari Tavis, rogorc standpoint this indicates very important trend – however technologically developed may be some
iseTi erTobis aRqmas, romelsac Seswevs unari daupirispirdes gare samyaros.9 am dros country, it will always be dependent on the others who provide theoretical, fundamental foundation for
eTnosi savsea energiT, mousvenaria, misTvis ar arsebobs gadaulaxavi winaaRmdegobebi, is its technological innovations. This means that there is factually four tier system of technology
uaRresad motivirebulia maqsimaluri Sedegis misaRwevad.10 rac ufro mniSvnelovania, mas development in the modern world – its highest level will always be occupied by countries that are able
Seswevs unari moaxdinos ideebis generireba, Seqmnas axali faseulobebi. is aqtiuria, to lay down theoretical foundation of the modern technologies.
flobs iniciativas, im dros, rodesac yvela danarCeni eTnosebi mxolod reagireben mis As to technology transfer from the more developed to less developed parts of the world, which
moqmedebaze. misi Sinagani energia moiTxovs gamosavals da adre Tu gvian gardauvlad plays one of the decisive role in the modern global development, it may be divided into two parts –
xdeba misi “amofrqveva” gare eqspansiis saxiT. First – deals primarily with technologies one which depend formation of productive potential of
developing countries and which in the end define their economic development. These technologies are
etyoba gvxvdeba fsevdo situaciebic, romlebic iwveven spontanuris magvar eqspansias, sold on the market and are available to anyone who can afford them.40 Even the most backward
Tumca aseTi faqtiurad yovelTvis warumateblad mTavrdeba. es xdeba didi istoriuli countries are able to obtain modern productive technologies using foreign credits or assistance. After all
Zvrebis (omebis, revoluciebis) Sedegad, Tu aseTi Zvris obieqtSi jer kidev arsebobs at least some part of this money is earmarked precisely for such purpose. Problems usually start at the
sakmarisi Sinagani energia. magram aseTi eTnosi saWiroebs xelovnur ideologiur adoption stage. First of all adoption of technology needs correct understanding of technological
motivacias, qarizmatul liders da mkacr (xSirad represiul) organizacias. klasikuri
magaliTebi — germanelebi hitleris da rusebi stalinis dros. 38
The very best example – petroleum crisis of 2004-2005, which could easily be predicted some ten years before it
started and proper mitigating measures undertaken, if markets were capable of such feats.
39
aseT situaciaSi myofi eTnosi axorcielebs eqspansias ara imitom, rom mas ase unda an is Obviously these excluded regions do not always coincide with national borders.
40
mis uSualo moTxovnilebebs akmayofilebs, aramed imitom, rom ase marTebs. saqme gvaqvs There are of course exceptions when some technologies are not available for regimes that may use them against the
developed world.

6 147
caused by the fact that majority of developing countries simply can not allow themselves the kvazibunebriv procesTan, romelic faqtobrivad niutonis pirveli kanonis Sesabamisad
luxury of protecting the natural environment and resources. Society should be rich enough to start viTardeba — e.i. procesi mimdinareobs iqamde, sanam SeuZlia garemos winaaRmdegobis
protecting its natural resources and environment, not to subject them to ruthless exploitation. daZleva. is TavisTavad sakmaod martivia da sworxazovani.
Besides these are basically governments of the poorer countries that are ready to develop local aseTi spontanuri eqspansiis warmatebuli realizaciis yvelaze cnobili magaliTebia:
natural resources extensively, under any conditions in order to reach short-term socio-economic • aleqsandre makedonelis laSqroba;
stability. They do not want or can not be interested in the well-being of future generations of their • romis imperiis Seqmna;
own people, as well as in possible global environmental catastrophe, while facing daily mass • muhamedis droindeli arabebis eqspansia;
famine or a civil strife. Also poor population (especially in countryside) simply does not possess
• monRol_TaTarTa dapyrobebi;
appropriate technology, financial, material, intellectual resources to manage and use efficiently
natural resource base at their disposal. Often this people are forced into the least productive and • espaneTisa da britaneTis koloniuri imperiebis Seqmna;
easily degraded territories. Especially in places where demographic pressure is high, such people • me-20 saukunis meore naxevris aSS-s globaluri eqspansia.
simply eat the ecosystems on which they depend. As a result such ecosystems are easily
subjected to degradation as a result of famine, drought or flooding. This in turn farther increases EeTnosTa sidides umetes SemTxvevaSi principuli mniSvneloba ara aqvs — maT SeswevT
vulnerability of the local population. unari aiyolion da Tavis interesebSi gamoiyenon sxva xalxebi, maTze bevrad ufro
• There is also problem of time-frame of natural and man-made systems’ activities. The more mravalricxovani, ise, magaliTad, rogorc es moaxerxes monRolebma, romlebsac sakuTar
developed and formalized becomes the society to the less extent its functioning coincides with warmatebebs ZiriTadad TaTrebis xeliT miaRwies.
this of a nature. Two decisive formal players of developed countries – governments and markets amave dros, Semdegi faqtorebi TamaSoben xSirad gadamwyvet rols spontanuri
– act inside fixed time-frames which are at odds with the natural ones – former is based on eqspansiebis ganviTarebasa da warmatebaSi:
electoral circle, the former – on a fiscal year. On the other hand it often takes decades for some 1. eTnosis geografiuli mdebareoba eqspansiis uSualo winamaval periodSi da mis sawyis
societal action to cause appropriate effect in natural environment and even more so to create a etapze. es faqtori ganapirobebs, gadaurCeba Tu ara eTnosi konsolidaciis wina
feed back into the human society. For instance, gases that affect the ozone layer at the beginning gardauval kriziss (samoqalaqo dapirispirebas, oms, a.S.); agreTve, Tu ra winaaRmdegobas
of the current century were emitted back in 1960-s. Hence again the obvious difficulties in not only (bunebrivs, adaminurs) gadaeyreba is eqspansiis procesSi, ra mimarTulebiT wava eqspansia.
perceiving problems of human-nature interactions, but in long-term perspective planning and lack 2. kulturis tipi — romelic ganapirobebs ara marto eTnosis organizaciis formas da
of preventive initiatives as well. mis efeqturobas eqspansiis procesSi, aramed (rac ufro mniSvnelovania) ramdenad
Unfortunately there is the definite shortage of ideas as how to tackle with the ongoing global efeqturad SesZlebs is monapovaris aTvisebasa da SenarCunebas.
environmental crisis. The only such one, formally accepted by both the international community as well garda amisa warmatebuli eqspansiisa da misi Sedegebis SesanarCuneblad eTnosis
as the national governments – sustainable development, is basically about such kind of development teqnikuri SeiaraRebis done an unda aRematebodes, an minimum toli unda iyos misi
that makes possible to satisfy the current societal needs without sacrificing needs of the future ZiriTadi mowinaaRmdegeebisa.
generations and was first formulated back in 1987. In the following years this idea became
indispensable part of any political document dealing with development. In general terms this concept is rogorc zemoT moyvanili magaliTebidan sCans, yvela SemTxvevaSi eqspansiis Sedegad
perceived as means to develop and implement such strategies that enable the mankind to achieve aTvisebuli sivrce uzarmazari iyo. ukve espaneTis eqspansia Tavisi gamovleniT
economic and social development without degradation and pollution of natural environment, depletion globalurs uaxlovdeboda, magram mxolod me-19 saukunis meore naxevris evropulma
of resources.37 koloniurma eqspansiam daudo dasabami globalizacias rogorc aseTs. ram gamoiwvia es
Remedies for the global environmental crisis within the framework of sustainable development are gadamwyveti xarisxobrivi cvlileba kacobriobis ganviTarebaSi?
quite well understood – reduction of human load on the global ecosystem until this will be within limits of 1. sabazro urTierTobebis da kerZo sakuTrebis damkvidreba msoflios wamyvan
reproductive capacities of such ecosystem. This means drastic reduction of material consumption (total qveynebSi saSualebas iZleoda efeqturad, didi mogebiT gamoeyenebinaT is
and per capita) within the global society, with corresponding growth of production and distribution resursebi, romlebzec es qveynebi amyarebdnen kontrols, eqspansiis Sedegad.
efficiency and the most important – total revision of system of values of the modern society, which espaneTi, sadac misi warmatebis pikze aseTi urTierTobebis natamalic ki ar iyo,
values non-stop growth of material consumption above all. faqtiurad “daalpa” amerikaSi daxvavebul uzarmazar simdidres, radganac is
What factors counteract the introduction of sustainable development principles on the global scale? ganviTarebasa da mosaxleobis keTildReobis amaRlebaze ver mimarTa;
These are: first – sustainability is obviously a new societal development stage. Reaching this stage can 2. samrewvelo revoluciis Sedegad msoflios wamyvanma qveynebma miiRes
not be brought upon by understanding the inevitability of change, education and propaganda. It needs teqnologiebi, romlebmac ara marto uzomod gazardes maTi saSualebebi
systemic crisis, something akin to the world economic crisis of 1929, which happens when it happens moepovebinaT, gadaezidaT da efeqturad gadaemuSavebinaT maT gankargulebaSi
and does not depend on the will of people; second - real problem is that development trends worldwide aRmoCenili resursebi, aramed moepovebinaT informacia potenciul Tu realur
are determined by the leading global players that today (separately or collectively) obviously are not mowinaaRmdegeze, miewodebinaT is gadawyvetilebis mimRebi pirebisaTvis, moexdinaT
experiencing any kind of systemic crisis caused by depletion of natural environment. That does not swrafi reagireba msoflios nebismier kuTxeSi Seqmnil situaciebze iq damatebiTi
mean that crisis does not exist – they are simply able to shift part of their problems into territories resursebis (jaris, teqnikis) gadasrolis xarjze, ezrunveleyoT gadamwyveti
outside their one; third – these players can not properly evaluate the actual state of their respective upiratesoba mowinaaRmdegeze brZolis velze. faqtiurad globalizaciis pirveli
societal systems. In modern societies the main criterion of success or failure is the state of market, etapi dafuZnebuli iyo orTqlis gemze, rkinigzaze, telegrafsa da SaSxanaze
which for all its obvious merits is rather primitive mechanism. It evaluates any process or situation (mogvianebiT tyviamfqvevze);
through yes/no – black/white – profit/loss logic. From its point of view today there is no crisis caused by 3. sazogadoebrivi urTierTobebis axali sistemis Seqmna, romlis farglebSi nebismier
deterioration of natural environment that requires fundamental changes in the system or it simply can moqalaqes SeeZlo Segnebulad, daZalebis gareSe mieRo monawileoba misi qveynis
not read the signals. mier inicirebul procesebSi, daecva misi interesebi da SeeZlo am procesSi
Additional sustainable development problems may caused the by obvious fact that societal moxveWili simdidre legalurad gamoeyenebina sakuTari gamdidrebisaTvis.
development as such is not the uniform process. While some (usually minor) part of global society miuxedavad imisa, rom mas Semdeg globalizaciam ganicada rigi mniSvnelovani
reaches definite stage of development, others lag behind, more often than not – by far. As historic cvlilebebisa, mas axasiaTebs ramdenime ucvleli ZiriTadi principi -
experience shows no one can skip the stages of development – any country has to retrace stages a/ mniSvneloba ara aqvs romeli qveyana, qveyanaTa jgufi Tu nebismieri sxva subieqti
arian globalizaciis procesebis iniciatorebi. me-19 saukunis meore naxevris
37 globalizacia ZiriTadad didi britaneTisa da dasavleTis rigi sxva wamyvani
Promoters of this concept carefully avoid mentioning of the fact that in the current political, economic and institutional
setting such goals are mutually exclusive.
saxelmwifoebis koloniuri eqspansiis Sedegi iyo. Mmeore msoflio omis Semdgomi

146 7
globalizacia — ori antagonisturi socialuri sistemis (kapitalizmisa da socializmis) including legal acts, represents results of political compromise. Such compromise usually
konkurenciis Sedegi. iniciatorTa Soris SeiZleba moxvdes faqtiurad nebismieri depends on the multitude of mainly subjective factors and usually leads to the decision which
moTamaSe, romelsac regularulad, sakmao drois manZilze SeuZlia imdenad Zlieri does suit no side involved in the decision-making process and works pretty bad from the very
procesis (procesebis) generireba, rom misi Sedegebi saboloo jamSi aRiqmeba mTel beginning. This is true both for local as well as global decision-making, including international
dedamiwaze.11 treaties.

globalizaciis (globalizaciuri) procesia iseTi, romlis mimdinareobac iwvevs At the global level such compromises led to creation of international regime dealing with problems
xarisxobriv cvlilebebs sazogadoebrivi urTierTobebis sistemebSi globaluri of natural resources and environment. The first stage of its development took place as early as the end
masStabiT an sazogadoebrivi ganviTarebis axali trendis formirebas. ar aris aucilebeli of 19-th century, although it became the global in reality since 1972 when the UN conference on
aseT process globaluri gamovlena hqondes. aseTi procesebis magaliTebs meoce “Human Environment” took place in Stockholm. The most important result of this conference seems
saukuneSi miekuTvneba, vTqvaT, ruzveltiseuli “axali kursi” 1930-ian wlebSi aSS-Si, meore creation global and local environmental monitoring networks, establishment of United Nations’
msoflio omi, ssrk-is daSla. globaluria nebismieri procesi, romelic planetaruli Environmental Programme, as well as large scale political and institutional changes on the local level,
masStabiT vlindeba. is SesaZloa daemTxves globalizaciis process, Tumca es aucilebeli which led to establishment of environmental protection ministries or national environmental protection
ar aris. and regulatory agencies by many governments. This also led to emergence of global network of
environmental non-governmental organizations.
b/ ara aqvs mniSvneloba, romel sferoSi (politikurSi, ekonomikurSi, kulturulSi . . . ) Interest towards these problems continued to increase in the following years. As a result at the
xdeba am procesebis inicireba. beginning of 21-th century there were more than 130 multilateral and hundreds of bilateral treaties. One
g/ nebismieri qveyana Tu sxva subieqti, romelsac xelewifeba globaluri procesebis may even speak about emergence of the global environmental politics, at least as this is reflected in
inicireba Tavis moqmedebaSi pirvel rigSi sakuTari moTxovnilebebidan da interesebidan agenda of the leading formal and informal groups of the major global players including G8.
gamodis. faqtiurad SesaZlebelia vilaparakoT, rom globalizacia aris lokaluri Unfortunately, despite the much ado, only very small part of these political efforts led to the real positive
procesebis globaluri gamovlena. arc erTi procesi, romelsac mosdevs cvlilebebi results. The reason of such situation is again quite simple – fundamentals of the modern sciences
globalur doneze, ar aris Tavidanve Cafiqrebuli rogorc aseTi. xSirad “pirveladi dealing with human-nature interactions do not allow presenting the conclusive, reliable results of
biZgi” SeiZleba sakmaod susti iyos, magram ganviTarebis procesSi uzomod gadiddes da analysis dealing with the actual consequences of such interactions, possible threats as well as efficient
globaluri xasiaTi miiRos, Tu xelsayrel pirobebSi moxvda — e.w. “peplis efeqti”. mitigating measures. As a result any global scale phenomenon may be considered as positive, negative
d/ globalizacia, Zalian farTo gagebiT, qmnis ganviTarebis SesaZleblobebs, Tumca or even non-existent based on the same set of data. Thus any political decisions are reached based not
msoflioSi momqmedi ama Tu im moTamaSis unari gamoiyenos es SesaZleblobebi sakuTari so much on the conclusive evidence, but rather on preferences of involved parties based on their own
miznebis misaRwevad, warmoadgens friad gansxvavebul problemas, romelic unda gadawydes interests. Besides the same situation leads to development of documents that are all too vague and
ara globalur, aramed adgilobriv doneze. inconclusive, or extremely detailed, complicated and difficult to execute.
garda amisa, globalizaciis Tanamedrove etapi, agreTve, xasiaTdeba rigi kargad The most telling example of such approach is the famous Kyoto protocol which became the apple of
gamoxatuli Taviseburebebisa, romlebic sakmarisia, imisaTvis, raTa masze mkafio discord for the leading world powers. This protocol deals with problems of the global warming based on
warmodgena SeviqmnaT. the assumption that this process can be reversed through some conclusive human efforts. It is formally
1. yvela procesi globalizaciis farglebSi Riaa da ormxrivi. arsebobs ukukavSirebi supported by 150 countries, with the notorious absence of the US and China which produce the
procesebis iniciatorebsa da maT obieqtebs Soris. e.i. nebismieri iniciativa ama Tu majority of CO2 – the greenhouse gas. Factually only EU countries are implementing it since the
im saxiT gardauvlad ase Tu ise ubrundeba iniciators. es ukureaqcia principSi structure of their respective economics makes possible to reduce the overall amount of these gases
SeiZleba gautoldes an aRematebodes kidec TviT am iniciativas. nebismieri without undermining the economic growth. On the other hand the US is sabotaging this process since
iniciativa msoflio masStabiT gavrcelebis procesSi gardauvlad icvlis saxes, its economic can not stand the restrictions imposed by the protocol and is looking for supporters for
maxinjdeba; SesaZlebelia saboloo jamSi Tavisi sawinaaRmdego saxec ki miiRos. implementation of some alternative scheme.
2. nebismier qveyanas SeuZlia airCios, SeuerTdes Tu ara am procesebs da ra saxiT.
Tumca, xSir SemTxvevaSi es arCevani, rogorc amas uwin sabWoTa kavSirSi uwodebdnen
— nebayoflobiT-daZalebiTia. aseTi “SeerTebis” wesebi da pirobebi cnobilia, • Generally only the most developed countries assume the responsibility for mitigating negative
Tumca naklebad formalizebuli. saboloo jamSi, isini SesaZlebelia dayvanil iqnen results of human-nature interactions on the global level.34 This happens because they are rich
sabazro ekonomikis ganviTarebamde, konkurentuli bazrebis Seqmnamde, sazRvrebis enough to relatively easily accept restrictions imposed on them by such mitigating measures, plus
gaxsnamde saqonlisa da kapitalis Tavisuflad gadasaadgileblad da they possess efficient management mechanisms to successfully implement them.35 In general
transnacionaluri korporaciebis SeuzRudav daSvebaze im qveynebis saSinao well tended and managed ecosystems act as additional guaranties to reduce risks and human
bazrebze, romlebic globalizaciis procesebis gavlenas ganicdian. es mkveTrad vulnerability in case of some adverse natural phenomenon. One of the basic elements of success
zrdis nebismieri calke aRebuli qveynis pasuxismgeblobas sakuTari keTildReobis of developed countries, besides their wealth, efficient governance and developed civil society is
uzrunvelyofisaTvis.12 warumateblobis SemTxvevisaTvis damcavi meqanizmebi that they are able to protect the natural environment inside their national boundaries at the
arsebobs, magram sakmaod arasrulyofili, da maTi gamoyeneba xSirad mevaxSis xelSi expense of exploitation of environment in other countries (mainly developing). One of the basic
Cavardnis tolfasia. global problem in regard of natural resources and environment is also that the wealthy (both
3. msoflios wamyvani qveynebis upiratesoba sxvebTan SedarebiT imdenad didia, rom countries and individuals) have potential to use the best quality and richest resources exceeding
isini aRar warmoadgenen “daxurul klubs”, rogorc es globalizaciis dasawyisSi by far the potential of the poor, less developed countries and individuals.
iyo. maT ar eSiniaT dedamiwaze meritokratiuli sistemis arsebobisa. piriqiT, • Developing countries (even such successful ones as China) generally either take the formal
globalizaciis procesebis farglebSi nebismier qveyanas uqmnian “SesaZleblobaTa attitude towards such mitigating measures or avoid participating in collective actions citing
sarkmels” (zogs ramdenjerme), romelic nebismiers SeuZlia gamoiyenos imisaTvis, negative effects of these measures on their economic development.36 Such attitude is basically
rom wamyvan saxelmwifoTa ricxvs SeuerTdes (rasakvirvelia, Tu amis unari gaaCnia).
4. dRevandeli teqnologiebi (marTvis, komunikaciuri, informaciis damuSavebis, 34
samxedro da a.S.) iseTia, rom msoflios wamyvan saxelmwifoebs dedamiwis nebismier This is not true about all of them. Some, especially the US under the Bush administration try to avoid it.
35
Although such recent events as dealing with hurricane Katrina in the US as well as with excessive flooding of recent
kuTxeSi SeuZliaT sakuTari interesebis dacva teritoriaze uSualo samxedro Tu
years in Europe cast a shadow on the extent of the true capabilities of these countries.
36
administraciuli kontrolis damyarebis gareSe. Aaqedan gamomdinare: This situation is further exacerbated by the fact that the US too started to shun some environmental treaties citing the
- globalizaciis procesebi SerCeviTia. isini SesaZlebelia wertilovani gavlenis same concerns.

8 145
Thus, even in cases when societal crises appear to be caused by environmental factors, their real doneze xorcieldebodes. yvelaferTan erTad es tovebs globalizaciis CarCoebs gareT
driving-forces may be socio-economic. Accordingly short-term visible effects of human interventions ara marto calkeul qveynebs, aramed mTel regionebs. Tu aseT adgilebSi globalizaciis
into the nature (however drastic they might be) are not even marginally as important as medium and/or gavlena ama Tu im saxiT mainc igrZnoba, mxolod imitom, rom didi procesebis
short term reaction of natural environment on such interventions. kontrolireba praqtikulad SeuZlebelia da informaciuli Tu materialuri nakadebis
raRaca nawili mainc “epareba” ZiriTad kalapots.
Causes of the global environmental problem are pretty well known – generally accepted (and the - msoflios wamyvani qveynebis formaluri da faqtiuri pasuxismgebloba dedamiwaze
most successful so far) model of societal development is based on constant growth of both total and mimdinare (m.S. uSualod maT mier wamowyebuli) procesebis Sedegebze SedarebiT mcirdeba.
per-capita material consumption. This is the model that led to success of the leading global players. maT faqtiurad SeuZliaT, umetes SemTxvevaSi zurgi Seaqcion im procesebsa da movlenebs,
Today it serves as basis for globalization and is being recommended for adoption for (or is imposed romlebSic uSualo Careva maT konkretul interesebSi ar Sedis da Semoifarglon carieli
upon) developing countries. demagogiiT. es mkveTrad ganasxvavebs globalizacias Tanamedrove etaps misi
Such kind of development is obviously possible only based on appropriate growth of consumption of dasawyisisagan, rodesac koloniuri imperiebi iZulebulebi iyvnen ase Tu ise Careuliyvnen
natural resources (including the environmental ones), this so far being restricted only by availability of planetaze mimdinare procesebis umetesobaSi, radganac isini maT mier uSualod
technical means of their extraction. On the other hand efficiency of human society is extremely low – kontrolirebadi teritoriebis farglebSi mimdinareobda.
95-97% of natural resources are lost to the environment even before they reach the final consumer.
This ran-off suppresses informational, material, information flows within the global ecosystem, causes is, rom aSS da misi mokavSireebi dResdReobiT gadamwyvet rols TamaSoben
its degradation. In the end the mankind is facing the logically insolvable problem of constant material globalizaciuri procesebis warmoCenasa da realizaciaSi, ar niSnavs imas, rom
growth within the finite physical space (planet Earth) based on the finite resource base. globalizacia am qveynebis SeTqmulebis Sedegia, rogorc es bevrs miaCnia. ubralod
Even today unsustainable development of the mankind is exceeding carrying capacity of global sazogadoebrivi ganviTarebis Tanamedrove etapze es saxelmwifoebi warmoadgenen am
ecosystem. Human activities are reducing assimilative and reproductive capacities of natural procesis yvelaze aqtiur agentebs da Sesabamisad yvelaze intensiurad ganicdian mis
environment to the extent when it is gradually loosing its properties as life-support system for man. zegavlenas. aseTi “ganviTarebis agentebis” roli kacobriobis istoriaSi uamrav sxva
Thus the global environmental crisis may be perceived as degradation of the global ecosystem to the eTnossa Tu saxelmwifos uTamaSia. gadis dro, ganviTarebis erT etaps axali cvlis da isini
extent when it ceases to support the development and very existence of the human society. gardauvlad uTmoben adgils sxva, ufro aqtiur da mizandasaxul eTnosebs. aseTia
This crisis obviously belongs to unforeseen consequences of globalization and is basically created ganviTarebis logika.13
by lack of proper understanding of functioning of natural ecosystems (including the global one),
underestimating their role in the development and very existence of the human society, discrepancy erT-erTi mTavari gaugebroba, romelic globalizaciis procesTanaa dakavSirebuli
between the needs of societal development safeguarded by the technology at its disposal and abilities isaa, rom misgan raRaca konkretul Sedegs moelian (dadebiTs, Tu uaryofiTs). ase
of natural ecosystems to support these needs (especially at the assimilative end). magaliTad, mravali weli mimdinareobs diskusia imis Sesaxeb, zrdis Tu ara globalizacia
adamianebis keTildReobas.14 sinamdvileSi globalizacia, rogorc aseTi, rogorc
Attempts to solve environmental problems inside and on the expense of nature (except for a very nebismieri bunebrivi (am SemTxvevaSi kvazi-bunebrivi) procesi absoluturad neitraluria
few and specific cases, which only prove the general rule) are not usually very efficient and resemble misi gavlenis obieqtebis mimarT. amitom principulad arasworia misi xarisxobrivi
symptomatic treatment applied by medics, when they are unable to trace cause of ailment. Obviously Sefaseba.
human-nature interactions are complex, causes and effects of particular problems are often so rogor gavlenas axdens globalizacia ama Tu im saxelmwifosa Tu eTnosze,
intermingled that tracing them to their source is near-to impossible task. Associated difficulties in damokidebulia, pirvel rigSi, imaze, es ukanaskneli ramdenad kargad auRebs mas alRos da
planning and implementation of problem solving usually leads to absence of preventive initiatives, SeZlebs mis gamoyenebas sakuTar interesebSi.
mitigating measures are applied after a fact and to visible effects, rather than to causes of the problem. saerTod, ar Rirs adamianis nebis rolis gadaWarbeba iseTi masStabis movlenaSi,
But even when origins of problem inside the human society are too well known influencing them directly rogoricaa globalizacia. adamianis nebazea damokidebuli Segnebuli gadawyvetilebis
may not be feasible and/or possible in the current socio-economic and political setting. Hence miReba, romelsac mosdevs konkretuli qmedeba. gadaizrdeba Tu ara es qmedeba procesSi,
application of palliative measures, aimed primarily at postponement of actual problem-solving as well as xolo, Tavis mxriv, gaxdeba Tu ara es procesi globaluri masStabis, adamianis neba-
calming-down criticism. The one more additional difficulty is caused by the fact that modern science is survilze naklebadaa damokidebuli. ase rom ar iyos, maSin realuri gaxdeboda “Deutchland
hardly able to provide reliable analysis as regards the ongoing human-nature relations, especially about uber alles” tipis scenarebis realizacia, rac madloba RmerTs — ararealuria.
the large-scale, long term processes. As a result such findings are often useless for the actual decision- globalizacia ar warmoadgens ama Tu im movlenis dedamiwis farglebSi gavrcelebis
making. process — vTqvaT satelefono xazebis an televizorebis, internetis momxmarebelTa
As a whole today global system of human-nature relations is based on the following – raodenobis, saerTaSoriso finansuri transaqciebis intensifikaciis, transnacionaluri
• Market - the most efficient problem-solving mechanism available to the modern society works korporaciebis gavlenis, erTiani kulturuli faseulobebis, bolos da bolos,
pretty badly as regards valuation of mineral resources and almost totally fails as regards state of makdonaldsebis an amerikuli kinos gavrcelebis da a.S., rogorc es sazogadod (m.S. bevri
natural environment, especially while attempting to valuate biosphere resources, water, and air. mecnieris mier) aRiqveba. sinamdvileSi yvelaferi CamoTvlili ara globalizaciaa, aramed
Environmental damage is also mostly non-quantifiable and remains outside system of values misi meoradi Sedegi (xSirad gauTvaliswinebeli), SeiZleba vixmaroT sityva “simptomic” ki.
operated by the market economy (especially at producers end). This means that effects of Gglobalizacis arsi mdgomareobs im Rrma struqturul cvlilebebSi Tanamedrove
economic activities on the natural environment can not be taken into proper consideration during sazogadoebaSi, romlebic, Tavis mxriv, qmnian pirobebs yvela zemoT CamoTvlili movlenis
their valuation – the phenomenon known as externality. The best known example of such is the saarsebod. SeuZlebelia internetis danergva da gavrceleba mTels msoflioSi (Tugind
tragedy of common, dealing with the public property. amisi teqnologia arsebobdes) Tu ar arsebobs universalurad aRiarebuli da xSirad
• The situation is farther exacerbated by the fact that within the current system of global relations dakanonebuli principi informaciis gacvlis Tavisuflebisa. verc erTi korporacia,
some players are able to avoid taking into consideration problems associated with environmental ragind didi ar unda iyos is, ver gaxdeba transnacionaluri, Tu qveynebi, romelSic is
degradation. As a result they can offer their produce or services at lower prices than others who moqmedebs, ar aRiareben Tavisufali vaWrobisa da kerZo sakuTrebis xelSeuxeblobis
take care of these problems, undermine existing regulatory mechanisms and conservation princips (Tugind daZalebiT, da Tugind mxolod am ucxouri kompaniebis mimarT).
attempts. Factually the whole system of business-nature relations may be considered as example globalizaciis ZiriTadi konkretuli Sedegi isaa, rom man aqcia dedamiwa ziar
of market failure. WurWlad, romlis romelime calke aRebuli nawilis izolacia ama Tu im mocemuli
• Factually any decision (including the global one) as regards natural environment (for instance sazogadoebrivi procesisagan principulad SeuZlebelia. Tumca TviT am procesebis
about emission quotas, pollution levels, restrictions of environmentally damaging activities, etc.), gavrcelebis siCqare friad araerTgvarovania da SeiZleba meryeobdes ramdenime saaTidan

144 9
(informacia), vidre ramdenime aTeul wlamde (cvlilebebi ama Tu im sazogadoebis (including affiliated agencies and the leading international NGOs like Oxfam, Care, Save the Children,
socialur struqturaSi, faseulobebis sistemaSi, tradiciebSi, cxovrebis wesSi da a.S.). etc.) in the above areas are all the more important since they represent one of the very rare successful
globalizaciis Sedegebis nawili vlindeba globaluri sistemebis SeqmnaSi, romlebic examples of globalization of world politics based on consensus while their reach as well their results are
mkafiod gamoxatul qselur xasiaTs atareben. dResdReobiT dedamiwa faqtobrivad truly global. Aims of such programs are basically easy to comprehend, transparent and specific. They
gadafarulia sawarmoo, finansuri, savaWro, satransporto, sakomunikacio, sainformacio are politically neutral and generally hardly loaded with conditionality as for instance the WB or the IMF
da a.S. qselebiT. erTmaneTSi gadaxlarTuli qselebi viTardebian, arseboben sabazro programs. They are usually perceived by the targeted population as humanitarian.
ekonomikuri urTierTobebis farglebSi da qmnian globalur ekonomikur sistemas. am Of course, taking into account the scale and complexity of problems facing such programmes it
sistemaSi horizontaluri kavSirebi aSkarad dominireben vertikalurze, mas ar gaaCnia comes as no surprise that their majority have never been implemented in full, although their influence
erTiani samarTavi centri, is didwilad TviTregulirebadia da funqcionirebis procesSi on the well being of population of developing countries is truly impressive.
nakleb yuradRebas aqcevs msoflioSi arsebul formalur sazRvrebs.15 Development of poverty and the other associated negative processes in the modern world follows a
rasakvirvelia, qselebis sixSire araeTgvarovania — ganviTarebul msoflioSi (aSS-s quite primitive scheme – at the initial stage – demographic pressure + lagging behind the developed
okeaneebisa da didi tbebis mimdebare arealebi, dasavleTi evropa, iaponia da a.S.) is countries economically + adoption of defective economic policies = current stage – mass poverty +
maqsimaluria, xolo mesame msoflioSi am qselebSi uzarmazi sicarielebia da starvation + illiteracy + cultural underdevelopment + economic underdevelopment transforms into
mcirericxovani ganviTarebis centrebi erTmaneTisagan didi manZilebiTaa daSorebuli development gap + [often especially in Africa, domestic and external conflicts, total dysfunction of
(ixileT, magaliTad, ruseTis uralis aRmosavleTiT ganlagebuli regionebi, Tumca government]. Such process is factually cyclic, since all factors mentioned above “feed” and exacerbate
formalurad es magaliTi mesame msoflios ar exeba, anda igive afrika _ ix. danarTi 1.). each other. For countries which find themselves inside such circle is extremely difficult to break it and in
es qselebi ierTeben maTTvis mniSvnelovan bazrebs, sawarmoebsa Tu pirovnebebs, maSin the end this is possible only by mobilization of domestic resources and their own efforts. Foreign
rodesac danarCenebi maTgan gaTiSulebi rCebian, da es SeiZleba moxdes (da xdeba kidec) assistance in this case may play only support role.
nebismieri calke aRebuli qveynis, regionis, dasaxlebuli punqtis da zogjer sawarmosa 4.2. Global Environmental Problem. At the beginning of 21-th century global human-nature
Tu firmis farglebSi. relations have manifestly reached a stage when group of leading scientists, politicians and
businessmen felt confident to say that some time by 2015 the mankind would reach the point of no
is, rom es qselebi globaluria, imas ar niSnavs, rom maTze modis dedamiwaze arsebuli return as regards global warming.33 Obviously these relations have never been pretty harmonious and
Sesabamisi nakadebisa Tu infrastruqturuli elementebis udidesi nawili. maTi their disruptions had led to perishing of many ancient civilisations and even today are putting to the
globaluroba gamoixateba Semdeg maxasiaTeblebSi — a/isini icaven erTsa da imave [maTTvis brink of collapse a number of sub-Saharan countries. On the other hand this is the first time when they
damaxasiaTebel] TamaSis wesebs ganurCevlad imisa, Tu ra konkretul adgilobriv are perceived as directly endangering well-being and the very existence of the human civilisation.
pirobebSi da dedamiwis romel kuTxeSi uxdebaT arseboba; b/ droisa da manZilis faqtorebs Factually one may come to conclusion that distorted human-nature relations has led to the
maTi ganuwyveteli funqcionirebisaTvis naklebi (xSirad minimaluri) mniSvneloba emergence of global environmental problem, which as many think may potentially affect our civilisation
gaaCniaT; g/maT SeuZliaT SeRweva dedamiwis nebismier kuTxeSi, sadac maTi arsebobisaTvis as threat of global nuclear war affected and continues to affect it. I.e. we witness emergence of one
minimalurad misaRebi pirobebi arsebobs. more factor that may unite the mankind based on fear.
On the other hand, nuclear threat, despite being quite real, did not lead to appropriate corrections in
isevdaisev, ama Tu im qselis warmatebuli ganviTarebisaTvis araviTari mniSvneloba ara global political relations. Today it’s as actual (may be even more so) as it was during the cold war, even
aqvs, Tu rogor aRiqveba is ama Tu im sazogadoebaSi gabatonebuli moralis normebisa, Tu is not generally regarded as such. Still the emergence and solution of this problem depends on human
sakanonmdeblo sistemis TvalsazrisiT. dRevandel msoflioSi arsebuli globaluri society and can be controlled by it. As to the global environmental problem, the human society is able
qselebidan yvelaze farTod gavrcelebuli da warmatebuli globaluri danaSaulis to control only that part of human-nature interaction processes, which take place within the society
sistemaa, romelic faqtobrivad globaluri ekonomikuri sistemis erT-erT qvesistemas proper. As soon as these processes emerge into the natural environment they factually evade any
warmoadgens. direct control. This means that global environmental problem may in the end prove to be even more
im SemTxvevaSi Tu globalizaciis procesSi ar xdeba axali sistemebis Camoyalibeba, misi difficult to tackle than any other properly societal problems.
Sedegebi globaluri problemebis (gamowvevebis) saxiT mogvevlinebian. Tumca ise ar unda Still from the practical standpoint, human-nature relations do not create new problems, they just
gavigoT, rom es problemebi erTnairad exeba yvelas dedamiwaze. udides umetesoba make evident (although in a pretty distorted form) problems already existing in human society. In the
SemTxvevebSi saqme gvaqvs etyoba problemebTan, romlebic Tavisi gamovleniT uSualod an vast majority of cases, the chain of events starts within human society, triggered by problems of societal
mxolod qveynebis jgufebs, regionebs, Tu adamianebis jgufebs exeba, magram maTi meoradi development (economic, social, etc.). These problems may then be imposed on nature, either
Sedegebi aiZulebs miiRon isini mxedvelobaSi imaTac, vinc maTi uSualo gavlenis sferoSi accidentally or deliberately, causing changes there. Afterwards, this chain of events causes feedback
naklebad xvdeba. aseTia, magaliTad, Cvens mier am kursSi ganxiluli mosaxleobis anda effects on society, presenting what resembles an absolutely new set of problems that are perceived as
terorizmis problemebi. environmental ones. Any such problem may fade from sight for a time being, to emerge later rather
garda amisa, mimdinare sazogadoebrivi ganviTarebis prioritetebi da politikuri shape shifted, exaggerated, far from the place of inception, to fall on heads of people who did not
koniunqtura (ZiriTadad msoflios wamyvan qveynebSi) udides gavlenas axdenen imaze, create it in the first place. Only results of relatively small scale local processes usually offset well-being
aRiqmeba Tu ara esa Tu is problema rogorc globaluri, misi gamovlenis konkretuli of people who initiated them (for instance, farmer felling trees on the steep slope directly above his
xasiaTisa da masStabebis miuxedavad. house), while initiators of large-scale processes (for instance shareholders of companies logging
ase magaliTad, 2006 wlis erovnuli uSiSroebis strategiis farglebSi aSS-ma ase tropical forests) usually turn-up with nice profits.
Camoayaliba globaluri gamowvevebi — Even in case of unavoidable disastrous natural phenomena, perceived as acts of God, like earth-
• pandemiebis tipis (Sidsi/frinvelis gripi) sazogadoebrivi jandacvis quakes or hurricanes, tornadoes, etc. part of the chain of events still begins within the human society.
gamowvevebi; These are social-economic factors that determine why people are located in harm’s way in the first
• aralegaluri vaWroba, gansakuTrebiT narkotikebiTa da adamianebiT; place, what they know about a potential hazard and how well they are prepared to deal with it. Although
the actual share of societal factors in problems caused by the adverse natural phenomena naturally
• bunebrivi garemos ganadgureba, miuxedavad imisa, gamowveulia is adamianis
varies to a great degree. It was for instance almost overwhelming in case of hurricane Katrina in 2005,
qmedebiTa Tu bunebrivi megakatastrofebiT.16 while much less in case of catastrophic tsunami in Southern Asia in 2004.
ruseTma rogorc 2006 wlis didi rvianis xelmZRvanelma qveynam ase Camoayaliba is
globaluri problemuri sferoebi, romlebic unda moxvedriliyvnen am organizaciis
33
saqmianobis prioritetebis ricxvSi — globaluri energetikuli usafrTxoeba, brZola MEETING THE CLIMATE CHALLENGE, RECOMMENDATIONS OF THE INTERNATIONAL CLIMATE
infeqciur daavadebebTan da ganaTleba.17 gasagebia, rom igive am organizaciis sxva wevri CHANGE TASKFORCE, JANUARY 2005 by The Institute for Public Policy Research (UK), The Center for American
Progress, The Australia Institute. http://www.americanprogress.org/site/pp.asp?c=biJRJ8OVF&b=306503

10 143
developing world. Although neither this nor improved quality of life (which was usually modest, if took qveynebi SesaZloa sxvanairad aRiqvamdnen globalur problematikas, maTi ganviTarebis
place of all) played significant role in this process. Its actual causes might be found in emancipation of konkretuli prioritetebis Sesabamisad.
women, even if the actual process is relatively modest compared to the similar one that took place in faqtiurad globaluri problemebis warmoqmna da maTi mogvarebis mcdeloba
the last century in the more developed world. It looks like that in the vast majority of developing xorcieldeba Semdegi sqemiT —warmoqmna calkeuli qveynis/regionis doneze — ganviTareba
countries just a few years of formal schooling are enough to alter significantly demographic behaviour globalur donemde [iSviaTad] da/an aRiareba rogorc globaluris [umetesoba
of women. This trend is for instance quite visible in Iran, which by no means can be considered among SemTxvevebSi] — A misi Seswavla, analizi da gadaWraze mimarTuli RonisZiebebis dagegmva
the countries that favour female rights. Fertility here dropped almost 3 times during last 30 years and is “globalur” doneze (samTavrobo Tu arasamTavrobo saerTaSoriso organizaciebi, vTqvaT
less than in the majority of Latin American countries. gaero, Tu didi rviani) —mogvarebis mcdeloba ama Tu im qveynisa Tu regionis doneze im
konkretuli SesaZleblobebis farglebSi, romelic adgilze arsebobs da am problemisadmi
lokaluri midgomis Sesabamisad.
As a result of unsustainable levels of population growth plenty of countries have found themselves faqtiurad wre ikvreba — problemebi iqmneba da saboloo jamSi gadaiWrebaa adgilobriv
inside so called poverty trap. Even when such countries are governed by relatively efficient and less doneze, imdenad, ramdenadac ama Tu im konkretul moTamaSes es xelewifeba.18
corrupt governments, they are not able to cope with the problems they face, being simply too poor. globalizaciam am tradiciul sqemaSi faqtiurad erTaderTi, Tumca friad mniSvnelovani
Even when the governments here are truly committed to positive development they lack funds cvlileba Seitana — sul ufro xSirad e.w. globaluri problemebi Tavze atydeba imaT, vinc
(especially collected through taxation) to invest into social sector, infrastructure, environmental maT SeqmnasTan araviTar kavSirSi ar imyofeba da maTi warmatebiT gadaWra sakuTari
protection, into public administration itself. Besides virtually all these countries spend huge sums to SesaZleblobebis farglebSi principulad ar ZaluZs.19
service foreign debts. Still in the absence of basic infrastructure, social capital and efficient governance
it’s impossible to attract private investments and pursue economic development; while without roads,
arsebobs erTaderTi faqtori, romelic dedamiwaze mcxovreb yvela adamians
fertilizers, electric energy, cheap, efficient fuel, schools, hospitals, affordable housing, and water supply
aerTianebs, miuxedavad, maTi ganviTarebis donisa, kulturis tipisa Tu religiuri
people remain chronically hungry and sick. Besides in the majority of developing countries this situation
aRmsareblobisa. es faqtori SiSia. faqtiurad erTaderTi, rac adaminTa sazogadoebas
is further exacerbated by inefficient governance, corruptions, mistaken economic policies.
dRes erTi sistemis farglebSi aqcevs — misi fizikuri ganadgurebis potenciuri teqnikuri
Furthermore – it’s virtually impossible to maintain human rights in such countries. Probability of
SesaZleblobis arsebobaa. aseTi saxiT kacobrioba Camoyalibda daaxloebiT 1945 wlis
clashes among rival political or ethnic groups inside the single country, as well as among some
agvistosa da 1957 wlis oqtombers Soris — e.i. im periodSi, rodesac amerikelebma
countries of such type in order to control mineral resources that may bring quick profit are extremely gamoiyenes birTvuli iaraRi iaponiis winaaRmdeg, xolo sabWoTa kavSirma dedamiwis
high. Governments of such countries either can not restrict such criminal activities, or are directly pirveli xelovnuri Tanamgzavris gaSvebiT daamtkica, rom aRar arsebobda adgili
involved with them. Besides there is a direct causal relationship between poverty and sharp “shock” planetaze, sadac birTvuli Wurvis mitana ar SeiZleboda. savaraudoa, rom Tvalsawier
drop of population incomes on one hand and armed conflicts on the other. Poverty initiates and momavalSi SiSis damatebiT faqtorad gadaiqces globaluri ekologiuri problemis
sustains them. Average 5% shock income drop increases probability of conflicts by 50%.32 Tanmxlebi movlenebi.
From the formal standpoint current state of population of the developing world has significantly
improved as compared with 1990-s. For instance during 1990-2002 average incomes here increased by
22%, number of people living in extreme poverty reduced by 139 million, average life expectancy
increased by 2 years, etc. On the other hand this process mostly affected very restricted geographical
area of Eastern Asia, where all the progress was in turn achieved on the expense of the single country
– China.
From the formal standpoint current state of population of the developing world has significantly Tavi 1. globalizaciisa da msoflio politikis Teoriebi
improved as compared with 1990-s. For instance during 1990-2002 average incomes here increased by
22%, number of people living in extreme poverty reduced by 139 million, average life expectancy 1.1. Tanamedrove msoflio politikis Teoriul wanamZRvrebis mimarT sruliad
increased by 2 years, etc. On the other hand this process mostly affected very restricted geographical gamarTlebulad SeiZleba igive midgoma gamoviyenoT, rac termin globalizaciis mimarT
area of Eastern Asia, where all the progress was in turn achieved on the expense of the single country iyo gamoyenebuli. msoflio politikis dResdReobiT aRiarebuli Teoriebi erTiani
– China. movlenis imdenad winaaRmdegobriv suraTs gvixataven, rom maT safuZvelze nebismieri
Correspondingly number of extremely poor people in the rest of the world grew by 71 million. daskvnis gakeTeba iseTive warmatebiTaa SesaZlebeli, rogorc veraviTari pozitiuri
Epicenter of this crisis is situated in sub-Saharan Africa where there is the highest concentration of daskvnis gamotana.
extremely poor, starving people and AIDS patients in the world. Approximately the same situation is amave dros, qveyanasa da konkretul istoriul situaciaze damokidebuli, esa Tu is
observed in Southern Asia, especially in Indian countryside and urban slams. Today the number of Teoria, xolo ufro xSirad ki konteqstidan amoglejili esa Tu is Teoriuli Tezisi,
people who survives at $1.08 per day factually coincides with population of the most developed SesaZloa did (zogjer gadamwyvet) gavlenas axdendes rogorc uSualod gadawyvetilebis
countries of the world. Besides such situation disproportionably punishes women, children, elderly and mimReb pirvel pirebze, agreTve, maTze, vinc am pirebis mier gadawyvetilebis momzadebaSi
disabled; population of countryside and urban slams in general. These people have high chances of monawileobs.
finding themselves inside the poverty trap. Teoriuli azrTwyobis Ria uSualo gavlenis magaliTebi Tanamedrove msoflio
Attempts to solve demographic problems worldwide take place for almost half a century. Part of politikaSi gamonaklisis saxiT gvxvdeba. magram imave dros sazogadod aRiarebulia, rom
these efforts is directed at poverty eradication and population growth control within the framework of realizmisa da neo-realizmis, iseve rogorc garkveul wilad neoliberalur
numerous specialized programs. These programs are mainly executed by the UN and the WB. The UN warmodgenebs, udidesi gavlena hqondaT aSS-is sagareo politikis formirebaze. aseve
is actively involved in process since 1960 when such programs started to be implemented within the aSkaraa, rom aSS prezident buSis pirveli administraciis (2001-2005 ww.) sagareo politika
framework of so called “development decades”. During this period the UN paid special attention to such didwilad neokonservatiuli Teoriis gavlenis qveS imyofeboda.
goals as eradication of illiteracy, development of school system, health care (including family planning),
infrastructural development (water supply, sewerage), etc. me-14 saukunis yvelaze gavleniani evropeli filosofosi, warmoSobiT ingliseli
Interestingly that all such UN programs truly come within the confines of the single global policy. uiliam okami, dRes ZiriTadad cnobilia universaluri samecniero principis
They result from understanding among all developed as well as developing countries. UN activities CamoyalibebiT, romelsac okamis samarTeblis saxeliT vicnobT. es principi, romelic
gamoiyeneboda crumecnieruli daskvnebis Tavidan asacileblad, JRers rogorc — “nu
amravleb arsTa raodenobas aucileblobis gareSe (nu dauSveb simravles aucileblobis
32
Millenium Project. Report to the UN Secretary-General. Investing in Development. A Practical Plan to Achieve the gareSe)”. zogadad es niSnavs, rom raime movlenis aRweris dros umjobesia yvelaze martiv
Millenium Development Goals. Overview. 2005., p.8.

142 11
ganmartebas davsjerdeT, anu rogorc dRevandel inglisurSi amboben — “keep it simple, stupid”. Of course if the developed world may be in dire need of successful economic transformation of
arc ise Soreul warsulSi, cnobili maTematikosi puankare daaxloebiT imave azrisa iyo, some developed country as an isolated case, it may on principle do this, but on practice that means
rodesac ambobda — “rodesac adamians ar esmis problema, is bevr formulas wers, magram imposing the direct colonial management model with all the pending consequences.
rodesac bolos da bolos mixvdeba, raSia saqme — ukeTes SemTxvevaSi ori formula rCeba”.
sabunebismetyvelo mecnierebebSi es principi namdvilad muSaobs. rac Seexeba
sazogadoebriv mecnierebebs, aq situacia Zalian waagavs ZvelTaZvel indur igavs
moxetiale maTxovar brmebze, romlebic gzad spilos gadaeyarnen. erTi, romelmac spilos Chapter 4. Consequences of Globalization. Population and Environment.
xorTums waavlo xeli, amtkicebda, rom spilo gvelsa hgavs, meore, rom foTols, radganac 4.1. Global Population Problem. This is one of the few exceptions when causative relationship
yuri SerCa xelSi, mesame boZs — is spilos fexs daejaxa, xolo kidev erTi gaiZaxoda, rom between globalization and its emergence is direct and obvious. The most plainly visible effect of this
spilo Tokia, mas Semdeg, rac kudi moqaCa. yvela Tavisas gaiZaxoda, bolos ver SeTanxmdnen problem manifested itself in unprecedented growth of the world population in the post WW II period,
da erTmaneTs daerivnen. spilo didi xania Tavisi gziT wavida, isini ki isev mtverSi known as “population explosion”. If in the period between 1900 to 1950 world population grew by about
goravdnen... 17 million people per year, this number almost tripled to 50 million during years 1950-1960. As a result
the total world population reached 6 billion in 2000, or 2.4 times more than in 1950. Although population
qvemoT koncentrirebuli, ganzogadoebuli saxiT ganxilulia ramdenime yvelaze growth rate is stearily declining since 1970, its amount is still expected to reach almost 9 billion by 2050
gavrcelebuli midgoma rogorc sazogadod globalizaciis procesisadmi, aseve msoflio and may stabilize afterwards.
politikis ori yvelaze aRiarebuli Teoriuli midgoma (realizmi da liberalizmi). am The lion’s share of population growth fell on developing countries. Today about 4/5 of the world
Tavis mizania, SeuqmnaT studentebs warmodgena imis Sesaxeb, Tu ramdenad SeswevT unari population lives in these countries, while about 2/5 lives in the two largest – China and India. By itself
gansxvavebul Teoriul midgomebs swored warmoaCinon is procesebi, romlebic such population growth is nothing unprecedented. The most developed countries in the world had
globalizaciis CarCoebSi viTardeba, anda ramdenad SeswevT maT unari, Tavis mxriv passed through the same stage of population development after beginning of industrial revolution. Still
imoqmedon msoflio politikis mimdinareobaze.20 that time this process was caused by objective development factors, affected relatively small part of the
1.2. globalizaciis Teoriuli aRqma. global population (so called “golden billion”) and as a whole played positive role in global development.
1.2.1. hiperglobalistebi warmodgenilebi arian im mecnierebiT, romelTac miaCniaT, rom Here population explosion was caused by a sharp drop in population mortality rates against the
kacobriobis istoriaSi dadga axali xana, rodesac tradiciuli erovnuli saxelmwifoebi traditionally high birth rates. It was caused by gradual improvement of quality of life and general growth
gadaiqcnen globaluri ekonomikis moZvelebul, ufro metic - usargeblo, zedmet of population well-being. The same processes affected birth-rate as well but with the lag of decades at
moTamaSeebad. aseT mosazrebas safuZvlad udevs ekonomikuri logika, romelic win ayenebs least.
erTian globalur bazarsa da globalur konkurencias, rogorc sazogadoebrivi In developing countries (majority of which at the beginning of explosive population growth were still
progresis mamoZravebel Zalebs. hiperglobalistebi amtkiceben, rom ekonomikur colonies) mortality rates dropped virtually overnight – in a course of few years. It was caused by
globalizacias moaqvs ekonomikebis “denacionalizacia” warmoebis, vaWrobisa da introduction (sometimes purposeful, sometimes accidental) of the minimal innovations from the
finansebis transnacionaluri qselebis Seqmnis gziT. aseT “usazRvro” ekonomikaSi developed countries – new medicaments (aspirin, penicillin), insecticides (DDT and like), elementary
erovnuli saxelmwifoebi TamaSoben globaluri kapitalis ubralo “gadamcemi Rvedebisa”, understanding about personal hygiene. Anti-epidemic measures and vaccination was introduced to
da saboloo jamSi Suamavlebis rols, romlebic eqcevian adgilobriv, regionul da some extent, population nutrition improved in some places too. All this was possible since all affected
globalur marTvis organoebs Soris. am TvalsazrisiT, bevrs sjera, rom ekonomikuri countries and territories had already been included into the system of global relations that make
globalizacia qmnis socialuri organizaciis axal formebs, romlebic ikaveben an possible relatively smooth and unimpeded transition of innovations. Factually they received the first
saboloo jamSi daikaveben tradiciuli erovnuli saxelmwifoebis, rogorc globaluri development package from the more developed world, which required the absolute minimum of efforts
sazogadoebis pirveladi ekonomikuri da politikuri erTeulebis adgils. from the both sides involved in the process. On the other hand the next package involving
hiperglobalistebs sjeraT, rom globalizacia ZiriTadad ekonomikuri movlenaa, rom modernization, structural transformation, etc., leading in the end to economic development with
mzardad integrirebuli globaluri ekonomika ukve arsebos; rom globaluri kapitalis associated growth of level and quality of live as well as changing population reproduction patterns
moTxovnebis dawoliT nebismieri saxelmwifosaTvis politika “SesaZleblobis (reducing fertility) was delivered much later and with various success.
xelovnebidan” gadaiqca “efeqturi ekonomikuri marTvis” xelovnebad. Population explosion affected countries which had just started their independent life, lagged
garda amisa, arsebobs mosazreba, rom ekonomikuri globalizacia qmnis centuries behind their former parent states by levels of development. Actually one may dub this process
gamarjvebulebisa da damarcxebulebis ganawilebis axal sqemas. amasTan dakavSirebiT, population shock instead of explosion. Population growth did not result from their socio-economic
Zveli “Crdilo-samxreTis” dayofis roli TandaTanobiT mcirdeba da adgils uTmobs development,as it happened in the more developed world, they did not need, did not plan and could not
ekonomikuri Zalauflebis dayofis ufro rTul sistemas. amis gamo, mTavrobebi control it. Since at least at the initial stage this process was factually mechanical its dependence on the
iZulebulebi arian “marTon” globalizaciis socialuri Sedegebi imasTan dakavSirebiT, type of civilization of any given country, culture of population, religion, etc. was minimal.31 Even
rom globaluri finansuri da ekonomikuri konkurencia Zirs uTxris socialuri dacvis efficiency and type of governance played very little role in this case – relatively well and poorly
social-demokratiul models da gvauwyebs sayovelTao keTildReobis saxelmwifos managed countries had found themselves in the same boat.
modelis gadaSenebas. globalizacia SesaZlebelia, agreTve ukavSirdebodes globaluri Demographic pressure did not allow the majority of affected countries to stand on their own feet,
ekonomikis gamarjvebulebisa da damarcxebulebis mzard polarizacias. maT, vinc dRes contributed significantly to drop in the population level of life as compared with the colonial period (such
“gariyulia”, samomxmareblo ideologiis globaluri gavrceleba, agreTve, Tavs axvevs drop often up to 20% was registered in 100 countries), pushed billions into poverty and starvation.
axali tipis “piradobas”, romelic ikavebs tradiciuli kulturisa da cxovrebis wesis
adgils. liberaluri demokratiis gavrceleba, agreTve, aZlierebs erTiani globaluri Today population growth process in developing countries has been reversed and is generally
civilizaciis aRmocenebis SegrZnebas, romelic ganisazRvreba politikuri da following trends of the more developed world – i.e. people are marrying later and have fewer children.
ekonomikuri organizaciis universaluri standartebiT. aseT “globaluri civilizacias”, Average fertility rate here is about 2.8 (versus 6.2 in 1960-s), while in 20 countries births do not exceed
agreTve emsaxurebian marTvis sakuTari meqanizmebi, iseTebi, magaliTad, rogorc mortality. UN claim that this reversal resulted from decades’ long family planning policies it pursued in
saerTaSoriso savaluto fondia, xolo saxelmwifoebi da xalxebi sul ufro da ufro
eqvemdebarebian axal sazogadoebriv, kerZo globalur Tu regionul xelisuflebebs.
Sesabamisad erovnuli saxelmwifoebi sul ufro naklebad axerxeben imis marTvas, rac 31
maT sazRvrebSi xdeba an maTi moqalaqeebis moTxovnilebebis damoukideblad This process was dubbed minimal because it happened primarily at the expense of a sharp drop of mortality rates,
dakmayofilebas. meore mxriv, kavSirgabmulobis globaluri infrastruqtura da mravali which did not depent upon a social behaviour of population. This may be justified for instance by the fact that
absolutely the same “development scenario” was implemented in the isolated Soviet Central Asia as in the rest of the
saerTo interesis arsebobis SegrZneba xels uwyobs adamianTa Soris transnacionalur world.

12 141
corruption monitoring in the international donor organizations. TanamSromlobas. faqtiurad SesaZlebelia vilaparakoT “globaluri samoqalaqo
Situation as such may be quite easily interpreted in terms of general political motivation of the sazogadoebis” aRmocenebaze. am TvalsazrisiT, faqtiurad xdeba ekonomikuri da
whole system of global development transfer. Naturally leaders of the both WB and IMF as well as politikuri Zalauflebis denacionalizacia da “gabneva”, rasac mosdevs erovnuli
leaders of the leading donor countries are quite well aware of fact that successful integration of 5/6 of saxelmwifoebis suverenitetisa da avtonomiis Semdgomi Ziris gamoTxra.
global population into the economic space which the remaining 1/6 created proceeding from its own 1.2.2. skeptikosebi, gansxvavebiT hiperglobalistebisagan, msoflio vaWrobis,
interests is hardly possible. They are also well aware of the fact that for many developing countries kapitaldabandebisa da Sromis nakadebis statistikaze dayrdnobiT amtkiceben, rom
(especially African) carrying out the real market reforms is impossible on principle. In this case all these moyolebuli mecxramete saukunidan, ubralod SedarebiT izrdeba internacionalizaciis
strongly remind the process that in the late USSR was dubbed as “building the socialism bypassing the done, e.i. urTierToba ZiriTadad erovnul meurneobebs Soris. amtkiceben ra, rom
capitalist development stage”. globalizacia miTia, skeptikosebi efuZnebian globalizaciis ekonomikur koncefcias da
Especially for the US all this basically (directly or through international financial institutions) aigiveben mas srulad integrirebul globalur bazarTan. miaCniaT ra, rom dRevandeli
presents continuation of the foreign policy, albeith using different methods. Whether the money they ekonomikuri integraciis done Camouvardeba am “ideals” da, rom aseTi integracia bevrad
lend is going to bring upon some real economic progress in any given country is of a relatively little CamorCeba mecxramete saukunis bolos dones, isini askvnian, rom Tanamedrove
importance. The main objective is to keep the ruling regimes in such countries loyal to the US. It’s globalizaciis gamovlena friad gazviadebulia.
especially true as regards such weak countries that on principle may pose the threat to the US national amasTan dakavSirebiT skeptikosebi askvnian, rom hiperglobalistebis mosazreba
interest by falling into hands of various kinds of terrorists for instance.29 Zirfesvianad mcdaria da politikurad miamiti imis gamo, rom is saTanadod ver afasebs
Besides any donor country is subjected to a strong pressure of its own civil society (especially erovnuli mTavrobebis arsebul SesaZleblobebs marTon saerTaSoriso ekonomikuri
NGOs), which consider that developed countries are answerable for developing world, for its poverty moRvaweoba. imis nacvlad, rom ukontrolod ganviTardnen, internacionalizaciis Zalebi
and underdevelopment. In addition the given model of global economic integration in general as well as TviTon eqvemdebarebian erovnuli mTavrobebis maregulirebel Zalauflebas, raTa
development transfer in particular are so deeply ingrained into the system of global international uzrunvelyon mimdinare ekonomikuri liberalizacia.
relations that their restructuring in order to increase their efficiency may turn very painful both for the skeptikosebis TvalsazrisiT, yvela arsebuli mtkicebuleba migvaniSnebs, imas rom
donors as well as for “consumers” of their support. ekonomikuri saqmianoba ganicdis mniSvnelovan regionalizacias im dros, rodesac
Still against the rather gloomy picture of the global development transfer there are number of a msoflio ekonomika viTardeba sami ZiriTadi finansuri da savaWro blokis —evropis, azia-
rather successful countries that managed to overcome dependency on the developed world and are wynari okeanisa da Crdilo amerikis Seqmnis mimarTulebiT. Sesabamisad klasikuri “oqros
obviously aiming at the leading positions in the modern global affairs. First of all these are so called standartis” epoqasTan SedarebiT msoflio ekonomika bevrad ufro naklebad
Asian Tigers and lately China and Malaysia. Factually the problem is that the most successful integrirebulia, xolo msoflio imperiebis xanasTan SedarebiT is ufro naklebad
development transfer is restricted to a rather small region of the world, while 3 of the mentioned globalizebulia geografiuli mocvis TvalsazrisiT.
countries are China one or the other way (Mainland China, Taiwan and Hong-Kong), while population of skeptikosebi, agreTve ar Tvlian, rom erovnuli mTavrobebi eqvemdebarebian
Singapore is also predominantly represented by ethnic Chinese as well as the most active ethnic saerTaSoriso tendenciebs. piriqiT, isini yuradRebas amaxvileben imaze, rom maTi roli
minority in Malaysia. sazRvrebs gaRma ekonomikuri aqtiurobis ganviTarebasa da regulirebaSi sul ufro
The main positive feature shared by all these countries is the social capital of the highest quality centraluri xdeba. mTavrobebi internacionalizaciis pasiuri msxverpli ki ara, piriqiT,
based on the highly motivated, diligent, disciplined labour force. Still they owe their success mainly to misi ZiriTadi arqiteqtorebi arian. ufro metic, zogi ganixilavs internacionalizacias
the presence of extremely efficient, motivated governments. These governments purposefully
rogorc ZiriTadad aSS-is mier inicirebuli mravalmxrivi msoflio ekonomikuri weswyobis
Tamnxleb produqts, romelmac meore msoflio omis Semdeg ubiZga erovnuli ekonomikebis
implemented and continue to implement their own economic policies which in general have rather little
internacionalizacias. sxvebs saerTod miaCniaT, rom msoflio vaWrobisa da
to do with recommendations and development models of the international donors, although they borrow
kapitaldabandebebis mimdinare intensifikacia warmoadgens dasavluri imperializmis
huge amounts of money from them. Although some Western economic experts characterize their
axal stadias, romlis farglebSic erovnuli mTavrobebi gamodian monopolisturi
economic policies as neo-liberal in reality we deal with various models of the state managed capitalism.
kapitalis agentebis rolSi.
On the whole these examples of successful market development show that fears of the evil Western
miuxedavad azrTa garkveuli sxvadasxvaobisa, skeptikosebi erTxmad miiCneven, rom
money-lenders that exploit the poor developing countries are to a large extent exaggerated. Almost any
internacionalizacias ar mohyva CrdiloeT-samxreTis uTanabrobis Semcireba. piriqiT,
country with the efficient, strong, motivated government is able to put international donor organizations
xdeba savaWro da sainvesticio nakadebis zrda mdidar CrdiloeTSi, “mesame samyaros”
into position they should properly occupy – money lenders and assistants, not the development
dictators.30
mravali qveynis mzardi marginalizaciis xarjze. isini, agreTve amaxvileben yuradRebas im
faqtze, rom ucxouri investiciebis nakadebis koncentrireba ZiriTadad xdeba
Thus it’s very important to understand that development transfer is primarily a two-way street – no
ganviTarebul kapitalistur saxelmwifoebSi, xolo multinacionaluri korporaciebis
developed country and/or donor organization is able to impose any kind of positive transformations on umetesoba rCeba ZiriTadad maTi mSobliuri qveynebisa an regionebis qmnilebebad.
any developed country if it is not ready to adopt them or (and this is more important) if the local ruling Sesabamisad skeptikosebi eWvis TvaliT uyureben warmodgenas imaze, rom
elites are not interested in such. internacionalizacias Tan sdevs msoflio ekonomikuri urTierTobebis mniSvnelovani,
The leading global players set terms and conditions of development transfer based on their own ufro metic — Zirfesvianad gardaqmna. isini aRiareben, rom uTanabroba da ierarqizacia
priorities and understanding of problems at hand. They are naturally eager to make the rest of the world imdenad Rrmad aris gamjdari msoflio ekonomikaSi, rom, struqturuli TvalsazrisiT,
to adopt these terms and conditions as operating basis for their own development. On the other hand gasuli saukunis manZilze es situacia Zalze umniSvnelod Seicvala.
this is the direct responsibility of governments of developing countries to make sound decisions as mravali skeptikosis warmodgeniT, aseTi uTanabroba xels uwyobs fundamentalizmisa
regards models of development suitable for their countries; to review, revise and adopt the existing da agresiuli nacionalizmis warmoCenas, imis nacvlad, rom ubiZgos msoflio
ones or propose their own, original models. No leading global player is able to make decisions for these civilizaciis Seqmnas, rogorc amas hiperglobalistebi varaudoben. piriqiT, xdeba
governments; to make any country develop successfully, moreover can not do this on regional or global msoflios daqucmaceba civilizaciur blokebad da kulturul Tu eTnikur anklavebad.
levels. If country is not able to adopt and implement development policies, any outside assistance will warmodgena kulturuli erTobisa da globaluri kulturis Sesaxeb, agreTve, miTia.
go for naught. globaluri uTanabrobis gaRrmaveba, saerTaSoriso politikis realobebi, iseve rogorc
“civilizaciaTa Sexla”, agreTve, aaSkaravebs “globaluri mTavrobis” ideis usafuZvlobas
29
— msoflios wesis organizacia mecxramete saukunidan moyolebuli umeteswilad
Stuart E. Eizenstat, John Edward Porter, and Jeremy M. Weinstein, Rebuilding Weak States, Foreign Affairs, dasavleTis mTavrobebis xelSi imyofeba. am TvalsazrisiT, skeptikosebi ganixilaven
January/February 2005.
30 msoflio mmarTvelobasa da ekonomikur internacionalizacias rogorc ZiriTadad
Efficient government does not mean that it’s for instance incorrupt or transparent – as the world practice shows such
features have little to do with the government efficiency. Very clean and transparent government may be quite dasavlur proeqts, romlis mTavari mizania SeinarCunos dasavleTis pirveloba msoflio
inefficient and vice versa. urTierTobebSi.
140 13
zog skeptikoss miaCnia, rom “globalizacia” saerTod warmoadgens moxerxebul countries, where the government and associated institutions are relatively efficient and the return on the
politikur Teziss, romelic gamoiyeneba arapopularuli orTodoqsuri neoliberaluri invested capital is guaranteed.
ekonomikuri strategiebis gasamarTleblad. Interestingly that in such cases neither form of government (democracy or dictatorship), nor
1.2.3. transformacionalistur Teziss safuZvlad udevs imis rwmena, rom axali associated additional factors (i.e. existence of civil society, observation of human rights, freedom of
aTaswleulis gariJraJze globalizacia warmoadgens im swrafi socialuri, politikuri press, etc.) play any noticeable role – the most important is guaranteed capital circulation within the
da ekonomikuri cvlilebebis mTavar mamoZravebel Zalas, romlebic saxes ucvlian stable economic and social environment. That’s why about 2/3 of foreign direct investments in the world
Tanamedrove sazogadoebebsa da msoflio wesrigs. am warmodgenis mxardamWerTa azriT, are going into developed countries, while 2/5 of the remainder goes to China and Hong Kong.
globalizaciis Tanamedrove procesebi istoriulad imdenad uprecendentoa, rom Even if in general development transfer process is not as effective as one might have expected,
sazogadoebebi da mTavrobebi mTels msoflioSi iZulebulebi arian Seewyon msoflios, virtually all developing countries are engaged in it one or another way, while the most successful
romelSic ukve aRar arsebobs mkafio gansxvaveba saerTaSoriso da Sinagan, sagareo da (China, for instance) are playing the increasing role in economic globalization. Obviously this mainly
saSinao urTierTobebs Soris. am TvalsazrisiT, globalizacia warmoadgens mZlavr happens because the developing world has no viable development alternative. Still some kind of control
gardamqmnel Zalas, romelic pasuxismgebelia im “masiur Seryevaze”, romelsac ganicdian over the global economic processes is necessary even if to reduce risks of global market failures and
sazogadoebebi, ekonomikebi, marTvis institutebi da msoflio wesrigi. provide the poorest countries better development opportunities than they enjoy today.
transformacionalistTa warmodgeniT gaugebaria, sad SeiZleba migviyvanos am Today there are two major mechanisms of such regulation – the World bank and the International
“Seryevam”, radganac globalizacia warmoadgens SemTxveviT, Znelad gasaTvaliswinebel, Monetary Fund. Both were created after WW II for purposes pretty different form these they pursuit
winaaRmdegobebiT aRsavse istoriul process. skeptikosebisa da hiperglobalistebisagan today, but later they almost exclusively shifted their priorities towards servicing global integration and
gansxvavebiT, transformacionalistebi ar gansazRvraven globalizaciis samomavlo economic reform processes in the developing world. Still as time passes their credibility and efficiency
ganviTarebis traeqtorias. isini agreTve ar cdiloben gansazRvron globalizacia raRac (especially as regards corruption) raise more and more questions.
martivi, mkafio, idealuri “globalizebuli msoflios” saxiT, iqneba es globaluri bazari They are mainly charged with excessive intervention into the internal affairs of debtor countries and
Tu globaluri civilizacia. isini ufro aRiqvamen mas rogorc grZelvadian istoriul abuse of power, especially as regards the smaller developing countries. First of all this concerns the
process, romelic savsea winaaRmdegobebiT da romelic didwilad yalibdeba iseTi number and nature of conditions they apply to financial support rendered to developing countries. If
faqtorebis xarjze, romlebic garemoebaTa damTxvevis meSveobiT aRmoCndnen erTad. back in 1980-s the number of such conditions varied between 6 and 10, since 1990-s it increased to 25
aseTi frTxili midgoma globalizaciis momavlis mimarT ar gamoricxavs warmodgenas (there are known cases than they exceeded 100!). Number of spheres of government administration
imaze, rom globaluri ekonomikuri, samxedro, teqnologiuri, ekonomikuri, politikuri that needed improvement, strengthening or renewal as demanded by these organizations grew
da kulturuli nakadebis gamovlineba istoriulad uprecedentoa. maTTvis msoflios correspondingly. As a result, quite often the developing countries are enforced to subscribe to reforms
nebismieri qveyana [Tu maTi teritoria da/an sazogadoeba mTlianad ara], ama Tu im that are neither politically sustainable, nor efficient in the least.
TvalsazrisiT, funqcionalurad, warmoadgens ufro didi (globaluri) sistemis nawils. Activities of both organizations are entirely based on Anglo-Saxon neoclassic economic ideas and
amave dros erTiani globaluri sistemis arseboba ar ganixileba rogorc, vTqvaT, erTiani they press the developing countries to adopt the appropriate economic policies disregarding the fact
msoflio sazogadoebis Seqmnis mtkicebuleba. piriqiT, transformacionalistebisaTvis whether they are going to work within the particular context of any given country. In part such approach
globalizacia gaigivebulia globalur stratifikaciasTan, romlis farglebSic is determined by the rather limited number of development models both the WB and the IMF are able to
zogierTi qveyana, sazogadoeba Tu Temi sul ufro ebmeba globalur erTobaSi, maSin propose countries that apply for their support, while it’s still an open question what kind of development
option may be successfully applied to one or another particular country.28 Besides quite often one may
rodesac sxvebi sul ufro gariyulebi xdebian. garda amisa, aRar moqmedebs tradiciuli
ierarqiuli Sromis saerTaSoriso ganawileba, agebuli Crdilo-samxreTis, pirvel-mesame
be left with impression that these countries are offered development options and concrete mechanisms
samyarod danawilebaze. piriqiT, CrdiloeTi da samxreTi, pirveli da mesame samyaro
that are not working properly even in places of their inception in the most developed countries, or were
gverdigverd arseboben msoflios nebismier did qalaqSi.
rejected there altogether.
amas ukavSirdeba, agreTve, ekonomikuri aqtiurobis “deteritorizacia” imasTan
As a result there is a widespread opinion that instead of supporting the development these
dakavSirebiT, rom finansuri da samewarmeo saqmianoba sul ufro globaluri da
organizations are actually harming developing countries, for instance by forcing them to adopt
transnacionaluri xasiaTis xdeba. transformacionalistur warmodgenas safuZvlad
privatization programmes that in the end lead to enrichment of a small group of local corrupt officials. At
udevs rwmena imis Sesaxeb, rom Tanamedrove globalizacia axdens erovnuli mTavrobebis
the same time both bodies look extremely helpless dealing with governments of countries that can not
Zalauflebisa Tu funqciebis reorganizacias. maT eWvi ar eparebaT, rom saxelmwifoebs
meet conditions set by loan agreements. Such cases are abundant and universally these conditions are
jer kidev aqvT saboloo legaluri Zaufleba yvelaferze, rac xdeba maT gankargulebaSi
revised and payments rescheduled. This is especially true as regards the poorest countries. Their
myofi teritoriebis farglebSi. amave dros isini, amtkiceben, rom xdeba am Zalauflebis
outsdanding debts are pardoned and more loans are scheduled. Of course there may be plenty of
“gadaxlarTva” im mzard ZalauflebasTan, romelsac iZenen saeTaSoriso marTvis
institutebi, an im SezRudvebTan Tu pasuxismgeblobebTan, romlebic gamomdinareoben objective reasons why poor developing country can not meet loan terms, still it looks like that some kind
saerTaSoriso samarTlidan. rTuli globaluri sistemebi — finansuridan ekologiuramde, of strange game is going on when both lenders and borrowers know that these terms can not be met,
gadaxlarTaven iseTi Temebis Bbed-iRbals, romlebic msoflios sxvadasxva kuTxeebSia but still pretend that everything is going as it should be.
ganlagebuli. As a matter of fact such type of relations with donor organizations suits corrupt elites of many
skeptikosebisa da hiperglobalistebisagan gansxvavebiT, transformacionalistebi developing countries – presence of large number of various conditions in loan agreements that these
amtkiceben, rom xdeba axali “suverenuli reJimis” Camoyalibeba, romelic ikavebs countries can not satisfy actually means that they may use this as a pretext to reallocate provided
saxelmwifoebriobis tradiciuli koncepciis adgils. maTi warmodgeniT dRes resources in a way that minimizes their efficient allocation for population while increasing personal
suvereniteti naklebadaa teritoriulad gansazRvruli barieri da ufro vaWrobis profits of the said elites. Relations of such type also lead to development of some queer kind of
saSualebaa im politikaSi, romelic ganisazRvreba rTuli transnacionaluri qselebiT. dependency, akin to the Dutch disease. For many developing countries, especially the poorest ones,
garda amisa, globalizacia ukavSirdeba agreTve, mZlavri, axali arateritoriuli with weak, corrupt governments foreign loans and grants play the same role as natural resources play
ekonomikuri da politikuri organizaciis formebis aRmocenebas globalur sivrceSi, in case of the typical Dutch disease. Why invest received funds into the real market reforms and
rogorebicaa multinacionaluri korporaciebi, transnacionaluri socialuri democratization if such support will still go on disregarding the fact how they are actually used (or rather
moZraobebi, saerTaSoriso maregulirebeli saagentoebi, da a.S. misused)? Besides the overall efficiency of programmes implemented by the same WB in developing
Sesabamisad, imis magivrad, rom moetana “saxelmwifoebis aRsasruli”, globalizacia world is generally rather low because of the high transaction costs – the major part of loans never leave
ubiZgebs mTeli rigi “SeguebiTi” strategiebis aRmocenebas da gansazRvrul wilad, ufro the donor countries being used by the local firms and individual consultants. This part of problem is
aqtiuri saxelmwifos ganviTarebas. aucilebeli araa, rom erovnuli saxelmwifoebis serious to the extent that it prompted the US Senate in 2005 to approve a special legal act calling for
Zalaufleba Semcirdes. piriqiT, xdeba misi gadaxaliseba da restruqturizacia marTvis
28
procesebis sirTulis zrdasTan erTad urTierTdakavSirebul msoflioSi. Just at the begging of the century the WB was quite officially operating with just 5 such models.

14 139
social systems too. 1.3. msoflio politikis Teoriebi
1.3.1. realizmi. realizmi saerTaSoriso urTierTobebis gabatonebul Teorias
Maximum what can be done in the process of economic globalization is to achieve increase of warmoadgens, xolo mis sawyisebs jer kidev antikur xanaSi SeiZleba mivakvlioT. arsebobs
average income level, both worldwide as well as inside any individual country. In the end this will lead sami ZiriTadi elementi, romelic gaigivebulia realizmTan — statizmi, gadarCena da TviT
to social and economic stability, minimize poverty. daxmareba.
Factually this means development of the large, powerful layer of the middle income countries, while statizmi realizmis safuZvels warmoadgens. am Sexedulebis Sesabamisad: a/saxelmwifo
the poorest will constitute the small minority with the average level of life considerably higher, than msoflio politikis yvelaze mniSvnelovani moTamaSea, xolo yvela danarCeni moTamaSeebi
today.27 naklebi mniSvnelobis matareblebi arian; b/saxelmwifo “suvereniteti” aRniSnavs
damoukidebeli politikuri erTobis arsebobas, romelsac aqvs iuridiuli Zalaufleba
Tavis teritoriaze.
Fact that development transfer does not work very well in case of majority of the developing yvela saxelmwifos upirveles mizans gadarCena warmoadgens. esaa upirvelesi erovnuli
countries, may be ascribed to the following two factors – interesi, romelic yvela politikurma moRvawem unda daicvas. yvela sxva miznebi, iseTebi,
1. Developing world is doing just enough to fulfill the tasks mentioned above, which is obviously magaliTad, rogoricaa ekonomikuri ganviTareba — meoradia (“mdabio politika”). imisaTvis,
not enough to ensure serious, successful economic transformation in developing countries. rom daicvan saxelmwifos usafrTxoeba, misma liderebma unda aRiaron iseTi eTikuri
2. The model of development transfer adopted today as it is can not ensure success of the kodeqsi, romelic afasebs ama Tu im moqmedebas misi Sedegis Sesabamisad da ara imis
process – either the model itself is faulty, or developing countries for various reasons are not safuZvelze, is marTalia Tu tyuili. politikuri realistebisaTvis raime universaluri
able to adopt it to their local settings. moraluri principebis arsebobis konkretizacia SesaZlebelia mxolod calkeuli
At least at the initial stage of the global economic transformation indices of economic growth for the politikuri erTobebis farglebSi.
majority of developing countries looked rather impressive. Both rival political blocks were engaged in TviTdaxmarebis principi aRiarebs, rom ar SeiZleba sxva saxelmwifos ndoba sakuTari
pumping up economies of their client countries through huge amounts of financial, material, damoukideblobis uzrunvelsayofad. saerTaSoriso politikis struqtura dauSvebels
technological and logistical support and such approach worked for a while disregarding which model of xdis megobrobas, ndobasa da patiosnebas. arsebobs mxolod mudmivi gaurkvevloba,
development (market or centrally controlled economy) these countries formally adopted. Trouble, romelic gamomdinareobs globaluri mTavrobis ararsebobidan. Tanaarseboba
precipitated by oil crises of 1970-s started when developing countries in general exhausted potential for SesaZlebelia mxolod ZalTa Tanafardobis SenarCunebis gziT. SezRuduli TanamSromloba
extensive growth and faced need for deep structural reforms and institutional transformations. SesaZlebelia mxolod iseTi urTierTobebis dros, rodesac realisti saxelmwifo met
By this time the Soviet Union was to a large extent out of the race since its economy needed mogebas naxulobs, vidre sxva saxelmwifoebi.
reforms itself, which ailing socialist system was not able to carry out. Thus almost unilaterally realistebi xSirad imeoreben, rom ukanaskneli ocdaxuTi saukunis manZilze msoflio
developing countries found themselves within the confines of the Western type neo-liberal economic politikis xasiaTi ar Secvlila — mis safuZvelSia omebi, romlebic droebiT wydeba
development model. Policy of structural adjustment suggested by this model called for carrying out momavali omebisaTvis mosamzadeblad. isini agreTve, amtkiceben, rom saerTaSoriso
market oriented strategies based on sharp reduction of the state involvement into economy and urTierTobebisaTvis uwyvetoba ufro mniSvnelovania, vidre cvlilebebi.
opening up for the Western investments. Economic policies had to be export oriented in order to pay realizmis dRevandeli warmomadgenlebisaTvis anu neo-realistebisaTvis, politika
accumulated debts. Besides it requested strict economy of government finances, which in majority of identificerulia kapitalizmisa da dasavluri demokratiuli faseulobebisa da
cases led to folding of already weak social programs. These measures were augmented by floating institutebis gavrcelebis xelis SewyobasTan. saerTaSoriso sistemis struqtura
bank interest rates, which caused a dramatic increase of foreign debts of these countries, sharp drop of ganapirobebs sagareo politikis nebismier arCevans. xolo zogierTi realistis
prices of raw materials (leading export commodities for developing countries), and deteriorating trade warmodgeniT, es struqtura, Tavis mxriv, ganpirobebulia saerTaSoriso sistemis
conditions when developed countries were applying protectionist trade barriers but denied the maorganizebeli principiT, romelsac anarqia warmoadgens. anarqiis qveS yvelaze xSirad
developing ones the right to follow their example. Economies of majority of developing countries could igulisxmeba is, rom saerTaSoriso urTierTobebi xdeba iseT asparezze, sadac ar arsebobs
not withstand such pressure and entered 1990-s with much worse performance indicators, than at the yovlismomcveli, centraluri xelisufleba, romelic calkeuli suverenuli
beginning of 1970-s for instance. saxelmwifoebis nakrebze maRla dgas. damatebiT, aseT sistemaSi, ufro Zlier
Besides even when any given country carries out structural adjustment by the book and to the end saxelmwifoebs, sazogadod meti gavlena aqvT.
this does not guarantee its eventual success. Such country simply starts to play by rules accepted by tradiciuli realistebi aRiareben, miuxedavad imisa, rom arsebobs Zalauflebis
the more developing countries with all the pending consequences, like for instance cyclic economic gansxvavebuli elementebi (magaliTad, ekonomikuri resursebi anda teqnologia), samxedro
crises with accompanying recessions and financial shocks. Whether such country is carrying out Zala saxelmwifos Zlierebis yvelaze mniSvnelovani (aSkara) nawilia. miuxedavad imisa, rom
successful and correct market policy does not matter much – it runs into the classic case of “market neorealistebic Tvlian, rom samxedro Zala dResac saxelmwifos marTvis ganuyofeli
failure”, which manifests itself in a rather asymmetric way. Developing countries are relatively weak nawilia, maTi azriT, Zalaufleba ufro metia, vidre saxelmwifos mier samxedro
newcomers in a highly competitive global market and suffer much more in case of crises than the more resursebis mobilizaciisa da mis mier am Zalis gamoyenebis unari sistemis sxva
traditional and more powerful players. In case of crisis they can not even apply problem solving tools saxelmwifoebis dasayolieblad da maTze kontrolis gansaxorcieleblad. isini xedaven
used by the more developed economies and for instance have to address strict fiscal and monetary Zalauflebas rogorc saxelmwifos SesaZleblobebis naerTs. saxelmwifoebi
policies in order to restore “market trust” instead of stimulating macroeconomic measures. gansxvavdebian sistemaSi maTi Zalis da ara maTi funqciebis Sesabamisad. Zalaufleba
Even when developing markets are functioning properly, the less developed and weaker are still aniWebs saxelmwifos adgils, anu pozicias, saerTaSoriso sistemis farglebSi da es adgili
punished. As it is the market does not create the equal opportunities. It obviously favours countries ganapirobebs mis qcevas.
which already possess productive capital – finances, land, other physical assets and the most important saxelmwifoebi funqcionalurad msgavsi elementebia im gagebiT, rom ganicdian erTi da
in the current technology based economy – the human capital. Countries, which are already well ahead imave SezRudvebis gavlenas, romelTac anarqia qmnis da cdiloben SeinarCunon TavianTi
of the others possessing stable political systems, guaranteed private property rights, reliable banking pozicia sistemaSi. gansxvavebebi ori qveynis politikas Soris ganpirobebulia
systems, developed social services – are also enjoying much higher chances to employ the gansxvavebebiT maT Zalebsa da SesaZleblobebSi. tradiciuli realistebis msgavsad bevri
opportunities provided by the single global market. Countries, which do not have such capital often neorealisti Tvlis, rom ZalTa Tanafardoba warmoadgens sistemis weswyobilebis
found themselves inside so called “institutional poverty trap”, although these are the vast majority of centralur elements.
developing countries (including many of the former Soviet republics). One of evidences of existence of saxelmwifoebi sakuTari interesebis dacvaze arian orientirebulebi, xolo
such “trap” is that the global capital is usually attracted to places where it is already abundant i.e. to anarqistuli da konkurentuli sistema ubiZgebs maT upiratesoba mianiWos
TviTdaxmarebas, TanamSroblobasTan SedarebiT. saxelmwifoebi racionaluri (gonivruli)
27
I.e. the difference between the current and future poor should be approximately as it is today between the Americans moTamaSeebi arian, romlebic irCeven strategiebs im TvalsazrisiT, rom Seamciron
and Africans formally living in poverty. danakargebi da maqsimalurad gazardon mogeba. saxelmwifoebi ganixilaven yvela sxva
138 15
saxelmwifoebs rogorc potenciur mtrebs da maTi erovnuli usafrTxoebis safrTxes. es Transformation of Islam, as the religion as well as of civilization based on this religious system,
undobloba qmnis usafrTxoebis dilemas, romelic ganapirobebs saxelmwifoTa umetesobis represents one of the very rare exceptions when there is direct causative relation between it and
politikas. globalization. Although here we deal with so called unforeseen consequences of globalization. If this
neorealistebi ar Tvlian, rom globalizacia cvlis saerTaSoriso politikis TamaSis transformation develops in accordance with the least acceptable, bloody scaenario, there is a pretty
wesebs. saxelmwifoebi dResac saerTaSoriso politikis mTavari moTamaSeebi arian. isini, good chance that it may turn back globalization. In fact it may play the same role as WW I played in
agreTve warmoadgenen erTaderT Zalas, romelsac unari Seswevs gaakontrolos an marTos relation to the first globalization.
globalizaciis procesebi. mTavari problema neorealistebisaTvis globalizaciasTan
dakavSirebiT gamomdinareobs usafrTxoebis im axal gamowvevebidan, romelsac es procesi
qmnis. upirveles yovlisa, isini gamowveulia uTanabro ekonomikuri globalizaciiT,
agreTve, im mniSvnelovani gavleniT, romelsac globalizacia axdens saxelmwifoTa Chapter 3. Consequences of Globalization. Economic Development and Globalization
saSinao politikasa da Zalauflebis struqturebze. es gansakuTrebiT exeba Problems of the current stage of globalization are usually reduced to the following question – who
transnacionalur socialur moZraobebsa da maT mier Seqmnil globalur qselebs, manages the global economy and in whose interests? Fact that politics and power in the modern world
romlebic ecilebian saxelmwifos Zalauflebas politikis mTel rig sferoebSi. to a large extent depend on economics is rather easy to explain – use of economic instruments by the
neorealistebi ewinaaRmdegebian nebismier moZraobas, romelsac surs sajaro msjeloba leading global players in the end is more efficient and profitable than of any other.
usafrTxoebis kritikul sakiTxebze. mTlianobaSi isini Tvlian, rom globalizaciis Exploitation of resources situated outside these countries based on economic mechanisms is much
miuxedavad, msoflio dResac winaaRmdegobrivi da gamourkvevelia, xolo saerTaSoriso more profitable than the model based on the direct control of territories at hand. Such approach also
sistemis struqtura aqcevs Zalismier qcevas politikas dominantur paradigmad. enables global players to distant themselves from many unsavory processes that take place elsewhere
1.3.2. liberalizmi realizmisagan gansxvavebiT ar warmoadgens erTian Teoriul
on the planet. Still today the planet is divided into two rather different parts based on the success of
sistemas da dRevandeli saxiT is ufro mravali gansxvavebuli ideis nakrebia. maSin,
economic development – the former colonial powers, their direct descendants and neighbours,
rodesac realizmi ganixileba rogorc “samTavrobo” ideologia, liberalizmi ufro
belonging to the developed countries and the rest of the world. These developed countries enjoy the
opoziciisaken ixreba da misi ZiriTadi daniSnuleba etyoba Zalismieri politikis
advantage over all others because they develop inside the working, efficient system of market
liderebis “devnaa”. miuxedavad amisa, arsebobda SedarebiT mokle periodebi meoce
economy. Naturally this system is not without its drawbacks, but it proved its superiority during the
saukunis manZilze, rodesac liberalizmi axdenda mniSvnelovan gavlenas dasavleTis rigi
direct competition with so called socialist economic system. Thus one of the most important aspects of
saxelmwifoebis politikur elitasa da sazogadoebrivi azris formirebaze. es
globalization is how successfully the rest of the world is able to adopt the market economy – either by
konkretulad exeboda pirveli msoflio omis Semdgom periods (e.w. “idealizmi”), meore
its own good will and/or encouragement (sometimes coercion) by the developed countries. Factually
msoflio omis Semdgom gaeros daarsebiT gamowveul optimizmsa da aseve mokle periods
starting from 1950-s (i.e. since the most active stage of de-colonization) wealthy countries address the
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, rodesac rig dasavlel politikur “guruebs” ratomRac
poor ones like mantra – “do as we do, do together with as, do better than we do”. In general for any
egonaT, rom “istoria damTavrda”.
developing country the problem boils down to the following – “Do you want to join the global economy,
zogierTi analitikosis azriT, liberalizmi dafuZnebulia TavSekavebulobaze,
zomierebaze, kompromissa da mSvidobaze — e.i. imaze, rac realur saerTaSoriso become rich and stable? Then carry-out market reforms by the model and under the conditions we (the
politikaSi dResdReobiT praqtikulad ar gvxvdeba. es imas ar niSnavs, rom liberalebi rich) are offering you”. As a result of such encouragement/ coercion by the end of the last century the
eguebian Zalismieri politikis logikas — isini Tvlian, rom aseTi politika garkveuli world faced the income gap between the richest and the poorest countries as huge as it has never been
ideebis realizaciis Sedegia, xolo saboloo jamSi, ideebi cvlilebebs eqvemdebareba. ase in the history (app. 74 to 1 as of 1997 when the last data was available).
rom, Tu msoflio dRes maincdamainc stumarTmoyvared ar eqceva liberalizms, es imas ar This means that liberation from the colonial rule, transition to the market development model;
niSnavs, rom ar SeiZleba odesme dadges liberaluri ideebis gamarjvebis xana. numerous optimistic reforms brought visible positive results only to the rather limited number of
liberaluri ideologiis centrSi politikaSi progresis SesaZleblobis rwmenaa. countries. Throughout the whole 20-th century only four countries formally and finally joined ranks of the
liberalizmis ZiriTadi sazrunavi pirovnebis Tavisuflebaa. isini saxelmwifos daarsebas developed countries – Japan, Canada, Australia and New Zealand. Still two more (South Korea and
ganixilaven rogorc am Tavisuflebis dacvis aucilebel elements sxva pirovnebebisa an Taiwan) are close to it, but have not so far formally acquired this status. Furthermore 100 countries
saxelmwifoebisagan. saxelmwifo yovelTvis unda emsaxurebodes koleqtiur nebas, da ara according to their formal economic indicators are worse off than they used to be during the colonial rule.
marTavdes mas, xolo demokratiuli institutebi amis garantebad gvevlinebian. libe- The UN officially counts 50 countries as the least developed, factually meaning that any of these may
ralizmi ZiriTadad warmoadgens iseTi mTavrobis (marTvis) Teorias, romelic cdilobs fail any day.
erTmaneTs Seurigos wesrigi (usafrTxoeba) da marTlmsajuleba (Tanasworuflebianoba) Many consider this as failure of globalization. For them the globalization understood as process of
mocemuli sazogadoebis farglebSi. saSinao da sagareo institutebs liberalebi afaseben integration into the world market is at least un-democratic, serves the narrow corporative interests, and
imis Sesabamisad, Tu ramdenadD SeswevT maT unari gaataron pirovnebis Tavisuflebis idea punishes poor countries and poor population in general. More pragmatic consider that market potential
praqtikaSi. is simply not adopted by the developing countries in full and in the end advantages of the market
amave dros, bevri miiCnevs, rom reformebis warmatebuli gatareba ama Tu im economy will triumph over all the troubles which they bring at the initial stage of reforms.
sazogadoebis “SigniT” SeuZlebelia, Tu Sesabamisi reformebi maT “gareTac” ar gatarda. One of the most difficult problems facing the current stage of globalization is based on the wide-
sanam saxelmwifoebi ganagrZoben erTmaneTTan iseTi saxiT urTierTobas, rogorc spread miscomprehension that the more developed countries should transfer their development into the
calkeuli pirovnebebi velur bunebaSi, mSvidobisa da progresis liberalur ideebs developing world, assist it in reforms and even be responsible for success of such. In reality though
ganxorcieleba ar uweriaT. developed countries act in the developing world based on their purely egoistic self-interests in order to -
liberalebs miaCniaT, rom saxelmwifoTa Tavisufleba warmoadgens saerTaSoriso a/ create enabling environments for their business to act successfully in the existing markets as well as
urTierTobebis problemebis mniSvnelovan nawils da ara am problemebis gadaWris to assist them to create and enter new markets; b/ to ensure political and economic stability in regions
saSualebas. Sesabamisad saxelmwifoebi unda gaxdnen saerTaSoriso organizaciebis important for solution of the problem a/.
nawilebi da daeqvemdebaron maT wesebsa da normebs. funqciebis is nawili, romelTa
Sesruleba saxelmwifoebs ar SeuZliaT, unda gadaeces am saerTaSoriso organizaciebs. In general expectations about successful integration of all countries of the world into the market
dRevandeli neoliberalebi mxars uWeren Tavisufal vaWrobas da sabazro anu economy system were exaggerated. It’s true for both developed as well as developing parts of the
kapitalistur ekonomikas, rogorc mSvidobisa da keTildReobis miRwevis instrumentebs. planet. There is a rather simple law of uneven development of natural systems, which states that in
amave dros, demokratiuli saxelmwifoebi ufro miiltvian maTi moqalaqeebis uflebebis general systems of the same hierarchical level do not develop synchronously. While some of them
pativiscemisaken da arsebobs naklebi Sansi imisa, rom isini oms wamoiwyeben Tavis reach the higher level of development, others remain on the lower development level. Absolute
demokratiul mezoblebTan. garda amisa, urTierTdamokidebulebis procesis ganviTareba uniformity is simply impossible. Obviously this law may be quite justifiably applied to development of
msoflioSi iwvevs imas, rom saxelmwifoebs calmxrivi moqmedeba da mezoblebTan
16 137
well as by Pakistani government to a large extent undermined the ability of the terror cells based in TanamSromlobaze uaris Tqma sul ufro Zviri ujdebaT da uZneldebaT.
these two countries to plan and coordinate activities elsewhere. Still afterwards the Islamic terror zogi neoliberali Tvlis, rom gza mSvidobis da keTildReobisa isaa, rom
movement did not recede, but became more active. Here the world actually deals with the radical damoukidebelma saxelmwifoebma gaaerTianon resursebi da uaric ki Tqvan maTi
ideology shared by numerous persons and organizations throughout the Moslem world (especially in its suverenitetis nawilze, raTa, Seqmnan integrirebuli erToba ekonomikuri zrdisa
Arab part). These persons and organizations are hardly connected with Bin-laden although they share uzrunvelsayofad da regionaluri problemebis mosagvareblad. isini, agreTve, miiCneven,
his ideas and methods of fighting. Israeli intelligence more appropriately calls such movement rom msoflio gaxda ufro pluralistuli saerTaSoriso urTierTobebSi CarTuli
“International Jihad” instead of Al-Qaeda. moTamaSeebis TvalsazrisiT da es moTamaSeebi ufro urTierTdamokidebulebi gaxdnen.
neoliberalebi ganixilaven saerTaSoriso institutebs rogorc saerTaSoriso
One of the main problems associated with such kind of terrorism (as it usually happened throughout sistemaSi TanamSromlobis ganviTarebis Suamavlebsa da saSualebebs. saerTaSoriso
the history of humankind) is that governments threatened by it started to use this absolutely real threat reJimebi da institutebi daxmarebas uweven mTavrobebs konkurentuli da anarqistuli
as a pretext to pursue their own short-term political and economic goals. It’s especially true about the saerTaSoriso sistemis marTvaSi. isini aqezeben, zogjer ki moiTxoven mTavrobebisagan
US administration, which alongside the anti-terrorist operation in Afghanistan launched war in Iraq, mimarTon mravalmxrivi politikis gatarebasa da TanamSromlobas, rogorc erovnuli
justified (at least in part) by the terrorist threat the ruling regime of this country presented to the civilized interesebis dacvis instrumentebs. amave dros, isini aRiareben, rom TanamSromlobis
world. Such threat have never been substantiated and after more than two years of occupation of Iraq, miRweva ufro Znelia im sferoebSi, sadac maTi liderebi ver pouloben saerTo interesebs.
in 2005 the US president had to akwnowledge that the enemy his country is facing in Iraq is a neoliberalebis nawils miaCnia, rom globalizacia dadebiTi Zalaa. saboloo jamSi,
combination of Sunni rejectionists (the biggest group), Saddamists (the next biggest group), and finally yvela saxelmwifo naxavs mogebas im ekonomikuri zrdis Sedegad, romelic globalizacias
“terrorists affiliated with or inspired by Al Qaeda.” This last group, even being the smallest is the most moaqvs. maT sjeraT, rom saxelmwifoebi ar unda ewinaaRmdegebodnen globalizacias an
dangerous of the all, since nonwithstanding the outcome of Iraq quagmire (as the former US president Seecadon gaakontrolon is arasasurveli politikuri Carevis gziT.
Clinton described it) this conflict provides such terrorists the unique opportunity to train numertous zogi, agreTve, miiCnevs, rom saxelmwifoebma unda moaxdinon Careva imisaTvis, rom gza
recruits from around the Arab world under the actual battle conditions in order to use them at some gauxsnan kapitalizms “adamianuri saxiT”, iseve rogorc bazrebs, romlebic ufro
other time against various targets throughout the world.
gulisyuriT moeqcevian yvela adamianis saWiroebebsa da interesebs. unda Seiqmnas axali da
gardaiqmnas Zveli institutebi, raTa Tavidan iqnes acilebuli kapitalis araTanabari
gadaadgileba, miRweul iqnes mdgradi ekologiuri ganviTareba da daculi iyos
The most difficult problem, associated with this kind of terrorism is that both governments and moqalaqeTa uflebebi.
experts are mistakenly defining it mostly as the reaction on Western activities inside the Moslem world,
which are perceived as directed at humiliation and breaking up of Islam. Such approach is grossly konkretuli SemTxveva (Case-Study) 1 – ori sazogadoebrivi sistema — asparezoba
underestimating the situation. Although, frankly (especially the US) has done enough to provide quite grZeldeba?
viable pretext to interpret its actions this way, it still is not enough to provide convincing explanation why
thousands of people are ready to sacrifice their lives in daily ruthless straggle. Hatred of Zionists, im mravalricxovan debulebebs Soris, romelsac sabWour skolaSi moswavleebs
American imperialists or the anti-Islamic West as a whole does not provide enough motivation for the azuTxinebdnen, erT-erTi, romelic exeboda sazogadoebis ganviTarebis stadiebs, etyoba
relentless resistance the West is running into inside the Moslem world. yvelas amaxsovrdeboda. am Tezisis Sesabamisad, sazogadoeba viTardeba pirvelyofili
The reality is much more complex. Today the world is dealing with crisis of Islam as religious system Temuri wyobilebidan, monaTmflobelobisa da feodalizmis gavliT, kapitalizmamde, sanam
as well as with systemic crisis of civilization based on its norms and postulates. Terrorism is just one of miaRwevs Tavisi ganviTarebis umaRles stadias — komunizms. am Tezisisa ise sjerodaT, rom
manifestations of such crisis, but not the most important. Problem is that Islam has not changed much sabWoTa kavSiris komunisturma partiam, nikita xruSCovis piriT, 1960 wels isic ki aRuqva
since its beginning more than 13 hundred years ago. Attempts to live in today’s globalised world by xalxs, rom 1980 wlisaTvis qveyana komunizmSi icxovrebda. ra gamovida amisagan, yvelam
literally following commandments originating in 7-th century does not allow Moslem countries to kargad icis, magram es sqema, rasakvirvelia, komunizmis xsenebis gareSe, faqtiurad
modernize successfully – especially in cultural and social spheres, to say nothing about the economy. yvelganaa gavrcelebuli.
In reality there are just two relatively successful examples of modernization in the Islamic world – mis avtorobas k. marqss miawerdnen, Tumca rogorc bolos gamoirkva, am saxiT is 1930-
Turkey and Malaysia. Factually all other Moslem countries are lagging far behind their non-Moslem iani wlebis bolos i. stalinis miTiTebiT iyo dakanonebuli. amasTan, rogorc Cans,
neighbours in global competition.26 aRniSnuli sqema maincdamainc zedmiweviT evropis warsul ganviTarebasac ki ver aRwers,
Today Islam is facing inevitable reforms in order to prepare its flock to deal successfully with romlis safuZvelzec is viTom damuSavda. monaTmflobeloba arsebobda mxolod antikur
challenges of globalization era. In itself such task is nothing new and insolvable. Christianity underwent saberZneTsa da romSi da maTTan erTad gadaSenda. im xalxebma ki, vinc daikaves maTi adgili,
the pretty similar process during the Reformation. The difference is that Christian reformation (in this saerTod ar gaiares es stadia, da pirdapir feodalizmSi amoyves Tavi, romelic maTi
case Protestant Reformation) was caused by the inherent logic of development of [Western] European sakuTari gamogoneba iyo da ara imperiisagan memkvidreobiT miRebuli. igive indoeTsa da
society. In case of Islam it has to reform in order to adapt to rules of the global game offered by the CineTs “klasikuri” monaTmflobelobisa da feodalizmis stadiebi saerTod ar gauvliaT
competitive religions – Christianity and Judaism or either to propose new, more successful rules of the da maTi sazogadoebrivi organizacia, romelic mkveTrad gansxvavdeboda evropulisagan,
game of its own. Besides Christianity could give this process as much time as it was necessary. Islam aTeuli saukuneebis manZilze praqtikulad ucvleli iyo dRevandeli modernizaciis
is on the contrary is very short of time. etapis dadgomamde.21
One may even interpret the ongoing process as clash of civilizations, where the active role played by rogorc Cans, Tanamedrove msoflioSi sabolood Camoyalibebuli saxiT mxolod ori
Moslem side is forced on it by the circumstances beyond its control. Fact that its reaction manifests sazogadoebrivi sistema arsebobs. erT-erTi maTgani kapitalizmia, romelic efuZneba
itself in the first place as mass fanaticism and terrorism should not come as a surprise. This is a specific sabazro ekonomikas, kerZo sakuTrebas, demokratiul mmarTvelobas, ZalauflebaTa
manifestation of protective mechanisms of the system. Reformation process is spontaneous and danawilebas, samoqalaqo sazogadoebasa da adamianis uflebebis primats. es sistema
depends rather little on will of people directly engaged in it, or these outside the Moslem world who zedmiweviT kargad aris aRwerili da misi damatebiTi komentari saWiro namdvilad ar aris.
come in contact with it. Maximum the developed world is able to do under the circumstances – to try to kapitalizmi, istoriuli perspeqtivis TvalsazrisiT, Zalian axalgazrdaa — misi
direct the processes in the direction, which may be the least damaging for both sides. Engagement in Camoyalibeba samrewvelo revolucias emTxveva da daaxloebiT or-naxevar saukunes
the direct straggle against the terror worldwide in this case may in the end prove less efficient, than iTvlis. im saxiT, romliTac mas dRes vicnobT, man daiwyo transformacia aSS-Si “didi
reduction to the minimum attempts to inflict on the Moslem world changes that it can not and does not depresiis” Sedegebis daZlevis procesSi 1930-ian wlebSi da metnaklebad dasrulebuli
want to accept. saxe (ganviTarebis dRevandeli etapisaTvis) ukve gasuli saukunis bolosaTvis miiRo.
miuxedavad Tavisi wamyvani poziciisa, msoflioSi kapitalizmi ZiriTadad mainc
dasavlur-evropul regionul proeqtad gvevlineba, romelSic sabolood CarTulia
26
This is of course with exception of some rather small Persian gulf states.

136 17
dedamiwaze arsebul saxelmwifoTa absoluturi umciresoba (daaxloebiT 24-30 — ixileT human rights is routine.24
Tavi 3). erTaderTi gamonaklisis, iaponiis garda, yvela es saxelmwifo, farTo gagebiT, The situation should have exploded, and it exploded. That Chechens were first to revolt was to a
SeiZleba evropul civilizacias mivakuTvnoT. plus sadRac axlos am qveynebTan dganan large extent determined by presence of oil deposits in this republic – a rather strong bargaining chip
samxreTi korea da taivani aziaSi, iseve rogorc evropis yofili socialisturi qveynebis with Moscow. Some experts even estimate that federal government will not be able to suppress
umetesoba (baltiis qveynebis CaTvliT). Chechen resistance as long as high oil-prices last. Even at the earlier stages Chechen resistance was
laTinuri amerika mTlianad etyoba nacrisfer zonaSia — aq SeerTebuli Statebi ukve at a large extent based on terrorism and was characterised by the extreme brutality.25 Still it’s worth to
saukuneze metia (dasawyisSi uSualod, meore msoflio omis Semdeg ki saerTaSoriso mention that apart from a rather small (albeit the most active) part of the local clans these people are
finansuri organizaciebis daxmarebiT) cdilobs Seqmnas srulfasovani kapitalisturi not looking for the total independence from Russia. Some of Chechen clans were at least neutral
sazogadoebebis Camoyalibebis winapirobebi, Tumca realuri Sedegebi sakmaod towards Russians throughout all resistance, others turned to Russian side at some later stage of the
mokrZalebulia. raime sxva mimarTulebiT es qveynebi aSkarad ver ganviTardebian — conflict. Maximum that majority there wanted to achieve - was to stay formally inside Russia in order to
ubralod realuri alternativa ar gaaCniaT. amave dros, verc sicocxlisunariani, have access to the federal funds and other resources (including using Russia as arena for semi-
warmatebuli sabazro ekonomikuri sistemisa da gansakuTrebiT demokratiuli, samoqalaqo criminal and openly criminal clan activities) while to be independent enough to stay clear of efficient
sazogadoebis Seqmna maT ver SeZles (Cile etyoba erTaderTi gamonaklisia, Tumca isic federal control (including the taxation in the first place). It should be said in all fairness that this is
sakmaod pirobiTad). maqsimum, rac aq iqna miRweuli (isic ukanaskneli 10-15 wlis manZilze), exactly what Chechen republic has today in fact, if not formally.
dabali donis (low-level) politikuri stabilizacia, da Tanac yvelgan ara (haiti, kolumbia, If terrorist activities here are still going on and threaten to turn into popular uprising in the other parts
etyoba venesuelac, peruc, boliviac sul sawinaaRmdego magaliTebs gviCveneben). of North Caucasus, unrelated, even hostile to Chechen resistance, is determined by the number of
tropikuli afrika ZiriTadad imdenad daulagebelia, rom Tvalmisawvdom momavalSi factors –
raime stabiluri situaciis Seqmnaze aq laparaki etyoba zedmetia, miuxedavad imisa, rom • Unlike Israeli, Russian government structures, including federal law enforcement forces as well as
formalurad aqac yvela kapitalistur sazogadoebas aSenebs. qveyanaTa umetesoba aq jer army are not strong and organized enough to cope efficiently with direct military and terrorist
kidev tradiciuli socialuri da ekonomikuri sistemebis daSlis procesSia. met-naklebad threats. Maximum they are able to achieve is intimidation of the local peaceful population
dalagebuli da stabiluri saxelmwifo struqturebi aqvT mxolod imaT, vinc SesZlo including kidnapping people, tortures and allegedly executions. Besides they are very corrupt and
koloniuri epoqis memkvidreobis sakuTari miznebisaTvis gamoyeneba. aseTebia magaliTad are using the ongoing conflict as a source of income.
samxreTi afrika, kenia, miT umetes, botsvana, sadac Tanamedrove afrikuli administracia • Such smouldering conflict suits many in Russian leadership, since it provides very convenient
Zalian warmatebiT iyenebs im struqturebs (upirvelesad yovlisad demokratiul pretext for pressing forward plenty of unpopular political decisions on the federal level, like for
saxelmwifo mmarTvelobis aparats da damoukidebel sasamarTlo sistemas), romelic mas instance abolishing the system of popular elections of governors of large federal administrative
britanelebisagan darCa. units. Besides participation of some Arab terrorists in Chechen terror activities (as well as
mTeli danarCeni msoflio, dawyebuli Crdilo afrikis muslimanuri saxelmwifoebidan financing these activities) allow the Russian leadership to dub this purely internal conflict as part
da belorusia-ruseTidan aRmosavleT evropaSi, mTeli aziis CaTvliT (zeviT xsenebuli of ongoing international Islamic terrorist threat and position itself alongside the leaders of the
qveynebis gamoklebiT) mkveTrad gansxvavebuli sazogadoebrivi wyobis pirobebSi other major world powers both as victims and fighters against it.
cxovrobs.22 • Again local clans, which are based on mutual guarantees for its members and provide maximum
Tanamedrove socialuri mecnierebebis warmomadgenlebs am faqtis aRiareba Zalian protection for anyone who violates formal laws, which clans do not recognize, turned to be ready-
uWirT, im donemde, rom am sistemas ubralod formaluri saxelic ki ar gaaCnia. amave dros, made, close to perfect structures for terrorism, if any of them decide to undertake such
mis mkveTr gansxvavebas misTvis kargad cnobil antikuri demokratiisagan, yuradRebas jer
operations.
kidev aristotele aqcevda. maT Soris, vinc moixseniebda am sistemas, iyvnen adam smiTi,
Interestingly local population has never been especially faithful Moslems. Chechens were even
volteri, hegeli da rasakvirvelia marqsi, romelmac mas “aziuri warmoebis wesi” uwoda.
known as “bad Moslems”. Fact that they start to turm for Islam en mass bespeaks mainly the absence
praqtikulad yvela Tanamedrove istoriis saxelmZRvaneloSi moyvanilia centralizebuli
of any other viable ideology that may provide easy to understand explanations of processes that take
sazogadoebis “piramidis” gamartivebuli sqema, magram TviT es sazogadoeba gadaSenebulis
place in the modern globalized world and provide local population some consolation and hope in face of
saxiT moixsenieba. meoce saukunis meore naxevarSi am sistemas komunisturi uwodes, Tumca
quite real hardships and dangers they face daily.
igive sabWoTa kavSirSi mas araferi saerTo ar hqonda masebisaTvis am sakmaod mimzidvel
International terrorism. In general September 11, 2001 is considered as the date of emergence of
ideasTan.23 the new wave of global terrorist Islamic movement. In reality though this was neither the first terror act
rogorc Cans, aseTi sistema iyo pirveli, romlis farglebSic Camoyalibda dedamiwaze
by the foreigners inside the US, nor the first such act carried out against the US interests worldwide.
stabiluri saxelmwifo struqturebi pirvelyofili Temuri wyobilebis daSlis procesSi
Such active terrorist attracts against the US interests started at least 18 years before the 9/11, although
ramdenime aTasi wlis win. mas safuZvlad udevs Zalauflebisa da sakuTrebis simbiozi,
the US administration never considered them as the real danger to the national interests and fighting
saxelmwifo warmoebis wesi.
them as a top policy priority. Still the 9/11 became the turning point in the formal acknowledgement of
is universalurad yalibdeboda yvelgan, sadac ki resursebis centralizacia (pirvel
dangers of the Islamic terrorism and launching active “war against terror” worldwide.
rigSi, SromiTi resursebis) sameurneo amocanebis gadawyvetis procesSi, did
Still such war, however justified, is based on miscomprehension that an organization known as Al-
sazogadoebriv mogebas iZleoda. aseTi pirobebi arsebobda Tavis droze praqtikulad
Qaeda and led by Osama Bin-Laden is basically responsible for organization and carrying out of
yvela im didi mdinareebis gaswvriv, sadac masStaburi melioraciuli proeqtebi naklebad
terrorist acts on the international arena. Accordingly all governments threatened by the Islamic terror
ganviTarebeli sawarmoo saSualebebis pirobebSic ki sakvebiT stabiluri uzrunvelyofis
are mainly fighting it using standard methods of dealing with organized terror movements. In reailty the
garantias iZleoda.24 amas praqtikulad erTdroulad daemata qveynis Tavdacvis funqcia,
name Al-Qaeda was invented by the FBI in 1998 during investigation of terror acts against American
gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, Tu momxduri sxva civilizaciis warmomadgeneli iyo,
embassies in Eastern Africa. It dubbed this way a pretty loose group of terrorists who gathered around
gansakuTrebiT momTabare.
Osama Bin-Laden. Despite the fact that it possessed some kind of organizational structure, it had never
saxelmwifos Camoyalibebis pirvel etapze misi ZiriTadi funqciebi sazogadoebrivi
been the international terrorist network, as it is generally perceived. It was to a large extent engaged in
samuSaoebisa da [totaluri] Tavdacvis organizaciaSi mdgomareobda. aseT principze aigo
finding financing for already existing, independent terror organizations, established contacts among
faqtiurad yvela pirveli civilizacia aziasa da Crdilo afrikaSi (egvipte, SuamdinareTi,
them, provided consultancy, etc. Counter terrorist operations carried by Americans in Afghanistan as
indoeTi, CineTi). Tumca im dros maT Soris kavSiri ar arsebobda, ubralod daaxloebiT
erTnairma pirobebma msgavsi gadawyvetileba gamoiwvia. igive mimarTulebiT ganviTarda
24
saxelmwifo wyoba centralur da samxreT amerikaSi kolumbis wina epoqaSi. daaxloebiT It’s very important to underline that outside Chechnya (and nowadays even in Checnya proper) this opression is
iseTive principebze aigo yvela islamuri saxelmwifo, da bolos — istoriulad yvelaze delivered by the local “law-enforcers”.
25
gvian — [moskovis] ruseTis saxelmwifo. Chechens were practicing mass torture and decapitating of captives long before the other extremists started to do it in
Iraq – back in 1992-1993 in Abkhazia.

18 135
perspective, mainly to spite each-other, rather than from pragmatic political considerations), although danarCeni msofliosagan gansxvavebiT dasavleT evropaSi (romelic faqtiurad erT did
it’s not so today. As it often happens, in case of both these conflicts the respective governments do not naxevarkunZuls warmoadgens) bunebrivi pirobebis mravalferovneba ubiZgebda Sromis
possess any efficient working plans as well the appropriate policies, to deal with situations that cause sazogadoebriv danawilebasa da gacvlas, xolo reliefis danawevreba qmnida bunebriv
terrorism. In short, both Israel and Russia want to have the cake and to eat it. For both of them the winaaRmdegobebsa da mosaxleobis dacvis saSualebas rogorc sakuTari feodalebisagan,
territories they currently control (Israel absolutely illegally), are too “hot” to handle, still they can not aseve gareSe mtrebisagan.
decide how to get rid of them without excessive damage to national security while saving their faces es pirobebi, agreTve, xels uwyobda mravalricxovani, SedarebiT mcire zomis
and not look like losers. konkurenti saxelmwifoebis Seqmnas da erTdroulad ar iZleoda didi kontinenturi
The generation long occupation of Palestinian territories by Israel has resulted so far in one of the imperiebis Camoyalibebis saSualebas, rogorc es aziaSi xdeboda. Sedegad evropaSi
most successful nation-building projects in the recent history – creating Palestinian nation from often sicocxlisunariani gamodgnen damoukidebeli qalaqebi da wvrili mewarmeobis sxvadasxva
unrelated groups of Arabs, who at the time of inception of Israeli state were mostly represented by the formebi — momavali kapitalizmis kerebi. aziaSi am struqturebs centralizebuli
recent job migrants, attracted by opportunities presented by the developing economy initiated by the xelisufleba axSobda.
Jewish settlers in Palestine. This occupation also marginalized and to a large extent exiled the local
Christian Arabs, brought the Islamic factor into the Palestinian resistance (allegedly to some extent with ra principebzea Camoyalibebuli is sazogadoebrivi urTierTobebi, romelzec zemoT
covert support of Israeli security agencies, who initially supported for instance Hamas to gvqonda saubari? Zalian sqematurad, SeiZleba gamovyoT Semdegi:
counterbalance the secular Fatah movement). It also introduced as a long-standing factor of regional • aseT sistemaSi Semavali saxelmwifo uaRresad centralizebulia da miiswrafis
policy, forces that are unrelated to both to the region and the conflict at hand, in form of Iran supported gamavali informaciis, materialuri Tu energetikuli nakadebis totaluri
Hizbollah movement, which to a large extent defines well-being of formally independent Lebanon as kontrolisaken. mas axasiaTebs gansakuTrebiT xisti sazogadoebrivi struqturebi,
well. romlebic praqtikulad moklebulia evoluciis unars. Sedegad, aseTi sazogadoeba
Involvement of the international community as the peace-brokers of this conflict has brought no naklebad “elastiuria”, cudad egueba garemo pirobebis cvlas. seriozuli gareSe
positive results so far, since it could not produce any peace plan, which may suit Israel and/or can not dawola angrevs aseT sazogadoebas, magram Tu es dawola ixsneba (an sustdeba) is
extend the real pressure on both sides of the conflict to end it on the terms, which may suit this faqtiurad iseTive saxiT aRdgeba, rogoric daSlamde iyo. amave dros is Zalian
community. Besides the excessive, mostly uncontrolled financial and other kinds of support of the efeqturia didi, totaluri proeqtebis realizaciis dros (magaliTad, omis dros
Palestinian administration by this same community became one of the major factors of corruption within “qudze kacis gamoyvana”, Tu saerTo-saxelmwifoebrivi reformebis gatareba,
this administration, which together with other factors, turns people from the secular civil government rogorc es dRes CineTSi xdeba);
prototype towards religious, terrorist organizations. One of additional factors, further aggravating the • aseTi sistemis saxelmwifo dafuZnebulia statikur wonasworobaze, gansxvavebiT
existing situation is that the anti-Israeli forces interpret any concession made by Israel (even if made kapitalisturi saxelmwifoebisa, romlebic awyobilia dinamiur wonasworobaze,
from the position of power, as withdrawal from the Gaza strip in 2005) as their victory. Thus there is the romlis safuZvelSic cvlileba, ganviTarebaa. amitom mas ar unda, eSinia
danger that some kind of large-scale withdrawal from the Western Bank by Israel will spur terrorist cvlilebebisa, romlebic misTvis mavnebelia. aq saubaria ara marto socialur Tu
activities instead of bringing peace into the region.22 ekonomikur cvlilebebze, aramed banalur teqnikur inovaciebzec. igive Cinelebma
As to conflict that is known as the Russian-Chechen, since 2005 it will be more appropriate to say gamoigones im teqnologiebis didi nawili, romlebic mogvianebiT evropul
that virtually all parts of North Caucasus with predominantly non-Russian population are on the wedge samrewvelo revolucias daedo safuZvlad, magram TviTon Cinelebi ar iyenebdnen;25
of the popular uprising.23 The main reason of such situation is pretty clear – Russia as a state does not • sistema efuZneba e.w. uSualo samisamarTo marTvas, rac imas niSnavs, rom
need these territories. They came under its control as a “part of the package” when the country was gadawyvetilebaTa umetesoba miiReba marTvis erT centrSi da, principSi, unda
looking for the strategic access to South Caucasus. Today many Russians are strictly differentiating uSualod davides saboloo Semsruleblamde. SedarebiT did da rTul sistemebSi es
local peoples from themselves – labelling them as Caucasians (together with Georgians and Azeri for saboloo jamSi iwvevs qaoss da umarTavobas;26
instance), as someone different from the rest of Russians.
For more than two centuries of possession Russia (the USSR as well) did very little to change this • saxelmwifo aseTi sistemebis farglebSi gansakuTrebiT miiswrafis materialuri
sakuTrebis rogorc aseTis, warmoebis saSualebebisa da finansuri nakadebis sruli
region – to modernize it to some extent, especially to undermine the traditional clan structure of social
kontrolisaken. bazari, kerZo sakuTreba, fuladi mimoqceva da sasaqonlo gacvla
relations. Today these areas are the least developed in Russia, save may be the regions settled by the
misTvis misaRebia mxolod mis mier dawesebul farglebSi da misi sruli kontrolis
aboriginal semi-nomadic peoples in the Northern polar areas. Unlike the rest of the country
qveS. Sedegad, aseTi sistema sakmaod swrafad deficituri xdeba, ver akmayofilebs
demographic pressure here is extremely high, which together with underdeveloped economy (which is
mosaxleobis umetesobis sabazo moTxovnilebebs, rac mis arsebobas safrTxes
in shambles after demise of the Soviet Union) leads to truly horrendous level of unemployment, which
uqmnis. Sedegad, aq xdeba saqonlis, momsaxurebisa da ideebis SedarebiT SeuzRudavi
by some estimates varies between 70-90% of economically active population, mass poverty. Model of
warmoebisa da gacvlis nebis darTva (raRaca donis “protobazris” Seqmnamde), magram
management, which the USSR applied to this region (and Russia continues to apply), is quasi-feudal.
kontrolis moduneba iwvevs qveyanaSi dinamiuri procesebis ganviTarebas da
Federal administration appoints (even in case of formal elections) some local strongman as the leader
saboloo jamSi stabilurobis Sesustebas. igive CineTma Tavisi istoriis manZilze
of national autonomy, supplies him with money and other resources from the federal reserves (share of
araerTgzis “mouSva sadaveebi” da dauSva qveyanaSi sabazro urTierTobebi. Sedegad
such subsidies in local budgets reaches 80-90%), gives him free-hand in exchange for loyalty and
qveyanaSi iwyeboda qonebrivi daSla da xazinis Semosavlebis mkveTri Semcireba,
stability. rasac mosdevda moxeleebis zewolis zrda kerZo mesakuTreebze. ukmayofiloebi
Obviously corruption here was ripe and social situation in general close to explosive. Still the system iyvnen TviT es mesakuTreebic, romlebic sakmaod daculebad grZnobdnen Tavs
worked pretty well for quite a long time since was based on rather efficient military and police power saxelmwifo warmoebis wesis farglebSi da iCagrebodnen sazogadoebrivi
base. As soon as the Soviet Union disappeared all its defects surfaced. Corruption reached the stage destabilizaciis procesSi. ukmayofilo iyo xalxic, romelsac uWirda axal,
when positions in local administrations, which promise some share in the federal money, are sold uCveulo pirobebTan Segueba. amitom aseTi gadaxvevebi seriozuli krizisiT
through informal, although rather open auctions. The local specific manifests itself in a fact that losers mTavrdeboda da qveyana isev cdilobda arsebobis Cveul wess mibruneboda.
are often taking up arms in order to settle their grievances with winners and/or the auctioneers. So faqtiurad, mTeli Tavisi istoriis manZilze aseTi sazogadoebebi qanqarasaviT
called law enforcement agencies are either directly participating in this redistibution of federal funds, or moZraoben — SedarebiT SeuzRudavidan — mkacrad SezRudul modelebs Soris;
are protecting local strongmen turned government administrators. Level of oppression of the local
• aseT sistemaSi aSkarad gamoikveTeba saxelmwifos (romelic gaigivebulia
population, which does not participate in this distribution (i.e. the majority), is extremely high, violation of
sazogadoebasTan) interesebis prioriteti, pirovnebis prioritetebTan SedarebiT.
adamianebs aseT sazogadoebaSi ar gaaCniaT pirovnebis statusi. isini xSirad
22
Of course in this case Israel will have be left free to retaliate in full, but this will lead to a new round of hostilities, etc. ganixilebian mxolod rogorc im didi meqanizmis advilad cvladi, “erTjeradi
23
Except North Ossetia.

134 19
moxmarebis” detalebi, romelsac saxelmwifo ewodeba. adamianis uflebebi im saxiT, extremist than terrorists themselves. For instance, terrorist organization, known as Party of Socialist-
romliTac is miRebulia dRevandel dasavlur sazogadoebaSi, aq saerTod ar Revolutionaries was instrumental in bringing to power in Russia in 1917 Bolsheviks (who were not
aRiqmeba. raime saubari sazogadoebasa da saxelmwifos Soris konstruqciul averse to terrorism themselves) with all the pending consequences that the world felt throughout the
urTierTobebze aq zedmetia. aseT sistemaSi saerTod ar arsebobs is, rasac ewodeba most part of 20-th century.
sajaro politika da rac warmoadgens sazogadoebis “qvemoT” formirebuli Both cases, described here, show the real danger of terrorist activities, since even some isolated
survilebisa da miswrafebebis gamoxatulebas. arsebobs politikuri nebis action may lead to changes (sometimes global) that by their scale by far surpass its direct results. This
erTaderTi wyaro — xelisufleba, romelic aq erTaderTi aqtiuri sawyisia. is especially dangerous if some politicians and/or countries try to use any terrorist act as pretext to
mosaxleobas, rogorc aseTs, raime cvlilebis moTxovna an gatareba SeuZlia pursue their private ends (WW I being the most typical case).
mxolod saxelmwifo struqturebze Zalismieri zewolis gziT. It’s widely assumed that terrorism is the traditional way for weak, outcasts and oppressed (or who
consider themselves as such) to attract public attention to their grievances. On the other hand pockets
am konteqstSi pretenziebi ruseTis mimarT, rom man xeli aiRo demokratiul of dissatisfaction and marginalization may exist in any society, however developed and stable, meaning
reformebze sakmaod usafuZvloa. am qveyanaSi aseTi rame ubralod ar iyo. zedmetia aseTi that terrorism may emerge virtually everywhere especially if there is some kind of ideology (religious or
tipis qveyanaSi demokratiaze laparaki. is ara arademokratiuli, aramed ademokratiulia secular) that may be in principle interpreted in a way, which suits terrorist goals. As the European
im gagebiT, rom misi sazogadoebrivi sistema am tipis urTierTobebs ubralod ver aRiqvams. experience of 1960-s and 1970-s shows, existence of developed democratic society where everyone is
mas SeuZlia formalurad aRiaros demokratiuli sazogadoebis amosavali principebi, able to express his/her protest openly, within the framework of democratic procedures, does not render
xeli moaweros yvela Sesabamis saerTaSoriso dokuments (igive adamianis uflebaTa such society immune to terrorism. In any society may exist marginal individuals, or groups of marginals,
deklaracias), danergos qveyanaSi demokratiuli institutebi, magram amave dros who can not become popular enough to attract attention of the local public by the legal means and turn
warmatebiT ugulvebelyos yvelaferi es. bolos da bolos, yvela formaluri to violence to peddle their ideas.
demokratiuli atributi stalinis droindel sabWoTa kavSirsac ki gaaCnda. Number of factors has turned terrorism into rather powerful and efficient political tool since the end
aqedan gamomdinare, advilad gasagebia ruseTis prezidentis v. putinis sityvebi, of 19-th century. First – the modern means of communication and mass media often transmitting
romelic man 2005 wlis 24 Tebervals bratislavaSi aSS prezident j.buSTan Sexvedris scenes of terrorist actions in real time create the exaggerated image of terrorism dangers to existing
Semdeg gamarTul pres-konferenciaze warmoTqva — Cven ar vapirebT araviTari rusul political and social structures, frighten people and make them to extend the disproportionate pressure
demokratiis gamogonebas. Cven erTgulebi viqnebiT yvela demokratiuli principisa, on governments. Besides mass media, even if involuntarily, act as means of attracting attention to
romelic damkvidrebulia mTels civilizebul msoflioSi. rasakvirvelia, demokratiis terrorists, which is what they actually need.21 Second – modern terrorist warfare is very efficient and
yvela ZiriTadi principi da instituti ruseTis sazogadoebis dRevandeli ganviTarebis, powerful enough to be compared with standard armaments used by modern armies. Besides modern
misi istoriis, tradiciebis adekvaturi unda iyos... demokratiis danergvas Tan ar unda industrial and infrastructural facilities (especially chemical factories, nuclear power plants, etc.) even in
sdevdes saxelmwifos daSla da xalxis gaRatakeba.27 case of “common” accidents may inflict terrible damage on the people and environment and are
presenting tempting targets for terrorist attacks multiplying their negative effects. Third – terrorism is
• kavSirebi aseT sazogadoebaSi ZiriTadad vertikaluri da erTmimarTulebiania. cheap, in the direct meaning of this term, especially as compared with the cost of antiterroristic activities
uflebebi sazogadod nawildeba zevidan-qveviT, xolo movaleobebi qvevidan-zeviT. (warfare and equipment, training of military/police personnel, planning and implementation of special
Sesabamisad muSaobs kanonic. sazogadoebis ufro maRali fenis warmomadgeneli military and police operations, etc.). Technologies used by terrorists are relatively simple, material for
yovelTvis marTalia masze dabal safexurze mdgarTan da, piriqiT. iseTi uZvelesi explosives for instance can be purchased easily since it’s used for the most common peaceful purposes
sakanonmdeblo tradiciebis mqone qveyanaSic ki, rogoric CineTia, met-naklebad (agricultural fertilizers for instance), instructions for making them may be easily obtained on the web.
obieqturad kanonmdebloba xorcieldeboda mxolod erTsa da imave Besides number of people directly involved in terrorist activities and those who fight them is simply
sazogadoebrivi Sris farglebSi. kanonebi sazogadod tardeba SerCeviT, incompatible, the later exceeding the former by the orders of magnitude. Terrorists are also marginally
mizanSewonilobis principiT. rogorc Tavis droze ganacxada ruseTis imperatoris trained or have no special training at all, which also makes them easily expendable and replaceable.
nikoloz pirvelis erT-erTma yvelaze daaxlovebulma pirma — grafma berkendorfma Terrorism corrupts. The very logic of such activity, which is directed to intimidation and destruction
— kanonebi iwereba xelqveiTebisaTvis da ara ufrosobisaTvis; of the innocent people, is contradicting the most elementary norms of moral accepted by any society. It
• saxelmwifo sazogadod personoficirebulia mis liderSi, romelsac xSirad always carries the negative moral charge. Whatever “noble” goals may pursue any terrorist organization
(formalurad mainc) ganusazRvreli Zalaufleba gaaCnia da araferze pasuxs ar or movement, in the end it inevitably turns into the shelter for various marginals and criminals, who are
agebs.28 aseT saxelmwifoSi (romelsac xSirad rogorc paternalisturs controlled by the shrewd political manipulators. Besides any terrorist organization sooner or later starts
moixsenieben) urTierToba xelisuflebasa (xelisufals) da sazogadoebas Soris to use criminal methods to obtain financing or arms, to recruit supporters (blackmail), so the division
faqtiurad mwyemsisa da cxvris faris urTierTobis donezea dayvanili. sazogadod, line between terrorist and criminal organization is usually rather blurred.
mwyemsi unda zrunavdes Tavis faraze, rogorc gulmodgine meurne Tavis The modern terrorism may be divided into two rather distinctive parts. First is the local terrorism,
sakuTrebaze. magram Tavisi sakuTrebis winaSe is pasuxismgebeli ar aris (es ewera which more often than not is stemming from various forms of national liberation fighting and represents
petre pirvelis TviTmpyrobelis Sesaxeb kanonisE pirvel muxlSi). yvelaze cudi is illegal (and amoral) part of activities sometimes endorsed even by legal international documents. The
aris, rom aseT sazogadoebebSi mosaxleobis udidesi umetesoba, saboloo jamSi, second is the kind of terrorism, which is considered today as the international terrorism presenting the
eCveva “faris” rols da aRiqvams xelisuflebasa da mis liders rogorc maTi global peril.
arsebobis pirobebis uzrunvelmyofels. adamianebs sazogadod urCevniaT Local terrorism is virtually represented everywhere throughout the world, including for instance Spain
gadaulocon TavianTi uglebebi saxelmwifos da pasiurad daelodon, Tu rogor and until very recently the UK as well. Despite the fact that many of such conflicts are going on for
gadawyvets maT beds xelisufleba. didi socialuri Zvrebis drosac ki, rodesac generations, their influence rarely exceeds countries or regions where they take place. If they are
adamianebs principSi SeuZliaT airCion TavianTTvis ufro misaRebi ganviTarebis sometimes perceived as part of global terror this happens mainly because governments pursue their
axali kursi, isini ibrZvian imisaTvis, rom “Tavze daisvan” ufro ukeTesi, narrow interests presenting them this way. This is basically true even as regards such long-standing
mwyalobeli xelisufali; and widely publicised conflicts as Palestinian-Israeli and Chechen in Russia.
• erT pirovnebaze saxelmwifos aseTi damokidebuleba mas saboloo jamSi uaRresad The first one for many years defined to some extent mode of relations of the two world superpowers,
daucvels xdis, Tu es ukanaskneli ubralod cudad asrulebs masze dakisrebul since the US and USSR supported the opposite sides of the conflict (as it looks from the current
movaleobebs an viRaca axerxebs mis ZaliT gadayenebas. xelmZRvanelma,
damokidebuli mis personalur Tvisebebze, SeiZleba aaSenos anda daamxos aseTi 21
Still despite all the horror of the recent terrorist actions in the leading countries of the world the direct loss of human
sazogadoeba (ixileT, magaliTad — wyvilebi: stalini _ xruSCovi sabWoTa kavSirSi; lives resulting from them is about 30 times less than as a result of car accidents, which nevertheless are considered
mao Zeduni _ den siaopini CineTSi). aseTi xelmZRvanelebis kontrolis realuri as kind of sacrifice to be paid by people for comfort and affluence of the modern life.

20 133
problems. When they are directly interested to intervene some place they are easily doing this even meqanizmebi ubralod ar arsebobs;
against the most expressed disagreement of the vast majority of the UN member states. Both the US • saxelmwifo imarTeba daniSnuli biurokratebis mier, romlebic pasuxs ageben
and the USSR were doing this on a regular base during the cold war, and the US continues to do this mxolod maT mimarT, vinc maT Tanamdebobaze niSnavs. CineTSi mravali saukunis
today, intervening for instance in Iraq without any formal consent by the UN, although this again manZilze moxeleebs irCevdnen formalurad meritokratiuli rTuli gamocdebis
contradicted all formally accepted international treaties and was done on a false pretext. safuZvelze, da isini saxelmwifos erTgulebaze debdnen fics. ruseTSi maT niSnavs
On the other hand developing countries are increasingly interested in UN as mechanism, which zemdgomi xelmZRvaneli, dawyebuli qveynis pirveli piridan, piradi erTgulebis
allows them to at least present their pressing problems for global consideration and to make principidan gamomdinare; Tanamdebobebs es pirebi Tavis sarCenad iReben (sruliad
themselves heard out. These attempts force the UN to act more independently in many cases, where formaluri rusuli termini получить должность в кормление, Tumca dRes is Tavisi
previously it would simply follow the same US or USSR. As a result both developing countries and the pirdapiri mniSvnelobiT iSviaTad ixmareba). orive SemTxvevaSi aseT moxeleebs aqvT
US call for reform of the organization, the first because they render it too weak to promote efficiently mosaxleobaze gavlenis faqtiurad ganusazRvreli saSualebebi. maTi SemzRudavi
needs of the majority of the global community, while the US, charging it with corruption, obviously aims mxolod maTi zemdgomia da Sida korporaciuli dauwereli kanonebi. saboloo jamSi,
to weed out such small sprouts of activities independent of the expressed will of America as exist today. aseTi situacia iwvevs Zalauflebis borotad gamoyenebas da yovlismomcvel
All in all demise of the Soviet Union did not to a large extent alter the cold war era system of the korufcias. is, agreTve, iwvevs iseTi tipis socialuri fsiqologiis Camoyalibebas,
global political relations. Even if one of the leading global players disappeared, the remaining one romelic yvelaze kargad aRiwereba isevdaisev rusuli andaziT — ты начальник – я
continues to act predominantly unilaterally or gives just a lip service to collective political actions. In the дурак, я начальник – ты дурак. garda amisa, aseT qveynebSi, moxeleebi xSirad hibriduli
most broad terms the globalization of the world politics led to emergence of some striking features: kerZo-saxelmwifo sakuTrebis udidesi mflobelebi xdebian da xelSi igdeben
democracy in the current leading global players and their affiliated states and non-democratic relations qveynis marTvis kidev erT mZlavr berkets.
between these states and the rest of the world; pursuit of accountability and democratic legitimacy zemoT aRwerili sistemis farglebSi dRes msoflios mosaxleobis minimum naxevari
inside state borders and the pursuit of national interest (and maximum political advantage) outside such cxovrobs. rasakvirvelia, masSi Semavali qveynebi erTgvarovan masas namdvilad ar
borders; democracy and human rights for those regarded as “insiders” and habitual negation of these warmoadgenen, Tumca ZiriTad sistemur principebs ase Tu ise mainc iziareben. maTi
rights for those beyond their borders. umetesoba didi xania formalurad mainc aRiarebs sazogadoebis demokratiuli
Also today finding solutions and undertaking mitigating measures as regards global political aRmSeneblobis principebs, rac es maT Cveul arss iotisodenadac ar cvlis. SedarebiT
processes lies predominantly within the sphere of responsibility of the US. Not that other countries do rbilia tradiciuli sistemuri maxasiaTeblebis gamovlineba, magaliTad, samxreT-
not want to play roles independent of the US, to carry out policies contradicting the American interests. aRmosavleT aziaSi; magram xistia yvela danarCen muslimanur qveyanaSi, CineTsa da
Simply individually and even collectively (even EU) are not strong enough so far to devise and ruseTSi. igive indoeTi, romelic dRemde ufro mravalricxovani didi erebis
implement sets of relations leading to alterations on the global level. On the other hand such situation konglomeratad gvevlineba, vidre Camoyalibebul erTian saxelmwifod, sakmaod
may endow strongly to erosion of the existing system of global politics. Despite all ensuing danger demokratiulia [iZulebiT] federalur, magram tradiciuli Statebis doneze.
decades long US-USSR rivalry in many cases led to some kind of division of labour and shared
responsibility for resolution of many complex global issues. Today the US virtually stands alone and aSkaraa, rom Tavisi ZiriTadi maxasiaTeblebiT, aseTi tradiciuli aziuri Tu
tries to make decisions not just for its own people, but for the majority of others as well. Thus the major piramiduli sistema diametralurad sawinaaRmdegoa Tanamedrove ganviTarebuli
global problem is – in the current extremely complex and diverse world, is power and authority of one sazogadoebebisa. es ar niSnavs, rom es sistemebi aucileblad erTmaneTis antagonisturi
superpower (even if sometimes supported by other important players) enough to tackle successfully unda iyvnen, magram erTmaneTTan naklebad Tavsebadia da konkurentuli. maT Soris
with the whole array of global issues? And besides in cases when it obviously acts unilaterally against winaaRmdegoba ukve konceptualur doneze arsebobs — orive agebulia mkveTrad
the expressed will of the rest of the world, can it be hold accountable and to whom and on what basis? gansxvavebul faseulobaTa sistemaze, Sefasebis kriteriumebze, qcevis stereotipebze. es
ar niSnavs imas, rom aziuri sistemis faseulobebi da kriteriumebi dasavleTSi miRebulze
uaresia an amoraluri — bolos da bolos maTze dayrdnobiT msoflios uZvelesma
Case Study 2 – Terrorism – the New Global Player?
civilizaciebma mravalsaukunovani ganviTarebis gza gamoiares. isini ubralod sxvaa.
Although no generally acknowledged definition of terrorism exists, it is usually understood as an
attempt to provoke fear and intimidation in the main target audience, which may be a government, a amave dros meoce saukunis meore naxevarSi ganaxlebis siCqare ekonomikur, finansur,
whole society, or a group within a society. Terrorist acts are therefore designed and may be deliberately teqnologiur sferoebSi imdenad maRali gamodga, rom Zirs UuTxris vertikalur
timed to attract wide publicity and cause public shock, outrage, and fear. The intention may be to kavSirebze agebul, mouqnel piramidul sistemas. Tanamedrove msoflioSi marTvis
provoke disproportionate reactions from governments. It’s very difficult to distinguish the “genuine” efeqturi sistemebi damyarebulia paralelur gadawyvetilebebze, rodesac sistemas
terrorist activities and for instance legitimate armed resistance to some occupying power. These two SeuZlia sakuTari Tavis modificireba optimaluri gadawyvetilebebis ZebnaSi. magram
kinds of actions are often used as synonyms, sometimes deliberately. It may be better to define as horizontaluri, naklebad SezRuduli informaciuli nakadebis arseboba SesaZlebelia
terrorist only actions that are directed against the civilians, setting aside all attacks on armed forces or mxolod ganviTarebul samoqalaqo sazogadoebaSi mZlavri saSualo klasiT. swored aseTi
police. Thus such actions that led to hostage taking for instance in Beslan school (Russia) in 2004 nakadebi gamodian ekonomikis katalizatorebad, xdian qveyanas konkurentunarians.
should be definitely defined as terrorist, while attacks on the local security forces in Nazran in 2004 or yvelaze warmatebuli Tanamedrove qveynebi viTardebian adgilobrivi TviTmmarTvelobis,
elsewhere should be classified differently. avtonomiebis uflebebis zrdis mimarTulebiT, xasiaTdebian qveynis SigniT
As the main task of terrorism is to provoke fear and intimidation, it’s often perceived as irrational by decentralizaciis maRali xarisxiT.
governments and population subjected to it. Demands laid down by terrorist are more often than not magram yvelaferi zemoT CamoTvlili aris is, rasac tlanqi, Znelad adaptirebadi
unrealizable on principle, even if targeted governments and societies are ready to meet them. Thus the tradiciuli sazogadoebrivi sistema ubralod ver egueba. swrafi cvlilebebi,
traditional, rational means of dealing with conflicts, adopted by the modern Western society, hardly arastabiluroba (Tugind ganviTarebiT gamowveuli), inovaciebi (gansakuTrebiT
work with terrorism. socialur-politikur sferoSi) — e.i. yvelaferi, rac asociirebulia globalizaciasTan,
One of the main problems associated with terrorism is that it is usually perceived and dealt with as misTvis mavnebelia. TviT dinamiuri globalizaciis procesi, romelsac saTaveSi wamyvani
an independent phenomenon. In reality though almost exclusively it’s a manifestation, symptom of a dasavluri saxelmwifoebi udganan, Zirs uTxris mas, iwvevs mis destabilizacias.
much wider and complex set of social, economic, political or ideological problems; one may even say –
the extreme problem-solving tool. Although terrorists rarely meet their declared goals, even the mniSvneloba ara aqvs, rogor damokidebulebaSi aris am sistemis warmomadgeneli esa Tu
unintended consequences of isolated terrorist actions lead sometimes to the major alterations of history is konkretuli saxelmwifo ganviTarebul msofliosTan. nebismier SemTxvevaSi,
of humankind. For instance a chain of events started by the consumptive Serb student in 1914, when kacobriobis ganviTarebis Tanamedrove etapze, saboloo jamSi is agebs masTan
he murdered the Austrian archduke and his wife led to WW I. Also terrorists themselves rarely come to konkurentul brZolas (ssrk — amis yvelaze tipuri magaliTi).
power, but often help to come to power people and organizations that in the end turn to be the more

132 21
ase rom, elementaruli TviTgadarCenis moTxovnilebebidan gamomdinare, aseT qveynebs traceable here, technological components prevail20; b/ predominantly economic (commercial, financial,
an adaptacia sWirdebaT ganviTarebis Tanamedrove moTxovnilebebisadmi, an sistemuri etc) regimes, which were developed almost exclusively in the interests of the US and its allies, since the
mimikria mainc, romelic nawilobriv moxsnis maTze gare zewolas. laparakia swored Soviet Union had little interests in this area, or was not economically powerful enough to pursue them
adaptaciaze e.i. iseT minimalur cvlilebebze, romelTa Sedegad aseTi qveyana SeiZens successfully. They are predominantly construed around such institutions as the WB, IMF and lately
dasavleTisaTvis misaReb (an mosaTmen) imijs, Caebmeva (ase Tu ise) globalizaciis WTO. Despite active position of the developing world as regards structure and configuration of these
procesebSi da gaakeTebs amas tradiciuli sistemis destabilizaciis gareSe. SedarebiT regimes, the leading global powers are slow to give up such advantages and preferences, as they
warmatebiT akeTeben amas, magaliTad, tailandi da malaizia samxreT-aRmosavleT aziaSi, acquired earlier. The WTO Hong Kong meeting of 2005 can serve as a good illustration of this case,
SesaZloa iordania. with plenty of rather vague promises by the developed West versus growing dissatisfaction of the
developing world; c/ regimes dealing predominantly with global security and related spheres of
“niu-iork Taimsi” werda 2002 wels — rom arsebobdes iseTi saxelmwifo, romelic qmnis
terorizmis mfarvel avtokratebs, iparavs milionobiT dolars maSin, rodesac Ratakebad activities, including for instance the human rights regime. It is mainly associated with the United
aqcevs sakuTar moqalaqeebs, Zirs uTxris sazogadoebriv ganaTlebasa da jandacvas, uSvebs Nations, although not restricted to it. Here is the case when almost all existing treaties and
bavSvebis monobas, awamebs disidentebs da iTmens eTnikuri umciresobebis darbevas, maSin organizations, influencing global political affairs one or another way, emerged as a result or because of
Cven yvela davgmobT mas. erTi gamonaklisiT — samxreT aziaSi aseT sistemas demokratia direct confrontation between the opposing societal systems. As a result there is the huge array of
formal and informal standards and rules agreed or adhered to, which through and inside
ewodeba.29 laparaki pakistanzea, romelmac yvela zemoT CamoTvlil sikeTesTan erTad
intergovernmental and transnational activities creates intricate framework of regulatory mechanisms.
daarRvia birTvuli iaraRis gavrcelebis SezRudvis yoveli dawerili Tu dauwereli
Many of these are hardly efficient since reflect situations when conflicting sides had to reach some kind
principi, plus Talibebis mTavari sponsori iyo. miuxedavad amisa, 2001 wlis 11 seqtembris
of compromise and in the process obviously tried both to have a cake and to eat it.
Semdeg aSS-ma gamoacxada is Tavis umTavres strategiul mokavSired natos farglebs
gareT. Among these rules one may find such arbitrary ones as “will of international community”, which can
assume the “status of law” or become basis for legal international activities under certain conditions. On
pakistani warmoadgens politikuri mimikriis klasikur magaliTs gviCvenebs, Tu rogor practice this “will” is mainly manifested by political preferences and needs of the same leading global
SeiZleba dRevandel msoflioSi warmatebiT iarsebos tradiciulma “aziurma” saxelmwifom players and more often than not is used as pretext to intervene into domestic affairs of formally
demokratiul demagogiaze dayrdnobiT. sovereign states in cases when such intervention is not supported by the majority of countries
represented in the same UN (see for instance bombing of Serbia in 1999).
yuradsaRebia is garemoeba, rom romelime aseTi tipis qveynis Tanamedrove As a result these regimes are also applied arbitrarily, depending again on the actual preferences
sazogadoebad warmatebuli transformaciis magaliTi namdvilad ar arsebobs. aseTad and needs of the leading global players. Some countries may be severely punished for activities, which
sazogadod asaxeleben iaponias, rac etyoba principulad arasworia. iaponia, uiSviaTesi go against the will of international community, while others may get away with the same ”will” turning it
gamonaklisis saxiT, tipuri zecentralizebuli “aziuri” sazogadoeba namdvilad ar blind eye on them. Countries, which play some necessary role in activities of these leading players, or
yofila. misi izolirebuli, kunZulovani mdgomareoba xsnida ucxouri intervenciis are simply situated in regions which do not interest these players are often able to violate a plenty of
saSiSroebas, xolo arsebuli mwiri bunebrivi resursebis centralizebuli marTva ar formal or informal rules and regulations and get away with it. Many important regimes do not work on
iZleoda SesamCnev upiratesobas decentralizirebul meurneobis sistemasTan practice simply because they do not possess the coercive power. The most telling example of such is
SedarebiT.30 Tumca mravalricxovani, calkeuli feodaluri klanebi namdvilad Treaty of the Non-Proliferation of Nuclear Weapons. It was devised by the both conflicting sides of the
“piramidis” principiT iyo agebuli. cold war, when they started to understand that farther spread of nuclear arms might endanger their own
qveyana Zlier centralizebuli gaxda mxolod mecxramete saukunis meore naxevarSi, security. Still their rivalry did not allow for efficient mechanisms that might lead to forceful restraining of
meiZis revoluciis farglebSi mimdinare modernizaciis dros. meore msoflio omSi countries which violated its provisions. As a result Israel was the first who dare acquire its own nuclear
damarcxebam zecentralizaciis aucileblobac moxsna da qveyanam kidev erTi warmatebuli arsenal (allegedly the third largest in the world) without any consequences. It was later on followed by
modernizacia gaiara. Tumca, ramdenad SeZlo man misTvis principSi ucxo, evropidan India and Pakistan – the traditional bitter rivals, who maximum suffered few years of moderate
mosuli sistemisadmi adaptacia, Zneli saTqmelia. 2006 wlis dasawyisisaTvis iaponiis sanctions and formal displeasure by the US. Both are too important regional players to suffer more
msoflioSi sididiT meore ekonomikam ganicada zedized oTxi recesia ukanaskneli aTi drastic consequences. North Korea is blackmailing East Asia with its alleged nuclear weapons for many
wlis manZilze. am dros, mis ekonomikas principSi araferi ar sWirs, is saaTiviTaa years, but by the end of 2005 it was still getting away with it, since it is well outside the direct interests
momarTuli da dResac dedamiwaze erT-erTi yvelaze efeqturia, rac TavisTavad friad of the US, while other neighbouring countries for various reasons are either not interested to act
aZnelebs misi “mkurnalobis” efeqturi receptebis SemuSavebas. decisively (South Korea, China) or can not (Japan). On the other hand the nuclear reactor constructed
by Iraq was erased from the earth by the Israeli air strike, since it might potentially endanger both Israeli
rogorc Cans, am SemTxvevaSi saqme ufro gvaqvs sazogadoebrivi fsiqologiis and American interests in the region and besides Israel was capable to violate international law and
problemebTan, romelic swored adaptaciasTan aris dakavSirebuli. sanam iaponelebi suffer no consequences.
warmatebiT iTvisebdnen garedan Semosul inovaciebs, maT Soris socialurs, maT mkafio The UN is another most telling example of the cold war rudiment. Although its founding fathers
mizani gaaCndaT, romlis miRwevac iyo saWiro. rogorc ki maT am mizans warmatebiT obviously never intended it as such, with the beginning of the cold war it turned into the organization,
miaRwies, aRmoCnda, rom Semdgomi winsvlis stimuli ubralod daikarga — is konkretuli which both the US and the USSR used to vent out their anger caused by the “unlawful activities” of the
qcevis modeli, stereotipebi, stimulebi, romlebic TavisaTvis gamoimuSaves igive other side. As a result during that time it was mainly immobilized as an autonomous actor on majority of
amerikelebma, iaponelebisaTvis mainc ucxoa, sxva civilizaciis farglebSi aris pressing issues (especially political). It had (and still has) a leeway as regards humanitarian,
aRmocenebuli. Sedegad krizisi. mis warmatebiT gadasalaxavad iaponelebs etyoba educational, health-care or (to lesser extent) environmental activities, but is very restricted when its
sWirdebaT an sakuTari civilizaciuri memkvidreobis did nawilze xelis aReba da activities may contradict political interests of the leading global players.
evropuli civilizaciisadmi adaptacia, an mZlavri gareSe krizisis warmoqmna, romelic There are only two known cases when the UN acted decisively and efficiently being involved in
isev darazmavda maT misi daZlevis procesSi. sayuradReboa, rom 2006 wlis TebervalSi forcing problems of regional security. First was when North Korea invaded the South in 1949 and the
“niusviqSi” gamoqveynda statia, romlis avtori amtkicebs, rom iaponelebma ukve second when Iraq invaded Kuwait in 1990. Still in the first case the Soviet Union boycotted the Security
praqtikulad gaiares civilizaciuri adaptaciis periodi da faqtiurad pirvel Council, and in the second it counted it last days and was simply unable to go against will of the West.
araevropel-evropelebad gvevlinebian.31 The same peacekeeping operations, the “pride of the UN” mostly take place when the leading
zemoT moyvanili magaliTi imisTvisaa saWiro, rom uCvenos tradiciuli sazogadoebebis global players are not interested to be directly responsible in participating of solution of some local
Tanamedrove, kapitalistur sistemaSi transformaciis sirTule. aseve Znelad
20
mimdinareobda aseTi transformacia TviT evropis SedarebiT centralizebul On the other hand the US is controlling such vital global system as Internet and refuses to give up this control in favour
saxelmwifoebSi, magaliTad absolutistur safrangeTSi, romelic amave dros Zalian Sors of the UN sponsored one.

22 131
The main variant of its particular political form evolved as liberal or representative democracy. Today idga zemoT daxasiaTebul “piramidul” sazogadoebebidan. safrangeTs dasWirda
the vast majority of states of the world are organized in accordance with principles of democracy, ganuwyveteli sisxliani revoluciebis, omebisa da sazogadoebrivi areulobis TiTqmis
although more often than not these are adopted rather formally and hold of liberal democracy on erTi saukune (moyolebuli 1789 wlis revoluciidan, vidre 1871 wlis parizis komunamde),
political communities are tentative and capable of reversal. In quite many places (in the post-Soviet sanam moxerxda misi saboloo transformacia Tanamedrove kapitalistur, demokratiul
space for instance) this model of state-building is being adopted mainly because it makes easier access sazogadoebad. da mainc miuxedavad amisa, 2006 wlis martSi “niu-iork Taimsi” werda: “is
to resources and privileges offered to such countries by the leading global players. [safrangeTi] imarTeba rogorc didi korporacia, romelsac saTaveSi Zlieri prezidenti
Second globalization is mainly different from the first one by two distinctive, albeit contradictory udgas. nebismieri cvlileba ZalTa ganawilebaSi iwvevs kriziss. parlamenti, rogorc Cans
features. At one hand there are much more formally independent political actors, which share global Zalian sustia imisaTvis, rom SezRudos es xelisufleba. protestebi faqtiurad
arena with whole array of intergovernmental organizations as well as non-state actors such as mTavrobis yuradRebis miqcevis erTaderT saSualebad gvevlineba.”32
multinational corporations, transnational pressure groups, social movements and so on. On the other igive absolutisturi espaneTis agonia mimdinareobda meTvramete saukunidan moyolebuli,
hand, in the end, set of relations shaping global development is determined by a very small group of vidre 1930-iani wlebis samoqalaqo omamde da general frankos TiTqmis ormocwlian
leading global states. Of course, they are under the ever-growing pressure by all other actors diqtaturamde. misi sabolood gaformeba rogorc Tanamedrove, ganviTarebuli qveynisa,
mentioned above, but still the final decision remains with them. Even the leading multinational moxda 1986 gaerTianebul evropasTan SeerTebis Semdeg, Tumca amaSi briuselSi mjdomi
corporations, despite all their visible global reach and influence, can succeed if their activities do not biurokratebis damsaxureba etyoba aranaklebia, vidre TviT espanelebis.
contradict general political preferences of governments of countries where they are based. Of course,
they are free and able to influence formation of these political preferences, but otherwise activities that SedarebiT warmatebulia transformaciis Sedegebi or iseT aziur saxelmwifoSi,
contradict their states or collective governmental bodies (the EU for instance) may be fatal for them.18 rogoricaa taivani da samxreTi korea. magram isini am regionis Zalian aratipuri
Starting from the famous 1946 Fulton speech by Winston Churchill till the fall of Berlin wall in 1989, warmomadgenlebi arian. miT umetes, taivani, sadac aSS-m, faqtiurad moaxdina
global politics was shaped within the confines of the cold war system. It was marked by the global rift kontinenturi CineTidan devnilebis Tanamedrove sazogadoebad gadaqcevis specialuri
between groups of powers led by the US and the USSR, systemic competition of two antagonistic proeqtis realizacia. samxreTi koreis socialuri Tu ekonomikuri struqtura mTlianad
societal systems. Political decisions and actions that in the end affected the whole spectrum of global moSlili iyo jer xangrZlivi iaponuri okupaciisa da 1950-1953 wlebis omis Semdeg. aqac
development took place almost exclusively within the framework of this competition and were faqtiurad moxda axali sazogadoebis Camoyalibeba aSS-s uSualo xelmZRvanelobiTa da
determined by it. Moreover, without such confrontation, activities of both the US and the USSR could monawileobiT. magram am process TiTqmis ormoci weli dasWirda, xolo analogiur
have remained within the confines of the respective geographical areas. The US especially could quite situaciaSi myofi Crdilo korea msoflioSi erT-erT yvelaze araadamianur sazogadoebad
easily restrict its activities along the traditional north-south axis embracing Americas, if not the Soviet Camoyalibda.
threat. The same consideration might be applied to the global activities of the USSR too. The actual or
imaginative threats made these countries to chase each other around the globe, involving into their
friad TvalsaCinoa am TvalsazrisiT ruseTis magaliTi. moyolebuli mecxramete
confrontation virtually any independent political entity on the planet.
saukunis 60-iani wlebidan da vidre 1914 wlamde ruseTma Caatara etyoba dReisaTvis
Of these two systemic leaders the US was proactive, representing the young, active ethnos,
yvelaze Sors wasuli modernizacia, namdvil, xist aziur sistemaSi arsebul saxelmwifoebs
generating new values, ideas, relations et cetera. On the other side, the USSR – the Bolshevik
Soris. es transformacia iyo sakmaod araTanabari, magram namdvilad warmatebuli
reincarnation of the Russian empire, was not able to present something viable, competitive with
ekonomikur sferoSi (ruseTis ekonomikuri warmatebebi im dros cotaTi Tu
American interests in the long run. From the very beginning this country was relegated the role of the
Camouvardeboda dRevandeli CineTis miRwevebs) da 1905 wlis revoluciis Semdeg —
sparring-partner (albeit rather dangerous), fighting which the US developed and perfected whole array
socialurSic.
of political, military and other instruments. Besides the cold war competition provided both countries
am faqtorebis kombinaciam gamoiwvia tradiciuli sazogadoebis sistemuri safuZvlebis
different opportunities, depending on their systemic features.
moSla. moxda sistemuri krizisi, romelic pirvel msoflio omSi qveynis warumatebel
Cold war was used by the sides as pretext to meddle almost indiscriminately into internal affairs of
monawileobaSi gamovlinda. Sedegi — 1917 wlis oqtombris gadatrialeba, romelmac
majority of formally independent countries of the world. Still such opportunity was pretty profitable for
saboloo jamSi am qveyanaSi bevrad ufro xisti centralizebuli sistema Seqmna, vidre is
the US since it used it for developing new markets for it ever-growing economy, to open-up the existing absoluturi monarqiis dros iyo. ruseTma (sabWoTa kavSiris saxeliT) gaiara kidev erTi
markets previously inaccessible for them. Even the rush of armaments was pretty profitable for huge modernizacia — uaRresad warmatebuli centralizebuli saxelmwifos mSeneblobis; magram
sectors of American economy. On the other hand the USSR was typical representative of pyramidal absoluturad miuRebeli Tanamedrove, ganviTarebul msoflioSi aRiarebuli moraluri
society, its interest on the global arena was purely ideological and political. Its economy was almost faseulobebis TvalsazrisiT.
totally self-sufficient. It did not understand market logic, did not need new markets outside its borders. aseTma ruseTma gaimarjva meore msoflio omSi da Caeba civ omSi ganviTarebul
Instead of making profits it was loosing huge sums by investing them into political regimes of satellite msofliosTan, romelSic damarcxda, im mizeziT, rom sazogadoebriv urTierTobaTa
states, possessing no working mechanisms of retrieving this money. Besides militarization of economy sistema, romelzec is iyo dafuZnebuli, absoluturad arakonkurentunariani gamodga
was negative sum game for this country, which in the end contributed significantly to its downfall. Tanamedrove globaluri urTierTobebis sistemaSi. praqtikulad ssrk-s damarcxebam
Still the system of relations, which continues to determine development trends on the planet, was dasavleTTan SejibrebaSi marTla gvauwya istoriis dasasruli im gagebiT, rom damTavrda
mainly created as a result of compromise of conflicting interests of leaders of these two opposing epoqa, romelSic tradiciul urTierTobaTa sistemaze awyobil saxelmwifoebs SeeZloT
blocks. Huge amount of international regimes operating worldwide were developed (during the cold war warmatebiT ganecxadebinaT pretenzia globalur liderobaze da eCvenebinaT ganviTarebis
period) precisely as result of such compromises.19 They may be divided into three main parts – a/ sxvisTvis misabaZi magaliTi.
regimes dealing predominantly with control and management of various elements of global transport,
communication and other infrastructures - for instance the global regime for international air transport sainteresoa, rom zustad aseTive Sedegi gamoiRo iranSi prodasavlurma sakmaod rbilma
etc. They should be and are defined in precise terms, are indispensable parts of day-by-day activities of modernizaciam Sah mohamad reza fexlevis dros. qveyanaSi 1979 wels moxda revolucia,
mainly non-political actors and are easily controlled and verified. Although political element is easily romelmac is mkveTrad Seabruna sakmaod xisti tradiciuli ganviTarebis modelisaken,
romelic amasTanave islamur ideologias efuZneba.
sayuradReboa, rom 1991 wels sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg ruseTis realuri
18 modernizaciis (e.i. demokratiuli, sabazro ekonomikaze dafuZnebuli sazogadoebis
The same consideration may be applied to NGOs too. Their major part (if not the majority) simply acts as agents of
various governments and not necessarily the governments of countries where they are formally based. mSeneblobis) cda praqtikulad ar momxdara. is, rasac 1992-2004 wlebSi am qveyanaSi
19
International regime may be defined as “implicit and explicit principles, norms, rules, and decision-making procedures demokratiuli reformebis saxeliT aris cnobili, iyo ara imdenad Segnebuli qmedeba,
around which actor expectations converge in a given issue area of international relations” Krasner, S. (1983) ramdenadac sazogadoebis Sokuri reaqcia imperiis daSlaze (sxvaTa Soris meore daSlaze
International Regimes, Ithaca, Cornell University Press, p.2.

130 23
73 wlis manZilze), romelic gaaZliera dasavleTis dawolam da adgilobrivi mmarTveli On the other hand, in the late 19th century, during the first globalization, this connection between
elitebis cvlis procesma. rogorc ki ase Tu ise Camoyalibda axali mmarTveli elita, main tasks and politics of then leading global players was all too obvious. Urgent needs of growing
moxda SedarebiTi ekonomikuri stabilizacia msoflio bazarze navTobis fasebis zrdis economy and population pressed some Western European countries to expand in order to get hold of
Sedegad, ruseTi isev miubrunda im ganviTarebis models, romelic mas xelewifeba — new natural resource bases, markets as well as territories to settling of population, which could not find
damyarebuls Zalauflebisa da sakuTrebis simbiozze, saxelmwifo warmoebis wesze.33 appropriate place in home countries. This was the first time in the world history, when the leading global
rasakvirvelia, ruseTs am gziT Sors wasvlis naklebi Sansi gaaCnia — amisaTvis mas arc players were able to establish and sustain set of relations, which enabled them to influence
organizaciuli resursi aqvs, arc mimzidveli ideologia. etyoba sakmaod male aq axali development processes throughout the planet.
wonasworoba Seiqmneba, rodesac qveyana imedia moaxerxebs tradiciul sistemasa da As such this system was fully developed approximately by the end of Boer war in South Africa,
kapitalizms Soris simbioturi sistemis Seqmnas, rogorc es moaxerxes igive malaiziam an which marked the final formation of the British Empire. In a fully developed form it existed for a very
tailandma. short period of time –WW I marked the beginning of the end of this system, while the world economic
ruseTis socialuri sistemis evoluciis magaliTi imiTia mniSvnelovani, rom adre Tu crisis of 1929 delivered it a final blow.
gvian mis mdgomareobaSi CineTi aRmoCndeba. im sistemis istoriuli ganviTarebis logika, The main feature that differentiated that period from the ongoing globalization stage manifested
romlis farglebSic es qveyana arsebobs, amaze araorazrovnad miuTiTebs. itself in a fact that the major part of the world was directly, often formally controlled by a few European
CineTi dReisaTvis bevrad ufro globalizebulia, vidre odesme ruseTi iyo. mas powers, plus Russia and the USA. As a result level of global political and economic integration was
ekonomikis yvelaze grZelvadiani, uwyveti, maRali zrdis tempi aqvs msoflioSi, is obviously much higher, than it is today. Direct responsibility of leading global players (the British Empire
ganviTarebuli qveynebis gareT ucxouri investiciebis yvelaze didi mimRebia, in the first place) for processes going worldwide as well as their ability to influence them was much
praqtikulad nebismieri wiaRiseuli nedleulis yvelaze didi momxmarebelia msoflioSi, higher too. This was caused by situation when vast majority of processes on the planet took place
bolos yoveli mexuTe adamiani dedamiwaze — Cinelia. within limited number of integral political and economic spaces (mostly territorial empires). Apart from
rasakvirvelia misi mmarTvelobis sistema bevrad ukeTaa organizebuli, vidre ruseTis, few independent globalization subjects (mainly the modern nation-states) all other ethnos on the planet
mosaxleoba ufro disciplinirebuli da darazmuli qveynis xelmZRvanelobis garSemo, were drawn into globalization processes by force, without taking into consideration their needs and
reformebi ukeT dagegmili da organizebuli, magram is Tavis safuZvelSi isev preferences.
zecentralizebuli, arademokratiuli (zogierTis azriT — avtoritaruli), komunistur As a whole the system of relations established that time was rather rigid and clumsy, it lacked
ideologiaze damyarebuli saxelmwifoa.34 abilities to evolve. For instance feedback from objects of globalization to its subjects was reduced to
dResdReobiT CineTi sakmaod mokrZalebul rols TamaSobs globalur politikaSi, misi minimum, often huge territories bordering each other were able to set up relations only through centres
xelmZRvaneloba ZiriTadad imiTia dakavebuli, rom ar dauSvas qveynis sistemuri of respective colonial powers situated at distances of thousands kilometres from them. Besides at least
safuZvlebis moSla swrafi ekonomikuri zrdis pirobebSi (dasavleTis azriT, romelic within the leading European colonial powers (the British Empire in the first place) and the US transition
mravali welia mouwodebs CineTs Seanelos is — “aramdgradad” swrafis). to a market economy and democratic governance system was in its final stages. Still such system of
amave dros gasagebia, rom adre Tu gvian, aseTi modernizaciis Sedegebi winaaRmdegobaSi relations, which was generally acknowledged within leading global players, as well as system of
mova sazogadoebis organizaciis sistemasTan - dRevandeli CineTis mmarTveli elitisa da relations among these players, was not applied to countries and ethnos left outside this “elite club”.
axali, mis mierve Seqmnili saSualo klasis interesebi erTmaneTs Seejaxeba.35. This colonial stage of globalization also quite paradoxically manifested the relative weakness of
Tu es SedarebiT adre moxdeba, maSin moxdeba minimum masStaburi ekonomikuri krizisi leading global players. Vast territories were grabbed and put under direct control simply because
(etyoba globaluri) da regionuri politikuri destabilizacia. Tu es saSualovadian colonial powers did not possess reliable information about them to select whatever they really needed
perspeqtivaSi ar moxda, maSin CineTi garantirebulad daiwyebs sul ufro aqtiuri rolis and besides they did not possess any other control mechanisms, besides regimes of personal order
TamaSs jer regionalur, Semdgom globalur politikaSi. da es politika garantirebulad and direct control, despite their haphazardness and uncertainties. Such new forms of transnational
iqneba ara prodasavluri an demokratiuli, aramed nacionalisturi da antiamerikuli organization and activity, as based mainly on the interests of evolving multinational corporations looking
(dResdReobiT CineTis samxedro doqtrina strategiul mowinaaRmdeged swored aSS-s for markets, rather than for territories that contained such markets, were just evolving. Factually at the
xedavs). faqtiurad CineTis gaZliereba ama Tu im saxiT kvlad daiwyebs im globalur turn of 20th century the US was the only country where monopolies and the state worked hand in hand
sistemur winaaRmdegobas, romelic meore msoflio omis Semdeg arsebobda msoflioSi. to promote their mutual interests in Latin America in the first place, without establishment of direct
aseTma politikam yvelaze naklebad sasiamovno Sedegi iqneba is, rom bevri control over territories and states, which came within its sphere of interests.
ganviTarebadi qveyana (gansakuTrebiT, afrikaSi da laTinur amerikaSi), romelic dRes Inefficiency of direct control over colonies had finally led to dismantling of colonial system after WW
formalurad “xels awers” kapitalizmsa da demokratias, pirs ibrunebs ganviTarebis am II. By this time cost of responsibilities by colonial powers over territories they controlled by far exceeded
modelisagan. zemoT Tqmulidan gasagebia, rom sistemuri winaaRmdegoba dRevandel benefits they were able to receive from those very territories. Only the least developed colonial powers
msoflioSi mainc arsebobs, Tumca SedarebiTD Serbilebuli formiT. (Portugal for instance) gave up their colonies due to a local armed resistance. Almost in all other cases
the ruling states abandoned their colonies because their maintenance became too expensive.
To the contrary of the most popular notions of global politics, which assume that politics acquired
global features only rather recently, it was global already during the first globalization, since served
Tavi 2. msoflio politikis globalizacia interests and relations that had influenced development trends worldwide. Today global politics simply
manifests itself in more diverse and intensive forms. At the same time need to regulate and order
2.1. pirveli globalizacia. diverse domains of activities of the leading global powers led to establishment and development of
nebismieri sazogadoeba, misi struqturuli organizaciis, ganviTarebis donisa da tipis appropriate regulatory regimes, based on a plethora of Western commerce, finance and
ganurCevlad, cdilobs gadaWras Semdegi ori ZiriTadi (Tumca gamoucxadebeli) amocana: intergovernmental political organizations. Already by the WW I significant sectors of global affairs were
a/daamyaros stabiluri balansi, erTi mxriv, sazogadoebis wevrebis moTxovnilebebs Soris subject to regulation by world organizations, thus creating a new infrastructure for the transnational
(romelic uzrunvelyofilia mis gankargulebaSi arsebuli warmoebis saSualebebiT), da management and control of economic, social and cultural processes. Still all these regulations and
meore mxriv, bunebrivi garemos SesaZleblobebs Soris daakmayofilos es organizations were incepted within [Western] Europe and served interests of leading global players, all
moTxovnilebebi;36 b/gaanawilos mopovebuli simdidre sazogadoebis wevrebs Soris ise, rom others being brought within their confines by hook or by crook, without any regard to their actual
SeinarCunos sazogadoebis stabiluroba. faqtiurad, mocemuli amocanebis warmatebiT interests.
gadaWra warmoadgens sazogadoebis funqcionirebis minimalur aucilebel winapirobas. Another important feature, which was inherited by the world as a result of the first globalization, was
Tumca politika sazogadod ganisazRvreba, rogorc gadawyvetilebis miRebis procesi adoption of European nation-state as the principal type of political rule across the globe. There is
da meTodi adamianTa jgufebisaTvis, mocemul sazogadoebriv konteqstSi is SesaZlebelia number of features, which distinguish this type of state from others, namely territoriality, monopolistic
ganvixiloT rogorc RonisZiebebis nakrebi, romelic qmnis winapirobas zemoT mocemuli control of the means of violence, an impersonal structure of power and a distinctive claim to legitimacy.

24 129
mounting external pressure. This actually means such minimal systemic alterations that may lead to amocanebis gadasaWrelad.37
acquisition of image acceptable to (or tolerable by) the developed world, engagement of such country es ar niSnavs rasakvirvelia, rom kavSiri zemoT moyvanil amocanebsa da nebismier
into globalization processes and doing it without destabilization of the traditional societal system.13 mocemul politikas Soris, uSualo da aSkara unda iyos. politika emsaxureba am amocanebis
It is important to mention that there is no example of successful transformation of such society into gadaWras saboloo jamSi, xolo maTi SemaerTebeli Wiplari SesaZlebelia grZeli iyos
fully developed modern capitalist one. Japan is the bad example since like Western European countries (rTul Tanamedrove sazogadoebebSi Zalian grZeli). amis sxva winapirobac rom ar
it has never evolved into pyramidal society. South Korea is more appropriate one, but this is the country arsebobdes, nebismieri sazogadoebis funqcionirebaSi SesaZlebelia gaCndes Seferxebebi,
where all societal sub-systems were devastated as a result first of the Japanese occupation, followed Tu es Wiplari zedmetad daixlarTeba, anda saerTod gawydeba. amis yvelaze gavrcelebuli
by one of the bloodiest wars of the last century. The US factually dealt with its post-war reconstruction magaliTebi dakavSirebulia iseT SemTxvevebTan, rodesac sazogadoebis ganviTareba
as with the nation-building project and it still took almost exactly 40 years to transform it. Although so far zedmetad damokidebuli xdeba romelime ideologiur doqtrinaze, romelic
this transformation is not formally acknowledged as complete and this country is not usually included ugulvebelyofs yoveldRiuri cxovrebis obieqtur moTxovnilebebs.
into formal classifications of the developed states.14 es xdeboda vTqvaT sabWoTa kavSirSi, sadac damokidebuleba komunistur ideologiaze,
Given such circumstances virtually any country can be in the end transformed into something close gansakuTrebiT misi arsebobis gviandel etapze, mTlianad winaaRmdegobaSi movida
to the idea of the modern capitalist society. Problem is that such experience was truly unique and can sazogadoebrivi ganviTarebis zemoT ganxilul amocanebTan, rac misi dacemis erT-erTi
hardly be duplicated. In all other cases genuine attempts to modernize such societies in the long run gadamwyveti mizezi gaxda. magaliTad, 1961 wels sabWoTa kavSiris komunisturi partiis
lead to their destabilization and sometimes even disintegration, with subsequent re-establishment of maSindelma pirvelma mdivanma, nikita xruSCovma, gamoacxada kursi qveyanaSi komunisturi
very rigid societal systems. The most typical examples of such failed modernizations are Russia at the sazogadoebis mSeneblobaze 1980 wlisaTvis. TavisTavad es amocana sruliad ararealuri
beginning of 20-th century and the modern Iran.15 Today world factually witnesses the second failure of da Seusrulebeli iyo (rac “warmatebiT damtkicda” qveynis Semdgomi ganviTarebis
systemic transformation in Russia after disintegration of the Soviet empire in 1991. procesSi). magram im dros, mis gadasaWrelad, sruliad realurad xdeboda didZali
The real problem is that the same Russia sets the example of how China will inevitably end its finansuri da sxva resursebis dabandeba, romelic daaklda ekonomikisa da socialuri
ongoing progressive development. Still so far it is turning into the real rival of the modern Western sferos im nawilebs, sadac maTze obieqturi moTxovnileba arsebobda.
society, this inevitable antagonism determined by the systemic factors described above. Thus the
modern world after ending of one phase of the global systemic opposition between the USA and the nebismier mocemul istoriul konteqstSi sazogadoeba SeiZleba CaiTvalos
USSR is at the verge of entering into the new one – where Asian social system will be backed by its ganviTarebulad, Tu mis gankargulebaSi arsebobs efeqturi, muSa instrumentebi, romelic
most typical representative.16 aZlevs mas saSualebas warmatebiT gadaWras ganviTarebis ori ZiriTadi amocana, SedarebiT
grZeli periodis ganmavlobaSi (etyoba minimum saukune da meti), ZiriTadi sazogadoebrivi
Chapter 1.The Globalization of Politics struqturebis iseTi SedarebiT umniSvnelo cvlilebebis xarjze, romelic maT arss ar
Irrespective of its structural organization, type and level of development any given human society cvlis. SedarebiT naklebad ganviTarebulia is sazogadoeba, romelsac aseTi meqanizmebi an
implements the following main tasks (if not formally acknowledged): a/ to set up stable balance between saerTod ara aqvs, anda arsebuli gaumarTavia.38 Sedegad imisaTvis, rom mdgradad
needs of members of this society secured by means of production at its disposal and ability of natural ganviTardes, SeinarCunos Tavi rogorc erTobam, aseT sazogadoebas struqturuli
environment to satisfy these needs;17 b/ to distribute obtained wealth among members of society in a gardaqmna esaWiroeba.
way that keeps society stable. Factually these tasks set up the minimum necessary conditions for
functioning of a human society. rogorc ukve iTqva, gamoiyofa globalizaciis ori stadia, anu ori globalizacia. swored
Although generally politics is described as the process and method of decision-making for groups of pirveli globalizaciis dros, me-19 saukunis meore naxevridan moyolebuli, kavSiri
human beings, within the given societal context it may be considered as the set of measures that create sazogadoebis ganviTarebis ZiriTad amocanebsa da maSindeli wamyvani globaluri
a framework for implementation of the above tasks. moTamaSeebis politikas Soris, uSualo da aSkara iyo. mzardi ekonomikisa da mosaxleobis
That does not mean that ties between the above mentioned tasks and any given set of politics is gadaudebelma moTxovnilebebma ubiZga rig evropul saxelmwifoebs eqspansiisaken, im mizniT,
direct and obvious. Politics serves these tasks in the end, while umbilical cord connecting them may be rom xelSi CaegdoT bunebrivi resursebi, bazrebi da teritoriebi mosaxleobis im nawilis
long (obviously very long in the complex modern societies). Disregarding any other reasons any society dasasaxleblad, romelsac sakadrisi adgili ar moeZebneboda metropoliis farglebSi.
may malfunction if this umbilical cord becomes entangled or is severed. Most typically this takes place evropuli saxelmwifoebis koloniuri eqspansia saukuneebs moiTvlida iqamde, sanam
when societal development becomes too dependent on some ideological doctrine, which disregards globalizaciuri procesis xasiaTs SeiZenda. me-19 saukunis meore naxevramde koloniebSi
objective needs of everyday life. Take for instance the USSR, where dependence on Communism Seqmnil krizisebze metropoliis reagireba, obieqturi mizezebiT, ZiriTadad imdenad
ideology, especially in the later period of its existence, came totally at odds with the above tasks of dagvianebuli iyo, rom es krizisebi ase Tu ise ganimuxteboda umaRlesi xelisuflebis
societal development, creating one of the main reasons of its downfall. uSualo Carevis gareSe. metic, am xelisuflebis dagvianebuli reaqcia ukve ararsebul
situaciaze, zogjer axal krizisebs iwvevda. koloniebis marTva xSirad imdenad
Within any given historical context society may be considered as developed if it has at its disposal araefeqturi iyo, rom rig SemTxvevebSi metropoliebi nebayoflobiT ambobdnen maTze
the efficient, working tools, which enable it to implement successfully the above tasks for a relatively uars. magaliTad, mravalwliani uSedego cdebis Semdeg aeTvisebina alaska, ruseTi
long period of time with relatively minor adjustments, which do not alter the basic societal structures. iZulebuli iyo 1867 wels mieyida is aSS-Tvis, miuxedavad imisa, rom oqros umdidresi
The less developed society is the one that either does not possess such mechanisms, or the existing sabadoebi im droisaTvis iq ukve aRmoCenili iyo. sainteresoa, rom gayidvis iniciatorad
ones are malfunctioning. Thus in order to function in a sustainable mode, to preserve itself as an entity, TviT ruseTi gamodioda, da imisaTvis, rom daeTanxmebinaT amerikelebi am garigebaze,
it needs to undergo structural transformations. rusebs aSS-s kongresis lobirebac ki mouwiaT.
eqspansia gaxda globalizaciuri, upirvelesad yovlisa, transportisa da
komunikaciebis saSualebebis ganviTarebis Sedegad, ramac misca centralur xelisuflebas
13
saSualeba moexdina efeqturi reagireba koloniebSi momxdar movlenebze yoveldRiuri
The relatively successful examples of such adaptation are for instance Jordan, Malaysia or Thailand. politikuri saqmianobis CarCoebSi.
14
Taiwan, one more country which looks like example of successful systemic transformation, is not such in reality, since
it was created from the group of displaced persons who had lost all contacts with traditional society from which they
es iyo pirveli SemTxveva kacobriobis istoriaSi, rodesac msoflios wamyvanma qveynebma
were forcibly removed. SesZles SeeqmnaT da SeenarCunebinaT urTierTobaTa iseTi sistema, romlis farglebSi maT
15
Frankly systemic transformation represented long and pretty hard process even for absolutist European states SeeZloT gavlenis moxdena sazogadoebrivi ganviTarebis procesebze mTels msoflioSi.
(France, Spain), which nevertheless had never stood close to the traditional pyramidal systems. Sesabamisad am qveynebis politikamac globaluri xasiaTi SeiZina — e.i. erTi an ramdenime
16
And this happens alongside the ongoing antagonism with the Moslem world which is on principle caused by the same wamyvani moTamaSis politikuri gadawyvetilebebi da aqtiuroba, swrafad iwvevda
systemic differences. globalur gamoZaxils.
17
Obviously “natural environment” in this case includes mineral resources too.

128 25
es sistema sabolood Camoyalibda daaxloebiT im droisaTvis, rodesac ase Tu ise system, which leads to restoration of the total control. As a result, through the history such states
damTavrda britaneTis imperiis formireba — daaxloebiT samxreT afrikaSi, burebis are moving like pendulum – between the less restricted and more rigid systems.
respublikebis winaaRmdeg omis dasrulebisaTvis (1902 w.). Tumca am dros, es procesi • Obviously the state craves for total control of property in general, means of production and
rogorc globalizacia ar aRiqmeboda da laparaki msoflio politikis inter- financial flows. Market, private property, money circulation and exchange of goods are acceptable
nacionalizaciaze iyo. for it only within the strict limits, which it establishes and under its total control. Again, weakening
am sistemam Tavisi dasrulebuli saxiT faqtiurad mxolod aTiode weli gastana: of such control leads to development of dynamic processes that in the end lead to destabilization
pirveli dartyma mas pirvelma msoflio omma da amis Sedegad am procesidan ruseTisa da of such state.
germaniis gamoTiSvam miayena, xolo 1929 wlis msoflio ekonomikurma krizisma msoflios • Such system is notorious for primacy of interest of the state (which is identified with society) over
wamyvani saxelmwifoebi sabolood Caketa Tavis binebSi da erTmaneTisagan gaTiSa. interests of individuals. People in such societies do not enjoy status of person, but are rather
mTavari, rac am globalizacias Semdgomi globalizaciuri procesisagan ganasxvavebda, regarded as easily substitutable, disposable units of a huge state mechanism. Human rights in
mdgomareobda imaSi, rom msoflios udidesi nawili imyofeboda ramdenime [dasavleT] their modern Western meaning have no place in such societies. No constructive relations
evropuli saxelmwifos (britaneTis imperia, safrangeTi, germania, holandia, belgia, between the state and the people can exist here on principle. Nothing even remotely reminding a
italia, portugalia), plus ruseTis uSualo politikuri kontrolis qveS.39 ufro public policy can evolve here. There is just one source of political will – the government, which is
SezRuduli iyo im qveyanaTa jgufi, romelsac xelewifeboda globalur urTierTobaTa regarded as the only initiator of processes in the country. There is very little back feed from
sistemis formireba — britaneTis imperia, safrangeTi, germania, avstria-ungreTi, aSS, population to the state. Thus population per se is left the only option to request or carry out
ruseTi. maTTan axlos idga italia da gansakuTrebiT ruseTTan 1906 wels mogebuli omis changes – through direct pressure on the government institutions (often forcible).
Semdeg — iaponia (ix. danarTi 2.).40 damatebiT, urTierToba wamyvan globalur moTamaSeebs
• Contacts in such society are generally vertical. Rights are usually delegated from top to bottom,
Soris (TanamSromloba Tu konkurencia), mimdinareobda erTi [kapitalisturi] socialur-
while responsibilities are organized in the opposite direction. Law is applied in accordance to
ekonomikuri da politikuri sistemis farglebSi. is faqtic, rom ruseTi am sistemas ar
these principles too. More or less fairly law is applied only within the same social stratum. Legal
ekuTvnoda (ixileT, konkretuli SemTxveva 1), situacias ar cvlida — es qveyana daJinebiT acts are usually applied selectively, based on expediency principle (expediency itself being
atarebda reformebs, romelic am sistemaSi integraciaze iyo mimarTuli.41 e.i. meore determined by the government).
• The state is usually personified in its leader, who often (at least formally) enjoys unlimited powers
msoflio omis Semdgomi globalur sistemuri konkurenciis tipis urTierTobas am dros
adgili ara hqonia.
and can not be held responsible for anything. In such state (which is sometimes dubbed as
am dros arsebobda wamyvani globaluri moTamaSeebis Zalian viwro jgufis mier
paternalistic) relations between the authorities (ruler) and its subjects remind relations between
wamowyebuli globaluri ganviTarebis trendebis translaciis formaluri SesaZlebloba.
the shepherd and his flock. The real problem is that the vast majority of people here reconcile
Sedegad, msoflio politikuri da ekonomikuri integraciis xarisxi aSkarad ufro maRali
themselves to state of affairs, willingly delegate their rights to the state and wait passively how it
iyo, vidre dRes.
will decide their fate. Authorities in general and the ruler in particular are perceived as providers of
agreTve, ufro maRali iyo, globalizaciuri procesebis iniciatorebis (pirvel rigSi
livelihoods for the subjects. Thus even during the large-scale social shocks, when people are on
britaneTis imperiis), uSualo pasuxismgebloba msoflioSi mimdinare procesebze, iseve
principle able to follow the more acceptable course of development, they fight to bring upon
rogorc maTi SesaZleblobebi, gaekontrolebinaT es procesebi. es imasTan iyo
dakavSirebuli, rom am procesebis udidesi umetesoba mimdinareobda sul ramdenime themselves the better ruler.
erTian politikur-ekonomikur sivrceSi. • Such states, often being dependent on personal properties of a single person are extremely
garda globalizaciis ramdenime damoukidebeli subieqtisa (axali tipis erovnuli vulnerable for this same reason. Good ruler is able to lead such state to prosperity, while
saxelmwifosi), dedamiwaze mcxovrebi yvela sxva eTnosis CarTva globalur procesebSi incompetent one may destroy it. There are no actual control mechanisms of such leaders. Still
xdeboda ZaliT, maTi neba-survilis gaTvaliswinebis gareSe. es iwvevda imas, rom more often than not the real power in such states belongs to appointed bureaucrats, who are
globalizaciis procesSi xSirad xvdebodnen iseTi eTnosebi, romelTa iq monawileoba responsible only to such persons who appoint them. Usually government bureaucrats enjoy
araefeqturi, anda aSkarad wamgebiani iyo. almost unlimited powers over population. Their activities can only be limited by their superiors and
minimumze iyo dayvanili uku kavSirebi globalizaciis subieqtebsa da maTi gavlenis unwritten corporative laws. In the end all these leads to abuse of power and omnipresent
qveS myofi globalizaciis obieqtebs Soris, rac agreTve amcirebda procesebis corruption. This also leads to development of rather peculiar social psychology of type – you are
efeqturobas. ufro metic, gverdi-gverd mdebare uzarmazari teritoriebi, xSirad the chief I am the fool; I am the chief you are the fool. Besides government administrators
erTmaneTTan urTierTobdnen mxolod maTgan aTasobiT kilometriT daSorebuli (especially today) often become the largest owners of hybrid private-state property thus getting
metropoliebis meSveobiT. hold of one more powerful lever of control.
mTlianobaSi, maSindeli globaluri urTierTobaTa sistema sakmaod xisti da mouqneli At least half of world’s population lives today within the system described above. Obviously
iyo, ar gaaCnda evoluciuri srulyofis saSualeba. zog evropul koloniur saxelmwifosa countries belonging to it are not homogeneous, although they share the basic systemic characteristics.
(did britaneTSi upirvelesad yovlisa) da aSS-Si mainc, im droisaTvis ZiriTadad Some are follow relatively soft model of the state, others are extremely rigid. Such Asiatic or Pyramidal
CamTavrebuli iyo sabazro ekonomikaze gadasvlis da demokratiuli sazogadoebis system is diametrically opposed to the modern Western society. This does not mean that they should
mSeneblobis procesebi. magram is urTierTobaTa principebi, romelic aucileblad iyo become antagonistic, but still they are poorly compatible and competitive. Opposition between them
aRiarebuli am qveynebis SigniT, da metwilad am qveynebs Soris urTierTobisas, ar starts on conceptual level – both are based on sharply different value systems, evaluation criteria, and
vrceldeboda am “elitaruli klubis” gareT darCenil saxelmwifoebsa da xalxebze. behavioural stereotypes. That does not mean that values and criteria of Asiatic system are inferior to
globaluri procesebis xasiaTi ar emTxveoda sazogadoebrivi urTierTobebis tips, these of the Western society – they are simply different.
romelic ukve miRweuli iyo maT wamomwyeb qveynebSi da is aSkarad “taqtidan iyo Still speed of changes in spheres of economics, finances, technology is so high that it undermines
amovardnili”. faqtiurad evropis wamyvani qveynebi Tavis koloniur imperiebs aziuri the rigid pyramidal society, based on vertical ties. In the modern world the successful society should be
piramiduli sazogadoebebis yaidaze agebdnen (ixileT, konkretuli SemTxveva 1). able to modify itself in search of the optimum decision-making models. But this is that less adaptable
traditional societal systems are hardly able to do. Fast changes, instability (even if created by positive
ori SeniSvna globalizaciis mimarT: development), innovations (especially social or economic) – i.e. everything that is associated with
globalization are hardly acceptable for them. The globalization process proper, led by the Western
• erTxel dawyebuli globalizaciis Sewyveta principulad SesaZlebelia mxolod im
powers undermines and destabilizes them. The state of relations of any such state with the developed
SemTxvevaSi, Tu raime globaluri katastrofis Sedegad, komunikaciebi dedamiwis
world does not matter today – sooner or later it loses the competition (the USSR being the most typical
sxvadasxva nawilebs Soris (pirvel rigSi aRmosavleT da dasavleT naxevarsferoebs
example).
Soris), daubrundeba kolumbis mogzaurobamdel mdgomareobas. nebismier sxva
SemTxvevaSi, xdeba mxolod globaluri procesebis Sesusteba, maTi intensivobis Thus based on the most primitive survival principle such countries are either to adopt themselves to
requests of the modern development or at least turn to the systemic mimicry in order to escape the
26 127
capitalism.8 It’s usually understood as system based on a market economy, democratic governance, dacema, pirvel rigSi, materialuri da informaciuli nakadebis gacvlis moculobisa
primate of private property, rule of law, human rights, division of powers, civil society, etc. From the da siCqaris Semcirebis xarjze. me-20 saukunis ocdaaTian wlebSi globalizacia ar
historical standpoint it’s still very young and as it is today it was formed sometimes after the world Semwydara, is ubralod uaRresad dabalintensiuri gaxda.
economic crisis of 1929. It leads development on the planet at least since 19-th century. Still for all its • rarig paradoqsulad ar unda JRerdes, orive msoflio omis dros globalizaciuri
obvious merits and success it largely remains the European regional project, which involves 24-30 fully procesebi ar Semwydara. piriqiT, maT Tavisi intensivobisa da gamovlenis masStabebis
developed capitalist societies. All these states except Japan may be attributed to the European mwvervals miaRwies. swored am omebis dros xdeboda sazogadoebrivi ganviTarebis
civilization. Close to these countries stand South Korea, Taiwan in Asia, as well as countries of the procesebis maqsimaluri daCqareba da koreqcia (Tumca uaRresad uxeSi).
former Soviet block in Europe (including Baltic countries).
As to the other parts of the world – Latin America thanks to long-standing (although less globalizaciis am koloniurma stadiam, sakmaod paradoqsulad, gamoavlina maSindeli
appreciated) persistent efforts of the US is firmly following the route of transformation into full fledged wamyvani globaluri moTamaSeebis SedarebiTi sisuste. koloniuri saxelmwifoebi xelSi
capitalist societies although rather hesitantly at times and with various success. Sub-Saharan Africa is igdebdnen uzarmazar teritoriebs da maTze uSualo kontrols amyarebdnen ZiriTadad
still in process of sorting out numerous problems which emerged after withdrawing colonial powers imis gamo, rom maT ar hqondaT saimedo informacia am teritoriebis Sesaxeb, romelic
created plenty of hardly viable states. It may still take decades to reach some kind of stability here in miscemda maT saSualebas SerCeviT emoqmedaT. garda amisa, maT ar hqondaT sxva marTvis
order to speak definitely about the course of development these countries may actually follow.9 meqanizmebi uSualo kontrolis garda, miuxedavad misi araefeqturobisa da arasaimedobis.
The rest of the world, starting from the Muslim states of Northern Africa and Byelorussia-Russia in swored uSualo kontrolis araefeqturobam gamoiwvia, pirvel rigSi, koloniuri
the Eastern Europe, plus whole Asia (except countries mentioned above) lives inside the social system sistemis daSla meore msoflio omis Semdeg. am droisaTvis is fasi, romelsac
sharply different from the capitalist society.10 Representatives of the modern social sciences are metropoliebi ixdidnen koloniebze uSualo kontrolis SesanarCuneblad, bevrad
hesitant to recognize its existence to the extent that this system mostly goes unnamed, if is mentioned aRemateboda im mogebas, romlis miRebac maT SeeZloT am teritoriebidan. mxolod yvelaze
at all. Still it was well known and recognized back in the Ancient Europe and led the world development naklebad ganviTarebuli saxelmwifoebi (portugalia magaliTad), tovebdnen Tavis
before emergence of capitalist society in Europe. The same Marx for instance mentioned it as “the koloniebs iq mimdinare SeiaraRebuli winaaRmdegobis Sedegad. TiTqmis yvela danarCen
Asian mode of production”. In the second half of 20-th century it for quite vague reasons (probably SemTxvevaSi, koloniuri saxelmwifoebi tovebdnen koloniebs imis gamo, rom maTi Senaxva
ideological) became known as communist, although has nothing to do with this highly fictitious system. Zalze Zviri jdeboda (finansuri, materialuri, organizaciuli, a.S.).
It looks like that such system was the initial one within the framework of which first stable state
systems evolved in the process of disintegration of primitive communal systems. It’s based on the
erT-erTi uZlieresi dartyma koloniur sistemas, da Sesabamisad pirveli globalizaciis
symbiosis of power and property, the state mode of production.11 It invariably evolved everywhere
procesSi Seqmnil urTierTobaTa sistemas, miayena SeerTebulma Statebma. 1941 wlis
agvistoSi, meore msoflio omis yvelaze mZime momentSi, aSS-m gaaforma did britaneTTan
where centralization of resources (human resources first of all) in a course of implementation of large-
cnobili atlantikuri qartia, romelmac gadamwyveti roli Seasrula omis Semdgomi
scale economic or political projects led to huge social gains. This task was supplemented by defense
globaluri urTierTobebis sistemis CamoyalibebaSi, m.S. gaeros SeqmnaSi. imave wlis
function, especially when pastoral civilizations were endangered by nomads. At least at the initial stage
seqtemberSi am qartias SeuerTda rigi sxva qveynebisa, m.S. sabWoTa kavSiric, miuxedavad imisa,
of development the prime function of such state was [physical] survival of society in face natural and
rom stalins am qartiis rva punqtis ZiriTadi debulebebi maincdamainc ar moswonda.
military threats. Unlike the capitalism, such social system was universal and evolved independently
am qartiis mesame punqtis Sesabamisad — “[xelismomweri mxareebi] pativs scemen yvela
across civilizations throughout the world, in regions isolated form each-other (including for instance pre-
xalxebis uflebas airCion mmarTvelobis is forma, romelSic maT unda icxovron; maT
Columbus Central and South America), but where roughly similar conditions led to the same solutions.
The latest additions to the system were Islamic states and much later – Russian [Muscovite] state.12
agreTve surT dainaxon, rom aRdgenil iqneba yvela im xalxebis suverenuli uflebebi da
TviTmmarTveloba, romelTac es uflebebi ZaliT hqondaT warTmeuli.”42 faqtiurad am
The fully developed, mature systems of this kind (China or Russia for instance) share the following
punqtSi laparaki iyo xalxebis TviTgamorkvevis uflebaze.
similar characteristics –
am punqtis Setana qartiaSi ganpirobebuli iyo aSS-Si am droisaTvis gabatonebuli Rrma
• The state based on this system is extremely centralized and strives for total control of material, rwmeniT koloniuri mmarTvelobis miuReblobis Sesaxeb. garda amisa, (Tumca es mosazreba
information and energy flows existing inside it. Its social structures are rigid to the maximum and rasakvirvelia ar iyo gaxmaurebuli) arsebuli koloniuri mmarTvelobis sistema ubralod
are virtually unable to evolve. As a result such society is hardly resilient and has difficulties of xels uSlida aSS-s sakuTari globaluri interesebis realizaciaSi.
adapting to changing environmental conditions. Hard external pressure usually leads to demise of britaneTis premieri, ser uinston CerCili, sakmaod ukmayofilo iyo qartiis am punqtis,
this society, but as soon as this pressure is removed or weakens it rebuilds itself virtually to the romelic faqtiurad moaswavebda britaneTis imperiis aRsasruls. is SemdgomSi
same state, as it was before. reguralurad cdilobda misi mniSvnelobis gabaTilebas da ambobda, rom es punqti mxolod
• State evolving inside such system is based on the static equilibrium, whereas capitalist society germanelebis mier okupirebul teritoriebs exeboda. miuxedavad amisa, SemdgomSi yvela,
maintains a dynamic equilibrium, based on a change, development. Thus pyramidal society shies vinc ki ibrZoda TviTgamorkvevisaTvis koloniuri imperiebidan, am punqts eyrdnoboda,
changes, which are harmful for it. Such changes include not only large scale social or economic rogorc maTi moTxovnebis formalur gamarTlebas.
transformations, but the most commonplace technological innovations too.
• The system is based on the direct, address management meaning that majority of decisions are amave dros, xdeboda transnacionaluri organizaciisa da aqtiurobis iseTi axali
made in the single centre. Thus on the country level the chains of command are usually very long. formebis aRmoceneba, romelic ZiriTadad efuZneboda Camoyalibebis procesSi myofi
In relatively large and complex systems this usually leads to mismanagement and chaos. multinacionaluri korporaciebis interesebs. es ukanasknelebi, koloniuri
• The system eventually starts to experience shortage of goods and services and can not satisfy saxelmwifoebisagan gansxvavebiT, ibrZodnen imisaTvis, rom moepovebinaT kontroli
the most basic needs of population. As a result it has to allow some kind of relatively free bazrebze, da ara im teritoriebze, romelic am bazrebs Seicavda. faqtiurad me-20 saukunis
production and exchange of goods and services (all the way up to development of some kind of a dasawyisSi arsebobda erTaderTi saxelmwifo — aSS, sadac kerZo korporaciebi da mTavroba
proto-market). When sooner or later this process starts to undermine the centralized governance erTad muSaobdnen erToblivi interesebis realizaciis procesSi. es exeboda upirvelesad
yovlisa laTinur amerikas, sadac monros doqtrinaze dayrdnobiT, aSS-s mTavroba da
8
Although this term is more often used in its more restricted meaning of economic system as sub-system of a larger amerikuli korporaciebi, ereodnen formalurad damoukidebeli qveynebis saSinao
social system. saqmeebSi maTze uSualo kontrolis damyarebis gareSe.43
9
There are of course exceptions, but such are few.
10
It looks like that Ukraine, Georgia; Armenia under the proper guidance may be successfully transformed into capitalist monros doqtrina — doqtrina gamocxadebuli 1823 wels, jeims monros prezidentobis dros.
societies. Turkey also largely remains outside the main Asian context. am doqtrinis Sesabamisad evropul saxelmwifoebs erTmeodaT ufleba moexdinaT amerikis
11
It is also sometimes referred to as pyramidal society, after its organizational structure.
12 kolonizacia, anda Careuliyvnen amerikis kontinentebze arsebuli suverenuli saxelmwifoebis
Western Europe being factually the rather isolated peninsula did not possess conditions (both natural and political) that
favoured centralization.

126 27
saSiano saqmeebSi. samagierod aSS apirebda neitralitetis dacvas omebSi, romelsac adgili 2. Does not matter in what sphere of activity (political, economic, cultural, etc.), when and where
eqneboda evropul saxelmwifoebs Soris, anda evropul saxelmwifosa da mis kolonias Soris, are globalization processes initiated as long as they work.
garda im SemTxvevebisa, Tu aseT oms adgili eqneboda amerikaSi. am SemTxvevaSi, aSS ganixilavda 3. Anyone (this being country, organization or person) able to initiate global processes is acting in
mas, rogorc mis winaaRmdeg mimarTul mtrul qmedebas. 1904 wels prezidentma teodor its (his, her) own interests. Factually globalization may also be described as the global
ruzveltma Seitana mniSvnelovani Sesworeba am doqtrinaSi, romlis Sesabamisad, aSS iZenda manifestation of local processes.Virtually no process that in the end leads to changes on the
uflebas, Careuliyo laTinuri amerikis qveynebis saSinao saqmeebSi, faqtiurad Tavis Tavze global level is deliberately designed and implemented as such (this being hardly possible).
iRebda saerTaSoriso policiur uflebebs. es politika gaxmovanda rogorc “ilaparake Cumad, Besides the current stage of globalization also led to emergence of some typical features, such as –
magram moimarjve didi keti”. am doqtrinam udidesi roli Seasrula globaluri politikuri a/ All processes within the globalization framework are open and two-way. There is a feedback between
urTierTobebis sistemis CamoyalibebaSi, radganac faqtiurad gadaaqcia laTinuri amerika aSS-s initiators of globalization and its objects. I.e. any initiative inevitably comes back to its initiator one or the
“ukana ezod”, sadac mas SeeZlo daecva sakuTari interesebi, rogorc adgilobrivi suverenuli other way. This reverse motion may on principle be as strong or even exceed the initial action. Any
saxelmwifoebis, agreTve sxva wamyvani globaluri moTamaSeebis interesebis gaTvaliswinebis initiative being spread throughout the world is inevitably being altered, distorted. In the end it may even
gareSe, gansakuTrebiT civi omis periodSi. become the opposite of what it was initially. b/ Any country in the world may make the decision about
joining globalization processes. Although on practice quite often this choice is voluntary-coercive as this
yvelaze kargad aseTi politikis efeqturoba gamovlinda panamis arxze kontrolis was brilliantly coined back in the USSR. Terms and conditions of such joining are quite well known,
damyarebasTan dakavSirebul movlenebSi. me-20 saukunis dasawyisSi am arxis mSeneblobas although not properly formalized as such. In the end these terms and conditions boil down to
udidesi roli eniWeboda globaluri satransporto komunikaciebis sistemis CamoyalibebaSi. development of market economy, creation of competitive markets, opening borders for free flow of
is orjer amcirebda manZils atlantikis okeanedan wynar okeaneSi. wamyvani globaluri goods and capitals and unrestricted access of transnational corporations into domestic markets of the
moTamaSe, romelic moaxerxebda am arxze kontrolis dawesebas, mZlavr damatebiT argumentebs affected countries. b/ Windows of opportunities to join globalization processes are being created for
iZenda Tavis konkurentebTan urTierTobaSi.44 kolumbia, romlis teritoriazec frangebi virtually any country of the world (for some - more than once) that any can use to join ranks of the
warumateblad cdilobdnen arxis mSeneblobas, uars ambobda am mSeneblobis uflebebis aSS-ze leading world powers (although so far only very few actually succeeded). The competitive advantage of
gadacemaze. Sedegad, 1903 wlis bolos, dRevandeli panamis teritoriaze moxda adgilobrivi these leading powers over the rest of the world is so huge that so far they did not shy the emergence of
msxvili miwaTmflobelebis ajanyeba, romlebmac aSS-s uSualo mxardaWeriT gamoacxades new competing powers. c/ Globalization processes are selective. They may possibly affect only some
damoukidebloba kolumbiisagan. aSS iyo pirveli, vinc aRiara am qveynis damoukidebloba da select, infinitesimal (although important) spots of Earth and simultaneously leave outside their spheres
gaagzavna jari mis dasacavad. samagierod man miiRo panamis teritoriaze arxis mSeneblobisa of influence not only parts of countries, whole countries, but whole regions as well. If globalization
da misi uvado gankargvis ufleba. panamis arxi gaixsna 1914 wels. Tumca 1999 wels aSS-m is da affects such places at all this happens because it’s hardly possible to control large processes and part
misi mimdebare teritoriebi panamas gadasca, man daitova samxedro intervenciis formaluri of information or material flows inevitably “escapes” the main stream. d/ Both formal and factual
ufleba, Tu mis erovnul interesebs safrTxe Seeqmneboda. responsibility of the leading world powers over processes that take place on the planet (including the
paralelurad, wamyvani globaluri moTamaSeebis mravalricxovani mravalmxrivi aqtiu- processes they initiate themselves) is relatively low. They are factually able to turn their backs to such
robis regulirebisa da kontrolis moTxovnilebam gamoiwvia Sesabamisi maregulirebeli processes and events that do not directly fall into their spheres of interests. Even if such processes are
reJimebis Seqmna da ganviTareba. es reJimebi efuZneboda mTel rig dasavlur komerciul, very important locally (leading for instance to wars, civil strife, genocide and like) these powers are still
finansur Tu mTavrobaTaSoris politikur organizaciebs. formalurad es procesi daiwyo able to restrict themselves to much ado and imitation of mitigating activities.
1865 wels saerTaSoriso satelegrafo kavSiris daarsebiT, xolo ukve pirveli msoflio Fact that the US and its closest allies play today the decisive role in establishment of global relations
omisaTvis, globalur urTierTobaTa mniSvnelovani seqtorebi eqvemdebarebodnen saerTa- and initiation of global processes does not mean that globalization is result of some plot by these
Soriso organizaciebis regulirebas. am procesSi safuZveli eyreboda ekonomikuri, soci- countries, as many imply. Simply at the modern development stage these countries represent the most
aluri da kulturuli procesebis transnacionalur kontrolsa da marTvas. 1914 wlisa- active agents of globalization and in turn are the most intensively influenced by it. Plenty of other ethnos
Tvis ama Tu im saxiT xdeboda am procesebis regulireba 4 did sferoSi (ixileT cxrili 2.1.) or countries played the similar role of such development agents throughout the human history. As time
cxrili 2.1. saerTaSoriso organizaciebi, 1914 wels(pasuxismgeblobis sferoebis mixedviT) passes one stage of development is replaced by the other and they inevitably yield their positions to
others, more active and purposeful players.
regulirebis sfero organizaciebis raodenoba Besides globalization, as it is, as any natural (in this case – quasi-natural) process is absolutely
samrewvelo ganviTareba - neutral towards objects of its influence. What kind of impact it actually makes on any given ethnos or
infrastruqtura 8 country depends in the end on their ability to learn to apprehend this phenomenon and use it for their
samrewvelo standartebi da inteleqtualuri sakuTreba 4 own end. Also one should not overestimate the role of conscious human will in inception and
vaWroba 3 development of processes on the global scale. Concise human will may lead to decision, which in turn
potenciuri socialuri konfliqtebis marTva - leads to some concrete action. Whether this action will lead to changes on the global scale hardly
SromiTi urTierTobebi 1 depends on a will of its inceptors. Has not that being so, one might watch development of process
soflis meurneoba 4 according to the “Deutchland Uber Alles” scenario, which Thanks God is impossible.
saxelmwifoebisa da saxelmwifo sistemis gaZliereba
sazogadoebrivi wesrigi da administracia 2 Today there is just one global factor that unites all people disregarding their level of development or
saxelmwifoTa Soris konfliqtebis mogvareba 2 type of civilization. This factor is – fear. The only thing that can today bring all the mankind within the
sazogadoebis gaZliereba - single global system is existence of weapons of mass destruction that are potentially able to destroy the
adamianis uflebebi 1 life on the planet. As such this system has developed sometimes between August of 1945 and October
1957 – i.e. when the US used nuclear bombs against Japan and when the USSR by launching first
socialuri dacva da daxmareba 1
earth satellite proved that there was not any place on the planet left outside the reach of nuclear arms.
jandacva 3
ganaTleba da mecniereba 4
Case-Study 1 – Two Social Systems – is Competition Still Going On?
wyaro: D. Held, A. McGrew, D. Goldblatt, J. Perraton, Global Transformations, Politics, Economics and It looks like that the modern Western social science recognizes just one social system known as
Culture, Stanford University Press, Stanford, California, 1999, pp. 44-45.

rasakvirvelia, xsenebuli organizaciebis arseboba ar niSnavda, rom maTi saqmianoba

28 125
“maturing” of the humanity manifests itself less often. Still it caused all large scale changes first at realurad globaluri iyo. isini, isevdaisev, iqmneboda wamyvani globaluri moTamaSeebis
various regional and quite recently on the global levels. Today the only society that is able to pursue elitaluri klubis wevrebis mier (ZiriTadad evropelebis), efuZneboda maT warmodgenebs
such one, is the US, although even in this case the process has obviously passed its peak and more msoflioSi arsebul problemebisa da maTi regulirebis meqanizmebis Sesaxeb, emsaxureboda
and more acquires properties of an expansion of the first type. maT interesebs. miuxedavad amisa, am organizaciebis Camoyalibeba moaswavebda sazoga-
It looks like that conditions leading to emergence to this type of [spontaneous] expansion may be doebrivi ganviTarebis principulad axali etapis dadgomas, rodesac suverenuli
found only once during the life span of any ethnos existing on the planet. It happens when such ethnos saxelmwifoebi ama Tu im saxiT gadascemdnen Tavisi uflebebis nawils iseT struqturebs,
starts to perceive itself as independent entity able to oppose the outside world, to challenge it. This time romlebic maTi uSualo, formaluri iurisdiqciisa da kontrolis gareT imyofebodnen.
the ethnos is full of energy, restless, it can surmount any obstacles, is motivated to reach maximum
goals. More importantly, it’s able to generate ideas, promote values, it’s proactive, while all others are meore globalizacia xasiaTdeba regionalizaciis procesis mkveTri gaZlierebiT. is
just able to react to its activities, are reactive. Its internal energy is looking for outlet and sooner or later dResdReobiT warmodgenilia dedamiwis nebismier kuTxeSi, da ramdenime arSemdgari, Tu
it erupts in form of expansion. Ethnos in such state expands not because it wants it, or either that an Crdilo koreis tipis, msoflioSi mimdinare procesebidan gariyuli, saxelmwifos garda,
expansion meets its needs, but rather because it has to. As it is, such spontaneous expansion is rather yvela danarCeni warmodgenilia erT an ramdenime regionalur organizaciaSi. miuxedavad
primitive and straightforward process. It continues as long as the ethnos is able to overcome resistance imisa, rom regionalizaciis procesi, ase Tu ise, viTardeba yovlismomcveli
of environmental factors (both natural and man made). globalizaciis CarCoebSi, is didwilad mis paralelur, ufro rTul movlenas
warmoadgens. globalizaciisgan gansxvavebiT, romelic ZiriTadad warmoadgens sazoga-
The actual size of ethnos involved in such expansion does not matter much- they are able to infect doebis mier naklebad kontrolirebad, spontanuri eqspansiis process, regionalizacia
with their energy and drive other people, much more numerous than themselves and use them to their momdinareobs eqspansiis Segnebuli mcdelobidan iseTi arealis farglebSi, sadac
own ends. sazogadoebrivi aqtiurobis procesebis kontroli SesaZlebelia. e.i. regionalizacia
Still the following factors often play the decisive role in emergence and success of spontaneous gegmiuri, regulirebadi wamowyebaa. sazogadoebrivi ganviTarebis nebismieri subieqti
expansions – 1/ Geographical situation of ethnos immediately before the expansion and at its early bunebrivad iRwvis maqsimaluri Sedegis misaRwevad. magram, Tu misi eqspansiis pirveladi
stages. This factor defines whether ethnos is able to survive unavoidable pre-consolidation crisis biZgi SedarebiT Zlieria, gansazRvruli zRurblis (ZiriTadad sivrciTi) gadalaxvis
(manifesting itself in various forms of civil strife). It also defines what kind of obstacles ethnos will run Semdeg procesebis kontroli friad rTuli, Tu saerTod SesaZlebeli xdeba.
into during the expansion as well as a direction of expansion. 2/ Type of culture. This defines form of regionalizacias adgili aqvs, rodesac xdeba rogorc am pirveli biZgis, aseve misi
organization of the ethnos and how efficiently is it able to conduct the expansion. More importantly it Sedegebis, saguldagulo gaTvla maTze kontrolis SenarCunebis mizniT (ramdenadac es
defines how efficiently is the ethnos able to keep in possession and exploit resources acquired as a SesaZlebelia Tanamedrove sazogadoebaSi). garda amisa, regionalizacia SesaZlebelia
result of the conquest. warmoadgendes reaqcias (Segnebuls?), globalizaciis ukontrolo procesebze, erTgvar
Besides for successful expansion and preservation of its results ethnos should possess at least as damcvel meqanizms am procesebis winaaRmdeg. dResdReobiT msoflio moiTvlis 36
developed technology as its main rivals, or exceed it. organizacias, romelic formalurad regionalur xasiaTs atarebs. Tumca maTi moqmedebis
areali, funqciebi da wevrebis raodenoba, mniSvnelovnad gansxvavdeba damokidebuli maT
miznebze da gansakuTrebiT imaze, Tu rogor da ra donis gavlenas axdens ama Tu im
In many cases throughout the human history spontaneous expansions brought under control vast organizaciaSi gawevrianeba misi monawileebis suverenitetze. am TvalsazrisiT, yvelaze
territories, Spanish expansion have already reached kind of the pre-global span. Still it was the second “Sors wasuli” regionaluri organizacia evrokavSiria, Tumca aqac politikuri
half of 19-th century when European colonial expansion, led by Britons, acquired the truly global integracia jer ver damTavrda erTiani konstituciis miRebiT.
dimension. This manifested decisive qualitative changes in development of the humankind. Following
major factors contributed to this –
1. Final establishment of market economy and primate of private property in the leading countries 2.2. meore globalizacia
of the world. This made possible to make exploitation of resources that fell under their control as 2.2.1. gansxvavebiT pirvelisagan, meore globalizacia Camoyalibda ori antagonisturi
a result of expansion highly efficient and profitable. Spain, for instance, where there was not a sazogadoebrivi wyobis sistemuri konkurenciis procesSi (ixileT, konkretuli SemTxveva
trace of such relations at the peak of its expansion success virtually rot atop the pile of riches 1). oTxi aTeuli wlis ganmavlobaSi msoflio cxovrobda e.w. “civi omis” pirobebSi da ori
hoarded in America, being unable to direct it to development and improvement of a well-being antagonisturi ideologiis masiur dawolas ganicdida. am periods axasiaTebda
of population. globaluri ganxeTqileba qveynebis im or bloks Soris, romelTac saTaveSi aSS da sabWoTa
2. Industrial revolution, which contributed to development of technologies in the leading world kavSiri edgnen. TiTqmis yvela im politikuri gadawyvetilebebis miReba, da maTze
powers that in turn led to enormous increase in efficiency of exploitation, transportation and dafuZnebuli qmedeba, romelic saboloo jamSi gavlenas axdenda globaluri ganviTarebis
processing of resources at their disposal as well as gathering and processing information on yvela elementze, xdeboda am konkurenciis farglebSi, da ganpirobebuli iyo mis mier.
actual or potential adversaries, its delivery to decision-making persons, speedy reaction to aseTi konfrontaciis gareSe, rogorc aSS-is, aseve sabWoTa kavSiris aqtiuroba, etyoba
events developing in any part of the world by transferring there additional resources (people didwilad Semoifargleboda maTi Sesatyvisi SedarebiT viwro geografiuli arealebiT.
and military equipment), securing decisive advantage over the enemy on the battle-field. sabWouri muqara rom ara, aSS SesaZlebelia Segueboda Tavisi interesebis Semofargvlas
Factually global events during this period were based on steamships, railway, telegraph and tradiciuli Crdilo-samxreTis RerZiT, romelic orive amerikas moicavda. igives Tqma
rifle (later a machine gun). SeiZleba sabWoeTis globalur aqtiurobazec. realurad arsebuli, Tu moCvenebiTi
3. Development of a new system of social relations within which people became citizens, who safrTxeebi, aiZulebdnen am qveynebs ganexilaT mTeli dedamiwa rogorc maTi “garCevebis”
potenciuri asparezi, da ama Tu im saxiT, CaeTriaT sakuTar urTierTobebSi praqtikulad
could consciously, without coercion, participate in processes initiated by their countries, defend
nebismieri damoukidebeli politikuri subieqti msoflioSi.
their interests and use profits acquired in this process for their personal enrichment.
am sistemuri konkurenciis wamyvani monawileebi, Tavisi struqturisa da funqci-
Although since then globalization has undergone number of important changes (see Chapter 1),
onirebis ZiriTadi parametrebiT, da Sesabamisad, globalur procesebSi monawileobis
some basic principles still remain. These are –
motivaciiT, erTmaneTisagan mkveTrad gansxvavdebodnen.
1. Does not matter which country, group of countries or any other subject initiate global processes.
meore msoflio omis dasasrulisaTvis amerikis SeerTebuli Statebi warmoadgenda
These may be represented by anyone who is able to generate strong enough processes for
axali tipis axalgazrda sazogadoebas, romelic efuZneboda demokratiul faseulobebsa
long enough time that in the end may be felt throughout the world. Globalization of the late 19-th
da sabazro ekonomikis principebs. mas gaaCnda zrdis uzarmazari potenciali da udidesi
century was mostly result of colonial expansion of the British empire and number of other
Sinagani energia. misi socialuri, ekonomikuri, politikuri struqturebi uaRresad
European powers. Post WW II globalization resulted from competition of two antagonistic social
moqnili iyo, da SedarebiT advilad reformirebadi. 1929 wlis msoflio ekonomikuri
systems.
krizisis Semdgom wlebSi, qveyanaSi gatarda ekonomikuri da socialuri reformebis mTeli

124 29
seria, romelic Tavisi gavleniT, rogorc uSualod aSS-s, aseve globaluri however powerful, can become transnational, if countries where it wants to operate do not acknowledge
sazogadoebrivi ganviTarebis tendenciebze, Tanamedroveobis erT-erT yvelaze universal principles of freedom of trade and inviolability of a private property (even if under pressure
mniSvnelovan movlenas ganekuTvneba. and as regards this very company). Only such approach may move globalization from the realm of
amerikelebic warmodgendnen meoce saukunis did eTnosebs Soris yvelaze axalgazrda, inexplicable (as it often happens today), into the realm of opportunities. Whether and how various
aqtiur da warmatebul eTnoss. am eTnosisaTvis, iseve rogorc qveynisaTvis mTlianad, actors operating worldwide are able to use these opportunities for their personal ends, is quite another
eqspansia warmoadgenda ara marto moTxovnilebas, aramed aucileblobasac. misi SezRudva, problem, which should be addressed on local, rather than the global level.
aqtiurobis tradiciuli arealiT, ewinaaRmdegeboda mTlianad sazogadoebis pozitiuri As to the leading world power(s), they may be represented by any subject that is directly involved in
ganviTarebis moTxovnilebebs, safrTxes uqmnida maT. decision making processes or is able to affect decision making by the others. I.e. such may be any
aSS-m, absoluturad minimaluri zaralis xarjze, miiRo maqsimalurad SesaZlebeli person (private or public) or organization (also private or public; national or supranational, government
mogeba meore msoflio omSi monawileobidan. is faqtiurad, meore msoflio omSi or non-government), able to generate an initiative, which in the end might lead to world-wide systemic
erTaderTi realuri gamarjvebuli iyo. am omis procesSi dagrovebuli uzarmazari alterations. Naturally in the vast majority of cases these are sovereign states and international bodies,
samxedro sawarmoo potenciali agreTve moiTxovda eqspansias omis Semdgomi trans- which possess enough power to generate such changes.5 Besides today to be effective these changes
formaciisa da restruqturizaciis procesis SedarebiT umtkivneulod Casatareblad. should be codified, formalized and legalized, whether on the international and/or the national levels,
am qveynisaTvis “civi” globaluri konfrontacia sakuTari interesebis realizaciis which again points out states and international organizations as the major perpetrators of globalization.
idealur pirobas warmoadgenda, is misTvis momgebiani iyo. mas ukve SemuSavebuli, da Globalization is based on such quite primitive and well known process as expansion. Expansion is a
warmatebiT gamocdili hqonda, saxelmwifosa da biznesis urTierTobis meqanizmebi axali standard tool for solving intra-systemic problems by moving them outside the system. Today this term
bazrebis Seqmnisa Tu arsebul bazrebze SeRwevis, da maTze kontrolis damyarebis bears mainly negative connotations being often associated with the Cold War era propaganda
procesSi. am SemTxvevaSi, kavSiri sazogadoebis ganviTarebis ZiriTad amocanebsa da aSS-s (communist, imperialist expansions) or debacles by the weak, dictatorial regimes (Argentina invading
globalur eqspansias Soris, uSualo da naTeli iyo. am procesis ideologiuri Falklands in 1982 or Iraq occupying Kuwait in 1990). In reality expansion is more often the result of
uzrunvelyofa (igive Pax Americana-s idea magaliTad), realurad mis Sesabamis damxmare adjustment of positive development trends and at least in case of the leading world countries is subject
rols TamaSobda. to standard planning procedures (take EU expansion for instance). What particular forms may acquire
am droisaTvis, qveyana potenciurad (gansakuTrebiT ekonomikuri ganviTarebis any given expansion process or what concrete mechanisms are applied to keep it moving does not
moTxovnilebebis TvalsazrisiT), mzad iyo globaluri eqspansiisaTvis. amave dros, iq matter, as long as it is not the military one.6
arsebuli izolacionizmis mZlavri tradicia xels uSlida am potencialis praqtikul Factually globalization may also be characterized as expansion, which reached its logical limit [within
realizacias. sabWoTa kavSirTan gardauvali konfrontacia demokratiuli faseulobebis the limited Earth space]. On the other hand planned expansion is from the very beginning aimed at the
dasacavad, mSvenier sababs warmoadgenda aSS-s gamarTlebuli globaluri ambiciebis concrete, finite result and takes place in the controlled environment. Already mentioned EU expansion
cxovrebaSi gasatareblad. is the classic case of such. Despite its utmost importance it will never acquire the global character
amerikelebi arc malavdnen Tavis globalur imperiul ambiciebs. rogorc erTxel aSS-s (something like the Global EU), since Europeans do not have enough motivation to aim at such target
prezident trumens wamoscda, amerikis pasuxismgebloba msoflios winaSe ufro didi iyo, and moreover are not able to generate enough impulse to implement such plan, even if the necessity
vidre odesme gadayria “darius pirvelis sparseTi, aleqsandres saberZneTi, adrianes romi arises.
Tu viqtorias britaneTi”. rogorc trumeni ambobda -“msoflios totalitarizmisagan
gadarCenis” erTaderTi gza “mdgomareobs msoflios mier amerikuli sistemis aTvisebaSi”,
If one uses analogy from the modern physics, globalization may have a dual nature, like light, which
radganac “amerikuli sistemas SeuZlia gadarCena mxolod msoflio sistemad gadaqcevis
is both waves and discrete particles. It may simultaneously be situation and process. Globalization
gziT”.45
processes may succeed only within the framework of the given system of relations, while the very
amave dros, wamyvani dasavleli politikosebisaTvis (upirvelesad yovlisa ser uinston
existence of this system is prompted by the necessity to develop these processes.
CerCilisaTvis), sabWoTa kavSiri sruliad gamarTlebulad warmoadgenda ruseTis imperiis
In principle processes causing globalization may be compared to waves that spread in various
axal inkarnacias, mxolod ufro xists, daundobelsa da agresiuls, naklebad sandos. xolo
directions from their source. The closest analogy in this case may be concentric waves created by
(pirvel rigSi inglisis) mcdeloba, ar daeSvaT “rusi barbarosebi civilizebuli xalxebis
stone dropped into the water. Such waves may spread in all directions, or may be relatively narrow and
ojaxSi”, wamyvani evropuli qveynebis politikis erT-erT amosaval ideas warmoadgenda.
intensive. In any case, processes that may cause changes worldwide can not be subjected to any
ruseTi daJinebiT cdilobda “gaeWra sarkmeli evropaSi”, xolo evropelebi, Tavis mxriv,
effective control, although initiators may try to influence them with no or less guaranteed results.
cdilobdnen sakuTari sasicocxlo interesebis sferoebidan rac SeiZleba Sors
SeeCerebinaT rusuli eqspansia. rusebs iTmendnen, maT iyenebdnen rogorc cocxal Zalas Since globalization processes spread through the highly inhomogeneous medium, they move with
mravalricxovan Sida-evropul samxedro garCevebSi, Tu sadamsjelo operaciebSi different speed into the various directions, may be amplified coming into contact with the other similar
(romelTa umetesobaSic ruseTs araviTari realuri sakuTari interesi ar gaaCnda), magram processes, or be cancelled out. They may be considerably altered (sometimes all the way to the
wamyvani msoflio saxelmwifoebis ojaxis sruluflebian wevrad ar iRebdnen.46 opposite), manifest themselves in a form very much different from the original and thus return to their
am politikis sawinaaRmdegod, meore msoflio omis Sedegad, sabWoTa kavSirma/ruseTma initiators.
SeaRwia evropis SuagulSi da kontroli daamyara faqtiurad mTel aRmosavleT evropaze Today overcoming physical space or constraints [within the Earth] causes no problems for those,
(rasakvirvelia aSS da didi britaneTis formaluri kurTxeviT)47. ukve es faqti sakmarisi who are able to initiate global processes. Thus these processes are basically altered, slowed down,
iyo imisaTvis, rom dasavleTis mkveTri winaaRmdegoba gamoewvia da masTan konfrontaciaze accelerated or extinguished in economic, social, cultural spaces. As a result quite often territories
wasuliyo. miT umetes, rom ssrk am dros warmoadgenda totalitalur sazogadoebas, located near the source of globalization processes may be excluded from them, or be subjected to them
romlis farglebSi masobrivi represiebi warmoadgendnen yoveldRiuri cxovrebis later than the others, or in a pretty distorted form.7 On the other hand, territories located far from it may
ganuyofel nawils. aseTi sazogadoebrivi urTierTobebis eqsportis SesaZleblobac ki, become the active, full-fledged actors of globalization.
namdvilad uqmnida seriozul safrTxes msoflios potenciur pozitiur, demokratiul
ganviTarebas.48 Simultaneously there exists another kind of expansion – less amenable to control and spontaneous
am situacias agreTve arTulebda is garemoebac, rom sabWoTa kavSiri, rogorc qveyana, that craves for absolute results. This type of expansion was always found as an exception and with
romelmac Tavis zurgze gadaitana faSistur germaniaze gamarjvebis tvirTis udidesi
nawili, uaRresad popularuli iyo evropaSi, gansakuTrebiT safrangeTsa da italiaSi, 5
Of course some initially very weak push may in the end lead to global alterations – so called “butterfly effect”, although
rogorc axali tipis komunisturi sazogadoeba. komunisturi ideologiac, am dros, probability of such occurrence seems to be very low.
6
sakmaod bevr xalxs izidavda, xolo sabWoTa kavSiris pirobebSi realizebuli misi It may be political, economic, cultural, etc.
7
konkretuli modeli, maTTvis mosaTmeni Tu gamarTlebuli iyo, axali sazogadoebis We intentionally use term “territory” instead of “country” or “state” since globalization obviously do not manifest itself
within boundaries codified by men (often rather arbitrarily).

30 123
V. Melikidze mSeneblobis procesSi klasobrivi brZolis aucileblobis poziciebidan. garda amisa,
danarCen msoflioSic, koloniur qveynebis nawilsa da laTinur amerikaSi, komunisturi
doqtrina warmoadgenda mCagvrelebTan brZolis popularul ideologias.
GLOBALIZATION OF WORLD POLITICS meore mxriv, ssrk-m, meore msoflio omSi gamarjvebis Sedegad, ganicada uzarmazari
zarali, romelic am gamarjvebas faqtiurad abaTilebda. mxolod mosaxleobis danakargebi
am omSi, sxvadasxva monacemebiT - 27-33 milion adamians aRwevda. misi ekonomika mTlianad
Introduction – What is Globalization? samxedro yaidaze iyo gadawyobili, xolo misi yvelaze ganviTarebuli seqtorebi,
It is generally presumed that starting approximately the second half of the last century social dasavleT ruseTsa da ukrainaSi, ubralod “piridan miwisa iyo agvili”. misTvis
development on the planet takes place within confines of the single, complex process, which is known ganviTarebis upirveles amocanas warmoadgenda ekonomikis aRdgena sakuTari Sida
as globalization. It is also presumed that the vast majority of people living on the Earth are affected by resursebis xarjze.49
this process sooner or later, one or the other way. Accordingly any person with the most basic imis gamo, rom is klasikur aziur, piramidul sazogadoebriv sistemas warmoadgenda,
education is acquainted with the term globalization, as well as with the other one closely related to it – sabWoTa kavSiri obieqturad Zalze mouqneli, xisti, da naklebad reformirebadi iyo.
global. These words have already become integral parts of colloquial language, at least in the relatively Tavisi arsiT, is agreTve Caketil sistemas warmoadgenda, romlisTvisac kontroli
developed countries. Thus at least at the personal level plenty of people have some general idea and aRmosavleTi evropis nawilze etyoba, im maqsimums warmoadgenda, romlis “atanac” mas
own position (either positive or negative) regarding this process.1 SeeZlo.
As to formal definition of the term, situation is pretty different. There are so many definitions of rogorc ruseTis imperiis axal inkarnacias, mas agreTve ar gaaCnda geostrategiuli
globalization that in the end it is close to impossible for someone to reach any definite conclusion. interesebi tradiciuli imperiuli gavlenis sferoebis gareT (Sua da axlo aRmosavleTi,
Today there is a curios mixture of approaches and emphases that are often in tension with each other. gansakuTrebiT sparseTi, da aRmosavleTi azia). mas principSi ar sWirdeboda globaluri
Besides almost invariably they deal with symptoms and visible effects of globalization, rather than with eqspansia, romelic misTvis uSualo, pozitiuri Sedegis momtani ar iyo. rogorc
causes of this complex phenomenon. Based on these definitions one may surmise that globalization is TviTkmari, centralizebuli ekonomika, is ar, da verc iRwvoda, axali bazrebisa, Tu
very good, that it’s very bad or either that it does not exist at all. resursebis wyaroebis kontrolisaken —mas amis arc survili, arc realuri meqanizmebi ar
This strongly reminds whatever Robert Heinlein wrote many decades ago – “for example, the verb gaaCnda. metic — misTvis nebismieri Ria, sabazro konkurencia wamgebiani iyo.
“to be” in English has twenty-one distinct meanings, every single one which is false-to-fact”2. This may amave dros, aq arsebobda realuri, xiluli winaaRmdegoba mis ekonomikur
mean that we either do not understand the problem or rather prefer to restrain from defining it properly. moTxovnilebebsa da mis oficialur ideologiur doqtrinas Soris. komunisturi
Roots of such situation may be found in over politization of problems of the modern societal ideologia, romelic qadagebda sazogadoebrivi urTierTobebis axali tipis realizacias
development, as well as in culture of political correctness, which does not allow giving proper definitions mTels msoflioSi, Tavisi arsiT eqspansionisturi iyo. is moiTxovda ssrk-Si arsebuli
even to the most harmless things3. sazogadoebrivi urTierTobebis eqsports mis farglebs gareT, miT umetes, rom msoflio
Still considering the circumstances, plenty of things that are normally rather easy to understand koloniuri sistemis daSlis procesSi masze sakmaod didi moTxovnileba arsebobda.
become hard to explain. As a result we deal with situation rather accurately described in The Guardian realuri problema imaSi mdgomareobda, rom es moTxovnileba modioda pirdapir
back in 2002 – “In one clip, economics editor Evan Davies referred to "globalisation - whatever that winaaRmdegobaSi sabWoTa kavSiris realur ekonomikur potencialTan. rodesac aSS
means". A panelist replied: "Well if he doesn't what it means, how the hell are we supposed to?" 4 axorcielebda da axorcielebs sakuTari demokratiuli faseulobebis eqsports msoflios
Ironically enough such situation prompted us to develop one more definition of globalization, which masStabiT, am eqspansiis ukan dgas, da mas mxars ubams, msoflios yvelaze mZlavri
might be used as a starting point in comprehensive analysis of this phenomenon. The main criteria ekonomika. sabWoTa kavSirs ki ideologiuri eqspansiis ekonomikuri uzrulvelyofis
applied to this definition were – it should address underlying causes, not visible effects of globalization; meqanizmebi ubralod ar gaaCnda, xolo aseTi meqanizmebis gareSe is saboloo jamSi, ara
should be politically neutral, should not attempt to evaluate globalization as such, be easy to marto araefeqturi, aramed wamgebianic xdeboda.
comprehend.
Here is the definition - SesaZlebelia gamoiyos “oTxi nabiji”, romelic gadaidga dasavleTSi sabWoTa kavSirTan
Globalization is a system of relations that enables the leading world power(s) to initiate and konfrontaciisa da civi omis dawyebis mimarTulebiT -
to some extent influence processes (directly or through their agents), which in the end define aSS-ssrk-s konkurenciis formaluri dasawyisi SeiZleba daukavSiroT e.w. “grZel
societal development trends throughout the world. depeSas”, romelic 1946 wlis 22 Tebervals moskovidan, aSS saxelmwifo departaments
Hence globalization is not the process of diffusion of various phenomena (physical or other) gaugzavna jorj kenanma, sabWoTa kavSirSi aSS-s diplomatiuri misiis xelmZRvanelis
worldwide, as it’s commonly perceived. Growth of number of internet users or mobile phone owners imdroindelma moadgilem.50 es depeSa cnobili gaxda imiT, rom masSi pirvelad Camoyalibda
worldwide, intensification of global financial transactions, global sprawl of transnational corporations, ssrk Sekavebis doqtrina. misi yvelaze cnobili Tezisebia — “sabWoTa xelisufleba
emergence of common cultural values, expansion of McDonalds or Hollywood culture after all – all Seuvalia saRi azrovnebisa”, magram “uaRresad mgrZnobiarea Zalis mimarT”.51 aqve iyo
these are not globalization, but rather its secondary consequences (often unforeseen), one may even Camoyalibebuli ramdenime Tezisi, romelsac Semdgom daefuZna aSS civi omis politika:
use term – “symptom”. • sabWoTa kavSiri ganixilavs sakuTar Tavs kapitalizmTan mudmivi omis pirobebSi;
Globalization, as it is, lie in the deep structural changes that occur in the modern society, which in • socializmi da socialisturi demokratia ganixilebian mis mier rogorc mtrebi, da
turn create enabling environment for all phenomena mentioned above. It’s impossible to develop and ara rogorc mokavSireebi;
spread Internet worldwide (even if all necessary technologies are at hand) if there is no universally • sabWoTa kavSiri iyenebs mis mier kontrolirebad marqsistebs kapitalistur
acknowledged and often legalized principle of freedom of exchange of information. No corporation, samyaroSi, rogorc mokavSireebs;
1
• Tavis safuZvelSi, sabWoTa agresia aris dakavSirebuli ara rusi xalxis
Although in the majority of cases this happens as in quotation from National Geographic given below- A group of warmodgenebTan, Tu ekonomikur realobasTan, aramed istoriulad arsebul rusul
American tourists arrived in Italy not long ago. “Amazing!” one said to their tour guide, a friend of mine: “You have
pizza here too.”
qsenofobiasa da paranoiasTan;
A group of Japanese Boy Scouts landed in Chicago. “Amazing!” they told their troop leader. “They have McDonald’s here • sabWoTa xelisuflebis struqtura ar iZleva saSualebas miiRos Sida, Tu gare
too.” realobis, obieqturi Tu zusti suraTi.
NATIONAL GEOGRAPHIC, August 1999, http://magma.nationalgeographic.com/2000/culture/global/main.html am depeSas mohyva igive 1946 wlis 5 marts, amerikul qalaq fultonSi, didi britaneTis im
2
Robert A. Heinlein “Elsewhen”, Assignment in Eternity, The New American Library, USA, copyright 1941. dros yofili premier-ministris u. CerCilis gamosvla, romelSic man mouwoda
3
It is also justified from the point of view of pluralism of scientific opinion, to say nothing about the “publish or die”
demokratiul msoflios, eswavla istoriis gakveTilebi. misi TqmiT, nacizmis daSoSminebis
principle.
4 mcdelobam gamoiwvia germaniis agresiis eskalacia da omi. demokratiul msoflios ar unda
Simon Jeffery, What is Globalization?, Thursday October 31, 2002,The Guardian
gaemeorebina sabediswero Secdomebi, unda gaerTianebuliyo im axali totalitaluri

122 31
safrTxis winaSe, romelsac sabWoTa kavSiri ganasaxierebda, romelmac rkinis fardiT gayo
evropa Tavis kontrols daqvemdebarebul teritoriebze sakuTari weswyobilebis SesaZlebelia faqtiurad nebismieri saqonlis realizacia, Tu is lamazadaa gaformebuli.
187
dasamyareblad. CerCilis sityvam gamoaaSkarava ukve arsebuli damokidebuleba sabWoTa http://www.izvestia.ru/person/article3091504/index.html Человек с Земли, Наталья Кочеткова
188
kavSiris mimarT, da biZgi misca am damokidebulebaze dafuZnebuli politikis praqtikul sainteresoa, rom beWdviTi produqcia, mxatvruli literaturaa es, Tu periodika, am WrilSi
realizacias. CerCili, rogorc cnobili, Tanmimdevruli, msoflio rangis antirusuli praqtikulad ar moixsenieba, etyoba imitom, rom mkiTxvelisagan momzadebisa da inteleqtis
gansazRvrul dones moiTxovs, bolos da bolos is SedarebiT Zviria.
politikosi, sabWoTa kavSirTan konfrontaciis ideis gamJRerebeli idealuri figura iyo. 189
am procesis ufro dawvrilebiT gansaxilvelad ixileT UNDP Numan Development Report 2004. Cultural
faqtiurad, am gamosvlis Semdeg, ukve SeiZleboda laparaki aSS-s Semobrunebaze sabWoTa
Liberty in Today’s Diverse World. http://hdr.undp.org
190
kavSirTan samokavSiro urTierTobebidan, masTan konfrontaciisaken. Tumca bevri inglisurad es ukeT JRers — “just a business - nothing personal”.
specialisti miiCnevs, rom formalurad civ oms sawyisi Cauyara e.w. trumenis doqtrinis 191
daaxloebiT aseTive jgufs qmnian mravalricxovani saerTaSoriso organizaciebis moxeleebic, Tumca
gamocxadebam, aSS-s am prezidentis mier 1947 wlis martSi. am doqtrinis Sesabamisad, aSS am SemTxvevaSi maTi globalurobis xarisxi SedarebiT naklebia.
192
aRuqvamda ekonomikur da samxedro daxmarebas saberZneTsa da TurqeTs im mizniT, rom sityva zangis an Savis xmareba amerikaSi uaRresad arapolitkoreqtulia.
193
gadaerCina isini sabWoTa gavlenis sferoSi moxvedrisagan. man moaxdina aSS-s sagareo English to be spoken by half of the world's population within 10 years, By James Burleigh, Independent, 09 December
politikis mimarTulebis Secvla ssrk-s mimarT, am ukanasknelis Sekavebis mimarTulebiT. 2004
194
am doqtrinis farglebSi, sxvadasxva saxis daxmareba miiRes agreTve safrangeTma da Closed borders and open palms. Sep 7th 2000, From The Economist print edition
195
safrangeTSi, magaliTad, mkacrad reglamentirebulia franguli enis wili radiogadacemebSi (minimum
italiam, im mizniT, rom ar daeSvaT komunistebi maT mTavrobebSi.
40%) da kvotis darRvevisaTvis radiosadgurs saerTod mauwyeblobis licenzia SeiZleba CamoerTvas;
am doqtrinis Semdgomi ganviTarebis procesSi, 1950 wels, trumenma gamoacxada ssrk-s amerikuli filmebis Cvenebidan miRebuli Semosavlis 70% miemarTeba franguli kinos ganviTarebaze da
Sekavebis pasiuri formidan aqtiurze gadasvla. es cvlileba eyrdnoboda aSS erovnuli a.S. safrangeTis prezidenti Jak Siraki sxvaTa Soris imiTicaa cnobili, rom demonstraciulad tovebs
uSiSroebis sabWos #68 saidumlo moxsenebas, romlis Sesabamisad, sabWoTa kavSiri gegmavda saerTo evropul RonisZiebebs im dros, rodesac frangi momxseneblebi inglisurad iwyeben gamosvlas.
196
gamxdariyo erTaderTi gabatonebuli msoflio Zala, da Seecvala saerTaSoriso HDR 2004, p.99.
197
usafrTxoebis sistemis parametrebi Tavis sasargeblod, sabWoTa Zalauflebis ICT indicators: data and statistics on the ICT/telecommunication sector,
http://www.itu.int/ITU-D/ict/informationsharing/index.html
komunisturi eqspansiis safuZvelze.52 198
http://www.itfacts.biz/index.php
grZeli depeSidan, #68 moxsenebamde, ganvlili wlebis manZilze, sabWoTa kavSiris 199
inglisurSi arsebobs termini sidekick, romliTac axasiaTeben msaxiobs, romlis ZiriTadi funqciaa
Sekavebis koncepciam principuli cvlilebebi ganicada. Tu kenani dasaSvebad miiCnevda mudam idges mTavari gmiris gverdiT da Tavisi gazviadebulad uazro qmedebiT warmoaCinos misi
komunizmis gavrcelebas zogierT qveynaSi sabWoTa kavSiris gareT, da mouwodebda masze Rirsebebi. swored amas akeTebda sabWoTa kavSiri aSS-s mimarT Tavisi arsebobis ukanasknel wlebSi.
200
ekonomikuri zewolisaken, #68 moxseneba amtkicebda, rom nebismieri daTmoba is faqti, rom es ubedureba ZiriTadad evropelebs daatydeba Tavze, romlebic ufro advilad
komunizmisadmi miuRebeli iyo, da moiTxovda mis ukugdebas samxedro saSualebebiT. xelmisawvdomebi arian, vidre aSS, iotisodena ar cvlis kampaniis strategiul Sedegs.
201
momavalSi mas SeiZleba indoeTic daematos, magram saTuoa, rom es mokle Tu saSualovadian
perspeqtivaSi moxdes.
202
2.2.2. faqtiurad meore globalizaciaSi SesaZlebelia ori pirobiTad paraleluri Sris ixileT T. palmeris leqcia saitze — http://www.polit.ru/lectures/2005/12/09/palmer.html
203
gamoyofa. pirveli warmoadgenili iyo ekonomikuri globalizaciis procesebiT, romelic Александр Солженицын: "Сбережение народа - высшая изо всех наших государственных задач",
(dasawyisSi mainc) ZiriTadad aSS-dan momdinareobda da romelSic sabWoTa kavSiri http://www.globalaffairs.ru/articles/5504.html, 28 Апреля 2006
204
obieqturad, verc da arc, monawileobda. magram es procesebi, globaluri sistemuri Збигнев Бжезинский: Последний суверен на распутье, http://www.globalaffairs.ru/numbers/18/5294.html, 10
konfrontaciisa da civi omis gareSe, rogorc minimum, naklebad intensiuri da Марта 2006
205
yovlismomcveli iqneboda. am konfrontaciam maT pirveladi biZgi mainc misca. faqtiurad islamis sistemuri krizisi am didi krizisis mxolod erT-erTi, Tumca yvelaze aqtiuri
Semadgeneli nawilia.
am procesis pirvel, yvelaze xilul da warmatebul Sedegs, aSS-s mier dasavleTi 206
amerikis soflis meurneobasa da momsaxurebis sferos jer kidev sWirdebaT meqsikeli migrantebi,
evropisa da iaponiis omisSemdgomi ekonomikuri transformacia warmoadgens. sanam civi magram rac dro gadis, maTi mozidviT gamowveuli socialuri danakargebi sul ufro sWarbobs uSualo
omi daiwyeboda, aSS, mainc da mainc, Tavs ar iwuxebda am qveynebis ekonomikuri problemebiT ekonomikur mogebas.
207
(gansakuTrebiT garmaniisa da iaponiis). civma omma es qveynebi sabWoTa muqarasTan es gansakuTrebiT dasavleT evropas da ruseTs exeba. bevri miiCnevs, rom evropa im donemdea
brZolaSi mis umniSvnelovanes mokavSireebad gadaaqcia. amitom, aSS-m daiwyo maTi dakninebuli, rom Tu uaxloes momavalSi iqauri musulmanuri umciresoba moiTxovs yvela qalisaTvis
ekonomikuri aRorZinebis procesis intensiuri finansur-organizaciuli uzrunvelyofa. hijabis tarebas, amas faqtiurad uprotestod danebdebian. ixileT Tugind - Thwarting 'Eurabia', By Michael
evropaSi rekonstruqcia mimdinareobda e.w. “marSalis gegmis” farglebSi, romelsac es Barone, Published September 27, 2005, The Washington Times, www.washingtontimes.com
saxeli aSS-s maSindeli saxelmwifo mdivnis jorj marSalis pativsacemad daerqva.
oficialurad mas rogorc “evropis aRdgenis programas” moixseniebdnen. misi
ganxorcieleba oficialurad daiwyo 1947 wlis ivlisSi da ganisazRvra 4 fiskaluri wliT.
garda ekonomikuri ganviTarebisa, mis damatebiT mniSvnelovan mizans warmoadgenda
komunizmis mogerieba evropis masStabiT.
sainteresoa, rom aSS-ssrk-s sistemuri konfrontacia im dros, jer kidev, Sors ar iyo
wasuli. amitom, sabWoTa kavSirma da aRmosavleT evropis qveynebma masSi monawileobis
oficialuri miwveva miiRes. amave dros, aSS aSkarad SeSfoTebuli iyo imis SesaZleblobiT,
rom ssrk am mowvevas marTla miiRebda. amitom, am ukanasknels, monawileobis ganzrax
miuRebeli pirobebi wauyenes, magaliTad, misi ekonomikuri mdgomareobis damoukidebeli
gare auditi da a.S.
am gegmis farglebSi, 17 evropulma saxelmwifom, romelic gaerTianda ekonomikuri
TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciaSi (OECD), 13 miliardi amerikuli dolaris
Rirebulebis ekonomikuri da teqnikuri daxmareba miiRes (130 miliardi dolari 2006 wlis
fasebSi). m.S. dasavleTma germaniam, meore msoflio omis wamomwyebi qveynis udidesma
nawilma, miiRo daxmarebis sididiT mesame paketi (didi britaneTisa da safrangeTis Semdeg)
— 1 448 milioni dolari.53
imave wlebSi, imave mosazrebebidan gamomdinare, aSS uwevda daxmarebas iaponiasac,
romlis mimarT damokidebuleba aSS-s sazogadoebaSi, sxvaTa Soris, bevrad ufro
negatiuri iyo, vidre germaniis mimarT. 1946-1951 wlebSi iaponiam daaxloebiT 1.5 miliardi

32 121
dolaris daxmareba miiRo.
axalSobilebiT, yovel qalze fertilur asakSi (15-45 weli), unda modiodes aranaklebi 2.10-2.15 bavSvisa. sainteresoa, rom am daxmarebis Sedegad, yvelaze met warmatebas miaRwia swored am orma
161
"World Fertility Report 2003", op.cit. qveyanam, romelTa ekonomika omis Sedegad faqtiurad mTlianad moSlili iyo. igive did
162
UNDP HDR, 2004 britaneTs, romelmac germaniaze 2.3-jer meti daxmareba miiRo, misi pozitiuri Sedegebi
163
: Millenium Project. Report to the UN Secretary-General. Investing in Development. A Practical Plan to Achieve the faqtiurad ar Setyobia.
Millenium Development Goals. Overview. 2005., p.8. mTlianad, marSalis gegmisa da iaponiis daxmarebis realizacia SesaZlebeli gaxda iseTi
164
yvela es procesebi dawvrilebiT aRwerilia ukve naxseneb Millenium Project. Report to the UN Secretary-
politikuri gadawyvetilebis Sedegad, romelsac safuZvlad edo sabWoTa eqspansiis
General-Si. is faqti, rom CineTSi uaRresad Raribi adamianebis raodenoba Semcirda imas ki ar niSnavs, rom
am milionebma uecrad kargad cxovreba daiwyes. ubralod maT Tavze gadaSenebis safrTxe aRar (realurisa Tu moCvenebiTis) mogeriebis aucilebloba, da romelic aSS-s politikis
trialebs. globalizaciis umniSvnelovanes sawyis elements warmoadgenda. Sedegi, romelic maT
165 gamoiRes, bevrad ufro mravalmxrivi gamodga, vidre etyoba amas am politikis avtorebi
monacemebi moyvanilia 1993 wlis dolarebSi msyidvelobiTi unaris paritetis gaTvaliswinebiT. es aris
msoflio bankis mier SemuSavebuli siRatakis universaluri qveda zRvari. iTvleba, rom amaze naklebi elodnen.
SemosavliT adamians arseboba aRar SeuZlia. dRevandeli saqarTvelos pirobebSi es daaxloebiT pirveli — arc marSalis gegma, arc iaponiis daxmareba, ar warmoadgenda izolirebul
Seadgens (1 dolari — 1.8 lari, pariteti 1/3) 65 TeTrs dReSi, anu 19 lars TveSi. wyaro: Millenium Project. movlenas. is iyo im RonisZiebeTa nakrebis ganuyofeli nawili, romelic efuZneboda
Report to the UN Secretary-General. Investing in Development. A Practical Plan to Achieve the Millenium Development Goals. evropasa da iaponiaSi amerikuli jaris yofnasa da am qveynebis axal amerikul
Overview. 2005. yvela danarCeni monacemi moyvanilia UNDP Human Development Report, 2003 and 2004, New York-Oxford,
Oxford University Press, “Aids turns back the clock for world's young” Victoria Brittain, Saturday May 4, 2002 The Guardian.
usafrTxoebis uzrunvelyofis sistemebSi CarTvas. saboloo jamSi, samxedro
166
The Global Development Briefing, © 2006 The Development Executive Group, www.DevelopmentEx.com usafrTxoebis uzrunvelyofisa da ekonomikuri daxmarebis kombinaciam, gamoiwvia
167
HDR 2005, UNDP, 2005, p. 253. dasavleTi evropis qveynebsa da iaponiaSi rwmenis atmosferos Camoyalibeba, romelmac
168
Pipe Dreams, Tearfund, http://www.tearfund.org/ Tavis mxriv, etyoba, gadamwyveti roli iTamaSa maT aRorZinebaSi.
169
es daaxloebiT 254 saqarTveloa. meore — zemoT moyvanili faqtorebis kombinaciam, da misma Tanmxlebma swrafma
170
gasagebia, rom gaero ar aris idealuri organizacia da bevri xarvezebis gamo saswrafo reformirebas ekonomikurma aRorZinebam (evropis ekonomikuri ganviTarebis tempi 1948-52 wlebSi
moiTxovs (ix. Tavi 2), magram am SemTxvevaSi misi muSaobis konkretuli Sedegebi detaluri ganxilvis uswrafesi iyo mis istoriaSi), gamoiwvia am qveynebis mosaxleobis cxovrebis donis swrafi
Rirsia.
171 aRdgena da Semdgomi mniSvnelovani zrda, ekonomikuri da politikuri stabilizacia.
aseT SemTxvevaSic gamosavali moiZebneba xolme. magaliTad, gaeros ganviTarebis programam 2006-2010
wlebis samoqmedo programis SemuSavebis dros, TurqmeneTTan samuSaod airCia mxolod adgilobrivi rogorc Sedegi, amas mohyva komunistebis gavlenis dacema, politikur cxovrebaSi maTi
landSaftebis gadarCena da saerTod gverdi auara TurqmenbaSisTan urTierTobas socialur rolis mkveTri Semcireba, demokratiuli faseulobebisa da institutebis danergva iq,
sakiTxebze. sadac isini naklebad iyvnen warmodgenili (igive iaponia Tu germania), da ukve arsebulebis
172
MEETING THE CLIMATE CHALLENGE, RECOMMENDATIONS OF THE INTERNATIONAL CLIMATE daxvewa da gaZliereba.
CHANGE TASKFORCE, JANUARY 2005 by The Institute for Public Policy Research (UK), The Center for American mesame — ganviTareba am periodSi emyareboda liberalur ekonomikur politikas,
Progress, The Australia Institute. http://www.americanprogress.org/site/pp.asp?c=biJRJ8OVF&b=306503 Tavisufali vaWrobis principebs. Sedegad amerikelebma Seqmnes uzarmazari axali
173
iTvleba, rom rogorc minimum es procesi, Tu ar moxda misi stabilizacis, gamoiwvevs 2050 wlisaTvis
dinamiuri bazrebi sakuTari eqsportisaTvis, aseve rogorc, sxvadasxva saxis produqciisa
msoflio okeanis donis 2 metriT zrdas, Sesabamisad im dablobi teritoriebis datborvas, sadac
dedamiwis mosaxleobis 1/3 cxovrobs. “yvelaze cudi scenaris” pirobebSi ki msoflio okeanis dinebebis da momsaxurebis mowodebis wyaroebi. igive sabWoTa safrTxiT gamowveuli samxedro
sistemis moSlas, m.S. golfstrimis dinebis aridebas evropidan, ramac iq SesaZloa gamyinvareba gadaiaraRebis aucilebloba, warmoadgenda uzarmazar damatebiT stimuls, evropuli
gamoiwvios. qveynebis mrewvelobis Semdgomi aRmavlobisaTvis. damatebiT, rac ufro metad
174
rogorc globaluri daTbobis problema gviCvenebs, es zRvari etyoba ukve gadailaxa. viTardebodnen evropuli qveynebi da iaponia, miT ufro naklebi ujdebodaT amerikelebs
175
es idealur situacias exeba. realobaSi, ganviTarebad qveynebSi mainc mTavrobebi ZiriTadad cdiloben iq sakuTari jaris Senaxva.
“moxsnan” maqsimaluri Tanxebi Tavisi wevrebis piradi interesebidan gamomdinare. faqtiurad, am SemTxvevaSi mainc, amerikis mier ucxo qveynebis saSinao saqmeebSi uSualo
176
esec im SemTxvevaSi, Tu CavTvliT, rom 2100 wlamde kacobriobis ganviTarebis scenaris SemuSavebas Carevam, da maT teritoriebze jaris ganTavsebam, moutana mas uzarmazari ekonomikuri
saerTod raime azri gaaCnia.
177 mogeba Zalian mokle drois ganmavlobaSi. aSS-s usafrTxoebis uzrunvelyofaze
tradiciulad, amazoniis degradacias did amerikul monopoliebs abraleben, Tumca maTi roli aSkarad
Zalian gadaWarbebulia adgilobrivi mosaxleobis qmedebasTan SedarebiT. orientirebuli politikis gatarebam, saboloo jamSi, gamoiwvia globaluri ekonomikuri
178 sistemis safuZvlis Cayra, msoflios ganviTarebuli qveynebis jgufis Camoyalibeba,
ganviTarebuli sazogadoebis ori mTavari moTamaSis xelisuflebisa da biznesis Uaqtiurobis dro
uTavsebadia bunebrivi garemos aqtiurobasTan. pirveli dafuZnebulia saarCevno ciklze (2-4 an 6 weli), globaluri ekonomikis sami ZiriTadi centris Seqmna (aSS, dasavleTi evropa, iaponia),
meore — fiskalur welze. romlebic naxevari saukunis ganmavlobaSi ganapirobebdnen msoflios ekonomikuri
179
aSS-ma am dros, magaliTad, daSales msoflioSi yvelaze didi sakomunikacio kompania, AT&T, romelic ganviTarebis ZiriTad tendenciebs.
sxvaTa Soris “ukan edga” 1973 wlis gadatrialebas CileSi. damatebiT, marSalis gegmis realizaciis procesSi miRebulma gamocdilebam da misma
180
rodesac vlaparagobT ganaTlebaze, igulisxmeba, pirvel rigSi klasikuri tipis farTo saskolo gakveTilebma, didi roli iTamaSes evropis Semdgom ekonomikur da politikur
ganaTleba, mosaxleobis elitaluri nawilisaTvis mainc, plus niWieri bavSvebis gamovlenis efeqturi
integraciaSi. man agreTve warmoaCina principuli sxvaoba aSS-sa da sabWoTa kavSirs Soris —
sistema. ganviTarebadi qveyana, romelsac Tavisi skola ZiriTadad bavSvebSi unarCvevebis
gamomuSavebaze gadahyavs, winaswar ambobs uars realuri ganviTarebis pretenziaze. analogiur situaciaSi es ukanaskneli ZiriTadad fuls kargavda. igive aRmosavleT
181 evropeli satelitebis ganviTarebis daxmarebis sabWouri programebi minimalurad
am dros mTavrobebis ZiriTadi motivacia samxedro upiratesobis miRwevaSia. ufro metic, faqtiurad
yvela didi gamogoneba, dafuZnebuli fundamentur mecnierebebze, dawyebuli birTvuli energiidan, efeqturi iyo da misTvis naklebad momgebiani — is ubralod ver axerxebda Tavisi
kosmosuri frenidan, kompiuteridan, internetidan, moxvda “moqalaqeTa” xelSi mas Semdeg, rac is Tavis politikuri dominirebis transformacias ekonomikur mogebaSi.
intesebSi jer samxedroebma daafinanses da aiTvises. 2.2.3. meore globalizaciis meore Sre warmodgenili iyo sakuTriv civi omiT, e.i. iseTi
182
arsebobs gamonaklisebi, rodesac wamyvani qveynebi krZalaven ama Tu im teqnologiebis eqsport saxis konfrontaciiT msoflios wamyvan qveynebs Soris, romlis procesSi isini
gansazRvrul qveynebSi strategiuli usafrTxoebis interesebidan gamomdinare, magram es yvelanairad Tavs aridebdnen erTmaneTTan uSualo samxedro konfrontacias, magram
gamonaklisebia.
183 awarmoebdnen e.w. “omebs mindobilobiT” dedamiwis sxvadasxva kuTxeSi.
am tipis gadairaRebisaTvis ukve ara muSaxelis ganaTleba, aramed viwro, magram intensiuri
profesiuli momzadebaa saWiro.
184
UNESCO Universal Declaration on Cultural Diversity, 2002, omi mindobilobiT, iseTi omia, romlis procesSi faqtiurad meomari mxareebi iyeneben
http://www.unesco.org/education/imld_2002 /unversal_decla.shtml sxva, mesame mxareebs, uSualod sabrZolo moqmedebebis sawarmoeblad, im mizniT, rom
185
msoflio avtomobilizacias aseTi, masobriv individualur momxmarebelze orientirebuli xasiaTi rom erTmaneTTan uSualo Setakeba maqsimalurad Tavidan aicilon. aseTi omebis yvelaze
ar mieRo, etyoba dRes globalur daTbobaze naklebs vilaparakebdiT. tipuri magaliTebia vietnamis, angolis, koreis, iseve rogorc am periodis sxva
186
aranakleb sainteresoa is, rom saavtomobilo transporti, rogorc aseTi, uaRresad araefeqturia. mravalricxovani konfliqtebi, gansakuTrebiT afrikis teritoriaze. im SemTxvevaSic ki,
igive misi moZraobis organizaciis problemebi principulad mougvarebelia (ixileT magaliTad veres
“samkuTxedi” TbilisSi). magram es, agreTve, imis maCvenebelia, rom efeqturi marketingis Sedegad rodesac romelime aseTi konfliqtis dros aSS-ssrk-s uSualo Setakeba gardauvali iyo,

120 33
amis oficialuri aRiareba mainc ar xdeboda situaciis Semdgomi garTulebis Tavidan
asacileblad.54 30-jer naklebia, vidre saavtomobilo avariebis Sedegad. amave dros, is yuradReba, romelsac
sazogadoeba Tu xelisufleba uTmoben saavtomobilo avariebis, mravalgzis Camouvardeba im
yuradRebas, romelsac terorizms uTmoben, etyoba imitom, rom avariebis mravalricxovani msxverpli
faqtiurad SeiZleba iTqvas, rom civma omma pozitiuri roli iTamaSa kacobriobis ganixileba rogorc erTgvari Sesawiri, romelic unda gaiRos sazogadoebam Tanamedrove cxovrebis
ganviTarebaSi, imis gaTvaliswinebiT, rom oTxi aTeuli wlis manZilze msoflios orma, komfortisa da simdidrisaTvis.
135
” Басаев взял на себя ответственность за все последние теракты”, www.grani.ru 17.09.2004
samxedro TvalsazrisiT yvelaze Zlierma saxelmwifom, romelTa faseulobaTa sistemebi, 136
УБИТ "ИНДИЙСКИЙ РОБИН ГУД" - САМЫЙ НЕУЛОВИМЫЙ ПРЕСТУПНИК СТРАНЫ,
ideologia, organizaciuli da marTvis principebi erTmaneTis uTavsebadi iyo, moaxerxa http://www.izvestia.ru/world/article549586, 20.10.04
konkurencia eTnmaneTTan pirdapiri samxedro Setakebis gareSe. am procesSi mniSvnelovani, 137
zemoT aRwerili situaciebi tipuria, Tumca bevria gamonaklisebic, gansakuTrebiT Tanamedrove
Tumca ara gadamwyveti roli, Seasrula im faqtma, rom orive wamyvan globalur moTamaSes evropaSi — magaliTad, aq memarcxene marqsisti teroristebi ar ekuTvnodnen arc Raribebs, miT umetes
gaaCnda birTvuli iaraRis arsenali, romelic maT garantirebuli urTierT ganadgurebis daCagrulebsa da gariyulebs da gaaCndaT Tavisi ideebis gamoxatvis demokratiul sazogadoebaSi
saSualebas aZlevda. arsebuli yvela legaluri saSualeba.
138
gavixsenoT, rom situaciebSi, rodesac daZabuloba da SeuTavsebloba qveynebs Soris israeli, sadac teroristebi premier-ministrebi xdebodnen, magaliTad, menahem begini, erT-erT
uiSviaTesi gamonaklisia teroristebis saxelmwifos saTaveSi mosvlisa.
principulad bevrad ufro naklebi iyo, vidre aSS-sa da ssrk-s Soris, wamyvanma evropulma 139
sainterosaa, rom maSindeli ruseTis sazogadoebis sakmaod didi nawili (gansakuTrebiT liberaluri
saxelmwifoebma moaxerxes ori msoflio omis dawyeba. aSS-m da ssrk-m uCvenes imis magaliTi, inteligencia) ara marto ar uaryofda terorizms, rogorc sazogadoebisadmi miuRebel protestis
rom SesaZlebelia ori gansxvavebuli socialuri sistemis SedarebiT mSvidobiani saSualebas, aramed Riad gamoTqvamda aRtacebas teroristebiT. rusuli terorizmis erT-erTi yvelaze
Tanaarseboba globaluri konkureciis pirobebSi. TvalsaCino moRvawe boris savinkovi ki saerTod qveynis wamyvan inteleqtualTa ricxvs ganekuTvneboda.
140
civi omi gamoyenebuli iyo orive mxaris mier, rogorc damoukidebeli qveynebis saSinao gamonaklisis saxiT SeiZleba movixsenioT islamisti teroristebi filipinebze, sadac maTi yvelaze
saqmeebSi TiTqmis SeuzRudavi Carevis sababi. Tumca aseTi qmedebis racionaluri marcvali aqtiuri da warmatebuli organizacia “abu-saiafi” etyoba ZiriTadad mainc kriminalur dajgufebas
sakmaod swrafad TiTqmis mTlianad gaqra. aSS da ssrk axdendnen ama Tu im konkretul warmoadgens, romelic iyenebs politikur demagogias merkantiluri miznebis misaRwevad. amave dros
igive populisturi demagogia uzrunvelyofs mis mxardaWeras adgilobrivi musulmanebis mxridan, rac
qmedebas dedamiwis nebismier kuTxeSi, ara imitom, rom is maTTvis uSualo dadebiTi
friad arTulebs masTan brZolas.
Sedegis momtani iyo, aramed ZiriTadad imis SiSiT, rom maTTvis mowinaaRmdeges ar daeswro. 141
israel-palestinul konfliqtis istoriaze, mizezebze da ganviTarebis Taviseburebebze Zalian bevria
Sedegad, xSirad adgili hqonda iseT qmedebas, romelic orive mxaris realuri dawerili, amitom aq mxolod misi CvenTvis saintereso aspeqtebi ganixileba.
142
interesebidan gamomdinare, aSkarad alogikuri iyo. es rasakvirvelia, pirvel rigSi exeba A Bitter Prize, By Tom Segev, From Foreign Affairs, May/June 2006
143
isevdaisev SeerTebul Statebs, romlis globaluri politika uSualod iyo dakavSirebuli Ferguson, Nial Colossus, The Rise and Fall of the American Empire, Allen Lane an Imprint of Penguin Books,
sazogadoebis ganviTarebis or ZiriTad amocanasTan. amerikelebi iRvwodnen globaluri London, 2004, p.112.
144
dominirebisaTvis saboloo jamSi, imisaTvis, rom gaemdidrebinaT sakuTari qveyana, aRmosavleTi ierusalimi da siriis kuTvnili holanis simaRleebi israelma de faqto ukve miiTvisa.
145
SeeqmnaT iq cxovrebis maRali standartebi, da daemyarebinaT socialuri stabiluroba. Thomas L. Friedman, The New Math. New York Times, January 15, 2003
146
Tumca am kvartetis Semadgenlobidan gamomdinare gaugebaria, TviT mas ra SeiZleba realurad
awyobdes.
1956 weli gadamwyveti aRmoCnda globaluri politikuri urTierTobebis sistemis 147
meoTxe TviTmfrinavi, romelic teroristebma Caigdes xelSi, rogorc Cans maTi da mgzavrebis Setakebis
CamoyalibebaSi. am wlis oqtomberSi, did britaneTsa da safrangeTTan saidumlo dros daiRupa.
148
molaparakebebis safuZvelze, israeli SeiWra egviptes kuTvnil sinas naxevarkunZulze Ferguson, Nial. Colossus, The Rise and Fall of the American Empire, Allen Lane an Imprint of Penguin Books,
sakuTari samxedro-strategiuli miznebis realizaciis mizniT. amis Semdeg, didma London, 2004, p.124.
149
britaneTma da safrangeTma gadasxes desanti suecis arxis mimdebare teritoriaze meomare igive tom klensim, cnobilma amerikelma romanistma, scenari, romelSic samgzavro TviTmfrinavi
mxareebis daSoriSorebis sababiT. am dros, maT realur mizans warmoadgenda kontrolis gamoyenebuli iqna aSS kongresis Senobaze ieriSis misatanad, aRwera Tavis nawarmoebSi Debt of Honour jer
kidev 1994 wels. am dros tom klensi faqtiurad aSS-s mTavrobis karis mweralia da, rogorc sCans,
aRdgena suecis arxze, romlis nacionalizacia egviptem moaxdina am movlenebamde
arafers wers amerikul specsamsaxurebTan konsultaciebis gareSe. ix. Clancy, Tom. Debt of Honour.
ramdenime TviT adre. meore msoflio omis Semdeg es arxi gadaiqca yvelaze mniSvnelovan
HarperCollinsPublishers, London, 1995, 900 p.
satransporto arteriad mzardi dasavleT evropuli ekonomikisaTvis. misi gavliT 150
Gregory M. Scott, Louis Furmanski, Randall J. Jones - editors. 21 Debated Issues in World Politics. Prentice Hall,
xdeboda navTobis miwodeba sparseTis yuris regionis qveynebidan, xolo navTobi New Jersey, 2000. Issue 7, Terrorism, p. 110-128.
151
warmoadgenda ekonomikuri ganviTarebis erT-erT gadamwyvet komponents. Jason Burke, Think Again: Al Qaeda. http://www.foreignpolicy.com, May-June, 2004.
152
Sesabamisad, kontroli suecis arxze warmoadgenda evropaze gavlenis erT-erT op.cit. Jason Burke
153
mniSvnelovan faqtors, aZlevda mis mflobelebs damatebiT upiratesobas uSualo Капитализм для всех, Павел Быков, Татьяна Гурова, Эксперт» №15(509), 17 апреля 2006
154
konkurentebTan urTierTobebSi, sakmaod zrdida maT Sansebs hqonodaT sakuTari, termini fundamentalizmi Tanamedrove religiur azrovnebasa da praqtikaSi ramdenime mniSvnelobis
matarebelia, m.S. saRvTo teqstebis, magaliTad, yuranis sityvasityviT ganmartebis an zogjer
damoukidebeli xmis ufleba globalur politikur urTierTobebSi. antimodernistuli religiuri moZraobis. dasavleTSi termini islamuri fundamentalizmi xSirad
samxedro TvalsazrisiT britanul-franguli intervencia sakmaod warmatebuli iyo, gamoiyeneba iseTi pirovnebebisa Tu jgufebis mimarT, romlebic qadageben islamizms — politikur
magram gamoiRo katastrofuli politikuri Sedegi, romelic dRemde axdens gavlenas am ideologias, romelic moiTxovs saero saxelmwifo marTvis sistemis Canacvlebas islamur samarTalze
qveynebis adgilze globaluri politikuri urTierTobebis sistemaSi: dafuZnebuli sistemiT. yvelaze radikaluri islamistebi, agreTve, qadageben saero xelisuflebis
a/am krizisis dros, sabWoTa kavSiri pirvelad, Riad daemuqra did britaneTsa da Zaladobrivi gziT damxobas, terorizms. http://en.wikipedia.org/wiki/Fundamentalism#Islamic_views
155
safrangeTs, maTi udidesi qalaqebis dabombviT birTvuli iaraRis gamoyenebiT, Tu isini sxvaTa Soris, bevri iseTi ram, rac dRes barbarosobad SeiZleba aRviqvaT, bibliaSic weria, magram amas
intervencias ar Sewyvetdnen. amis Semdeg man daiwyo arabebis msxvilmasStabiani, Ria “alegorias” vuwodebT.
156
mxardaWera, israelis winaaRmdeg brZolaSi, rasac is iqamde ZiriTadad Tavs aridebda;55
am xalxis sakmaod didi nawili SemouSves humanitaruli mosazrebebidan gamomdinare, rogorc romelime
musulmanuri, ZiriTadad arabuli reJimis mier devnili. am dros aravin iTvaliswinebda im garemoebas,
b/aSS iZulebuli iyo Riad dapirispireboda Tavis uaxloes mikavSireebs, da moexdina rom 5 aseTi devnilidan minimum oTxi eqstremistuli islamisturi Sexedulebebis matarebeli iyo,
maTze zewola egviptedan jarebis gayvanis mizniT, m.S. britaneTze finansuri berketebis radganac swored isini warmoadgendnen (da warmoadgenen) musulmanuri samyaros saero mTavrobebis
gamoyenebiT. am konfliqtis Semdgom aSS-c, sabWoTa kavSiris msgavsad, gaxda iZulebuli ZiriTad mowinaaRmdegeebs.
157
intensiurad Careuliyo axlo aRmosavleTis problemebis gadawyvetaSi israelis mxares, “meqanikuRi” imitom, rom is xdeboda ZiriTadad sikvdilianobis Semcirebis xarjze, romelic ar iyo
rasac is agreTve iqamde maqsimalurad gaurboda; damokidebuli mosaxleobis socialur qcevaze. mis universalurobaze da “meqanikurobaze” migviTiTebs
g/am konfliqtma daabolova is epoqa, rodesac evropas SeeZlo eTamaSa wamyvani roli is faqtic, rom is absoluturad igive scenariT ganviTarda ssrk-s Sua aziis respublikebSi, romlebic im
dros danarCeni msofliodan izolirebulebi iyvnen.
globalur politikur urTierTobebSi. didma britaneTma da safrangeTma dakarges 158
cxovrebis donis aseTi Semcireba 100 qveyanaSia dafiqsirebuli.
globaluri moTamaSeebis statusi. aSS gadaiqca dasavleTis ganviTarebuli qveynebis 159
UN Department of Economic and Social Affairs (DESA) "World Fertility Report 2003,"
erTaderT liderad, romelic dRemde ZiriTadad ganapirobebs am qveynebis moqmedebas http://www.un.org/esa/population/publications/worldfertility/World_Fertility_Report.htm
160
globalur asparezze. am krizisma agreTve miayena saboloo dartyma msoflio kolonialur imisaTvis, rom mosaxleoba ar izrdebodes da xdebodes ubralo Canacvleba gardacvlilebisa

34 119
sistemas da gamoiwvia britaneTis imperiis swrafi Semdgomi daSla;
96
Human Development Report 2004, UNDP, pp. 184-187. d/am konfliqtis monawile mxareebis daSoriSorebis mcdelobis procesSi pirvelad
97
op.cit., pp. 184-187, http://www.free-definition.com/Transnational-corporation.html gaCnda gaeros samSvidobo samxedro kontingentis Seqmnis idea, da moxda misi praqtikuli
98
http://www.treas.gov/tic/debtad05.html realizacia.
99
Pre-emptive action.
100
am mosazrebas Cven ar veTanxmebiT — 1975 wels moxda vietnamis teritoriuli erTianobis aRdgena.
101
Cultivating new friends helps old ones flourish, too. Apr 7th 2005, The Economist maTTvis politikis globalizacia, erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofis mcdeloba
102
magaliTad, espaneTis koloniuri eqspansia gamowveuli iyo Turqebis mier konstantinopolis dedamiwis masStabSi, upirvelesad yovlisa, warmoadgenda winmswreb qmedebas, qmnida
dapyrobiTa da im gzebis gadaketviT, romlebiTac aRmosavleTidan saneleblebi SemohqondaT. ruseTis winapirobebs im konkretuli ekonomikuri amocanebis gadasaWrelad, romelTa realizacias
imperia Seiqmna ZiriTadad Caketili qveynisaTvis okeaneSi gasasvleli gzebisaTvis brZolis procesSi.E
103 mravalricxovani kerZo kompaniebi axdendnen. amerikelebisaTvis iseTi sakmaod uazro
moqmedebis alternatiuli variantis farglebSi SesaZlebelia wonasworobis aRdgena mosaxleobis
moTxovnilebis SemcirebiT, misi cxovrebis donis xelovnuri SezRudvisa an uSualod mosaxleobis procesic, rogoric gamalebuli SeiraRebaa, saboloo jamSi momgebiani iyo. saxelmwifo
raodenobis Semcirebis Sedegad - masobrivi represiebis, xelovnuri SimSilis, omis xarjze, rogorc es samxedro SekveTebi, am qveyanaSi, yvelaferTan erTad, samoqalaqo seqtoridan gada-
sabWoTa kavSirSi moxda. saxadebis saxiT amoRebuli Tanxebis didi nawilis kerZo firmebisaTvis dabrunebis
104
es deficiti saerTod ar iarsebebda, reiganis administracias, isevdaisev msxvili monopoliebis meqanizms warmoadgenda.
interesebidan gamomdinare, rom ar gaeuqmebina is energoefeqturi saxelmwifo programebi da amave dros, sabWoTa kavSiris motivacia globalur sistemur konkurenciaSi umetis-
RonisZiebebi, romlebic qveyanaSi xorcieldeboda 1970-iani wlebis navTobis krizisebis Semdeg.
105 wilad subieqturi iyo. is efuZneboda ZiriTadad komunistur ideologias da amerikis SiSs.
is faqti, rom es Sedegebi ZiriTadad aramdgradia, etyoba naklebad mniSvnelovania.
106 faqtiurad, nebismieri sabWouri qmedeba, romelsac aSS-Tan konkurenciis procesSi adgili
klasikuri magaliTi, Tu rogor moqmedebs aSS-s politika gariyul reWimebze — libiis lideris muamar
kadafis SeSinebuli aqtiuroba mas Semdeg, rac amerikam terors omi gamoucxada. hqonda misi uaxloesi periferiis farglebs gareT (gansakuTrebiT afrikasa Tu laTinur
107 amerikaSi), aseTi alogikuri qmedebis magaliTs warmoadgenda, da saboloo jamSi misTvis
ganvixiloT Tugind antiiamerikuli sentimentebis Camoyalibeba avstraliaSi, romelic tradiciulad
nd
misi erT-erTi yvelaze daaxloebuli mokavSire iyo — New Best Friends, The Economist April 2 , 2005. mogebis momtani ar iyo.
108
THOMAS L. FRIEDMAN A War for Oil? The New York Times, January 5, 2003. sayuradReboa, rom dResac ki, rusi politologebi am situacias rogorc Cans ver
109
http://www.dw-world.de/dw/article 08.02.2005 aTaviseben, rodesac brals deben SeerTebul Statebs imaSi, rom qveyana “ar SeiZleba iyos
110
is, rac dRes eraySi xdeba, aSkara “amovardnaa” da naklebad gasagebia, saboloo jamSi, ras moutans aSS-s erTdroulad globaluri policielic da komersantic”.56 am dros, dedamiwa ar aris
interesebs. saturniro asparezi, romelzec mamaci raindebi erTmaneTs ejibrebian mSvenieri
111
am sias xSirad ematebian evropis “mini-saxelmwifoebi”. baltiis respublikebi da evrogaerTianebis sxva mandilosnebis gulis mosagebad.57
axali wevrebic etyoba am kategoriaSi gadavlen. amave dros hon-kongi saxelmwifo ar aris, xolo
qveyana, romelic globaluri konkurenciis procesSi ver iRebs realur ekonomikur
politikuri mosazrebiT xSirad gverds uvlian am siaSi taivanis Seyvanas. wyaro: http://www.free-
definition.com/Developed-countries.html
mogebas, saboloo jamSi wagebuli rCeba, rarig did politikur warmatebebs ar unda
112 aRwevdes. politika, miT umetes Zalaze dafuZnebuli, globaluri masStabis erovnuli
informacia mopovebulia gaeros ganviTarebis programis rig wyaroebze daydnobiT. sainteresoa, rom
avtoris mondomebis miuxedavad, 1997 wlis Semdgomi monacemebi man veRar moipova. usafrTxoebis uzrunvelyofis politika, “Zviri siamovnebaa”. masze gaweuli danaxarjebi,
113
Human Development Report 2003. UNDP, New York-Oxford, Oxford University Press, p.39. rogorc minimum, unda anazRaurdes. Tu es ar xdeba, qveynis ekonomika aseT dawolas
114
israeli da singapuri imdenad specifikuri saxelmwifoebia, rom maTi am konteqstSi ganxilva etyoba grZelvadian perspeqtivaSi ubralod ver uZlebs. amitomac iyo, rom miuxedavad rigi
ara Rirs. politikuri miRwevebisa SeerTebul StatebiTan konkurenciis procesSi, sabWoTa kavSiri,
115
e.i. gansxvaveba daaxloebiT iseTi unda iyos, rogoric dRes amerikel da afrikel Raribs Sorisaa. saboloo jamSi, damarcxda civ omSi da asparezi datova. amis wamyvani mizezi ki is iyo, rom
116
UNDP Human Development Report 2003, pp. 155-156. am konkurenciis procesSi misi ekonomika ubralod gakotrda.
117
Global Development Briefing -- Diplomatic Assurances, December 08, 2005
118
saerTod iTvleba, rom minimaluri fasi, romelsac ixdis warmatebuli ganviTarebadi qveynebi msoflio
kapitalistur ekonomikaSi integraciisaTvis, saSualod yovel aT weliwadSi erTxel seriozuli saWiroa imis gaTvaliswineba, rom sabWoTa kavSiri SeerTebuli Statebis realuri
finansuri krizisia. globaluri konkurenti mxolod masobrivi ganadguris iaraRis paritetis TvalsazrisiT
119
The good in globalization, Richard W. Fisher and W. Michael Cox The New York Times, iyo. Tumca am paritetsac qveyanam daaxloebiT 1960-iani wlebis Sua wlebisaTvis miaRwia.
MONDAY, APRIL 10, 2006. pariteti am SemTxvevaSi imas niSnavda, rom rogorc aSS-s, aseve ssrk-s, SeswevdaT unari,
120
Measuring Global, Foreign Policy, March-April 2004. birTvuli omis SemTxvevaSi, garantirebulad (Tan ramdenjerme), gaenadgurebinaT
121
mowinaaRmdege.58 birTvuli iaraRis gamoyenebis gareSe, sabWoTa jars Seswevda unari,
faqtiurad, xSir SemTxvevebSi aseTi Careva imdenad Zlieria da yovlismomcveli, rom is ekonomikuri
daxmarebis sferodan faqtiurad “erovnuli mSeneblobis” (nation building) sferoSi gadadis.
122 mieRwia warmatebisaTvis dasavleT evropul, an axlo aRmosavleTis saomar Teatrebze,
Global Development Briefing -- Take Me to Your Leader, October 28, 2004
123
yvela aseT problemaze ixileT — Joseph Stiglitz, Globalization and its Discontents. Penguin Books, 2002. magram ar Seswevda unari, gadaetana sabrZolo moqmedebebi aSS-s teritoriaze. E
124
World Bank Writes Off $37B In Debts For Poor Countries (The Associated Press) World Bank approves $37 billion amave dros, ekonomikurad ssrk aSS-ze Seudareblad ufro susti iyo. Tumca zusti
debt write-off (Reuters) http://www.developmentex.com/index.jsp?action=getnews&id=39508&view=T Sedareba praqtikulad SeuZlebelia, misi mTliani Sida produqti, sxvadasxva wlebSi,
125
ixileT — Final ODA Data for 2003. http://www.oecd.org/dataoecd/19/52/34352584.pdf rogorc Cans, amerikulis erTi mesamedidan naxevramde meryeobda. amitom mas
126
Global Development Briefing - Never, Again, April0 6, 2006. amerikelebTan samxedro paritetis SenarCuneba da globaluri konkurencia (samxedro
127
Most International Aid Wasted, Say Agencies, Reuters, Mon Feb 28, 2005 08:49 AM ET , By Jeremy Lovell upirvelesad yovlisa), SedarebiT bevrad ufro Zviri ujdeboda, vidre amerikelebs. Aam
128
Scandal of 'phantom' aid money, Larry Elliott, economics editor, Friday May 27, 2005, Guardian paritetis Sesaqmnelad da SesanarCuneblad, sabWoTa kavSirma faqtiurad gawira
129
Global Development Briefing - Contraband , December 02, 2004
130
Stuart E. Eizenstat, John Edward Porter, and Jeremy M. Weinstein, Rebuilding Weak States, Foreign Affairs, January/February
samoqalaqo warmoeba da mTeli ekonomika samxedro yaidaze gadaawyo.59
2005. plus, 1960-iani wlebidan moyolebuli, xisti, saxelmwifos mier marTuli ekonomikuri
131
Wrong fix for foreign aid, The New York Times , Monday, February 6, 2006 sistema aRar eqvemdebareboda reformirebas da gakotrebisaken mieqaneboda. amis erT-erTi
132
FORTUNE's annual ranking of the world's largest corporations. Fortune Global 500, 2005, From the July 25, 2005 issue mTavari mizezi qveynis ganviTarebaze samxedro-samrewvelo kompleqsis yovlismomcveli
133
pirovnebisa an organizebuli jgufis mier Zalis ukanono gamoyeneba an Zalis gamoyenebis muqara gavlena iyo. maSinac ki, rodesac ssrk-m miaRwia amerikasTan masobrivi ganadgurebis
sazogadoebis an mTavrobis daSinebis an iZulebis mizniT, xSirad ideologiuri an politikuri sababiT. iaraRis strategiul paritets, man ver moaxerxa samxedro warmoebis gadayvana
The American Heritage® Dictionary of the English Language, Fourth Edition Copyright © 2000 by Houghton Mifflin eqstensiuridan intensiur modelze da amiT sabolood mouspo ekonomikis samoqalaqo
Company. Published by Houghton Mifflin Company. Zaladobis winaswar ganzraxuli gamoyeneba (an muqara)
seqtorebs ganviTarebis perspeqtivebi. daaxloebiT imave droidan daiwyo ssrk-s
mSvidobiani mosaxleobis winaaRmdeg iseTi miznebis misaRwevad, romlebic Tavisi arsiT politikuri,
religuri an ideologiuria; es xdeba daSinebiT an iZulebiT SiSis danergvis gziT. WordNet ® 2.0, © 2003
principuli CamorCena Tanamedrove teqnologiebis, gansakuTrebiT kompiuteruli
Princeton University teqnologiebisa da informatikis dargSi. saboloo jamSi, aman mkveTrad dasca sabWoTa
134 jaris brZolisunarianoba amerikulTan SedarebiT, qveynis konkurentunarianoba
sayuradReboa, rom yvela im teroristuli saSinelebis miuxedavad, romelic dRes msoflios rig
ganviTarebul qveynebs Tavs atydeba, adamianebis sicocxlis danakargi teroristuli aqtebis Sedegad

118 35
mTlianad.
61
ssrk-s SemTxvevaSi etyoba misi globaluri politika mTlianad aSS-s Sekavebas efuZneboda, aSS-s
Sedegad, 1970-iani wlebidan, sabWoTa kavSirisa da dasavleTis urTierTobam, cota ar SemTxvevaSi naklebad, Tumca ZiriTadad.
iyos, farsis xasiaTi miiRo. am dros qveyana dasavleTTan uSualo ideologiuri, 62
ixileT konkretuli SemTxveva 2.
politikuri, da mesame qveynebis teritoriaze, samxedro konkurenciis pirobebSi 63
es pasuxismgebloba sazogadod vrceldeba mTel ganviTarebul msoflioze, Tumca ufro Serbilebuli
cxovrobda. amave dros, ekonomikis rigi wamyvani dargebis (samxedro warmoebis CaTvliT) saxiT.
64
ganviTareba, da mosaxleobis xarisxiani samomxmareblo saqonliTa da sakvebi produqtebiT imis miuxedavad, rom aseTi Sedareba sakmaod arakoreqtulia, mainc sainteresoa imis gamoTvla, rom 2006
dakmayofileba, ZiriTadad dasavleTidan importis xarjze xdeboda. xolo saxsrebs am wels aSS-ze modioda saSualod 2.5-jer meti damoukidebeli saxelmwifo, vidre modioda saSualod masze
saqonlis iprortisaTvis, ssrk ZiriTadad imave dasavleTze navTobisa da bunebrivi airis da sabWoTa kavSirze cal-calke, civi omis bolo periodSi (daaxloebiT 1970-iani wlebis bolodan).
65
potenciurad es adgili SeiZleba CineTma Seavsos, magram es momavlis saqmea.
miyidvisa, xolo mogvianebiT, misgan sesxebis miRebis Sedegad Soulobda. 66
saerTaSoriso reJimi SesaZlebelia ganisazRvros rogorc “cxadi da aracxadi principebi, normebi,
am droidan moyolebuli, ssrk, aSS-s konkurentis statusidan, faqtiurad misi sparing- wesebi da gadawyvetilebis miRebis procedurebi, romelTa garSemo xdeba moTamaSeTa molodinis Seyra
partnioris statusamde CamoqveiTda. rasakvirvelia, aseTi sparing-partniori jer kidev saerTaSoriso urTierTobebis sakiTxebis mocemul sferoSi”. International regime – “implicit and explicit
uaRresad saSiSi iyo, magram saboloo jamSi, is ukve ZiriTadad reagirebas axdenda aSS-s principles, norms, rules, and decision-making procedures aroud which actor expectations converge in a given issue
qmedebaze. aSS axdenda axali ideeebis generirebas, procesebis Casaxvas, Tu faseulobebis area of international relations”. S. Krasner. International Regimes. Ithaca, Cornell University Press, 1983, p.2. aq
gavrcelebis xelsSewyobas globaluri masStabiT. misTvis ssrk ukve im obieqts isevdaisev, ar aris laparaki iseT reJimebze, romlebic qveynebs Soris ormxriv, anda regionalur
warmoadgenda, romelzec xdeboda axali politikuri, ekonomikuri Tu samxedro urTierTobebs aregulireben. laparaki globaluri urTierTobebis mowesrigebis mcdelobazea.
67
teqnologiebis gamocda; masTan konkurencia warmoadgenda gamarTlebas bevri iseTi Sida meores mxriv, aSS uSualod akontrolebs, iseT umniSvnelovanes globalur sistemas, rogoric
internetia, da uars ambobs am kontrolis daTmobaze gaerosaTvis.
da sagareo politikuri RonisZiebis gasatareblad, romelic sxvagvarad naklebad misaRebi 68
Think Again: The United Nations, by Madeleine K. Albright , Foreign Policy, September/October 2003,
iqneboda, rogorc amerikeli amomrCevlebisaTvis, aseve misi mokavSireebisaTvis. http://www.foreignpolicy.com
69
Tu am droisaTvis sabWoTa kavSiri jer kidev inarCunebda wamyvani globaluri moTamaSis D. Held & A. McGrew, D. Goldblatt & J. Perraton, Global Transformations, Politics, Economics and Culture, Stanford
statuss, es imitom xdeboda, rom aSS-s interesebSi Sedioda. amerika, acxadebda ra sabWoTa University Press, 1999, p. 49.
70
kavSirs Tavis ZiriTad globalur konkurentad, faqtiurad “swevda” am ukanasknels am The American Heritage® Dictionary of the English Language, Fourth Edition copyright ©2000 by Houghton Mifflin
statusamde, qmnida misi sididis iluzias.60 Company. Updated in 2003. Published by Houghton Mifflin Company.
71
gamonakliss iaponia da israeli warmoadgenen, magram am qveynebSi demokratiisa da adamianis uflebebis
praqtikuli realizacia, rbilad rom vTqvaT, sakmaod specifikur xasiaTs atarebs.
72
alogikuri amerikuli qmedebis magaliTs warmoadgenda, upirvelesad yovlisa, vietnamis es ar exeba erovnul disaporebs, romlebic ZiriTadi eTnikuri teritoriidan didi moSorebiT
viTardebian (magaliTad, igive irlandielebi, Tu somxebi aSS-Si da a.S.).
omi, romelSic aSS-s samxedro Zalebi uSualod, oficialurad CarTulebi iyvnen 1965-1973 73
http://users.erols.com/mwhite28/govt2000.htm
wlebSi. principiulad, qveynis realuri interesebidan gamomdinare, aSS-s Sida vietnamur 74
http://usinfo.state.gov/products/pubs/whatsdem/whatdm13.htm
75
konfliqtTan araferi akavSirebda. 1954 wels, frangi kolonizatorebis qveynidan wasvlis http://www.worldaudit.org/publisher.htm. qveynis demokratiulobis statusi ganisazRvreboda Semdegi
Semdeg, vietnami formalurad or nawilad iyo gayofili — Crdilo da samxreTad. misi kriteriumebiT: sayovelTao samarTali, sityvis Tavisufleba, adamianis uflebebi, korupcia. Tumca,
mTlianobis aRdgena dagegmili iyo sayovelTao arCevnebis gziT. am dros, samxreTi rasakvirvelia, rogorc nebismieri aseTi klasifikacia, zog SemTxvevaSi mainc, esec sakmaod pirobiTia.
76
vietnamis xelisufleba minimalurad iyo popularuli mosaxleobaSi, da met-naklebad danarTi 4 asaxavs arasamTavrobo organizacia Freedom House-s 2006 wlis kvlevis “Tavisufleba
samarTliani aRCevnebis pirobebSi, waagebda maT Crdilo vietnamis komunisturi reJimis msoflioSi” Sedegebs. aq Tavisufalia iseTi qveyana, romlis mTavroba acxadebs Tavs demokratiulad da
sasargeblod. amitom man, xelisuflebis SesanarCuneblad, miaRwia arCevnebis CaSlas im uSvebs opoziciuri politikuri partiebis arsebobas (Tumca rig SemTxvevebSi SeiZleba adgili hqondes
am partiebis devnas); nawilobriv Tavisufalia qveyana, sadac mTavroba acxadebs Tavs demokratiulad,
sababiT, rom ar daeSva komunistebis gabatoneba samxreT-aRmosavleT aziaSi. magram krZalavs opiziciur politikur partiebs; araTavisufalia qveyana, romlis mTavroba ar acxadebs
aSS Caeria am wminda Sida-vietnamur konfliqtSi im motiviT, rom SeeCerebina sabWoTa pretenzias demokratiulobaze.
77
kavSiris eqspansia regionSi, gamoexata amiT Tavisi principuli antikomunisturi pozicia, World Book Encyclopedia, World Book Inc., 2006.
78
da rac mTavaria, eswavlebina komunistebisaTvis gakveTili, romlis safuZvelzec mas http://www.quotedb.com/quotes/2452
79
momavalSi SeeZleboda laparaki sabWoTa kavSirTan lokalur konfliqtSi gamarjvebulis msoflioSi demokratiis gavrcelebis, adamianis uflebebis dacvis, humanitaruli da ganviTarebis
poziciidan. amisken mas agreTve ubiZgebda 1950-53 wlebis koreis omis Sedegebi, romelic daxmarebis organizaciis procesSi evrogaerTianeba zog SemTxvevaSi uaxlovdeba wamyvani globaluri
moTamaSis statuss.
principSi “yaimiT” damTavrda, miuxedavad imisa, rom aSS-s masSi gadamwyveti upiratesoba 80
F.Zakaria. The Future of Freedom. W.W. Norton, London-New-York, 2004, p. 259.
gaaCnda, plus iq is gaeros mandatiT ibrZoda. 81
http://usinfo.state.gov/products/pubs/whatsdem/whatdm13.htm
rogorc cnobilia, aSS am omSi damarcxda, Tavis istoriaSi udidesi damcireba ganicada 82
sruliad koreqtulia, igive argumentacia vixmaroT instituciuri investorebis mimarTac.
da sakmao droiT sakuTar ZalebSi rwmena dakarga. am omis Sedegad, vietnamis garda, 83
imperia mkveTrad gansxvavdeba federaciisagan, romlis SemadgenlobaSic xSirad eTnikurad mkveTrad
uzarmazari zarali ganicades mezobelma laosma da kambojam (am ukanasknelma genocidis gansxvavebuli nawilebi erTiandebian urTierTSeTanxmebis safuZvelze (ix. magaliTad Sveicaria).
84
doneze). rac mTavaria, sabWoTa kavSiri, romelic am regions minimalur yuradRebas http://www.free-definition.com/Empire.html
85
aqcevda iq amerikelebis misvlamde, dafuZnda iq minimum ori aTeuli wliT (ssrk-s WILLIAM SAFIRE, Bush's 'Freedom Speech', The New York Times, January 21, 2005
86
samxedro-sazRvao da sahaero bazebi vietnamSi mxolod ruseTma daxura 1990-ian wlebSi, am gamosvlaSi moyvanili mosazrebebi j. buSma ganavrco da gaaZliera, agreTve, Tavis yovelwliur
Tanac ZiriTadad usaxsrobis gamo). mimarTvaSi kongresisadmi (State of the Union Address) da moxsenabaSi, romelic man gaakeTa briuselSi, 2005
wlis TebervalSi evropuli turnes dros.
miuxedavad yvela naklisa, politikis globalizaciis TvalsazrisiT meore 87
"The survival of liberty in our land increasingly depends on the success of liberty in other lands." "The best hope for peace in our
globalizacia, pirvelTan SedarebiT, aSkarad win gadadgmul nabijs warmoadgenda. am world is the expansion of freedom in all the world."
88
periodis mTavari upiratesoba winamavalTan imaSi mdgomareobs, rom gansxvavebiT pirveli "is not primarily the task of arms."
89
globalizaciisagan, rodesac ramdenime saxelmwifo uSualod akontrolebda dedamiwis palestinis xsenebam am konteqstSi sakmaod ironiuli xasiaTi miiRo mas Semdeg, rac 2006 wlis dasawyisSi
teritoriisa da mosaxleois udides nawils, meore globalizaciis dros wamyvani aq saTaveSi sayovelTao aRiarebiT Tavisufali, samarTliani aRCevnebis Sedegad teroristuli
globaluri moTamaSeebi erTmaneTs ecilebodnen gavlenas mravalricxovan, formalurad organiazia hamasi movida.
90
damoukidebel saxelmwifoze. damoukidebeli subieqtebis raodenobam ki gadaaWarba 100-s Z. Brzezinski, The Choice: Global Domination or Global Leadersip. Basic Books, New York, 2004, p. VII
91
madlen olbraiti: “Cven mxari unda dauWiroT arabul qveynebs, ki ar uxelmZRvaneloT” naTan gardelzi,
1960-ian wlebSi da 150-s 1970-ian wlebSi.
Corriere Della Sera, 3 marti, 2005 weli http://www.inopressa.ru/corriere/2005/03/03/13:33:51/olbrait
aseTi situacia, rogorc minimum: 92
Tumca aseT SemTxvevaSi is aSkarad msoflioSi pirveli biurokratiuli imperia gaxdeba.
a/aZlevda damoukidebel qveyanas arCevanis saSualebas — gamxdariyo pro-sabWouri, pro- 93
Manifest destiny warmed up? The Economist, August 14, 2003.
94
amerikuli, Tu gamoecxadebina Tavi miumxroblad. civi omis meore naxevarSi mainc, am N. Ferguson, Colossus, The Rise and Fall of the American Empire. Allen Lane an imprint of Penguin Books, 2004, p. 300.
95
ukanasknel jgufs formalurad dedamiwis qveynebisa da mosaxleobis umetesoba op.cit. Economist.

36 117
miekuTvneboda (ix. danarTi 3.1 da 3.2). miumxrobeli iyo magaliTad CineTi, romelic 1960
28 wels sabWoTa kavSirTan urTierTobebis gawyvetis Semdeg, mravali wlis manZilze,
dRevandel istoriul periodSic ki, imas es pirovneba ZaliT modis xelisuflebaSi, iniSneba, Tu mas
irCeven, mniSvneloba ara aqvs. faqtiurad nebayoflobiT izolaciaSi arsebobda. aseve miumxrobeli iyo indoeTi,
29
What Is Democracy Anyway? By NICHOLAS D. KRISTOF, The New York Times, May 3, 2002 miuxedavad misi efeqturi TanamSromlobisa sabWoTa kavSirTan CineTTan winaaRmdegobis
30
istoriulad, meore msoflio omis damasrulebel etapamde, iaponia mxolod erTxel idga ucxouri saerTo interesebis safuZvelze. irani, 1979 wlis revoluciis Semdeg, formalurad
intervenciis realuri safrTxis win, rodesac monRolebma me-13 saukuneSi aq orjer gadmosxes daupirispirda rogorc aSS-s, aseve sabWoTa kavSirs (am ukanasknels SedarebiT rbili
saeqspedicio korpusebi. orivejer iaponia stiqiam ixsna.
31 formiT) da a.S. imavdroulad, wamyvani globaluri moTamaSeebis daufaravi dawola da
Turning Up-Japanese, By Christian Caryl, Newsweek International, http://www.msnbc.msn.com/id/11182591/site/newsweek/
32
Student protests in France lack the spirit of '68 By Elaine Sciolino The New York Times, FRIDAY, MARCH 17, 2006 sakuTari poziciis arCevis aucilebloba, aiZulebda damoukidebel qveynebs
33
ixileT - РОССИЯ – ГОД 2005: ЛОГИКА ОТКАТА Основные тенденции развития власти, экономики, (gansakuTrebiT iseTebs, vinc axali ganTavisuflebuli iyo koloniuri uRlisagan),
социальной и внешней политики, Лилия Шевцова, Независимая газета от 21.01.2005; АВТОРИТАРИЗМ В aqtiurad CarTuliyvnen msoflioSi mimdinare politikur procesebSi, ar aZlevda maT
РОССИИ ОГРАНИЧЕН БЕССИЛИЕМ ВЛАСТИ, Питер Лавель, Известия, 03.02.05; Россия умирает: три TviTizolaciis saSualebas.
разрушительных процесса, Роберт Нигматулин, Известия, 14.02.05.
34
Tumca rac dro gadis, amas sul ufro nacionalizmi cvlis.
35 miumxrobeloba, rogorc qveynis faqtiuri politikuri poziciis gamoxatuleba, ar unda
laparakia swored saSualo fenaze — msxvili kapitalis warmomadgenlebi (uiSviaTesi gamonaklisis
garda) yovelTvis poulobdnen saerTo enas nebismier mmarTvel reJimTan, Tu es ukanaskneli mainc da
aurioT miumxrobelobis moZraobasTan, formalurad arsebul organizaciasTan, romelic
mainc maTi principuli mowinaaRmdege ar iyo — rogorc stalinis sabWoTa kavSiri an maos CineTi. igive Camoyalibda 1950-ian wlebSi rogorc qveynebis bloki, romelic upirispirdeboda msoflio
samxreT koreaSi diqtatorul reJims swored saSualo fenis warmomadgenlebma mouRes bolo. hegemonebs. dReisaTvias am organizaciaSi, formalurad 114 qveyanaa gaerTianebuli.
36
am konkretul SemTxvevaSi “bunebrivi garemo” mineralur resursul bazasac moicavs. realurad am gaerTianebaSi civi omis periodSi Sediodnen rogorc aSS-s, aseve ssrk-s, Ria
37
inglisurad es ase JRers — the set of measures that create a framework for implementation of the above tasks. mokavSireebi da klienti qveynebi, rogorebicaa magaliTad, kuba Tu saudis arabeTi, Cile
38
gasagebia, rom am SemTxvevaSi termini naklebad ganviTarebuli sazogadoeba iseTive evfemizmia, rogorc Tu kolumbia. es rasakvirvelia, eWvis qveS ayenebda organizaciis realur statuss, Tumca
vTqvaT — ganviTarebadi qveyana. sinamdvileSi unda vixmaroT termini ganuviTarebeli (sazogadoeba, misi calkeuli wevrebi, iseTebi rogorc iugoslavia, Sri lanka, Tu bangladeSi (1971 wels
qveyana), magram politikuri koreqtulobis proncipi amis saSualebas ar iZleva. pakistanidan gamoyofis Semdeg), namdvilad cdilobdnen distancirebas aSS-ssrk-s
39
espaneTma aSS-Tan 1898 wels wagebuli omis Semdeg koloniuri saxelmwifos statusi faqtiurad dakarga.
40 globaluri winaaRmdegobis procesidan.
rogorc vxedavT, msoflios wamyvani moTamaSeebis nakrebi im droidan moyolebuli faqtiurad ucvleli
rCeba (ixileT G-8).
41
miT ufro mizandasaxulad da warmatebiT amas akeTebda iaponia. b/ damoukidebel qveynebs gauCndaT politikuri manevrirebis sakmaod didi
42
Third, they respect the right of all peoples to choose the form of government under which they will live; and they wish SesaZlebloba amerikul-sabWoTa winaaRmdegobis eqspluataciis xarjze. sakmaod bevri
to see sovereign rights and self government restored to those who have been forcibly deprived of them. qveyana, romelsac Zlieri, mizandasaxuli xelmZRvaneloba hyavda, warmatebiT iyenebda am
http://usinfo.state.gov/usa/infousa/facts/democrac/53.htm
43 winaaRmdegobas sakuTari gamorCenis mizniT, iseTi miznebis misaRwevad, romelic wamyvani
Tu rogor xdeboda es praqtikulad yvelaze kargadaa etyoba aRwerili amerikeli mwerlis o’henris
(O’Henry) moTxrobebis ciklSi — “mefeebi da kombostoebi” (Cabbages and Kings). globaluri moTamaSeebis uSualo interesebSi naklebad Sedioda. ase magaliTad, amas
44 akeTebda egvipte gamal abdel naseris prezidentobis dros 1950-ian, 1960-ian wlebSi, siria
analogiuri mniSvneloba hqonda suecis arxze kontrolis dawesebasac, rac ramdenime aTeuli wliT adre
moaxerxes britanelebma, Tumca friad gansxvavebuli meTodebiT. — 1960-iani wlebidan moyolebuli, vidre ssrk daSlamde. pakistani — obieqturad erT-erTi
45
N. Ferguson, Colossus, The Rise and Fall of The American Empire, ALLEN LANE an imprint of PENGUIN BOOKS, yvelaze antidemokratiuli, promusulmanuri da antidasavluri saxelmwifo, aTeulobiT
2004, p. 80. wlebis manZilze iyenebs aSS-Tan axlo urTierTobas regionSi sakuTari politikis
46
rogorc ki ruseTis pretenziebi evropelebs gadaWarbebulad eCvenebodaT, gamoiZebneboda misTvis gasatareblad. sadam huseiniseuli erayi, minimum ori aTeuli wlis manZilze (faqtiurad
sakadrisi adgilis misaCeni meqanizmebi. ase moxda magaliTad 1853-56 wlebis yirimis omis dros, rodesac
didma britaneTma da safrangeTma sakmaod uxeSad agrZnobines rusebs maTi realuri statusi.
kuveiTSi SeWramde 1990 wels), sargeblobda da Tavis interesebisaTvis iyenebda rogorc
47 ssrk-s, aseve aSS-s yuradRebas.
es uSualo kontroli vrceldeboda bulgareTze, rumineTze, ungreTze, Cexoslovakiaze, aRmosavleT
germanisa da poloneTze, romlebic ssrk-s satelitebad ganixilebodnen. saboloo jamSi, civi omis droindeli globaluri politika mdgomareobda ara imdenad
48 aSS-sa da ssrk-s uSualo CarevaSi msoflioSi mimdinare sazogadoebrivi ganviTarebis
laparakia swored potenciur ganviTarebaze, radganac danarCeni msoflios mxolod Zalian mcire
nawili iyo im droisaTvis demokratiuli. procesebSi, ramdenadac aseTi Carevis potenciur SesaZleblobaSi msoflios nebismieri
49
ssrk ekonomikis aRdgena nawilobriv ganxorcielda ungreTidan, rumineTidan, fineTidan da qveynis mimarT. msoflios damoukidebeli qveynebi sul ufro mzardi masStabebiT
gansakuTrebiT aRmosavleTi germaniidan miRebuli reparaciebis xarjze. magram am reparaciebis urTierTobdnen erTmaneTTan, miuxedavad maTi geografiuli mdebareobis, saxelmwifo
moculoba da xarisxi ver edreboda marSalis gegmis parametrebs. amasTan erTad, fineTis garda yvela am mowyobis, ganviTarebis tipisa Tu donis, ara imitom, rom ori wamyvani globaluri moTamaSe
qveynebis aRdgena saboloo jamSi isev sabWoTa kavSiris pasuxismgeblobas warmoadgenda.
50 maT saqmeebSi uSualod ereoda, aramed imis SiSiT, rom aseT Carevas SesaZloa hqonoda
http://www.ntanet.net/KENNAN.html
51
Soviet power was "impervious to the logic of reason," it was "highly sensitive to the logic of force." adgili.
52
http://en.wikipedia.org/wiki/Truman_Doctrine miuxedavad daufaravi mtrobisa, aSS da ssrk Tavis globalur politikaSi daaxloebiT
53
http://en.wikipedia.org/wiki/Marshall_plan erTi da igive miznis misaRwevad ibrZodnen, romelic mdgomareobda sakuTari
54
ase xdeboda magaliTad 1950-53 wlebis koreis omis dros, rodesac sakmaod didi sabWouri samxedro usafrTxoebis uzrunvelyofaSi mowinaaRmdegis Sekavebis xarjze dedamiwis nebismier
kontingenti Crdilo koreaSi (gansakuTrebiT mfrinavebi) oficialurad ar fiqsirdeboda. aseve kuTxeSi. Sedegad, grZelvadian perspeqtivaSi, maTma urTierTobam mtruli
araoficialuri rCeboda aSS-s uSualo roli 1979-89 wlebis avRaneTSi sabWoTa intervenciis
winaaRmdegobis organizaciasa da warmarTvaSi.
TanamSromlobis xasiaTi miiRo. sakuTari interesebisaTvis brZolis procesSi maT Seqmnes
55 orivesaTvis momgebiani urTierTobaTa sistema. faqtiurad, aSS-sa da ssrk-s saxiT,
sakmaod moulodneli gavlena moaxdina am omma saqarTveloze. im dros egviptes jari masobrivad
iyenebda saxedrebs tvirTebis gadasazidad. amitom sabWoTa kavSirSi, maT Soris saqarTveloSi, moxda am msoflios moevlina ori TviTdaniSnuli globaluri policieli, romlebic sakmaod
cxovelebis masobrivi konfiskacia da maTi egvipteSi gagzavna. sainteresoa, rom saxedrebis populacia efeqturad uzrunvelyofdnen SedarebiT stabilur politikur garemos dedamiwaze
saqarTveloSi mas Semdeg faqtiurad aRar aRdga. formalurad damoukidebel qveynebze uSualo kontrolis damyarebis gareSe. erTmaneTTan
56
М. Делягин, Модернизация России создаст системные проблемы в отношениях с Западом, urTierTobis procesSi, es moTamaSeebi ara marto zRudavdnen mowinaaRmdegis zedmet
http://www.forum.msk.ru/material/economic/10957.html aqtiurobas, aramed did wilad axSobdnen nebismier maTTvis arasasurvel process,
57
sainteresoa, rom evropaSic ki rainduli turnirebi saboloo jamSi gadaiqcnen sportis nairsaxeobad,
romelic maTi gavlenis uSualo sferoebis gareT SeiZleba ganviTarebuliyo.
romlis farglebSi profesionali turniris raindebi ibrZodnen sruliad realuri gasamrjelos
misaRebaT. formalurad, civi omis dros, pirvel globalizaciasTan SedarebiT, msoflioSi
58 mimdinare procesebis ganusazRvrelobis done unda sakmaod momatebuliyo, imasTan
dResac ki, aSS-sa da ruseTs erTad rogorc minimum 27 000 birTvuli Wurvi gaaCniaT.
59 dakavSirebiT, rom orive globalur moTamaSes, Tavisi aqtiurobis procesSi,
aq makaronsac ki im qarxnebSi da im dazgebze awarmoebdnen, romlebsac omis SemTxvevaSi vaznebi unda
gamoeSva. mravaucnobiani amocanis amoxsna uwevda, romelSic ucnobebis saxiT mravalricxovani
60
igives akeTebs is terorizmis mimarT — ixileT konkretuli SemTxveva 3. damoukidebeli qveynebi gvevlineboda. sinamdvileSi, maTi globaluri aqtiurobis didi

116 37
nawili Semoifargleboda uSualod strategiuli mowinaaRmdegis Sekavebis amocanis
gadaWriT.61 am dros, maTTvis metnaklebad advili iyo SedarebiT mcire raodenobis 2
termini globaluri mainc uamravi sxvadasxva mniSvnelobiT ixmareba, romelTa umetesobac aRniSnavs
mowinaaRmdegisa Tu mokavSiris sakmaod kargad cnobili Tvisebebis (dadebiTis Tu raRacas Zalian dids, uzomos da Sors dgas misi pirvandeli mniSvnelobisagan, romelic gansazRvravs
uaryofiTis) gaTvaliswineba, da maTze dayrdnobiT sakuTari qmedebis dagegmva. raimes, rac mTlianad dedamiwas moicavs. tipuria am TvalsazrisiT, friad sayuradRebo rusuli
aseTi sistemis yvelaze didi nakli imaSi mdgomareobda, rom oTxi aTeuli wlis manZilze gamoTqma “глобальный облом”.
3
msoflio mieCvia imas, rom dedamiwis nebismier kuTxeSi warmoqmnili mniSvnelovani “For example, the verb “to be” in English has twenty-one distinct meanings, every single one of which is false-to-fact.”
Robert A. Heinlein “Elsewhen”, Assignment in Eternity, The New American Library, USA, copyright 1941.
problemebis mogvareba Tu Caqroba, umetiswilad xdeboda aSS-sa da ssrk-s (cal-calke an 4
The Guardian, October 31, 2002
5
erTad) Carevis Sedegad, miuxedavad imisa, gaaCndaT Tu ara am ukanasknelebs aseTi Carevis yvela aq moyvanili magaliTi SemTxveviTaa SerCeuli. To "make worldwide in scope or application" (Webster)
6
formaluri mizezi, anda konfliqtSi CaTreuli mxareebis Tanxmoba (magaliTad, es moxda "Process enabling financial and investment markets to operate internationally, largely as a result of deregulation and
ori, 1967 da 1973 wlebis arabul-israelis konfliqtebis dros). msoflio miCveuli iyo improved communications" (Collins)
7
agreTve imas, rom am qveynebis urTierT Semavsebeli konkurencia vrceldeboda yvelgan “The process by which the experience of everyday life, marked by the diffusion of commodities and ideas, can foster a
dedamiwaze (ufro swored, SesaZlebeli iyo gavrcelebuliyo saWiroebis SemTxvevaSi). standardization of cultural expression around the world”. (Encyclopedia Britannica Online)
8
faqtiurad, arsebobda imis iluzia, rom es qveynebi akontrolebdnen msoflioSi mimdinare rasakvirvelia, ama Tu im, dasawyisSi Zalze sust procesebs SeuZlia, saboloo jamSi, gamoiwvios
globaluri cvlilebebi — e.w. “peplis efeqti”, Tumca aseTi movlenis albaToba friad dabalia.
politikur procesebs, ufro metad ki imis survili, rom pasuxismgebloba am procesebze 9
Cven Segnebulad ar vxmarobT termin “saxelmwifos” am situaciasTan mimarTebaSi, radganac eTnosis
mTlianad maTTvis gadaebralebinaT. organizaciis tips am SemTxvevaSi araviTari mniSvneloba ara aqvs.
2.2.4. 1991 wels msoflio politikuri asparezidan sabWoTa kavSiris wasvlam globalur 10
rom SeviqmnaT warmodgena imis Sesaxeb, Tu ras warmoadgens aseTi eTnosi an, miT umetes, misi calkeuli
politikur urTierTobebSi uzarmazari sicariele datova. aman, yvelaferTan erTad, wevrebi, unda wavikiTxoT nebismieri nawarmoebi samoqalaqo omis Semdgom SeerTebul Statebze,
ufro naTeli gaxada msoflio politikaSi wamyvani globaluri moTamaSeebis dominirebaze umjobesia evropelis mier dawerili. gansakuTrebiT sayuradReboa Jiul vernis rig nawarmoebebSi
dafuZnebuli urTierTobaTa sistemis zemoT ganxiluli nakli. Seqmnili iankis tipebi.
11
1991 wlis Semdeg ar Camoyalibda globalizaciis axali stadia (mesame globalizacia) globaluri cvlilebebi SesaZloa mohyves romelime subieqtis erTjerad, SedarebiT moklevadian
qmedebasac. ase, magaliTad, 1970-iani wlebis navTobis krizisebma, romlebic gamoiwvia jer arabuli
iqidan gamomdinare, rom ar gaCnda axali globaluri moTamaSe, xolo erTaderTi darCenili
qveynebis, xolo Semdgom revoluciuri iranis qmedebis Sedegad misi fasebis mkveTrma zrdam,
— aSS, agrZelebs moqmedebas im Zvel strategiul azrovnebaze dayrdnobiT, romelic globaluri masStabis cvlilebebi gamoiwvies, kerZod, didi (Tu ara gadamwyveti) roli iTamaSes
Camouyalibda globaluri konfrontaciis periodSi. man ver moaxerxa iseTi axali ideebis, ganviTarebadi qveynebis udidesi umetesobis ekonomikuri aRmavlobis stadiis SewyvetaSi. amave dros, am
faseulobebis, politikis Camoyalibeba da cxovrebaSi gatareba, romelic principulad aqciebma ver gadaaqcia embargos iniciatorebi wamyvan globalur moTamaSeebad.
12
gansxvavdeba civi omis periodSi gamoyenebulisagan; ZiriTadad SeinarCuna da ganavrco Zalian bevri qveynisaTvis aseTi tvirTi aSkarad Znelad asawevia, da rogorc Cans, igive britaneTis
civi omis droindeli samxedro-politikuri instrumentebi (magaliTad, nato).62 13
yofili afrikulikoloniebi siamovnebiT daubrundebodnen Tavis siuzerens.
aseTi azrovneba moiTxovs mtruli TanamSromlobis arsebobas, pasuxismgeblobis principSi ukve arsebobs imis miniSnebebi, rom aseTi Canacvleba SesaZlebelia Tvalsawier momavalSi
ganawilebas Sesadari Zalisa da gavlenis mqone mowinaaRmdegesTan, romelic, rogorc moxdes, igive CineTisa Tu, rac ufro mosalodnelia, indoeTis mier.
14
sainteresoa, rom am sakiTxTan dakavSirebuli informaciis mopovebis, damuSavebis da analizis
minimum, qmnis fons wamyvani globaluri moTamaSis qmedebis Sedegebis Sesafaseblad, arsebuli meTodika imdenad arasrulfasovania, rom mis safuZvelze SesaZlebelia rogorc imis
SemdgomSi am Sedegebis adgilobrivi Tu globaluri sazogadoebrivi azrisaTvis mtkiceba, rom dedamiwis mosaxleobis keTildReoba izrdeba, aseve toli warmatebiT imis damtkiceba,
warsadgenad. rom is ecema.
15
Sesabamisad, mTeli aTwleuli sabWoTa kavSiris gadaSenebis Semdeg, aSS-s globaluri am sistemis Sesabamisi globaluri politikuri sistema ar arsebobs.
16
qmedeba saeWvod gamoiyureboda rogorc axali strategiuli mowinaaRmdegis Zebna The National Security Strategy, March 2006 X. Engage the Opportunities and Confront the Challenges of Globalization
gardacvlilis sanacvlod. mas Semdeg, rac man ipova (ufro swored ki daniSna) aseTi http://www.whitehouse.gov/nsc/nss/2006/
17
mowinaaRmdege globaluri terorizmis saxiT, amerikis moqmedeba SedarebiT ufro Статья президента России, опубликованная 1 марта в ведущих мировых СМИ, РИА Новости, 01/03/2006 12:00.
18
ase, magaliTad, miuxedavad imisa, rom msoflios 150 qveyana SeuerTda e.w. kiotos oqms globaluri
dalagebuli da mizanmimarTuli gaxda.
daTbobis negatiur SedegebTan brZolis Taobaze, aSS principulad uars ambobs am oqmiT
erTdroulad, amas mohyva xiluli cvlilebebi globaluri urTierTobebis sistemaSi, gaTvaliswinebuli RonisZiebebis realizaciaze im sababiT, rom isini araefeqturia da misi ekonomikuri
plus gaCnda axali problemebis mTeli rigi, romelTa didi nawili ukavSirdeba aSS-s, ganviTarebis interesebs ewinaaRmdegeba, xolo CineTi saerTod ar xvdeba misi moqmedebis sferoSi im
rogorc erTaderT darCenil wamyvan globalur moTamaSes: sababiT, rom is ganviTarebadi qveyanaa. amave dros, am or qveyabaze modis e.w. saTburi gazebis warmoebis
- SeerTebul Statebs, mravalwliani ideologiuri da samxedro konkurentis gaqrobis minimum iseTive wili, rogorc mTeli danarCeni msofliosi.
19
Semdeg, faqtiurad moexsna SezRudvebi msoflios nebismier kuTxeSi sakuTari interesebis aq isevdaisev upriania moviyvanoT 1970-iani wlebis navTobis krizisebis magaliTi, rodesac
gasatareblad. 1991 wels, kuveiTis ganTavisuflebis mizniT erayis winaaRmdeg ganviTarebadi qveynebis udidesi umetesoba faqtiurad aRmoCnda embargos iniciatiorebisa da
dasavleTis qveynebis mougvarebeli urTierTobis mZevalis rolSi.
Catarebulma samxedro kampaniam, kidev ufro gaaZliera misi rwmena imaSi, rom warmatebiT 20
gasagebia, rom yvela aq ganxiluli ideebi moyvanilia konspeqtis saxiT da maTi mTavari mizania SeuqmnaT
SeeZlo nebismieri konkretuli samxedro-politikuri amocanis gadaWra globalur studentebs miaxloebiTi warmodgena imis Sesaxeb, Tu rasTan eqnebaT saqme am Temaze ZiriTadi
masStabSi, Tavis garSemo msoflios sxva wamyvani qveynebis gaerTianeba mis mier dasmuli literaturis kiTxvis dros.
amocanebis gadasaWrelad. 21
feodalizmi, rogorc Cans, ar warmoadgens damoukidebel ganviTarebis etaps da iqmneba nebismier
- aSS-s mieca saSualeba ugulvebelyos nebismieri politikuri opozicia, imoqmedos adgilas da dros dedamiwaze rogorc reaqcia tradiciuli sameurneo da socialuri struqturebis
nebismieri sxva qveynis, qveyanaTa jgufis, formaluri saerTaSoriso institutis nebis daSlaze.
22
sawinaaRmdegod. e.i. aRar arsebobda is Zala, romelsac Seswevda unari SeezRuda misi saqarTvelo, somxeTi, ukraina laTinuri amerikis msgavsad etyoba nacrisfer zonaSi arian.
23
aqtiuroba, Seemcirebina misi cduneba Careuliyo nebismier adgilas, Tu nebismier amitomac etyoba ssrk-s daSlis Semdeg bevrs dasavleTSi egona, rom «istoria damTavrda”, Tumca
gaugebaria, ratom ar aqcevs aravin yuradRebas CineTs, romelic dResac oficialurad “komunisturi”
procesSi msoflioSi, sadac ki misi interesebi SesaZlebelia Selaxuliyo.
saxelmwifoa.
- 1991 wlamde aSS, sabWoTa kavSirTan erTad, monawileobda politikuri Sromis 24
im SemTxvevaSi ki, rodesac qveyanas SimSili mainc emuqreboda, resursebis centralizebuli
globaluri ganawilebis sistemaSi. am sistemis moSlis Semdeg, aSS-ma memkvidreobiT miiRo gadanawilebis sistema iZleoda situaciis mniSvnelovani Serbilebis saSualebas. movigonoT bibliuri
ara marto monopolia iseTi procesebis iniciirebaze, romelic saboloo jamSi globaluri iosebis sizmari 7 msuqan da 7 gamxdar Zroxaze.
25
politikuri sistemis Camoyalibebaze axdens gavlenas. rac etyoba ufro mniSvnelovania - meTxuTmete saukuneSi am qveynis sazRvao floti aSkarad ufro didi iyo, vidre yvela evropuli
mas SerCa pasuxismgebloba im teritoriebsa da procesebze, romelzec iqamde ssrk-s saxelmwifos floti erTad, magram erT mSvenier dRes is dawves imperatoris brZanebiT, romelsac
uSualo, anda maTi saerTo gavlenis sferoSi Sedioda, m.S. ssrk-s daSlis Semdeg warmoqmnil SeeSinda, rom intensiuri sagareo kontaqtebi qveynis stabilurobas Zirs gamouTxrida.
26
problemebze am qveynis yofili teritoriis farglebSi. klasikuri magaliTi “gviani” sabWoTa kavSiri, sadac, magaliTad, vladivostokSi mdebare romelime
dawesebulebis damlageblis Stats moskovSi amtkicebdnen
- realuri globaluri mowinaaRmdegis ararseboba aZlevs aSS-s saSualebas imoqmedos 27
РИА "Новости", 24.02.2005
SerCeviT, ar miaqcios yuradReba im qveynebs, regionebsa Tu procesebs, romlebic mis
uSualo, mimdinare interesebis sferoSi ar xvdeba. magaliTad, aSS aZlevs Tavs uflebas
38 115
evropuli erTianobiT evrogaerTianebis farglebSi — piriqiT, aq xdeba rTuli da TiTqmis mTlianad ugulvebelyos is procesebi, romelic viTardeba sub-saharis afrikaSi,
uaRresad araerTgvarovani evro-aziuri (nawilobriv afrikuli) konglomeratis Tumca es swored is regionia, romelsac msoflios wamyvani qveynis yuradReba yvelaze
formireba. aSS-Si laTinoamerikelebi (gansakuTrebiT meqsikelebi) faqtiurad Setevas Zalian sWirdeba. aq faqtiurad Seiqmna sakmaod didi zona, sadac mravali wlis
axorcieleben TeTr mosaxleobaze. ganmavlobaSi mimdinareobs destruqciuli procesebi (upirvelesad yovlisa dasavleTi
problema damatebiT gamZafrebulia ori faqtoriT — afrika, kongos demokratiuli respublika, sudani, somali da a.S.) romlis SeCereba
1. rogorc evropelebma, aseve amerikelma TeTrma-anglo-saqsma-protestantebma etyoba adgilobrivi, iseve rogorc gaeros ZalebiT, SeuZlebelia. aSS mizandasaxulad Tavs
didwilad dakarges is kulturuli kodi, romelsac isini warmatebiT axvevdnen Tavs aridebs kontinentze mimdinare procesebSi uSualo Carevas, gansakuTrebiT somaliSi 1993-
yvela maTTan misul gansxvavebuli kodis matarebels da axdendnen maT asimilacias. 1995 wlebSi gaeros samSvidobo operaciaSi warumatebeli monawileobis Semdeg.
igive mZlavri kaTolikuri identurobis laTinoamerikelebis didi masa aSkarad - msoflio politikur urTierTobebSi Seiqmna aSkara disproporcia imis safuZvelze,
sjabnis maT kulturuli TviTgamorkvevisaTvis brZolaSi. dasavleT-evropelebi ki rom damoukidebeli saxelmwifoebis umetesobas, romlebic jer kidev Camoyalibebis
aSkarad dajabnes musulmanebma, gansakuTrebiT arabebma. stadiaSi imyofebian, didwilad daekarga arCevanis saSualeba, ganviTarebis alternativa,
2. migrantebi, romlebic aqtiurad axveven sakuTar Tavs gansakuTrebiT dasavleT SeeezRuda politikuri manevrirebis saSualeba. aq laparaki ar aris sabWoTa kavSiris mier
evropasa da aSS-s, garda imisa, rom mkveTrad gansxvavebuli socialur-kulturuli SemoTavazebuli ganviTarebis modelis avkargianobaze. misi arseboba, ama Tu im
faseulobebis matareblebi arian, ZiriTadad warmoadgenen im gamwarebuli masebis ganviTarebad qveyanas, rogorc minimum, aZlevda saSualebas Segnebulad gaekeTebina
yvelaze aqtiur nawils, romelzec zemoT gvqonda laparaki. isini, rac dro gadis, sul arCevani sabazro ekonomikisa da demokratiis sasargeblod. aseTi alternativis
ufro negatiurad arian ganwyobilebi im qveynebis mimarT, sadac ukeTesi cxovrebis ararseboba ki qmnis warmodgenas imaze, rom dasavluri sazogadoebrivi ganviTarebis
ZebnaSi mieSurebian (didi finansuri danaxarjebis, tanjva-wamebis, damcirebisa da models danarCen msoflios Tavze axveven.
bevri sicocxlis fasadac ki). adaptaciisa da adgilobriv cxovrebaSi saboloo - msoflios qveynebis didi nawili (Tu udidesi ara), ganixilavs aSS-s rogorc erTaderT
integraciis nacvlad am migrantebis meore Taoba xSirad ufro mtrulad da pasuxismgebels dedamiwaze mimdinare procesebze.63 aSS-s ara marto mimarTaven
Seurigeblad epyroba Tavis axal samSobloebs. es gansakuTrebiT kargad gamovlinda daxmarebisaTvis raime problemis gaCenisas, aramed faqtiurad pasuxs sTxoven yvela aseTi
safrangeTSi 2005 wlis Semodgomis movlenebis dros, rodesac aseul aTasobiT problemis gaCenaze (maT Soris xSirad misi uaxloesi mokavSireebic). faqtiurad xdeba
musulmanma (ZiriTadad arabma) axalgazrdam cecxlSi gaaxvia qveynis didi nawili. nebismieri adgilobrivi Cavardnisa Tu krizisis interpretacia rogorc amerikis Carevis
am procesis mizezebi dReisaTvis kargad ar aris gaTviTcnobierebuli. aq SeiZleba Tavis Sedegis ama Tu im mocemuli qveynis saSinao saqmeebSi. es ki Tavis mxriv friad uadvilebs
rols TamaSobs adgilobrivi eTnosebis daberebis obieqturi procesi, rodesac isini cxovrebas uamrav diqtatorsa Tu kvazi-diqtators msoflioSi, aZlevs maT saSualebas
ubralod aRwarmoebis unarsa da survils TandaTan kargaven — Sedegad iqmneba mosaxleobis nawilobriv mainc moixsnan pasuxismgebloba sakuTar qmedebaze. bevri qveynis xelmZRvanels
vakumi, romelsac rasakvirvelia viRaca garedan mosuli Seavsebs (ase xdeboda kacobriobis sakuTar xalxTan urTierTobaSi Semohyavs amerikis faqtori, rogorc sakuTari
mTeli istoriis manZilze, globalizaciam es Canacvleba ubralod ufro gaamZafra). amas warumateblobis, Tu arapopularuli zomebis gamarTleba (ixileT magaliTad venesuelisa Tu
emateba agreTve absurdamde miyvanili eTno-religiuri tolerantulobisa da boliviis xelmZRvaneloba). faqtiurad antiamerikanizmi dRevandel msoflioSi gadaiqca
umciresobebis interesebis upiratesi dacvis principebi. gansakuTrebiT dasavleT damoukidebeli qveynebis saSinao problemebis gadawyvetis mniSvnelovan faqtorad.
evropaSi es xSirad elementaruli TviTSenaxvis instinqtis dakargvis doneze adis.
evropelebi verc da arc axdenen maTTan misuli migrantebis adaptacias, miT ufro ver globaluri politikis evoluciis stadiebi:
akontroleben maT nakadebs, miuxedavad imisa, rom obieqturad maT isini ar sWirdebaT, arc pirveli globalizacia — 7-8 wamyvani globaluri moTamaSe uSualod akontrolebs
iafi muSa Zalis saWiroebis, arc humanitaruli mosazrebebidan gamomdinare.206 dedamiwis teritoriisa da mosaxleobis udides nawils. sxva damoukidebeli subieqtebis
zogierTi mkvlevari aq Seqmnil situacias saerTod romis imperiis daSlis magvarad raodenoba SedarebiT mcirea, maTze wamyvani moTamaSeebis gavlena, xSir SemTxvevebSi,
naTlavs. SesaZlebelia es warmodgena sakmaod gazviadebulia, magram saerTo trendi mxolod formalurad ar ganixileba rogorc kontroli. msoflios xalxebisaTvis
saxezea da rac dro gadis, sul ufro naTeli xdeba. saqme gvaqvs obieqturad axal damoukidebeli ganviTarebis SesaZlebloba minimaluria. globaluri politikuri
situaciasTan, romelic principulad gansxvavdeba yvelafrisagan, rasac wamyvani ganusazRvrelobis done SedarebiT dabalia realurad damoukidebeli subieqtebis mcire
globaluri moTamaSeebi Sexvedrian TavianTi istoriis manZilze. faqtiurad laparakia raodenobis gamo, erTdroulad SedarebiT maRali, imis gamo, rom globaluri politikis
imaze, rom maT mier iniciirebuli globaluri procesebi maT ukan, Tan cudad miubrundaT. wamyvan subieqtebs Soris uSualo samxedro konfliqtis albaToba, da aseTi Setakebis
ase rom, im sakiTxebs, romlebic zemoT ukve dauyeneT globalizaciis Tanamedrove mosalodneli Sedegebi, gaazrebuli da gaTvlili ar aris. ramdenime, Sesadari Zalisa da
etaps, emateba Semdegi — gavlenis mqone globaluri moTamaSis konkurencia iwvevs or msoflio oms.
• saSualodan — grZelvadian perspeqtivaSi rogor moaxerxeben wamyvani globaluri meore globalizaciis pirveli stadia (1945-1991 wlebi) — ori, daaxloebiT erTnairi
moTamaSeebi mimdinare procesebisadmi adaptacias — gamoiyeneben maT sakuTar samxedro potencialis mqone globaluri moTamaSe, ecileba erTmaneTs gavlenas 150-ze
interesebSi, Tu ayvebian maT, sakuTari identurobis SesamCnev dakargvamde?207 rogor met, formalurad damoukidebel saxelmwifoze. Sesabamisad, politikuri
Secvlis am adaptaciis Sedegebi maT moqmedebas globalur asparezze? ganusazRvrelobis done bevrad ufro maRalia, vidre pirveli globalizaciis dros.
• igive moTamaSeebi moklevadian perspeqtivaSi — gaiazreben Tu ara am process rogorc damoukidebel qveynebs gaaCniaT ganviTarebis modelis formaluri arCevani da
globalur sistemur movlenas da moaxerxeben masze Sesabamis reagirebas, Tu maTi politikuri manevrirebis saSualeba. wamyvani globaluri moTamaSeebi principulad
politikuri analizisa da gadawyvetilebis mimRebi institutebi ar Seesabamebian uTavsebadia, maTi winaaRmdegoba sistemur xasiaTs atarebs. maT Soris potenciuri
amocanis sirTules da isini kvalindebulad gagrZeleben am procesis konteqstidan samxedro Setakebis SesaZleblobis done uaRresad maRalia, magram misi Sedegebi
amoglejil izolirebul movlenebze reagirebas (rogorc amas akeTeben igive Sesabamisad gaTvlili da gaazrebuli. Sesabamisad, aseT Setakebas adgili ara aqvs, civ omSi
terorTan mimarTebaSi)? damarcxebuli moTamaSe (sabWoTa kavSiri) winaaRmdegobis gareSe tovebs globalur
• rogor Secvlian es saprotesto tendenciebi TviT ganviTarebadi qveynebis asparezs.
(gansakuTrebiT musulmanuris da laTinur amerikulis) politikur konfiguracias, meore globalizaciis meore stadia (1992 weli - ) — erTaderTi darCenili wamyvani
rogor gavlenas moaxdens es globalizaciis procesebis mimdinareobaze? globaluri moTamaSe arsebobs 192 formalurad damoukidebeli saxelmwifos pirispir.64
damoukidebel qveynebis mier ganviTarebis modelis arCevanis SesaZlebloba minimumamdea
dasuli. wamyvani globaluri moTamaSe agrZelebs moqmedebas civi omis droindel ideebze,
strategiebze da instrumentebze dayrdnobiT. politikuri ganusazRvrelobis done
SedarebiT matulobs, iseve rogorc globaluri politikuri sistemis destabilizaciis
1 SesaZlebloba. Tavs iCens wamyvani globaluri moTamaSis uSualo gavlenis farglebs gareT
NATIONAL GEOGRAPHIC, “A World Together”, August 1999.
http://magma.nationalgeographic.com/2000/culture/global/main.html Seqmnili, da misi interesebis winaaRmdeg mimarTuli, spontanuri procesebi, romelsac

114 39
potenciurad SeuZlia globaluri sazogadoebrivi ganviTarebis arsebuli trendebis organizaciebis da a.S.
Secvla, an axlebis formireba. amave dros, rogorc Cans, msoflio SesaZlebelia viTardebodes iseTi mimarTulebiT,
rodesac sazogadoebrivi ganviTarebis ZiriTadi mamoZravebeli Zalis saxiT
- aSS-Tvis ganuzomlad gaizarda marcxis fasi. civi omis dros, sabWoTa kavSirTan mogvevlinabian adamianebis uzarmazari masebi, romlebTac erTmaneTTan mxolod
konkurenciis procesSi, yovelTvis arsebobda SesaZlebloba nebismieri warumateblobis ukmayofilebis grZnoba akavSirebT.
rogorc mowinaaRmdegis warmatebuli qmedebis Sedegis interpretacia. dResdReobiT, warmodgena imis Sesaxeb, rom amasTan dakavSirebuli problema namdvilad arsebobs, jer
iseTi Zlieri mowinaaRmdege, romelzec SesaZlebelia sakuTari Cavardnis gadabraleba, kidev Camoyalibebis stadiaSia, amitom mas formaluri saxelic ki ar gaaCnia. amave dros,
aSS-s ubralod ar hyavs.65 sainteresoa, rom aSS-s agreTve ar hyavs imdenad Zlieri masze saubroben erTmaneTTan iseTi naklebad Tavsebadi moRvaweebi, rogorebicaa
mokavSire, romelsac unari Seswevs gasaWirSi realurad daexmaros, an saWiroebis magaliTad rusi mwerali, nobelis premiis laureati aleqsandre solJenicini da aSS-s
SemTxvevaSi winaaRmdegoba gauwios. prezident karteris yofili mrCeveli erovnuli uSiSroebis dargSi zbignev bzeJinski.
arsebobs sakmaod bevri qveyana, romlebic aSS-s mokavSireebad mogvevlinebian (ufro swored solJenicinis azriT — “msoflio konfliqti SeiZleba ganisazRvros Semdegnairad:
ase warmoaCenen sakuTar Tavs), magram cal-calke maTi realuri gavlena aSS-s mier mesame msoflio oqros miliardis winaaRmdeg. es aris siRaribis saerTo sakacobrio,
gadawyvetilebis miRebaze sakmaod mcirea (SeiZleba iTqvas minimaluri). es exeba iseT evropel saerTo istoriuli aRSfoTeba da moTxovna simdidris mimarT. civilizaciebis konfliqtis
mZimewonosnebsac, rogorebicaa germania, safrangeTi Tu inglisi. aSS-ma SeiZleba gamoiyenos Teoria am SemTxvevaSi gamoiyeneba arsis SesaniRbad, romelic dedamiwis mosaxleobis
maTi mxardaWera ama Tu im sakuTari gadawyvetilebis efeqtis gasaZliereblad, rogorc keTildReobaSi arsebul urRmes rRvevaSi mdgomareobs”.203
magaliTad, gamoiyena inglisis aqtiuri pozicia 2003 wels erayis winaaRmdeg omis aucileblobis bzeJinski — ”SeerTebulma Statebma TvalSi unda Sexedon axal da uaRresad mniSvnelovan
gasamarTleblad. amave dros, mas advilad SeuZlia, saWiroebis SemTxvevaSi, maTi winaaRmdegobis realobas: msoflioSi adgili aqvs Tavisi masStabiTa da intensiurobiT politikuri
ugulvebelyofa. evrogaerTianebac, romelic potenciurad SesaZlebelia gautoldes aSS-s aqtiurobis uprecedento zrdas, rasac populistur qmedebasTan Sejaxebis Sedegad
rogorc globaluri moTamaSe, jer ver Camoyalibda rogorc erTiani, damoukidebeli, moyveba Zalismieri strategiis cvlileba. ama Tu im saxiT amaze reagirebis saWiroeba
efeqturi politikuri erToba. aSS-Tan erTobliv saerTaSoriso RonisZiebebSic misi xma ismis ayenebs sxvebisagan gansxvavebul suverenul amerikas istoriuli arCevanis winaSe:
iqamde, sanam is amerikis pozicias mainc da mainc ar ewinaaRmdegeba. gansazRvros sakuTari globaluri roli.204
- is siZneleebic, romlebic warmoiqmneba globaluri urTierTobebis sistemis am movlenis safuZvelSi rasakvirvelia is udidesi gansxvavebaa Semosavlebsa da
Camoyalibebis procesSi, agreTve bevrad ufro mravalferovani gaxda. civi omis procesSi, keTildReobis doneSi, romelic arsebobs ganviTarebul qveynebsa da danarCen msoflios
rogorc ssrk, aseve aSS, Tavis moqmedebaSi iTvaliswinebdnen ZiriTadad erTmaneTis da maTi Soris. sxvaoba, romelic SesamCnevad gaizarda meoce saukunis meore naxevarSi,
uSualo mokavSireebis moqmedebis faqtors, romlis gaTvla mravalwlian WidilSi globalizaciis procesebis intensifikaciis procesSi.
miRebuli gamocdilebis safuZvelze sakmaod advili iyo. is sakmaod SezRuduli misi gamovlena demografiulia, SeiZleba iTqvas — eTno-politikuric. dRevandeli
stereotipebis nakrebze iyo dafuZnebuli. ganviTarebadi msoflios mosaxleobis umetesoba axalgazrdebiT aris warmodgenili. es
aSS-Tvis advili iyo imis gaTvla, rom ssrk aucileblad Caereoda iseTi qveynis saqmeebSi, axalgazrdebi SedarebiT ukeTesi ganaTlebisa da gansakuTrebiT globalizaciiT motanili
sadac romelime adgilobrivi xelmZRvaneli Tavs marqsistad, miT umetes komunistad informaciis gavrcelebis Tanamedrove saSualebebis meSveobiT sakmaod arian
gamoacxadebda, miuxedavad imisa, es mis realur interesebSi Sedioda, Tu ara, da amis gaTviTcnobierebuli dasavlur cxovrebaSi. is, rom isini dasavlur keTildReobas, uxeSad
safuZvelze Sesabamisi winmswrebi RonisZiebebis gatareba. ase moiqca is, magaliTad, 1970- rom vTqvaT, satelevizio serialebze dayrdnobiT sakmaod damaxinjebulad,
iani wlebis bolos avRaneTSi, rodesac faqtiurad moaxerxa iq sabWoTa intervenciis gazviadebulad aRiqvamen, situacias ufro amwvavebs.
provocireba, adgilobriv marqsistur mTavrobasTan mebrZoli Zalebis mxardaWerisa da Sedegad umZafresi socialuri Suris grZnoba — ar miyvars isini, vinc Cemze ukeT
konsolidaciis gziT. cxovrobs, mec minda ise vicxovro, rogorc amas igive serialebis gmirebi akeTeben da a.S.
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg ki, aSS-s saqme aqvs uamrav ZalasTan (romelTa udidesi is, rom es axalgazrdoba ganviTarebadi qveynebis Taobaze SedarebiT ukeT aris
umetesoba an saerTod ar arsebobda civi omis dros, an latentur mdgomareobaSi ganaTlebuli, ar niSnavs, rom maT iseTi codna gaaCniaT, rom SeeZloT swored Seafason
imyofeboda, an ase Tu ise kontrolirdeboda ssrk-s mier), romelTaganac bevrs dRes ar msoflioSi mimdinare procesebi da gaiTavison sakuTari adgili am procesebSi. piriqiT, es
gaaCnia formaluri statusi, marTvis centri Tu konkretuli adgilmdebareoba, xasiaTdeba masa ZiriTadad dezorganizebuli, gamwarebuli da ukulturo rCeba. magram is aseve
konfliqturi interesebiT, da/an saerTod ar gaaCnia mkafiod gamokveTili interesebi. uaRresad politizirebulia, da aseT situacias xSirad mizandasaxulad qmnian da Tavis
faqtiurad gaCnda rigi spontanuri procesebisa, romelic wamyvani globaluri interesebSi iyeneben sxvadasxva juris politikosebi (m.S. adgilobrivi elitis
moTamaSidan ar momdinareobs, magram gaaCnia globalur procesebamde ganviTarebis warmomadgenlebic), ZiriTadad imisaTvis, rom gaimtkicon sakuTari Zalaufleba am
potenciali. aseT situaciaSi bevrad ufro rTulia dagegmo da imoqmedo efeqturad, energiis dasavleTis winaaRmdeg mimarTvis xarjze. faqtiurad teroristebi am
ganusazRvrelobis donec mkveTrad matulobs. saprotesto moZraobis mewinave razms warmoadgenen, romlebic emterebian dasavleTs
imisaTvis, rom man isini Tavis mdidrul sufraze ar miuSva.205
teroristuli saSiSroeba iyo gamoyenebuli rogorc 2003 wels eraySi intervenciis globalizaciam, gamoiwvia ra msoflios istoriaSi arnaxuli migraciuli nakadebi, ase
erT-erTi mTavari sababi, rac TavisTavad friad sakamaTo qmedeba iyo, romelmac aSS-s Tu ise Seexo faqtiurad yvela qveynis eTno-socialur struqturas. magram yvelaze
msoflioSi, rbilad rom vTqvaT, popularoba namdvilad ar Semata. amave dros, am mZafrad da moulodnelad es gamovlinda swored im qveynebSi, romlebic ganapirobebdnen
intervencias, rogorc aseTs, ar SeuZlia raime safrTxe Seuqmnas globaluri globalizaciis procesebis formirebasa da mimdinareobas meore globalizaciis dros.
urTierTobebis arsebul sistemas. sxva qveynebis suverenitetis darRveva saerTaSoriso SeerTebul StatebSi, evropaSi, ruseTSi adgili aqvs umZafres demografiul Zvras. aq
sazogadoebis Tanxmobis gareSe, warmoadgens wamyvani globaluri moTamaSeebisa, Tu yvelgan is erebi, romlebzec dafuZnebulia tradiciuli erovnuli saxelmwifoebi, umZimes
gansakuTrebiT agresiuli lokaluri moTamaSeebis, sakmaod standartul moqmedebis wess demografiul kriziss ganicdian.
meore msoflio omis momdevno mTeli periodis ganmavlobaSi. yvelaze mZime mdgomareoba am mimarTebiT ruseTSia, sadac sabWoTa kavSiris daSlis
namdvil problemad is mogvevlina, rom aSS-ma am SemTxvevaSi warmoaCina Tavi rogorc Semdeg mosaxleoba yovelwliurad TiTqmis erTi milioni adamianiT mcirdeba. es xdeba am
wamyvanma globalurma moTamSem, romelsac ar Seswevs unari Camoayalibos im moqmedebebis qveynis yofili koloniebidan migrantebis didi nakadis Semosvlis miuxedavad.
mkafio Tanmimdevroba, romelic miscems saSualebas mixedos dapyrobil teritorias evropaSi situacia SedarebiT stabiluria, magram mxolod garedan Semosuli migrantebisa da
warmatebuli samxedro kampaniis Semdeg. aSS-s xelmZRvanelobas aSkarad naklebi am migrantebis bunebrivi matebis xarjze. aSS-Si situacia SedarebiT ukeTesia, magram trendi
warmodgena hqonda imis Taobaze, Tu ra unda ekeTebina eraySi uSualod iq SeWris Semdeg, ar yvelgan principSi erTnairia — adgilobrivi mosaxleoba TandaTanobiT adgils UuTmobs garedan
gaaCnda am qveynis grZelvadiani okupaciisa da transformaciis strategia, da rac ufro Semosulebs, ris Sedegadac aq yvelgan tradiciuli TeTri qristianuli mosaxleoba
mniSvnelovania — iqidan gasvlis strategia. SesaZlebelia umciresobaSi aRmoCndes. dasavluri civilizacia (da ruseTi) icvlis Tavis eTno-
kulturul safuZvels. da es procesi, rogorc Cans, Seuqcevadia.
igive evropelebma ver Caanacvles erovnuli saxelmwifoebi erTiani zeerovnuli
40 113
mSeneblobis xarjze, romlebic aRiqvamen sakuTar Tavs amerikis hegemoniis (namdvil Tu 2.2.5. meore globalizaciis dros gagrZelda da gaZlierda me-19 saukunis meore
moCvenebiT) msxverplad. naxevarSi dawyebuli procesi, romelic mimarTuli iyo globaluri procesebis
mesame — sabWoTa kavSiri faqtiurad TviTkmari iyo ekonomikuri TvalsazrisiT da kontrolisa da marTvis mcdelobaze Sesabamisi maregulirebeli meqanizmebisa da garemos
globalur ekonomikur procesebSi SeumCnevel rols TamaSobda. rogorc minimum is ar uqmnida Seqmnis mizniT. am procesSi SemuSavda da msoflios masStabiT amuSavda mravali e.w.
konkurencias dasavleTs globaluri bazrebis, gansakuTrebiT energiis wyaroebis Taobaze. saerTaSoriso reJimi.66 imis gaTvaliswinebiT, rom es reJimebi Tavidanve yalibdeboda
aSS — ssrk-s konfrontacia TiTqmis mTlianad mimdinareobda ideologiur, politikur, wamyvani globaluri moTamaSeebis iniciativiT, uiSviaTesi gamonaklisis garda, isini
samxedro sferoebSi. CineTi, meores mxriv, wamyvani msoflio ekonomikuri moTamaSea, romelic gamoxataven dasavleTis (farTo gagebiT) interesebs, an rogorc civi omis memkvidreoba,
varaudiT ukve 2015 w. SeiZleba daewios aSS-s mTliani Sida produqtis moculobiT. is efuZneba aSS-sa da ssrk-s interesebis kompromiss.
uSualod uwevs konkurencias dasavleTs gansakuTrebiT nedleulis Taobaze (pirvel rigSi
Txevadi sawvavis wyaroebis gamo). energiis wyaroebTan usafrTxo SeRwevis aucilebloba principulad, ama Tu im procesebis, gansakuTrebiT politikuris, kontroli da miT
ganapirobebs mis moqmedebas Tvalsawier momavalSi. es ki niSnavs, rom is uSualod Caereva (da umetes marTva SedarebiT didi teritoriis farglebSi, SesaZlebelia mxolod Zlieri
ukve ereva) iseT teritoriebsa da procesebSi, romlebic dasavleTis (ZiriTadad amerikis) centraluri xelisuflebis arsebobis pirobebSi. kacobriobis istoriis manZilze es
strategiuli interesebis gansakuTrebul sferos warmoadgenda. xdeboda mxolod met-naklebad xisti struqturis mqone imperiebis pirobebSi. aseTi
garda amisa, globalur bazarSi CineTis ekonomikis integraciis done ukve uaRresad imperiis Seqmna globalur doneze dResdReobiT principulad SeuZlebelia. erTaderT
maRalia, iseve rogorc aSS-sa da CineTis ekonomikebis urTierTdamokidebuleba. bevri globalur moTamaSes, amis arc maincdamainc survili, arc, rogorc es erayis kampaniam
eqsperti imasac ki ambobs, rom “amerikis mrewveloba CineTSia”, im gagebiT, rom iafi gviCvena, realuri Zala gaaCnia.
muSaxelisa da mogebis ZiebaSi amerikuli kompaniebi metad aqtiurebi xdebian CineTSi, arsebobs meore, axali, evrogaerTianebis farglebSi realizebuli gza, rodesac
vidre SeerTebul StatebSi. amas isic emateba, rom CineTs, rogorc aSS-s fasiani damoukidebeli qveynebi nebayoflobiT Tmoben suverenitetis did nawils saerTo miznebis
qaRaldebis erT-erT udides mflobels, SeuZlia ufro didi gavlena moaxdinos (da ukve misaRwevad. miuxedavad imisa, rom evrogaerTianebaSi Sedis kompaqturad ganlagebuli,
axdens) aSS-s ekonomikaze (gansakuTrebiT dolarze), vidre piriqiT. Sesabamisad amerika- daaxloebiT erTi tipis qveynebi (25 qveyana msoflioSi arsebuli 193-dan), isevdaisev
CineTis nebismieri winaaRmdegoba bevrad met gamoxmaurebas hpovebs globalur swored politikur sferoSi, maTi integraciis done SedarebiT dabalia. amitom msoflios
ekonomikaSi, vidre aSS-ssrk-s winaaRmdegobas SesaZloa odesme hqonoda (Tu birTvul oms ganviTareba am scenariTac grZelvadian perspeqtivaSic naklebad savaraudoa.
ar CavTvliT, romelic madloba RmerTs, ar Sedga). Sesabamisad, yvela is formaluri qmedeba, romelsac adgili aqvs mravalricxovani
miuxedavad yvela im cvlilebisa, romelic msoflios globalizaciam moutana, man saerTaSoriso reJimebis farglebSi, paliatiur xasiaTs atarebs, da naklebad SeuZlia
saboloo jamSi ver moaxerxa yvelaze mniSvnelovani amocanis gadaWra — msoflios efeqturi gavlenis moxdena rogorc globalizaciuri procesebis Casaxvaze, aseve maT
gaerTianeba iseT donemde, rodesac sistemuri winaaRmdegoba aRar iqneboda globaluri ganviTarebaze.
urTierTobebis Camoyalibebis mTavari mamoZravebeli Zala. globalizacia SeiZleba
ganvmartoT rogorc sazRvrebs gadaRma gacvlebze saxelmwifoebis mier iZulebiT
dawesebuli SezRudvebis Semcireba an gauqmeba da Sedegad mzardad integrirebuli da aseTi reJimebi SesaZlebelia Zalze pirobiTad sam did jgufad daiyos —
rTuli warmoebisa da gacvlis globaluri sistemis aRmoceneba.202 miuxedavad imisa, rom es a/ reJimebi, romlebic ganapirobeben globaluri transportis, komunikaciebisa Tu sxva
procesi mzardi intensivobiT midis, man ver gaauqma saxelmwifoebs Soris sistemuri infrastruqturuli elementebis kontrolsa da marTvas, magaliTad gaeros sazRvao
winaaRmdegobis aucilebloba. samarTlis konvencia (United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) da a.S. es reJimebi,
mixedavad bevri laparakisa miumxrobeli globaluri moTamaSeebis gaCenis Taobaze, Tavisi arsiT, unda iyvnen da arian gansazRvruli zust terminebSi, warmoadgenen
romelTac xelewifebaT saboloo jamSi gansazRvron kacobriobis momavali — mravalricxovani, ZiriTadad arapolitikuri moTamaSeebis yoveldRiuri saqmianobis
arasamTavrobo organizaciebi magaliTad; jer jerobiT maTi es gavlena Sors CamorCeba ganuyofel nawils, isini advilad kontrolirebadi da Semowmebadia. am reJimebis darRveva
wamyvani saxelmwifoebis gavlenas. metic, zogi arasamTavrobo organizacia mainc saboloo iwvevs dauyovnebel xilul Sedegs, romlis Sefaseba SesaZlebelia raodenobrivad (m.S.
jamSi maTi Sesabamisi qveynebis mTavrobebis agentebis rolSi gamodis. problema ZiriTadad finansuri danakargebis saxiT), xSirad adamianTa sicocxlisa da janmrTelobis
imaSia, rom globalizaciis ori stadia iniciirebuli iyo (Sesabamis saxelmwifoebSi danakargebiT. isini erTnairad moqmedeben nebismier qveyanaSi, maTi ganviTarebis tipisa da
gansaxierebul) axalgazrda eTnosebis mier, romlebic miuZRodnen mas, romlebTac donis miuxedavad. Tumca politikuri elementi aseT reJimebSi SesamCnevia, wminda
SeswevdaT unari da undodaT iseTi axali ideebis Tu faseulobebis generireba da teqnologiuri da organizaciuli komponentebi mainc gadamwyvet rols TamaSoben.67
cxovrebaSi gatareba, romlebmac saboloo jamSi Secvales msoflios iersaxe. b/ZiriTadad ekonomikuri (savaWro, finansuri da a.S.) reJimebi, romlebic TiTqmis
dResdReobiT globaluri urTierTobebi SesaZlebelia ganisazRvros ori iseTi mTlianad Seqmnili iyo aSS-sa da misi uaxloesi mokavSireebis, msoflios ganviTarebuli
moTamaSis mier, romelTaganac erT-erTi ukve ukve gauZRva msoflios erTi qveynebis interesebidan gamomdinare, imis gaTvaliswinebiT, rom sabWoTa kavSirs
globalizaciuli ciklis [mimdinare] manZilze da dReisaTvis aSkarad ganicdis axali SedarebiT naklebi interesi gaaCnda am sferoSi, plus is imdenad Zlieri ar iyo
ideebis naklebobas, xolo meore warmoadgens msoflios uZveles teritoriul imperias, ekonomikurad, rom sakuTari interesebi warmatebiT warmoeCina da daecva. es reJimebi
romelmac ideebis generirebis stadia daaxloebiT ori aTasi wlis winaT CaamTavra. ZiriTadad Seqmnilia iseTi saerTaSoriso institutebis garSemo, rogoricaa msoflio
Sesabamisad ismis sakiTxi — gagrZeldeba Tu ara momavalSi meore globalizacia, Tu banki, savaluto fondi, msoflio savaWro organizacia. miuxedavad ganviTarebadi qveynebis
urTierTobaTa raRac axali sistema Seqmnis globalizaciis axal etaps? orive SemTxvevaSi aqtiuri poziciisa aseTi reJimebis struqturisa da konfiguraciis mimarT, msoflios
rCeba ori kiTxva, romlebzec dResdReobiT damajerebeli pasuxi ar arsebobs — wamyvani moTamaSeebi maincdamainc ar Cqaroben daTmon am reJimebis farglebSi adre
• Tu gagrZelda globalizaciis mimdinare etapi, sakmarisi iqneba TuU ara is ideeebi da mopovebuli upiratesobebi da privilegiebi. amis kargi ilustraciaa 2005 wlis msoflio
praqtikuli qmedeba, romlebmac is Camoayalibes, imisaTvis, rom man ucvlelad iarsebos? savaWro organizaciis honkongis Sexvedra, sadac ganviTarebadi msoflios mzard
• Tu adgili eqneba globalizaciis axal stadias, vin gamova axali ideebisa da ukmayofilebas dasavleTma Seageba mravali sakmaod bundovani dapireba, magram Tavis
faseulobebis generatoris rolSi, mogvevlineba axal wamyvan globalur moTamaSed? Tavze faqtiurad arc erTi konkretuli valdebuleba ar aiRo. amave dros, imasTan
dakavSirebiT, rom aseTi reJimebis funqcionirebis Sedegebic SedarebiT advilad
zemoT moyvanili daskvnebi, iseve rogorc mTlianad leqciebis am kursSi moyvenili Semowmebadia da TvalnaTlivi (maTi gamoxatva adviladaa SesaZlebeli konkretul
argumentacia dafuZnebulia msoflioSi mimdinare sazogadoebrivi ganviTarebis finansur, materialur da a.S. nakadebSi), isini muSa instrumentebs warmoadgenen.
procesebis tradiciul xedvaze. es xedva operirebs procesebis iseTi monawileebis g/ reJimebi, romlebic ganageben globaluri usafrTxoebis sakiTxebs da maTTan
kategoriebiT, romlebTac gaaCniaT raRac saxis organizacia, procesebis xedva da dakavSirebul aqtiurobis sxva sferoebs, magaliTad adamianis uflebaTa reJimis CaTvliT.
moqmedebis miznebis arseboba. principuli mniSvneloba ara aqvs imas, Tu ra konkretuli es reJimebi ZiriTadad asocirebulia gaerTianebuli erebis organizaciasTan, magram ar
saxiT xdeba am monawileebis warmoCena — saxelmwifoebis, sxvadasxva rangisa da afiliaciis SeizRudebian am saerTaSoriso institutiT. msoflio dRes moiTvlis 300-mde
saerTaSoriso samTavrobo organizacias, romelTaganac 23 uSualod gaeros sistemaSi
112 41
Sedis. aq saqme gvaqvs SemTxvevasTan, rodesac TiTqmis yvela arsebuli xelSekruleba Tu saxiT, amerikis moqmedeba SedarebiT ufro dalagebuli da mizanmimarTuli gaxda.
organizacia, romelic ase Tu ise axdens gavlenas globalur politikur urTierTobebze, teroristuli saSiSroeba iyo gamoyenebuli rogorc 2003 wels eraySi intervenciis
warmoiqmna antagonisturi sazogadoebrivi sistemebis konfrontaciis procesSi, da am erT-erTi mTavari sababi, rac TavisTavad friad sakamaTo qmedeba iyo, romelmac aSS-s
konfrontaciis Sedegad. msoflioSi, rbilad rom vTqvaT, popularoba namdvilad ar Semata. amave dros, am
arsebobs formaluri da araformaluri standartebisa da wesebis uzarmazari erToba, intervencias, rogorc aseTs, ar SeuZlia raime safrTxe Seuqmnas globaluri
romelsac eTanxmebian, da romelsac misdeven, globalur sivrceSi warmodgenili urTierTobebis arsebul sistemas. sxva qveynebis suverenitetis darRveva saerTaSoriso
politikuri moTamaSeebi. es standartebi da wesebi, qveyanaTaSorisi da transnacionaluri sazogadoebriobis Tanxmobis gareSe warmoadgenda wamyvani globaluri moTamaSeebisa, Tu
aqtiurobis meSveobiT, da mis farglebSi, qmnian maregulirebeli meqanizmebis urTules gansakuTrebiT agresiuli lokaluri moTamaSeebis, sakmaod standartuli moqmedebis wess
sistemas. am meqanizmebis didi nawilis efeqturoba sakmaod saeWvoa, radganac isini asaxaven meore msoflio omis momdevno mTeli periodis ganmavlobaSi.
iseTi urTierTobebis Sedegebs, rodesac mowinaaRmdege mxareebi iZulebulebi iyvnen namdvil problemad is mogvevlina, rom aSS-ma am SemTxvevaSi warmoaCina Tavi rogorc
mieRwiaT raRac saxis kompromisisaTvis da am procesSi cdilobdnen “arc mwvadi daewvaT da wamyvanma globalurma moTamaSem, romelsac ar Seswevs unari Camoayalibos im moqmedebebis
arc Samfuri”. mkafio Tanmimdevroba, romelic miscems saSualebas mixedos dapyrobil teritoriebs
am wesebs Soris gvxvdeba iseTi “pirobiTi” wesebic, rogoricaa magaliTad warmatebuli samxedro kampaniis Semdeg. aSS-s xelmZRvanelobas aSkarad naklebi
“saerTaSoriso sazogadoebis neba”, romelsac gansazRvrul pirobebSi SeuZlia SeiZinos warmodgena hqonda imis Taobaze, ra ekeTebina eraySi uSualod iq SeWris Semdeg, ar gaaCnda
“kanonis statusi” an gaxdes legaluri saerTaSoriso moqmedebis safuZveli. realur am qveynis grZelvadiani okupaciisa da transformaciis strategia, da rac ufro
cxovrebaSi es “neba” ZiriTadad gamoixateba igive wamyvani globaluri moTamaSeebis mniSvnelovania — iqidan gasvlis strategia.
politikur midrekilebebsa da saWiroebebSi, xSirad gamoiyeneba formalurad bevri adarebs erayisa da vietnamis kampaniebs, Tumca zogierTi zedapiruli msgavsebis
damoukidebeli qveynebis saSinao saqmeebSi Carevis sababad, im SemTxvevaSi, rodesac aseTi miuxedavad isini principulad gansxvavebulia. es gansxvaveba imaSia, rom vietnami, rogorc
Careva ar hpovebs gaeroSi warmodgenili qveynebis umetesobis mxardaWeras (ixileT qveyana, iyo da rCeba — marto. iqidan wamosvla (Tugind am dros ukanaskneli personali
magaliTisaTvis serbiis dabombva 1999 wels natos Zalebis mier). damatebiT, aseTi iqidan amerikuli saelCos saxuravidan vertmfrenebiT gamohyavdaT) namdvilad
standartebisa da wesebis umetesobis Sefasebis kriteriumebi sakmaod bundovania da daSoriSorebas niSnavda momavali konfrontaciis yovelgvari perspeqtivis gareSe, Tu amas
sxvadasxva saxis SerCeviTi interpretaciis sagani advilad xdeba. aSS ar moisurvebda. meore mxriv, erayi warmoadgens didi da ukanasknel dros sakmaod
aseTi tipis reJimebi xSirad gamoiyeneba SerCeviT, damokidebuli isevdaisev, wamyvani agresiuli musulmanuri samyaros ganuyofel nawils. erayidan wamosvlis nebismieri
globaluri moTamaSeebis realur midrekilebebsa da saWiroebebze. zogi qveyana sastikad mcdeloba, Tu iq im droisTvis ar Seiqmna erTiani, stabiluri, kargad awyobili qveyana,
isjeba imisaTvis, rom ewinaaRmdegeba saerTaSoriso sazogadoebis nebas, xolo sxvebis aucileblad ganixileba rogorc eqstremistuli, antidasavluri Zalebis gamarjveba. am
qmedebas igive “nebam” SesaZlebelia zurgi Seaqcios da maT SerCeT is qmedeba, SemTxvevaSi terori daedevneba ukan daxeul jars.200
romlisTvisac sxvebi isjebian. wamyvani globaluri moTamaSeebi, an qveynebi, romlebic garda amisa, erayis kampaniis nebismieri daboloeba, garda gadamwyveti, saboloo
raime mniSvnelovan rols TamaSoben am wamyvani moTamaSeebis saqmianobaSi, an qveynebi, gamarjvebisa, gamoiwvevs aSS-s saxis dakargvas (loosing the face), rac Tanamedrove globaluri
romlebic ubralod mdebareoben iseT regionSi, romelic mocemul istoriul momentSi am konteqstidan gamomdinare Zlier (Tu sabolood ara) Zirs gamouTxris aSS-s, rogorc
moTamaSeebs ar ainteresebT, xSirad axerxeben uamravi formaluri Tu araformaluri udavo globaluri lideris poziciebs. amerikas SeeZlo ufleba mieca TavisaTvis daekarga
wesebisa da standartebis darRvevas, magram amaze araviTar pasuxs ar ageben. amas akeTeben saxe vietnamis Semdeg (Tumca es uaRresad mZime aRmoCnda), radgan mas yovelTvis SeeZlo
mravali wlebis manZilze islamuri terorizmis iseTi mfarvelebi da sulisCamdgmelebi, TiTi gaeSvira sabWoTa kavSirisa da CineTisaken (rasac is akeTebda kidec). erayis
rogorebicaa saudis arabeTi da pakistani (ixileT konkretuli SemTxveva 3), magram maT SemTxvevaSi ubralod ar arsebobs iseTi Zalebi, romlebic SeiZleba iyvnen gamoyenebuli
“saerTaSoriso sazogadoebis guliswyromisagan” aSS-Tan “gansakuTrebuli urTierTobebi” rogorc amerikis SesaZlo damarcxebis damajerebeli gamarTleba. isic ki, rasac
icavs. amas akeTebda igive kuba, romelic uSualod monawileobda laTinuri amerikisa Tu globaluri teroris saxeliT moixsenieben, ufro ideis saxiT mogvevlineba, vidre
afrikis teritoriaze mravalricxovani teroristuli organizaciis Tu partizanuli realuri qselisa Tu organizaciis, romelTac SeuZliaT Rirseulad Sexvdnen amerikis
moZraobis Seqmnasa da marTvaSi, agzavnida samxedro qvedanayofebs afrikis teritoriaze gamowvevas. miT ufro mkafio xdeba aSS-s globaluri politikis araTanmimdevruloba, rom
mimdinare samoqalaqo omebSi monawileobis misaRebaT — magram mas ssrk mfarvelobda. gamomdinare moklevadiani, viwro politikuri mosazrebebidan, aSS-s administaciam misca
saSualeba am Zalebs CaeTriaT is Sida-islamur sistemur “garCevaSi”, sadac grZelvadiani
mravali saerTaSoriso reJimi faqtiurad ar muSaobs, radganac ar iTvaliswinebs misi globaluri strategiuli gamarjvebis miRweva qveyanas principulad ar SeuZlia.
damrRvevebis mimarT raime iZulebiTi sanqciebis gatarebas. aseTi reJimis yvelaze metis es yvelaferi xdeba im dros, rodesac msoflio asparezze moCans aSS axali namdvili
mTqmeli magaliTia 1968 wels xelmowerili birTvuli iaraRis gauvrceleblobis strategiuli mowinaaRmdege — CineTi.201 aSS-CineTis SesaZlo strategiulma winaaRmdegobam
xelSekruleba. is SeimuSava civi omis orive wamyvanma moTamaSem, mas Semdeg, rodesac SeiZleba Semdegi gavlena moaxdinos globaluri urTierTobebis arsebul sistemaze —
mixvdnen, rom birTvuli iaraRis Semdgomi gavrceleba misi mflobeli viwro jgufis gareT pirveli — uamravi zedapiruli msgavsebis miuxedavad is ar warimarTeba aSS-ssrk-s
(aSS, ssrk, didi britaneTi, safrangeTi, CineTi) mkveTrad gazrdida globaluri mtruli TanamSromlobis msgavsad. CineTi bevrad ukeT marTuli, organizebuli da
strategiuli ganusazRvrelobis dones da safrTxes Seuqmnida orives usafrTxoebas. mizanmimarTuli qveyanaa, vidre sabWoTa kavSiri odesme iyo. mas imperiuli hegemoniis
miuxedavad amisa, maTma winaaRmdegobam ar dauSva iseTi efeqturi meqanizmebis Seqmna, mSeneblobisa da cxovrebaSi gatarebis aTobiT saukunis gamocdileba gaaCnia. misTvis
romlebic gaiTvaliswinebdnen legalur Zaldatanebas am xelSekrulebis pirobebis momavali konfrontacia mxolod kidev erTi epizodia mis istoriaSi, romelic
damrRvevi qveynebis mimarT. Sedegad, pirveli, vinc Seqmna birTvuli iaraRis aTaswleulebs moiTvlis — raRac ocdameore dinastiis gafurCqvnisa da dacemis msgavsi.
damoukidebeli arsenali (SesaZloa msoflioSi sididiT mesame, magram oficialurad amas meore — sabWoTa kavSiri Caeba civ omSi germaniasTan mopovebuli gamarjvebis Semdeg,
dRemde ar aRiarebs) da SerCa es qmedeba, iyo israeli. mas mogvianebiT, 1990-ian wlebSi, romlis Semdegac is sabolood gonze verc movida. misTvis aSS-Tan winaaRmdegoba saboloo
miyvnen indoeTi da pakistani — tradiciuli Seurigebeli moqiSpeebi da “daisajnen” aSS-s damarcxebis mniSvnelovani, magram ara gadamwyveti faqtori iyo. meore mxriv, CineTi
SedarebiT rbili moklevadiani sanqciebiTa da ukmayofilebis gamoxatviT. orive imdenad uaxlovdeba am konfrontacias rogorc Tanamedrove msoflios erT-erTi yvelaze
mniSvnelovani regionaluri moTamaSea, rom maT mimarT ufro sastiki sanqciebis gamoyeneba warmatebuli saxelmwifo, romelic jer kidev ikrebs Zalebs, jer kidev Sorsaa Tavisi
ubralod SeuZlebeli iyo, miT umetes pakistanis mimarT, romelic aSS erT-erTi yvelaze ekonomikuri warmatebis mwvervalidan. garda amisa, rogorc qveyana, romelmac miaRwia
mniSvnelovani mokavSirea msoflioSi. Crdilo korea mravali wlis manZilze SantaJs uwevs arnaxul warmatebas aSS-s interesebis daufaravi ugulvebelyofis procesSi, CineTi
aRmosavleT azias mis gankargulebaSi viTom arsebuli birTvuli iaraRiT, magram ar warmoadgens gansakuTrebiT misabaZ samoqmedo magaliTs bevri qveynisaTvis (gansakuTrebiT
ganicdis araviTar Sesabamis sanqciebs. qveyana aSS-s uSualo interesebis sferos gareT laTinur amerikasa da afrikaSi, romlebTac ar gaaCniaT imperiul CineTTan urTierTobis
imyofeba, xolo misi mezobeli qveynebi sxvadasxva mizezebiT an ar arian daiteresebulebi uSualo istoriuli gamocdileba). Sesabamisad mas sakmaod advilad SeuZlia gamoiwvios
mimarTon gadamWrel zomebs mis mimarT (samxreTi korea, CineTi), an ar SeuZliaT amis cvlilebebi globaluri urTierTobebis arsebul sistemaSi iseTi qveynebis koaliciis

42 111
efuZneboda saxelmwifo warmoebis wess, ver moaxerxa Sesabamisi mogebis miReba im gakeTeba (iaponia). meore mxriv, erayis mier 1970-ian wlebSi aSenebuli birTvuli reaqtori
kontrolidan romelsac is amyarebda (ama Tu im gziT) qveynebsa da teritoriebze iyo ganadgurebuli israelis sahaero dartymiT, radganac mas potenciurad SeeZlo zarali
msoflios garSemo. piriqiT, praqtikulad nebismieri aseTi mokavSire mZime tvirTad mieyenebina israelisa da aSS-s interesebisaTvis regionSi, plus aSS-Tan “gansakuTrebuli
awveboda sabWoTa ekonomikas. urTierTobebis” Sedegad israels Seswevs unari daarRvios saerTaSoriso samarTlis
sabWoTa kavSirma Seasrula Tavisi istoriuli misia da datova msoflio asparezi 1991 normebi misTvis yovelgvari arasasurveli Sedegis gareSe.
wels, Tumca amis Semdeg globalur urTierTobebSi uzarmazari sicariele Seiqmna.
globalizaciis dRevandeli etapis umTavresi problema SemdegSia - SesaZlebelia Tu ara
SenarCundes iseTi urTierTobaTa sistema, romelic moiTxovs ori antagonisturad mTavari problema saerTaSoriso reJimebTan mimarTebaSi imaSia, rom arsebobs maTi
ganwyobili metoqis arsebobas gamarTulad muSaobisaTvis, im SemTxvevaSi, Tu erT-erTi realizaciis universaluri principebi (saerTaSoriso samarTali), magram ar arsebobs am
aseTi moTamaSe ubralod gaqra? Tu saWiroa urTierTobaTa raime axali sistemis Seqmna, principebis cxovrebaSi gamtarebeli efeqturi, momuSave meqanizi.
romelic miscems msoflios saSualebas SeinarCunos SedarebiTi stabiluroba da 1945 wels Seqmnili gaerTianebuli erebis organizacia aris erTaderTi, romelsac
ganviTarebis pozitiuri trendebi? SeuZlia formalurad ganacxados pretenzia globalur masStabSi sayovelTao mSvidobis
meore mxriv, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg globalur urTierTobaTa sistemam dacvaze, saxelmwifoTa Soris TanamSromlobis uzrunvelyofaze ekonomikuri, socialuri,
ganicada rigi xiluli cvlilebebisa. amas agreTve mohyva mTeli rigi axali problemebis kulturuli da humanitaruli problemebis gadasaWrelad, adamianis ZiriTadi uflebebis
gamoCena, romelTa didi nawilic ukavSirdeba aSS-s rogorc erTaderT darCenil wamyvan sayovelTao pativiscemis uzrunvelyofaze.
globalur moTamaSes. amave dros, misi struqtura asaxavs meore msoflio omis dasasrulis realiebs, da
cxadia, SeerTebuli Statebi maTi mrisxane mowinaaRmdegis gaqrobis Semdeg, bevrad naklebad mosaxerxebelia msoflio politikis globalizaciis procesSi Seqmnili
ufro Tavisuflad grZnoben Tavs imisaTvis, rom gaataron sakuTari interesebi msoflioSi problemebis gadasaWrelad. uSiSroebis sabWos vetos uflebis mqone xuTi qveynidan sami
ise, rogorc es maT awyobT. maT unari SeswevT ugulvebelyon nebismieri opozicia, gaeros (aSS, didi britaneTi, safrangeTi) warmoadgens yvelaze tipur demokratiul,
magvari formaluri saerTaSoriso institutebis CaTvliT, iseve rogorc maTi uaxloesi kapitalistur sazogadoebas, xolo darCenili ori (ssrk/ruseTi da CineTi) aris maTi
evropeli mokavSireebis megobruli winaaRmdegoba. sxva SedegebTan erTad es aZlevs aSS-s principulad antagonisturi, yvelaze tipuri aziuri, piramiduli sazogadoebrivi
saSualebas imoqmedos SerCeviT, ar miaqcios yuradReba im qveynebs, regionebsa Tu sistemis warmomadgeneli. mxolod es faqti gamoricxavda (da gamoricxavs) konstruqciul
procesebs, romlebic maTi uSualo, mimdinare interesebis sferoSi ar xvdebian. magaliTad TanamSromlobasa da konsensusis miRebas principuli, globaluri masStabis politikuri
aSS aZlevs Tavs uflebas TiTqmis mTlianad ugulvebelyos is procesebi, romlebic problemebis Taobaze. amas isic emateba, rom uSiSroebis sabWos oTxi wevris (aSS-s garda)
viTardeba sub-saharis afrikaSi, Tumca es swored is regionia, romelsac msoflios SesaZlebloba gamoiyenos vetos ufleba, maqsimalurad uaxlovebs maT wamyvani globaluri
wamyvani qveynis yuradReba yvelaze Zalian sWirdeba. amave dros, es uCens mas cdunebas moTamaSis statuss mniSvnelovani msoflio problemebis gadawyvetis procesSi, xSirad
Caerios ufro xSirad da ufro met adgilas msoflioSi, iq sadac mis interesebs uqmnis maT cdunebas mimarTos mas igive aSS-s jibrze.
SesaZlebelia safrTxe emuqrebodeT. rac Seexeba gaeros generalur asambleas, is xSirad soflis yrilobas waagavs, sadac
marcxis fasic (rogorc saSinao, aseve sagareo) am qveynisaTvis agreTve ganuzomlad yvela xmamaRla Tavisas gaiZaxis. aSS-s yofili saxelmwifo mdivani madlen olbraiti
izrdeba, iqidan gamomdinare, rom aRar arsebobs imdenad Zlieri mowinaaRmdege, romelzec xumrobda, rom “gaeroSi imdeni firmis prezidentia, ramdeni qveyanac aris warmodgenili,
SesaZlebeli iqneboda mcdari gadawyvetilebebis Sedegebis gadabraleba. ufro meti, aSS, xolo yoveli maTgani gansxvavebul enaze laparakobs, gaaCnia gansakuTrebuli
rogorc erTaderTi darCenili msoflio super saxelmwifo faqtiurad proJeqtorebis prioritetebi da umuSevari siZe, romelsac xelfasi sWirdeba”.
SuqSia moqceuli, ramac is kritikis iol samizned gadaaqcia. bevrisaTvis (aSS-s igive madlen olbraitis monacemebiT, 2003 wels gaeros wliuri biujeti oTxi wamyvani
mokavSireebis CaTvliT) lamis aris Cvevad gadaiqca SeerTebul Statebze yvela im ofisis (niu iorkSi, JenevaSi, nairobiSi, venaSi) da xuTi regionaluri komisiis muSaobaze
problemis gadabraleba, romelTac adgili aqvs msoflioSi, nebismieri adgilobrivi Seadgenda 1.25 miliard amerikul dolars, anu imdens, ramdensac pentagoni xarjavda yovel
Cavardnisa Tu krizisis interpretacia rogorc amerikis Carevis Sedegis ama Tu im 32 saaTSi. xolo gaeros sistemaSi mTlianad dasaqmebuli iyo 50 aTasze odnav meti adamiani,
mocemuli qveynis saSinao saqmeebSi. anu mxolod 2 aTasiT meti, vidre emsaxureboda SvedeTis dedaqalaq stoqholms. gaeros
is siZneleebic, romelic warmoiqmneba globaluri urTierTobebis sistemis jamuri wliuri xarjebi misi yvela fondebis, programebisa da specializirebuli
Camoyalibebis procesSi, agreTve bevrad ufro mravalferovani gaxda. SedarebiT advilia saagentoebis CaTvliT, Seadgenda niu iorkis saqalaqo biujetis daaxloebiT erT
msoflios wamyvani qveynisaTvis yurad iRos SedarebiT mcire raodenobis mowinaaRmdegisa meoTxeds. 68
Tu mokavSiris sakmaod kargad cnobili Tvisebebi (dadebiTi Tu uaryofiTi) da maTze e.i. nebismieri parametriT, dRevandeli warmodgenebiT, gaero sakmaod patara,
dayrdnobiT dadegmos sakuTari qmedeba. bevrad ufro rTulia dagegmo da imoqmedo mcirebiujetiani organizaciaa, romlis realuri SesaZleblobebi naklebad Seesabameba mis
efeqturad, rodesac imave qveyanas saqme aqvs uamrav mowinaaRmdegesTan (romelTaganac winaSe dayenebuli amocanebis masStabebsa da sirTules.
bevrs dRes ar gaaCnia formaluri statusi, marTvis centri Tu konkretuli am organizacias gaaCnda (da dResac gaaCnia) moqmedebis Tavisufleba humanitaruli,
adgilmdebareoba), konfliqturi interesebiT da/an mkafiod gamokveTili interesebis ganaTlebis, jandacvis, an (SedarebiT naklebad) bunebrivi garemos dacvis sferoebSi,
gareSe. am situaciaSi ganusazRvrelobis done mkveTrad matulobs. sadac misi miRwevebi friad StambeWdavia (ixileT Tavi 4.1).
es mdgomareoba aseve gazviadebulia imiT, rom is qveynebi, romlebic aSS mokavSireebad amave dros, is Zalian SezRudulia im SemTxvevaSi, Tu misi moqmedeba SesaZlebelia
mogvevlinebian (ufro swored ase warmoaCenen sakuTar Tavs) cal-calke imdenad Zlierebi ar winaaRmdegobaSi movides wamyvani globaluri moTamaSeebis politikur interesebTan.
arian, rom gasaWirSi realurad daexmaron, an saWiroebis SemTxvevaSi winaaRmdegoba gauwion. civi omis procesSi aSS-ma da ssrk-ma faqtobrivad gadaaqcies gaero iseT asparezad,
es gansakuTrebiT exeba aSS evropel mokavSireebs, radgan evrogaerTianeba jer ver romelsac iyenebdnen erTmaneTze RvarZlis gadmosanTxevad, agrZelebdnen iq Tavis
Camoyalibda rogorc erTiani, damoukidebeli, efeqturi politikuri erToba, xolo cal- globalur paeqrobas. Sedegad am wlebis ganmavlobaSi gaeros faqtiurad
calke iseT mZimewonosnebsac, rogorebicaa germania, safrangeTi Tu inglisi ver SeaqvT qmediTunarianoba hqonda dakarguli, rogorc damoukidebel moTamaSes aqtualuri
sakadrisi wvlili globaluri urTierTobebis Tanamedrove sistemis CamoyalibebaSi. globaluri problemebis (gansakuTrebiT politikuris) gadawyvetis procesSi.
rogorc dRevandeli gadmosaxedidan Cans, Gglobalizaciis Tanamedrove etapis ZiriTadi problemebis mogvareba xdeboda aSS-sa da ssrk-s mier, xolo gaeros maTi
siZnele isaa, rom aSS agrZelebs moqmedebas im Zvel strategiul azrovnebaze dayrdnobiT, gadawyvetilebebis formaluri gaformebis neba eZleoda (ase moxda, magaliTad, 1967 da
romelic Camouyalibda globaluri konfrontaciis periodSi. man ver moaxerxa iseTi axali 1973 arabul-israelis saomari moqmedebebis Sewyvetis procesSi).
ideebis, faseulobebis, politikis Camoyalibeba da cxovrebaSi gatareba, romlebic gaeros arsebobis manZilze iyo mxolod ori SemTxveva, rodesac man SesZlo gadamwyveti,
principulad gansxvavdeba civi omis periodSi gamoiyenebulisagan. ufro metic, mTeli efeqturi zomebis miReba iseTi regionaluri konfliqtebis mogvarebis mizniT, romelic
aTwleuli sabWoTa kavSiris gadaSenebis Semdeg aSS-s globaluri qmedeba saeWvod potenciurad SesaZlebelia globalur muqaris donemde ganviTarebuliyo. pirvelad es
gamoiyureboda rogorc axali strategiuli mowinaaRmdegis Zebna gardacvlilis sanacvlod. moxda rodesac Crdilo korea SeiWra samxreTSi 1950 wels, da meored, rodesac erayma
mas Semdeg rac man ipova (ufro swored ki daniSna) aseTi mowinaaRmdege globaluri teroris moaxdina kuveiTis okupacia 1990 wels. pirvel SemTxvevaSi, uSiSroebis sabWom moaxerxa

110 43
agresoris winaaRmdeg mimarTuli gadawyvetilebis miReba imitom, rom am dros sabWoTa veb-gverdebs; xolo Google-m 2006 wels gaSvebuli Cinurenovani versiidan ubralod amoiRo
kavSiri mis muSaobas boikotirebda, xolo 1990 wels ssrk imdenad dasustebuli iyo, rom is veb-gverdebi, romlebic adgilobriv xelisuflebas ar moswons.
veRar ewinaaRmdegeboda dasavleTis nebas. 2004 wlis bolosaTvis internetis momxmareblebi msoflioSi Semdegnairad iyvnen
gaero daufaravad amayobs imiT, rom misi jarebi manawileobdnen da monawileoben ganawilebulebi:
samSvidobo operaciebSi msoflios mraval kuTxeSi. amave dros, es xdeba ZiriTadad maSin da internetis momxmarebelTa wili %
iseT adgilebSi, sadac wamyvani globaluri moTamaSeebi ar arian dainteresebuli aiRon regionis mosaxleobaSi msoflio momxmareblebSi
sakuTar Tavze ama Tu im lokaluri problemis mogvareba. afrika 1.4 1.6
gaero damoukideblad friad uZluria moagvaros seriozuli lokaluri konfliqtebi, azia 7.4 32.6
maSinac ki, rodesac misi jarebi masStaburi genocidis uSualo mowmeebi xdebian. ase moxda, evropa 31.6 28.3
magaliTad, 1990-ian wlebSi ruandisa da bosniis cnobili genocidebis dros, romelic axlo aRmosavleTi 6.7 2.1
ganviTarda gaeros samSvidobo kontingentis Tvalwin. 2006 wlis gazafxulze is ver Crdilo amerika 66.5 26.7
axerxebda sami wlis manZilze ganviTarebuli genocidis Sewyvetas sudanis dasavleT laTinuri amerika
provinciaSi — darfurSi. /karibebi 10.1 6.8
rodesac wamyvan globalur moTamaSeebs gaaCniaT dedamiwaze mimdinare romelime avstralia/okeania 47.4 1.9
procesSi Carevis uSualo interesi, isini advilad akeTebdnen amas miuxedavad imisa, rom wyaro: http://www.internetworldstats.com/stats.htm
gaeros wevrebis udidesi nawili SesaZlebelia amis wanaaRmdegi iyos. rogorc aSS, aseve
sabWoTa kavSiri, regularulad akeTebdnen amas civi omis dros; xolo aSS agrZelebs aseT
moqmedebas dResac. is magaliTad SeiWra eraySi 2003 wels, miuxedavad imisa, rom gaeros
mandati aseT qmedebaze ar hqonda. amitom xdeba, rom raime seriozuli lokaluri
konfliqtis mogvarebis aucileblobis SemTxvevaSi, dainteresebuli mxareebi axdenen ara
gaeros, aramed globaluri moTamaSeebis lobirebas. igive darfuris problema, rogorc daskvna — globaluri politika erayis Semdeg
Cans, maSin mogvardeba, Tu vinme moaxerxebs am procesSi aSS-s administraciis aqtiur
Carevas. nebismieri msxvilmasStabiani movlena, bunebrivia is Tu sazogadoebrivi, gamoirCeva
saboloo jamSi dRevandel msoflioSi nebismieri saerTaSoriso politikuri reJimi, didi inerciiT. procesebi, situaciebi, urTierTobebi SenarCundeba didi xnis manZilze
miuxedavad imisa, dafuZnebulia araformalur, Tu kanonis Zalis mqone wesebsa da maTi gamomwvevi mizezebis gaqrobis Semdeg. aseTi inerciis yvelaze naTeli magaliTi
standartebze, muSaobs zustad iqamde, sanam romeliRac damoukidebel politikur afrikaa. problemebi, romlebic dRes awuxebs am kontinents, warmoiSva pirveli
subieqts ar gauva misi Ria darRveva. ZiriTadad es xdeba imitom, rom wamyvan globalur globalizaciis dros, rodesac maSindelma wamyvanma globalurma moTamaSeebma daiyves is
moTamaSes (moTamaSeebs) gaaCnia saSualeba, ganucxados msoflios, rom mxolod is midis erTmaneTSi. daiyves ise, rogorc gamouvidaT, adgilobrivi interesebis yovelgvari
swore mimarTulebiT, xolo danarCenebi mas ubralod fexs ver ubamen. xolo misi mibaZviT, gaTvaliswinebis gareSe. e.w. dekolonizaciis procesma meore globalizaciis dros
amisive gakeTeba, ase Tu ise, SeuZliaT sxva politikur subieqtebsac, romlebic an wamyvani ubralod moaxdina am TviTneburi dayofis Sedegebis formalizacia da legalizacia; Tavze
globaluri moTamaSeebis mfarvelobiT sargebloben, an maTi qmedeba, igive moTamaSis moaxvia is xalxebs, romlebsac upirveles yovlisa Tavisi nebiT arasodes miuRiaT masSi
mimdinare interesebis farglebs gareT rCeba. monawileoba. Sedegad, Crdilo afrikis garda, mTeli danarCeni kontinenti ZiriTadad
“wesebis damrRvevi” realurad isjeba mxolod im SemTxvevaSi, Tu aseTi sadamsjelo warmodgenilia naklebad sicocxlisunariani saxelmwifoebiT, romlebic agrZeleben
qmedebiT dainteresebulebi arian wamyvani globaluri moTamaSeebi, anda isevdaisev, Tu arsebobas maTi formaluri sazRvrebis CarCoebSi isevdaisev imitom, rom msoflios
aseTi dasja maT interesebs ar ewinaaRmdegeba. wamyvani Zalebi [daJinebiT] moiTxoven arsebuli situaciis SenarCunebas.
yvelaze mniSvnelovani am SemTxvevaSi ki is aris, rom globalizaciuri procesebis aseTive poziciebidan SesaZlebelia ganvixiloT meore globalizaciac. urTierTobaTa
ganviTarebis TvalsazrisiT, araviTari mniSvneloba ara aqvs, ramdenad legaluria esa Tu is nakrebi, romelic ganapirobebs dRes msoflio sazogadoebrivi ganviTarebis procesebs,
is konkretuli qmedeba, ramdenad Seesabameba is saerTaSoriso samarTlis normebs, romeli Camoyalibda da ganviTarda qveynebis ori blokis sistemuri winaaRmdegobis procesSi,
saerTaSoriso organizaciis sanqciiT xorcieldeba, da a.S. aq mTavaria — visgan romelTac saTaveSi edgnen aSS da ssrk. es procesi xasiaTdeboda Semdegi mniSvnelovani
momdinareobs es qmedeba, ramdenad Zlieria pirveladi biZgi da Sesabamisad globa- TaviseburebebiT:
lizaciuri procesis intensivoba, ra donisa da saxis cvlilebebs iwvevs is misi gavlenis
• miuxedavad aSkara sistemuri uTavsebadobisa da daufaravi mtrobisa, grZelvadian
obieqtebSi.
perspeqtivaSi urTierToba am blokebs Soris (gansakuTrebiT uSualod aSS-sa da ssrk-
igive mosazreba logikurad vrceldeba dedamiwaze arsebul saerTaSoriso organi-
s Soris) SesaZlebelia daxasiaTdes rogorc mtruli TanamSromloba. sakuTari
zaciebzec. magaliTad, “didi rviani” (G-8, aSS, gaerTianebuli samefo, safrangeTi, germania, interesebisaTvis brZolis procesSi maT Seqmnes orivesTvis momgebiani
iaponia, kanada, italia, ruseTi) arasodes yofila formalurad dafuZnebuli, ar gaaCnia urTierTobaTa sistema. aseTma sistemam, miuxedavad imisa, rom uamrav nakls Seicavda,
legaluri statusi, wesdeba, mudmivi struqtura. is faqtiurad warmoadgens misi wevri iTamaSa gadamwyveti roli imaSi, rom minimum oTxi aTeuli wlis manZilze dedamiwaze
qveynebis xelmZRvanelebis “interesebis klubs”. amave dros misi mniSvneloba Tanamedrove interesebis SedarebiT stabiluri balansi iyo daculi.
msofliosTvis minimum ar CamorCeba nebismier sxva, globaluri masStabis formalur
saerTaSoriso organizacias, gaeros CaTvliT. xolo yovelwliuri Sexvedrebis dReebSi is • mxare, romelsac aSS edga saTaveSi (ufro swori iqneboda vTqvaT — TviT aSS) am
maqsimalurad uaxlovdeba wamyvani globaluri moTamaSis statuss, romlis gadawyve- urTierTobebSi aqtiur rols TamaSobda. is axdenda iseTi ideeebis generirebas,
tilebebi axdens gavlenas procesebis Casaxvasa da ganviTarebaze mTel msoflioSi. procesebis Casaxvasa Tu faseulobebis gavrcelebis xelisSewyobas, romlebic
mTlianobaSi, politikuri urTierTobebis Tanamedrove globaluri arqiteqtura isevdaisev grZelvadian perspeqtivaSi ufro mimzidveli aRmoCndnen msofliosaTvis,
faqtobrivad ar Secvlila pirveli globalizaciis Semdeg da isev saeWvod waagavs vidre iseTebi, romelTa ukan ssrk idga. sabWoTa kavSiri, romelic araviTar
SedarebiT rbil piramidul sistemas. aqac uflebebi nawildeba ZiriTadad “zevidan-qveviT” SemTxvevaSi am procesis pasiuri damkvirvebeli ar iyo, mainc maTze reagirebis
- ufro Zlierebidan, ufro sustebisaken, xolo movaleobebi piriqiT — “qvevidan-zeviT”. momxdenis rolSi ufro gamodioda, im gagebiT, rom is ZiriTadad cdilobda
samarTali efeqturad muSaobs mxolod daaxloebiT Tanabari Zalis, ganviTarebis tipisa da mowinaaRmdegis gamowvevis mogeriebas. gansakuTrebiT am winaaRmdegobis bolo etapze
donis mqone politikuri subieqtebis “SreebSi”. arsebobs yvelaze maRla mdgomi subieqti, mas ubralod meorexarisxovani rolis Semsruleblis adgili hqonda miCenili.199
romlidanac modis iseTi signalebis didi umetesoba, romelsac SeuZlia Seitanos • am Sejibrma mowinaaRmdege mxareebs diametralurad sawinaaRmdego Sedegebi moutana.
cvlilebebi globalur politikur urTierTobebSi. amave dros, aseT subieqts gaaCnia SeerTebul Statebs (da maT mokavSireebs) brZolam sakuTari interesebis dasacavad
saSualeba imoqmedos “qvevidan” wamosuli signalebis didi nawilis gaTvaliswinebis gareSe, msoflioSi yvelaferTan erTad moutana axali bazrebis gaxsna da/an Seqmna Sesabamisi
damatebiTi mogebebiTa da ekonomikuri zrdiT. sabWoTa kavSirma, romelic

44 109
gamijna. Zalian xSirad, masobrivi kulturis gavrcelebas adamianebi ganixilaven rogorc rac saboloo jamSi qmnis sistemis destabilizaciis safrTxes.
maTi kulturuli Rirsebis xelyofas da Sesabamisad reagireben, Tumca reaqciis formebi Tanamedrove saerTaSoriso praqtikaSi miRebul terminebSi es situacia ase SeiZleba
SesaZlebelia friad gansxvavdebodes. aRiweros — demokratiis principebi gabatonebulia wamyvan globalur moTamaSeebsa da
magaliTad, safrangeTi ganTqmulia garedan Semosuli maskulturis organizebuli maTTan daaxloebul saxelmwifoebSi, magram am qveynebsa da danarCen msoflios Soris
winaaRmdegobiT. aq mTavroba uSualod ereva procesebSi, kvotebisa da subsidiebis urTierToba ZiriTadad arademokratiulia. angariSgebisa da demokratiuli samarTlis
gamoyenebiT.195 amisaTvis mas emuqrebian evrogaerTianebis biurokratebi, romlebic apireben principebi warmoadgenen Sidasaxelmwifo mSeneblobis amosaval principebs, magram
im daxmarebis limitirebas, romelic SeuZlia gauwios ama Tu im qveyanam mis farglebSi saxelmwifo sazRvrebis miRma isini Canacvlebulia erovnuli interesebis realizaciisken
warmoebul produqcias.196 sxvagan es Sinagani protesti ufro radikalur, spontanur xasiaTs (da maqsimaluri politikuri upiratesobis miRebisaken) swrafviT. demokratia da adamianis
iZens. bevrs miaCnia, rom dRevandeli, farTod gavrcelebuli, religiuri fanatizmi, uflebebi saerTaSoriso urTierTobebSi vrceldeba ganviTarebuli qveynebis SedarebiT
nacionalizmi, traibalizmi, Seuwynarebloba, didwilad warmoadgens reaqcias globaluri viwro, “Sida wris” warmomadgenlebze, magram ara maTze, vinc am “wris” sazRvrebs gareT
kulturuli unifikaciis mcdelobaze. Tumca isevdaisev, es mcdeloba mizandasaxul, gegmiur aris darCenili.69
process ar warmoadgens. is warmatebuli lokaluri proeqtis globaluri Sedegia, romelzec gasagebia, rom aseT sistemas uamravi nakli gaaCnia, rac globalizaciis
globalur doneze reaqcia uaRresad Zneli gasaTvleli iyo (Tu saerTod SesaZlebeli) da misi mowinaaRmdegeebis samarTlian guliswyromas iwvevs. yvelafers rom Tavi davaneboT, jer
iniciatorebis pasuxismgeblobis sferoSi ar moiazreba. samagierod, is dRes gadadis kidev arsebobs globalur procesebze aSS-sa da misi mokavSireebis faqtiuri monopolia.
globaluri politikis pasuxismgeblobis arealSi. amave dros, aseT sistemaSi Zlieri, wamyvani moTamaSis arseboba, romelsac SeuZlia
krizisis dros sakuTar Tavze aiRos pasuxismgebloba, miiRos swrafi, gadamWreli zomebi;
Daxali teqnologiebisa da kulturuli faseulobebis simbiozis klasikur magaliTs, imoqmedos Tu saWiroa danarCeni moTamaSeebis nebis sawinaaRmdegod, saboloo jamSi zrdis
romelic muSaobs erTiani globaluri sub-kulturis Camoyalibebaze warmoadgens sistemis efeqturobasa da saimedoobas. arsebobs sruliad gamarTlebuli mosazreba, rom
interneti da mobiluri telefoni. am orive komunikaciis saSualebis “SeRweva” msoflio wamyvani moTamaSis gaqroba msoflio politikuri urTierTobebis sistemidan gamoiwvevs
mosaxleobaSi uaRresad didia, gansakuTrebiT mobiluri telefonis. globalur destabilizaciasa da qaoss.
es telefoni jer kidev 1983 wels Semovida xmarebaSi, magram uaRresad popularuli aseTi sistema saukeTesoa, rac SesaZlebelia DdRes planetaruli masStabiT arsebobdes.
gaxda 1990-iani wlebis meore naxevridan, rodesac misma teqnikurma daxvewam da mkveTrma is rigi parametriT aRemateba pirveli globalizaciis dros Camoyalibebul sistemas, da
gaiafebam xelmisawvdomi gaxada is ganviTarebadi qveynebis mosaxleobisaTvisac. 2004 wlis rac mTavaria, evoluciis potenciali gaaCnia. bolos da bolos, masSi potenciurad
bolosaTvis msoflioSi 1.76 miliardi mobiluri telefonis xelmomweri iricxeboda, anu monawileobis miReba SeuZlia TiTqmis or aseul formalurad damoukidebel moTamaSes.
mTeli mosaxleobis meoTxedze meti. mobiluri telefonebis raodenobam ukve SesamCnevad 2.3. globalizaciis erT-erT yvelaze mniSvnelovan da xilul Sedegs warmoadgens
gauswro fiqsirebuli satelefono xazebis raodenobas (1.21 miliardi). evropis xuT politikuri procesebis organizaciisa da marTvis ideebis, koncepciebis, meqanizmebisa da
qveyanaSi yovel 100 mosaxleze 100 meti mobiluri telefoni modis, xolo luqsemburgSi es institutebis sakmaod SezRuduli nakrebis gavrceleba mTel msoflioSi. arian ra
raodenoba 138-s udris, rac absoluturi msoflio rekordia. evropis rig qveynebSi, msoflio politikis globalizaciis Sedegebi, isini erTdroulad mis umniSvnelovanes
agreTve, daiwyo fiqsirebuli satelefono xazebis raodenobis absoluturi Semcireba.197 agentebs warmoadgenen. yvela es idea, koncepcia, meqanizmi Tu instituti Seiqmna
principSi, mobiluri telefonebi ufro ganviTarebad qveynebs “moergo”. aq maTi qselebis konkretul istoriul momentSi, konkretuli qveynebis mcire jgufis (dasavleTi evropis
teqnikurad ganviTareba ufro advilia, amitom momxmarebelTa raodenobac metia, miuxedavad qveynebi da aSS) konkretuli interesebidan gamomdinare da am qveynebis konkretuli
imisa, rom isini “tradiciul” telefonze ufro Zviria. aq 2004 wels maT momxmarebelTa 56% politikuri amocanebis gadaWras emsaxureboda. maTi danergva danarCen msoflioSi,
iricxeboda, xolo 2000 wlidan moyolebuli maTze movida msoflio bazris zrdis TiTqmis 4/5. rogorc es sazogadod xdeba globalizaciis procesSi, nebayoflobiT-iZulebiTi iyo.
igive SedarebiT Rarib CineTSi mobiluri aqvs daaxloebiT yovel meoTxe mosaxles, magram es mniSvnelovania imis gaTvaliswineba, rom nebismier sazogadoebaSi kultura,
335 milioni adamiania. ruseTSi momxmarebelTa raodenoba gaizarda 60%-T 2004 wlis cxra tradiciebi, faseulobaTa sistema (rasakvirvelia religiiis CaTvliT) asruleben
TveSi. iq axla mobiluri mosaxleobis 51%-ze mets aqvs. honkongSi yovel 100 mosaxleze 119 erTgvari imunuri sistemis rols. es sistema moqmedebs rogorc filtri, romelic
mobiluri telefoni modis. amave dros, SeerTebuli StatebSi mobiluri telefonebi hqonda cdilobs ar dauSvas am sazogadoebaSi iseTi idea, koncepcia, meqanizmi Tu instituti,
mTeli mosaxleobis 62.1%-s, rac, magaliTad, naklebia, vidre karibis kunZulebis umetesobaze. romelsac SeuZlia gamoiwvios sazogadoebaSi arsebuli status quos darRveva.
am qveyanaSi momxmareblebi yvela saxis kompaniebs Soris yvelaze naklebaT arian kmayofili idealur SemTxvevaSi filtri ar gaatarebs iseT koncepciasa Tu instituts, romlis
tradiciuli telefonis kompaniebis momsaxurebiT, xolo maT Semdeg yvelaze metad mobiluri danergvac sazogadoebas SeiZleba ar awyobdes. realur cxovrebaSi rasakvirvelia, TviT
telefonebis kompaniebi ezizRebaT. 198 filtri SeiZleba iyos susti an cudaT muSaobdes; anda ideebi da institutebi, Tu maTi
gansxvavebiT mobiluri telefonebisagan, interneti mainc ZiriTadad ganviTarebuli mxardamWeri (matarebeli) gare Zala, SesaZlebelia imdenad Zlieri iyos, rom nebismieri
qveynebisaTvis damaxasiaTebel mivlenad rCeba. msoflioSi mosaxleobis daaxloebiT 13% adgilobrivi winaaRmdegoba dajabnos. dRes msoflioSi cota qveyana moiZebneba, romelsac
CarTulia internetSi, Tumca yvelaze ganviTarebul qveynebSi aseTebis wili mTeli SeuZlia Riad ugulvebelyos dasavleTis ganviTarebuli qveynebidan momdinare politikis
mosaxleobis naxevarze metia. internetis momxmarebelTa yvelaze maRali wili msoflioSi koncepciebi Tu instrumentebi (magaliTad igive CineTi).
islandiasa, SvedeTsa da maltazea — Sesabamisad 77 da 75-75%. udides umetesoba SemTxvevaSi, damokidebuli konkretul socialur-ekonomikur,
aq, rasakvirvelia, ZiriTad rols TamaSobs misi teqnikuri aRWurvilobis Rirebuleba politikur, istoriul konteqstze, sazogadoeba axdens ideis Tu meqanizmis trasfor-
(kompiuteri da fiqsirebuli xazebi), magram aranakleb mniSvnelovania isic, rom interneti macias da adaptacias sakuTari prioritetebidan da SesaZleblobebidan gamomdinare. e.i.
ufro did moTxovnebs uyenebs misi momxmareblis ganaTlebis dones. plus bevri qveyana saboloo jamSi inergeba ara maTi esa Tu is ukve arsebuli modeli, aramed konkretuli
diqtatoruli an naxevrad-diqtatoruli reJimebiT, Tu pirdapir ar krZalavs informaciis adgilobrivi varianti. faqtiurad, uxeSad rom vTqvaT, gamodis is, rac gamodis.
Tavisufali gacvlis am ubadlo saSualebas, cdilobs is maqsimalurad SezRudos. Sedegad idea, koncepcia, meqanizmi Tu instituti SesaZlebelia sakmaod axlos iyos
faqtiurad ganviTarebadi qveynebis doneze arsebobs pirdapiri korelacia qveynis garedan SemoTavazebul variantTan, mniSvnelovnad gansxvavdebodes misgan, SeinarCunos
“gaxsnilobas” Soris, erTi mxriv, da internetisa da mobiluri telefonebis gavrcelebas masTan mxolod formaluri msgavseba, gadaiqces mis sawinaaRmdego movlenad.
Soris, meore mxriv. igive CineTSi akrZaluri internet-gverdebis raodenoba aTasebs im ideebs, koncepciebs, meqanizmebsa da institutebs Soris, romelic gavrcelda
moiTvlis da akrZalvis kontroli Zalian mkacria. aq zogierTi SefasebiT 30 aTas msoflioSi politikis globalizaciis Sedegad, ZiriTadia — saxelmwifo suvereniteti,
adamianamde monawileobs internetis cenzuris procesSi da ebrZvis legalur saitebze erovnuli saxelmwifo, axali globaluri moTamaSeebi, demokratia da adamianis uflebebi.
xelisuflebisaTvis iseTi “gamaRizianebeli” sityvaTa SeTanxmebebis gamoCenas, saxelmwifo suverenitetis problema gaxda aqtualuri globalizaciis dRevandel
rogorebicaa “adamianis uflebebi” Tu “sityvis Tavisufleba”. ufro metic, rogorc sCans, etapze, imasTan dakavSirebiT, rom msoflios qveynebis udidesi umetesobis realuri
iseTi wamyvani internetis momsaxurebis mimwodeblebi, rogoric, magaliTad, Yahoo! statusi modis winaaRmdegobaSi suverenitetis tradiciulad aRiarebul da forma-
atyobineben xelisuflebas im pirovnebebis Sesaxeb, romlebic iZieben misTvis arasaimedo lizebul cnebasTan. saxelmwifosTan mimarTebaSi, suvereniteti warmoadgens umaRlesi

108 45
politikuri nebis (e.i. sakanonmdeblos, sasamarTlos, da/an aRmasrulebelis) Microsoft-is top-menejerebs). sadac ki ar unda moRvaweobdnen es adamianebi, isini moiTxoven,
ganxorcielebis uflebas; xelisuflebis Zalauflebis ganxorcielebas xelSeuxebeli, rom adgilze maT Seuqmnan saqmianobisa da yofacxovrebis iseTi pirobebi, romlebic maTi
formalurad aRiarebuli sazRvrebis farglebSi. warmodgeniT optimaluria. maTi realuri “wona” imdenad didia, rom nebismieri qveyana,
aseTi koncefcia gaxda sayovelTaod aRiarebuli ZiriTadad me-19 saukunis meore romelsac surs maTTan urTierToba, iZulebulia maTi wesebiT iTamaSos. faqtiurad am
naxevarSi, rodesac teritoriuli suvereniteti, saxelmwifoTa formaluri adamianebis saxiT saqme gvaqvs globaluri moqalaqeebis pirvel jgufTan.191
Tanasworuflebianoba, Caurevloba formalurad aRiarebuli, damoukidebeli qveynebis
Sinagan saqmeebSi, gaxda saerTaSoriso sazogadoebis moqmedebis amosavali principi. am
dros, saerTaSoriso sazogadoeba, rogorc aseTi, warmodgenili iyo realurad mxolod rasakvirvelia, zedmetad kategoriuli iqneboda am globaluri procesis didi nawilis
evropuli qveynebis nawiliT, aSS-T, ruseTiTa da iaponiiT. yvela danarCeni formalurad calsaxad uaryofiTad Sefaseba, Tumca bevri dadebiTis moZebnac masSi Znelia. imis
damoukidebeli qveynebis suverenitets isini maincdamainc pativs ar scemdnen da aRiarebacaa saWiro, rom is obieqturad gardauvalia. am tipis procesebTan gamklaveba
yuradRebas ar aqcevdnen. friad rTulia (im SemTxvevaSic, Tu amis aucilebloba saerTod igrZnoba) — is faqtiurad
rasakvirvelia, ramdenime, daaxloebiT erTnairi tipisa da ganviTarebis donis qveynis yvelgan aRwevs, iseT izolirebul sazogadoebebSic ki, rogoric winaT sabWoTa kavSiri
mimarT, am principis aRiareba da dacva SedarebiT advili iyo. magram meore globalizaciis iyo, plus mosaxleobis udidesi umetesoba mas rogorc uaryofiTs araviTar SemTxvevaSi ar
dadgomasTan erTad aRmoCnda, rom axali damoukidebeli qveynebis udides umetesobas aRiqvams — piriqiT, is masisaTvis uaRresad mimzidvelia.
aseTi tipis suverenitetis ganxorcielebis organizaciuli, materialuri, Tu finansuri rac Seexeba imas, rom am procesis warmoqmna da ganviTareba ZiriTadad aSS-s ukavSirdeba da
saSualeba ar gaaCnda. ufro metic, aTobiT formalurad damoukidebel qveyanas ar SeuZlia rogorc misi mizandasaxuli eqspansia ganixileba. es isevdaisev kerZo biznesis iniciativaa,
funqcionireba uwyveti, grZelvadiani ucxouri “ganviTarebis daxmarebis” gareSe. romelSic aSS-s mTavroba minimalurad ereva, xolo biznesi ki sapasuxod maqsimalurad
gasagebia, rom aseTi qveynebisaTvis suvereniteti samarTlebriv fiqcias warmoadgens. politikurad koreqtulia da cdilobs xelmZRvanelobaSi arsebuli tendenciebi droze da
msoflios wamyvani globaluri moTamaSeebi aseve Riad acxadebdnen Tavis uflebas sworad Seityos (klasikuri magaliTi, rodesac 1980-ian wlebSi amerikuli kinoxelovneba
Careuliyvnen nebismieri qveynis saSinao saqmeebSi sakuTari ideeebis cxovrebaSi masobrivad uSvebda kinofilmebs, sadac aucileblad ori mTavari gmiri iyo — TeTri da
gatarebisa da Tavisi usafrTxoebis uzrunvelyofis sababiT (aSS amas dResac akeTebs — afroamerikeli, romlebic erTad ebrZodnen saerTo mters).192
ixileT konkretuli SemTxveva 2). is, rom swored amerikelebi arian yvelaze aqtiurebi masobrivi kulturis warmoebaSi da
formalurad suverenuli qveynebis Sinagan saqmeebSi gansakuTrebul SemTxvevebSi yvelaze warmatebulebi, pirvel rigSi, imiTia ganpirobebuli, rom xelovnebis saqonlad
(vTqvaT mSvidobisa da wesrigis aRsadgenad) Carevis ufleba gaaCnia gaerosac. sakmaod gadaqcevis biznes-modeli maT mieraa gamogonebuli da maT dResac gaaCniaT didi
zRudavs Tavisi wevrebis formalur suverenitets evrogaerTianebac. “SedarebiTi upiratesoba” (comparative advantage) konkurentebis mimarT. es ZiriTadad imis
amas ukanasknel wlebSi isic daemata, rom Tanamedrove globaluri nakadebis udidesi xarjze xdeba, rom gadamwyveti upiratesoba aseTi tipis konkureciis procesSi aqvT
nawilis (ZiriTadad eleqtronulis, Tu kriminaluris), efeqturi kontroli arc erT firmebs, romelTac gaaCniaT marketingisa da gavrcelebis meti resursebi -e.i.
saxelmwifos principulad ar ZaluZs; xolo sxvadasxva tipis globaluri gacvlebis amerikulebs. imas, rom, magaliTad, amerikuli kinostudiebis nawilis patronebi 1980-iani
intensivoba imdenad didia, rom maTi kontrolis mcdeloba saxelmwifo suverenitetis wlebidan iaponelebi arian, naklebi mniSvneloba aqvs.
tradiciuli cnebidan gamomdinare, ara marto naklebad SesaZlebelia, aramed mavnec ki. garda amisa, uyvarT amerika Tu ara, is msoflios masobrivi momxmareblisaTvis mainc
yvelaferma aman gamoiwvia saxelmwifo suverenitetis tradiciuli cnebis erozia. dRes yvelaze mimzidveli qveyanaa da mis realiebze agebuli miTologiac Sesabamisad yvelaze
imazec ki aris saubari, rom msoflioSi arsebobs erTaderTi realurad suverenuli gavleniania. igive italieli, miT umetes, indoeli an brazilieli ver gamodgeba “idealur
saxelmwifo — SeerTebuli Statebi, romelsac SeuZlia principSi Caerios msoflios gmirad” — amisaTvis maTi qveynebi da cxovrebis wesi sakmarisad mimzidveli ar aris
nebismieri qveynis Sinagan saqmeebSi, magram SeuZlia ar dauSvas vinmes mier misi politikuri (ramdenic ar unda Rvaron diasaxlisebma cremli indur kinofilmebsa Tu braziliur
suverenitetis Selaxva. serialebze).
amis Semdeg, suverenitetis donis Semcirebis Sesabamisad, modian CineTi da indoeTi, daaxloebiT aseve problematurad aRiqveba bevris mier inglisuri enis (misi amerikuli
ubralod im mizeziT, rom isini imdenad didebi arian, aSS-ma rom moindomos kidec maTi variantis) gavrceleba msoflioSi, rogorc kulturaTaSorisi komunikaciis ZiriTadi
suverenitetis Selaxva, principSi gaugebaria, es rogor unda ganaxorcielos saSualebis. inglisuris gavlena msoflios ganviTarebaze aseve xasiaTdeba rogorc “lin-
praqtikulad. suverenulad iTvleba agreTve ruseTi, imasTan dakavSirebiT, rom is gvistikuri imperializmi”. amave dros, inglisuri enis gavrceleba imdenad intensiuria,
erTaderTia dedamiwaze, visac gaaCnia teqnikuri SesaZlebloba miayenos aSS-s rom British Council-s SefasebiT 2015 wlisaTvis msoflios mosaxleobis naxevari ilaparakebs
gamanadgurebeli dartyma birTvuli iaraRis gamoyenebiT. inglisurad, xolo or miliardamde adamiani daiwyebs am enis Seswavlas momavali aTi wlis
yvela danarCen SemTxvevaSi, nebismieri calke aRebuli qveynis suvereniteti naklebad ganmavlobaSi.193
Seesabameba mis tradiciul cnebas. is warmoadgens sakmaod mravalricxovani, Sida da gare inglisuris aseTi gavrceleba isevdaisev ar unda iyos aRqmuli rogorc mizandasaxuli
faqtorebis kombinaciis Sedegs, da ganicdis cvlilebas droSi. faqtiurad, dRes SeiZleba eqspansia, es msoflios ganviTarebis sasicocxlo moTxovnilebaa. globalizebul deda-
imis Tqma, rom saxelmwifo suvereniteti warmoadgens ara marto, da ara imdenad, umaRlesi miwaze aucileblad saWiroa urTierTobis erTiani ena. Tavis droze, meoce saukunis
politikuri nebis ganxorcielebis SesaZleblobas xelSeuxebeli sazRvrebis farglebSi, pirvel naxevarSi, yvelasaTvis misaRebi xelovnuri enebis Seqmnis cdebic ki iyo, romelTa
ramdenadac qveynis xelmZRvanelobis SesaZleblobas, ganaxorcielos sakuTari Soris erT-erTi - “esperanto”, sakmaod cnobili iyo evropel inteleqtualebs Soris mainc.
politikuri nebis formireba da realizacia garedan Carevis gareSe (ufro swored, is is, rom, saboloo jamSi, inglisurma daikava msoflio sakomunikacio saSualebis adgili,
damokidebulia am Carevis wyaroebis raodenobaze, Carevis intensiurobasa da sruliad logikuria da gamomdinareobs im rolidan, romelsac obieqturad TamaSobs
xangrZlivobaze). qveyana sazogadod miT ufro suverenulia, rac meti SesaZlebloba SeerTebuli Statebi (plus sxva inglisurenovani qveynebi) dRevandeli msoflios
gaaCnia gaaneitralos sakuTar funqcionirebaze gareSe Zalebis (sxva qveynebis, ganviTarebaSi.
saerTaSoriso organizaciebis Tu, calkeul SemTxvevebSi, multinacionaluri kompaniebis) aRmoCnda, rom dReisaTvis inglisuris roli imdenad didia, rom qveyana, romlis
gavlena. mosaxleoba laparakobs inglisurad, bevrad ufro “Riaa” gare samyarosTan urTi-
amasTan dakavSirebiT yuradsarebia Semdegi garemoebac — saxelmwifo suvereniteti erTobisaTvis, meti Sansi aqvs moizidos ucxouri investiciebi, da saerTod ganviTardes im
Tanamedrove msoflioSi ar iZleva imis garantias, rom qveyana SesZlebs gadarCes Tavis mezoblebTan SedarebiT, romlebic inglisurad ar laparakoben.194 magaliTad,
Zalismieri konfrontaciis procesSi, Tumca is warmoadgens saxelmwifo xelisuflebis irlandiis arnaxuli progresi gasuli saukunis ukanaskneli wlebis manZilze, risTvisac
Camoyalibebisa da ganviTarebis mniSvnelovan meqanizms. man kelturi vefxvis zedmeti saxelic ki daimsaxura, mniSvnelovan wilad imazec iyo
erovnuli saxelmwifos krizisi xSirad ganixileba rogorc globalizaciis damokidebuli, rom misi samuSao Zala inglisurenovania.
Tanamedrove etapis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani maxasiaTebeli. aseTi tipis amave dros, kulturuli difuziis globalurma procesma ara marto ar gamoiwvia
saxelmwifo sazogadod ganisazRvreba rogorc politikuri erTeuli, romelic ZiriTadad dedamiwaze mcxovrebi xalxebis daaxloeba, aramed isini ZiriTadad kulturulad ufro
dasaxlebulia xalxiT, romelsac gaaCnia saerTo kultura, istoria da ena.70 faqtiurad
46 107
rebSi), am ZiriTad “kulturul dinebasTan” , SeuZliaT mxolod maT, vinc sakuTar laparakia imaze, rom romelime calke aRebul eTnoss SeuZlia Semoikribos Tavis garSemo
produqcias aSS-dan nasesxeb stereotipebis efeqturad “miusadagebs” (ixileT, saxelmwifo, romlis farglebSi mas konkurenti eTnosi ar eyoleba, anda es ukanaskneli
magaliTad, “bolivudis” — induri kinos fenomeni, romlis gavlenis qveS aziis didi imdenad susti da mcirericxovani iqneba, rom ver gauwevs SesamCnev konkurencias ZiriTad
nawili imyofeba, laTinur amerikuli satelevizio serialebi, iaponuri multip- eTnoss.
likacia, evropuli popularuli musika, Haute Couture da a.S.). aseTi konkurenciis aseTi gziT Camoyalibebuli saxelmwifoebi dRes msoflioSi sul ramdenimea. mis yvelaze
yvelaze warmatebuli magaliTi etyoba arabuli satelevizio arxi aljaziraa, tipur warmomadgenlebad moixsenieben islandiasa da iaponias, e.i. kunZulovan qveynebs,
romelic musulmanur samyaroSi igive rols TamaSobs, rogorsac CNN dasavleTSi. romlebic saukuneebis manZilze viTardebodnen faqtiur izolaciaSi. umetes SemTxvevaSi
miuxedavad amisa, am procesis, rogorc “kulturuli imperializmis” ganxilva araswori saxelmwifo xdeboda erovnulebi Camoyalibebis procesSi, rodesac xelisufleba
iqneboda. situacia aq erTdroulad ufro martivicaa da grZelvadian perspeqtivaSi mizandasaxulad axdenda iq arsebuli yvela eTnosis gadakeTebas erT-erTi, misTvis
etyoba ufro didi gardaqmnebis gamomwvevi, vidre “klasikuri” imperialisturi eqspansiis wamyvani eTnosis yaidaze, xSirad Zalismierad, urCebis gandevnisa da genocidis gziT. amis
procesSi. tipuri magaliTia igive safrangeTi. 1789 wlis revoluciis momentisaTvis am qveynis
nebismieri aqtiuri kulturuli difuziis procesis ukan dgas raRac idea, rwmena imisa, mosaxleobis mxolod daaxloebiT naxevari laparakobda ase Tu ise frangulad, m.S.
rom faseulobaTa sistema Tu qcevis stereotipi, romelsac erTi sazogadoeba meores daaxloebiT erTi meaTedisaTvis is mSobliurs warmoadgenda. daaxloebiT erTi saukunis
sTavazobs (an Tavze axvevs) sxvaze ukeTesia da arsebobis meti ufleba aqvs. Semdeg, xelisuflebis Zalisxmevis Sedegad, safrangeTi TiTqmis monoeTnikuri gaxda,
amisgan gansxvavebiT, dRevamdeli globaluri kulturuli difuziis procesi xolo franguli mSobliuri enaa yvela iq mcxovrebisaTvis (gamonaklisi mxolod kunZuli
maqsimalurad depersonificirebuli da deideologizirebulia. is xorcieldeba korsikaa).
biznesmenTa SedarebiT mcire jgufis interesebSi, romelTaTvisac is normaluri “biznes- erovnuli saxelmwifos idea Zalze popularuli gaxda mecxramete saukunis evropaSi,
proeqtia” warmoadgens — e.i. maT mier imarTeba da maT mogebaze muSaobs. ris safuZvelSic sakmaod primitiuli, pragmatuli mosazrebebi unda veZioT.
aq “kulturis” cneba saerTod ar aris dakavSirebuli araviTar ideasTan — is ubralod polieTnikurTan SedarebiT, monoeTnikur saxelmwifoSi SedarebiT mcirdeba Sida
saqonelia, romelic bazarze unda gaiyidos, msgavsad sxva nebismieris, pampersisa Tu konfliqtebis SesaZlebloba; garedan Carevis Sansi iq mcxovrebi umciresobebis
TviTmfrinavis. amitomac misi Seqmna da realizacia xdeba normaluri marketinguli interesebis dacvis sababiT; qveynis marTva ufro martivi, prognozirebadi, da iafi xdeba.
teqnologiebis safuZvelze. faqtiurad msoflios yvela ganviTarebuli saxelmwifo dReisaTvis erovnulobis
xdeba potenciuri bazris Seswavla, momxmareblis “damuSaveba” intensiuri reklamis principebze aris awyobili.
saSualebiT — Semdgom saqonlis realizacia. imas, rom es saqoneli wesiT da rigiT, raime amave dros, advilad gasagebi mizezebis gamo, aseTi tipis saxelmwifo mowyobas dRes
kulturuli faseulobis matarebeli unda iyos, araviTari principuli mniSvneloba ara safrTxe emuqreba. nebismier erovnul saxelmwifos miRweuli status quo-s SesanarCuneblad
aqvs. aseTi faseuloba SesaZlebelia Seiqmnas rogorc sawarmoo procesis Tanmxlebi rogorc minumum esaWiroeba:
produqti, magram es aucilebeli ar aris. a/ qveyanaSi imigraciis maqsimaluri SesaZlebeli SezRudva;
is swored imitom aris iseTi efeqturi, rom, saboloo jamSi usaxoa da indiferentuli b/ migrantebis mimarT mkacri, ZaldatanebiTi asimilaciuri politikis gatareba.
produqtis momxmareblis mimarT, miT umetes am produqtis SigTavsis — mTavaria, momxmarebelma gasagebia, rom msoflios wamyvan saxelmwifoebs, uiSviaTesi gamonaklisis garda, aseTi
masSi fuli gadaixados. Zalian uxeSad is mogvagonebs Zvel anekdots daqiravebul mkvleleze, politikis gatareba praqtikulad ar SeuZliaT.71 mosaxleobis cxovrebis donis mkveTri
romelic bodiSs uxdis Tavis msxverpls, sanam TavSi tyvias daaxlides — “mapatie Zmao, piradad zrdisa da daberebis gamo maT sWirdebaT migrantebi imisaTvis, rom Seavson muSaxelis
Seni winaaRmdegi me araferi ara maqvs, ubralod saqmes vakeTeb”.190 Seqmnili deficiti, plus Seavson is samuSao vakansiebi, sadac adgilobrivi mosaxleoba
ukanaskneli drois aseTi midgomis tipuri magaliTia, jurnali “pleibois” indoneziuri muSaobas aRar kadrulobs. am procesSi maT obieqturad ar SeuZliad asimilaciis iZuleba,
variantis gamoSveba. msoflios udidesi musulmanuri qveynis mosaxleobis yvelaze radganac es uSualo winaaRmdegobaSi modis demokratiisa da adamianis uflebebis
fundametalisturi nawils reaqcia mainc aseT qmedebaze sakmaod advili gasaTvleli iyo. principebTan. globalizacia am process amwvavebs, ZiriTadad imis xarjze, rom uaRresad
magram am proeqtis avtorebi imdenad miCveulebi arian mxolod sabazro koniunqturisa da intensiurs xdis globalur migraciul procesebs, zrdis ganviTarebuli qveynebis,
mogebis kategoriebiT azrovnebas, rom gulwrfelad gaukvirdaT, rodesac Jurnalis rogorc migraciis daniSnulebis adgilebis, mimzidvelobas.
pirveli nomris gamosvlis meore dRes misi ofisi daarbies. rac yvelaze mTavaria, migrantTa udidesi umetesoba (gansakuTrebiT dasavleT
nebismier sazogadoebaSi aseTi eqspansia iwvevs adgilobrivi kulturis transfor- evropaSi), warmodgenilia iseTi religiis, kulturuli faseulobebisa, Tu qcevis
macias, zogjer stagnaciasa da degeneracias, “nabuSari”, erTdRiura kulturuli stereotipebis matarebeli adamianebiT, romlebic xSirad negatiurad arian ganwyobili
hibridebis Seqmnas. uamravi adamiani, gansakuTrebiT mozardebi da axalgazrdebi, amis maTi mimRebi qveynebisa, Tu mTlianad dasavleTis mimarT, ewinaaRmdegebian asimilaciis
Sedegad aRiqvamen msoflios friad damaxinjebuli saxiT, maTTvis realuri situacia nebismier mcdelobas, m.S. ZaliTac. Sedegad, dasavleTi evropa mainc, SesaZlebelia sakmaod
(gansakuTrebiT, im nawilSi, romelic aSS-s exeba) Canacvlebulia iluzoluriT, romelsac male dadges sakmaod mZime arCevanis winaSe — eTnikuri, religiuri, kulturuli
marketingis specialistebi qmnian. TviTmyofadoba, Tu demokratia da adamianis uflebebi.
rogorc ar unda ganviTardnen movlenebi SemdgomSi, gasagebia, rom erovnuli
globalur doneze kulturebis difuziis procesebma gamoiwvia adaminebis friad saxelmwifos idea Seesabameboda SedarebiT mokle etaps kacobriobis istoriaSi da
gamorCeuli jgufis Seqmna. dRevandeli globalizebuli msoflios realobas naklebad asaxavs. amave dros, swored
am jgufs miekuTvnian isini, vinc marTaven da uSualod emsaxurebian globalur qselebs - erovnuli saxelmwifos ideis praqtikul realizaciasTan aris dakavSirebuli im
ZiriTadad transnacionaluri korporaciebis menejerebi da kvalificirebuli specialis- problemebisa da konfliqtebis udidesi nawili, romelsac ganicdis dRes ganviTarebadi
tebi. imis gamo, rom maTzea ZiriTadad damokidebuli am qselebis muSaobis organizacia da msoflios sakmaod didi nawili (gansakuTrebiT afrika), da romlebic jamSi, globaluri
marTva, maTi UuSualo gavlena msoflioSi mimdinare procesebze uaRresad didia. miuxedavad problemis saxiT mogvevlineba.
maTi formaluri warmoSobisa da erovnebis, isini azrovneben da moqmedeben erTiani, univer- rodesac evropelebi koloniebidan midiodnen, maT memkvidreobiT dautoves axal,
saluri korporaciuli kulturis farglebSi, romelsac aqvs aSkarad gamokveTili qcevis damoukidebel saxelmwifoebs erovnuli mowyobis forma, faqtiurad: eri da saxelmwifo
stereotipebi, Sefasebis kriteriumebi, faseulobebi, tradiciebi. faqtiurad SesaZlebelia erTia, yovel eTnoss aqvs ufleba Seqmnas sakuTari saxelmwifo, nebismieri eTnosis
laparaki specifikuri globaluri korporaciuli [sub]kulturis Camoyalibebaze, Tumca warmomadgenlebi erTi, erovnuli saxelmwifos farglebSi unda cxovrobdnen da
amerikuli sawyisebi am sistemaSi jer kidev SeimCneva. viTardebodnen.72
amave dros, maT miuCines am axal saxelmwifoebs teritoria da sazRvrebi ise, rogorc
es adamianebi arafrad agdeben dedamiwaze arsebul qveynebsa da regionebs Soris gamouvidaT, im teritoriuli dayofis farglebSi, romelic Camoyalibda koloniebisaTvis
arsebul sxvaobebs (cxovrebis wesis CaTvliT), ubralod zogjer ar ician, rom samxreTi konkurenciis procesSi, ZiriTadad me-19 saukuneSi. Sedegad erTi saxelmwifos farglebSi
korea da honkongi ori gansxvavebuli qveyanaa (es mouvidaT, magaliTad, ukve am saukuneSi aRmoCnda erTmaneTis mimarT uaRresad mtrulad ganwyobili ori an meti eTnosi. es moxda,

106 47
magaliTad, ruandaSi, sadac britaneTma gaaerTiana erTmaneTis samkvdro-sasicocxlo usafrTxoebis erT-erTi ZiriTadi elementi.
mtrebi — tutsi da hutu. amas saboloo jamSi mohyva 1994 wlis cnobili genocidi am sainteresoa, rom es erT-erTi yvelaze warmatebuli da msxvilmasStabiani globaluri
qveyanaSi. erTdroulad maT dayves erTi da igive eTnosebi or an met damoukidebel procesi ganviTarda faqtiurad mTlianad kerZo biznesis iniciativiT, saxelmwifos
qveynebs Soris. Sedegad ganviTarebadi msoflios udides nawilSi aTwleulebis manZilze minimaluri mxardaWeriT. is, agreTve, aris imis klasikuri magaliTi, rom globaluri
midis eTnosebis Zalismieri daSoriSorebisa Tu gaerTianebis procesi, romelic realurad procesebi winaswar ar igegmeba da lokaluri movlenebis globaluri gamovlinebaa.186
warmoadgens safrTxes pozitiuri globaluri ganviTarebisaTvis, da romelic Tavisi
mniSvnelobiT Tanamedrove msofliosaTvis aRemateba igive terorizmis muqaras. Tanamedroveobis erT-erTi yvelaze gamoCenili filosofosi, poloneli stanislav
demokratiis principebzea dRes formalurad awyobili msoflios damoukidebeli lemi werda 2006 wlis martSi gardacvalebamde cota xniT adre micemul interviuSi: is, rac
qveynebis umetesoba. Riad gamoacxados Tavi arademokratiulad, dRes SeuZlia mxolod daemarTa Cems futurologiur azrTwyobas sinamdvilesTan Sexebisas, cotaTi mogvagonebs
navTobisa da bunebrivi gazis Zalian didi maragis mflobel, sakmaod mcirericxovan saavtomobilo katastrofas. is, rac Cven dRes gvaqvs, araa is, razec odesRac vocnebobdi.
qveynebs (magaliTad, saudis arabeTs, kuveiTs, bruneis, TurqmeneTs da a.S.), anda iseT ganxorcielda mxolod is, rac momgebiani gamodga, risi kargad gayidvac moxerxda. Cven
gariyul qveynebs, rogorebicaa Crdilo korea an birma. Tumca, me-20 saukunis nebismier momavlidan aviReT ara yvelaze lamazi, yvelaze amaRlebuli, ara is, rac yovel CvenTagans
calke aRebul periodSi, dedamiwis mosaxleobis saSualod mxolod 31% cxovrobda ukeTess gagvxdida, aramed is, rac, komerciuli TvalsazrisiT, yvelaze perspeqtuili
namdvil demokratiul saxelmwifoebSi.73 gamodga, rasTanac dakavSirebuli iyo didi sareklamo saagentoebis axalgazrda
cnobili amerikeli mecnieri samuel hantingtoni gamoyofs dedamiwaze demokratiis specialistebis saukeTeso merketinguli gegmebi.187
gavrcelebis sam “grZel talRas”. pirveli talRa daiwyo me-19 saukunis dasawyisSi,
rodesac aSS-s mamakacTa didma nawilma miiRi xmis ufleba, da gagrZelda me-20 saukunis
1920-ian wlebamde. am drois ganmavlobaSi Seiqmna 29 demokratiuli saxelmwifo. Semdeg es 5.2.2. individualuri saavtomobilo transportis globaluri gavrceleba amave dros ar
trendi Sebrunda, moyolebuli 1922 wlidan, rodesac italiis saTaveSi musolini movida, aRiqveba rogorc dasavluri (pirvel rigSi amerikuli) eqspansia, gansxvavebiT e.w.
da gagrZelda 1942 wlamde, rodesac demokratiuli saxelmwifoebis raodenoba 12-mde masobrivi kulturis gavrcelebisa, romelic Zalian xSirad “kulturuli kolonializmis
Semcirda. meore talRa daiwyo meore msoflio omis Semdeg da Tavis mwvervals miaRwia 1962 (imperializmis)” saxeliT moixsenieba.
wels, rodesac 36 qveyana iyo demokratiuli. aqedan moyolebuli, vidre 1970-iani wlebis am process ZiriTadad ukavSireben masobrivi kulturis iseTi elementebis warmoebasa
Sua wlebamde, es raodenoba eqvsiT Semcirda. 1974 wlidan moyolebuli, mesame talRis da gavrcelebas, rogoricaa kinofilmebi, satelevizio gadacemebi, musika, kompiuteruli
dros, msoflios daemata daaxloebiT 30 axali demokratiuli saxelmwifo, ramac namdvili TamaSebi - e.i. yvelaferi is, risi “moxmareba” mnaxvelisa Tu msmenelis kulturuli Tu
demokratiuli saxelmwifoebis ricxvi gaaormaga.74 inteleqtualuri ganviTarebis dones absoluturad minimalur moTxovnilebebs uyenebs.188
Tumca 2006 wels gamoqveynebuli arasamTavrobo organizacia World Audit-is monacemebiT, igive WrilSi ganixileba yofiTi kulturis unifikaciac msoflio masStabiT (magaliTad,
“namdvilad demokratiuli” msoflioSi mxolod 40 qveyanaa.75 es is qveynebia, romlebic masobrivi kvebis stereotipebis danergva — fast-food).
SeiZleba “udavod” Tavisuflebad CaiTvalos. maT ricxvSi Sedis msoflios yvela am procesis Sefaseba rogorc kolonializmis (Tu imperializmis), upirvelesad yovlisa,
ganviTarebuli qveyana, plus evrogaerTianebis is axali wevrebi, romlebic jer metyvelebs mis uaRres efeqturobasa da gavlenaze msoflio mosaxleobis kulturuli da
formalurad ganviTarebulebad ar arian aRiarebuli, plus Cile, urugvai, kosta-rika, qceviTi stereotipebis Camoyalibebaze. gansakuTrebiT internetis, satelituri
panama laTinur amerikaSi, samxreTi afrika da gana afrikaSi (ix. danarTi 4.).76 televiziis, informaciis kompaqturi matareblebis (CD) epoqaSi, praqtikulad aRar
arsebobs adgili dedamiwaze, romelsac is ar faravdes — e.i. es procesi mainc teqnologiis
demokratia dRevandel msoflioSi sazogadod aRiqmeba rogorc liberaluri transferzea damokidebuli da mis gareSe SeuZlebelia. dRes Zalian Znelia imis Tqma,
demokratia, e.i. warmomadgenlobiTi demokratiis forma, romlis farglebSi “arCeuli romelia aq “kvercxi” da romelia “qaTami” — axali teqnologiebis gamogoneba iwvevs
warmomadgenlebisa da umravlesobis neba, ganaxorcielon gadawyvetilebis miRebis kulturuli difuziis procesis intensifikacias, Tu kulturis difuziis intensifikaciis
uflebis realizacia, xdeba kanonis farglebSi, da sazogadod gazomierdeba moTxovnebi iwvevs Sesabamisi teqnologiebis damuSavebas.
konstituciiT, romelic xazs usvams pirovnebebisa da umciresobebis Tavisuflebisa da am procesis aSkara xiluli Sedegia misi gavlenis qveS moxvedrili praqtikulad
uflebebis dacvas”.77 nebismieri kulturis transformacia. faqtiurad adgili aqvs msoflio kulturebis
unificirebis tendencias garedan mosuli kulturuli stereotipebis gavleniT.189

arsebobs ramdenime mizezi, ratom gaxda demokratia msoflioSi saxelmwifo mowyobis principulad es procesi arafer axals ar warmoadgens — isev da isev nebismieri ori
ZiriTadi forma meore globalizaciis periodSi: kulturis Sexebis arealSi xdeba maT urTierTgavlena. am dros xdeba arsebuli
1. rogorc u. CerCili ambobda - “demokratia saxelmwifo mmarTvelobis yvelaze cudi tradiciebis, faseulobaTa sistemebis, qcevis stereotipebis, yoveldRiuri cxovrebis
formaa, yvela im danarCenis garda, romelic adre ukve iyo nacadi”;78 wesis transformacia, an saerTod axliT Canacvleba, TaobaTa Soris urTierTobis
2. ganviTarebadi qveynebis umetesobas mmarTvelobis aseTi sistema “memkvidreobiT gamwvaveba. gansakuTrebiT mtkivneulia aseTi transformaciebi spontanuri, “revolu-
darCa” yofili metropoliebisagan; ciuri” procesebis Sedegad, romlebic axali ideologiebis danergvas mosdevs (mniS-
3. demokratiis gavrceleba msoflio masStabiT warmoadgens aSS-s, iseve rogorc misi vneloba ara aqvs, is religiuria Tu saero). vTqvaT qristianobisa Tu islamis gavrceleba,
uaxloesi mokavSireebis (magaliTad, evrogaerTainebis) globaluri politikis erT- komunisturi ideologiis danergva yofil ruseTis imperiaSi, anda misi ngreviT
erT amosaval princips79; gamowveuli “kulturuli vakuumi”.
4. demokratiuli institutebi, maTSi Sesabamisi legaluri koreqtivebis Setanis
Sedegad, ama Tu im qveynis SedarebiT Zlieri, uprincipo xelmZRvanelobis xelSi,
iqceva masebis manipulirebisa da eqspluataciis ufro efeqtur iaraRad, vidre Ria dRevandeli [masobrivi] kulturuli difuziis globaluri procesi saukuneebis
avtoritaruli mmarTveloba. manZilze mimdinare procesisagan rigi mniSvnelovani parametrebiT gansxvavdeba:
ase rom, qveynebi formalurad demokratiuli xdebian an imitom, rom es maT rig, xilul • gasuli saukunis ormocdaaTiani wlebidan moyolebuli is faqtobrivad erTi
upiratesobas aniWebs wamyvan globalur moTamaSeebTan urTierTobaSi (politikurs, centridan momdinareobs (aSS) da mis stereotipebzea damyarebuli. faqtiurad saqme
ekonomikurs, finansurs da a.S.), anda sistemuri mimikriis procesSi (ixileT konkretuli gvaqvs erTgvar kulturul monopoliasTan;
SemTxveva 1) — e.i. orive SemTxvevaSi es globalizaciuri procesebis moqmedebis Sedegia. • misi intensivoba da “masa” (igive kinofilmebis, musikaluri klipebis da a.S.) imdenad
am dros, es situacia Riad tovebs sakiTxs — ramdenad arian mzad demokratiuli ideebis didia, rom msoflio masStabiT Trgunavs nebismier konkurencias (85% im
aRsaqmelad da cxovrebaSi gasatareblad is qveynebi, romlebic Tavs demokratiulad kinofilmebisa, romlebsac uCveneben dedamiwaze — amerikulia);
acxadeben? cxadia, rom umetes SemTxvevaSi dRevandel msoflioSi, demokratiuli • warmatebuli konkurencia (Tanac adgilobriv Tu regionul doneze, zogierT seqto-

48 105
5.2. kulturuli difuzia. mmarTvelobis principebis adaptacia ama Tu im qveynis konkretuli pirobebisadmi, xdeba
5.2.1. kulturebis urTierTgavlena (da konkurencia) spontanuri procesia, romelic ZiriTadad ara am qveynis ganviTarebis logikidan gamomdinare, aramed gareSe faqtorebis
avtomaturad xdeba nebismieri ori gansxvavebuli eTnosis Sexebis arealSi. faqtiurad moqmedebis Sedegad da/an adgilobrivi mmarTveli elitis kerZo interesebidan
nebismieri eTnosis sicocxlisunarianoba da warmateba, rigorc aseTi, SeiZleba gamomdinare.
ganisazRvros imis Sesabamisad, ramdenad SeuZlia mas ucxo kulturis elementebis Tavisi klasikuri gagebiT, demokratia agvirgvinebs uzrunvelyofil, stabilur,
asimilacia da amis xarjze sakuTari kulturis gamdidreba. meoce saukunis meore istoriulad Camoyalibebul saxelmwifoebriobas, magram ar Cndeba revoluciis momdevno
naxevridan es procesi uaRresad intensiuri gaxda imasTan dakavSirebiT, rom kulturulma dilas. is faqti, rom eraySi ucxouri okupaciis pirobebSi 2005 wels arCevnebi gaimarTa, ar
faseulobebma (m.S. yofiTi kulturis) - a/uaRresad swrafi, maRalefeqturi materialuri niSnavs imas, rom am qveyanaSi demokratiam gaimarjva. f.zaqarias mohyavs bosniis magaliTi,
“gadamtani” SeiZines teqnologiebis saxiT. ufro metic, teqnologia ara marto kultu- sadac miuxedavad evropelebis mravalwliani mizandasaxuli (Zvirad Rirebuli)
ruli faseulobebis gadamtani, aramed maTi damoukidebeli matarebeli gaxda, TviTon mcdelobisa, realurma demokratiam mainc da mainc mtkiced ver moikida fexi. xolo bosnia
gadaiqca kulturis elementad;Dda b/kultura (pirvel rigSi misi is nawili, romelic evropis SuagulSi mdebareobs da faqtiurad pirdapiri ucxouri mmarTvelobis pirobebSi
maskulturis saxeliTaa cnobili) saqonlad gadaiqca da misi udidesi nawilis formireba viTardeba.80
da gavrceleba sabazro urTierTobis kanonebiT regulirdeba. garda amisa, Tavisufali da demokratiuli, saboloo jamSi, mxolod maZRari da
SeZlebuli adamiani xdeba. amis Taobaze arsebobs sakmaod saintereso monacemebi — gasuli
kulturis universaluri, sayovelTaod aRiarebuli ganmarteba bunebrivia ar arsebobs, saukunis bolosaTvis, im qveynebSi, sadac erT mosaxleze wliuri Semosavali 1500 amerikul
Tumca aseTTan yvelaze axlos dgas etyoba gaeros ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis dolarze naklebi iyo, demokratia saSualod 8 wels Zlebda, 1500-3000 dolari — 18 wels.
organizaciis (iunesko) Semdegi formulireba — [kultura] warmoadgens sazogadoebisa Tu SedarebiT mdgradi xdeboda demokratia mxolod maSin, rodesac es Semosavali 6000
socialuri jgufisaTvis damaxasiaTebel gamokveTil sulier, materialur, inteleq- dolars aRemateboda. amave dros, 69 qveynidan demokratiuli reJimebiT, sadac erT
tualur da emociul Taviseburebebs, romelic xelovnebasa da literaturasTan erTad mosaxleze Semosavali 6000-9000 dolari iyo, diqtaturas miubrunda 39. Tu qveyanam es
moicavs cxovrebis wesebs, Tanacxovrebis saSualebebs, faseulobaTa sistemebs, barieri gadalaxa — demokratia garantirebulia. aseTi demokratiuli qveyana dedamiwaze
tradiciebsa da rwmenas.184 32 iyo. amave dros Semosavlis sidide TavisTavad demokratiisa da Tavisuflebis garantias
ar iZleva — msoflioSi 51 qveyanas gaaCnda 9000 dolarze maRali Semosavali, magram maT
Soris kuveiTicaa, saudis arabeTic, gaerTianebuli arabTa emiratebic.
yvelaze did STabeWdilebas, am TvalsazrisiT, tovebs procesi, romelic daiwyo gasuli aqedan SeiZleba daskvnis gamotana, rom demokratiis danergva ama Tu im qveyanaSi Tan
saukunis 1930-ian wlebSi dasawyisSi amerikis SeerTebul StatebSi. am dros msoflios erT- unda sdevdes iq ekonomikur ganviTarebas, an es procesebi minimum paralelurad unda
erTma yvelaze didma da warmatebulma kompaniam, jeneral motorsma (General Motors) - midiodes. demokratiuli ganviTareba Tanmxlebi, Tu winmswrebi warmatebuli ekonomikuri
navTobis, metalurgiuli da avtosaburavebis warmoebis dargebis sxva wamyvan transformaciis gareSe ganviTarebul msoflioSi, saboloo jamSi ganwirulia
moTamaSeebTan erTad, xelSi Caigdo asze meti tramvais qseli aSS-s 45 wamyvan qalaqSi da warumateblobisaTvis.
moSala isini. 1950-iani bolosaTvis tramvais sistemis daaxloebiT 9/10 da Sida saqalaqo igive hantingtoni ambobs — “warsulis gamocdilebidan gamomdinare, arsebobs ori
sazogadoebrivi transportis sxva saxeebis didi nawili gauqmda. imave dros saxelmwifom gadamwyveti faqtori, romelic gavlenas axdens demokratiis momaval konsolidaciasa da
daabanda saavtomobilo gzebis mSeneblobaSi iqamde arnaxuli Tanxebi (ZiriTadad, rogorc gavrcelebaze — ekonomikuri ganviTareba da politikuri xelmZRvaneloba. . . ekonomikuri
Cans imisaTvis, rom didi raodenobiT im droisaTvis dausaqmebeli muSaxeli Caeba ganviTareba xdis demokratias SesaZleblad, politikuri xelmZRvaneloba aqcevs mas
saxelmwifo dasaqmebis programebSi). jamSi, amas mohyva qveyanaSi miwiszeda sazogadoebrivi realobad”.81
transportis (rkinigzis CaTvliT) Canacvleba avtomanqaniT. ase rom, msoflio masStabiT Tavisuflebisa da demokratiis swrafi, saboloo
yvelaferTan erTad, aman gamoiwvia, sruliad axali cxovrebis wesis formireba, gavrcelebis perspeqtivebi sakmaod frTxil midgomas moiTxovs. es ar aris moklevadiani
romelic faqtiurad gulisxmobs, rom mxolod avtomanqanis mflobelia sazogadoebis masStaburi kampaniis sagani, aramed mizandasaxul, frTxil mravalwlian Sromas moiTxovs.
srulfasovani wevri. aSS-Si, sadac es cxovrebis wesi Camoyalibda, saqme iqamdea misuli, iseTi saxiT, rogorc dRes maTi propaganda xdeba wamyvani globaluri moTamaSeebis mier,
rom adamiani, romelsac manqana ara hyavs, calsaxad rogorc warumatebeli ganixileba, rac aman SesaZloa gamoiwvios Careva damoukidebeli qveynebis saSinao saqmeebSi
am qveyanaSi miutevebeli codvaa. faqtiurad avtomanqana ara imdenad samomxmareblo aragarantirebuli SedegebiT.
Rirebulebis matareblis, Tu satransporto saSualebis funqcias asrulebs, ramdenadac daaxloebiT aseTive mdgomareobaa adamianis uflebebTan dakavSirebiT. adamianis
kulturul stasus simbolod (status-symbol) gadaiqca. uflebebi da demokratia erTmaneTisagan ganuyofeli ori cnebaa, faqtiurad medlis ori
ormocdaaTiani wlebisaTvis piradi msubuqi avtomanqana iyo dasavluri kulturis mxare. SeuZlebelia iyos demokratiuli iseTi saxelmwifo, sadac ar xdeba adamianis
yvelaze xiluli, da amave dros, yvelaze momxibvleli nawili (grZel, did frTebian uflebebis dacva, da piriqiT, arademokratiul saxelmwifoSi adamianis uflebebis dacvaze
amerikul manqanaze mTeli msoflios mamakacebs abodebda). dReisaTvis aseTi midgoma laparaki zedmetia. formalurad adamianis uflebebi Camoyalibebulia “adamianis
avtomanqanisadmi globalizebulia. avtomanqana universaluri status simboloa nebismier uflebebis sayovelTao deklaraciaSi”, romelic gaerom miiRo 1948 wels.
sazogadoebaSi, miuxedavad misi ganviTarebis donisa Tu kulturis tipisa. amave dros, adamianis uflebebis maqsimaluri realizacia SesaZlebelia mxolod,
faqtiurad, 1950-1960-ian wlebSi msoflioSi adgili hqonda teqnologiis transferisa isevdaisev, mdidari, stabiluri sazogadoebis pirobebSi. am uflebebis aRiareba da
da Sesabamisi kulturuli difuziis praqtikulad spontanur process, romelsac Tavisi praqtikuli realizacia warmoadgens sakmaod mZime, grZelvadiani procesis Sedegs. umetes
gamovlenis masStabebiTa da dedamiwaze warmatebis universaluri kriteriumebis SemTxvevaSi, msoflios yvelaze ganviTarebul qveynebSic ki, Tavisi dRevandeli saxiT
Camoyalibebis TvalsazrisiT, dReisaTvis badali ara hyavs. adamianis uflebebis Camoyalibeba moxda ukve civi omis bolo etapze. igive amerikis
am process meore, aranakleb mniSvnelovani mxarec aqvs. saavtomobilo transporti SeerTebul StatebSi, jer kidev gasuli saukunis 1960-iani wlebis bolos, sruliad
dedamiwaze navTobisa da foladis yvelaze did momxmarebelia, Sesabamisad, haeris yvelaze legalurad moqmedebda rasobrivi diskriminaciisa da segregaciis principebi.
didi damabinZurebelia, m.S. naxSirorJangidac.185 avtomanqanebis dizaini, warmoeba, afroamerikelebis Tanasworuflebianobis praqtikuli realizacia moxerxda mxolod 1980-
realizacia, teqnikuri momsaxureba, iseve rogorc misi sawvaviT uzrunvelyofa (navTobis ian wlebSi, didi da mZime brZolis Semdeg.
mopoveba, transportireba, gadamuSaveba, realizacia), gzebis mSenebloba da momsaxureba, Sesabamisad, dRevandel msoflioSi, yvelaze demokratiuli saxelmwifoebi, yvelaze
moZraobis marTva, dazRveva, plus amasTan dakavSirebuli finansuri nakadebi — erTad ganviTarebuli adamianis uflebebis faqtiuri sistemiT, arian igive skandinaviis qveynebi,
etyoba warmoadgenen yvelaze did, unificirebul, warmatebul globalur sistemas rogorc yvelaze stabilurebi, mdidari da efeqturad marTulebi. am situacias aq friad
(miuxedavad imisa, romel qveyanaSi, gzis romel mxares, dadian avtomanqanebi). aadvilebs is garemoebac, rom isini ZiriTadad monoeTnikurebi arian.
garda amisa, swored avtomanqanebis sawvaviT uzrunvelyofis aucilebloba gaxda sazogadod, nebismieri arastabiluroba qveyanaSi, aris es ekonomikuri krizisi,
globaluri politikuri procesebisa da praqtikulad nebismieri qveynis erovnuli socialuri daZabuloba, Tu gansakuTrebiT eTnikuri uTanxmoeba, friad negatiurad
moqmedebs rogorc demokratiis, aseve gansakuTrebiT adamianis uflebebis principebis
104 49
realizaciaze. magaliTad aSS-ma (me-14 adgili msoflios demokratiul saxelmwifoebs sabWoTa kavSirma gamomdinare nawilobriv ideologiuri mosazrebebidan, umetiswilad
Soris), msoflio terorizmTan brZolis procesSi (da am brZolis sababiT), ukve dauSva ki qveynis breJnevisdroindeli xelmZRvanelobis umecrobis gamo, SeaCera informaciuli
adamianis uflebebis mTeli rigi darRvevebi. aSS-s xelmZRvanelobas, magaliTad, teqnologiebis ganviTareba. amas Sedegad mohyva qveynis mTliani teqnologiuri CamorCena,
adanaSauleben (m.S. evropelebic da gaeroc) sakuTari moqalaqeebis satelefono saubrebis romelmac erT-erTi gadamwyveti roli iTamaSa mis saboloo daSlaSi.
masobriv, arasamarTlebriv monitoringSi, guantanamos (kuba) samxedro bazaze mravali
adamianis arasamarTlebriv, uvado patimrobaSi, rig evropis qveynebSi saidumlo cixeebis
daarsebaSi da iq patimrebis wamebaSi, rigi patimrebis, igive wamebis mizniT, iseT yvela danarCen maRalganviTarebul qveynebs, igive safrangeTis, didi britaneTis,
arademokratiul qveynebze gadacemaSi, rogoric siriaa, misi mokavSire qveynebis germaniis, iaponiis CaTvliT, SeeZloT fundamentaluri mecnierebebis speqtris mxolod
teritoriidan (italia) adamianebis gatacebaSi. es xdeba im pirobebSi, rodesac garkveuli nawilebis ganviTareba, xolo sxvagan is mxolod kerovan xasiaTs atarebda (da
terorizmTan omi aSS-s teritoriaze ar mimdinareobs, da saerTod sakmaod dabali atarebs). dRes ruseTs sabWoTa fundamentaluri samecniero memkvidreobis mxolod nawili
intensivobisaa. SerCa, magram mis adgils sul ufro aqtiurad ikavebs CineTi (gansakuTriT maTemaTikasa da
globalizaciisadmi miZRvnil literaturaSi, globalizaciis axal moTamaSeebad fizikaSi) da indoeTi.
ZiriTadad ganixilebian (sakmaod paradoqsulad) — saerTaSoriso organizaciebi, globalizaciis TvalsazrisiT zemoT moyvanili analizis arsi isaa, rom ragind ar unda
regionaluri organizaciebi, transnacionaluri korporaciebi, instituciuri iyos ganviTarebuli esa Tu is qveyana teqnologiurad, misi miRwevebi yovelTvis iqneba
investorebi (sapensio da sainvesticio fondebi, sadazRvevo kompaniebi), qalaqebi, damokidebuli imaze, vinc misi teqnologiuri ganviTarebis Teoriul, fundamentarul
gamoCenili pirovnebebi, arasamTavrobo organizaciebi. safuZvels uzrunvelyofs. faqtiurad dRevandel msoflioSi samecniero-teqnologiuri
am dros, aseTi CamonaTvali, rogorc minimum arakoreqtulia. ganvixiloT aseTi axali ierarqiis ara sam, aramed oTx iarusiani sistema arsebobs — mis mwvervalze yovelTvis is
moTamaSeebis ori tipuri magaliTi. qveynebi iqneba, romelTac Seswevs unari teqnologiis ganviTarebis Teoriuli safuZvlebi
damoukidebeli evropuli qalaqebi warmoadgendnen [dasavleT] evropuli eqspansiis Seqmnan.
ZiriTad agentebs jer kidev Sua saukuneebSi, rodesac ganuviTarebuli, susti 5.1.2. rac Seexeba teqnologiebis transfers ganviTarebad qveynebSi, rac principulad
saxelmwifoebi, am funqcias efeqturad ver asrulebdnen. rogorc am misiis msoflio ganviTarebis procesis erT-erT mTavar dasayrdens warmoadgens, is or nawilad
Semsruleblebma, qalaqebma (gansakuTrebiT didma qalaqebma), raRac istoriuli periodis unda daiyos:
manZilze ukana planze gadaiwies, magram isev daiwyes aqtiuri TamaSi meore globalizaciis pirveli exeba ZiriTadad iseTi saxis teqnologiebs, romelzec damokidebulia am
Tanamedrove etapze, globaluri procesebis intensifikaciasTan dakavSirebiT. Tumca qveynebSi sawarmoo Zalebisa da, saboloo jamSi, mTlianad ekonomikis ganviTareba. yvela es
damoukidebel moTamaSeebaT isini naklebad mogvevlinebian, radganac moqmedeben ama Tu im teqnologia bazarzea gamotanili da yvela msurvelisTvisaa xelmisawvdomi.182 yvelaze
saxelmwifos formalur samarTlebriv sivrceSi. CamorCenil qveyanasac ki SeuZlia sawarmoo teqnologiebis Semoatana pirdapiri ucxouri
igives Tqma SeiZleba msxvil korporaciebzec. didi britaneTis globaluri koloniuri daxmarebisa Tu kreditebis farglebSi. am fulis ZiriTadi nawili, bolos da bolos, aseTi
eqspansiis mniSvnelovani nawili xorcieldeboda ara saxelmwifos, aramed swored kerZo tipis programebisaTvis gamoiyofa.
kompaniebis mier. indoeTze pirveladi kontroli daamyara britanulma “aRmosavleT problemebi am teqnologiebis danergvis etapze iwyeba. upirveles yovlisa, is moiTxovs
indoeTis kompaniam”, romelic saxelmwifom Caanacvla mxolod mas Semdeg, rac is am qveynaSi teqnologiuri gadaiaraRebis aucileblobisa da misi prioritetebis zust, swore
uzarmazari koloniis marTvas ubralod ver moeria. amave dros, korporaciebis realuri gansazRvras; realistur, miRwevad miznebze dafuZnebuli programis arsebobas; qveyanaSi
roli Tanamedrove msoflioSi friad sainteresod Seicvala. rogorc Cans, dawyebuli arsebuli resursebis swore Sefasebas, pirvel rigSi, socialuri kapitalis (SromiTi
gasuli saukunis 1950-iani wlebidan, moxda wamyvani Tanamedrove saxelmwifoebis resursebis, maTTvis damaxasiaTebeli kvalifikaciiT, SromisunarianobiT da a.S.);
transformacia, romelsac Sedegad mohyva raRaca saxis simbioturi urTierTobebis teqnologiebis danergvis instituciuri da saorganizacio garemos Seqmnas.
Camoyalibeba saxelmwifo xelisuflebasa da did bizness Soris. aseTi saxis urTierToba aseTi tipis gadaiaraRebis procesSi mTavrobis roli gadamwyvetia. pirvel etapze mainc,
yvelaze adre, da yvelaze naTlad, iaponiaSi gamovlinda. rodesac bazars ubralod ar SeuZlia strategiuli amocanebis dasaxva da maTi efeqturad
es imas ar niSnavs, rom monopoliebi aiZuleben mTavrobas, miiRos maTTvis saWiro marTva, mTavroba unda uSualod xelmZRvanelobdes teqnologiis transferis process.
gadawyvetilebebi, da uSualod imoqmedos maT interesebSi; aramed imas, rom xelisufleba amitom swored mTavrobis efeqturoba ganapirobebs ZiriTadad mis warmatebas.
da didi biznesi qmnian axali tipis erTobas, romelic iRwvis erToblivi miznebis damatebiT, zogjer gadamwyvet siZneles, warmoadgens qveyanaSi arsebuli samuSao Zalis
misaRwevad. am tandemSi xelisufleba TamaSobs “Subis wveris” rols — is gakvalavs gzebs, xarisxi, m.S. Sromismoyvareoba, disciplina, warmatebisadmi ltolva, fizikuri
uZrunvelyofs korporaciebis moqmedebis xelsayrel pirobebsa da usafrTxoebas. Sromisunarianoba. e.i. mTeli rigi wminda kulturuli faqtorebisa, romelTa Soris
korporaciebi, Tavis mxriv, iReben aqtiur (zogjer gadamwyvet) monawileobas saxelmwifo udides rols TamaSobs tradiciaSi arsebuli pativiscema ganaTlebisadmi da ganaTlebis
politikis SemuSavebaSi da a.S., magram sapasuxod uxdian xelisuflebas ara marto didZal miRebisadmi ltolva.183
Tanxebs, aramed, rac ufro mniSvnelovania — sTavazoben loialobas da mzadyofnas ase rom, teqnologiuri transferi ganviTarebis mizniT isevdaisev (ixileT, Tavi 3)
imoqmedon Tavisi qveynis interesebSi, iyvnen am interesebis gamtareblebi msoflioSi. damokidebulia ara imdenad teqnologiebze, rogorc aseTze, aramed imaze, Tu ramdenad
magram, amis Sedegad, isini damoukidebeli globaluri moTamaSeebi naklebad arian. 82 arian mzad amisaTvis mimRebi qveyana.
axali, Tanamedrove globaluri moTamaSeebis saxiT dRes faqtiurad gvevlinebian rogorc cnobilia, yvelaze warmatebiT teqnologiuri gadaiaraReba gaiares
mxolod arasamTavrobo organizaciebi. isini warmoadgenen formaluri politikuri aRmosavleTi aziis qveynebma. yvela am qveynebSi es procesi saxelmwifos mier imarTeboda,
struqturebis gareT moqmed organizaciebs, romlebic ZiriTadad arakomerciuli xolo adgilobrivi muSaxelis msoflios nebismier qveyanas SeiZleba SeSurdes.
saqmianobiT arian dakavebulebi. aseTi organizaciebis raodenoba msoflioSi Zalze didia. meore SemTxvevaSi laparakia “farTo moxmarebis teqnologiebze”, romlebic principSi
mxolod aSS-sa da indoeTSi, cal-calke, maTi raodenoba 2-2 milions udris. saerTaSoriso xelmisawvdomia nebismieri moqalaqisaTvis, romelsac maTi SeZenis finansuri saSualeba
asparezze moqmedi arasamTavrobo organizaciebis raodenoba aTeul aTasobiT aqvs. aseT teqnologiebSi, pirvel rigSi, igulisxmeba adamianis sicocxlisunarianobis
ganisazRvreba. uzrunvelyofis, transportisa da komunikaciebis teqnologiebi — gansakuTrebiT radio,
Tavisi arsiT, es organizaciebi [dasavleT] evropuli tradiciidan momdinareobs. iq televizia, telefoni, msubuqi avtomanqana, kompiuteri, sayofacxovrebo teqnika da a.S.
dResac arseboben absoluturad damoukidebeli, mravalricxovani moqalaqeTa maTi umetesobis moxmareba minimalurad ganaTlebul, xSirad ubralod gaunaTlebel
nebayoflobiTi gaerTianebebi, romlebic ZiriTadad emsaxurebian adgilobrivi Temebis adamiansac ki SeuZlia. Tumca ZiriTadad ganviTarebad qveyanaSi maTi koncentracia xdeba
SesaZleblobebis gaZlierebas, asruleben iseT funqciebs (socialurs, humanitaruls, ganviTarebis centrebSi, romelTac gare samyarosTan intensiuri kontaqtebi gaaCniaT.
kulturuls, garemosdacviTs), romelsac formaluri xelisufleba cudad asrulebs. aseTi teqnologiebis transferi mTlianad bazarzea damokidebuli, xolo misi
ase rom, arasamTavrobo organizaciebi, miuxedavad imisa, sad arian Camoyalibebulebi, avkargianoba ZiriTadad ganisazRvreba ara adamianis realuri moTxovnilebiT masze,
Tu ra masStabis, ra saxis saqmianobaSi arian CarTulebi, mainc, farTo gagebiT, evropuli aramed warmatebuli marketingiT. misi transferis ZiriTadi Sedegi, ara imdenad misi
sazogadoebis idealebis, urTierTobaTa kulturis, organizaciuli formebis momxmareblis cxovrebis xarisxis zrdaa, ramdenadac kulturis difuziaa.

50 103
qveynebs, dRes isini sazogadod sam did kategoriad iyofian: teqnologiuri inovatorebi, matareblebi arian. ukve es faqti aqcevs maT ZiriTadad dasavleTidan momdinare
teqnologiis amTviseblebi da teqnologiurad “gaTiSulebi”. pirvel kategorias ekuTvnian globalizaciuri procesebis efeqtur instrumentebad.
aSS da is qveynebi, romelTa yovel milion mosaxleze weliwadSi aSS-Si daculi aTi patenti arasamTavrobo organizaciebis kulturisa da tradiciis danergva (ZiriTadad, garedan)
mainc modis. rogorc cxrili 5.1-dan Cans, am kategoriaSi Sedian mxolod dasavleTi qveyanebis umetesobaSi SedarebiT advilia, imis gaTvaliswinebiT, rom maTze ZiriTadad ar
evropisa da misi gamonayofi qveynebi, plus aRmosavleTi aziis 5 qveyana. meore kategorias vrceldeba is idiosinkrazia, romelic ganviTarebad qveynebSi arsebobs dasavluri
ekuTvnis yvela is danarCeni qveyana, romelTa eqsportSic maRalteqnologiuri saxelisuflebo, Tu biznes-organizaciebis mimarT.
produqciis wili minimum 2%-ia (yvela danarCeni ganviTarebuli qveyana da globalizaciis Tanamedrove etapze mravalricxovani saerTaSoriso arasamTavrobo
ganviTarebulebis yvelaze mowinave nawili — brazilia, argentina, malaizia, indonezia, da organizaciebi, agreTve xSirad anacvleben ganviTarebuli qveynebis mTavrobebs ganviTarebad
a.S.), xolo mTeli danarCeni msoflio, yofili sabWoTa kavSiris CaTvliT, “gaTiSulebis” msoflioSi humanitaruli, ganviTarebis daxmarebisa da mdgradi ganviTarebis xelSewyobis
ricxvSi xvdeba e.i. es is qveynebia, romelTac warmatebuli ganviTarebis naklebi Sansi aqvT. misiis SesrulebaSi. imis gaTvaliswinebiT, rom praqtikulad yvela aseTi organizacia
msoflios wamyvan ganviTarebul qveynebs warmoadgens, iq aris dafuZnebuli da didwilad
cxrili 5.1 aSS patentebis saerTo raodenoba da erT milion mosaxleze, 2001 mainc am qveynebisa mTavrobebisa da wamyvani korporaciebis mier aris dafinansebuli, isini,
nebiT Tu uneblied, mainc am qveynebis globaluri agentebis rols asruleben. maSinac ki,
qveyana patentebi patentebi/ rodesac es organizaciebi maqsimalurad cdiloben distancirebas dasavleTis globaluri
milion mosaxleze politikisagan, isini mainc arseboben dasavluri [evropuli] civilizaciis faseulobebis
1 taivani 6 545 299 CarCoebSi da saboloo jamSi mis interesebSi moqmedeben.
2 iaponia 34 891 275 arsebobs agreTve saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebis friad sayuradRebo
3 SvedeTi 1 935 217 jgufi, romelic Tavis Tavze iRebs msoflios mTavrobebis mier demokratiisa da adamianis
4 Sveicaria 1 557 216 uflebebis principebis praqtikuli realizaciis monitoringis funqcias. aseTebia
5 israeli 1 031 161 magaliTad Transparency International, Human Rights Watch, Freedom House, Amnesty International da
6 fineTi 769 148 mravali sxva. isini faqtiurad axorcieleben msoflios mTavrobebis qcevis monitorings,
7 germania 11 895 145 raRac gagebiT “niSnebs usvamen” maT maTi konkretuli qcevis Sesabamisad. maTi avtoriteti
Tanamedrove msoflioSi imdenad didia, rom wamyvani globaluri moTamaSeebisa, Tu
8 kanada 4 063 131
saerTaSoriso organizaciebis damokidebuleba ama Tu im qveynis mimarT, didwiladaa
9 luqsemburgi 48 120
damokidebuli maT Sefasebaze.
10 dania 556 103
amave dros, isevdaisev, isini atareben Tavis monitoringsa da Sefasebas iseT
11 niderlandebi 1 494 93
kriteriumebze dayrdnobiT, romelic Camoyalibebulia dasavleTis samecniero,
12 honkongi 620 93 politikuri, socialuri sistemebisa da tradiciebis farglebSi, da saboloo jamSi,
13 samxreTi korea 3 763 80 wamyvani globaluri moTamaSeebis interesebSi moqmedeben, dasavluri globalizaciis
15 avstria 632 78 mZlavr agentebs warmoadgenen. rasakvirvelia, isini asruleben imave funqcias, rodesac
16 belgia 796 77 akritikeben msoflios ganviTarebuli qveynebis mTavrobebs, miuTiTeben maT daSvebul
17 safrangeTi 4 456 75 Secdomebsa da moqmedebis xarvezebs.
18 singapuri 304 74
19 gaerTianebuli 4 356 74 konkretuli SemTxveva (Case-Study) 2 – amerikis SeerTebuli Statebi — “uxaliso imperia”
samefo
20 islandia 21 70 imperia — warmoadgens regionebis nakrebs, romlebTac adgilze imperatoris saxeliT
21 norvegia 283 63 marTaven gubernatorebi, vicemefeebi an kleinti mefeebi. es termini SeiZleba gavrceldes
22 avstralia 1 031 53 nebismier did, mravalerovan saxelmwifoze, romelic erTi centridan imarTeba. sxva
saxelmwifoebis msgavsad imperia sakuTar politikur struqturas nawilobriv mainc
23 irlandia 166 44
daZalebis saSualebiT inarCunebs. saxmeleTo imperiebi (iseTebi rogorc ruseTi an
24 axali zelandia 160 42
sabWoTa kavSiri) miiswrafian mimdebare teritoriebze gavrcelebisaken; sazRvao imperiebi
25 italia 1 978 34
(magaliTad, britaneTis) xasiaTdebian naklebad xisti struqturiTa da gabneuli
teritoriebiT.
wyaro: aSS-is sapatento ofisi, 2002
istoriulad, imperiaTa umetesoba warmoiSveboda Zlieri saxelmwifos mier sxva
saxelmwifoebis dapyrobisa da ufro did politikur erTobaSi maTi gaerTianebis xarjze.83
rasakvirvelia, aseTi dayofa xarvezebs ar aris moklebuli, magram principul suraTs is imperializmi — ucxo teritoriul erTeulebze kontrolisa an Zalauflebis
mainc iZleva. misi ZiriTadi nakli isaa, rom is dafuZnebulia teqnologiur inovaciebze da gavrcelebis politika, maTi miTvisebisa da/an imperiis SenarCunebis mizniT. xdeba ucxo
saerTod ar iTvaliswinebs fundamentaluri mecnierebis miRwevebs. amave dros, qveynebis politikasa da ekonomikaze rogorc uSualo teritoriuli, aseve arapirdapiri
daaxloebiT mecxramete saukunis bolodan moyolebuli, teqnologiis ganviTareba kontrolis damyarebis gziT. zogjer ixmareba ama Tu im qveynis mier koloniebis
mTlianad fundamentaluri mecnieris winmswreb miRwevebzea damokidebuli. xolo dapyrobisa da daSorebul teritoriebze dominirebis politikis gansasazRvrad,
fundamentaluri mecniereba, Tavis mxriv, Zalian naklebadaa dakavSirebuli dRevandeli miuxedavad imisa, aRiarebs Tu ara aseTi qveyana sakuTar Tavs imperiad Tu ara.84
ganviTarebis mTavar mamoZravebel ZalasTan — bazarTan.
fundamentul mecnierebas aviTarebes ZiriTadad is qveynebi, romlebsac amis finansuri
jorj buS umcrosis sainauguracio sityva, warmoTqmuli mis xelmeored
da teqnologiuri SesaZleblobebi, Sesabamisi ganaTlebis infrastruqtura aqvs; romlebic
gaprezidentebasTan dakavSirebiT 2005 wlis ianvarSi, sayovelTao aRiarebiT erT-erTi
(da es etyoba yvelaze mniSvnelovania) Tavs msoflio an minimum regionaluri liderebis
rolSi xedavs.180 aseTi samecniero sistemis awyoba ZiriTadad mTavrobis iniciativebze,
yvelaze Zlieria aSS-s istoriaSi. “niu-iork Taimsi”, romelic, rbilad rom vTqvad, am
prezidents simpatiiT ar epyroba, is saerTod meore sainauguracio sityvebis pirvel
dafinansebasa da organizaciazea damokidebuli. 181
xuTeulSi Seyavs. masze win is aSkarad mxolod a. linkolnis gamosvlas ayenebs.85
meore msoflio omis Semdeg 1990-ian wlebamde msoflioSi arsebobda faqtiurad
buSis am gamosvlaSi faqtiurad Camoyalibda aSS sagareo politikis axali doqtrina,
oradori qveyana, romelTac saSualeba gaaCndaT ganeviTarebinaT fundamentaruli
romelsac minimum ramdenime wlis manZilze Seswevda unari seriozul gavlena moexdina
mecnierebebis TiTqmis mTeli speqtri — aSS da sabWoTa kavSiri.
rogorc saerTaSoriso urTierTobebis globalur sistemaze, aseve globalizaciis
102 51
procesebze mTlianad.86 krizisebisagan, rom rodesac bazari amoicnobs aseTi globaluri sistemuri krizisis
am doqtrinis centraluri gzavnilia — “Tavisuflebis gadarCena Cvens miwa-wyalze niSnebs, mis gankargulebaSi arsebuli meqanizmebi da resursebi ar iqneba sakmarisi mis
mzardadaa damokidebuli Tavisuflebis warmatebaze sxva qveynebSi” da kidev — “yvelaze mosagvareblad.
didi imedi imisa, rom mSvidoba damyardeba CvenTan, mdgomareobs Tavisuflebis
gavrcelebaSi mTels msoflioSi”.87 imaze, Tu ramdenad Zlieria aqcenti Tavisuflebasa da yovelwliurad organuli sawvavis dawvis Sedegad atmosferoSi xvdeba 5.8 miliardi
adamianebis uflebaTa universalur faseulobebze metyvelebs is faqti, rom sityvebi tona naxSirbadi, rac 20 miliard tona naxSirorJangs Seesabameba. aseTi raodenobis
Tavisufleba (freedom and liberty) da demokratia moxsenebaSi 49-jer iyo naxsenebi. naxSirbadis dasagroveblad fotosinTezis procesSi misi atmosferodan STanTqvis dros
faqtiurad aSS-s prezidenti atarebda ideas imis Sesaxeb, rom mSvidoba da samSvidobo bunebas sWirdeba TiTqmis milioni weli. weliwadSi msoflioSi moipoveba 120 miliardi
procesi aRar warmoadgenen qveynis sagareo politikis centralur prioritetebs. misi tona madani, sawvavi wiaRiseuli da saSeni masala, gamoidnoba 800 milioni tona sxvadasxva
warmodgeniT, Tavisuflebas aqvs aSkara prioriteti mSvidobasTan SedarebiT, is metali.
msoflioSi mSvidobis winapirobad gvevlineba, xolo [aSS-s politikis] “saboloo mizania metalurgiuli warmoeba iZleva daWuWyianebis 34%-mde, Tboeleqtrosadgurebi-27%,
msoflioSi tiraniisaTvis bolos moReba”, Tumca aSS-s mier reformebis waxaliseba navTobis mrewveloba-12%, qimiuri-9%-s, gazis-7%. kacobriobis istoriis manZilze
“ZiriTadad iaraRis gamoyenebiT ar unda xorcieldebodes”.88 gadagvarebuli niadagebis farTobi Seadgens 20 milion kvadratul kilometrs, rac imaze
amerikis senatis gavleniani wevrebi umalve Seecadnen am principebis sarealizacio metia, dRes msoflioSi rom gamoiyeneba. kacobrioba, romelic Tavisi biomasiT Seadgens
sakanonmdeblo safuZveli CamoeyalibebinaT. kerZod, 2005 wlis martis dasawyisSi dedamiwis cocxali nivTierebis procentis meaTasedebs, qmnis aTasjer met narCenebs,
respublikelma senatorma jon makeinma da demokratma jo libermanma Seitanes senatSi vidre mTeli biosfero. maTi raodenoba yovel TxuTmet weliwadSi erTxel ormagdeba.
erTobrivi kanonproeqti “ demokratiis gavrcelebis (promotion) Sesaxeb”, romelic dedamiwis hidrosferoSi yovelwliurad Caedineba 600 miliard tonamde samrewvelo
iTvaliswinebda aSS mTavrobisaTvis farTo uflebebis miniWebas demokratiuli Camdinare wylebi, romlebic Seicavs 300 milon tonamde rkinas, 2.3 milion tona tyvias, 7000
principebisa da faseulobebis gasavrceleblad qveynis farglebs gareT. tona vercxliswyals, 6000 tona fosfors da sxva mavne nivTierebebs, rac mniSvnelovnad
rogorc senatorma makeinma ganacxada Tavis moxsenebaSi -“demokratiisa da abinZurebs msoflio okeanes, amcirebs mis biomravalferovnebas, saxes ucvlis adamianis
Tavisuflebis gavrceleba sazRvargareT ubralod ganuyofelia SeerTebuli Statebis sakveb resursebs da amcirebs kidec maT.
erovnuli usafrTxoebis sakiTxebisagan. Tu niu-iorkis, vaSingtonisa an kaliforniis sawarmoo narCeni airebi (m.S. avtomanqanebis gamonabolqvi) iwveven atmosferoSi
usafrTxoeba damokidebulia Tavisuflebis doneze er-riadSi, baRdaTsa Tu kairoSi, Cven gogirdisa da azotis Jangebis moxvedras. isini ubrundebian dedamiwas mJave wvimebis saxiT,
unda gavavrceloT demokratiis, kanonis uzenaesobisa da socialuri modernizaciis romlebic amJaveben da gadaagvareben niadags, wyalsacavebs, mcenareul safars. xdeba
ideebi iseve, rogorc vaxdenT Cveni iaraRis srulyofasa da SeiaraRebuli Zalebis niadagebis degradacia.
modernizacias”. gaudabnoebis procesiT moculia teritoria, romelic farTobiT aRemateba Crdilo da
senator libermanis TqmiT, moyolebuli ukve meoce saukunis dasawyisidan “amerikis samxreT amerikas, erTad aRebuls. mxolod adamianis mier daSrobili aralis zRvis
prezidentebs esmodaT, rom amerikis sasicocxlo interesebi yvelaze ukeT maSinaa Semogarenidan qars yovelwliurad miaqvs 150 milion tonaze meti miwa. planetaze tyeebis
uzrunvelyofili, rodesac Cven sxvebs vexmarebiT Tavisuflebis xmis mopovebaSi”. garda gaCexvis siCqare weliwadSi maTi saerTo farTobis daaxloebiT 0.2%-s udris. avstraliam,
amisa, amerikas gaaCnia demokratiis ideeebis gavrcelebis “moraluri mandati”. magaliTad, ukve dakarga Tavisi tyeebis 3/4, amerikam 2/5, afrikam — 1/5. es procesi
senatorebis TqmiT: “ukanasknelma movlenebma saqarTveloSi, avRaneTSi, eraysa da gansakuTrebiT Seexo tropikul tyeebs (amazonia, kongo, samxreT-aRmosavleTi azia),
palestinaSi gviCvenes, rom adamianTa survili icxovron Tavisuflad, universaluria”.89 romlebic atmosferoSi naleqis cirkulaciis regulatorebis rols TamaSobs.
Tu ra Sedegs moitanen j. buSis mier Camoyalibebuli principebi, didaTaa damokidebuli
imaze, Tu ra saxiT da ramdenad efeqturad SesZlebs aSS maT praqtikul realizacias.
rogorc prezident j.karteris mrCeveli erovnuli uSiSroebis dargSi zbignev bzeJinski
2004 wels gamoqveynebul wignSi “arCevani” (The Choice) werda — “amerikul Zalasa da
amerikul socialur dinamikas, Tu erTad imoqmedeben, SeuZliaT gamoiwvion saerTo Tavi 5. zogierTi globaluri problema.
interesebze dafuZnebuli globaluri erTobis TandaTanobiTi Camoyalibeba. im globaluri teqnologiebi, kultura msoflio urTierTobebSi.
SemTxvevaSi, Tu isini araswored iqnebian gamoyenebuli da erTmaneTTan winaaRmdegobaSi
movlen, isini ubiZgeben msoflios qaosisaken, xolo amerikas alyaSemortymul
cixesimagred gadaaqceven”.90 faqtiurad, igive bzeJinskis sityvebiT, saqme gvaqvs
5.1. globaluri teqnologiebis transferi
5.1.1. globalizaciis erT-erTi mTavari Sedegi isaa, rom dedamiwa ubralod Zalian
arCevanTan — aSS iRwvis globaluri dominirebisa Tu globaluri liderobisaTvis? ufro
patara gaxda. isevdaisev, principulad aRar arsebobs manZilis daZlevis problema, xolo
martivad — qveyana Seecdeba uCvenos danarCen msoflios umetesobasaTvis misaRebi
nebismieri informaciis miReba, gadamuSaveba, gavrceleba anda urTierToba calkeul
ganviTarebis alternativa, Tu aiZulebs sxvebs iaron im gziT, romelic mas awyobs.
individebs Soris SesaZlebelia realur droSi.
gasagebia, rom amis SesaZlebloba mxolod imaT gaaCniaT, vinc sakmarisad SeZlebulia
madlen olbraiTi, prezident klintonis saxelmwifo mdivani- swored SeiZleba amisaTvis. magram, mas Semdeg, rac reiganisa da tetCeris administraciebma aSS-sa da did
CaiTvalos iseTi politika, romelic saSualebas aZlevs amerikis SeerTebul Statebs britaneTSi miaRwies komunikaciebis bazrebis deregulirebasa da demonopolizacias 1980-
gauwios mxardaWera demokratiasa da Tavisuflebas. Cven gansakuTrebuli qveyana varT. ian wlebSi, komunikaciisa da informaciis gavrcelebis eleqtronuli saSualebebi
demokratia sayovelTao faseulobaa, magram dRes mas amerikuli iersaxe dahkravs... (televizia, interneti, eleqtronuli fosta, mobiluri telefoni) xelmisawvdomi gaxda
SeuZlebelia misi Tavze moxveva. Cven is unda davicvaT da mxari dauWiroT. kiTxva unda nebismieri ganviTarebadi qveynis nebismieri moqalaqisaTvis, vinc siRaribis zRvars
davusvaT sakuTar Tavs, rogor SeiZleba moubrundes aSS-s daZalebuli demokratia.91 gadacdenilia, Tu romeliRaca adgilobrivi diqtatori xist izolacionalistur
politikas ar eweva (magaliTad, Crdilo korea).179
saboloo jamSi, problema dadis kiTxvamde - aris Tu ara aSS imperia da atarebs Tu ara is globaluri komunikaciebis saSualebebis ganviTareba amave dros mxolod SedarebiT mcire
imperialistur politikas? nawilia im uzarmazari gavlenisa, romelsac Tanamedrove mecnirebis miRwevebi, teqnika da
sayuradReboa is garemoeba, rom imperiuli idea dRevandel msoflioSi (gansakuTrebiT teqnologia axdenen globalizaciis procesebze. Tumca, am SemTxvevaSic, damokidebuleba
samxreTSi), popularobiT namdvilad ar sargeblobs. amaSi damsaxureba ara marto sworxazovani ar aris. teqnologia globaluri procesebis mZlavri matarebelia; imave dros,
memarcxene sazogadoebriv moRvaweebs miuZRviT, v. leninis meTaurobiT. igive memarjvene teqnologiebis umetesobis danergva da farTo gavrceleba SesaZlebelia mxolod im
dasavleli moRvaweebic am termins uxvad iyenebdnen antisabWour propagandaSi civi omis xelsayreli pirobebis farglebSi, romelTac maT globalizacia uqmnis.
dros. gavixsenoT Tugind r. reiganis cnobili “borotebis imperia”. sinamdvileSi imperia imis Sesabamisad, Tu teqnologiis Seqmnisa da aTvisebis ra unari gaaCniaT sxvadasxva

52 101
(ukanasknelma 150 qveyanas Soris) evrogaerTianebis daufaravi zewolis Sedegad, romelic warmoadgens nebismieri warmatebuli eqspansiis Sedegebis organizaciisa da marTvis
winaaRmdeg SemTxvevaSi ewinaaRmdegeboda ruseTis gawevrianebas msoflio savaWro meqanizms. etyoba imperiad gadaqcevis Sansi aqvs nebismier did warmatebul saxelmwifos,
organizaciaSi. kiotos oqmi didwilad etyoba gadaiqca evrogaerTianebis Sida politikur misi mmarTvelobis formis miuxedavad. dRes imazec ki laparakoben, rom adre Tu gvian
proeqtad, romelic rogorc warmoebis teqnikuri gadaiaraRebis, aseve marTvis imperiuli Tvisebebi SesaZloa evrogaerTianebamac ki SeiZinos.92
meqanizmebisa da sazogadoebrivi azris Camoyalibebis TvalsazrisiT, globalur imavdroulad ukanaskneli wlebis manZilze dasavleTSi aSkarad SeimCneva imperiuli
daTbobasTan brZolis aseTi tipis meqanizmis danergvasTan mimarTebaSi, bevrad uswrebs nostalgiis niSnebi. es gansakuTrebiT gamoixateba britaneTis imperiis moRvaweobis
mTel danarCen msoflios. Tumca 2006 wlis dasawyisisaTvis aqac 15 “Zveli” wevridan Sedegebis dadebiT gadafasebaSi, rogorc amas akeTebs cnobili britaneli mecnieri
mxolod 5 axerxebda ase Tu ise am oqmis moTxovnilebebis Sesrulebas. n.Ffergiusoni, romelic wers — “is, rac britaneTis imperiam daamtkica, iyo rom imperia
e.i. kiotos oqmi iseTi tipisaa, rogorc zemoT iyo aRwerili — aradamajerebeli da warmoadgens saerTaSoriso mTavrobis nairsaxeobas, romelsac muSaobis unari Seswevs, da
Sesasrulebelad rTuli. amave dros, miuxedavad yvelafrisa, man SeiZleba Seasrulos ara marto mmarTveli Zalis interesebSi”. da Semdgom — “britaneTis imperia, Tumca is
mniSvnelovani roli Tugind im TvalsazrisiT, rom mis realizaciaze gamoCndeba, Tu unaklo ar iyo, SesaZlebelia warmoadgenda misi qveSevrdomebisaTvis yvelaze nakleb
ramdenad aris mzad msoflio mis winaSe mdgari realuri globaluri problemis sisxilian gzas Tanamedroveobisaken”.93
gadasaWrelad (bolos da bolos raime sxva alternatiuli meqanizmi ubralod ar arsebobs). Sesabamisad gaismis xmebi, romlebic mxars uWers amerikuli imperiis ideas, gansakuTrebiT
4.2.4. samwuxarod globaluri ekologiuri krizisis mogvarebis ideebis aSkara nakleboba iq, sadac saWiroa arSemdgari saxelmwifoebis xalxebis gadarCena im ukiduresad mZime
SeimCneva. faqtiurad erTaderTia gaeros garemosa da ganviTarebis msoflio komisiis mier situaciidan, romelSic isini imyofebian; anda saerTaSoriso terorizmTan brZola. gasagebia,
(bruntlandis komisia), 1987 wels gamoaqveynebul moxsenebaSi wamoyenebuli e.w. mdgradi rom mobruneba amerikuli imperiis ideisaken gamowveulia ZiriTadad imiT, rom arsebuli
ganviTarebis idea. dResdReobiT is formalurad aRiarebulia rogorc saerTaSoriso saerTaSoriso urTierTobebis maregulirebeli formaluri struqturebi sakmaod
organizaciebis, aseve erovnuli mTavrobebis mier, rogorc zogadi samoqmedo orientiri. araefeqturia. es gansakuTrebiT exeba iseT SemTxvevebs, rodesac misaRebia swrafi,
mokled rom vTqvaT, mdgradia iseTi ganviTareba, romelic saSualebas iZleva gadamWreli, magram arapopularuli gadawyvetilebebi (magaliTad, dafuZnebuli
dakmayofildes sazogadoebis dRevandeli moTxovnilebebi ise, rom A momaval Taobebs ar damoukidebeli qveynebis Sinagan saqmeebSi uSualo samxedro Carevaze).
moespoT saSualeba daikmayofilon TavianTi sakuTari moTxovnilebebi. momdevno wlebis igive n. fergiusoni wers — “imis nacvlad, rom uzarmazari lokokinasaviT amoefaros
manZilze es termini (Tu ara ideis arsi, rogorc aseTi) gaxda nebismieri iseTi politikuri eleqtronul javSans, SeerTebulma Statebma Tavisi uzarmazari resursebis sul ufro didi
dokumentis ganuyofeli nawili, romelic ganviTarebas eZRvneba. farTo gagebiT, es nawili unda mimarTon imisaken, rom gadaaqcion msoflio usafrTxo adgilad kapitalizmisa da
koncefcia, aRiqveba rogorc saSualeba iseTi strategiebis SemuSavebisa da danergvis, demokratiisaTvis. “istoriis dasasrulis” ideis miamiti triumfalizmis sawinaaRmdegod, es
romlebic daexmarebian kacobriobas miaRwios ekonomikur da socialur ganviTarebas TavisTavad ki ar xdeba, aramed moiTxovs kanonisa da wesrigis mZlav instituciur dasayrdens.
bunebrivi garemos degradaciis, resursebis zedmeti eqspluataciisa da dabinZurebis imperiuli aSS-s namdvili roli isaa, rom daafuZnos es institutebi iq, sadac isini ar
gareSe. im faqts, rom kacobriobis dRevandeli ganviTarebis etapze, es ori midgoma arseboben, Tu saWiroa. samxedro Zalis gamoyenebiTac. aseTi politikis sawinaaRmdego
ubralod erTmaneTis gamomricxavia, koncefciis avtorebma delikaturad gverdi auares. araviTari ekonomikuri argumenti ar arsebobs, radganac is autanelad Zviri ar dajdeba.
sazogadod mdgradi ganviTarebis principebis praqtikuli realizacia niSnavs Ddemokratiis danergva msoflios yvela gariyul saxelmwifoSi (rogue states) ar gazrdis aSS
sazogadoebrivi ganviTarebis axali etapis dadgomas. magram adamianis sazogadoeba, maT Tavdacvis biujets qveynis mSp-s 5%-ze bevrad zeviT. amasTanave arsebobs ekonomikuri
Soris misi dReisaTvis yvelaze mniSvnelovani qvesistema — bazari, principulad argumenti am ideis mxardasaWerad, radganac aseT qveynebSi kanonis uzenaesobis Setana
axorcielebs Zirfesvian gardaqmnebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu sistemur kriziss moitans grZelvadian dividentebs maTi vaWrobis aRorZinebisa da ganviTarebis Sedegad.”94
gadaeyreba. amis magaliTia, 1929 wlis msoflio ekonomikuri krizisi, romlis Sedegad amerikuli imperiis idea jer kidev sakmaod winaaRmdegobrivia imisaTvis, rom aSS
moxda sabazro urTierTobebis sistemis safuZvliani gadasinjva. administraciam is ama Tu im saxiT aRiaros. prezidenti j. buSi ambobda, magaliTad — “Cven
aseTi krizisis SesaZlo mizezebi cnobilia — globaluri ekosistemis asimilaciuri da ar viRwviT imperiisaken. Cveni eri erTgulia sakuTari da sxvebis Tavisuflebisa”.95 amave
reproduqciis unaris Semcireba. aseve cnobilia misi gadaWris saSualebebic — globalur dros, aSS yvela Sesadari parametrebiT aSkarad Sors scildeba kacobriobis istoriaSi
ekosistemaze adamianis datvirTvis Semcireba iqamde, sanam es datvirTva ar moeqceva yvelaze cnobil (da warmatebul) britaneTis imperias.
ekosistemis aRwarmoebis SesaZleblobis farglebSi. obieqturad, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, is dedamiwaze darCenili erTaderTi
praqtikulad es niSnavs, materialuri moxmarebis (mTlianis da erT mosaxleze) zesaxelmwifoa. igive ekonomikuri parametrebiT is Sors, ukan itovebs nebismier realur
radikalur Semcirebas, misi Tanmxlebi warmoebisa da ganawilebis efeqturobis zrdiT, da Tu potenciur konkurents. 2003 wels masze modioda msoflio Sida produqtis 29.5% — 10
rac mTavaria — Tanamedrove sazogadoebis faseulobaTa sistemis sruli gadasinjviT, 948.5 miliardi dolari (21.4% dolaris msyidvelobiTi unaris gaTvaliswinebiT), rac metia
romelic gadamwyvet upiratesobas aniWebs materialuri moxmarebis ganuwyvetliv zrdas vidre momdevno oTxi yvelaze ganviTarebuli qveynis (iaponia, didi britaneTi, safrangeTi,
ganviTarebis sxva prioritebTan SedarebiT. germania) mSp erTad aRebuli (10256.6 miliardi dolari). CineTic ki, romelic momavalSi
problema isaa, rom sistemuri krizisi ar xdeba cvlilebebis aucileblobis Segnebis, misi realuri ekonomikuri konkurenti SeiZleba gaxdes (savaraudod 2018 wlisaTvis), misi
mSp-s mxolod 12.9%-s awarmoebs (59.0%-s msyidvelobiTi unaris gaTvaliswinebiT).96 es
ganaTlebisa da propagandis safuZvelze. is xdeba, rodesac xdeba, da misi dadgoma ar aris
damokidebuli adamianis neba-survilze.
monacemebi orjer da metad aRemateba britaneTis imperiis analogiur monacemebs, rodesac
garda amisa, globaluri sazogadoebrivi ganviTarebis tendenciebs ganapirobeben
es ukanaskneli Tavisi siZlieris pikze imyofeboda.
wamyvani globaluri moTamaSeebi, romlebic cal-calke Tu erTad, namdvilad ar ganicdian
garda amisa, amerikas gaaCnia uSualo ekonomikuri gavlenis iseTi mZlavri meqanizmebi,
araviTar sistemur kriziss, romelic SesaZlebelia bunebrivi garemos degradaciiT iyos
rogoricaa transnacionaluri (multinacionaluri) korporaciebi. britaneTis imperiis
gamowveuli. es imas ar niSnavs, rom aseTi krizisi ar xdeba — ubralod es qveynebi axerxeben
globaluri dominirebis dros aseTebi praqtikulad saerTod ar arsebobda (formalurad
maTi problemebis mniSvneloveni nawilis gatanas sakuTari teritoriebis farglebs gareT
iTvleba, rom pirveli aseTi korporacia mxolod 1932 wels Seiqmna, rodesac Lever Brothers
(igive WuWyiani warmoebebi).
es moTamaSeebi, agreTve, swored ver afaseben maTi Sesabamisi sazogadoebrivi sistemebis gaerTianda Margarine Unie-Tan da Seqmna Unilever). dResdReobiT (2006 wlis dasawyisisaTvis)
mdgomareobas. Tanamedrove sazogadoebebSi warmatebisa Tu Cavardnis Sefasebis mTavari aseTi msoflioSi aTasobiTaa, xolo maT Soris amerikuli minimum naxevaria. msoflios 20
kriteriumi bazris mdgomareobaa. xolo bazari, misi aSkara Rirsebebis miuxedavad, sakmaod yvelaze did kompanias Soris 10 amerikulia, xolo maT Soris ori yvelaze didis - Wall Mart-
primitiuli meqanizmia. is afasebs nebismier processa Tu situacias diax/ara — TeTri/Savi sa da Exxon Mobil-s Semosavalebi 2003 wels cal-calke aRemateboda msoflios yvela qveynis
— mogeba/wagebis logikis safuZvelze. am TvalsazrisiT, dRes msoflioSi ar arsebobs mSp-s, 15 yvelaze mdidris garda. maTi Semosavlebi, magaliTad sWarbobda iseTi qveynebis
bunebrivi garemos degradaciiT gamowveuli araviTari krizisi, romelic moiTxovs mSp-sac rogoricaa norvegia, SvedeTi, fineTi, avstria Tu dania.97 igive Exxon Mobil
sabazro urTierTobebis sistemis Zirfesvian gadasinjvas, an bazari ubralod ver cnobs dedamiwis 200 qveyanasa Tu teritoriaze moqmedebs.
mis niSnebs. aSS imperiuli dominirebis erT-erTi friad Taviseburi gamoxatuleba isaa, rom mas
am dros ekologiuri krizisi imiT gansxvavdeba sazogadoebrivi ganviTarebis sxva praqtikulad msoflios yvela wamyvani saxelmwifosi didZali Tanxebi marTebs. rwmena amerikis

100 53
saimedobaSi aTeulobiT wlis ganmavlobaSi imdenad didi iyo, rom nebismieri qveyana, romelsac 4.2.3. globalur doneze aseTi tipis kompromisebis Sedegia is saerTaSoriso reJimi,
zedmeti fuli uCndeboda, mas aSS-s fasian qaRaldebSi abandebda. dResac ki, rodesac am rwmenam romelic dRes garemosTan da resursebTan urTierTobis sferoSi arsebobs. am reJimis
Seryeva daiwyo, es praqtika mainc grZeldeba. igive ruseTi, romelic didZal damatebiT Tanxebs Seqmnis pirveli etapi jer kidev mecxramete saukunis bolos daiwyo, magram realurad
iRebs msoflio navTobis fasebis mkveTri zrdis Sedegad, am fuls sakuTari qveynis ganviTarebaSi globaluri 1972 wlidan gaxda, rodesac Sedga gaeros konferencia “adamianis garemoze”
ki ar abandebs, aramed aSS-s fasian qaRaldebSi. aseTi gziT mTeli msoflio aTwleulebis manZilze stokholmSi. am konferenciis yvelaze mniSvnelovani Sedegi etyoba isaa, rom mas mohyva
faqtiurad afinansebs dedamiwis yvelaze mdidari qveynis ganviTarebas. globaluri da regionuli garemos monitoringis qselebis Seqmna, gaeros garemos
amerikis xazinis monacemebiT 2005 wlis 31 dekembris mdgomareobiT aSS-s sagareo valis programis daarseba (UNEP), agreTve, farTo politikuri da instituciuri cvlilebebi
saerTo moculoba Seadgenda 9,560,623 milion dolars.98 aseT situaciaSi ara aSS-a imdenad lokalur doneze, romelsac mohyva bevri mTavrobis mier garemos dacvis saministroebisa
damokidebuli Tavis kreditorebze, ramdenadac es Uukanasknelebi arian masze da erovnuli garemosdacviTi da maregulirebeli saagentoebis Seqmna. man, agreTve, misca
damokidebuli. RmerTma daifaros, aSS-i defolti moxdes (amis saSiSroeba, magaliTad, biZgi garemosdacviTi arasamTavrobo organizaciebis globaluri qselis Seqmnas.
arsebobda 2006 wlis martSi) da msoflios bevri wamyvani ekonomika (igive Cinuri) ubralod momdevno wlebSi saerTaSoriso interesi garemos problemebisadmi sul ufro
CaiSleba. zogi eqsperti saerTod miiCnevs, rom aSS-m sakuTari valutis gaufasureba Tu izrdeboda. Sedegad, am saukunis dasawyisisaTvis arsebobda 130-ze meti mravalmxrivi da
defolti (finansur valdebulebebze uaris Tqma) SeuZlia gamoiyenos rogorc sagareo aseulobiT ormxrivi saerTaSoriso xelSekruleba. samwuxarod, realuri pozitiuri
politikis iaraRi. rasakvirvelia, TviT Statebsac es bevr sikeTes ar moutans, magram mis Sedegebi, xmamaRali ritorikis miuxedavad, am xelSekrulebebis mxolod Zalian mcire
konkurentebs ubralod musrs gaavlebs. nawilma gamoiRo.
aSS-s SeiaraRebuli Zalebi, agreTve, Sors itoveben nebismier konkurentsa Tu amis mizezi ZiriTadad isevdaisev isaa, rom Tanamedrove mecniereba, romelic
konkurentebis jgufs. qveyanam kargad Seiswavla warumatebeli vietnamis omis dakavebulia adamianisa da bunebrivi garemos urTierTobebis kvleviT, ver iZleva am
gamocdileba da Seqmna principulad axali tipis armia, romelsac Seswevs unari realur procesebis analizis saboloo, damajerebel daskvnebs, romlebic aseTi urTierTobebis
droSi moaxdinos reagireba nebismier safrTxeze globalur masStabSi. sabWoTa kavSirsac realur Sedegebs, SesaZlebel safrTxeebs Tu problemebis mogvarebis efeqtur
ki, misi siZlieris maqsimumze, ar gaaCnda araferi Sesadari da is konkurencias SeerTebul RonisZiebebs exeba. Sedegad, nebismieri globaluri movlena SeiZleba ganvixiloT rogorc
Statebs mxolod masobrivi ganadgurebis iaraRis xarjze uwevda. dadebiTi, uaryofiTi Tu ararsebuli, monacemTa erTi da igive nakrebis safuZvelze. ase
faqtiurad aSS-s SeiaraRebuli Zalebi warmoadgens qveynis politikuri interesebis rom, nebismieri politikuri gadawyvetileba dafuZnebulia ara imdenad damajerebel
realizaciis garants msoflios nebismier kuTxeSi. isini uSualod warmodgenilia dedamiwis mtkicebebze, ramdenad dainteresebuli mxareebis konkretul kerZo interesebze,
qveynebis 2/3-Si. am Zalebis xuTi regionaluri samxedro marTvis centrebis pasuxismgeblobis romelTac ZiriTadad konkretul problemasTan naklebi kavSiri aqvT. aseTi situacia,
arealebi mTel dedamiwas faraven. zRvaze aSS-s interesebs icavs cxra “super aviamzidi” agreTve, iwvevs an Zalze zogadi da aradamajerebeli sabuTebis Seqmnas, an iseTebis,
sabrZolo jgufi, romelTaganac TiToeuli calke aRebuli aSkarad sWarbobs yvelafers, rac romlebic zedmetad detaluria, rTuli da Sesasruleblad Zneli, zogjer ubralod
nebismier sxva qveyanas SeiZleba gaaCndes. haerSi mas gaaCnia sami sxvadasxva tipis “stelsis” Seusrulebeli.
radarebisTvis SeumCneveli TviTmfrinavi, romelTac analogi ar gaaCniaT msoflioSi. igive ganviTarebadi qveynebis umetesoba agreTve ubralod ver aZlevs Tavs fufunebas
CineTi, romelic mizandasaxulad iRwvis aSS-gan CamorCenis dasaZlevad samxedro sferoSi, daicvas bunebrivi garemo da resursebi. situacia daaxloebiT iseTivea, rogorc adamianis
ZiriTad sabrZolo komponentebSi mas minimum 10-15 da meti wliT CamorCeba. uflebebisa an demokratiuli sazogadoebis mSeneblobis saqmeSi. sazogadoeba sakmarisad
qveyanaze modis msoflios Tavdacvis xarjebis TiTqmis naxevari. es xarjebi metia, vidre SeZlebuli unda iyos imisaTvis, rom daicvas sakuTari bunebrivi resursebi da garemo, ar
20 momdevno qveynis gaerTianebuli samxedro biujetebi. isini, magaliTad, eqvsjer gadaaqcios isini umowyalo eqspluataciis sagnad.
aRemateba ruseTis samxedro biujets. amave dros aSS axerxebs amis gakeTebas mSp-sTan bunebriv garemosTan mimarTebaSi erTaderTi realurad momqmedi meqanizmi, romelic
SedarebiT sakmaod mcire danaxarjebiT — 2003 wels Tavdacvis biujeti mis daaxloebiT kacobriobas dReisaTvis aqvs, e.w. “kiotos oqmia”, romelic faqtiurad, CarCo dokumentia
3.5%-s Seadgenda. im RonisZiebebisaTvis, romlebic mimarTulia atmosferoSi adamianis moqmedebis Sedegad
aSS-s principulad marto SeuZlia nebismieri ramdenime sabrZolo amocanis gadaWra, moxvedrili naxSirorJangis moculobis stabilizaciaze da Semcirebaze. am xelSekrulebis
nebismieri mowinaaRmdegis winaaRmdeg, dedamiwis nebismier kuTxeSi. isevdaisev britaneTis farglebSi yvelaze didi valdebulebebi Tavis Tavze aiRo evrogaerTianebam — Seamciros
imperias aseTi samxedro upiratesoba arasodes gaaCnda. Tu zRvaze is ase Tu ise sjobnida e.w. “saTburis gazis” emisia 2008-12 wlebisaTvis 8%-T 1990 wlis donesTan SedarebiT, aSS-m
Tavis ZiriTad konkurentebs, misi saxmeleTo jarebi sazogadod CamorCeboda nebismieri 7, xolo iaponiam 6%-T. ruseTma, ukrainam da axalma zelandiam ikisra valdebulebebi
saxmeleTo imperiis jarebs rogorc raodenobiT, aseve momzadebis xarisxiT, rac moaxdinos Tavisi emisiebis stabilizacia 1990 wlis doneze. saboloo jamSi, am oqmis
TvalnaTliv gamoikveTa orive msoflio omSi. realizaciis Sedegad naxSirorJangis emisia sul 5%-T unda Semcirdes.
faqtiurad britaneTis imperia iyo pirveli tolebs Soris, maSin rodesac aSS ubralod — ganviTarebad qveynebs es valdebulebebi saerTod ar exebaT, m.S. CineTs, romelic aSS-s
pirvelia. yvela zeviT moyvanili faqtis safuZvelze SeiZleba davaskvnaT, rom aSS-s Seswevs Semdeg naxSirorJangis yvelaze did “mwarmoebelia” dedamiwaze da indoeTs, romelic mas
unari Seqmnas pirveli realuri globaluri imperia, sakiTxia, ramdenad aris qveyana didad ar CamorCeba. saboloo jamSi, es ori qveyana etyoba mravaljer gadaWarbebs
amisaTvis mzad da sWirdeba mas es saerTod? naxSirorJangis emisiis im Semcirebas, romelsac ganviTarebuli qveynebi didi jafis
faqtia, rom aSS-s damfuZnebeli mamebi Tavidanve moizarebdnen mas rogorc imperias, Sedegad miaRweven.
Tumca “Tavisuflebis imperias” (empire of liberty), Tomas jefersonis sityvebiT. misi mTavari, rac am oqmis realizacias mohyveba, aris yoveli saxelmwifosaTvis emisiebis
ideologia efuZneboda, da efuZneba e.w. “cxadi mowodebis” (manifest destiny) ideas, romelic kvotebis SemoReba, romliTac maT vaWroba SeuZliaT. Tu, magaliTad, viRacam moaxdina
ganisazRvreba rogorc “aSkara da gardauvali bedi”. am ideis Sesabamisad amerikas evaleba axali teqnologiebis danergva da Tavis kvotaze nakleb emisias awarmoebs, mas SeuZlia is
demokratiis gavrceleba, rogorc mmarTvelobis erTaderTi Rirseuli formis, saRvTo iseT qveyanas miyidos, romelic sakuTar kvotaSi ver eteva. faqtiurad laparakia sabazro
misia. faqtiurad es idea emTxveva britanelebis “TeTri adamianis tvirTs”, Tu frangebis urTierTobebis Setanaze globaluri ekologiuri problemis gadawyvetaSi, Tumca rogorc
“macivilizebel misias”, xolo dRevandeli laparaki Tavisuflebisa da demokratiis kvotebis moculobebi, iseve maTi faswarmoqmnis konkretuli meqanizmebi friad
gavrcelebaze misi uaxlesi interpretaciaa. spekulatiur xasiaTs atarebs.
etyoba, raRaca saxiT, aSS Tavidanve rogorc imperia yalibdeboda, rodesac mecxramete am oqms Tavidanve uamravi mowinaaRmdege hyavda. magaliTad, misi pirobebis dacvaze
saukuneSi pretenzia ganacxada Crdilo amerikis kontinentis did nawilze. teritoriis raRac kategoriuli uari ganacxada aSS-is prezident j.u. buSis administraciam. ruseTic didxans
nawili man SeiZina. magaliTad, alaska ruseTisagan, Tu luiziana da misisipisa da kldovan ewinaaRmdegeboda mis ratifikacias im sababiT, rom, jer es erTi, emisiis 5%-iani Semcireba
mTebs (Rockies) Soris mdebare teritoria — safrangeTisagan. Tumca orive SemTxvevaSi, rogorc veraviTar sagrZnob gavlenas ver moaxdens globaluri daTbobis procesis dinamikaze (da
winaT sabWoTa kavSirSi ambobdnen, garigeba gamyidvlebisaTvis “nebayoflobiT-iZulebiTi” amaSi is etyoba savsebiT marTlia) da, meorec, misi SezRudvebi realur negatiur gavlenas
iyo. qveynis samxreTi teritoriebis udidesi nawili ki mis xelSi tradiciuli imperialisturi moaxdens mis ekonomikur ganviTarebaze (igives amboben amerikelebic).
dapyrobebis Sedegad gadavida. esenia — kalifornia, nevada, iuta, niu meqsiko da arizona; saboloo jamSi, ruseTma moaxdina am oqmis ratifikacia 2004 wlis dekemberSi

54 99
afeTqeba, adgilobrivi mosaxleoba bunebrivad agrZelebda ekosistemebis eqspluatacias koloradosa da vaiomingis nawilebi. es miwebi aSS-m xelSi Caigdo 1846-48 wlebis omis Semdeg,
tradiciuli, uaRresad araefeqturi meTodebiT, ubralod erTi adamianis adgils minimum romelSic meqsika prezidentma jeims polkma CaiTria.
sami_oTxi ikavebda. Sedegad, ukve gasuli saukunis 70-iani wlebisaTvis gaudaburebam am is, rasac zogierTi mkvlevari “meore imperiuli fazis” saxeliT moixseniebs, 1898 wlis
teritoriebze iseT masStabebs miaRwia, rom sahara samxreTisaken zogjer weliwadSi amerikul-espanuri omis Semdeg daiwyo. am omis Sedegad aSS-s xelSi gadavida puerto riko,
aTeulobiT kilometriT izrdeboda. guami da filipinebi. igive politika gaagrZela prezidentma Teodor ruzveltma,
ganviTarebadi qveynebi (iseTi warmatebulebic ki, rogoricaa CineTi) globaluri romelmac monros doqtrinis safuZvelze gamoacxada aSS-s ufleba Careuliyo laTinuri
masStabiT adamianisa da bunebis urTierTobis mowesrigebaze mimarTul sabuTebs an amerikis nebismieri qveynis Sinagan saqmeebSi imisaTvis, rom ar daeSva iq evropelebis
formalurad aweren xels, an saerTod uars amboben globalur RonisZiebeSi Careva. manve moaxdina havaebis aneqsia im sababiT, rom am teritoriidan vinmes SeeZlo
monawileobaze im sababiT, rom bunebis dacvaze mimarTuli RonisZiebebi maTi ganviTarebis damuqreboda aSS dasavleT sanapiros (e.w. winmswrebi moqmedeba).99
interesebs ewinaaRmdegeba.
garda amisa, ZiriTadad Raribi qveynebis mTavrobebi mzad arian intensiurad, nebismier cxrili 1. amerikis SeerTebuli Statebis mier ucxo teritoriebis okupaciis yvelaze
pirobebze aiTvison adgilobrivi resursebi moklevadiani socialur-ekonomikuri mniSvnelovani magaliTebi
stabilurobis misaRwevad. maT ar da ver ainteresebT rogorc sakuTari xalxis momavali
Taobebis interesebi, iseve rogorc SesaZlo globaluri katastrofa, maSin rodesac isini teritoria daipyres datoves xangrZlivo- statusi
yoveldRe “TvalSi ucqeren” masobriv SimSilsa Tu samoqalaqo dapirispirebas. ba (weli)
isev klasikuri magaliTi braziliaa, sadac aTeulobiT wlebis manZilze erTmaneTis havai 1893 ara 112 aSS Stati
Semcvlel mTavrobebs gahyavdaT gzebi amazoniis junglebSi da ufasod urigebdnen iq miwis puerto riko 1898 ara 107 Tanamegobroba aSS-sTan
nakveTebs umiwawylo glexebs, oRond ki Tavidan aeridebinaT socialuri daZabuloba da guami 1898 ara 107 aSS-s sakuTreba
SeenarCunebinaT msxvil latifundiebze dafuZnebuli tradiciuli soflis meurneobis filipinebi 1898 1946 48 damoukidebeli
sistema. is faqti, rom am teritoriebze niadagi Zalian aranayofieri da advilad amerikuli samoa 1899 ara 106 aSS-s sakuTreba
degradirebadia, ris Sedegadac ramdenime wlis Semdeg es glexebi miagdeben xolme panama (arxis zona) 1903 1979 76 damoukidebeli
erodirebul nakveTs, aravis adardebda. miT umetes, ar adardebda braziliis virginiis kunZulebi 1916 ara 89 aSS-s sakuTreba
xelmZRvanelobas is faqti, rom amazoniis tyeebzea damokidebuli didwilad atmosferuli dominikis respublika 1916 1924 8 damoukidebeli
cirkulacia planetaze.177 haiti 1915 1934 19 damoukidebeli
• damatebiT arTulebs situacias sazogadoebisa da bunebrivi garemos funqcionirebis dasavleTi germania 1945 1955 10 damoukidebeli
droiTi CarCoebis SeuTavsebloba. rac ufro ganviTarebulia da formalizebulia iaponia 1945 1952 7 damoukidebeli
sazogadoeba, miT ufro naklebad emTxveva misi funqcionirebis dro bunebrivi Crdilo marianis kunZulebi 1947 ara 58 Tanamegobroba aSS-sTan
sistemebisas.178 globaluri cvlilebebi bunebriv garemoSi, iseve rogorc adamianis palau 1947 1994 47 Tavisuflad asocirebuli
moqmedebis dadebiTi Tu uaryofiTi Sedegebi, gamosavlenad moiTxovs dros, romelic AaSS-sTan
adamianis aqtiurobasTan SedarebiT grZelvadiania. laparakia minimum aTeulobiT wlebze, mikronezia 1947 1986 39 Tavisuflad asocirebuli
rodesac adamianis realuri aqtiuroba sazogadod erTi wlis farglebSi mimdinareobs, AaSS-sTan
xolo SedarebiT efeqturad igegmeba maqsimum xuTi wlis farglebSi. igive sabazro marSalis kunZulebi 1947 1986 39 Tavisuflad asocirebuli
koniunqtura imdenad swrafad icvleba, rom raime grZelvadiani, winmswrebi RonisZiebebis AaSS-sTan
dagegmva da gatareba sabazro ekonomikis pirobebSi Znelad warmosadgenia. samxreTi korea 1950 ara 55 damoukidebeli
aq “movlenaTa jaWvebi” isea daxlarTuli, rom maTi wyaros mikvleva TiTqmis samxreTi vietnami 1965 1972 7 aneqsirebulia Crdilo
SeuZlebelia. Sesabamisad aSkaraa adamianisa da bunebis urTierTobis problemebis aRqmis, vietnamis mier100
maTi gadawyvetis efeqturi saSualebebis gamoZebinsa da maTi uaryofiTi moqmedebis avRaneTi 2002 ? 2 damoukidebeli?
Serbilebis sirTuleebi. amas emateba sirTuleebi problemebis gadaWris dagegmvasa da erayi 2003 ? 2 damoukidebeli?
gatarebaSi, rac sazogadod iwvevs winmswrebi RonisZiebebis ararsebobas; moqmedeba xdeba
faqtis moxdenis Semdeg da Seefardeba xilul Sedegebs bunebriv garemoSi, nacvlad wyaro: Nial Ferguson, Colossus, The Rise and Fall of American Empire, Allen Lane an imprint of Penguin
problemis mizezebisa adamianis sazogadoebaSi (rac sazogadod minimalur dadebiT Sedegs Books, 2004, Statistical Appendix.
iZleva). xSirad maSinac ki, rodesac aseTi mizezebi cnobilia, maTze gavlena SeuZlebelia
gamomdinare arsebuli socialur-ekonomikuri Tu politikuri realobidan. Sesabamisad, dRidan daarsebisa aSS gaurboda kavSirebis Seqmnas ucxo qveynebTan, gansakuTrebiT,
miRebuli zomebi paliatiur xasiaTs atareben, mimarTulia ZiriTadad problemis efeqturi evropulTan, imis SiSiT, rom qveyana gaebmeboda “Zveli samyaros” intrigebSi da SebRalavda
mogvarebis gadadebaze an kritikis dasawynareblad. Tavis gansakuTrebuli qveynis statuss. damoukideblad moqmedeba ki SesaZleblobas
ase, magaliTad, afrikaSi cocxali bunebrivi garemos ganadgureba, gansakuTrebiT misi miscemda qveyanas ukeT daecva Tavisi erovnuli interesebi. es tradicia odnav Serbilda
cxoveluri komponentis (spiloebi, martorqebi da a.S), gamowveulia am kontinentis civi omis dros, rodesac qveyanas sWirdeboda mokavSireebi komunistur sistemasTan
sazogadoebrivi ganviTarebis problemebis mougvareblobiT. uamravi Warbi sasoflo sabrZolvelad, Tumca mas arasodes uTqvams uari calmxriv moqmedebaze. garda amisa,
mosaxle Tavis gadasarCenad misdevs bunebrivi garemos zedmet (da ZiriTadad uazro) SeerTebuli Statebi yovelTvis aniWebdnen upiratesobas winmswreb qmedebas realurad
eqspluatacias, romlis procesSic nebismieri cocxali arsebis (sakuTari Tavis CaTvliT) arsebuli Tu warmodgeniTi safrTxis SemTxvevaSi. es tendencia gansakuTrebiT gaZlierda
saarsebo garemos ubralod anadgurebs. ssrk-s daSlis Semdeg da xSirad gamoixateba aSS-s mier saerTaSoriso normebisa da
gasagebia, rom afrikis problemebis mogvareba Tvalsawier momavalSi principulad xelSekrulebebis ugulvebelyofaSi. qveynis politikas safuZvlad ucvlelad sami
SeuZlebelia. amave dros, dasavleTis mTavrobebze (sruliad gamarTlebulad) zewolas principi udevs — Tavisufleba, TviTgamorkveva da Tavisufali vaWroba.
awarmoebs sakuTari samoqalaqo sazogadoeba afrikis bunebrivi garemos gadarCenis
moTxovniT. Sedegad aTeulobiT wlebis manZilze gamoiyofa uzarmazari Tanxebi afrikaSi amiT praqtikulad CamTavrda aSS-is teritoriis formireba da qveyanam faqtiurad ukan
nakrZalebis Seqmnaze da sxva Tanmxlebi RonisZiebebis gatarebaze minimaluri SedegiT. daxevac ki daiwyo (ix. cxrili 1). man, magaliTad 1946 wels daubruna damoukidebloba
nebismieri nakrZali (ukeTes SemTxvevaSi) moqmedebs iqamde, sanam morigi omi, genocidi Tu filipinebs, romelsac is 48 weli flobda. manve gadasca panamas arxis zona 1979 wels,
stiqiuri ubedureba (gvalva magaliTad) ar ayris adgilidan adamianebs da ar aiZulebs maT Tumca TviT es qveyana, rogorc aseTi, Tavis droze aSS-s Seqmnili iyo misi interesebis
eZebon TavSesafari da ukeTesi miwebi nakrZalis teritoriaze. ase moxda, magaliTad uzrunvelsayofad.
ruandaSi 1994 wlis genocidis Semdeg. is teritoriebi, romlebic man ama Tu im saxiT SemoierTa, ZiriTadad moicavs wynari

98 55
okeanis mcire kunZulebis jgufebs. maTi teritoria da mosaxleoba imdenad mcirea, rom • faqtiurad nebismieri gadawyvetileba, romelic miiReba cocxal garemosTan
qveynis gafarToebaze maT xarjze laparakic ki zedmetia. mimarTebaSi (dabinZurebis kvotebis, dasaSvebi normebis, sameurneo saqmianobis
amave dros, meore msoflio omis Semdeg dRemde SeerTebuli Statebi minimum oTxmocjer SezRudvebis, ekologiuri zaralis Sefasebis da a.S.) Taobaze, sakanonmdeblo aqtebis
Caerivnen sxva qveynebis saqmeebSi Zalis gamoyenebiT (Ria Tu farulis). xSirad am Carevas CaTvliT, warmoadgens ZiriTadad politikuri kompromisis Sedegs da Tavidanve naklebad
okupacia mosdevda. am SemTxvevebidan ori — germaniisa da iaponiis okupacia da aRmSeneb- qmediTunariania.
lobaEmeore msoflio omis Semdeg warmoadgens ucxouri Carevis erT-erT yvelaze warmatebul, am kompromisis aqtiuri mxareebia — biznesi, romelsac surs maqsimaluri mogeba miiRos
gamarTlebul da dadebiT magaliTebs, iseve rogorc marSalis gegmis ganxorcieleba. bunebis eqspluataciidan, mis dacvaze minimaluri danaxarjebiT, samoqalaqo sazogadoeba
garda zemoT moyvanilisa, im oTxmocidan, mxolod or SemTxvevaSi aSS moqmedebda gaeros (adgilobrivi, Tu aseTi saerTod arsebobs, da/an saerTaSoriso), romelsac surs ar
rezoluciebis safuZvelze da realuri didi saerTaSoriso koaliciebis CarCoebSi. es dauSvas ama Tu im konkretuli resursis degradacia, xelisufleba, romelsac surs
moxda 1950-53 wlebis koreis omis da 1991 wlis sparseTis yuris omis dros (amas SeiZleba SeinarCunos socialuri stabiluroba, moigos orive mxaris guli da gaixangrZlivos
daematos, agreTve, 1991-2003 wlis gaeros sanqciebi erayis winaaRmdeg). yvela danarCen mandati. dResdReobiT, gansakuTrebiT ganviTarebad qveynebSi, am procesSi aqtiurad
SemTxvevaSi, igive vietnamSi 1965-72 wlebSi, Tu eraySi 2003 wlidan, aSS moqmedebda erevian sxvadasxva saerTaSoriso organizaciebi.175
yovelgvari saerTaSoriso sanqciebis gareSe, maqsimum natos mokavSireebTan erTad formalurad, erT-erTi yvelaze mniSvnelovani moTamaSe am procesSi mecnier-eqspertia,
(serbiis dabombva 1999 wels). romelmac unda Seafasos mTeli procesis avkargianoba. problema isaa, rom swored aseTi
xSirad, gansakuTrebiT laTinur amerikaSi, aSS uwevda daxmarebas Zalebs, romlebic samecniero daskvnebi yvelaze naklebad saimedoa, gansakuTrebiT maSin, Tu saqme
rbilad rom iTqvas, arademokratiulebi iyvnen — Tugind igive nikaraguasa da salvadorSi msxvilmasStabian, grZelvadian procesebs exeba. Cveni codna am procesebis Sesaxeb
1990-ian wlebSi. aseTi Carevebi aSkara imperialistur xasiaTs atarebs da maTi margi ubralod arasakmarisia, rom mis safuZvelze SeiZlebodes mmarTveli organosa, Tu
qmedebis koeficienti sazogadod Zalian dabalia. igive haitiSi gasuli saukunis meore calkeuli gadawyvetilebis mimRebi piris mier koreqtuli samarTavi gadawyvetilebis
naxevridan moyolebuli aSS imdenjer Caeria adgilobrivi reJimebis gamosacvlelad, rom miReba.
situacia SesaZlebelia anekdoturad gamoiyurebodes, mas adgilobrivi mosaxleobis ase, magaliTad, 2001 wels iseTma gavleniama organizaciam, rogoricaa gaeros
realuri tanjva-wameba rom ar mosdevdes. globaluri daTbobis mTavrobaTaSorisi komisia, SeimuSava da msoflios mTavrobebs
principSi, saqme gvaqvs sakmaod paradoqsul situaciasTan — msoflios wamyvani saxelmwifo warudgina 2100 wlamde globaluri daTbobis ganviTarebis 20 scenari(!). gasagebia, rom
faqtiurad qmnis globaluri ganviTarebis axal trendebs dedamiwis yvela kuTxeSi amdeni scenariT xelmZRvaneloba gadawyvetilebis miRebis procesSi ubralod
Tavisuflebis, demokratiisa da sabazro ekonomikis ideebis gavrcelebis (xSirad Zalismieris) ararealuria.176 es ki imas niSnavs, rom maTze an ubralod xels Caiqneven (SemTxvevaTa
xarjze. amave dros, es qveyana ar qmnis imperiuli xasiaTis ierarqiul struqturas ucxo umetesobaSi) anda amoirCeven formalurad saxelmZRvanelod iseT scenars, romelic ama
teritoriebis miTvisebisa da marTvis xarjze. piriqiT, is jiutad Tavs aridebs raime saxis Tu im qveynis xelisuflebas mimdinare politikuri koniunqturis gaTvaliswinebiT awyobs.
grZelvadiani proeqtebis ganxorcielebas, romelTac SeiZleba moyves swored im principebis mecnierebs, agreTve, xSirad adanaSauleben imaSi, rom isini specialurad azviadeben
warmatebuli realizacia, romlebic zemoT iyo CamoTvlili. faqtiurad aSS-s surs Zireuli situacias Tavisi merkantiluri interesebidan gamomdinare, rac zogjer mainc etyoba
politikuri, socialuri Tu ekonomikuri transformaciebis moxdena ama Tu im qveyanaSi, Sors ar dgas sinamdvilisagan. arsebobs naxevradanekdoturi ambavi imis Taobaze, Tu
magram aRar surs maTze pasuxismgebloba sawyisi etapis Semdeg. rogor mosTxoves amerikelma biologebma mTavrobas mravalmilioniani granti amazoniaSi
(brazilia) unikaluri adgilobrivi mwerebis saxeobebis gadasarCenad. “keTili — iyo
rogorc istoriuli gamocdileba gviCvenebs, transformacia dakavSirebuli ucxour pasuxi, oRond mogvawodeT am saxeobebis sia”. “ar SegviZlia — miuges mecnierebma — Cven
CarevasTan, dafuZnebulia grZelvadiani proeqtebis realizaciaze. inglisuri isini jer ar aRmogviCenia”.
ekonomistic ki, romelic Zalze frTxil da konservatul Jurnalad iTvleba, aRiarebs, • pasuxismgeblobas adamianisa da bunebis urTierTobis globaluri masStabiT
rom ubralod sadme demokratiis danergvas erTi Taoba da meti sWirdeba.101 amave dros, cvlilebebze Tavis Tavze ZiriTadad iReben mxolod ganviTarebuli qveynebi (Tan zogjer
maSinac ki, rodesac aSS Tavis Tavze iRebs udides pasuxismgeblobas did damoukidebel yvela ara), romlebic sakmarisad mdidrebi arian imisaTvis, rom am RonisZiebebiT
qveyanaSi intervenciis dros (vietnami, erayi), laparaki iqidan wamosvlaze iwyeba lamis gamowveuli SezRudvebi advilad aitanon, plus gaaCniaT efeqturi marTvis meqanizmebi am
aria ufro adre, vidre realuri samxedro operaciebi iwyeba. Tumca, faqtiurad sferoSi miRebuli xelSekrulebebis cxovrebaSi efeqturad gasatareblad. yvelaze did
erTaderTi realurad warmatebuli Sedegi aSS Carevisa sxva qveynis transformaciaSi — warmatebas sakuTari resursebisa da garemos dacvaSi dRes dasavleTma evropam da iaponiam
samxreTi korea, warmoadgens swored grZelvadiani imperiuli proeqtis klasikur miaRwia, magram maTi warmatebis erT-erTi ZiriTadi elementi, garda maTi simdidris,
magaliTs. romelime qveyanaSi mdgradi mSvidobis, kanonis uzenaesobis, demokratiuli efeqturi marTvis, Zlieri samoqalaqo sazogadoebis arsebobisa isaa, rom maT gaaCniaT
institutebis dafuZneba ar xdeba mokle warmatebuli omisa, Tu demokratiuli saSualeba daicvan sakuTari garemo sxva (ZiriTadad ganviTarebadi) qveynebis garemos
revoluciis Sedegad — es moiTxovs did dros, finansebs, Sromasa da moTminebas. amis eqspluataciis xarjze.
uaxlesi magaliTebia bosnia, kosovo da sxvaTa Soris, Crdilo irlandiac. saerTod globalur doneze garemosa da resursebTan dakavSirebuli erT-erTi mTavari
problema isaa, rom mdidrebs (qveynebsa da individumebs) uzomod meti saSualeba aqvT
Tavisi gamorCenisaTvis gamoiyenon ukeTesi xarisxisa da mdidari bunebrivi resursebi,
saWiroa imis swori warmodgena, rom imperia, rogorc aseTi, warmoadgens metropoliaSi vidre Raribebs. saerTod, kargad movlili da marTuli ekosistemebi warmoadgenen
arsebuli Siga sistemuri winaaRmdegobebis warmatebuli gadaWris Sedegs. es riskebisa da adamianebis daucvelobis Semcirebis garantias igive bunebrivi
winaaRmdegobebi gamomdinareobs ZiriTadad mosaxleobis mzardi moTxovnolebebisa da katastrofebis SemTxvevaSi.
maTi dakmayofilebis SesaZleblobebis SeuTavseblobidan. zedapirze es winaaRmdegobebi Rarib mosaxleobas (gansakuTrebiT soflad) ubralod ar gaaCnia teqnikuri, finansuri,
mogvevlinebian Warbi mosaxleobis, resursebis (m.S. teritoriis) naklebobis, adgilobrivi menejeruli, inteleqtualuri resursebi maT gankargulebaSi myofi resursebis
bazrebis SezRudulobis da a.S. saxiT.102 am winaaRmdegobebis daZleva meoce saukunis meore efeqturad marTvisa da gamoyenebisaTvis. isini xSirad fizikurad “gariyulebi” arian
naxevramde moiTxovda mosaxleobis moTxovnilebesa da resursebs Soris axali balansis naklebad produqtiul da advilad degradirebad teritoriebze. gansakuTrebiT iq, sadac
Seqmnas damatebiTi teritoriebis (rogorc resursebis wyaros) SemoerTebisa da demografiuli dawola didia, aseTi xalxi ubralod “Wams” im ekosistemebs, romlebzec
eqspluataciis xarjze.103 damokidebulia. Sedegad aseTi ekosistemebi ufro advilad eqvemdebareba degradacias
warmatebuli imperiuli mSenebloba tradiciulad moiTxovda rogorc minimum, Semdegi SimSilis, gvalvisa an wyaldidobis Sedegad. es, Tavis mxriv, ufro zrdis adgilobrivi
aucilebili komponentebis arsebobas: mosaxleobis daucvelobas.
a/mosaxleobis iseTi aqtiuri Sris arsebobas, romelic ver akmayofilebs Tavis aseTi situaciis klasikuri magaliTia isevdaisev afrika saharis samxreTiT
ambiciebs metropoliis farglebSi da Tavs gariyulad grZnobs. es xalxi mzad unda iyos (gansakuTrebiT iseTi qveynebi, rogorebicaa centraluri afrikis respublika, Cadi, mali,
datovos samSoblo da Caebas grZelvadiani proeqtebis realizaciaSi ucxo garemoSi; nigeri). rodesac saharasTan uSualod mosazRvre teritoriebze moxda demografiuli

56 97
globaluri ekologiuri krizisi SesaZlebelia gavigoT rogorc globaluri xSirad faqtiurad kulturuli misionerebis saxiT (Tugind cecxliTa da maxviliT);
ekologiuri sistemis degradacia im donemde, rodesac mas aRar Seswevs unari b/metropoliis mier mzadyofnasa da Segnebas, rom is ereva sadme imisaTvis, rom iq
uzrunvelyos mTlianad adamianis sazogadoebis, rogorc aseTis, ganviTareba da TviT samudamod darCes. rogorc adam smiti ambobda, “yoveli imperia iRwvis ukvdavebisaken”;
arsebobac ki. g/metropoliis mzadyofnas ganaxorcielos dapyrobili teritoriebis transformacia,
es krizisi namdvilad unda ganvixiloT rogorc globalizaciis gauTvaliswinebeli rac ganuyofelia erovnul, saxelmwifos mSeneblobisagan (nation, state building). es ki
Sedegi. is ZiriTadad ganpirobebulia imiT, rom Tanamedrove adamianis sazogadoebaSi faqtiurad imperiis ZiriTadi funqciaa;
naklebadaa gaazrebuli bunebrivi ekosistemebis (globaluris CaTvliT) funqcionirebis d/imperiis, rogorc ierarqiuli sistemis Camoyalibebas, sadac mTeli Zalaufleba
kanonebi, saTanadod verSefasebulia maTi roli sazogadoebis ganviTarebasa da centrSia Tavmoyrili da es faqti nebismier koloniebs, klient-saxelmwifoebsa da a.S.
arsebobaSi, arsebobs Seusabamoba sazogadoebrivi ganviTarebis moTxovnilebebs Soris, kargad unda hqondeT gaTavisebuli.
romelic uzrunvelyofilia mis gankargulebaSi arsebuli teqnologiebiT da bunebrivi yvela es komponenti warmodgenili iyo nebismier warmatebul imperiaSi, magram aSkara
ekosistemebis SesaZleblobebs Soris daakmayofilos es moTxovnilebebi (gansakuTrebiT winaaRmdegobaSia aSS-s realobasTan.
sazogadoebis cxovelqmedebis narCenebis asimilaciis TvalsazrisiT). pirveli - aq namdvilad ar arsebobs winaaRmdegoba mosaxleobis moTxovnilebebsa da
maTi dakmayofilebis SesaZleblobebs Soris.
4.2.2. dResdReobiT adamianis sazogadoebis bunebasTan urTierTobis globaluri
aSS-s teritoria, sanapiroebis garda, SedarebiT naklebad aTvisebulia da iseTi didi
sistema Semdeg faqtorebzea awyobili:
teritoriis Statebi rogoricaa magaliTad, montana Tu oregoni, faqtiurad carielia.
• sabazro ekonomika ubralod “ver aRiqvams” adamianisa da bunebrivi garemos aSS-s geografiuli mdebareoba axlosaa idealurTan, xolo misi sazRvrebis arc erTi
urTierTobis problemebs da Sesabamisad ver gamoimuSavebs maTi gadaWris efeqtur kilometri (Zalian hipoTezurad beringis srutis garda) ar aris saSiSi.
meqanizmebs. bazari uaRresad moqnili meqanizmia im SemTxvevaSi, Tu saqme aqvs saqonelTan,
romlis Rirebulebis dadgena principulad SeiZleba, xolo Rirebuleba im Sromis
raodenobis funqciaa, romelic ixarjeba mis warmoebaze. meore - ar arsebobs resursebis deficiti, erTi gamonaklisis garda — es navTobia,
es principi ukve sakmaod cudad muSaobs wiaRiseul resursebTan mimarTebaSi, romelTa romlis daaxloebiT naxevari garedan SemoaqvT. magram am deficitis udidesi nawili
ganfaseba iwyeba mxolod ama Tu im resursis mopovebis momentidan. is iTvaliswinebs mis xelovnuradaa Seqmnili saavtomobilo da navTobis kompaniebis mier da federaluri
mopovebaze, gadamuSavebaze da transportirebaze daxarjul Sromas, magram ver afasebs, administraciis mxridan Sesabamisi politikis gatarebis Sedegad advilad SeiZleba
Tu ra Rirs, magaliTad, igive navTobi, rogorc aseTi. wiaRiseulis fasze Zlier moqmedebs minimumze davides.104
iseTi subieqturi faqtorebi, rogoricaa sabados geografiuli mdebareoba, mopovebis mesame — adgilobriv mosaxleobas namdvilad ara gaaCnia aucilebloba gaiumjobesos
pirobebi, politikuri koniunqtura, sabazro spekulacia da a.S. Sedegad ori sxvadasxva sasicocxlo pirobebi emigraciis xarjze. mxolod misi Zalian mcire nawili tovebs qveyanas
sabadodan mopovebuli wiaRiseuli, romelTa fasic SeiZleba zogjer erTmaneTisagan diplomatiur misiebSi, samxedro nawilebsa Tu amerikuli firmebis sazRvargareTis
orjer da metjer gansxvavdebodes, momgebianad iyideba bazarze, xolo maTi fasis ryeva filialebSi droebiT dasasaqmeblad. piriqiT, aSS yvelaze mimzidveli daniSnulebis
drois Zalian mcire monakveTis manZilze SeiZleba sawyisidan aTeulobiT procents adgilia mTeli msoflios migrantebisaTvis. is erTaderTi qveyanaa, sadac migrantebi
aRwevdes (magaliTad, msoflio navTobis fasebis zrda 2004 wlis Semdeg). samuSao Zalis erT meaTedze mets Seadgenen.
is, rac uSualod adamianis Sromis Sedegs ar warmoadgens, sazogadod aRiqveba rogorc meoTxe — qveyana isea morgebuli oTxwlian saarCevno ciklze, rom mTeli
raRac “RvTisagan naboZebi”, romlis moxmarebac SeiZleba iqamde, sanam is mogebis momtania gadawyvetilebis mimRebi meqanizmebi am drois intervalSi funqcionireben da nebismieri
(yvelaze xSirad mis gamolevamde) da romelsac mainc da mainc ar ufrTxildebian. ase administracia Tavs aridebs grZelvadian proeqtebze pasuxismgeblobis aRebas, Tu isini
eqcevian wiaRiseul simdidres yvelaze maRalganviTarebuli qveynebic ki (ix. wina TavSi qveynis gareT unda ganxorcieldes.
ganxiluli “holandiuri seni”), magram aseTi midgoma faqtiurad absurdamde midis cocxal mexuTe — aSS imdenad Zlieria da efeqturia, rom axerxebs tradiciuli imperiebis winaSe
bunebasTan mimarTebaSi. mdgomi yvela strategiuli amocanis warmatebiT gadaWras e.w. rbili Zalis (soft power)
ra Rirs sufTa haeri, sufTa wyali, gadaugvarebeli tye, Tevzis sarewi okeaneSi? gamoyenebiT — politikuri, ekonomikuri berketebi, Zalis gamoyenebis muqara da a.S.
ekonomikurad Sefasebad ra zarals ganicdis landSafti, romelSic mavne sawarmoo yvelaze mTavari winaaRmdegoba ki isaa, rom imperializmi da demokratia principulad
narCenebi xvdeba? am kiTxvebze pasuxi arsebuli ekonomikuri sistemis pirobebSi ar SeuTavsebeli kategoriebia. pirveli gulisxmobs ierarqiasa da damorCilebas, meore -
arsebobs. am situacias kidev ufro arTulebs is garemoeba, rom aseTi resursebi aravis ar Tanasworobasa da arCevanis Tavisuflebas. Tavisuflebisa da demokratiis gavrceleba
ekuTvnis (isini kerZo sakuTrebis obieqtebs ar warmoadgenen) da rogorc aseTi saerTod imperiis mSeneblobis xarjze cota ar iyos ucnaurad JRers. naklebad moiZebneba xalxi,
bazris moqmedebis sferoSia ar xvdeba. bazari cocxal garemosTan dakavSirebul yvela vinc dRevandel msoflioSi aseTi TamaSis wesebs winaaRmdegobis gareSe daTanxmdeba.
problemas aRiqvams faqtiurad rogorc fors maJors, raRacas stiqiuri ubedurebis bolos, klasikuri imperiuli da Tanamedrove amerikuli sazogadoebis organizaciis
magvars. modelebi sistemurad SeuTavsebelia. amerikelebisaTvis imperiis SesaZleblobis aRiareba
es, Tavis mxriv, imas niSnavs, rom sazogadod ekonomikuri saqmianobis gavlena cocxal niSnavs im fuZemdebel principze uaris Tqmas, romelic maT faqtiurad aqcevs
garemoze ver miiReba mxedvelobaSi misi ganfasebis procesSi — es movlena “gareSe” amerikelebad — Tavisuflebis konstituciur rwmenaze. bolos da bolos amerikelebi
faqtoris saxeliTaa cnobili (externality). misi yvelaze cnobili magaliTia e.w. “Temis pirveli Segnebuli antiimperialistebi iyvnen da am antiimperialisturma rwmenam
tragedia”, romelsac adgili aqvs sazogadoebriv sakuTrebasTan mimarTebaSi. aaSenebina maT britanuli imperiisagan damoukidebeli qveyana.
aseTis magaliTia, vTqvaT, Tevzis sarewi okeaneSi, romelsac formaluri patroni ara yvelaferi CamoTvlili imis maCvenebelia, rom aSS-s ama Tu im saxiT transformacia
hyavs. amitom xSirad ramdenime qveyana mas moixmars iqamde, sanam Tevzis maragi ar tradiciul imperiad principulad ararealuria. mas SesaZlebelia gauCndes imperiis
gamoileva. im SemTxvevaSic ki, rodesac erTi an ramdenime qveyana gadawyvets Sewyvitos sistemuri maxasiaTeblebi mxolod im SemTxvevaSi, Tu is Tavis amosaval principebze xels
rewva da SeinarCunos maragi, moiZebneba erTi qveyana mainc, romelic aseT situacias Tavisi aiRebs. amave dros es ar gamoricxavs mis mier aqtiuri imperialisturi politikis
mogebisaTvis gamoiyenebs da damatebiT gamdidrdeba sxvis xarjze. gatarebas. faqtiurad, aSS-s unikaluroba, romelic mkveTrad ganasxvavebs mas msoflios
globalizaciis pirobebSi aseTi ram xdeba, magaliTad, maSin, rodesac bazris erT-erT sxva warmatebuli qveynebisagan isaa, rom mas SeuZlia gaataros imperialisturi politika
moTamaSes aqvs saSualeba ar miiRos mxedvelobaSi biomravalferovnebis gadagvarebasTan imperiad gadaqcevis gareSe.
dakavSirebuli problemebi. Sedegad mas Seswevs unari ufro iafad gayidos Tavisi saqoneli rogorc Cans, aSS-ma Tavisi ganviTarebis procesSi ukve gauswro tradiciuli imperiuli
an momsaxureba, vidre imas, visac aseTi problemebi awuxebs, Ziri gamouTxaros arsebul sistemuri organizaciis models. rarig paradoqsulad ar unda JRerdes — koloniuri
maregulirebel meqanizmebsa da konservaciis mcdelobas. faqtiurad biznesis urTierToba imperiebis Seqmna, gansakuTrebis “okeanes gadaRma” (overseas) teritoriebis didi masivebis
garemosTan erTi ganuwyveteli “bazris Cavardnis” (market failure) magaliTia. dapyroba metyvelebs metropoliebis sisusteze da ara maT siZliereze. es xdeba, pirvel

96 57
rigSi, imitom, rom dampyrobels, jer es erTi, ar gaaCnia saSualeba moipovos saimedo kontrols eqvemdebareba.
informacia misTvis saWiro resursebis Sesaxeb, meore - ar gaaCnia marTvis instrumentebi rac Seexeba globalur ekologiur problemas, aq sazogadoebis kontrols
am resursebis asaTviseblad ucxo teritoriaze uSualo samxedro-politikuri kontrolis eqvemdebareba mxolod procesebis is nawili, romelic uSualod mis farglebSi iqna
damyarebis gareSe, mesame — ar gaaCnia instrumentebi formalurad damoukidebel inicirebuli. mas Semdeg, rodesac isini xvdebian bunebriv garemoSi, maTze uSualo
saxelmwifoebze efeqturi gavlenis mosaxdenaT sakuTari interesebis miRwevis mizniT. kontroli faqtiurad SeuZlebelia.
rogorc zeviT iyo naCvenebi, aSS-s dResdReobiT es problemebi ar gaaCnia. is aRwevs ufro farTo gagebiT, bunebasTan urTierToba ar qmnis axal problemebs, is ubralod
praqtikulad nebismier dasaxul mizans qveynis gareT sakuTari interesebis gatarebis aaSkaravebs (Tumca friad damaxinjebuli formiT) im problemebs, romlebic ukve arseboben
procesSi, ZiriTadad rbil Zalaze (soft power) dayrdnobiT. aqedan gamomdinare, savaraudoa, adamianis sazogadoebis SigniT. problema SeiZleba “Cacxres” sakmao drois manZilze,
rom ama Tu im qveyanaSi Tavisufali, demokratiuli sazogadoebis mSeneblobis iniciireba mogvianebiT aRmocendes saxecvlili, gazviadebuli, Tavisi Casaxvis adgilidan sakmaod
am procesisaTvis mdgradi, grZelvadiani saxis micemis gareSe is maqsimumia, romelzec moSorebiT, raTa Tavze daatydes imaT, visac is ar Seuqmnia.
qveyana Tanaxmaa wavides sakuTari interebidan gamomdinare. aseTi midgoma, rogorc Cans, magaliTisaTvis, msoflioSi arsebuli erT-erTi yvelaze mniSvnelovani problemaa
akmayofilebs amerikeli amomrCevlebis interess qveynis xelmZRvanelobis mier msoflioSi atmosferos ozonis SreebSi xvrelebis arseboba dedamiwis Crdilo da samxreTi polusebis
Tavisuflebisa da demokratiis gavrcelebis mimarT. es SedarebiT iafia, moiTxovs Tavze. mavne nivTierebebi (freoni, winaT masobrivad gamoiyeneboda samacivro
realuri adamianuri Tu materialuri resursebis minimalur danaxarjebs, iZleva xilul danadgarebsa da aerozolebSi), romlebic 21-e saukunis dasawyisSi moqmedeben am xvrelebis
Sedegebs mokle droSi. garda amisa, is mkveTrad amcirebs uSualo aSS-is pasuxismgeblobas ganviTarebaze, warmoiqmnen adamianis cxovelqmedebis Sedegad gasuli saukunis 60-ian
maT mierve iniciirebul procesebze.105 wlebSi ZiriTadad ganviTarebad msoflioSi. e.i. laparakia rRvevaze problemis realur
Casaxvasa da mis warmoCenas Soris, romelic moiTvlis ramdenime aTeul weliwadsa da
grZelvadian tradiciul imperiul proeqtebSi Cabma aSS-sTvis ara marto ukan aTasobiT (samxreTi polusis SemTxvevaSi aTiaTasobiT) kilometrs.
gadadgmuli nabiji iqneba, aramed misi dasustebis maCvenebelic. rasakvirvelia, arsebobs mxolod SedarebiT mcire, lokaluri procesebis Sedegebi uSualod moqmedebs maTze,
gamonaklisi SemTxvevebic, rogorebicaa, magaliTad, arSemdgari saxelmwifoebis gardaqmna visac maT SeqmnaSi brali miuZRviT (magaliTad, glexi, romelic sakuTari saxlis Tavze
da modernizacia, rodesac grZelvadiani transformaciuli proeqtebis realizacia ferdobze xeebs Wris, imisTvisac unda iyos mzad, rom adre Tu gvian es ferdobi am saxlze
ubralod gardauvalia da aucilebeli (magaliTad, avRaneTi). magram aseTi proeqtebis Camowveba). isini ki, vinc did, xSirad regionaluri masStabis procesebis warmoqmnaze
realizacia unda etyoba farTo saerTaSoriso TanamSromlobas efuZnebodes. mcdeloba ageben pasuxs, sazogadod did mogebas Souloben (magaliTad, im kompaniebis aqciebis
imisa, rom es ZiriTadad aSS-s xeliT moxdes, ufro waagavs imas, rom es qveyana sxvis gamo mflobelebi, romlebic tropikuli tyeebis eqspluatacias ewevian).
cecxlSi Cavardes, rac mis interesebs aSkarad ewinaaRmdegeba. amitom, im SemTxvevaSic, rodesac sazogadoebrivi ganviTarebis krizisebi erTi SexedviT
SesaZloa bunebrivi faqtorebiT iyos ganpirobebuli, maTi realuri mamoZravebeli Zala
socialur-ekonomikuria. Sesabamisad adamianisa da bunebis urTierTobis TvalsazrisiT
imavdroulad amerikis SeerTebuli Statebi da maTTan erTad msoflio dRes dilemis yvelaze mniSvnelovania ara sazogadoebis bunebaze zegavlenis moklevadiani xiluli
winaSe dgas. Sedegebi, aramed bunebrivi garemos saSualo da grZelvadiani reaqcia adamianis qmedebaze.
erTi mxriv, aSS-s swored aqvs gaazrebuli Tavisi istoriuli misia da gaaCnia saSualeba globaluri ekologiuri problemis mizezebi sakmaod kargadaa cnobili (Tu gaazrebuli
misi realizaciisa globalur masStabiT. dRevandel msoflioSi saWiroa realuri ara) — sazogadod aRiarebuli (da dReisaTvis yvelaze warmatebuli) sazogadoebrivi
maorganizebeli Zala, romelsac SeuZlia Tavis Tavze aiRos iseTi procesebis organizacia ganviTarebis modeli dafuZnebulia rogorc mTliani, aseve erT mosaxleze materialuri
da marTva, romlebic saboloo jamSi sikeTis momtania mTeli msofliosaTvis (masobrivi moxmarebis uwyvet zrdaze. es is modelia, romelmac warmateba moutana dRevandel wamyvan
mospobis iaraRis gavrcelebasTan brZola, gariyuli reJimebis alagmva, saerTaSoriso globalur moTamaSeebs. dRes is moiazreba rogorc globalizaciis winapiroba da xdeba
vaWroba da a.S.). erTaderTi Zala, romelsac amis gakeTeba SeuZlia dRes — SeerTebuli misi SeTavazeba (Tu Tavze moxveva) ganviTarebadi qveynebisaTvis.
Statebia.106 faqtiurad, aSS Tavis Tavze iRebs “msoflio policielis” rols, romelsac naTelia, rom aseTi tipis ganviTareba SesaZlebelia mxolod im SemxvevaSi, Tu is
msoflios wamyvani qveynebis umetesoba mas siamovnebiT uTmobs. miuxedavad amis aSkara dafuZnebulia bunebrivi resursebis (cocxali bunebis resursebis CaTvliT) moxmarebis
saWiroebisa, es amerikas popularobas msoflioSi namdvilad ar matebs. antiamerikuli Sesabamis zrdaze. dRemde es procesi SeizRudeboda mxolod adamianis gankargulebaSi
tendenciebi, romelic yovelTvis ase Tu ise arsebobda (didebi da warmatebulebi arsebuli am resursebis mopovebis teqnikuri saSualebebis SesaZleblobebiT.
sazogadod naklebad popularulebi arian), ukanasknel wlebSi aSS-s uaxloes mokavSireebsa amave dros, adamianis sazogadoebis resursuli margi qmedebis koeficienti uaRresad
da megobrebzec ki gavrcelda.107 dabalia — mopovebuli bunebrivi resursebis 95-97% ikargeba iqamde, sanam aRwevs saboloo
meore mxriv, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg aRar arsebobs Zala, romelsac Seswevs momxmarebels. es danakargi, romelic xvdeba bunebriv garemoSi, iwvevs materialuri,
unari saWiroebis SemTxvevaSi TviT aSS-s ambiciebi SezRudos. evropa, romelsac principSi energetikuli, informaciuli nakadebis daTrgunvas globaluri ekosistemis farglebSi,
SeuZlia amis gakeTeba, politikurad imdenad dayofilia, rom verc srulfasovan iwvevs mis degradacias. saboloo jamSi, kacobrioba awydeba sasrul fizikur sivrceSi
partniorad, verc oponentad aSS-s ver gamoadgeba. CineTi, romelic perspeqtivaSi (planeta dedamiwa) arsebul sasrul resursul bazaze dafuZnebuli ganuwyveteli
SesaZlebelia gaxdes amerikis konkurenti saerTaSoriso asparezze, dResdReobiT am materialuri zrdis logikurad gadauWrel amocanas.
rolisaTvis aSkarad mzad ar aris. ukve dResdReobiT kacobriobis aramdgradi ganviTarebis moTxovnilebebi aRemateba
Sedegad, aSS xSirad zogjer moqmedebs ara imitom, rom amis obieqturi, gamarTlebuli globaluri ekosistemis potencials. ukanaskneli saukune naxevris manZilze mosaxleobis
moTxovnileba arsebobs, aramed imitom, rom mas amis gakeTeba SeuZlia. aseTi moqmedebis raodenoba dedamiwaze gaizarda daaxloebiT oTxjer, xolo dawola bunebriv garemoze
klasikuri magaliTia 2003 wlis erayis intervencia. 100-jer.
gasagebia, rom sadam huseini iyo Tanamedroveobis erT-erTi yvelaze sisxliani tirani, adamianis qmedeba amcirebs bunebrivi garemos asimilaciur da regeneraciul unars im
romlis arseboba damoukidebeli qveynis saTaveSi saerTaSoriso sazogadoebisaTvis donemde, rodesac es ukanaskneli kargavs adamianis sazogadoebis sasicocxlo
naklebad mosaTmeni iyo. amave dros is iyo erT-erTi im sakmaod mravalricxovan tiranebs moTxovnilebebis uzrunvelmyofelis Tvisebebs.
Soris, romlebic dRevandel msoflioSi arseboben. uiSviaTesi gamonaklisis garda (didi ufro martivad — adamianis sazogadoebis funqcionirebis Sedegad bunebriv garemoSi
britaneTi), msoflios yvela wamyvani saxelmwifo, aSS-s uaxloesi mokavSireebis CaTvliT, imdeni narCeni xvdeba, rom iq TviT adamianis adgili aRar rCeba.
agreTve, gaero, rogorc aseTi, winaaRmdegi iyo am nabijisa. sxvaTa Soris, zemod moyvanili argumenti imaze metyvelebs, rom sazogadod aRiarebuli
amerika mainc SeiWra eraySi yvela aRiarebuli saerTaSoriso xelSekrulebisa da normis principuli mizani — saboloo jamSi yvelam dedamiwaze icxovros daaxloebiT ise, rogorc
gverdis avliT. sababi, romelic man gamoiyena amis gasamarTleblad — eraySi masobrivi ganviTarebuli qveynebis mosaxleoba cxovrobs dRes, principulad miuRwevelia. dedamiwis
ganadgurebis iaraRis arseboba da misi kavSiri alqaedasTan, yvelasaTvis naklebad biosferos “wyalwyva” — anu misi unari gauwios winaaRmdegoba gare dawolas gadagvarebis
sarwmuno da misaRebi iyo. amasTan dakavSirebuli informaciis siyalbe 2005 wlis gareSe, gadailaxeba iqamde, vidre es procesi ramdenadme Sors wava.174

58 95
amave dros, warmoadgens ra biosferos Semadgenel nawils, adamiani Zlieraa dasawyisSi oficialurad TviT aSS-ma aRiara.
damokidebuli garemo pirobebze. Aase magaliTad, uhaerod adamians SeuZlia iarsebos
mxolod 3 wuTi, uwylod — 3 dRe, uWmelad — 30 dRe. arsebobs wylis, haerisa da sakvebis Aerayis intervenciis realuri mizezi — kontroli msoflioSi erT-erT yvelaze did
dasaSvebi pirobebis friad SezRuduli diapazoni. igive SeiZleba iTqvas garemos navTobis sabadoebze, kargad axsna Tomas fridmanma jer kidev 2003 wlis dasawyisSi “niu-
parametrebze: temperaturaze, wnevaze, sinotiveze, dasxivebaze da sxvadasxva fizikuri iork TaimsSi” gamoqveynebul statiaSi.108 Eerayis okupaciis istoria am Sexedulebas sul
velebis mniSvnelobebze. ufro sarwmunos xdis. yvelafers Tavi rom davaneboT, arsebobs erTi naklebad
sazogadoebis ganviTareba uSualod dafuZnebulia misTvis xelmisawvdom bunebriv gaxmaurebuli faqti — erayis formalurad arCeuli axali xelisuflebis kontroli
resursebze. nebismieri ganviTareba SesaZlebelia mxolod im konkretuli “ekologiuri” da navTobis seqtorze ar vrceldeba.
resursuli SezRudvebis farglebSi, romelTac buneba uwesebs sazogadoebas. faqtiurad
sazogadoebis ganviTarebis etapebi emTxveva axali bunebrivi resursebis aTvisebisa da
2006 wlis gazafxulze, erayis omis sami wlis Tavze jer kidev naklebad gasagebi iyo, Tu
garemoze zegavlenis ekonomikuri da teqnikuri meqanizmebis SemuSavebisa da danergvis
realurad risi miRweva surdaT SeerTebul Statebs am qveyanaSi. gasagebia, rom namdvili
etapebs.
demokratiuli sazogadoebis mSenebloba am qveyanaSi, miT umetes, moklevadian perspeqtivaSi,
ararealuria. maqsimum, risi gakeTebac SesaZlebelia aq dRevandel etapze — Tavidan iqnes
4.2.1. 2005 wlis 25 ianvars msoflio havis cvlilebebis samuSao jgufma gamoaqveyna aridebuli qveynis ganviTareba iranis scenariT da Seiqmnas mdgradi, SedarebiT adamianuri
moxseneba/rekomendacia “havis cvlilebis gamowvevis miReba”.172 am mokle moxsenebis arsi, saxelmwifo sistema, romelic formalurad mainc aRiarebs demokratiis principebs da aSS-s
romelic Seadgina msoflios wamyvani politikosebis, biznesmenebisa da mecnierebis mokavSireobas gauwevs. e.i. qveyanam unda gaiaros is gza, romelic arabuli qveynebis didma
jgufma, SemdegSia: 10 weliwadSi, SeiZleba ufro nakleb droSi, kacobrioba miaRwevs im umetesobam ukve gaiara minimaluri pozitiuri SedegebiT.
zRurbls, romlis Semdegac globaluri daTbobis procesebi Seuqcevadi gaxdeba. es ki Tavis mxriv badebs kiTxvas — saWiro ki iyo amisaTvis srulmasStabiani samxedro
globaluri daTbobis arsi mdgomareobs dedamiwis atmosferosa da okeaneebis saSualo intervencia da grZelvadiani okupacia Tanmxlebi negatiuri SedegebiT (rogorc
temperaturebis zrdis tendenciaSi, romelic aRiniSneba ukanaskneli aTwleulebis erayisaTvis, aseve TviT SeerTebuli StatebisTvisac)? ufro metic — aSS-ma ar gamoiyena
ganmavlobaSi. iTvleba, rom saSualo globaluri temperatura mecxramete saukunis misTvis ufro Cveuli da warmatebuli “rbili Zala” erayis SemTxvevaSi imitom, rom es Zala
bolodan gaizarda 0.6 + 0.20C. iTvleba agreTve, rom 2005 wlis winamdebare 50 wlis am konkretuli situaciis mogvarebas ver gaswvda, Tu es prezident j.buSis administraciam
ganmavlobaSi am daTbobis udidesi nawili iyo ganpirobebuli adamianis saqmianobiT. mizandasaxulad ar gaakeTa?
naxSirorJangisa da sxva saTburi gazebis mzardi raodenoba wiaRiseuli sawvavis wvis rogoric ar unda iyos amis mizezi, aSS aRmoCnda situaciaSi, romelic TviT amerikelebma
Sedegad, iseve rogorc soflis meurneoba, miwis zedapiris gaSiSvleba da adamianis sxva zedmiweviT swored aRweres cnobili gamoTqmiT — violence is the last refuge of incompetent
qmedeba ganixileba rogorc daTbobis ZiriTadi komponentebi. (Zaladoba uunaros ukanaskneli TavSesafaria).
samuSao jgufi uaRresad TavSekavebulia Tavis daskvnebSi. am daskvnebis Sesabamisad — iTvleba, rom erayis kampaniis erT-erTi umniSvnelovanesi pozitiuri Sedegi isaa, rom man
“am saSiSroebis winaSe mobilizaciis SeuZleblobis fasi SesaZlebelia uaRresad maRali uSualod aSS-s Camoacila saerTaSoriso teroristebis yuradReba. am xalxs urCevniaT
iyos. mxolod ekonomikuri zarali Zalze didi iqneba — rac ufro da ufro damangreveli da uSualod eraySi ebrZolon “dasavlel agresorebs”, rasac maTTvis meti prestiJi da
xSiri gaxdeba amindis iseTi eqstremaluri movlenebi rogorebicaa wyaldidoba, gvalva — popularoba moaqvs. amave dros, aq maT gaaCniaT unikaluri saSualeba realur sabrZolo
mTeli Temebi, qalaqebi, kunZulovani saxelmwifoebi dazaraldebian an daitborebian zRvis pirobebSi gawvrTnan didi raodenobiT axali mebrZoli, romelTa instruqtorebad amerikeli
donis awevasTan erTad; sasoflo-sameurneo warmoeba Seferxdeba. [am procesis] socialuri samxedroebi gamodian. saboloo jamSi, yvela es teroristi isev aSS-sa da mis mokavSireebs
da adamianuri Rirebuleba etyoba ufro maRali iqneba da moicavs masobriv SeebrZoleba, mxolod ufro efeqturad da intensiurad, vidre es aqamde xdeboda.
sikvdilianobas, daavadebebis gavrcelebasa da uaRresad gaZlierebas, mosaxleobis
iZulebiT gadaadgilebas da cxovrebis xarisxis mkafiod gamoxatul dacemas. gavlena Cinuri gazeTi “Caina niusi” werda 2005 wlis dasawyisSi — “is, rom SeerTebuli Statebi
ekosistemebsa da biomravalferovnebaze, agreTve, gamanadgurebeli iqneba”.173 moxsenebis erTaderTi qveyanaa dedamiwaze, romelsac unari Seswevs moaxdinos gavlena movlenaTa
avtorebi aseve dasZenen, rom havis saSiSi cvlilebis Tavidan acileba unda ganixilebodes ganviTarebaze Tavisi samxedro Zalis meSveobiT, rasakvirvelia sinamdviles Seesabameba. . .
sazogadoebis keTildReobis iseTsave wanamZRvrad, rogorc erovnuli usafrTxoebaa. sxva didi saxelmwifoebi ar ewinaaRmdegebian imas, rom aSS-ma uazrod Rvaron sisxli da
rasakvirvelia adamianis sazogadoebisa da bunebrivi garemos urTierToba arasodes ar gaflangon Tavisi erovnuli simdidre axlo aRmosavleTSi iseTi erTobis Sesaqmnelad,
yofila maincdamainc mowesrigebuli. kacobriobis istoriis manZilze mis moSlas romelic waagavs britaneTis gavlenis sferos, romelic pirveli msoflio omis Semdeg
gamouwvevia mravali civilizaciis daRupva da dResac es faqtori gadaSenebis safrTxis Camoyalibda. bedis ironiiT, aSS-ma, gaimarjva ra civ omSi, SeiaraRebaze aiRo is strategia,
winaSe ayenebs, magaliTad, sub-saharis regionis zogierT qveyanas. romelmac sabWoTa kavSiri am omSi damarcxebamde miiyvana. aSS - sabWoTa kavSiris msgavsad,
amave dros es pirveli SemTxvevaa, rodesac am urTierTobis mougvarebloba ganixileba imeds imaze amyarebda, rom uxeSi samxedro Zala sakmarisi iqneba, raTa daaSinos msoflio
rogorc kacobriobis keTildReobisa da TviT arsebobis uSualo safrTxe. faqtiurad asparezze arsebuli sxva didi moTamaSeebi, romelTac aSinebT vaSingtonis
laparaki imazea, rom adamianisa da bunebis urTierTobis mougvarebloba gadaiqca agresiuloba”.109
globalur ekologiur problemad, romlis gavlena civilizaciiis stabilur
ganviTarebaze daaxloebiT iseTivea, rogorc birTvuli omis saSiSroeba. e.i. gamoCnda
kidev erTi faqtori, romelic aerTianebs kacobriobas gadaSenebis SiSis safuZvelze.

ekologiuri problema — nebismieri movlenebi, romelic ukavSirdeba adamianis SesamCnev


gavlenas bunebriv garemoze da bunebis ukureaqcias am qmedebaze, sazogadoebisaTvis
sasicocxlo mniSvnelobis Sesabamisi SedegebiT, romelic ganpirobebulia bunebrivi
faqtorebiT (stiqiuri ubedureba, havis anomaliebi, cocxali organizmebis masobrivi
araregulirebuli migraciebi, infeqciuri daavadebebis pandemiebi da a.S.).

birTvuli omis saSiSroebam, miuxedavad misi realobisa, ver moaxerxa gadamwyveti


koreqtivebis Setana globaluri politikuri urTierTobis sistemaSi. dRes is iseve
aqtualuria, rogorc civi omis dros, Tumca rogorc aseTi, naklebad aRiqmeba. amave dros,
am problemis arseboba da gadaWra, aseTuise adamianis neba-survilzea damokidebuli da mis

94 59
Tavi 3. ekonomikuri ganviTareba da msoflio politikis naxevar saukunes moiTvlis. principSi is ori mimarTulebiT viTardeba. pirveli —
globalizacia globaluri masStabis “ganviTarebis” politikis farglebSi (meti ganviTareba, ufro
maRali cxovrebis done, naklebi Sobadoba, siRaribe da a.S.), meore — uSualod siRaribis
3.1. globalizaciis meore etapis problematika ZiriTadad daiyvaneba Semdeg kiTxvamde — daZlevasa da mosaxleobis zrdis kontrolze mimarTuli saerTaSoriso programebis
vin marTavs msoflio ekonomikas da vis interesebSi? is, rom politika da Zalaufleba farglebSi. gaero am procesSi formalurad CarTulia 1960 wlidan, rodesac daiwyo
dRevandel msoflioSi didwilad ekonomikazea damokidebuli, sakmaod martiv axsnas programebis realizacia e.w. “ganviTarebis aTwleulebis” farglebSi. am dros gaero
povebs — gavlenis ekonomikuri instrumentebis gamoyeneba wamyvani globaluri gansakuTrebiT yuradRebas aqcevda iseTi miznebis miRwevas, romlebic ukavSirdeba wera-
moTamaSeebisaTvis saboloo jamSi ufro efeqturia da momgebiani, vidre nebismieri sxvis. kiTxvis ucodinarobis daZlevas, saskolo sistemis ganviTarebas, jandacvas (m.S. ojaxis
garda amisa, am qveynebs gareT arsebuli resursebis eqspluataciac ekonomikuri dagegmvas), sayofacxovrebo infrastruqturis ganviTarebas (wyalmomarageba, kanalizacia)
meqanizmebis gamoyenebiT, ufro momgebiania, vidre teritoriis uSualo okupaciaze da a.S.
dafuZnebuli. aseTi midgoma, agreTve, saSualebas aZlevs msoflios wamyvan mTavrobebs sainteresoa, rom gaeros es RonisZiebebi namdvilad erTiani globaluri politikis
distancireba moaxdinon bevri usiamovno procesebisgan, romlebic danarCen msoflioSi farglebSi ewereba. isini im gagebis Sedegia, romelsac aRweven rogorc yvela
mimdinareobs.110 ganviTarebuli, aseve ganviTarebadi qveynebi. gaerosa (agreTve, masTan dakavSirebuli
koloniur sistemaze agebuli resursebis eqspluatacia (da es meoce saukunis saagentoebisa da wamyvani saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebis —OOxfam, Care, Save
koloniuri sistemebis istoriam gviCvena) adre Tu gvian qmnis situacias, rodesac masTan the Children da a.S.) aqtiuroba zemoT aRweril sferoebSi imitom aris mniSvnelovani, rom
dakavSirebuli negatiuri faqtorebis fasi (m.S. am teritoriebis usafrTxoebis, isini faqtiurad warmoadgenen msoflio politikis globalizaciis erT-erT iSviaT
ekonomikuri, socialuri, marTvis sistemebis organizacia da uzrunvelyofa, adgilobrivi warmatebul magaliTs, romelic globalur konsensuszea agebuli da romlis moqmedebis
mosaxleobis winaaRmdegobis daZleva da a.S.) ufro maRali xdeba, vidre am teritoriebidan areali da Sedegebi globaluri masStabisaa.170
miRebuli uSualo mogeba. maTi miznebi ZiriTadad advilad aRsaqmelia, TvalnaTlivi da konkretul Sedegebzea
amave dros, globalizaciis am etapze msoflio aRmoCnda gayofili or friad orientirebuli. isini politikurad maqsimalurad neitraluria da (ukanasknel dromde
gansxvavebul nawilad, ekonomikuri ganviTarebis TvalsazrisiT — ZiriTadad yofili mainc) faqtiurad ar uyeneben im qveynebis mTavrobebs, sadac isini xorcieldeba, araviTar
wamyvani koloniuri saxelmwifoebi, maTi uSualo gamonayofebi da mezoblebi, romlebic winaswar pirobebs, msgavsad imisa, rogorc amas akeTebs msoflio banki an savaluto fondi.
ganixilebian rogorc ganviTarebuli saxelmwifoebi da mTeli danarCeni msoflio. umeteswilad es programebi adgilze rogorc humanitaruli xasiaTis matareblebi
aRiqveba. faqtiurad, uaRresad antagonisturad ganwyobili diqtatorebis garda, maT
ganviTarebulad aRiarebulia is saxelmwifoebi, romlebmac (istoriulad an aravin ganixilavs rogorc romelime qveynis Sinagan saqmeebSi Carevas.171
ganviTarebis dRevandel etapze), miaRwies industrializaciis maRal dones, gaaCniaT rasakvirvelia, imis gaTvaliswinebiT, ra masStabisa da sirTulisaa am programebis
mosaxleobis cxovrebis imdenad maRali standarti, ramdenis miRwevac SesaZlebelia winaSe mdgari amocanebi, maTi umetesobis sruli realizacia ver xerxdeba, Tumca bevri
arsebuli simdidrisa da teqnologiebis pirobebSi. arsebobs Zlieri korelacia am Sedegi namdvilad STambeWdavia, ganviTarebadi qveynebis mosaxleobis keTildReobaze
statussa da am qveynebSi arsebul myar, ganviTarebul demokratiul institutebs Soris. gavlenis TvalsazrisiT (xSirad ganviTarebulebisac).
amis sinonimebia — industriuli saxelmwifoebi, ekonomikurad ufro ganviTarebuli gaeros programebis farglebSi:
saxelmwifoebi. dRes, agreTve ixmareba terminebi, romlebic dafuZnebulia msoflios - mTlianad aRmoifxvra (1997 wlisaTvis) iseTi daavadeba, rogoricaa yvavili;
dayofaze am qveynebTan mimarTebaSi — pirveli msoflio/ mesame msoflio, - 1990-ian wlebSi ganaxevrda diareiT gamowveuli bavSvTa sikvdilianoba;
CrdiloeTi/samxreTi. - yvelgan, 12 qveynis garda, 2000 wlisaTvis axalSobilTa sikvdilianobis done daeca 120-
sxvadasxva organizaciebi sxvadasxva qveynebs miakuTvneben ganviTarebulebs, amitom ze qvemoT yovel 1 000 cocxal mSobiarobaze;
maTi raodenoba icvleba, damokidebulad imaze, Tu vis informacias viyenebT. magram - msoflios 175 qveyanaSi aRar gvxvdeba poliomieliti, romelic 1950-1960-ian wlebis
arsebobs 24 qveyana, romlebic nebismier klasifikaciaSi xvdeba. esenia — avstria, belgia, dasawyisSi epidemiuri xasiaTisa iyo msoflios wamyvan qveynebSic ki;
dania, fineTi, safrangeTi, germania, saberZneTi, islandia, irlandia, italia, luqsemburgi, - kanqveSa WiiT (riStaTi) daavadebebis raodenoba Semcirda 97%-T 2000 wlisaTvis, is
niderlandebi, norvegia, portugalia, espaneTi, Sveicaria, gaerTianebuli samefo, aSS, gvxvdeba mxolod 14 qveyanaSi;
kanada, avstralia, axali zelandia, iaponia, israeli. igive saerTaSoriso savaluto fondi - Tavidan iqna acilebuli 1 milioni bavSvis gardacvaleba vitamin A-s ukmarisobis gamo;
maT umatebs singapurs, taivans, honkongs da samxreT koreas. - 90 milioni axalSobili daculi iqna iodis deficitiT gamowveuli swavlis unaris
es 24 qveyana faqtiurad warmoadgens msoflios maRalSemosavlian qveynebs, minus dakargvisagan.
israeli, plus samxreTi korea. saerTo jamSi aseTi qveynebis raodenoba SeiZleba 34-s bevri programis Sedegi ar SeiZleba iqnes Sefasebuli rogorc saboloo warmateba,
aRwevdes.111 Tumca isini mainc mniSvnelovania.
- 1990-ian wlebSi bavSvTa sikvdilianobis done Semcirda daaxloebiT 1/3-T 63 qveyanaSi,
xolo 20%-T 100-Si;
ganviTarebuli qveynebis upiratesoba danarCen msofliosTan mimarT, isaa, rom isini - 1990 wlisaTvis moxerxda erT wlamde asakis bavSvebis 80%-iani imunizaciis donis
viTardebian momuSave, efeqturi, sabazro ekonomikuri sistemis farglebSi. es sistema miRweva (Tumca tropikul afrikasa da samxreT aziaSi es miRweva SenarCunebuli ar iqna);
sakuTar xarvezebs Seicavs, magram Tavisi aSkara efeqturoba daamtkica e.w. socialistur - 2000 wlisaTvis sicocxlis saSualo mosalodnelma xangrZlivobam miaRwia da
ekonomikur sistemasTan WidilSi. globalizaciis erT-erTi wamyvani aspeqti isaa, Tu gadaaWarba 60 wels 124 qveyanaSi 173-dan, sadac is am zRvarze dabali iyo;
ramdenad warmatebiT SeZlebs danarCeni msoflio SeuerTdes sabazro ekonomikur sistemas - Tumca gaerom ver miaRwia yvela adamianis uzrunvelyofas usafrTxo sasmeli wyliT
— Tavisi neba-survilisa da/an ganviTarebuli qveynebis waqezebiT (zogjer daZalebiT). jer 1990, Semdeg 2000 wlisaTvis, im adamianebis raodenoba, romlebTac dRes amis saSualeba
faqtiurad, 1950-iani wlebis meore naxevridan (e.i. msoflio koloniuri sistemis daSlis gaaCniaT, daaxloebiT oci wlis manZilze 4.1 miliardiT gaizarda da 5 miliards miaRwia.
yvelaze aqtiuri stadiidan moyolebuli) mdidari qveynebi mantrasaviT umeoreben
Raribebs - “akeTe rogorc Cven, akeTe CvenTan erTad, akeTe Cvenze ukeT”. 4.2 globaluri ekologiuri problemebi.
zogadad sakiTxi Semdegnairad dgas — ginda SeuerTde globalur ekonomikas, ginda
mdidari da stabiluri gaxde? - gaatare sabazro reformebi im modeliTa da pirobebiT, nebismier cocxal arsebas SeuZlia arseboba da ganviTareba mxolod im SezRudvebis
romlebTac Cven gTavazobT. farglebSi, romelsac mas misi saarsebo bunebrivi garemo uwesebs. Sesabamisad evoluciis
faqtiurad am Tezisis sawinaaRmdegod meore msoflio omis Semdgomi globaluri procesSi cocxali organizmebi cdiloben maqsimalurad moergon garemo pirobebs.
ekonomikuri integraciis sakmaod intensiur process mohyva msoflios yvelaze mdidar da adamiani sxva cocxali arsebebisagan ZiriTadad imiT gansxvavdeba, rom cdilobs moargos
yvelaze Rarib qveynebis Semosavlebis mkveTri rRveva — Tu 1960 wels msoflios garemos pirobebi sakuTar moTxovnilebebs.

60 93
- yoveli meoTxe bavSvi ar aicreba. mosaxleobis 20%, romelic yvelaze mdidar qveynebSi cxovrobda iRebda 30-jer met
- yoveli mesame ver miiRebs sakmaris kvebas sicocxlis pirveli 5 wlis manZilze. Semosavals, vidre yvelaze Rarib qveynebSi mcxovrebi igive 20%, 1990 wlisaTvis es sxvaoba
- yoveli meoTxe ver miaRwevs skolis meoTxe klass. yoveli meeqvse saerTod ver wava 60-mde, xolo 1997 wlisaTvis 74-mde (sic!) gaizarda.112
skolaSi. sxva monacemebi am rRvevas ufro TvalSi sacems xdis. magaliTad, 2002 wels msoflio
- 300 000 bavSvi monawileobs saomar moqmedebebSi rogorc jariskaci. mosaxleobis yvelaze mdidari 5%-s Semosavali aRemateboda yvelaze Raribi 5%-s
wyalmomarageba da sanitaruli pirobebi, 2004 w. Semosavals 114-jer. yvelaze mdidari 1% iRebda imden Semosavals, ramdensac iRebda
- yovel 14 wamSi erTxel iRupeba bavSvi diareiT gamowveuli gauwylulobis gamo; 6000 uRaribesi 57%. xolo 2 milioni yvelaze mdidari amerikelebis Semosavali udrida
bavSvi iRupeba yoveldRiurad cudi wylisa da sanitaruli pirobebis mizeziT. msoflios 2 miliardi yvelaze Raribi mosaxlis Semosavals. metic — magaliTad, 1920 wels
- msoflios saavodmyofoebis sawolebis naxevari ukaviaT wyalTan dakavSirebuli dasavleTi evropis erTi mosaxlis saSualo Semosavali aRemateboda afrikelisas 2.9-jer,
sneulebebiT daavadebul adamianebs. xolo 1992 wels ki 13.2-jer.113
- yovel mexuTe adamians msoflioSi ar miuwvdeba xeli sufTa wyalze, xolo 40%-s ar e.i. koloniuri UuRlisagan gaTavisuflebam, ganviTarebis sabazro modelze gadasvlam,
gaaCnia minimaluri sanitaruli pirobebi.168 mravalgzis optimisturma reformirebam sagrZnobi dadebiTi Sedegi jerjerobiT
qveynebis mxolod SedarebiT SezRuduli jgufisaTvis gamoiRo.
meoce saukuneSi, mxolod oTxi saxelmwifo — iaponia, kanada, avstralia da axali
dRes mxolod im adamianebis raodenoba, romlebic kmayofildebian dReSi 1.08 dolariT, zelandia sabolood iqnen aRiarebuli rogorc ganviTarebuli saxelmwifoebi. Tan arc
faqtiurad emTxveva msoflios yvelaze ganviTarebuli qveynebis mosaxleobis raodenobas, erTi am saxelmwifos ganviTareba am statusamde ar momxdara meore msoflio omis Semdeg
an rva yvelaze didi ganviTarebadi qveynis 1950 wlis mosaxleobis raodenobas, erTad mimdinare globaluri ekonomikuri sistemis Camoyalibebis farglebSi. kidev ori qveyana,
aRebuls.169 es ki is adamianebi arian, romlebic yovel dRe fizikuri gadarCenisaTvis samxreTi korea da taivani, axlos arian am zRurblis gadasalaxavad, magram formalurad
mainc amas ver axerxeben.114
ibrZvian.
garda amisa, aseTi situacia araproporciulad sjis qalebs, bavSvebs, moxucebsa da
msoflios asi qveyana dRes formaluri ekonomikuri monacemebiT uaresad cxovrobs,
xeibrebs, mTlianad soflisa da qalaqis “jurRmulebis” mosaxleobas. am xalxs “xafangSi”
vidre kolonializmis dros. bevri maTganis cxovrebis done 30 da meti procentiT daeca.
moxvedris Zalian didi Sansi aqvT.
dResac yvelaze mdidar saxelmwifoebis wilze msoflios mTliani Sida produqtis 80%-ze
dRes msoflioSi siRaribisa da masTan dakavSirebuli sxva uaryofiTi procesebis
meti modis.
ganviTareba sakmaod primitiuli sqemiT mimdinareobs —
bevris mier es ganixileba rogorc globalizaciis procesis Cavardna. maTi
procesis sawyis etapze - demografiuli dawola + ekonomikuri CamorCena ganviTarebul
warmodgeniT, globalizacia, gagebuli rogorc msoflio bazarSi integraciis procesi,
qveynebTan SedarebiT + araswori ganviTarebis modelis arCeva = procesis dRevandel
minimum arademokratiulia, emsaxureba viwro korporatiul interesebs, sjis Rarib
etapze — masiuri siRaribe + SimSili + gaunaTlebloba + kulturuli CamorCena +
qveynebs, da sazogadod, Rarib mosaxleobas. ufro pragmatulebi piriqiT Tvlian, rom
ekonomikuri CamorCena rRvevaSi gadadis + [xSirad, gansakuTebiT afrikaSi, Sida da gare
saboloo jamSi sabazro reformebi gadafaraven im usiamovnebas, romelic maT sawyis
konfliqtebi, saxelmwifo meqanizmebis sruli moSla].
etapze RaribebisaTvis moaqvT, magram maTi meqanizmebis potenciali dResdReobiT
es procesi faqtiurad cikluria, radganac yvela zemoT moyvanili faqtori erTmaneTs
naklebadaa aTvisebuli.
“kvebavs” da azviadebs. aseT wreSi moxvedrili qveynebisaTvis misi garRveva uaRresad
mTlianobaSi, globalur sabazro sistemaSi msoflio yvela qveynis integraciis
mZimea da saboloo jamSi mxolod sakuTari Zalisxmevisa da Sida resursebis mobilizaciis
pozitiur Sedegebze dafuZnebuli molodini gadaWarbebuli iyo, rogorc am procesis
xarjze SeiZleba moxdes. ucxouri daxmareba am situaciaSi mxolod damatebiT rols
iniciatori CrdiloeTis, agreTve samxreTis qveynebis mxridan. arsebobs sakmaod martivi
SeiZleba TamaSobdes.
bunebrivi sistemebis araTanabari ganviTarebis kanoni, romelic ambobs, rom ierarqiis
amis ilustracia kargad SeiZleba igive Sidsis problemis magaliTze afrikaSi. gasagebia,
erTi da imave donis sistemebi sazogadod sinqronulad ar viTardebian: im dros rodesac
rom dasavleTis TvalTaxedviT ganviTarebuli qveynebis mier am daavadebis mkurnalobaze
maTi nawili aRwevs ganviTarebis ufro maRal dones, sxvebi ganviTarebis ufro dabal
gamoyofili Tanxebi sakmarisi ar aris, magram afrikis romelime CamorCenili qveynebis
doneze rCebian. absoluturi “erTferovneba” ubralod SeuZlebelia. am kanonis sruliad
gadmosaxedidan es situacia sxvanairad gamoiyureba. isini garedan mosuli Tanxebis mcire
gamarTlebulad miyeneba SeiZleba socialur sistemebTanac.
nawilsac ki ver iTviseben. amisaTvis maT ar gaaCniaT sakmarisi kvalificirebuli
maqsimum, risi miRwevac SeiZleba ekonomikuri globalizaciis procesSi, aris
samedicino personali, mTlianad jandacvis, sakomunikacio, satransporto
Semosavlebis saSualo donis zrda rogorc globalur doneze, agreTve calke aRebul
infrastruqtura. amasTan erTad bevr afrikul qveyanaSi Sidsma ubralod musri gaavlo
nebismier qveyanaSi, rac, saboloo jamSi, moitans socialur da ekonomikur stabilurobas,
jandacvis, ganaTlebisa da sxva socialuri samsaxurebis muSakebs, romlebic gadamwyvet
minimumamde daswevs siRaribes.
rols TamaSoben misive Tavidan acilebaSi.
e.i. faqtiurad, laparakia daaxloebiT iseTsave tipis procesze, rac moxda jer
xSirad Sidsis sawinaaRmdego RonisZiebebi konfliqtSi modis adgilobriv
SeerTebul StatebSi ruzveltis reformebis Sedegad, xolo Semdeg dasavleT evropasa da
tradiciebTan da kulturul unar-CvevebTan. bolos da bolos — Sidsi aq ZiriTadad
iaponiaSi. unda Seiqmnas qveynebis mZlavri “saSualo fena”, romelic maT umetesobas
Raribebis (umeteswilad Raribi qalebis) daavadebaa. Raribi adamianisaTvis inficirebis
moicavs, xolo darCenili SedarebiT Raribebi jer es erTi umniSvnelo umciresobas unda
Sansi 20-jer ufro maRalia, vidre SeZlebulis. qalebi da gogonebi imdenad
warmoadgendnen, meoredac, maTi saSualo cxovrebis done unda sagrZnoblad aRematebodes
araproporciulad daucvelebi arian Sidsisagan, rom gaero saerTod fiqrobs maT
dasacavad specialuri fondis Seqmnas. dRevandels.115
mkurnaloba ver gaamdidrebs am xalxs da, miT umetes, ver Secvlis qalis statuss 3.2. is, rom zemoT aRwerili midgoma ekonomikuri globalizaciis mimarT dRes
adgilobriv sazogadoebaSi. axalgazrda qalebi da gogonebi isev iZulebulebi iqnebian maincdamainc ar muSaobs, rigi faqtorebiTaa gamowveuli, romelTaganac wamyvani
imeZavon, radganac sxvanairad maTi ojaxebi ver gadarCebian, xolo SidsiT daavadebuli isevdaisev politikuria. arsebobs farTod gavrcelebuli gaugebroba imis Sesaxeb, rom
SeZlebuli moxucebi isev iyidian axalgazrda colebs. ganurCevlad sqesisa da asakisa ganviTarebuli qveynebi valdebulebi arian moaxdinon sakuTari ganviTarebis gadatana
SidsiT daavadebulebi sazogadoebidan gariyulebi arian, xolo maT gardacvalebis (transferi) ganviTarebad msoflioSi, daxmareba gauwion iq mimdinare reformebs da
cnobebSi umeteswilad weria — “mizezi ucnobia”. pasuxic ki agon am reformebis warmatebaze. bevrisaTvis es moraluri imperativis donezea
Sidsis mkurnalobis masobrivi kampania, plus misi profilaqtikis propaganda ayvanili (cnobili “TeTri adamianis tvirTis” idea). nebismieri ganviTarebuli qveynis
SesaZlebelia gaaumjobesebs dReisaTvis usaSvelo situacias, magram ver SeaCerebs MmTavroba moyolilia sakuTari samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebis
epidemias rogorc aseTs. amisaTvis saWiroa mTlianad im socialur-ekonomikuri garemos (gansakuTrebiT arasamTavrobo seqtoris) wnexis qveS, romlebic Tvlian, rom
Secvla, romelSic es adamianebi cxovroben — e.i. is, rasac ver miaRwia afrikam minimum ganviTarebuli qveynebi pasuxs ageben ganviTarebulebis winaSe, maTi siRatakisa da
ukanaskneli naxevari saukunis manZilze. wre Seikra. CamorCenis Taobaze.
4.1.4. demografiuli problemis gadaWris mcdeloba msoflio masStabiT ukve faqtiurad rasakvirvelia zemoT moyvanili mosazrebebi gansazRvrul gamoxmaurebas pouloben

92 61
oficialur politikur dokumentebsa da daxmarebis programebSi. sinamdvileSi ki daavadebebiT. am konfliqtSi monawile mxareebi, ZiriTadad uganda da ruanda,
nebismieri ganviTarebuli qveyana moqmedebs ganviTarebad msoflioSi ZiriTadad sakuTari aiaraRebdnen adgilobriv tomebs da iyenebdnen maT mineralebiT mdidar teritoriebze
egoisturi interesebidan gamomdinare, romlebic moiTxoven misgan — a/Seuqmnas kontrolis dasamyareblad. saboloo jamSi konfliqtis yvela es monawile erTmaneTs
xelSemwyobi garemo sakuTar bizness ukve arsebuli bazrebis farglebSi warmatebuli daeria.
saqmianobisaTvis, daexmaros mas axali bazrebis Seqmnasa da maTSi SesaRwevad da b/ 4.1.3. formalurad ganviTarebadi msoflios mosaxleobis dRevandeli mdgomareoba
uzrunvelyos politikuri da ekonomikuri stabiluroba im qveynebSi/regionebSi, sagrZnoblad gaumjobesda 1990 welTan SedarebiT. 1990-2002 wlebSi saSualo Semosavlebi
romlebic mniSvnelovania a/ amocanis gadasaWrelad. aq 22%-T gaizarda, ukiduresad Raribi adamianebis ricxvi daaxloebiT 130 milioniT
globaluri ekonomikuri integraciis procesis dasawyisSi mainc, rogorc Semcirda, cxovrebis saSualo mosalodneli xangrZlivoba 2 wliT gaizarda da a.S.
“kapitalisturi”, aseve “socialisturi” blokis qveynebi ubralod cdilobdnen faqtiurad ki situaciis es gaumjobeseba msoflios SedarebiT viwro arealis
erTmaneTisaTvis daeswroT yofili koloniebisaTvis ekonomikuri daxmarebis gaweva imis mosaxleobis mcire nawils Seexo. aSkarad gaumjobesda mdgomareoba aziaSi, gansakuTrebiT
SiSiT, rom es mowinaaRmdeges ar gaekeTebina. aseTi daxmarebis mimRebi qveynebis realuri aRmosavleT aziaSi. ukiduresad Raribi adamianebis klebam aq 201 milioni Seadgina, xolo am
interesebi, maTi SesaZleblobebi gaetarebinaT SeTavazebuli reformebi, bolos sakuTriv kategoriis adamianebis wili mTlian mosaxleobaSi orjer daeca (30%-dan 1990 w. 15%-mde
ekonomikuri ganviTarebis konkretuli modelebis avkargianoba ubralod gansjis sagani ar 2001 w.). magram es progresi faqtiurad mTlianad erTi qveynis _ CineTis xarjzea miRweuli.
iyo. orive bloki iRvwoda sakuTari interesebis dasacavad, xolo ganviTarebadi qveynebi am Sesabamisad, mTel danarCen msoflioSi uRaribesi adamianebis ricxvi 71 milioniT
“TamaSSi” damxmare rolebs asrulebdnen. gaizarda. krizisis epicentri tropikul afrikaSia, sadac ukiduresad Raribi, mSieri da
sawyis etapze aseTi modgomac ki sakmaod efeqturi gamodga. iqamde, sanam dadgeboda SidsiT daavadebul adamianTa yvelaze didi koncentraciaa msoflioSi. daaxloebiT igive
realuri struqturuli reformebisa da instituciuri cvlilebebis etapi, wminda situaciaa samxreT aziaSi, ZiriTadad indoeTis sasoflo raionebSi da qalaqis
teqnikuri RonisZiebebic ki xilul dadebiT Sedegebs iZleoda (magaliTad, igive “mwvane “jurRmulebSi”. marTalia Sidsi aq ise ar aris gavrcelebuli, rogorc afrikaSi, magram
revolucia” soflis meurneobaSi). 1970-iani wlebis meore naxevramde samrewvelo ukve farTomasStabiani epidemiis xasiaTi miiRo. yvela danarCen ganviTarebad regionSi
warmoebis zrdis tempi mTlianad ganviTarebad qveynebSi ufro maRali iyo, vidre mTlianad aSkarad gamokveTili tendenciebi ar SeimCneva, garda yofili sabWoTa kavSiris
kapitalistur qveynebSi. amasTanave bevr ganviTarebad qveyanaSi izrdeboda Semosavali respublikebis didi umetesobisa, sadac siRaribis donis mkveTri naxtomis Semdeg is an ar
erT mosaxlezec. mcirdeba, an agrZelebs zrdas.164
1970-ian wlebSi, 1980-iani wlebis dasawyisSi, erTmaneTs daemTxva rigi faqtorebisa,
romlebmac, saboloo jamSi es tendencia Seabrunes da ganviTarebad qveynebSi mTlianad globaluri gaWirvebis zogierTi indikatori
erT mosaxleze mSp-s 10%-iani vardna gamoiwvies. siRaribe, 2001
pirveli faqtori, romelsac sazogadod nakleb yuradRebas aqceven, isaa, rom sabWoTa - 1 090 milioni adamiani kmayofildeba 1.08 amerikul dolarze naklebiT dReSi, e.i.
kavSirs am droisaTvis aRar Seswevda unari ekonomikuri konkurencia gaewia msoflios mosaxleobis 18%. m.S. 313 milioni tropikul afrikaSi (regionis mosaxleobis
dasavleTisaTvis ganviTarebad qveynebSi. Sedegad am ukanasknelebs ubralod moespoT 46%), 271 milioni aRmosavleT aziaSi (15%), 431 milioni samxreT aziaSi (41%). 2 736 milioni
ganviTarebis alternativa da isini, uiSviaTesi gamonaklisis garda, dasavluri adamiani kmayofildeboda dReSi 2.15 dolarze naklebiT, m.S. tropikuli afrikis
neoliberaluri ekonomikuri politikis gavlenis sferoSi aRmoCndnen. mosaxleobis 77%, aRmosavleTi aziis 47%, samxreTi aziis 77%.165
meore, navTobis fasebis ori (1973 da 1979 wlebis) msoflio krizisis Sedegebis daZleva kvebis nakleboba, 2000
ganviTarebadi qveynebisaTvis SeuZlebeli gaxda Zirfesviani reformebis gareSe, romlebic - 831 milioni adamiani, anu msoflios mosaxleobis 14% ar ikvebeboda minimaluri
e.w. struqturuli gardaqmnebis politikis farglebSi ganviTarda. es politika ZiriTadad fiziologiuri moTxovnilebis doneze, m.S. 185 milioni tropikul afrikaSi, 212 milioni
moiTxovda ganviTarebadi qveynebidan gaetarebinaT bazarze orientirebuli strategiebi, aRmosavleT aziaSi, 312 milioni samxreT aziaSi. es aris ganviTarebadi qveynebis
romelic efuZneboda ekonomikaSi saxelmwifos Carevis mkveTr SezRudvas da maT gaxsnas mosaxleobis 18%, naklebad ganviTarebuli qveynebis 38%, samxreTi aziis — 24%, tropikuli
dasavluri investiciebisadmi. ekonomika efuZneboda eqsports, am qveynebSi dagrovebuli afrikis — 33%. 1980-1995 wlebSi tropikul afrikaSi sakvebi produqtebis warmoeba
valebis gasastumreblad saWiro Tanxebis mosazidad. garda amisa, aseTi gardaqmnebi Semcirda 8%-T.
moiTxovdnen saxelmwifo finansebis mkacr ekonomias, rac SemTxvevaTa umetesobaSi isedac janmrTeloba, 2001-2002
sust adgilobriv socialur programebs ubralod Zirs uTxrida. - SidsiT daavadebulTa raodenoba gaizarda 15 milionidan 1990 wels 38 milonamde.
amas daemata “mcuravi” (floating) sabanko procentebi, ramac mkveTrad gazarda am qveynebis aqedan ganviTarebad qveynebSi 18 milioni qali da 2.9 milioni bavSvia. am adamianebis
valebi, gamoiwvia nedleulze fasebis mkveTri dacema, vaWrobis pirobebis gauareseba, daaxloebiT 70% tropikul afrikaSi cxovrobs. 13 milion bavSvs SidsiT daeRupa deda an
rodesac ganviTarebuli qveynebi mimarTavdnen proteqcionistur politikas, magram orive mSobeli. 22 milioni adamiani ukve gardaicvala am daavadebiT, m.S. 3.1 milioni marto
kategoriulad ewinaaRmdegebodnen ganviTarebadi qveynebis mcdelobas maTTvis miebaZaT. 2002 wels. svazilendSi 25-29 wlis asakis orsuli qalebis 56% SidisTaa daavadebuli.166
- yovelwliurad 500 000 qali iRupeba orsulobisa da mSobiarobis dros — TiTo qali
ramdenime saintereso faqti. wuTSi.
ganviTarebadi qveynebis eqsporti ganviTarebul qveynebSi, ZiriTadad “pikur tarifs” - mSobiarobis wili, romelsac eswreboda kvalificirebuli samedicino personali -
(15% da meti) eqvemdebareba. magaliTad, bangladeSi yovelwliurad awvdis aSS-s 2.4 ganviTarebad qveynebSi — 56%-ia, naklebad ganviTarebul qveynebSi ki — 31 %.
miliardi dolaris produqcias da ixdis 14% tarifs, xolo safrangeTi awvdis 30 - sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, 2000-2005 ww. - saSualod dedamiwaze 67 weli,
miliardze met produqcias da ixdis 1% tarifs. mdidar qveynebSi — 79 weli, ganviTarebad qveynebSi — 64.9 weli, naklebad ganviTarebul
evrokavSiris wliuri subsidia erT Zroxaze rZis warmoebaSi 913 dolaria, im dros qveynebSi — 52.0 weli.167 sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba botsvanaSi 1970 wlis Semdeg
rodesac sub-saharis afrikaSi erT mosaxleze wliuri Semosavali 490 dolaria, xolo igive daeca 20 wliT 36 wlamde. zambiaSi mcxovreb adamians naklebi Sansi gaaCnia miaRwios 30 wlis
evrokavSiris daxmareba erTi afrikelisaTvis 8 dolaria. iaponiis SemTxvevaSi erT Zroxaze asaks, vidre inglisels 1840 wels.
subsidia 2 700 dolaria (!), xolo erT afrikelze daxmareba 1.5 dolari.116 ganaTleba, 2001
msoflio bankis prezidentis pol vulfovicis 2005 wlis dekembris monacemebiT, - ganviTarebad qveynebSi wera-kiTxvis ucodinarTa wili TxuTmet welze zemoT asakis
mdidari qveynebi TavianT fermerebs subsidiebis saxiT yovelwliurad uxdian 280 miliard mosaxleobis 25.5%-s, anu 836 milioni adamians Seadgens. wera-kiTxvis ucodinari qalebis
amerikul dolars. aqedan evrogaerTianebaze modis TiTqmis naxevari — 133 miliardi, xolo wili 32.9%-ia, m.S. naklebad ganviTarebul qveynebSi — 56.2%.
iaponiasa da aSS-ze 49 da 47 miliardi, Sesabamisad. vulfovicis azriT, es niSnavs, rom aSS bavSvebi, 2002
da evrogaerTianeba yovel erT dolar daxmarebaze xarjaven 3 dolars sakuTari - yovel dRe 30 000 bavSvi iRupeba SimSiliT, daavadebiT, gauwyloebiT, e.i. iseTi
fermerebis subsidiebze, iaponia — 5 dolars.117 mizezebiT, romelTa Tavidan arideba SeiZleboda.
laparaki da formaluri molaparakebebi msoflioSi savaWro-ekonomikuri gacvlebis - yoveli meoTxe bavSvi msoflioSi moixmars dReSi 1.08 dolarze naklebs.

62 91
imave principiT, rac mdidar qveynebSi — e.i. adamianebi ufro gvian qorwildebian da naklebi sruli liberalizaciis Sesaxeb faqtiurad meore msoflio omis Semdgomi aTwleulebi
bavSvi hyavT. saSualod ganviTarebad qveynebSi erT qalze fertilur asakSi dRes 2.9 bavSvi mimdinareobs. maT SedarebiT naklebi iseTi xiluli Sedegi mohyva, romelic saSualebas
modis, xolo oc qveyanaSi Sobadoba veRar faravs sikvdilianobas. miscemda ganviTarebad qveynebs ganviTarebulebTan gaTanabrebuli pirobebiT emoqmedaT
imis gamo, rom am procesis inercia Zalze didia (erT qalze mosuli bavSvebis raodenoba globalur bazrebze. msoflio savaWro organizaciis 2003 wlis kankunis (meqsika) Sexvedra
naklebia, vidre wina TaobaSi, magram TviT dedebis raodenoba bevrad metia) — dedamiwis am sakiTxebze ubralod CaiSala. 2005 wlis honkongis 149 qveynis ministrebis Sexvedris
mosaxleobis yovelwliuri mateba jer kidev Zalian maRalia da gaeros gaTvlebiT 1950-iani mTavari Sedegi imaSi mdgomareobda, rom is CaSlas gadaurCa. misi ufro konkretuli
wlebis dones zustad 100 wlis Tavze, 2050-iani wlebisaTvis daubrundeba. dedamiwis Sedegebi ki, isaa, rom msoflios uRaribes qveynebs dapirdnen maTi produqciis 97%-s
mosaxleobis stabilizacia moxdeba etyoba daaxloebiT 10 miliardi adamianis doneze am kvoTebisa da sabaJo gadasaxadebis gareSe daSvebas msoflio bazarze 2008 wlisaTvis,
saukunis meore naxevarSi. Tumca raime konkretuli sabuTi (xelSekruleba) amis Taobaze gaformebuli ar yofila.
ganviTarebad qveynebs, agreTve dahpirdnen ganviTarebuli qveynebis sasoflo-sameurneo
gaeros rwmeniT, gardatexa mosaxleobis aRwarmoebis procesSi mohyva mis mier mravali subsidiebis TandaTanobiT gauqmebas. magram am SemTxvevaSic raime konkretuli sabuTi,
wlis manZilze ojaxis dagegmvis RonisZiebaTa propagandas (da RonisZiebebs am sferoSi). romelic am dapirebas legalur sarCuls daudeba, ar gaformebula. e.i. moklevadian
192 qveynis mTavrobebis 72% uSualod monawileobs aseTi programebis realizaciaSi, xolo perspeqtivaSi mainc ganviTarebadi qveynebi formaluradac ki ver gaxdebian
kidev 17% arasamTavrobo organizaciebis SuamavlobiT.159 ganviTarebuli qveynebis tolfasi konkurentebi globalur bazrebze (Tavi davaneboT imas,
sinamdvileSi, rogorc Cans, ganviTarebad qveynebSi Sobadobis kleba moitana ara ojaxis rom isini, upirvelesad yovlisa, faqtiuradac eseTebi ar arian).
dagegmvam rogorc aseTma, iseve rogorc cxovrebis donis zrdam (is umetesad Zalian
mokrZalebuli iyo, Tu saerTod hqonda adgili), aramed qalTa emansipaciam. es emansipacia
Sedegad ganviTarebadi qveynebis umetesobam aseT dawolas ver gauZlo da 1990-ian wlebs
ar unda gavigoT ise, rogorc fenomeni, romelsac adgili hqonda dasavleTis
bevrad uares mdgomareobaSi Sexvda, vidre igive 1970-iani wlebis dasawyisSi iyo.
ganviTarebul qveynebsa da sabWoTa kavSirSi gasul saukuneSi. laparakia xSirad Zalian
mesame — im SemTxvevaSi, rodesac ganviTarebadi qveynebi uerTdebian msoflio bazarze
mokrZalebul procesze, romelic ZiriTadad qalTa ganaTlebas exeba.
mimdinare procesebs, maTze avtomaturad iwyebs moqmedebas am bazrisaTvis
sakmarisia etyoba, musulmanur qveynebSic ki, qalma miiRos sul ramdenime wliani
damaxasiaTebeli igive cikluri ekonomikuri krizisebi da maTi Tanmxlebi recesiebi da
dawyebiTi saskolo ganaTleba, raTa misi ara marto demografiuli, aramed saerTod
finansuri “Sokebi”. aseT SemTxvevaSi mniSvneloba ara aqvs, raoden warmatebul da swor
socialuri qceva sagrZnobad Seicvalos. aseTi tendencia sakmaod kargad gamoxatulia,
sabazro politikas atarebdnen esa Tu is qveynebi — isini awydebian bazris “Cavardnis”
magaliTad, iranSi. aq islamur wesebze awyobili saxelmwifo mmarTvelobis sistemis
miuxedavad, erT qalze mosuli bavSvebis raodenoba Semcirda 2.8-jer daaxloebiT 1970-iani klasikur gamovlinebas, romelsac am SemTxvevaSi asimetruli xasiaTi aqvs.118 ganviTarebad
wlebis dasawyisidan 21-e saukunis dasawyisisaTvis — 2.3-mde. es ufro dabalia, vidre sabazro meurneobebs ubralod naklebi saSualeba aqvT gadaitanon esa Tu is globaluri
laTinuri amerikis qveynebis umetesobaSi.160 1990-ian wlebSi qalebis naxevarze meti am
finansuri krizisi, vidre mdidar qveynebs (ixileT, aRmosavleTi aziis 1997 wlis krizisi).
aq aseTi krizisis gamowveva ubralod kerZo kompaniebisa Tu calkeuli pirebis
qveyanaSi iyenebda Tanamedrove kontracepciis meTodebs.161 mozrdil qalTa wera-kiTxvis spekulaciuri moqmedebiTaa SesaZlebeli. aseT SemTxvevaSi am qveynebs naklebi
codnis done 2002 wels aq mamakacebis donis 84%-s udrida, xolo dawyebiT skolaSi vaJebisa SesaZlebloba aqvT saSinao valebis aRebisa, radganac maTi sakuTari finansuri bazrebi
da qalebis daswrebis done faqtiurad erTmaneTs gautolda.162 sakmaod SezRudulia. isini metad arian damokidebuli ucxour valutaSi aRebul valebze,
rac bazarze iwvevs eWvs maT SesaZleblobebSi gaistumron isini. Sedegad, iZulebulebi
uamravi qveyana msoflioSi dRes moxvedrilia e.w. “siRatakis maxeSi” — maSinac ki, Tu maT arian mimarTon mkacr fiskalur da monetarul politikas im mizniT, rom bazris es “rwmena”
gaaCniaT SedarebiT efeqturi, naklebad korumpirebuli xelmZRvaneloba, isini ver erevian aRadginon, maSin rodesac recesiasTan mimarTebaSi maT wesiT unda moaxdinon ekonomikis
maT winaSe mdgom problemebs imis gamo, rom ubralod Zalian Raribebi arian. maSinac ki, mastimulirebeli makroekonomikuri RonosZiebebi. aseTi qmedeba, romelic iwvevs minimum
rodesac mTavrobebs Ggulwrfelad surT maT winaSe mdgomi problemebis mogvareba, maT sabanko sesxebis procentebisa da umuSevrobis donis zrdas, socialuri programebis
akliaT sagadasaxado Semosavali infrastruqturaSi, socialur seqtorSi, garemos Semcirebas, diametralurad sawinaaRmdegoa imisa, rasac aseT SemTxvevebSi mdidari
dacvaSi, TviT sajaro administraciaSi dasabandebladac ki. praqtikulad nebismieri aseTi qveynebi mimarTaven. aseT SemTxvevebSi krizisis Sedegebi ufro metad SedarebiT Rarib
qveyana, agreTve, yovelwliurad istumrebs uzarmazar Tanxebs sagareo valebis qveynebs atydeba, xolo am qveynebis SigniT ufro Rarib mosaxleobas. garkveuli gagebiT,
momsaxurebaSi. xolo sabazo infrastruqturis, socialuri kapitalis, da marTvis sistemis aseTi krizisis gastumrebis fasis nawili mainc ganviTarebul qveynebs ganviTarebad
gareSe SeuZlebelia kerZo investiciebis mozidva da ekonomikuri ganviTareba. gzebis, qveynebsa da am qveynebis Rarib mosaxleobaze gadaaqvT.
sasuqebis, eleqtroenergiis, iafi, efeqturi sawvavis, skolebis, saavadmyofoebis, meoTxe — im SemTxvevaSic, rodesac bazari gamarTulad muSobs, SedarebiT sustebi da
xelmisawvdomi sacxovreblis, wyalmomaragebis gareSe adamianebi qronikulad mSivrebi da naklebad ganviTarebulebi mainc isjebian. bazari TavisTavad ganviTarebis Tanabar
avadmyofebi rCebian. SesaZleblobebs ar qmnis. is aSkara upiratesobas aniWebs imaT, visac ukve gaaCniaT
Zalian xSirad (SeiZleba iTqvas ganviTarebadi qveynebis umetesobaSi) am situacias produqtiuli kapitali — finansebi, miwa, sxva fizikuri kapitali, da rac yvelaze mTavaria
uaRresad amwvavebs araefeqturi marTva, korufcia, ekonomikuri politikis araswori dRevandel, teqnologiaze dafuZnebul globalur ekonomikaSi — adamianuri kapitali. im
arCevani. qveynebs, romlebic ukve uswreben sxvebs — romelTac gaaCniaT stabiluri politikuri
ufro metic — aseT qveynebSi faqtiurad SeuZlebelia adamianis uflebebis dacva. didia sistemebi, kerZo sakuTrebis garantirebuli uflebebi, saimedo sabanko sistemebi,
imis Sansi, rom rogorc sxvadasxva moqiSpe politikur Tu eTnikur dajgufebebs Soris ganviTarebuli socialuri momsaxurebis sistemebi — bevrad meti Sansi aqvT Tavis
erTi qveynis SigniT, aseve or an met aseTi tipis qveyanas Sorisac, moxdes konfliqti imis sasargeblod gamoiyenon is SesaZleblobebi, romelTac maT erTiani globaluri bazari
Taobaze, Tu vin gaakontrolebs iseT bunebriv resursebs, romelTa eqspluataciasac sTavazobs. qveynebi, romelTac aseTi instituciuri kapitali ar gaaCniaT, eqcevian e.w.
swrafi mogebis motana SeuZlia. aseTi qveynebis mTavrobebi xSirad ara marto ver “instituciur siRaribis xafangSi” — magram aseTebis ricxvs ganviTarebuli qveynebis (m.S.
akontroleben iseT kriminals, romelsac saerTaSoriso gavlena gaaCnia, TviTonve yofili sabWoTa respublikebis) udidesi umetesoba miekuTvneba. aseTi “xafangis”
mfarveloben mas. arsebobis erT-erTi tipuri maCvenebelia is, rom globaluri kapitali sinamdvileSi
garda amisa, gaeros SefasebebiT, arsebobs aSkara mizez-Sedegobrivi kavSiri siRaribesa miemarTeba iq, sadac is ukve uxvadaa warmodgenili da ara iq, sadac is naklebia. pirvel
da Semosavlebis mkveTr “Sokur” dacemas Soris, erTi mxriv, da SeiaraRebul konfliqtebs SemTxvevaSi, meti mogeba garantirebulia. aseTi qveynebis ricxvs ki isini miekuTvnebian,
Soris, meore mxriv. siRaribe maT biZgs aZlevs da dasayrdens uqmnis. saSualod sadac mmarTveloba da masTan dakavSirebuli sxva institutebi SedarebiT efeqturia da
Semosavlebis 5%-iani Sokuri dacema zrdis konfliqtis albaTobas 50%-T.163 Cadebul kapitalze misaRebi mogebis garantias iZleva. aseT SemTxvevaSi arc mmarTvelobis
ruandis cnobili genocidis dros, 1994 wels, ramdenime Tvis ganmavlobaSi daiRupa ara formas, arc mis konkretul gamovlinebas (demokratia Tu diqtatura), arc amasTan
nakleb 800 aTasi adamiani. 1998-2000 wlis oms kongoSi, romelSic eqvsi afrikuli dakavSirebul damatebiT faqtorebs (samoqalaqo sazogadoebis arseboba, adamianis
saxelmwifo monawileobda, gadahyva TiTqmis 4 milioni adamiani, ZiriTadad SimSiliTa da uflebebis dacva, presis Tavisufleba da a.S.) mniSvneloba ara aqvs — mTavaria kapitalis

90 63
warmatebuli brunva stabiluri ekonomikuri da socialuri garemos pirobebSi. mxolod SedarebiT mcire nawils Seexo (dRevandeli ganviTarebuli qveynebi — e.w. “oqros
mexuTe — miuxedavad ekonomikuri globalizaciis procesis naklebi efeqturobisa, dRes miliardi”). mTlianobaSi man dadebiTi roli Seasrula globalur ganviTarebaSi.
yvelaze uazro diqtatoruli reJimebis gamoklebiT (Crdilo korea, birma, kuba),
praqtikulad yvela ganviTarebadi qveyana viTardeba globaluri bazris gavleniT, xolo es procesi demografiuli modernizaciis saxeliTaa cnobili da sazogadod gulisxmobs
yvelaze warmatebuli ganviTarebadi qveynebi (CineTi) sul ufro did gavlenas axdens uaxlesi ekonomikuri da teqnologiuri miRwevebis gamoyenebas adamianis dasacavad
globalur ekonomikur procesebze. xolo, rogorc globalizaciis Tanamedrove kvlevebi bunebrivi da socialuri garemos uaryofiTi gavlenisagan. es miRwevebi xdian SesaZlebels
gviCvenebs, rac ufro metad arian CarTuli esa Tu is qveynebi globalizaciis procesebSi adamianis ufro komfortul sacxovrebel Tu sanitarul-higienuri pirobebs, ufro
(metad globalizebulni arian), miT ufro aqtiurad misdeven isini iseT politikas, srulfasovan kvebas, naklebad damqancvel fizikur Sromas, efeqtur samedicino
romelsac mosdevs ekonomikis ufro swrafi zrda, inflaciis ufro dabali done, ufro profilaqtikas, saWiroebis SemTxvevaSi — gadaudebel samedicino daxmarebas da a.S.
maRali Semosavlebis done da ufro didi ekonomikuri Tavisufleba. aseTi qveynebi
inarCuneben Tavisufali vaWrobisa da kapitalis moZraobis SemzRudavi barierebis
minimums, maTi kanonmdebloba sazogadod ufro mowesrigebulia, samewarmeo gadasaxadebi ganviTarebad qveynebSic mosaxleobis “afeTqeba” gamowveuli iyo sikvdilianobis
naklebi. politika teqnologiebis dargSi xels uwyobs inovaciebs. aseTi qveynebi aseve mkveTri SemcirebiT Sobadobis tradiciulad maRal fonze. problema isaa, rom
ufro mizandasaxulad icaven kanonis uzenaesobisa da sakuTrebis dacvis principebs, maTi ganviTarebul qveynebSi sikvdilianobis Semcireba mohyva cxovrebis donisa da cxovrebis
politikuri stabilurobis done, agreTve sxvebze bevrad ufro maRalia. meore mxriv, pirobebis TandaTanobiT gaumjobesebas, rac erTdroulad Sobadobazec moqmedebda,
naklebad globalizebuli qveynebi iCenen midrekilebas iseTi politikis mimarT, romelic Tumca SedarebiT ufro CamorCeniT (ramdenime aTeuli wliT).
dafuZnebulia bazrebis funqcionirebaSi uSualo Carevaze da iwvevs inflacias, ganviTarebad qveynebSi (romelTa umetesobac am etapis dasawyisSi jer kidev koloniebi
stagnacias da mkveTrad amcirebs maT konkurentunarianobas.119 iyvnen) sikvdilianobis Semcireba moxda praqtikulad Tvalis daxamxamebaSi — ramdenime
weliwadSi. mizezi — garedan Semosuli (zogjer mizandasaxulad, zogjer SemTxveviT)
msoflios im 60 qveyanas Soris, romelTaTvisac 2004 wels gamoTvlili iyo globaluri minimaluri inovaciebi — axali wamlebi (aspirini, penicilini), mavne mwerebis sawinaaRmdego
integraciis xarisxi, 20 yvelaze globalizebulebs Soris iyo mxolod 2 ganviTarebadi qimiuri saSualebebi (DDT da sxva), elementaruli warmodgenebi pirad higienaze. daiwyo
qveyana — singapuri (pirveli! yvelaze globalizebuli qveyana msoflioSi) da malaizia (met-naklebad) vaqcinacia da epidemiebTan brZola, gaumjobesda mosaxleobis sakvebi
(mecxramete). ocdameoTxe adgili ekava sakmaod moulodnelad panamas. yvela danarCeni produqtebiT momarageba.
wamyvani ganviTarebadi qveynebi naklebad globalizebulTa ricxvs ekuTvnodnen, magram yvelaferi es imitom gaxda SesaZlebeli, rom qveynebi da teritoriebi, romlebTac
aseTebs Soris ar iyo arc erTi ganviTarebuli qveyana.120 demografiuli afeTqeba Seexo, ukve iyvnen CarTuli globaluri urTierTobebis sistemaSi,
sazogadod qveynis globalizebulobis xarisxi sakmaod TvalnaTliv emTxveva aq romelmac gaxada SesaZlebeli am inovaciebis SedarebiT Seuferxebeli gadacema.
politikuri Tavisuflebis dones. korufciis donec miT ufro dabalia, rac ufro maRalia faqtiurad maT miiRes ganviTarebuli qveynebidan pirveli ganviTarebis tranSi orive
ama Tu im qveynis monawileobis done globalur procesebSi. zogadi Tezisis saxiT monawile mxaris minimaluri Zalisxmevis xarjze. meore mxriv, meore tranSi, romelSic
SesaZlebelia imis mtkiceba, rom qveynis integracia globalur procesebSi exmareba iq unda Sesuliyo am qveynebis modernizacia, struqturuli transformacia da a.S., romelsac
politikuri uflebebisa da samoqalaqo Tavisuflebebis gavrcelebas. aseTi integracia, saboloo jamSi unda mohyoloda maTi ekonomikuri ganviTareba misi Tanmxlebi
agreTve iwvevs qveyanaSi gamWirvalobis ufro maRali saerTaSoriso standartebis mosaxleobis cxovrebis donisa da xarisxis zrdiT, iseve rogorc misi kvlavwarmoebis
damkvidrebas, rac, Tavis mxriv, xels uwyobs korufciasTan brZolas da zrdis saxelmwifo trendebis SecvliT, Zlieri dagvianebiT iyo miwodebuli, xolo misi Sedegebi friad
marTvis efeqturobas. Tumca rogorc yovelTvis, aseTi mtkiceba absoluturi ar SeiZleba araeTgvaroveni gamodga.
iyos. igive yvelaze globalizebuli singapuri gamoirCeva [rbilad rom vTqvaT] mkacri
saxelmwifo kontroliT presaze da SezRuduli pirovnuli TavisuflebebiT. meore mxriv, ganviTarebad qveynebSi sikvdilianoba imdenad ar dacemula, rom ganviTarebuli
samxreTi afrika, romelic gamoirCeva politikuri Tavisuflebis sakmaod maRali doniT qveynebis dones miaxloveboda, magram 1950-1980 wlebSi is 2.3-jer Semcirda, m.S. 1960-80
(gansakuTrebiT danarCeni afrikis fonze), erT-erTi yvelaze naklebad globalizebulia. wlebSi — orjer. es sakmarisi aRmoCnda imisaTvis, rom gamoewvia demografiuli afeTqeba.
isevdaisev, globalizacia ar iZleva ganviTarebis garantiebs, is mxolod qmnis 1950-55 wlebSi ganviTarebad qveynebSi fertilur asakSi myof erT qalze saSualod 6.2
SesaZleblobebs, xolo am SesaZleblobebis gamoyeneba yovel konkretul qveyanazea bavSvi modioda.
damokidebuli.
es yvelaferi Seexo qveynebs, romelTa saxelmwifoebrioba umeteswilad jer kidev
3.3. dReisaTvis iTvleba, rom yvelaze saimedo garantia qveynis warmatebiT Camoyalibebis stadiaSi imyofeboda, xolo ganviTarebis doniT yofil metropoliebs isini
ganviTarebisa e.w. pirdapiri ucxouri investiciebia, e.i. iseTi investiciebi, romlebic xSirad ramdenime aseuli wliT CamorCebodnen. maT es procesi ar sWirdebodaT, isini mas ar
qveyanaSi Semosvlisas gamoiyeneba sakuTrebis SesaZenad misi marTvis mizniT. es ki imis gegmavdnen da ver akontrolebdnen. faqtiurad aq demografiuli modernizaciis procesi
garantias iZleva, rom investori didi xniT aris mosuli qveyanaSi da igive “portfolio” (ufro swored misi zogierTi elementi) warmoadgenda ara am qveynebisa Tu regionebis
investiciebisagan gansxvavebiT raRaca spekulaciuri Worebis gaCenisTanave ar aikravs ganviTarebis logikur Sedegs, aramed msoflios ufro ganviTarebuli nawilis
Ggudanabads da ar gaiqceva. magram aseTi investiciebisaTvis gadamwyvetia, rom mimRebma yoveldRiuri cxovrebis wesis garkveuli elementebis danergvas, romelTa transferi
qveyanam uzrunvelyos kapitalis cirkulacia stabilur ekonomikur da socialur (mizandasaxuli Tu uneblie) globalizaciuri procesebis farglebSi advili iyo.
garemoSi. imis gamo, rom demografiuli afeTqebis procesi ZiriTadad (dasawyisSi mainc)
globaluri kapitali maqsimalurad Tavs aridebs riskebs. erTaderTi sfero, sadac is faqtiurad “meqanikuri” iyo, is naklebad iyo damokidebuli konkretuli qveynis
dRes mzad aris Cados fuli nebismier pirobebze — Txevadi da gazisebri saTbobis civilizaciis tipze, mosaxleobis kulturaze, sarwmunoebaze da a.S. mmarTvelobis
mopovebaa — es ki erT muWa qveynebs exeba. yvela danarCen SemTxvevaSi kapitalis mimRebma efeqturobac ki am SemTxvevaSi Zalian nakleb rols TamaSobda — SedarebiT kargad da
qveyanam unda faqtiurad daamtkicos, rom is Rirsia wamyvani globaluri ekonomikuri cudad marTuli qveynebi am dros “erT navSi” aRmoCndnen.157
moTamaSeebis yuradRebis, moipovos am yuradRebis ufleba sxva qveynebTan mZafr demografiulma dawolam am qveynebis umetesobas ar misca saSualeba fexze damdgariyo,
konkurentul brZolaSi. aseTi tipis kapitalis moZraoba sruliad obieqturi procesia da am problemam ZiriTadi roli iTamaSa maTi mosaxleobis cxovrebis donis mkveTrad
xorcieldeba e.w. Sromis saerTaSoriso ganawilebis (dResdReobiT etyoba upriania SeamcirebaSi (zogjer 30 da meti procentiT) koloniur periodTan SedarebiT
vilaparakoT Sromis globalur ganawilebaze) principis Sesabamisad. (gansakuTrebiT afrikaSi) da miliardi adamiani mSier Ratakad aqcia158.
erTaderTi, rac globalur kapitals ainteresebs, esaa warmoebis optimizacia da 4.1.2. demografiuli afeTqebis tendencia msoflioSi faqtiurad jer kidev gasuli
mogebis maqsimizacia. es xdeba im upiratesobebis gamoyenebis safuZvelaze, romlebsac saukunis 60-70-ian wlebSi Sesustda, xolo ukve am saukunis dasawyisSi sabolood gatyda.
qmnian dedamiwis sxvadasxva qveynebsa da regionebs Soris obieqturad arsebuli dRes mTlianobaSi ganviTarebadi qveynebis mosaxleobis aRwarmoeba xdeba daaxloebiT

64 89
wesiT da rigiT, nebismierma gareSe Zalam unda moaxdinos maqsimaluri distancireba iseTi gansxvavebebi, ganpirobebuli maTi ekonomikuri, socialuri, bunebrivi, nacionalur-
masStabisa da sirTulis spontanuri procesidan, rogoricaa msoflio religiis sistemuri istoriuli TaviseburebebiT, geografiuli mdebareobiT.
krizisi. aseTi tipis krizisis gamoyeneba sakuTar interesebSi, miT umetes misi marTva, es procesi maqsimalurad apolitikuria da erTsa da imave Tanabar pirobebSi ar
nebismier qveynisa Tu qveyanaTa jgufisaTvis, rarig Zlierebic ar unda iyvnen isini, asxvavebs ganviTarebul da ganviTarebad qveynebs, ar aqcevs yuradRebas kapitaldabandebis
principulad SeuZlebelia. adgilSi arsebul ekonomikur Tu politikur sistemebs, Tu sxva damatebiT faqtorebs.
maqsimumi, risi gakeTebac SeuZlia ganviTarebul msoflios aseT krizisTan mimarTebaSi, dRes sakmaod xSiria imaze laparaki, rom ganviTarebadi qveynebis warmoebaSi
Seecados frTxilad Seabrunos procesebi orive mxarisaTvis (musulmanebisa da danarCeni ganviTarebuli qveynebis pirdapiri investiciebi am ukanasknelebs sakmao zarals ayeneben
msofliosaTvis) momgebiani mimarTulebiT. winaaRmdeg SemTxvevaSi (da es ukve xdeba) is ZiriTadad didi raodenobiT samuSao adgilebis gadinebis xarjze (outsourcing).
iZens gantevebis vacis rols, romelsac braldeba aseTi krizisis obieqturad Tanmxlebi es situacia imdenad seriozulia, rom evrogerTianeba iZulebuli gaxda Seeqmna
yvela negatiuri procesebi. specialuri fondi, romlis erTaderTi daniSnulebaa gaaneitralos is zarali, romelsac
evropis Sromis bazari ganicdis samuSao adgilebis ganviTarebadi qveynebis sasargeblod
dakargvis Sedegad. ganviTarebuli qveynebis (gansakuTrebiT evropis) SromiTi resursebi,
agreTve zaraldeba imis xarjze, rom mzardi konkurencia ganviTarebadi qveynebis iafi
Tavi 4. zogierTi globaluri problema. demografiuli da muSaxelis mxridan Zirs uTxris maTi socialuri dacvis garantiebs. bevri eqsperti
ekologiuri problemebi. saerTod imasac ki Tvlis, rom aseTi procesis Sedegad xdeba ganviTarebuli qveynebis
deindustrializacia, faqtiurad es qveynebi arseboben ara postindustriul ganviTarebis
stadiaze, aramed deindustriul.
4.1. globaluri mosaxleobis problema. dRes globaluri kapitali moiTxovs nebismieri ganviTarebadi qveynisagan, romelsac
4.1.1. es problema faqtiurad erT-erT uiSviaTes gamonakliss warmoadgens, rodesac surs misi yuradRebis mopyroba, iaf, Sromismoyvare, disciplinirebul, magram uuflebo
kavSiri globalizaciasa da TviT problemis warmoqmnas Soris uSualo da aSkaraa. misi muSaxels. rogorc erT-erTma rusulma internet-gverdma dawera rusul biznesTan
yvelaze TvalnaTlivi Sedegia msoflio mosaxleobis arnaxuli tempebiT zrda meore mimarTebaSi — daqiravebul muSaks unda uyvardes Tavisi damqiravebeli ukve imisaTvis, rom
msoflio omis Semdeg (ix. cxrili 4.1.1). es procesi imdenad intensiurad warimarTa, rom man mas samuSao misca, miT umetes, imisaTvis, rom am samuSaoSi saerTod gasamrjelos uxdis.
“demografiuli afeTqebis” saxeliT gaxda cnobili. aseTi midgoma rogorc Cans universaluria da ufro metadaa gamoxatuli sxva ganviTarebad
qveynebSi, vidre ruseTSi, sadac socialuri dacvis raRac meqanizmebi jer kidev
cxrili 4.1.1 dedamiwis mosaxleobis raodenobis zrda SemorCenilia.
ama Tu im qveynis mimzidvelobis mZlavri faqtoria, agreTve misi mzadyofna ganaTavsos
weli mosaxleobis raodenoba saSualo wliuri mosaxleobis saSualowliuri Tavis Teritoriaze e.w. WuWyiani warmoebebi (Savi da feradi metalurgia, qimia da a.S.),
(milioni adamiani) zrdis tempi (%) mateba romelTa ganlagebac ganviTarebul qveynebSi naklebad misaRebia am qveynebis
(milioni adamiani) mosaxleobisaTvis.
1800 952 - 1.611 nebismierma ganviTarebadma qveyanam, agreTve, unda uzrunvelyos globaluri biznesis
1900 1656 - 7.04 funqcionirebisaTvis saWiro minimaluri teqnikuri infrastruqtura.
1950 2 519 - 17.26 Tu aseTi pirobebis Sesrulebis Semdeg ama Tu im qveyanaSi moxda pirdapiri ucxouri
1960 3 021 1.821 50.20 investiciebi, es ar niSnavs kapitaldabandebas qveynis ganviTarebaSi. kapitali faqtiurad
1970 3 692 2.10 74.30 qmnis ama Tu im qveyanaSi globaluri qselebis dasayrden punqtebs, romelTac SeuZliaT
1980 4 435 1.82 92.90 warmatebuli funqcionireba mimRebi qveynisagan faqtiur izolaciaSic (magaliTad,
1990 5 264 1.71 82.90 Tavisufali ekonomikuri zonebis farglebSi), rogorc am qselebis integralur nawilebs.
2000 6 071 1.43 70.70 gadaiqcevian Tu ara globalur kapitalze dafuZnebuli sawarmoebi im ConCxad, romlic
2010 6 830 1.18 75.90 garSemoc moxdeba ama Tu im qveynis ganviTareba, am kapitals naklebad ainteresebs. es ukve
2050 8 912 0.67 52.05 kapitalis mimRebi qveynebis pasuxismgebloba da problemaa.
rogorc qvemoT moyvanili cxrili 3.1-dan Cans, im ganviTarebadi qveynebis raodenoba,
1
exeba wina periods romlebiTac globaluri kapitali realurad iyo dainteresebuli, sakmaod SezRudulia.
wyaro: Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat, 2003 wels gaeros vaWrobisa da ganviTarebis konferenciis monacemebiT mTlianad
World Population Prospects: The 2002 Revision and World Urbanization Prospects: The 2001 msoflioSi Semovida daaxloebiT 650 miliardi dolaris investiciebi, m.S. ganviTarebul
Revision, http://esa.un.org/unpp, 27 January 2005; qveynebSi moxvda maTi daaxloebiT 2/3. ganviTarebad qveynebSi investiciebis 26% Sevida
Максаковский В.П. Географическая картина мира. Ч.1. Общая характеристика мира. Ярославль: Верх.- uSualod CineTSi, xolo damatebiT 15% - honkongSi e.i. 160-ze meti qveynidan erTma miiRo
Волж. кн. изд-во, 1996. mTeli investiciebis 2/5, xolo darCenili qveynebidan 6-Si kapitaldabandebebi aSkarad
gaxorcielda ZiriTadad maT saTbobis mompovebel seqtorSi.
mosaxleobis zrdis udidesi nawili am periodSi movida ganviTarebad qveynebze, ris
Sedegadac maTi wili msoflio mosaxleobaSi gaizarda 67.7%-dan 1950 w. 80.7%-mde 2000 w.
mTlianad am qveynebSi mosaxleoba 2.9-jer gaizarda, kerZod, pakistansa da nigeriaSi 3.9-
jer, meqsikaSi 3.6-jer da a.S.

8 yvelaze did ganviTarebad qveynebSi (CineTi, indoeTi, indonezia, brazilia,


bangladeSi, pakistani, nigeria, meqsika) msoflios mosaxleobis 52% cxovrobs (47% 1950 w.),
m.S. or yvelaze didSi — CineTsa da indoeTSi — 38%.

TavisTavad mosaxleobis raodenobis aseTi zrda arafer aratipurs ar warmoadgens —


daaxloebiT aseTive etapi gaiares dRevandelma ganviTarebulma qveynebma samrewvelo
revoluciis dawyebis Semdeg. maSin es procesi socialur-ekonomikuri ganviTarebis
obieqturi faqtorebiT iyo ganpirobebuli, Tan sdevda maT, dedamiwis mosaxleobis

88 65
cxrili 3.1 pirdapiri ucxouri investiciebis ganawileba rCeuli qveynebis reJimi mravali wlis manZilze xels uwyobda qveyanaSi fundamentalisturi,
mixedviT, milion aSS dolarebSi, 2004 w. antidasavluri islamuri Sexedulebebis propagandas (m.S. formaluri
saganmanaTleblo sistemis farglebSi). is agreTve didZal Tanxebs abandebda aseTi
1985-1995 (saSualo wliuri) 2001 2002 2003 2004 ideebis propagandaSi qveynis gareT. faqtiurad saudelebi mizandasaxulad axdendnen
eqstremistuli islamuri Sexedulebebisa da teroristuli azrovnebis inkubacias
msoflio 182438 825925 716128 632599 648146 msoflios sakmaod did nawilSi, m.S. wamyvan dasavlur qveynebSi.
2. avRaneTSi 1979 wlis sabWoTa agresiis Semdeg aSS-ma didZali finansebi daabanda
ganviTarebadi qveynebi, m.S. 49868 217845 155528 166337 233227 adgilobriv winaaRmdegobis moZraobaSi, gauwia mas msxvilmasStabiani teqnikuri
1. CineTi 11715 46878 52743 53505 60630 daxmareba. am daxmarebis sakmaod didi nawili xvdeboda adgilobrivi musulmani
eqstremistebis xelSi, romelTac aSS aranakleb sZuldaT, vidre ssrk. aSS-s
2. honkongi 4093 23777 9682 13627 34035
maSindelma umaRlesma politikurma xelmZRvanelobam (piradad prezidentma reiganma)
3. singapuri 4529 14122 5822 9331 16060 amaze Tvali daxuWa moklevadiani pilitikuri interesebidan gamomdinare. Sedegad
4. taivani 1009 4109 1445 453 1898 amas mohyva igive alqaedas Seqmna e.w. “avRaneli arabebis” saZmos safuZvelze. am
procesSi udidesi roli iTamaSa, agreTve, saudis arabeTis sagareo dazvervam princ
5. samxreTi korea 697 3692 2975 3785 7687 Turqi alfaisalis xelmZRvanelobiT da pakistanis uwyebaTaSoriso dazvervam,
6. malaizia 2 994 554 3 203 2 473 4 624 romelsac generali hamid guli meTaurobda. maSinve am pakistanulma uwyebam Seqmna da
7. tailandi 1 428 886 947 1 952 1 064 mogvianebiT avRaneTis saTaveSi moiyvana Talibanis moZraoba.
3. dasavleT evropis qveynebis mTavrobebma ar moindomes an ver moaxerxes daaxloebiT
8. indonezia 1 364 -2 978 145 -597 1 023 1960-iani wlebidan regionSi Casaxlebuli milionobiT musulmanis asimilacia,
9. indoeTi 452 3 403 3 449 4 269 5 335 Sesabamisi qveynebis sazogadoebrivi cxovrebis ZiriTad nakadSi maTi CarTva.156 maTi
udidesi umetesoba gariyuli aRmoCnda, xolo ukve evropaSi dabadebuli
10. azerbaijani 176 227 1 392 3 285 4 769
axalgazrdebis sakmaod did nawils damcirebulebis, Seuracxyofilebis mdgradi
11. ruseTi 207 792 693 1 424 1 715 sindromi gauCnda. aseTi adamianebi advilad xvdebian fundamentalisturi islamuri
12. yazaxeTi 749 2 835 2 590 2 088 4 269 propagandis gavlenis qveS, xdebian radikaluri ideebis matareblebi da aqtiuri
propagandistebi, teroristuli jgufebis organizatorebi da boevikebi. isini
13. saudis arabeTi -201 504 453 778 1 868 arseboben fundamentalisturi propagandis sivrceSi. maTze mudmiv gavlenas axdenen
14. siria 350 947 1 030 1 084 1 206 mravalricxovan meCeTebSi moRvawe mqadageblebi, romelTa nawili imdenad
15. TurqeTi 522 3 266 1 063 1 753 2 733 radikaluria, rom musulmanur qveynebSic ki devnilebi arian. islamisturi
propagandis meore — eleqtronuli nakadi (interneti, Tanamgzavruli televizia)
16. angola 208 2 146 1 672 3 505 2 048 sayovelTao aRiarebiT, agreTve, imdenad efeqturia, rom igiveE aSS-s kontrpropaganda
17. nigeria 1 004 1 277 2 040 2 171 2 127 aSkarad dajabnilia maT mier. Sesabamisad dasavleT evropaSi obieqturad Seqmnilia
radikaluri islamis matareblebis sakmaod mZlavri fena, romlebic iq adre Tu gvian
18. meqsika 4 532 27 635 15 129 11 373 16 602
saerTaSoriso teroris mexuTe kolonis rols Seasruleben.
19. venesuela 617 3 683 782 2 659 1 518 amave dros, TavisTavad saerTaSoriso [islamur] terorizms ar SeuZlia globaluri
20. peru 611 1 144 2 156 1 335 1 816 politikuri urTierTobebis ganpirobeba. Tumca, rasakvirvelia, is SeiZleba uqmnides
zogierTi qveynis saxelmwifo uSiSroebas taqtikur, xolo potenciurad, momavalSi,
21. brazilia 1 757 22 457 16 590 10 144 18 166 strategiul safrTxesac.
22. argentina 2 196 2 166 2 149 1 887 4 257 terorizmis realuri gavlena globalizaciis procesebze didwiladaa damokidebuli im
23. Cile 1 081 4 200 2 550 4 385 7 603 konkretuli globaluri Tu regionaluri moTamaSeebis (ZiriTadad saxelmwifoebis)
qmedebaze, romelTac SeswevT unari moaxdinon am procesis gamoyeneba (zogjer marTva)
sakuTar interesebSi, moklevadiani politikuri mogebis misaRwevad.
wyaro: UNITED NATIONS CONFERENCE ON TRADE AND DEVELOPMENT es kvlavindeburad amerikis SeerTebul Statebs exeba, radganac 9/11-s movlenebis
Division on Investment, Technology and Enterprise Development Semdeg “terorTan globaluri omi” gaxda maTi globaluri politikuri aqtiurobis erT-
World Investment Report 2005 erTi ZiriTadi amosavali principi. am omis farglebSi aSS-ma gadadga mTeli rigi
http://www.unctad.org/wir nabijebisa, romelTa mokle, da gansakuTrebiT, saSualo da grZelvadianma Sedegebma
http://www.unctad.org/fdistatistics SesaZlebelia globaluri masStabis cvlilebebi gamoiwvios (rogorc minimum es erayis
okupaciis Sedegebs exeba).
es cxrili agreTve migvaniSnebs erT friad sayuradRebo faqts. igive 1970-ian wlebSi amave dros, terorizmis globalur moTamaSed gadaqcevis TvalsazrisiT, principulad
ori socialur-ekonomikuri sistemis mZlavri konkurenciis pirobebSi wamyvani globaluri naklebi mniSvneloba aqvs, ra konkretuli nabijebi gadadga aSS-m maTTan brZolis sababiT,
kompaniebi iZulebulebi iyvnen ebrZolaT ganviTarebadi qveynebis bazrebisaTvis am anda ra konkretuli Sedegebi moitanes am nabijebma. is, rom wamyvanma globalurma
qveynebis saSinao saqmeebSi uSualo Zalismieri Carevis doneze. ase magaliTad, 1973 wels moTamaSem saerTaSoriso terorizmi mis mTavar globalur mowinaaRmdeged gamoacxada,
CileSi saxelmwifo gadatrialebis ukan aSkarad idga udidesi amerikuli satelefono avtomaturad aamaRla terorizmis statusi globaluri moTamaSis donemde.
kompania AT&T, romlis interesebsac prezident salvador aliendes memarcxene aqedan gamomdinare, 2001 wlis 11 seqtembris teraqtis organizatorebma strategiul
xelisufleba emuqreboda. dRes moTxovnileba ganviTarebadi qveynebis mxridan pirdapir mizans miaRwies — islamuri fundamentalisturi moZraoba gadaiqca globaluri masStabis
ucxour investiciebze aSkarad sWarbobs maT SemoTavazebas. amitom globalur kompaniebs movlenad, xolo misi Tanmxlebi terorizmi — globalur moTamaSed.
aqvs saSualeba airCion maTTvis maqsimalurad momgebiani pirobebi da moaxdinon teroristebma agreTve, (Tugind uneblied) gadaWres fundamentalistebisaTvis friad
investiciebis gadanawileba sxva mimarTulebiT, rogorc ki am pirobebis gauaresebis mniSvnelovani damatebiTi strategiuli amocana — Caabes gareSe Zalebi (minimum aSS da misi
odnavi miniSneba xdeba. igive CineTSi jer kidev 2004 wels daiwyo laparaki imis Taobaze, is mokavSireebi, romlebic erayis okupaciaSi monawileoben) Sida-islamur sistemur
rom adgilobrivi muSaxeli zedmetad momTxovni da Zvirad Rirebuli gaxda, da saWiroa krizisSi, gadaaqcies isini am krizisis Tanmxlebi procesebis aqtiur monawileebad
rigi warmoebebis gadatana vietnamSi. Sesabamisad, SedarebiT Semcirda ganviTarebadi (SesaZlebelia mZevlebadac).
qveynebis SesaZleblobebi daicvan Tavisi interesebi globalur kapitalTan es sruliad sawinaaRmdegoa imisa, rasac es Zalebi aseT situaciaSi unda akeTebdnen.
66 87
terorizmi iqneba msoflios politikuri peizaJis ganuyofeli nawili Tvalsawier urTierTobaSi.
momavalSi. 3.4. zemoT aRwerili procesis paralelurad xdeba ganviTarebadi qveynebis globalur
ekonomikaSi integraciis procesis marTvis mcdeloba, e.w. globaluri ganviTarebis
islamis, rogorc religiis, da masze dafuZnebuli civilizaciis gardaqmna, warmoadgens politikis farglebSi. rasakvirvelia, Znelia warmovidginoT romeliRaca qveynis
erT-erT uiSviaTes gamonakliss, rodesac SeiZleba damajereblad iTqvas, rom is uSualod mTavrobis analogi globalur dozene, misTvis damaxasiaTebeli maregulirebeli da
gamowveulia globalizaciuri procesebiT. Tumca saqme gvaqvs e.w. globalizaciis sagadasaxado ZalauflebiT. magram globaluri ekonomikuri kontroli raRaca saxiT
gauTvaliswinebel SedegebTan. Tu is yvelaze arasasurveli, sisxliani scenariT maincaa saWiro, Tugind imisaTvis, rom Seamciros msoflio bazris “Cavardnis” riskebi da
ganviTarda, arsebobs Sansi imisa, rom man globalizaciis procesebi ukan Seabrunos; RaribebisaTvis mainc Seqmnas moqmedebis ufro Tanabari pirobebi, vidre maT dRes gaaCniaT.
faqtiurad iTamaSos igive roli, rac pirvelma msoflio omma iTamaSa pirveli gansxvavebiT pirdapiri ucxouri investiciebisagan, romelTac kerZo kapitali
globalizaciis mimarT. axorcielebs, es procesi mTlianad wamyvani ganviTarebuli qveynebis mTavrobebis uSualo
Tu gasaSualebuli kontrolis qveS mimdinareobs da msoflio politikis globalizaciis
procesis ganuyofel (SesaZlebelia wamyvan) nawils warmoadgens.
es procesi spontanuria da naklebad aris damokidebuli im adamianebis neba-survilze, dRes aseTi maregulirebeli meqanizmebis rols TamaSobs msoflios ori wamyvani
romlebic masSi uSualod arian CaTreulebi, an visac es uSualod exeba islamuri samyaros finansuri instituti — saerTaSoriso savaluto fondi da rekonstruqciisa da
gareT. misi gamovlena avtomaturad xdeba nebismier adgilas, sadac ki arsebobs islamuri ganviTarebis saerTaSoriso banki, ufro cnobili rogorc msoflio banki. maTze
da nebismieri sxva faseulobebis sistemebs Soris winaaRmdegobis winapirobebi (realuri mniSvnelovan wiladaa damokidebuli ganviTarebad qveynebSi mimdinare globaluri
Tu moCvenebiTi). integraciisa da sabazro reformebis umetesoba.
aucilebeli ar aris es faseulobaTa sistemebi qristianuli iyos — friad daZabuli da orive es dawesebuleba Seiqmna meore msoflio omis Semdeg rogorc urTierTdaxmarebis
konfliqturia urTierToba musulmanebsa da induistebs Soris igive indoeTSi. meqanizmebi, romelTa gamoyenebac SeeZlo nebismier wevr qveyanas omis Semdgomi
konfliqturia urTierToba ,radikaluri islamis mimdevrebsa da umetesoba musulmanuri rekonstruqciis procesSi. dResdReobiT isini emsaxurebian mxolod ganviTarebad da
qveynebis saero mTavrobebs Soris, islamis sxvadasxva mimarTulebebis mimdevrebs Soris. gardamavali ekonomikis (yofil socialistur) qveynebs, magram rac dro gadis, maTi
is, rac dRes warmodgenilia rogorc [islamuri] saerTaSoriso terorizmi (ZiriTadad qmedebis kanonierebisa da efeqturobis sakiTxi sul ufro met kiTxvas badebs.
ganviTarebuli qveynebis mTavrobebisa da masobrivi informaciis saSualebebis mier), mTavari braldeba, romelsac am organizaciebs uyeneben, isaa, rom isini zedmetad
mxolod SedarebiT mcire, Tumca friad gaxmaurebuli nawilia im ganuwyveteli erevian msesxebeli qveynebis saSinao saqmeebSi da zedmet Zalauflebas floben,
winaaRmdegobis, rac xdeba TviT musulmanur samyaroSi am religiis sxvadasxva gansakuTrebiT SedarebiT patara qveynebTan mimarTebaSi.121 upirvelesad es exeba im
mimarTulebis mimdevrebs, fundamentalistebsa da zomier musulmanebs Soris. pirobebis raodenobasa da moculobas, romelsac es organizaciebi uyeneben ama Tu im
sruliad ar aris aucilebeli islamur terorizms saorganizacio centri, Tu centrebi qveyanas sesxebis gacemis dros.
gaaCndes. is aRmocendeba yvelgan, sadac ki arseboben daCagrulebi musulmanebi (an iseTebi, Tu 1980-ian wlebSi aseTi pirobebis raodenoba daaxloebiT 6-dan 10-mde meryeobda, 1990-
vinc Tavis Tavs daCagrulebad miiCneven), miT umetes, Tu aqve arseboben politikosebi, iani wlebidan moyolebuli is 25-mde gaizarda. Sesabamisaad gaizarda saxelmwifo marTvis
visac maTi marTva SeuZliaT sakuTari merkantiluri miznebis misaRwevad. amitomacaa, rom im sferoebis raodenobac, romelTa gardaqmnas, gaZlirebas Tu ganaxlebas moiTxoven es
zogierTi specialisti islamur terorizmTan brZolas amebis mokvlis mcdelobas adarebs. organizaciebi. Sedegad Zalian xSirad xdeba ama Tu im qveynisaTvis iseTi reformebis Tavze
am arsebas Tavi saerTod ar gaaCnia da ramden nawiladac ar unda daWra is, yoveli moxveva, romlebic politikurad naklebad “mdgradia” da Sesabamisad araefeqturi.
calkeuli nawili sakuTari cxovrebiT iwyebs cxovrebas. orive organizacia Tavis qmedebiT mTlianad damokidebulia anglosaqsonur
neoliberalur ekonomikur ideebze da aZalebs ganviTarebad qveynebs gaataron Sesabamisi
londonSi 2005 wlis ivnisSi moxda teroristuli aqtebi, romlebSic 52 adamiani daiRupa. ekonomikuri politika, miuxedavad imisa, imuSavebs Tu ara is micemuli qveynis konteqstSi.
iq oTxma axalgazrda ingliselma musulmanma eqstremistuli islamisturi propagandis es situacia, agreTve, ukavSirdeba im faqts, rom arsebobs friad SezRuduli nakrebi im
gavleniT CaTvales Tavi valdebulad SebrZolebodnen urjuloebs. romelime islamur ekonomikuri ganviTarebis modelebisa, romlebic maT SeuZliaT sesxebis mimReb qveynebs
dajgufebasTan yovelgvari kavSiris gareSe, internetidan mopovebuli informaciis SesTavazon. msoflio bankma Tavis droze aseTi modelebis raodenoba saerTod xuTamde
safuZvelze maT gaakeTes asafeTqebeli mowyobilobebi, dagegmes da moawyes teraqti. daiyvana, im dros, rodesac naklebad gasagebia, romelma strategiam Tu politikam
yvelaferi es sul 500 girvanqa sterlingi dajda. saiteresoa, rom daaxloebiT imave dros SesaZloa principulad uzRunvelyos ama Tu im qveynis warmatebuli ganviTareba. garda
aseTive teroristuli aqtebis mowyobas apirebda axalgazrdebis meore jgufic, amisa, miukerZoebel damkvirvebels xSirad rCeba warmodgena, rom es organizaciebi Tavze
romlebmac Tavis mizans ver miaRwies rogorc Cans imis gamo, rom maT mier igive internetSi axveven maTi daxmarebis mimReb qveynebs ganviTarebis variantebsa Tu konkretul
mopovebuli informacia asafeTwebeli mowyobilobebis damzadebis Taobaze naklebad meqanizmebs, romlebic cudad muSaoben TviT maTi SemuSavebis adgilebSi ganviTarebul
sando gamodga. qveynebSi, anda es qveynebi maT realizaciaze saerTod uars amboben.
arc erTi es organizacia ar aris neitraluri, miukerZoebeli, miT umetes, apolitikuri.
pirveli zari, romelic islamTan dakavSirebuli [globaluri] krizisis dawyebas saboloo jamSi orive emsaxureba im qveynebis interesebs, romlebic ZiriTadad afinanseben
moaswavebda, gaisma 1979 wels iranSi. maSin aravin mixvda, Tu ram gamoiwvia radikaluri maT saqmianobas e.i. SeerTebuli Statebisa da dasavleTi evropis. yvelafers Tavi rom
islamuri revolucia, Tumca misi forma, intensivoba da Sinaarsi aSkarad ar Seesabameboda davaneboT, msoflio bankis xelmZRvaneli mxolod aSS-s moqalaqe SeiZleba iyos, xolo
im obieqturad arsebul daZabulobas, romelic Seqmna am qveyanaSi Sahis reJimma. mohamed savaluto fondis — evropeli. Tavis droze msoflio bankis xelmZRvanelad avstralieli
reza fexlevi, nebismieri TvalsazrisiT, sakmaod rbili mmarTveli iyo, xolo qveynis jeims vulfersoni rom daeniSnaT, saWiro gaxda misTvis saswrafod aSS-s moqalaqeobis
modernizaciis miseuli mcdeloba — sakmaod mokrZalebuli. miniWeba.
es faqti Tavis droze Sesabamisad Sefasebuli ar iyo da iranis gakveTilebidan swori
daskvnebi ar iyo gakeTebuli. amas win uswrebda, Tu daemTxva, minimum sami sxvadasxva “erT mSvenier dRes marsis mcxovreblebi rom estumron dedamiwas, isini, albaT mivlen
masStabis procesi, romlebmac saboloo jamSi moitanes saerTaSoriso terorizmis iseTi im daskvnamde, rom Cven giJebi varT. Cven vxarjavT 900 miliard amerikul dolars
saxiT Camoyalibeba, romliTac is dRes arsebobs: Tavdacvaze da 268 miliards sxvadasxva saxis sasoflo-sameurneo subsidiebze. amave dros,
1. saudis arabeTi, romelsac gaaCnia msoflioSi udidesi navTobis rezervebi, amave dros ganviTarebis daxmareba mxolod 68 miliards aRwevs. Cven gvWirdeba daaxloebiT 30 dolari
xasiaTdeba dedamiwaze erT-erTi yvelaze arqauli, arademokratiuli da represiuli erT bavSvze wliurad imisaTvis, rom mivceT ganaTleba yvela im bavSvs, romlebic dRes
mmarTveli reJimiT. im mizniT, rom ucvlelad SeenarCunebina qveyanaSi arsebuli skolaSi ar dadian. magram fuli ar aris. amis nacvlad Cven yovelwliurad gamovyofT 150
mmaTvelobis da, upirvelesad yovlisa, navTobis Semosavlebis ganawilebis sistema, dolars erT adamianze Tavdacvis xarjebis saxiT”.
gadaetana sakuTari mosaxleobis yuradReba amasTan dakavSirebul problemebidan, es msoflio bankis prezidenti jeims vulfersoni. 28 oqtomberi, 2004 weli.122

86 67
Sedegad, arsebobs farTod gavrcelebuli warmodgena imis Taobaze, rom orive es masze agebuli civilizaciis sistemur krizisTan, romlis erT-erTi, Tanac ara mTavari
organizacia, daxmarebis nacvlad, realurad msesxebel qveynebs zians ayenebs, magaliTad gamoxatuleba, terorizmia. sayuradReboa, rom islami, igive qristianobisagan
iseT SemTxvevebSi, rodesac aZalebs privatizaciis programebis gatarebas, romlebic gansxvavebiT, ufro guldasmiT akontrolebs misi mimdevrebis socialur cxovrebas
saboloo jamSi amdidreben erT muWa yaCaRebs, anda atarebinebs kapitalebis bazris dawyebuli ojaxidan, damTavrebuli mTlianad sazogadoebiT. Tavis droze aman
liberalizacias iqamde, sanam maTi finansuri seqtori daiwyebdes efeqturad mniSvnelovani da dadebiTi roli iTamaSa Tanamedrove islamuri civilizaciis
funqcionirebas.123 CamoyalibebaSi.
aseTi zianis momtani politikis tipur magaliTad SesaZlebelia moviyvanoT igive
bolivia, sadac aSS da saerTaSoriso finansuri institutebis dawolis Sedegad 1990-ian islamis sistemuri krizisi daemTxva musulmanur qveynebSi demografiul afeTqebas,
wlebSi gatarda yovlismomcveli neoliberaluri reformebi. qveyanaSi privatizebuli iqna tradiciuli agraruli sazogadoebis moSlas, mosaxleobis masobriv migracias qalaqad, am
praqtikulad yvela met-naklebad faseuli aqtivi, m.S. mTlianad gazisa da navTobis, samTo- masebis mier moqmedebis tradiciuli orientirebis dakargvas, mis marginalizaciasa da
mompovebeli, energetikuli, satransporo da sakomunikacio seqtorebi. Sedegi — lumpenizacias. tradiciuli islami im uamrav problemas, romelsac es xalxi gadaeyara,
mosaxleobis masobrivi gaRatakeba, qveynidan kapitalis masobrivi gadineba. qveynis damajerebel pasuxs ver scems. amitom mis adgils ikavebs fundamentalizmi rogorc im
saSualo klasi misi mosaxleobis 27%-dan 7%-mde daeca. bolivia gadaiqca samxreTi adamianebis guldaujeroblobis gamoxatva, romlebmac religiis dakargva daiwyes.153
amerikis uRaribes qveyanad da es maSin, rodesac mas ekuTvnis kontinentis gazis sididiT fundamentalizmi erTaderTi ideologiaa, romlis aRqmac am lumpenebs SeuZliaT,
meore maragi, kalis pirveli, xolo cinkis — mesame. 2003 wlis TebervalSi qveyanaSi daiwyo radganac is iZleva advilad aRsaqmel pasuxebs rTul kiTxvebze.154 ras eubneba islamuri
is, rasac iq “muSur-glexur revolucias” uwodeben. am moZraobis yvelaze cnobili fundamentalizmi Tavis mimdevrebs? — gavyaroT urjuloebi, CamovagdoT dasavleTis
punqtebi iyo — gazis mrewvelobis nacionalizacia imisaTvis, rom misi Semosavlebi laqia xelisuflebi, CavacvaT qalebs hijabi, davsvaT saxlSi — aCinon bavSvebi, gaviyoT
gadanawildes mosaxleobis Raribi da saSualo fenebis sasargeblod da aSS-s mier navTobis fuli; Cven, namdvilma musulmanebma, vmarToT Cveni qveynebi da yvelaferi kargad
iniciirebuli programis — “bananebi kokis magivrad” daxurva. kokis, narkotikuri iqneba. amas tradiciulad emateba konteqstidan amoglejili ramdenime gamoTqma
nivTierebis kokainis nedleulis, moyvana uzrunvelyofs adgilobrivi glexuri yuranidan. esaa da es. magram dabneuli, marginalizirebuli, xSirad gaunaTlebeli
meurneobis minimalur Semosavals mainc, maSin rodesac xilisa da bostneulis warmoeba adamianisaTvis es sakmarisia. igive bolSevikebma Tavisi mimdevrebi (ZiriTadad aseTive
uzrunvelyofs saarsebo minimumis mxolod 10-20%-s. pirveli 1200 glexuri ojaxi, lumpenebi) aseTive donis demagogiiT aiyolies.
romelmac miiRo monawileoba am programaSi, ubralod gadaSenda da yvela danarCens auwya,
Tu ra elodebodaT tradiciul kulturaze xelis aRebis SemTxvevaSi.
ori wlis areulobis Semdeg, 2005 wlis dekemberSi, sayovelTao arCevnebis Sedegad problema isaa, rom meSvide saukunis Semdeg, rodesac islami daarsda, misi reformireba
qveyanis saTaveSi movida memarcxene prezidenti, romelmac Riad gamoacxada kursi ar momxdara. amis Sedegad mravalricxovani qveynebi, sadac islami oficialuri religiaa,
ekonomikis nacionalizaciasa da kokis warmoebis legalizaciaze. amasTan dakavSirebiT da misi aseul milionobiT mimdevari, xSirad cdiloben yoveldRiur cxovrebaSi sityva-
yuradsaRebia is garemoeba, rom 21-e saukunis dasawyisidan laTinuri amerika sagrZnoblad sityviT mibaZon imas, rac yuranSi Caiwera 14 saukunis win. yuranis im mcnebaTa didi
memarcxene gaxda. boliviamde memarcxene reJimebi movidnen saTaveSi venesuelaSi, umetesoba, romlebic aregulirebs musulmanis yoveldRiur cxovrebas, e.w. ganviTarebul
braziliaSi, argentinaSi, urugvaiSi. boliviis analogiurma masobrivma moZraobam daamxo msoflios mainc barbarosulad miaCnia. magaliTad, xelis mtevnis mokveTa qurdobisaTvis
neoliberaluri reJimi ekvadorSi. yvela am SemTxvevaSi adgilobrivi mosaxleobis an sajarod qvebiT Caqolva ojaxuri RalatisaTvis, an sajarod Tavis mokveTa da Aa.S. bolos
imedgacrueba saerTaSoriso finansuri institutebis mier marTuli neoliberaluri da bolos, islami arTmevs adamianis statuss da gamoTiSavs sazogadoebrivi cxovrebidan
ekonomikuri reformebiT gamarcxenebis procesis erT-erTi wamyvani, Tu ara gadamwyveti mosaxleobis naxevars — qalebs.155
faqtori iyo. dRevandel globalizebul msoflioSi meSvide saukunis adaTebiT cxovrebis mcdeloba
amave dros, orive organizacia saocar ususurobas iCens im qveynebTan mimarTebaSi, ubralod ar aZlevs islamur qveynebs modernizaciis saSualebas — gansakuTrebiT
romlebic ver arsuleben sesxis pirobebs. aseTi SemTxvebi uamravia da yovelTvis xdeba socialur da kulturul sferoebSi, Tavi rom davaneboT ekonomikas. faqtiurad arsebobs
xelSekrulebis pirobebis gadaxedva da Tanxebis Caricxvis gagrZeleba. es gansakuTrebiT orad-ori gamonaklisi SedarebiT warmatebuli modernizaciisa islamur samyaroSi —
exeba uRaribes qveynebs, romelTac didZali vali aqvT dagrovebuli — maT ubralod TurqeTi da malaizia. TiTqmis yvela danarCen SemTxvevaSi islamuri saxelmwifoebi sakmaod
isevdaisev aZleven sesxs, miuxedavad imisa, rogor asruleben isini xelSekrulebis Sors CamorCebian Tavis mezoblebs globalur konkurenciaSi.
pirobebs. dRes islami dgas gardauvali reformebis winaSe, raTa warmatebiT Seagebos Tavisi
mrevli globalizaciis epoqis gamowvevebs. TavisTavad amaSi araferi arnaxuli an
miuRwevadi ar aris. igive procesi gaiara qristianobam reformaciis procesSi. gansxvaveba
2006 wlis martSi msoflio banki principulad daTanxmda Camoewera 37 miliardi aSS
isaa, rom qristianuli (am SemTxvevaSi protestantul-qristianuli) reforma gamowveuli
dolaris odenobis vali romelic misTvis msoflios 17 uRaribes qveyanas mmarTebda. es
iyo maSindeli sazogadoebrivi ganviTarebis Sinagani logikiT. islamis SemTxvevaSi, man
qveynebia — benini, bolivia, burkina faso, eTiopia, gana, gaiana, hondurasi, madagaskari,
mozambiki, nikaragua, nigeri, mali, ruanda, senegali, tanzania, uganda da zambia.124
unda ganicados reforma, raTa Seewyos TamaSis wesebs, romlebic misma konkurentma
religiebma — qristianobam da iudaizmma daaweses, an dajabnos isini, Tu SesZlebs. amasTan
erTad qristianobas SeeZlo daeTmo reformisaTvis imdeni dro, ramdenic sWirdeboda,
rasakvirvelia, ama Tu im qveyanam SeiZleba ver Seasrulos xelSekruleba imis gamo, rom islams es dro ubralod ar gaaCnia.
misi funqcionirebis pirobebi Seicvala anda imitom, rom mTavrobaSi sxvadasxva fraqciebia zogierTi mkvlevris azriT, saqme gvaqvs srulfasovan civilizaciaTa konfliqtTan,
warmodgenili da “reformatorebi” SesaZloa marTvas CamoaSoron. magram, rogorc sCans, romelSic islamuri mxare iZulebiT aqtiuri moTamaSis rolSi gamodis. es ki ukve
ZiriTadad adgili aqvs Tavisebur “TamaSs” msesxebel mTavrobasa da donorebs Soris, TavisTavad globaluri masStabis da potenciurad SesaZlebelia globalizaciuri
rodesac orive mxarem Tavidanve icis, rom daTqmuli pirobebi ar Sesruldeba, magram movlenaa.
ixtibars ar itexen da Tavi ise moaqvT, viTom yvelaferi Tavisi gziT midis. is, rom islamuri samyaros reaqcia am gardauval cvlilebebze, pirvel rigSi, masobrivi
faqtiurad, bevri qveynis korumpirebul mTavrobebs awyobT am institutebTan aseTi fanatizmisa da terorizmis saxiT gamoixateba, gasakviri ar aris. es sistemis TavdacviTi
tipis urTierToba — rac metia da Seusrulebelia sesxis is pirobebi, romlebzec isini meqanizmis amoqmedebis konkretuli gamovlinebaa. bolos da bolos kaTolikur evropaSi
Tanxmdebian, miT metia maTi SesaZlebloba am sababiT, ise gadaanawilos resursebi, rom maTi reformis wina krizisi masobriv religiur isteriebsa da saRvTo inkviziciis SeqmnaSi
gamoyenebis efeqturoba Semcirdes sazogadoebisaTvis, magram gaizardos mTavrobis gamoixata.
wevrebis piradi gamorCenis TvalsazrisiT. damatebiTi problema isaa, rom qristianuli reformacia uaRresad sisxliani iyo.
danakargi, romelic ganicada evropam religiuri omebis dros, procentulad bevrad
aRemateba imas, rac man msoflio omebis dros ganicada. Tu islamuri reformacia (is
gardauvalia da faqtiurad ukve midis) daaxloebiT igive scenariT ganviTarda, islamuri

68 85
Semdeg. sinamdvileSi es ar iyo arc pirveli teroristuli aqti, ganxorcielebuli aSS-s bevri qveynisaTvis zemoT aRwerili tipis urTierTobas friad negatiuri, damatebiTi
teritoriaze islamistebis mier, arc pirveli mizanmimarTuli aqti uSualod amerikuli Sedegi moaqvs. laparakia procesze, romelic principSi analogiuria cnobili holandiuri
interesebis winaaRmdeg msoflioSi. senisa. es “seni” warmoadgens ekonomikur fenomens, dakavSirebuls romelime qveyanaSi didi
amerikelebma sakmaod bevri gaakeTes imisaTvis, rom gamoewviaT eqstremisti raodenobiT iseTi bunebrivi resursis aRmoCenasTan, romelic Zalian fasobs msoflio
islamistebis siZulvili. mxolod is, rom aSS aTwleulebis manZilze faqtiurad gamodis bazarze (dRes es gansakuTrebiT navTobi da bunebrivi airia). es ubralod ukargavs aseT
israelis usafrTxoebisa da arsebobis garantad, iyo iranis Sahis reJimis yvelaze aqtiuri qveyanas ganviTarebis stimuls da msoflios wamyvan ekonomikebSic ki
mokavSire, daafuZna samxedro bazebi arabuli qveynebis teritoriaze, sakmaris sababs deindustrializacias iwvevs. aseTi ram daemarTa holandis 1960-ian wlebSi, rodesac iq
iZleoda imisaTvis, rom eqstremistebs maT winaaRmdeg emoqmedaT. didi raodenobiT bunebrivi airi aRmoaCines, iseTive procesi mimdinareobs Cvens Tvalwin
n. fergusonis azriT, teroristebis Semobruneba amerikis, rogorc maTi aqtiurobis ruseTSi.
obieqtisaken, moxda 1983 wlis aprilSi, rodesac ganxorcielda Tavdasxma aSS-is saelCoze Zalian bevri ganviTarebadi, gansakuTrebiT uRaribesi qveynebisaTvis, miT umetes, Tu
beiruTSi (libani) — msxverpli 63 adamiani.148 am teroristul aqts mohyva amerikeli maT susti, korumpirebuli mTavrobebi hyavT, ucxouri sesxebi Tu grantebi faqtiurad
sazRvao fexosnebis yazarmebis afeTqeba imave wels iqve beiruTSi (241 daRupuli). amis igive rols asruleben, rogorc bunebrivi resursebi. ra saWiroa am fulis realurad
Semdgomi mxolod msxvili teroristuli aqtebi amerikelebis winaaRmdeg moiTvlis — igive Cadeba sabazro ekonomikur gardaqmnebsa da demokratizaciaSi, Tu daxmareba mainc
msoflio savaWro centris afeTqebas 1993 wels, yazarmebis afeTqebas saudis arabeTSi 1996 gagrZeldeba, miuxedavad yvelafrisa. rasakvirvelia, es fuli imaTTan, visTvisac es wesiT
wels, aSS-is saelCoebze Tavdasxmebs keniasa da tanzaniaSi 1998 wels da bolos — Tavdasxmas da rigiT gamoiyofa — Rarib mosaxleobasTan, TiTqmis ar midis, samagierod korumpirebul
saeskadro naRmosan “koulze” adenSi (iemeni) 2000 wels. elitas amdidrebs.

sakvirveli am situaciaSi aris ara is, rom 9/11-s saerTod moxda, aramed is, rom aSS
administracia faqtiurad ar reagirebda maTi interesebis winaaRmdeg mimarTul yvela aseTi situacia advilad asaxsnelia orive dawesebulebis funqcionirebis politikuri
zemoT CamoTvlil teroristul aqtze. isic ki, rom teroristebs advilad SeeZloT motivirebulobis TvalsazrisiT. rasakvirvelia, rogorc msoflio bankisa da savaluto
samgzavro TviTmfrinavis iaraRad gamoyeneba, mravali wlis win mxatvrul literaturaSi fondis, aseve wamyvani ganviTarebuli qveynebis xelmZRvanelobas mSvenivrad esmis, rom
iyo aRwerili.149 sakvirvelia, agreTve, rom amerikis specsamsaxurebs saerTod gamorCaT am iseTi rTuli procesis marTva, rogorc dedamiwis saxelmwifoTa daaxloebiT 5/6-s
teroristuli aqtis momzadeba, Tumca axalgazrda saudelebi, romlebic SeerTebul mierTebaa im ekonomikur sivrcesTan, romelic darCenilma 1/6-ma Tavisi interesebidan
StatebSi safren skolebSi reaqtiuli TviTmfrinavis mxolod uSualod frenis dros gamomdinare Seqmna, praqtikulad SeuZlebelia.
marTvas swavlobdnen, magram ara mis daSvebas, aSkarad maTi TvalTaxedvis areSi unda maT aseve mSvenivrad esmiT, rom Zalian bevri ganviTarebadi (gansakuTrebiT afrikuli)
moxvedriliyvnen. saxelmwifoebisaTvis realuri sabazro reformebis gatareba principulad gadauWreli
amocanaa. aq es daaxloebiT iseTive procesis Tanafardia, romelsac cxonebul sabWoTa
kavSirSi uwodebdnen “строительство социализма минуя стадию капиталистического развития”.
garda amisa, amerikelebi, da maTi mibaZviT mTeli msoflio, saerTaSoriso terorizmis
organizaciasa da ganxorcielebas abraleben e.w. alqaedas teroristul dajgufebas, formalurad ganviTarebadi ekonomikebis dafinansebis erT-erT mTavar wyaros
romelsac xelmZRvanelobs usama bin ladeni Tavisi samalavidan avRaneT-pakistanis warmoadgens e.w. oficialuri ganviTarebis daxmareba. mas gaiRebs msoflios 22 yvelaze
sazRvarze. Sesabamisad isini am tipis terorizmTan brZolas udgebian standartuli, mdidari qveyana, romlebic ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis
mravali wlis ganmavlobaSi nacadi meTodebiT.150 ganviTarebis daxmarebis komitetSi arian gaerTianebulebi.125
sinamdvileSi saxeli alqaeda moigona aSS-s gamoZiebis federalurma biurom 1998 wels Tavis maqsimums am daxmarebam etyoba Soreul 1960-65 wlebSi miaRwia, rodesac is donori
aRmosavleT afrikaSi amerikis saelCoebis afeTqebis mokvlevis procesSi. man is Searqva qveynebis mTliani Sida Semosavlis (mSS) 0.48%-s aRwevda. miuxedavad imisa, rom jer kidev
teroristebis sakmaod sustad organizebul jgufs, romlebic usama bin ladenis garSemo 1970 wels am qveynebma ikisres valdebuleba aseTi daxmarebis saxiT gamoeyoT maTi mSS
ikribebodnen. miuxedavad imisa, rom raRaca saxiT es organizacia mainc Sedga, is arasodes aranaklebi 0.7%-sa, is ganuwyvetliv mcirdeboda. 1990 wels is Seadgenda 0.34%. amis Semdeg,
ar yofila saerTaSoriso teroristuli qseli, rogorc es sazogadod aris miCneuli. savaraudod sabWoTa kavSiris daSliT gamowveuli eiforiis fonze, es daxmareba mkveTrad
principSi, is ufro Soulobda dafinansebas mravalricxovani ukve arsebuli, daeca 0.22%-mde 2001 wels. montereiSi Semdgar ganviTarebis dafinasebisadmi miZRvnil
damoukidebeli teroristuli organizaciebisaTvis, amyarebda kontaqtebs maT Soris, gaeros konfrenciaze 2002 wels CaiTvala, rom es moculoba arasakmarisia ganviTarebadi
uwevda konsultaciebs da a.S.151 qveynebisadmi efeqturi daxmarebis gasawevad. amitom komitetis wevrebma aiRes
aSS-s mier avRaneTSi Catarebulma kontrteroristulma operaciebma principSi Ziri valdebuleba 2006 wlisaTvis daxmarebaze mimarTuli mSS-s wili 0.29%-mde gaezardaT.
gamouTxara alqaedas iqaur struqturebs, magram saerTaSoriso islamuri teroristuli 2005 wels aseTi daxmarebis saxiT gaica 106.5 miliardi dolari, rac Tavisi absoluturi
moZraoba mas Semdeg ara mxolod ar Cacxra, piriqiT, bevrad ufro aqtiuri gaxda. aq moculobiT yvelaze didi daxmarebaa, odesme gacemuli. magram am daxmarebis sakmaod didi
faqtiurad saqme gvaqvs radikalur saerTaSoriso ideologiasTan, romelsac iziareben nawili movida erayisa da nigeriis — potenciurad msoflios erT-erTi umdidresi qveynebis
mravalricxovani organizaciebi da pirovnebebi islamur samyaroSi (gansakuTrebiT arabul (navTobis xarjze) valebis Camoweraze (erays Camoewera 14 miliardi, xolo nigerias 5
qveynebSi). isini naklebad arian dakavSirebuli bin ladenTan, magram iziareben mis ideebsa miliardi dolari). amave dros, msoflios 17 uRaribes qveyanas mxolod upirebdnen 37
da brZolis meTodebs. israelis dazverva maT amitom “saerTaSoriso jihads” uwodebs miliardis Camoweras, Tanac mravalwliani molaparakebis Semdeg. garda amisa damatebiTi
alqaedas nacvlad.152 2.2 miliardi dolari gamoiyo 2004 wlis dekembris indoeTis okeanes cunamiT
yvelaze problemuri am teroristul moZraobasTan mimarTebaSi isaa, rom misi arsebobis dazaralebuli qveynebis dasaxmareblad, rac wesiT da rigiT rogorc ganviTarebis
mizezebi sakmaod arasworadaa gaazrebuli, rogorc samTavrobo, ise eqspertebis doneze. daxmareba saerTod ar unda aRricxuliyo.126
iTleba, rom islamistebi ZiriTadad cdiloben moigerion dasavleTis is agresia, romelic imis gamo, rom es daxmareba politikurad Zlieraa motivirebuli, yvelaze didi
daiwyo jer kidev jvarosnuli laSqrobebisa da kolonializmis dros da romelic raodenobiT is miemarTa eraySi — 2.3 miliardi dolari, pakistanSi — 2-dan 3 miliardamde da
mimarTulia islamis danawevrebisa da damcirebisken. avRaneTSi — 1.5 miliardi. Zalian didi raodenobiT miemarTeba es daxmareba, agreTve sub-
aseTi midgoma sakmaod amartivebs situacias da damajereblad ver xsnis imas, ratom saharis afrikis qveynebSi, romlebzec 2003 wels misi saerTo moculobis TiTqmis mesamedi
swiravs aTasobiT adamiani Tavs yoveldRiur daundobel brZolaSi. sionistebis, amerikeli modioda. fulis es raodenoba am regionisaTvis udris misi mTliani kapitalis formirebis
imperialistebisa Tu mTlianad antiislamuri dasavleTisadmi siZulvili ar warmoadgens 32%-s, maSin rodesac mTlianad ganviTarebadi qveynebisaTvis is mxolod 4.4%-ia, anda mSp-s
sakmaris motivacias im winaaRmdegobisa, romelsac ganviTarebuli msoflio islamur TiTqmis mexuTeds udris. uzarmazari daxmareba miemarTeboda, agreTve, palestinis
samyaroSi gadaeyara. avtonomiaSi, romelsac rogorc sCans aseTi daxmarebis gareSe funqcionireba saerTod ar
sinamdvile bevrad ufro rTulia. saqme gvaqvs islamis, rogorc religiuri sistemis, da SeuZlia.

84 69
bevri qveyanis mSp-Si oficialuri ucxouri daxmarebis wili imdenad didia, rom raRac amoiwura.
ekonomikur (Tu humanitarul) simaxinjes ufro waagavs. 2003 wels kongos demokratiuli cnobili ebraeli moRvawe, “niu-iork Taimsis” mimomxilveli Tomas fridmani jer kidev
respublikis mSp-s 95%! formirdeboda daxmarebis xarjze — gasagebia qveyana jer kidev 2002 wels werda — “daSoriSorebis gareSe 2010 wlisaTvis israelsa da okupirebul
faqtiurad mravalwliani omis pirobebSi arsebobda, magram mainc. teritoriebze icxovrebs meti arabi, vidre ebraeli. aseT pirobebSi israels eqneba sami
imave wels msoflios kidev 33 qveyanaSi daxmarebis wili mSp-s 10%-s aRemateboda, m.S. arCevani: israelelebi gaakontroleben mTel am teritorias afarTeidis saSualebiT, an
monRoleTSi, nikaraguaSi, eTiopiaSi, mavritaniasa da ruandaSi daaxloebiT mexuTeds, gaakontroleben mas palestinelebis gandevniT, an mianiWeben palestinelebs xmis uflebas,
palestinis avtonomiaSi 29%-s, aRmosavleT timorSi, eriTreaSi, burundiSi, siera leoneSi ris Semdegac ebrauli saxelmwifo aRar iarsebebs. rogorc ar unda ganviTardes movlenebi,
daaxloebiT 2/5. es niSnavs israelis, rogorc ebrauli demokratiis aRsasruls”.145
aqedan gamomdinare, grZelvadian perspeqtivaSi am konfliqtis gagrZeleba awyobT
palestinel arabebs. etyoba amitom maTi xelmZRvaneloba mravali wlis manZilze axerxebs
2005 wels iseTma avtoritetulma globalurma arasamTavrobo organizaciebma, israelTan realur dialogze uaris Tqmas. mas mSvenivrad esmis, rom dro palestinelebze
rogorebicaa Action Aid da Oxfam gamoaqveynes specialuri moxseneba, romelSic muSaobs.
mouwodebdnen politikurad saxelgatexili saerTaSoriso daxmarebis sistemis rogorc Cans, palestinis xelmZRvanelebisaTvis misaRebia is msxverpli, romelsac
reformisaken.127 isini amtkicebdnen, rom saerTaSoriso daxmarebis 40% miemarTeboda ganicdis adgilobrivi mosaxleoba teraqtebis sapasuxod israelis mier Catarebuli
donori qveynebis zedmetad Zvirad Rirebuli saqonlisa da momsaxurebis SesaZenad. aSS da sadamsjelo operaciebis Sedegad (yvelaze warmatebuli teroristuli aqtiurobis
italia mainc yvelaze xSirad mimarTavdnen fondebis e.w. ukusvlas (round-tripping) da periodis drosac ki erT daRupul ebraelze daaxloebiT sami arabi modis). samagierod es
xarjavdnen gamoyofili Tanxebis aranakleb 70%-sa sakuTar kompaniebsa da msxverpli uzomod zrdis arabebis siZulvils israelis mimarT da axdens maT
konsultantebze. Sedegad mTlianad msoflioSi Tanxebis mxolod 1/5 aRwevda im konsolidacias sxvadasxva juris adgilobrivi teroristuli organizaciebis garSemo.
adamianebamde, romelTaTvisac is formalurad iyo gamoyofili. Action Aid-s damoukidebeli
Sefasebis Tanaxmad aSS-sa da safrangeTis SemTxvevaSi daxmarebis 90% “moCvenebiTia”. saerTaSoriso Tanamegobroba, romelic dRes aq aSS-s, evrogaerTianebis, ruseTisa da
mTlianad ki mdidari qveynebi aseTi “moCvenebiTi daxmarebis” formalurad gaRebuli gaeros saxiTaa warmodgenili, am konfliqtis mogvarebaSi veraviTar konstruqciul rols
Tanxidan daqviTvis Semdeg ganviTarebadi qveynebis daxmarebaze xarjavdnen maTi mSS-s ver TamaSobs. mis Carevas ar mohyva konfliqtis mogvarebis raime realisturi gegma,
mxolod 0.1%, xolo G-7-s qveynebi mxolod 0.07%-s nacvlad deklarirebuli 0.25%-sa.128 romelic SesaZlebelia israels awyobdes, man ver/an ar moaxdina raime efeqturi dawola
am daxmarebis procedurebi da pirobebi iseTia, rom isini xSirad Zirs uTxrian im mwir mowinaaRmdege mxareebze im mizniT, rom moegvarebinaT konfliqti im pirobebiT, romelic
adgilobriv SesaZleblobebsac ki, romlebic daxmarebis mimReb qveynebSi arsebobs anda SesaZlebelia am sazogadoebas awyobdes.146
saerTaSoriso donorebi Tavis saqmianobaSi saerTod gverds uvlian am qveynebSi arsebul
ganawilebis qselebsa Tu sawarmoo simZlavreebs. aSkaraa, rom donorebs ufro adardebT
sakuTari warmateba da Tavis warmoCena, vidre daxmarebis mimRebi qveynebis realuri amave dros, realurad, mxolod israels SeuZlia (da saswrafod sWirdeba), Tugind
ganviTarebis problemebi. Zalismieri gziT, am konfliqtis sabolood mogvareba Tu ara, sxva, “ufro mosaTmen”
agreTve, yuraTsaRebia saerTaSoriso ganviTarebis daxmarebis sistemaSi korufciis xarisxSi misi gadayvana (miT umetes Tu mas mxars aSS aubams). Tumca ukanasknel dromde, arc
problemac. mis seriozulobaze metyvelebs Tugind is faqti, rom 2005 wels aSS-s senatma palestinelebTan daSoriSorebis realuri gegma, arc mainc da mainc amis survili, arc
miiRo specialuri sakanonmdeblo aqti, romelic mimarTulia saerTaSoriso donor aseTi nabijis aucileblobis Segneba TviT israels gaaCnda.
organizaciebSi korufciis monitoringze. igive azrs iziarebda 2004 wlis bolos mxolod 2005 wels israelis maSindelma premier-ministrma ariel Saronma, miuxedavad
evrogaerTainebis antikorufciuli organizacia OLAF-i, romelic Tavis wliur angariSSi udidesi winaaRmdegobisa, moaxdina ebraelTa dasaxlebebis Zalismieri evakuacia Razis
werda, rom ganviTarebadi qveynebis daxmareba gaxda “kompleqsuri da kargad organizebuli seqtoridan, sadac 1 300 aTasi arabiT garSemortymuli, cxovrobda 8.5 aTasi ebraeli, da
TaRliTobis msxverpli”, rodesac daxmarebisaTvis gamoyofili fondebis didi (calkeul md. iordanis dasavleTi napiris nawilidan. 2006 wlis dasawyisSi premier-ministrma equd
SemTxvevebSi udidesi) nawili miemarTeba kerZo anda danaSaulebrivi gamorCenisaTvis.129 olmertma, agreTve, dagegma aseTi dasaxlebebis umetesi nawilis gayvana iudeidan da
magaliTisaTvis moyvanilia evrogaerTianebis mier dafinansebuli 50 adgilobrivi wylis samariidan. Tumca Zneli saTqmelia, ramdenad Sors wava israeli am mimarTulebiT.
momaragebis sistemis gaumjobesebis proeqti paragvaiSi, sadac fondebis 90% iyo 2005 wels, 2006 wlis dasawyisSi, israelisa da palestinelebis urTierTobaSi stra-
mimarTuli fondSi, romelsac am proeqtTan araferi saerTo ar gaaCnda. tegiuli gardatexa moxda. rogorc ar unda ganviTardes movlenebi SemdgomSi, israeli
Sedegad raime mkafiod gamoxatuli urTierTdamokidebuleba ganviTarebis daxmarebis iZulebuli gaxda calmxriv daTmobebze wasuliyo, gamoecxadebina palestinelebTan
saxeobasa da moculobas, erTi mxriv, da ama Tu im konkretuli qveynis ganviTarebis uSualo Sexebis zonis mkveTri Semcirebis, misTvis perspeqtivaSi ufro usafrTxo
procesis warmatebas Soris Zneli SesamCnevia. bevri specialisti miiCnevs, rom aseTi teritoriuli konfiguraciis Ziebis survili.
damokidebuleba saerTod ar arsebobs. ase rom ar iyos, igive nikaragua Tu palestinis israeli am nabijis gadadgmaze aiZula faqtorebis mTelma kompleqsma, romelTa nawilic
avtonomia, romlebic erT-erT yvelaze did daxmarebas iReben (rogorc sesxebis, aseve zemoT iyo aRwerili. am faqtorebSi terorizms erT-erTi, Tumca mniSvnelovani adgili
grantebis saxiT) msoflioSi, yvelaze warmatebul ganviTarebis transferis magaliTebs ukavia. amave dros palestinelebis gadmosaxedidan swored terorizmia is argumenti,
unda gviCvenebdnen, im dros rodesac realuri situacia sruliad sawinaaRmdegoa. romelsac maTTvis warmateba moaqvs israelTan urTierTobaSi. aman maT (da ara marto maT)
palestinis avtonomia saerTod uaRresad korumpirebuli, araqmediTunariani SeiZleba Seuqmnas iluzia, rom terorizmis gamoyeneba politikur urTierTobebSi
warmonaqmnia, romlic saxelmwifo meqanizmis funqcionireba mTlianad ucxour (lokalur doneze mainc) gamarTlebulia misi efeqturobis TvalsazrisiT. miT umetes, rom
daxmarebazea damokidebuli, xolo nikaragua im 17 uRaribesi qveynis ricxvSia, romlis konkretul SemTxveva 1-Si aRwerili piramiduli sazogadoebrivi urTierTobis modelidan
valebis Camowerasac msoflio finansuri organizaciebi apireben. gamomdinare, es winaaRmdegobaSi ar modis am urTierTobebis organizaciis moTxov-
gansakuTrebiT SeerTebuli StatebisaTvis, ganviTarebadi qveynebis daxmareba, ama Tu im nilebebTan.
saxiT (uSualod Tu saerTaSoriso safinanso institutebis meSveobiT), ZiriTadad sagareo saerTaSoriso terorizmi. sazogadod, e.w. saerTaSoriso terorizmis gamoCenas ukav-
politikis gagrZelebaa, mxolod sxva meTodebiT. ramdenad moitans maT mier gacemuli Sireben 2001 wlis 11 seqtembris cnobil movlenebs, rodesac arabi (ZiriTadad saudis
fuli realur ekonomikur cvlilebas ama Tu im qveyanaSi, principuli mniSvneloba ara aqvs. arabeli) fanqris saTleli gamosawev piriani danebiT SeiaraRebulma teroristebis mcire
mTavaria aseTi qveynebis mmarTveli reJimebi loialurebi iyvnen aSS-s mimarT. es jgufma moaxerxa sami samgzavro TviTmfrinavis motaceba da maTi mimarTva niu-iorkis
gansakuTrebiT exeba iseT “sust” qveynebs, romlebic potenciurad SesaZlebelia aSS-s yvelaze maRal, msoflio savaWro centris “tyup” caTambjenebsa da pentagonis Senobaze
erovnuli usafrTxoebisaTvis saSiSroebas warmoadgendnen, Tugind imitom, rom maTi vaSingtonSi.147 am dros mxolod niu-iorkSi 3173 adamiani daiRupa.
teritoria da resursebi sxvadasxva juris teroristebma SesaZlebelia TavianTi am teraqtis uSualo gavlena saerTaSoriso sazogadoebaze mTlianad, da amerikulze
miznebisaTvis gamoiyenon.130 pirvel rigSi, imdenad Zlieri iyo, rom xSirad laparakoben msoflioze 9/11-mde da mis

70 83
agreTve mohyva, Tavis droze sakmaod mravalricxovani da gavleniani adgilobrivi aSS saerTaSoriso daxmarebis naxevarze meti miemarTeba strategiuli mokavSireebis
qristiani arabebis marginalizacia da maTi SesamCnevi nawilis palestinidan gandevna. ekonomikur Tu samxedro daxmarebaze. daaxloebiT 30 qveyana, romlebic gansakuTrebiT
aqtiurad uWeren mxars aSS-s brZolas teroris winaaRmdeg, iReben daxmarebas, ZiriTadad
imisaTvis, rom uzrunvelyon maTi mTavrobebis mier aSS-s politikis mxardaWera.131
es konfliqti imiTicaa friad gamwvavebuli, rom israelma airCia 1967 wlis eqvsdRiani uSualod ganviTarebaze mimarTul daxmarebaze modis Tanxebis mxolod 30%, romlis
omis Sedegad dapyrobili palestinuri teritoriebis marTvis misTvis aSkarad yvelaze udidesi nawili, Tavis mxriv, miemarTeba iseT proeqtebze, romlebic dakavSirebulia
wamgebiani scenari. man aq naxevrad koloniuri, okupaciuri mmarTvelobis reJimi daawesa, ekonomikuri reformebis mxardaWeraze, demokratiis ganviTarebasa da efeqturi marTvis
romelic ukve TiTqmis oTxi aTeuli welia xorcieldeba mdinare iordanis dasavleT sistemebis danergvaze, e.i. iseTebze, romelTa realuri efeqtis gazomva arc ise advilia,
sanapirosa da e.w. Razas seqtorSi. miuxedavad maTi udidesi mniSvnelobisa.
1970-iani wlebidan mimdinareobs am teritoriebis saukeTeso nawilebis miTviseba da iq
ebrauli dasaxlebebis mSenebloba. ukanaskneli ramdenime wlis manZilze amas daemata
aseTi midgomis klasikuri magaliTia avRaneTi, sadac imasTan erTad, rom qveyanaSi
arabebisa da ebraelebis gamyofi 6 metris simaRlis kedlis mSenebloba. is formalurad
uSualod abandeben didZali raodenobiT fulad Tanxebs, amerikelebma adgilze datoves
aRiarebul 1967 wlis israelis sazRvars ar emTxveva da sakmaod dasabuTebulad
provinciebis praqtikulad yvela mmarTveli, romelTa umetesobac ubralod samxedro
palestinuri teritoriis nawilis aneqsiis mcdelobad aRiqmeba (m.S. gaerosa da haagis
damnaSavea, romelTa adgili obieqturad romelime saerTaSoriso tribunalis
saerTaSoriso sasamarTlos mier).
braldebulTa skamzea. aseTia Tugind avRaneTis uzbekuri CrdiloeTis mmarTveli
2006 wlis dasawyisisaTvis daaxloebiT 250 aTasi ebraeli cxovrobda md. iordanis
generali dusTumi. garda amisa, aSS iZulebulia Tvali daxuWos am qveyanaSi narkotikebis
dasavleT sanapiroze mdebare 125 oficialurad aRiarebul dasaxlebaSi (arsebobs agreTve
masobriv warmoebaze, romelmac 2005 wels absolutur rekords miaRwia da qveyana
uamravi araoficialuri dasaxleba). damatebiT 180 aTasi cxovrobda aRmosavleTi ierusa-
narkotikebis yvelaze did mwarmoeblad aqcia msoflioSi.
limis aneqsirebul ubnebSi da daaxloebiT 16 aTasi holanis simaRleebze.142
formalurad am teritoriebze arsebobs e.w. palestinuri avtonomia (1994 wlidan) -
ganuviTarebeli ekonomikiT, susti socialuri infrastruqturiT, mZime demografiuli aqedan gamomdinare, is, rac globaluri ekonomikuri ganviTarebis daxmarebis (Tu
situaciiT, mosaxleobis masobrivi siRaribiT da rac mTavaria, uaRresad araefeqturi da ganviTarebis transferis) sistemas warmoadgens, namdvilad ar SeiZleba ganvixiloT
korumpirebuli mmarTvelobiT, romlis funqcionireba mTlianad ucxour daxmarebazea rogorc warumatebeli. ganviTarebis transferi mxolod misi gamocxadebuli mizania, maSin
damokidebuli. faqtiurad palestinuri saxelmwifo Canacvlebulia ramdenime mowinaaR- rodesac mis arss warmoadgens wamyvani globaluri moTamaSeebis politikuri miznebis
mdege, farulad an Riad teroristuli organizaciebis uxaliso gaerTianebiT, romelTac realizacia ekonomikuri instrumentebis gamoyenebiT. rasakvirvelia, dRevandeli
erTmaneTTan Ria omisagan mxolod erTiani mtris arseboba akavebs. globaluri politikuri realiebidan gamomdinare, am sistemis margi qmedebis koeficienti
aseT warmonaqms principulad ar SeuZlia uzrunvelyos raime saxis socialuri da sakmaod dabalia. amasTan erTad is etyoba sruliad misaRebia am moTamaSeebisaTvis.
uSiSroebis garantiebi mosaxleobisaTvis, romelic yvelaferTan erTad ganicdis (rogorc plus amas, amdeni aTeuli wlis manZilze, rogorc mTlianad globaluri ekonomikuri
minimum) yoveldRiuR abuCad agdebasa da damcirebas, rac nebismieri okupaciuri reJimis integracia, aseve kerZo ekonomikuri daxmarebis procesebi imdenad “gajda” saerTaSoriso
Tanmxlebi movlenaa. Sesabamisad, aq socialuri (da eTnikuri) daZabulobis done Zalze urTierTobebis globalur sistemaSi, rom maTi restruqturizaciis cda efeqturobis
maRalia — e.i. arsebobs is garemo, romelic masobrivad ubiZgebs adamianebs (gansakuTrebiT gazrdis mizniT, Zalian mtkivneuli iqneba rogorc daxmarebis mimRebebisaTvis, aseve
axalgazrdebs) terorizmisaken. donorebisTvisac.
ZalTa obieqturi uTanabroba israelsa da palestinas Soris imdenad didia, rom terori 3.4. globaluri ekonomikuri transferis mTlianad SedarebiT naklebad warmatebuli
palestinelebis erTaderTi politikuri argumentia, romelzec israelis mxare reagirebas procesis fonze, arsebobs rigi qveynebisa, romlebmac moaxerxes ganviTarebul msoflioze
axdens. faqtobrivad, “rasac sionisti eqstremistebi akeTebdnen Tavis droze ekonomikuri damokidebulebis daZleva da aSkarad umizneben msoflios wamyvani qveynebis
britanelebis palestinidan gansadevnad, palestineli eqstremistebi Cadian ebraelebis rigebs. es exeba pirvel rigSi, e.w. aziur vefxvebs (samxreTi korea, singapuri, taivani,
mimarT”.143 honkongi), gansakuTrebiT 1990-iani wlebidan moyolebili — CineTs, da agreTve malaizias.
imis gaTvaliswinebiT, rom israelis jari da uSiSroebis samsaxurebi dResdReobiT faqtiurad, rogorc vxedavT, laparakia msoflios Zalian SezRudul regionze, xolo aq
yvelaze efeqturia dedamiwaze, teraqtebi israels minimalur UuSualo zians ayeneben. CamoTvlili 6 qveynidan 3 ase Tu ise CineTia, singapuris mosaxleobis udidesi umetesoba
magram xangrZlivi drois ganmavlobaSi teroristuli aqtiurobis mizanmimarTuli, Cinelebi arian, xolo malaiziisa - yvelaze ganviTarebuli umciresoba.
sistematuri gamoyeneba mkveTrad zrdis mis efeqturobas. yvelgan am qveynebSi (igive koreisa da musulmanuri malaiziis CaTvliT) mosaxleobaze
rac dro gadis, palestinuli terorizmi, okupirebuli teritoriebis Zalismieri udides gavlenas axdens konfuciuri tradiciebi, romlebic moiTxovs yvelasagan
kontroli da amasTan dakavSirebuli msxverpli da socialuri daZabuloba israelisaTbis Sromismoyvareobas, disciplinas, swavlis pativiscemasa da xelisuflebisadmi upirobo
sul ufro naklebad misaRebi da mosaTmeni xdeba. damorCilebas.
Sedegad, daaxloebiT 1990-iani wlebis meore naxevridan, Tavi iCina movlenam, romelsac garda amisa, am qveynebis umetesoba mizandasaxulad atarebda da atarebs sakuTar
SeiZleba “kolonializmis sindromi” davarqvaT. ekonomikur politikas, romelic Zalian naklebad emTxveva msoflio bankisa da savaluto
palestinuri teritoriebis okupaciisa, da gansakuTrebiT iq arsebuli ebrauli fondis rekomendaciebs, Tumca maTgan sesxebs didi siamovnebiT iRebs. miuxedavad imisa,
dasaxlebebis uSiSroebisa da sasicocxlo moTxovnilebebis uzrunvelsayofad gaweuli rom dasavleli ekonomistebis nawili naTlavs maT mier gatarebul reformebs rogorc
xarjebi (pirvel rigSi socialuri), aRar baTildeba am teritoriebis kontrolidan miRe- liberalurs, realurad saqme gvaqvs saxelmwifos mier marTuli kapitalizmis sxvadasxva
buli mogebiT, romlis gamarTlebac Tugind sionizmis poziciebidan iqneboda SesaZ- variaciebTan.
lebeli. igive honkongis ekonomikuri aRorZineba praqtikulad britanuli koloniuri
faqtiurad israeli daRala am okupaciam, romelic ZiriTadad emsaxureba misi administraciis “specialuri proeqtis” warmatebuli realizaciis Sedegia; samxreTi
mosaxleobis yvelaze eqstremistuli umciresobis miswrafebebs, romelic moiTxovs am koreis realuri ekonomikuri ganviTareba moxda im wlebSi, rodesac erTmaneTs cvlidnen
teritoriebis de iure Tu de faqto aneqsias.144 meoce saukunis istoriaSi erT-erTi yvelaze ulmobeli diqtatoruli reJimebi; taivanze
israels saswrafod sWirdeba arabebTan daSoriSoreba, agreTve, elementaruli demog- 1940-ian wlebSi jer kidev kontinentur CineTSi arCeuli parlamenti mxolod 1990-iani
rafiuli faqtorebis gaTvaliswinebiT. okupirebuli teritoriebis mosaxleobis zrdis wlebis dasawyisSi gadairCies, Tanac imitom, rom misi wevrebis umetesoba ubralod siberiT
tempi 1.5-jer aRemateba israelisas, m.S. palestineli qalebis fertilurobis maCvenebeli gardaicvala.
orjer ufro maRalia, vidre israelSi mcxovrebebis (sadac maRali fertilurobiT isev
adgilobrivi arabebi gamoirCevian). israelis ebrauli mosaxleoba ZiriTadad garedan rogorc Cans, globalizaciis dRevandel etapze ganviTarebis transferis yvelaze
Camosaxlebuli migrantebis xarjze izrdeboda, magram aseTi migrantebis ukanaskneli warmatebul magaliTs mainc samxreTi korea gviCvenebs. aseve warmatebuli iaponiis
mniSvnelovani wyaro yofili sabWoTa respublikebis saxiT jer kidev 1990-ian wlebSi transformacia ZiriTadad pirvel msoflio omamde ganxorcielda, xolo taivanisa da
82 71
honkongis ganviTareba mainc specialuri proeqtebis realizaciis Sedegs warmoadgenda SeuZliaT, an ar awyobT efeqturi RonisZiebebis gatareba. es, magaliTad, Seexeba
(iseve rogorc igive israelis) da sxvebisaTvis misabaZ magaliTad ver gamodgeba. terorizms qaSmirSi (indoeTi) an Sri-lankaze, alJirSi, TurqeTSi, ruseTSi - Crdilo
qveynis aRorZineba faqtiurad daiwyo 1962 wlis samxedro gadatrialebis Semdeg. is kankasiaSi.140
mimdinareobda umkacresi politikuri represiebis pirobebSi, sanam diqtatura ar Seicvala iq, sadac xelisuflebas undoda da unari Seswevda terorizmTan ebrZola, magaliTad,
samoqalaqo demokratiuli mmarTvelobiT 1988 wels. magram am droisaTvis qveynis evropaSi, man upasuxa teroristul gamowvevebs Zalismieri policiuri meTodebis,
ekonomikuri transformacia ukve faqtobrivad damTavrebuli iyo. swored am antiteroristuli propagandis, molaparakebisa da mosyidvis kombinaciiT. Sedegad
transformaciis warmatebam, ekonomikis mZlavrma zrdam, misma Sesabamisma mosaxleobis marqsistuli terori evropaSi saerTod aRmoifxvra, xolo baskuri da Crdilo
cxovrebis donis mkveTrma matebam da damoukidebeli interesebis matarebeli mosaxleobis irlandiuli teroristebi Cayenebulebi arian iseT mdgomareobaSi, rodesac isini
saSualo fenis Camoyalibebam, gamoiwvia demokratiuli transformacia qveyanaSi. formalurad mainc uars amboben brZolis Zalismieri meTodebis gamoyenebaze.
koreuli ganviTarebis modeli dafuZnebuli iyo zemodan-qvemoT midgomaze (top-down miuxedavad imisa, rom zogierTi aseTi konfliqti aTwleulebs moiTvlis, maTi uSualo
approach), saxelmwifos uSualo Carevaze ekonomikur procesebSi da maT mkacr kontrolze. gavlena iSviaTad scildeba im qveynebsa Tu regionebs, sadac isini viTardeba. Tu aseTebi
ganviTarebis procesi efuZneboda xuTwlian saxelmwifo gegmebs da upirvelesad yovlisa zogjer ganixileba rogorc globaluri teroris nawili, es imitom xdeba, rom zogierT
moiTxovda yuradRebis gadatanas ucxouri daxmarebidan sagareo vaWrobaze. mniSvnelovani mTavrobebs, maTi viwro interesebidan gamomdinare, awyobT maTi am saxiT warmodgena. es
roli qveynis aRorZinebaSi iTamaSa, agreTve, urTierTobebis normalizaciam iaponiasTan mosazreba SesaZlebelia gavrceldes iseT gZleladian da gaxmaurebul konfliqtze,
1965 wels da ucxouri investiciebis momdevno mkveTrma zrdam. amas mohyva jer msubuqi, rogoricaa palestina-israelis.
Semdeg ki mZime mrewvelobis swrafi aRmavloba 1960-70-ian wlebSi. am dros qveynis es konfliqti Tavisi arsiT Zalian tipuria da Tanamedrove msoflioSi erT-erT yvelaze
ekonomikis saSualo wliuri zrdis done 8.6%-s Seadgenda. gavrcelebul konfliqtTa ricxvs miekuTvneba.141 am dros is adgili, romelic mas ukavia
ekonomikis aRorZineba samxreT koreaSi udides wilad efuZneboda e.w. Caibolebs, biznes msoflio politikuri urTierTobebis sistemaSi, aSkarad ar Seesabameba mis realur
konglomeratebs. maTi nawili warmoadgens did erTian korporaciebs, xolo sxvebi dayofilebi sirTulesa da gamovlinebis intensiurobas.
arian erTmaneTTan SedarebiT sustad dakavSirebul calkeul kompaniebad, romlebsac saerTo daaxloebiT sami aTeuli wlis manZilze mas erT-erTi centraluri adgili ekava
saxelwodeba aqvT. orive SemTxvevaSi, TiTqmis yovelTvis aseTi Caibolebi ekuTvnis ama Tu im SeerTebuli Statebisa da sabWoTa kavSiris urTierTobaTa sistemaSi, romlebic mxars
saojaxo klanebs, romlebic maT akontroleben da/an marTaven. koreis ekonomika uWerdnen konfliqtis mowinaaRmdege mxareebs — Sesabamisad israelsa da palestinel
tradiciulad SedarebiT mcire mrewvelobaze da sasoflo-sameurneo warmoebaze arabebs (rogorc dRevandeli gadmosaxedidan Cans, ZiriTadad erTmaneTis jibriT).
dafuZnebuli iyo. 1962 wlidan moyolebuli misma mmarTvelma samxedro reJimebma aiRes kursi dResac, ssrk-s wasvlis Semdeg msoflio asparezidan, am konfliqts daaxloebiT iseTive
msxvil warmoebaze dafuZnebul industrializaciaze. mTavroba gansazRvravda axali adgili ukavia aSS-sa da mTlianad musulmanuri samyaros urTierTobebSi. es konfliqti,
kapitaldabandebebis mimarTulebas, xolo Caibolebi mogvevlinebodnen samTavrobo agreTve, warmoadgens saerTaSoriso teroristuli moZraobis erT-erT mTavar winapirobas
politikis realizaciis mTavar instrumentebad, risTvisac maT garantirebuli hqondaT da misi arsebobisa da ganviTarebis sababs.
sabanko kreditebi. amgvarad Caibolebma iTamaSes wamyvani roli axali warmoebebis, bazrebis da Tanamedrove biznes-terminologiiT rom visargebloT, xdeba am konfliqtis reitingis
saeqsporto produqciis SeqmnaSi, qveynis gadaqcevaSi erT-erT aziur vefxvad. 2005 wels sakmaod xelovnuri gazrda lokalur/regionaluridan, vidre subglobaluramde, xolo
amerikuli Jurnalis Fortune-s mier Sedgenil tradiciul msoflios 500 wamyvani kompaniis siaSi misi gamwvavebis periodebSi globalur donemdec.
11 samxreTkoreuli Caiboli Sedioda, m.S. ori Samsung Electronics da Hyundai Motors pirvel Sesabamisad izrdeba mis mogvarebaSi monawileobis miRebis msurvel subieqtTa ricxvic,
aseulSi ganlagdnen, Sesabamisad 39-e da 92-e adgilebze.132 romelTaganac yoveli piradi, egoisturi interesebidan gamomdinare moqmedebs. aseTi
amave dros samxreTi koreis ekonomikas sakuTari susti mxareebic gaaCnda, rac daitereseba bunebrivia mkveTrad amcirebs konfliqtis mogvarebis Sansebs.
gamovlinda 1997 wlis aziis finansuri krizisis dros. aRmoCnda, rom qveynis ekonomika magaliTisaTvis, bevr arab xelisufals principSi awyobs am konfliqtis arseboba, Tugind
daucveli iyo sagareo bazrebis krizisebisagan, ZiriTadad imis gamo, rom mTlianad imitom, rom is uqmnis SesaZleblobas, saWiroebis SemTxvevaSi, gadaitanos sakuTari “quCis”
Caibolebze iyo dafuZnebuli. es konglomeratebi ki nakleb yuradRebas aqcevdnen saSinao yuradReba mougvarebeli saSinao problemebidan.
bazars, gaumarTleblad calmxrivad iyvnen orientirebulebi saeqsporto warmoebaze,
erTmaneTTan konkurenciis procesSi maT bevrad meti sawarmoo simZlavreebi Seqmnes, vidre ebraul-palestinulma konfliqtma ramdenime friad sayuradRebo Sedegi gamoiRo —
movla SeeZloT. eqspansiis procesSi maTma didma nawilma uzarmazari valebi daagrova, 1. kacobriobis istoriaSi erT-erTi yvelaze warmatebuli (uneblied) erovnuli
romelTa momsaxureba Tu restruqturizacia finansuri krizisis pirobebSi SeuZlebeli mSeneblobis proeqtis realizacia — palestinuri eris Camoyalibeba erTmaneTTan xSirad
gaxda, ramac rigi gaxmaurebuli gakotreba gamoiwvia. magaliTad 1999 wels, Daewoo-s naklebad dakavSirebul arabTa jgufebidan, romlebic ZiriTadad SromiTi migrante-
kolapsis dros, am ukanasknels 80 miliardi dolari vali hqonda dagrovebuli. amave dros, biTYiyvnen warmoadgenilebi. israelis saxelmwifos Casaxvis momentisaTvis maT izidavda am
CaibolebSi gamovlinda farTod gavrcelebuli korufcia, gansakuTrebiT sabuRaltro regionSi SesaZleblobebi, romelTac qmnida palestinaSi ebraeli mosaxleebis mier
angariSgebis gayalbeba da meqrTameoba. iniciirebuli ekonomikuri ganviTareba. 1947 wels arabuli palestina, palestineli
finansuri krizisisa da mTavrobis mier ganxorcielebuli finansuri da sawarmoo arabebi, mxolod gaeros vai-strategebis warmodgenaSi Tu arsebobdnen.
restruqturizaciis ori raundis Sedegad, udidesi Caibolebis raodenoba TiTqmis 2. Semoiyvana adgilobriv politikaSi damatebiTi moTamaSe, romelic istoriulad aq ar
ganaxevrda 2003 wlisaTvis 30-dan 1995 wels. mTavroba Seecada aeZulebina es iyo warmodgenili da saerTo araferi hqonda arc regionTan da arc mimdinare
konglomeratebi Tavidan moeSorebinaT ZiriTad biznesTan naklebad dakavSirebuli konfliqtTan. esaa irani, romlis interesebsac aq radikaluri SiiTuri moZraoba hizballa
sawarmoebi, moexdinaT marTvis decentralizacia da daeqiravebinaT profesionali warmoadgens. es moZraoba yvelaferTan erTad faqtiurad gansazRvravs formalurad
menejerebi. sainteresoa, rogor gamovlinda qveynis xelmZRvanelobis roli am procesebSi. damoukidebeli libanis bed_iRbals (gansakuTrebiT mas Semdeg, rac aSS-m 2005 wels
xSirad qveynis prezidenti ubralod ibarebda Caibolebis mepatroneebs da pirdapir aiZula sirielebi es qveyana daetovebinaT) da etyoba potenciurad meti destabilizaciis
karnaxobda maT, rogor unda moexdinaT kompaniebis restuqturizacia, magaliTad, romel Setana SeuZlia am regionSi, vidre nebismier radikalur palestinul moZraobas.
Caibols, romeli sawarmo gadaeca Tavisi konkurentisaTvis da ra mieRo sanacvlod. 3. Semoitana palestinur winaaRmdegobis moZraobaSi islamuri faqtori, romelic
mTavrobis am mcdelobam calsaxad samxreTi koreis ekonomikuri struqtura ver gasuli saukunis 1980-iani wlebis Sua wlebamde aq saerTod ar iyo warmodgenili.
Secvala — is isev Caibolebzea dafuZnebuli. magram mTlianobaSi qveynis ganviTarebis Ppalestinuri organizaciebi an nacionalisturi, an memarcxene mimarTulebis iyvnen.
aseTi modeli — dafuZnebuli mTavrobis uSualo monawileobaze ekonomikis marTvaSi da islamuri winaaRmdegobis moZraoba hamasi — dResdReobiT yvelaze gavleniani aseTi
saWiroebis SemTxvevaSi formalurad kerZo korporaciebis saqmianobaSi aqtiur Carevaze, dajgufeba — mxolod 1987 wels daarsda (rogorc Cans israelis uSiSroebis samsaxurebis
erT-erTi yvelaze warmatebuli gamodga Tanamedrove istoriaSi. 2003 wlis monacemebiT monawileobiT, romlebic islamistebSi nakleb saSiSroebas xedavdnen, vidre sabWoTa
samxreTi koreis ekonomika me-11 yvelaze didi iyo dedamiwaze, erT sul mosaxleze kavSiris mfarvelobis qveS myof faThis moZraobaSi, romelsac iasir arafati edga
Semosavlebi Tumca jer kidev sagrZnoblad CamorCeba yvelaze ganviTarebuli qveynebisas, saTaveSi). daaxloebiT amave dros Seiqmna aseve Seurigebeli islamuri jihadic. amas,

72 81
muxtis matarebelia. teroristul moZraobebs saTaveSi dasawyisSi xSirad udganan aSkarad sWarbobs evrogerTianebis nebismieri axali wevrisas (sloveniis garda). qveyana
idealistebi, romlebic an ganicdian “demoralizacias” (ubralod kargaven adamianur msoflios teqnologiuri ganviTarebis erT-erTi lideria. is mecnierebaze mSp-s iseTive
Tvisebebs) an/da nadgurdebian ufro pragmatuli konkurentebis mier, romlebic saerTod wils xarjavs, rogorc, magaliTad, germania, milion mosaxleze samecniero-kvleviT
arafrad agdeben sazogadoebriv morals. saboloo jamSi, nebismieri teroristuli saqmianobaSi dakavebulTa raodenobiT mas me-16 adgili ukavia dedamiwaze, eqsportSi
moZraoba xdeba marginalebisa da damnaSaveebis TavSesafari, romelTac marTaven maRalteqnologiuri produqciis wiliT — me-5, xolo 100 mosaxleze internetis
amoraluri politikuri manipulatorebi. Aamave dros, aseTi mdgomareobis Seqmnaze xSirad momxmarebelTa raodenobiT mesame.
aranakleb pasuxismgeblebi arian isini, vinc aiZulebs politikur mowinaaRmdegeebs amave dros, Zneli saTqmelia, ramdenad gamodgeba am qveynis ganviTarebis friad
brZolis aseT ukidures meTods mimarTon.137 nebismieri teroristuli organizacia specifikuri modeli sxvebisaTvis. etyoba nebismieri qveynis ganviTareba unikaluria.
agreTve iyenebs kriminalur meTodebs rogorc moqmedebisaTvis saWiro finansebisa da gasaziareblad aq mxolod Secdomebi gamodgeba, xolo warmatebis miRwevis gzebi
iaraRis mosapoveblad, ise mxardamWerebis mosazidad (SantaJi). amitom zRvari nebismier nebismierma qveyanam sakuTari unda eZebos.
teroristul organizaciasa da kriminalur samyaros Soris adre Tu gvian iSleba.
imis gamo, rom terorizmis mTavari mizania gamoiwvios maqsimaluri SiSi da aRSfoTeba
rogorc Cans, qveynis warmatebuli ekonomikuri ganviTareba da globalur ekonomikur
sazogadoebaSi, is xSirad misi samizne xelisuflebisa da sazogadoebis mier ganixileba
sivrceSi integracia, aRmosavleTi aziis regionSi mainc, naklebadaa damokidebuli imaze,
rogorc naklebad azriani, iracionaluri. moTxovnebi, romelsac teroristebi ayeneben,
Tu ramdenad demokratiulia is. mTavaria, arsebobdes efeqturi mTavroba, romelsac
xSirad principulad Seusrulebadia, maSinac ki, rodesac xelisufleba mzad aris isini
swored esmis Tavisi qveynis interesebi, SeuZlia am codnis safuZvelze konkretuli
daakmayofilos. Sesabamisad konfliqtebis mogvarebis tradiciuli, racionaluri gzebi,
moqmedebis gegmis SemuSaveba da mosaxleobis mobilizeba am gegmebis sarealizaciod.
romelsac mimarTavs Tanamedrove dasavluri sazogadoeba, naklebad Wris terorizmTan
ramdenad misabaZia es magaliTi am friad specifikuri regionis farglebs gareT, Zneli
mimarTebaSi.
saTqmelia. erTaderTi magaliTi, rodesac qveynis ekonomikuri aRorZineba moxda
terorizmTan dakavSirebuli erT-erTi mTavari problema isaa, rom is sazogadod
diqtaturis pirobebSi, Cilea pinoCetis mmarTvelobis periodSi. magram aq saxelmwifo
ganixileba rogorc damoukidebeli movlena da Sesabamisad xdeba masTan brZolis
TiTqmis mTlianad iyo gamoTiSuli ekonomikuri procesebidan da gardaqmnebi klasikuri
organizacia. sinamdvileSi terorizmi warmoadgens bevrad ufro farTo da rTuli
neoliberaluri modeliT midioda. garda amisa, Cilem gaatara mTeli rigi ekonomikuri
socialuri, ekonomikuri, ideologiuri Tu politikuri problemebis nakrebis gamovlenas,
reformis RonisZiebebisa, romelTa didi nawilic saerTod arsad msoflioSi ar
SeiZleba iTqvas - warmoadgens am problemebis gadaWris eqstremalur saSualebas.
gamoyenebula, m.S. TviT SeerTebul StatebSic. amasTan erTad, Ciles ekonomikuri
Tumca teroristebi iSviaTad aRweven Tavis gamocxadebul miznebs, maTi calkeuli
warmateba didwiladaa damokidebuli mis rogorc msoflioSi spilenZis erT-erTi wamyvani
qmedebebis ganuzraxveli Sedegebic ki zogjer iwveven mniSvnelovan cvlilebebs
mwarmoeblis rolze. ramdenad madgradi SeiZleba iyos misi ekonomika am nedleulze
kacobriobis ganviTarebaSi. ase magaliTad, movlenaTa jaWvma, romelic mohyva Wleqiani
msoflio bazris fasebis mkveTri dacemis SemTxvevaSi Zneli saTqmelia (aziur vefxvebs,
serbi studentis gavrila principis mier 1914 wlis zafxulSi q. saraevoSi (bosnia) avstria-
gansxvavebiT Cilesagan, sasargeblo wiaRiseuli saerTod ar gaaCniaT. maTi ZiriTadi
ungreTis ercgercogis mkvlelobas, saboloo jamSi, pirveli msoflio omi gamoiwvia.
kapitali socialuria).
teroristebi TviTon sakmaod iSviaTad modian xelisuflebaSi, magram xSirad xels
yvela danarCen SemTxvevaSi, ekonomikuri reformebis mcdeloba diqtaturisa, da am
uwyoben xelisuflebaSi iseTi pirovnebebisa Tu organizaciebis mosvlas, romlebic
procesis saxelmwifos mier uSualod marTvis pirobebSi, adre Tu gvian katastrofiT
saboloo jamSi maTze met eqstremistebad gvevlinebian.138 ase magaliTad, teroristulma
mTavrdeba, risi magaliTis gamonaxvac SesaZlebelia igive samxreTi amerikis nebismieri
organizaciam, romelic socialist-revolucionerebis (eserebis) saxeliT iyo cnobili,
qveynis meoce saukunis meore naxevris istoriaSi.
gadamwyveti roli Seasrula 1917 wlis oqtomberSi ruseTSi xelisuflebaSi bolSevikebis
mTlianobaSi warmatebuli sabazro reformebis magaliTebi gviCveneben, rom farTod
mosvlaSi, yvela Tanmxlebi SedegiT, romelic kacobriobam Tavis Tavze ganicada me-20
gavrcelebuli cbieri dasavluri mevaxSeebis SiSi, romlebic sisxls swoven ubedur
saukunis Svid aTeul welze metis ganmavlobaSi.139 ganviTarebad qveynebs, rbilad rom vTqvad, sakmaod gazviadebulia. praqtikulad nebismier
zemoT aRweril orive SemTxvevaSi teroristul aqtiurobas mohyva globaluri ganviTarebad qveyanas, romelsac gaaCnia efeqturi, Zlieri, motivirebuli mTavroba,
cvlilebebi, romlebic Tavisi masStabebiT aSkarad Seusabamo iyo konkretuli qmedebis SeuZlia miuCinos saerTaSoriso donor organizaciebs is adgili, romelic maT wesiTa da
uSualo Sedegebisa. es upirveles yovlisa gviCvenebs terorizmis saSiSroebas im rigiT unda ekavoT — fulis gamsesxeblisa da damxmaris, da ara ganviTarebis mokarnaxis.
SemTxvevaSi, Tu sazogadoeba mTlianad, da, upirveles yovlisa, marTvis organoebi, efeqturi mTavroba ar niSnavs maincdamainc, rom is gamWirvale da arakorumpirebuli
adekvaturad ar aRiqvamen terorizmis saSiSroebas, ar gaaCniaT masTan brZolis efeqturi unda iyos — msoflio gamocdileba gviCvenebs, rom es Tvisebebi naklebadaa dakavSirebuli
meqanizmebi da rac yvelaze uaresia — cdiloben moklevadiani politikuri mogebis saxelmwifo marTvis efeqturobasTan. uaRresad sufTa da gamWirvale mTavroba
misaRwevad gamoiyenon konkretuli teroristuli aqtebis Sedegebi (avstria-ungreTi 1914 SesaZlebelia sakmaod araefeqturi gamodges, da, piriqiT — aragamWirvale da
wels). korumpirebuli — efeqturi.
Tanamedrove terorizmi SesaZlebelia daiyos or friad gansxvavebul nawilad. pirvelia ganviTarebis transferi sazogadod ormxrivi moZraobis quCis saxiT gvevlineba. arc
lokaluri terorizmi, romelic umetes SemTxvevaSi gamomdinareobs sxvadasxva saxis erT ganviTarebul qveyanas da/an donor organizacias ar ZaluZs Tavze moaxvios nebismier
erovnul ganmanTavisuflebeli moZraobebidan da warmoadgens am moZraobebis aralegalur ganviTarebad qveyanas raRaca saxis pozitiuri gardaqmnebi, Tu es ukanaskneli mzad ar aris
(da amoralur) nawils, Tumca es moZraobebi rogorc aseTi xSirad legalizebulia gaiTavisos isini anda, Tu (da es ufro mniSvnelovania) adgilobrivi mmarTveli elita
Sesabamisi saerTaSoriso dokumentebiT. meore nawilia terorizmis is nairsaxeoba, aseTebSi an realurad dainteresebuli ar aris, an imdenad sustia, rom maTi marTva ar
romelic dRes moixsenieba rogorc saerTaSoriso (zogjer globaluri) terorizmi da SeuZlia.
sazogadod globaluri safrTxis matarebelad aRiqeba. wamyvani globaluri moTamaSeebi aweseben ganviTarebis transferis wesebsa da pirobebs
adgilobrivi terorizmi ama Tu im saxiT warmodgenilia praqtikulad yvelgan gamomdinare sakuTari ganviTarebis prioritetebidan da arsebuli problemebis xedvidan.
dedamiwaze. is sakmaod farTod iyo gavrcelebuli dasavleT evropaSi 1960-1970-ian bunebrivia maT surT, rom danarCenma msofliomac daafuZnos sakuTari ganviTareba am
wlebSi, ZiriTadad rogorc marqsistuli eqstremizmi (italiaSi, germaniasa da wesebsa da pirobebze. meore mxriv, ganviTarebadi qveynebis mTavrobebis uSualo
saberZneTSi) da dResac latentur fazaSia warmodgenili espaneTsa da did britaneTSi pasuxismgeblobaa miiRon saRi gadawyvetilebebi maTi qveynebisaTvis Sesaferisi
(Crdilo irlandia), sadac adgilobrivi erovnuli umciresobebis (Sesabamisad baskebisa da ganviTarebis modelebis Taobaze, ganixilon, Seafason, gadaaxalison da danergon
irlandielebis) eqstremisti warmomadgenlebi aseTi gziT ibrZvian maTTvis misaRebi arsebuli ganviTarebis modelebi, anda SeimuSavon sakuTari, originaluri modelebi.
TviTgamorkvevis modelis gansaxorcieleblad. arc erT globalur moTamaSes ar Seswevs unari miiRos gadawyvetilebebi am mTavrobebis
saerTod lokaluri terorizmis (Tugind Zalian aqtiuri) CaxSoba Tu ara, nawilobriv nacvlad, miT umetes, mas ar Seswevs unari gaakeTos es regionalur anda globalur doneze.
ganeitraleba mainc Tanamedrove msoflioSi ver xerxdeba ZiriTadad imitom, rom imaT, pirdapir ucxour kapitaldabandebasa Tu ganviTarebis daxmarebas SeuZlia, ukeTes
visac am sakiTxis mogvareba exeba (ZiriTadad Sesabamisi qveynebis mTavrobebi) an ar SemTxvevaSi, ganviTarebis winapirobebis Seqmna, mas ar SeuZlia, ganviTarebis procesis,

80 73
rogorc aseTis, uzrunvelyofa. Tu ama Tu im qveyanas TviTon ar Seswevs unari danergos da meore — Tanamedrove sabrZolo saSualebebi, romlebsac teroristuli aqtebis
ganaxorcielos ganviTarebis politika, nebismieri gareSe daxmareba wyalSi Caiyreba. gansaxorcieleblad iyeneben, Zalian efeqturia da sakmaod mZlavri imisaTvis, rom
rasakvirvelia, Tu ganviTarebul msoflios aucileblad esaWiroeba ama Tu im Seedaron Tanamedrove jaris SeiaraRebas. garda amisa, Tanamedrove samrewvelo Tu
ganviTarebadi qveyanis warmatebuli ekonomikuri transformacia rogorc gamonaklisi, mas infrastruqturul obieqtebs (gansakuTrebiT qimiur qarxnebs, atomur eleqtro-
principSi SeuZlia amis gakeTeba. magram praqtikulad es niSnavs aseT qveyanaSi uSualo sadgurebs da a.S.) “ubralo” avariis SemTxvevaSic ki SeuZliaT auracxeli ziani mioayenon
koloniuri mmarTvelobis SemoRebas amasTan dakavSirebuli yvela naklebad saxarbielo adamianebsa Tu bunebriv garemos. Sesabamisad, isini ganixileba rogorc mimzidveli
SedegiT. Tanac es procesi nebismier SemTxvevaSi moiTxovs am qveynis mosaxleobisagan samizneebi teroristebisaTvis, rac, agreTve, frid azviadebs terorizmis potenciul
TanamSromlobis minimalur dones mainc (is am transformaciis process aqtiur safrTxes. rogorc 2001 11 seqtembris cnobilma movlenebma gviCvena, Tanamedrove sahaero
winaaRmdegobas mainc ar unda uwevdes) da sakmaod grZelvadiania. rogorc samxreTi koreis satransporto saSualebebic SeiZleba iqnes gamoyenebuli rogorc uaRresad damangreveli
magaliTi gviCvenebs, idealurTan miaxloebul pirobebSic ki mas aranaklebi saukunis teroristuli iaraRi.
meoTxedisa esaWiroeba.
samagaliToa is Sedegi, romelic gamoiRo 2004 wlis martSi espaneTSi, madridis oTx
konkretuli SemTxveva (Case Study) 3 — terorizmi — msoflio politikis axali ZiriTadi rkinigzis sadgurSi aTi bombis afeTqebam. Aam teraqtis Sedegad, romelzec pasuxismgebloba
moTamaSe? ikisra alqaedas teroristulma dajgufebam, daiRupa 191 da daSavda aranaklebi 1400
miuxedavad imisa, rom ar arsebobs terorizmis sazogadod aRiarebuli ganmarteba, is adamianisa. Mteraqtis mizezad dasaxelebuli iyo espaneTis mier aSS-s erayis okupaciis
SeiZleba daxasiaTdes rogorc Zaladobrivi qmedeba, romelic mimarTulia sazogadoebis mxardaWera da misi sajariso kontingentis monawileoba saomar moqmedebebSi am qveynis
nawilis, mTlianad sazogadoebisa Tu xelisuflebis dasaSineblad.133 Sesabamisad teritoriaze. amas mohyva espanelebis masobrivi protestebi, aSS mxardamWeri premier-
teroristuli qmedeba isea gaTvlili droSi da iseTi saxiT igegmeba, rom gamoiwvios ministr xose maria asnaris memarjvene-centristuli koaliciis damarcxeba sayovelTao
maqsimaluri SiSi da aRSfoTeba sazogadoebaSi. misi mizani SeiZleba isicaa, rom gamoiwvios arCevnebze da 1300-kaciani espanuri sajariso kontingentis erayidan gayvana. garda amisa,
xelisuflebis Seusabamo, gazviadebuli reaqcia. Sesabamisad terorizmis Zala espaneTisa da aSS urTierToba “gacivda” im donemde, rom aSS prezidentma j. buSma sakmaod
(gansakuTrebiT Tanamedrove sazogadoebaSi) isaa, rom is yuradReba, romelsac mas uTmoben demonstraciulad ver gamoZebna dro mieRo satelefono milocvebi espaneTis axali
SeSinebuli moqalaqeebi, xolo maTi dawoliT mTavrobebic, Seusabamoa im muqarisa, premier-ministr xose luis rodrige sapaterosagan meore saprezidento vadiT arCevasTan
romelsac is warmoadgens arsebuli politikuri da socialuri wes-wyobilebisadmi. dakavSirebiT, Tumca misi moucleloba ar gavrcelda yofil premierze. am SemTxvevaSi
Zalze Znelia “namdvili” terorizmisa da magaliTad ucxouri saokupacio Zalisadmi teroristebma miaRwies strategiul mizans, Tumca es absoluturi gamonaklisia da maTi
legaluri SeiaraRebuli winaaRmdegobis garCeva. am ori saxis qmedeba xSirad erTmaneTis aqtiurobis Sedegebi sazogadod bevrad ufro mokrZalebulia.
sinonimebad gvevlineba, zogjer aseTi Canacvleba mizanmimarTulia. etyoba umjobesi
iqneboda gagvesazRvra rogorc teroristuli mxolod is qmedeba, romelic mSvidobiani
mosaxleobis winaaRmdeg aris mimarTuli da gverdze gadavdoT jarisa Tu policiis mesame - terorizmi iafia, am sityvis pirdapiri mniSvnelobiT, tradiciul
winaaRmdeg mimarTuli nebismieri qmedeba, romelic SesaZlebelia ganisazRvros rogorc kontrteroristul RonisZiebebTan SedarebiT (sabrZolo saSualebebi, jaris/policiis
SearaRebuli winaaRmdegoba Tu ajanyeba. Sesabamisad 2004 wels beslanSi (ruseTi) skolaSi momzadeba, samxedro da policiuri operaciebis warmarTva da a.S.). teroristebis mier
CeCeni boevikebis mier mZevlebis ayvana rasakvirvelia ganisazRvreba rogorc terorizmi, gamoyenebuli teqnologiebi SedarebiT martivia. vTqvaT asafeTqebeli nivTierebebis
xolo adgilobrivi mosaxleobis nawilis SeiaraRebuli Tavdasxma samarTaldamcav dasamzadeblad saWiro masalis SeZena SeiZleba nebismier sasoflo maRaziaSi (sasuqebi),
organoebze nalCikSi 2005 terorizmis kvalifikaciaSi ukve aRar jdeba. saaTis meqanizmian bombSi gamoiyeneba Zveli sarecxis manqanebis taimerebi, distanciuri
farTodaa gavrcelebuli warmodgena imis Taobaze, rom terorizmi aris tradiciuli marTvis meqanizmebad — mobiluri telefonebis nawilebi. yvelaferi amis damzadebisa Tu
saSualeba, romelsac iyeneben sustebi, damcirebulebi da gariyulebi (an isini, vinc Tavis Tavs gamoyenebis instruqciebi internetSia ganTavsebuli. teroristuli aqtebis Semsru-
aseTebad Tvlian) Tavisi damcirebisadmi sajaro yuradRebis mipyrobis mizniT. maTTvis, vinc leblebi saWiroeben minimalur momzadebas, an SesaZloa araviTari specialuri momzadeba
ebrZvis Tavisze Seudareblad ufro Zlier mowinaaRmdeges, terorizmi warmoadgens saerTod ar gaaCndeT. ubralod Seudarebelia is adamianuri resursebi, romelic ixarjeba
Zaladobis iaraRs, romelsac SeuZlia ase Tu ise gaawonasworos mxareTa saSualebebi. teroristuli aqtebis momzadebasa da realizaciaze, erTi mxriv, da terorizmTan
meore mxriv, ukmayofilebisa da marginalizaciis gansazRvruli pirobebi SeiZleba brZolaze, meore mxriv.
arsebobdes nebismier sazogadoebaSi, rogori ganviTarebuli da stabiluric ar unda iyos
is. aqedan gamomdinare, terorizmi SeiZleba aRmocendes faqtiurad nebismier adgilas, 2004 wlis agvisto-seqtemberSi ruseTSi ganxorcielda teraqtebis seria, romelTa
gansakuTrebiT, Tu arsebobs raime saxis ideologia (religiuri Tu saero) romlis Sedegad afeTqebuli iqna ori samgzavro TviTmfrinavi, moxda ori afeTqeba q.MmoskovSi da
interpretaciac principlad SesaZlebelia ise, rom gaamarTlos terorizmi. bolos Crdilo oseTis q.Bbeslanis skolaSi mZevlebis (ZiriTadad bavSvebis) ayvana. am
rogorc 1960-70-iani wlebis dasavleT evropuli gamocdileba gviCvenebs, ukanaskneli teraqtis Sedegad daiRupa 338 adamiani, maT Soris 171 bavSvi, 600-ze meti
ganviTarebuli demokratiuli sazogadoebis arseboba, sadac nebismier moqalaqes SeuZlia daSavebuli miyvanili iyo saavadmyofoebSi, uSualod teraqtis Semdeg. cnobili CeCeni
Tavisuflad gamoxatos misi protesti demokratiuli proceduris CarCoebSi, ar xdis aseT teroristis Samil basaevis gancxadebiT, romelmac Tavis Tavze aiRo am teraqtebis seriis
sazogadoebas Seuvals terorizmisaTvis. nebismier sazogadoebaSi SeiZleba arsebobdnen organizacia — “TviTmfrinavebis afeTqeba damijda oTxi aTasi dolari, kaSirskaiaze da
marginaluri pirovnebebi, an maTi jgufebi, romlebic legaluri saprotesto proceduris metrosTan — Svidi aTasi dolari, xolo operacia “nord-vesti” (beslani — avtori) — rva
farglebSi mainc ver gaxdebian sakmarisad cnobilebi, rom miipyroben sazogadoebis imdeni aTasi evro.135
yuradReba, romelic maT ambiciebs daakmayofilebs. amitom maT SeuZliaT mimarTon damatebiTi Sedareba (es uSualod terorizms ar exeba, magram axlos dgas masTan) —
terorizms sakuTari ideebis propagandis mizniT. cnobili indoeli damnaSavis — vierrapanis winaaRmdeg Tamilnadus Statis mTavroba aTi
terorizmi farTod gamoiyeneba politikur brZolaSi uZvelesi droidan, Tumca sakmaod wlis manZilze atarebda specoperacias, romelSic regularuli policiuri danayofebis
mZlavr da efeqtur politikur iaraRad is me-19 saukunis meore naxevridan gadaiqca. es garda monawileobda 500-kaciani specdaniSnulebis razmi, romelsac mxolod masze
gamowveuli iyo ramdenime mniSvnelovani faqtoris damTxveviT. nadiroba evaleboda da Tavidanve amisaTvis iyo Camoyalibebuli. misi likvidaciis
pirveli — Tanamedrove komunikaciebis saSualebebisa da mas mediis gaCenam uaRresad momentisaTvis 2004 wlis oqtomberSi am operaciaze pirdapirma danaxarjebma 10 milion
gaaZliera terorizmis gavlena sazogadoebaze. erTi mxriv — teroristuli aqtebis dolars miaRwia.136
mimdinareobis Tu maTi Sedegebis operatiuli da TvalnaTlivi miwodebis xarjze, meore
mxriv -teroristebis ideebis (xSirad uneblie) propagandiT da teroristebisadmi
sazogadoebis yuradRebis mipyrobiT, e.i. teroristebis miznebis faqtiuri realizaciiT.134 terorizmi ryvnis. TviT aseTi moZraobis logika, romelic dafuZnebulia udanaSaulo
adamianebis ganadgurebasa da daSinebaze, ewinaaRmdegeba nebismier sazogadoebaSi
miRebuli moralis yvelaze elementarul normebs. is yovelTvis negatiuri moraluri
74 79
78 75
76 77
76 77
78 75
rogorc aseTis, uzrunvelyofa. Tu ama Tu im qveyanas TviTon ar Seswevs unari danergos da meore — Tanamedrove sabrZolo saSualebebi, romlebsac teroristuli aqtebis
ganaxorcielos ganviTarebis politika, nebismieri gareSe daxmareba wyalSi Caiyreba. gansaxorcieleblad iyeneben, Zalian efeqturia da sakmaod mZlavri imisaTvis, rom
rasakvirvelia, Tu ganviTarebul msoflios aucileblad esaWiroeba ama Tu im Seedaron Tanamedrove jaris SeiaraRebas. garda amisa, Tanamedrove samrewvelo Tu
ganviTarebadi qveyanis warmatebuli ekonomikuri transformacia rogorc gamonaklisi, mas infrastruqturul obieqtebs (gansakuTrebiT qimiur qarxnebs, atomur eleqtro-
principSi SeuZlia amis gakeTeba. magram praqtikulad es niSnavs aseT qveyanaSi uSualo sadgurebs da a.S.) “ubralo” avariis SemTxvevaSic ki SeuZliaT auracxeli ziani mioayenon
koloniuri mmarTvelobis SemoRebas amasTan dakavSirebuli yvela naklebad saxarbielo adamianebsa Tu bunebriv garemos. Sesabamisad, isini ganixileba rogorc mimzidveli
SedegiT. Tanac es procesi nebismier SemTxvevaSi moiTxovs am qveynis mosaxleobisagan samizneebi teroristebisaTvis, rac, agreTve, frid azviadebs terorizmis potenciul
TanamSromlobis minimalur dones mainc (is am transformaciis process aqtiur safrTxes. rogorc 2001 11 seqtembris cnobilma movlenebma gviCvena, Tanamedrove sahaero
winaaRmdegobas mainc ar unda uwevdes) da sakmaod grZelvadiania. rogorc samxreTi koreis satransporto saSualebebic SeiZleba iqnes gamoyenebuli rogorc uaRresad damangreveli
magaliTi gviCvenebs, idealurTan miaxloebul pirobebSic ki mas aranaklebi saukunis teroristuli iaraRi.
meoTxedisa esaWiroeba.
samagaliToa is Sedegi, romelic gamoiRo 2004 wlis martSi espaneTSi, madridis oTx
konkretuli SemTxveva (Case Study) 3 — terorizmi — msoflio politikis axali ZiriTadi rkinigzis sadgurSi aTi bombis afeTqebam. Aam teraqtis Sedegad, romelzec pasuxismgebloba
moTamaSe? ikisra alqaedas teroristulma dajgufebam, daiRupa 191 da daSavda aranaklebi 1400
miuxedavad imisa, rom ar arsebobs terorizmis sazogadod aRiarebuli ganmarteba, is adamianisa. Mteraqtis mizezad dasaxelebuli iyo espaneTis mier aSS-s erayis okupaciis
SeiZleba daxasiaTdes rogorc Zaladobrivi qmedeba, romelic mimarTulia sazogadoebis mxardaWera da misi sajariso kontingentis monawileoba saomar moqmedebebSi am qveynis
nawilis, mTlianad sazogadoebisa Tu xelisuflebis dasaSineblad.133 Sesabamisad teritoriaze. amas mohyva espanelebis masobrivi protestebi, aSS mxardamWeri premier-
teroristuli qmedeba isea gaTvlili droSi da iseTi saxiT igegmeba, rom gamoiwvios ministr xose maria asnaris memarjvene-centristuli koaliciis damarcxeba sayovelTao
maqsimaluri SiSi da aRSfoTeba sazogadoebaSi. misi mizani SeiZleba isicaa, rom gamoiwvios arCevnebze da 1300-kaciani espanuri sajariso kontingentis erayidan gayvana. garda amisa,
xelisuflebis Seusabamo, gazviadebuli reaqcia. Sesabamisad terorizmis Zala espaneTisa da aSS urTierToba “gacivda” im donemde, rom aSS prezidentma j. buSma sakmaod
(gansakuTrebiT Tanamedrove sazogadoebaSi) isaa, rom is yuradReba, romelsac mas uTmoben demonstraciulad ver gamoZebna dro mieRo satelefono milocvebi espaneTis axali
SeSinebuli moqalaqeebi, xolo maTi dawoliT mTavrobebic, Seusabamoa im muqarisa, premier-ministr xose luis rodrige sapaterosagan meore saprezidento vadiT arCevasTan
romelsac is warmoadgens arsebuli politikuri da socialuri wes-wyobilebisadmi. dakavSirebiT, Tumca misi moucleloba ar gavrcelda yofil premierze. am SemTxvevaSi
Zalze Znelia “namdvili” terorizmisa da magaliTad ucxouri saokupacio Zalisadmi teroristebma miaRwies strategiul mizans, Tumca es absoluturi gamonaklisia da maTi
legaluri SeiaraRebuli winaaRmdegobis garCeva. am ori saxis qmedeba xSirad erTmaneTis aqtiurobis Sedegebi sazogadod bevrad ufro mokrZalebulia.
sinonimebad gvevlineba, zogjer aseTi Canacvleba mizanmimarTulia. etyoba umjobesi
iqneboda gagvesazRvra rogorc teroristuli mxolod is qmedeba, romelic mSvidobiani
mosaxleobis winaaRmdeg aris mimarTuli da gverdze gadavdoT jarisa Tu policiis mesame - terorizmi iafia, am sityvis pirdapiri mniSvnelobiT, tradiciul
winaaRmdeg mimarTuli nebismieri qmedeba, romelic SesaZlebelia ganisazRvros rogorc kontrteroristul RonisZiebebTan SedarebiT (sabrZolo saSualebebi, jaris/policiis
SearaRebuli winaaRmdegoba Tu ajanyeba. Sesabamisad 2004 wels beslanSi (ruseTi) skolaSi momzadeba, samxedro da policiuri operaciebis warmarTva da a.S.). teroristebis mier
CeCeni boevikebis mier mZevlebis ayvana rasakvirvelia ganisazRvreba rogorc terorizmi, gamoyenebuli teqnologiebi SedarebiT martivia. vTqvaT asafeTqebeli nivTierebebis
xolo adgilobrivi mosaxleobis nawilis SeiaraRebuli Tavdasxma samarTaldamcav dasamzadeblad saWiro masalis SeZena SeiZleba nebismier sasoflo maRaziaSi (sasuqebi),
organoebze nalCikSi 2005 terorizmis kvalifikaciaSi ukve aRar jdeba. saaTis meqanizmian bombSi gamoiyeneba Zveli sarecxis manqanebis taimerebi, distanciuri
farTodaa gavrcelebuli warmodgena imis Taobaze, rom terorizmi aris tradiciuli marTvis meqanizmebad — mobiluri telefonebis nawilebi. yvelaferi amis damzadebisa Tu
saSualeba, romelsac iyeneben sustebi, damcirebulebi da gariyulebi (an isini, vinc Tavis Tavs gamoyenebis instruqciebi internetSia ganTavsebuli. teroristuli aqtebis Semsru-
aseTebad Tvlian) Tavisi damcirebisadmi sajaro yuradRebis mipyrobis mizniT. maTTvis, vinc leblebi saWiroeben minimalur momzadebas, an SesaZloa araviTari specialuri momzadeba
ebrZvis Tavisze Seudareblad ufro Zlier mowinaaRmdeges, terorizmi warmoadgens saerTod ar gaaCndeT. ubralod Seudarebelia is adamianuri resursebi, romelic ixarjeba
Zaladobis iaraRs, romelsac SeuZlia ase Tu ise gaawonasworos mxareTa saSualebebi. teroristuli aqtebis momzadebasa da realizaciaze, erTi mxriv, da terorizmTan
meore mxriv, ukmayofilebisa da marginalizaciis gansazRvruli pirobebi SeiZleba brZolaze, meore mxriv.
arsebobdes nebismier sazogadoebaSi, rogori ganviTarebuli da stabiluric ar unda iyos
is. aqedan gamomdinare, terorizmi SeiZleba aRmocendes faqtiurad nebismier adgilas, 2004 wlis agvisto-seqtemberSi ruseTSi ganxorcielda teraqtebis seria, romelTa
gansakuTrebiT, Tu arsebobs raime saxis ideologia (religiuri Tu saero) romlis Sedegad afeTqebuli iqna ori samgzavro TviTmfrinavi, moxda ori afeTqeba q.MmoskovSi da
interpretaciac principlad SesaZlebelia ise, rom gaamarTlos terorizmi. bolos Crdilo oseTis q.Bbeslanis skolaSi mZevlebis (ZiriTadad bavSvebis) ayvana. am
rogorc 1960-70-iani wlebis dasavleT evropuli gamocdileba gviCvenebs, ukanaskneli teraqtis Sedegad daiRupa 338 adamiani, maT Soris 171 bavSvi, 600-ze meti
ganviTarebuli demokratiuli sazogadoebis arseboba, sadac nebismier moqalaqes SeuZlia daSavebuli miyvanili iyo saavadmyofoebSi, uSualod teraqtis Semdeg. cnobili CeCeni
Tavisuflad gamoxatos misi protesti demokratiuli proceduris CarCoebSi, ar xdis aseT teroristis Samil basaevis gancxadebiT, romelmac Tavis Tavze aiRo am teraqtebis seriis
sazogadoebas Seuvals terorizmisaTvis. nebismier sazogadoebaSi SeiZleba arsebobdnen organizacia — “TviTmfrinavebis afeTqeba damijda oTxi aTasi dolari, kaSirskaiaze da
marginaluri pirovnebebi, an maTi jgufebi, romlebic legaluri saprotesto proceduris metrosTan — Svidi aTasi dolari, xolo operacia “nord-vesti” (beslani — avtori) — rva
farglebSi mainc ver gaxdebian sakmarisad cnobilebi, rom miipyroben sazogadoebis imdeni aTasi evro.135
yuradReba, romelic maT ambiciebs daakmayofilebs. amitom maT SeuZliaT mimarTon damatebiTi Sedareba (es uSualod terorizms ar exeba, magram axlos dgas masTan) —
terorizms sakuTari ideebis propagandis mizniT. cnobili indoeli damnaSavis — vierrapanis winaaRmdeg Tamilnadus Statis mTavroba aTi
terorizmi farTod gamoiyeneba politikur brZolaSi uZvelesi droidan, Tumca sakmaod wlis manZilze atarebda specoperacias, romelSic regularuli policiuri danayofebis
mZlavr da efeqtur politikur iaraRad is me-19 saukunis meore naxevridan gadaiqca. es garda monawileobda 500-kaciani specdaniSnulebis razmi, romelsac mxolod masze
gamowveuli iyo ramdenime mniSvnelovani faqtoris damTxveviT. nadiroba evaleboda da Tavidanve amisaTvis iyo Camoyalibebuli. misi likvidaciis
pirveli — Tanamedrove komunikaciebis saSualebebisa da mas mediis gaCenam uaRresad momentisaTvis 2004 wlis oqtomberSi am operaciaze pirdapirma danaxarjebma 10 milion
gaaZliera terorizmis gavlena sazogadoebaze. erTi mxriv — teroristuli aqtebis dolars miaRwia.136
mimdinareobis Tu maTi Sedegebis operatiuli da TvalnaTlivi miwodebis xarjze, meore
mxriv -teroristebis ideebis (xSirad uneblie) propagandiT da teroristebisadmi
sazogadoebis yuradRebis mipyrobiT, e.i. teroristebis miznebis faqtiuri realizaciiT.134 terorizmi ryvnis. TviT aseTi moZraobis logika, romelic dafuZnebulia udanaSaulo
adamianebis ganadgurebasa da daSinebaze, ewinaaRmdegeba nebismier sazogadoebaSi
miRebuli moralis yvelaze elementarul normebs. is yovelTvis negatiuri moraluri
74 79
muxtis matarebelia. teroristul moZraobebs saTaveSi dasawyisSi xSirad udganan aSkarad sWarbobs evrogerTianebis nebismieri axali wevrisas (sloveniis garda). qveyana
idealistebi, romlebic an ganicdian “demoralizacias” (ubralod kargaven adamianur msoflios teqnologiuri ganviTarebis erT-erTi lideria. is mecnierebaze mSp-s iseTive
Tvisebebs) an/da nadgurdebian ufro pragmatuli konkurentebis mier, romlebic saerTod wils xarjavs, rogorc, magaliTad, germania, milion mosaxleze samecniero-kvleviT
arafrad agdeben sazogadoebriv morals. saboloo jamSi, nebismieri teroristuli saqmianobaSi dakavebulTa raodenobiT mas me-16 adgili ukavia dedamiwaze, eqsportSi
moZraoba xdeba marginalebisa da damnaSaveebis TavSesafari, romelTac marTaven maRalteqnologiuri produqciis wiliT — me-5, xolo 100 mosaxleze internetis
amoraluri politikuri manipulatorebi. Aamave dros, aseTi mdgomareobis Seqmnaze xSirad momxmarebelTa raodenobiT mesame.
aranakleb pasuxismgeblebi arian isini, vinc aiZulebs politikur mowinaaRmdegeebs amave dros, Zneli saTqmelia, ramdenad gamodgeba am qveynis ganviTarebis friad
brZolis aseT ukidures meTods mimarTon.137 nebismieri teroristuli organizacia specifikuri modeli sxvebisaTvis. etyoba nebismieri qveynis ganviTareba unikaluria.
agreTve iyenebs kriminalur meTodebs rogorc moqmedebisaTvis saWiro finansebisa da gasaziareblad aq mxolod Secdomebi gamodgeba, xolo warmatebis miRwevis gzebi
iaraRis mosapoveblad, ise mxardamWerebis mosazidad (SantaJi). amitom zRvari nebismier nebismierma qveyanam sakuTari unda eZebos.
teroristul organizaciasa da kriminalur samyaros Soris adre Tu gvian iSleba.
imis gamo, rom terorizmis mTavari mizania gamoiwvios maqsimaluri SiSi da aRSfoTeba
rogorc Cans, qveynis warmatebuli ekonomikuri ganviTareba da globalur ekonomikur
sazogadoebaSi, is xSirad misi samizne xelisuflebisa da sazogadoebis mier ganixileba
sivrceSi integracia, aRmosavleTi aziis regionSi mainc, naklebadaa damokidebuli imaze,
rogorc naklebad azriani, iracionaluri. moTxovnebi, romelsac teroristebi ayeneben,
Tu ramdenad demokratiulia is. mTavaria, arsebobdes efeqturi mTavroba, romelsac
xSirad principulad Seusrulebadia, maSinac ki, rodesac xelisufleba mzad aris isini
swored esmis Tavisi qveynis interesebi, SeuZlia am codnis safuZvelze konkretuli
daakmayofilos. Sesabamisad konfliqtebis mogvarebis tradiciuli, racionaluri gzebi,
moqmedebis gegmis SemuSaveba da mosaxleobis mobilizeba am gegmebis sarealizaciod.
romelsac mimarTavs Tanamedrove dasavluri sazogadoeba, naklebad Wris terorizmTan
ramdenad misabaZia es magaliTi am friad specifikuri regionis farglebs gareT, Zneli
mimarTebaSi.
saTqmelia. erTaderTi magaliTi, rodesac qveynis ekonomikuri aRorZineba moxda
terorizmTan dakavSirebuli erT-erTi mTavari problema isaa, rom is sazogadod
diqtaturis pirobebSi, Cilea pinoCetis mmarTvelobis periodSi. magram aq saxelmwifo
ganixileba rogorc damoukidebeli movlena da Sesabamisad xdeba masTan brZolis
TiTqmis mTlianad iyo gamoTiSuli ekonomikuri procesebidan da gardaqmnebi klasikuri
organizacia. sinamdvileSi terorizmi warmoadgens bevrad ufro farTo da rTuli
neoliberaluri modeliT midioda. garda amisa, Cilem gaatara mTeli rigi ekonomikuri
socialuri, ekonomikuri, ideologiuri Tu politikuri problemebis nakrebis gamovlenas,
reformis RonisZiebebisa, romelTa didi nawilic saerTod arsad msoflioSi ar
SeiZleba iTqvas - warmoadgens am problemebis gadaWris eqstremalur saSualebas.
gamoyenebula, m.S. TviT SeerTebul StatebSic. amasTan erTad, Ciles ekonomikuri
Tumca teroristebi iSviaTad aRweven Tavis gamocxadebul miznebs, maTi calkeuli
warmateba didwiladaa damokidebuli mis rogorc msoflioSi spilenZis erT-erTi wamyvani
qmedebebis ganuzraxveli Sedegebic ki zogjer iwveven mniSvnelovan cvlilebebs
mwarmoeblis rolze. ramdenad madgradi SeiZleba iyos misi ekonomika am nedleulze
kacobriobis ganviTarebaSi. ase magaliTad, movlenaTa jaWvma, romelic mohyva Wleqiani
msoflio bazris fasebis mkveTri dacemis SemTxvevaSi Zneli saTqmelia (aziur vefxvebs,
serbi studentis gavrila principis mier 1914 wlis zafxulSi q. saraevoSi (bosnia) avstria-
gansxvavebiT Cilesagan, sasargeblo wiaRiseuli saerTod ar gaaCniaT. maTi ZiriTadi
ungreTis ercgercogis mkvlelobas, saboloo jamSi, pirveli msoflio omi gamoiwvia.
kapitali socialuria).
teroristebi TviTon sakmaod iSviaTad modian xelisuflebaSi, magram xSirad xels
yvela danarCen SemTxvevaSi, ekonomikuri reformebis mcdeloba diqtaturisa, da am
uwyoben xelisuflebaSi iseTi pirovnebebisa Tu organizaciebis mosvlas, romlebic
procesis saxelmwifos mier uSualod marTvis pirobebSi, adre Tu gvian katastrofiT
saboloo jamSi maTze met eqstremistebad gvevlinebian.138 ase magaliTad, teroristulma
mTavrdeba, risi magaliTis gamonaxvac SesaZlebelia igive samxreTi amerikis nebismieri
organizaciam, romelic socialist-revolucionerebis (eserebis) saxeliT iyo cnobili,
qveynis meoce saukunis meore naxevris istoriaSi.
gadamwyveti roli Seasrula 1917 wlis oqtomberSi ruseTSi xelisuflebaSi bolSevikebis
mTlianobaSi warmatebuli sabazro reformebis magaliTebi gviCveneben, rom farTod
mosvlaSi, yvela Tanmxlebi SedegiT, romelic kacobriobam Tavis Tavze ganicada me-20
gavrcelebuli cbieri dasavluri mevaxSeebis SiSi, romlebic sisxls swoven ubedur
saukunis Svid aTeul welze metis ganmavlobaSi.139 ganviTarebad qveynebs, rbilad rom vTqvad, sakmaod gazviadebulia. praqtikulad nebismier
zemoT aRweril orive SemTxvevaSi teroristul aqtiurobas mohyva globaluri ganviTarebad qveyanas, romelsac gaaCnia efeqturi, Zlieri, motivirebuli mTavroba,
cvlilebebi, romlebic Tavisi masStabebiT aSkarad Seusabamo iyo konkretuli qmedebis SeuZlia miuCinos saerTaSoriso donor organizaciebs is adgili, romelic maT wesiTa da
uSualo Sedegebisa. es upirveles yovlisa gviCvenebs terorizmis saSiSroebas im rigiT unda ekavoT — fulis gamsesxeblisa da damxmaris, da ara ganviTarebis mokarnaxis.
SemTxvevaSi, Tu sazogadoeba mTlianad, da, upirveles yovlisa, marTvis organoebi, efeqturi mTavroba ar niSnavs maincdamainc, rom is gamWirvale da arakorumpirebuli
adekvaturad ar aRiqvamen terorizmis saSiSroebas, ar gaaCniaT masTan brZolis efeqturi unda iyos — msoflio gamocdileba gviCvenebs, rom es Tvisebebi naklebadaa dakavSirebuli
meqanizmebi da rac yvelaze uaresia — cdiloben moklevadiani politikuri mogebis saxelmwifo marTvis efeqturobasTan. uaRresad sufTa da gamWirvale mTavroba
misaRwevad gamoiyenon konkretuli teroristuli aqtebis Sedegebi (avstria-ungreTi 1914 SesaZlebelia sakmaod araefeqturi gamodges, da, piriqiT — aragamWirvale da
wels). korumpirebuli — efeqturi.
Tanamedrove terorizmi SesaZlebelia daiyos or friad gansxvavebul nawilad. pirvelia ganviTarebis transferi sazogadod ormxrivi moZraobis quCis saxiT gvevlineba. arc
lokaluri terorizmi, romelic umetes SemTxvevaSi gamomdinareobs sxvadasxva saxis erT ganviTarebul qveyanas da/an donor organizacias ar ZaluZs Tavze moaxvios nebismier
erovnul ganmanTavisuflebeli moZraobebidan da warmoadgens am moZraobebis aralegalur ganviTarebad qveyanas raRaca saxis pozitiuri gardaqmnebi, Tu es ukanaskneli mzad ar aris
(da amoralur) nawils, Tumca es moZraobebi rogorc aseTi xSirad legalizebulia gaiTavisos isini anda, Tu (da es ufro mniSvnelovania) adgilobrivi mmarTveli elita
Sesabamisi saerTaSoriso dokumentebiT. meore nawilia terorizmis is nairsaxeoba, aseTebSi an realurad dainteresebuli ar aris, an imdenad sustia, rom maTi marTva ar
romelic dRes moixsenieba rogorc saerTaSoriso (zogjer globaluri) terorizmi da SeuZlia.
sazogadod globaluri safrTxis matarebelad aRiqeba. wamyvani globaluri moTamaSeebi aweseben ganviTarebis transferis wesebsa da pirobebs
adgilobrivi terorizmi ama Tu im saxiT warmodgenilia praqtikulad yvelgan gamomdinare sakuTari ganviTarebis prioritetebidan da arsebuli problemebis xedvidan.
dedamiwaze. is sakmaod farTod iyo gavrcelebuli dasavleT evropaSi 1960-1970-ian bunebrivia maT surT, rom danarCenma msofliomac daafuZnos sakuTari ganviTareba am
wlebSi, ZiriTadad rogorc marqsistuli eqstremizmi (italiaSi, germaniasa da wesebsa da pirobebze. meore mxriv, ganviTarebadi qveynebis mTavrobebis uSualo
saberZneTSi) da dResac latentur fazaSia warmodgenili espaneTsa da did britaneTSi pasuxismgeblobaa miiRon saRi gadawyvetilebebi maTi qveynebisaTvis Sesaferisi
(Crdilo irlandia), sadac adgilobrivi erovnuli umciresobebis (Sesabamisad baskebisa da ganviTarebis modelebis Taobaze, ganixilon, Seafason, gadaaxalison da danergon
irlandielebis) eqstremisti warmomadgenlebi aseTi gziT ibrZvian maTTvis misaRebi arsebuli ganviTarebis modelebi, anda SeimuSavon sakuTari, originaluri modelebi.
TviTgamorkvevis modelis gansaxorcieleblad. arc erT globalur moTamaSes ar Seswevs unari miiRos gadawyvetilebebi am mTavrobebis
saerTod lokaluri terorizmis (Tugind Zalian aqtiuri) CaxSoba Tu ara, nawilobriv nacvlad, miT umetes, mas ar Seswevs unari gaakeTos es regionalur anda globalur doneze.
ganeitraleba mainc Tanamedrove msoflioSi ver xerxdeba ZiriTadad imitom, rom imaT, pirdapir ucxour kapitaldabandebasa Tu ganviTarebis daxmarebas SeuZlia, ukeTes
visac am sakiTxis mogvareba exeba (ZiriTadad Sesabamisi qveynebis mTavrobebi) an ar SemTxvevaSi, ganviTarebis winapirobebis Seqmna, mas ar SeuZlia, ganviTarebis procesis,

80 73
honkongis ganviTareba mainc specialuri proeqtebis realizaciis Sedegs warmoadgenda SeuZliaT, an ar awyobT efeqturi RonisZiebebis gatareba. es, magaliTad, Seexeba
(iseve rogorc igive israelis) da sxvebisaTvis misabaZ magaliTad ver gamodgeba. terorizms qaSmirSi (indoeTi) an Sri-lankaze, alJirSi, TurqeTSi, ruseTSi - Crdilo
qveynis aRorZineba faqtiurad daiwyo 1962 wlis samxedro gadatrialebis Semdeg. is kankasiaSi.140
mimdinareobda umkacresi politikuri represiebis pirobebSi, sanam diqtatura ar Seicvala iq, sadac xelisuflebas undoda da unari Seswevda terorizmTan ebrZola, magaliTad,
samoqalaqo demokratiuli mmarTvelobiT 1988 wels. magram am droisaTvis qveynis evropaSi, man upasuxa teroristul gamowvevebs Zalismieri policiuri meTodebis,
ekonomikuri transformacia ukve faqtobrivad damTavrebuli iyo. swored am antiteroristuli propagandis, molaparakebisa da mosyidvis kombinaciiT. Sedegad
transformaciis warmatebam, ekonomikis mZlavrma zrdam, misma Sesabamisma mosaxleobis marqsistuli terori evropaSi saerTod aRmoifxvra, xolo baskuri da Crdilo
cxovrebis donis mkveTrma matebam da damoukidebeli interesebis matarebeli mosaxleobis irlandiuli teroristebi Cayenebulebi arian iseT mdgomareobaSi, rodesac isini
saSualo fenis Camoyalibebam, gamoiwvia demokratiuli transformacia qveyanaSi. formalurad mainc uars amboben brZolis Zalismieri meTodebis gamoyenebaze.
koreuli ganviTarebis modeli dafuZnebuli iyo zemodan-qvemoT midgomaze (top-down miuxedavad imisa, rom zogierTi aseTi konfliqti aTwleulebs moiTvlis, maTi uSualo
approach), saxelmwifos uSualo Carevaze ekonomikur procesebSi da maT mkacr kontrolze. gavlena iSviaTad scildeba im qveynebsa Tu regionebs, sadac isini viTardeba. Tu aseTebi
ganviTarebis procesi efuZneboda xuTwlian saxelmwifo gegmebs da upirvelesad yovlisa zogjer ganixileba rogorc globaluri teroris nawili, es imitom xdeba, rom zogierT
moiTxovda yuradRebis gadatanas ucxouri daxmarebidan sagareo vaWrobaze. mniSvnelovani mTavrobebs, maTi viwro interesebidan gamomdinare, awyobT maTi am saxiT warmodgena. es
roli qveynis aRorZinebaSi iTamaSa, agreTve, urTierTobebis normalizaciam iaponiasTan mosazreba SesaZlebelia gavrceldes iseT gZleladian da gaxmaurebul konfliqtze,
1965 wels da ucxouri investiciebis momdevno mkveTrma zrdam. amas mohyva jer msubuqi, rogoricaa palestina-israelis.
Semdeg ki mZime mrewvelobis swrafi aRmavloba 1960-70-ian wlebSi. am dros qveynis es konfliqti Tavisi arsiT Zalian tipuria da Tanamedrove msoflioSi erT-erT yvelaze
ekonomikis saSualo wliuri zrdis done 8.6%-s Seadgenda. gavrcelebul konfliqtTa ricxvs miekuTvneba.141 am dros is adgili, romelic mas ukavia
ekonomikis aRorZineba samxreT koreaSi udides wilad efuZneboda e.w. Caibolebs, biznes msoflio politikuri urTierTobebis sistemaSi, aSkarad ar Seesabameba mis realur
konglomeratebs. maTi nawili warmoadgens did erTian korporaciebs, xolo sxvebi dayofilebi sirTulesa da gamovlinebis intensiurobas.
arian erTmaneTTan SedarebiT sustad dakavSirebul calkeul kompaniebad, romlebsac saerTo daaxloebiT sami aTeuli wlis manZilze mas erT-erTi centraluri adgili ekava
saxelwodeba aqvT. orive SemTxvevaSi, TiTqmis yovelTvis aseTi Caibolebi ekuTvnis ama Tu im SeerTebuli Statebisa da sabWoTa kavSiris urTierTobaTa sistemaSi, romlebic mxars
saojaxo klanebs, romlebic maT akontroleben da/an marTaven. koreis ekonomika uWerdnen konfliqtis mowinaaRmdege mxareebs — Sesabamisad israelsa da palestinel
tradiciulad SedarebiT mcire mrewvelobaze da sasoflo-sameurneo warmoebaze arabebs (rogorc dRevandeli gadmosaxedidan Cans, ZiriTadad erTmaneTis jibriT).
dafuZnebuli iyo. 1962 wlidan moyolebuli misma mmarTvelma samxedro reJimebma aiRes kursi dResac, ssrk-s wasvlis Semdeg msoflio asparezidan, am konfliqts daaxloebiT iseTive
msxvil warmoebaze dafuZnebul industrializaciaze. mTavroba gansazRvravda axali adgili ukavia aSS-sa da mTlianad musulmanuri samyaros urTierTobebSi. es konfliqti,
kapitaldabandebebis mimarTulebas, xolo Caibolebi mogvevlinebodnen samTavrobo agreTve, warmoadgens saerTaSoriso teroristuli moZraobis erT-erT mTavar winapirobas
politikis realizaciis mTavar instrumentebad, risTvisac maT garantirebuli hqondaT da misi arsebobisa da ganviTarebis sababs.
sabanko kreditebi. amgvarad Caibolebma iTamaSes wamyvani roli axali warmoebebis, bazrebis da Tanamedrove biznes-terminologiiT rom visargebloT, xdeba am konfliqtis reitingis
saeqsporto produqciis SeqmnaSi, qveynis gadaqcevaSi erT-erT aziur vefxvad. 2005 wels sakmaod xelovnuri gazrda lokalur/regionaluridan, vidre subglobaluramde, xolo
amerikuli Jurnalis Fortune-s mier Sedgenil tradiciul msoflios 500 wamyvani kompaniis siaSi misi gamwvavebis periodebSi globalur donemdec.
11 samxreTkoreuli Caiboli Sedioda, m.S. ori Samsung Electronics da Hyundai Motors pirvel Sesabamisad izrdeba mis mogvarebaSi monawileobis miRebis msurvel subieqtTa ricxvic,
aseulSi ganlagdnen, Sesabamisad 39-e da 92-e adgilebze.132 romelTaganac yoveli piradi, egoisturi interesebidan gamomdinare moqmedebs. aseTi
amave dros samxreTi koreis ekonomikas sakuTari susti mxareebic gaaCnda, rac daitereseba bunebrivia mkveTrad amcirebs konfliqtis mogvarebis Sansebs.
gamovlinda 1997 wlis aziis finansuri krizisis dros. aRmoCnda, rom qveynis ekonomika magaliTisaTvis, bevr arab xelisufals principSi awyobs am konfliqtis arseboba, Tugind
daucveli iyo sagareo bazrebis krizisebisagan, ZiriTadad imis gamo, rom mTlianad imitom, rom is uqmnis SesaZleblobas, saWiroebis SemTxvevaSi, gadaitanos sakuTari “quCis”
Caibolebze iyo dafuZnebuli. es konglomeratebi ki nakleb yuradRebas aqcevdnen saSinao yuradReba mougvarebeli saSinao problemebidan.
bazars, gaumarTleblad calmxrivad iyvnen orientirebulebi saeqsporto warmoebaze,
erTmaneTTan konkurenciis procesSi maT bevrad meti sawarmoo simZlavreebi Seqmnes, vidre ebraul-palestinulma konfliqtma ramdenime friad sayuradRebo Sedegi gamoiRo —
movla SeeZloT. eqspansiis procesSi maTma didma nawilma uzarmazari valebi daagrova, 1. kacobriobis istoriaSi erT-erTi yvelaze warmatebuli (uneblied) erovnuli
romelTa momsaxureba Tu restruqturizacia finansuri krizisis pirobebSi SeuZlebeli mSeneblobis proeqtis realizacia — palestinuri eris Camoyalibeba erTmaneTTan xSirad
gaxda, ramac rigi gaxmaurebuli gakotreba gamoiwvia. magaliTad 1999 wels, Daewoo-s naklebad dakavSirebul arabTa jgufebidan, romlebic ZiriTadad SromiTi migrante-
kolapsis dros, am ukanasknels 80 miliardi dolari vali hqonda dagrovebuli. amave dros, biTYiyvnen warmoadgenilebi. israelis saxelmwifos Casaxvis momentisaTvis maT izidavda am
CaibolebSi gamovlinda farTod gavrcelebuli korufcia, gansakuTrebiT sabuRaltro regionSi SesaZleblobebi, romelTac qmnida palestinaSi ebraeli mosaxleebis mier
angariSgebis gayalbeba da meqrTameoba. iniciirebuli ekonomikuri ganviTareba. 1947 wels arabuli palestina, palestineli
finansuri krizisisa da mTavrobis mier ganxorcielebuli finansuri da sawarmoo arabebi, mxolod gaeros vai-strategebis warmodgenaSi Tu arsebobdnen.
restruqturizaciis ori raundis Sedegad, udidesi Caibolebis raodenoba TiTqmis 2. Semoiyvana adgilobriv politikaSi damatebiTi moTamaSe, romelic istoriulad aq ar
ganaxevrda 2003 wlisaTvis 30-dan 1995 wels. mTavroba Seecada aeZulebina es iyo warmodgenili da saerTo araferi hqonda arc regionTan da arc mimdinare
konglomeratebi Tavidan moeSorebinaT ZiriTad biznesTan naklebad dakavSirebuli konfliqtTan. esaa irani, romlis interesebsac aq radikaluri SiiTuri moZraoba hizballa
sawarmoebi, moexdinaT marTvis decentralizacia da daeqiravebinaT profesionali warmoadgens. es moZraoba yvelaferTan erTad faqtiurad gansazRvravs formalurad
menejerebi. sainteresoa, rogor gamovlinda qveynis xelmZRvanelobis roli am procesebSi. damoukidebeli libanis bed_iRbals (gansakuTrebiT mas Semdeg, rac aSS-m 2005 wels
xSirad qveynis prezidenti ubralod ibarebda Caibolebis mepatroneebs da pirdapir aiZula sirielebi es qveyana daetovebinaT) da etyoba potenciurad meti destabilizaciis
karnaxobda maT, rogor unda moexdinaT kompaniebis restuqturizacia, magaliTad, romel Setana SeuZlia am regionSi, vidre nebismier radikalur palestinul moZraobas.
Caibols, romeli sawarmo gadaeca Tavisi konkurentisaTvis da ra mieRo sanacvlod. 3. Semoitana palestinur winaaRmdegobis moZraobaSi islamuri faqtori, romelic
mTavrobis am mcdelobam calsaxad samxreTi koreis ekonomikuri struqtura ver gasuli saukunis 1980-iani wlebis Sua wlebamde aq saerTod ar iyo warmodgenili.
Secvala — is isev Caibolebzea dafuZnebuli. magram mTlianobaSi qveynis ganviTarebis Ppalestinuri organizaciebi an nacionalisturi, an memarcxene mimarTulebis iyvnen.
aseTi modeli — dafuZnebuli mTavrobis uSualo monawileobaze ekonomikis marTvaSi da islamuri winaaRmdegobis moZraoba hamasi — dResdReobiT yvelaze gavleniani aseTi
saWiroebis SemTxvevaSi formalurad kerZo korporaciebis saqmianobaSi aqtiur Carevaze, dajgufeba — mxolod 1987 wels daarsda (rogorc Cans israelis uSiSroebis samsaxurebis
erT-erTi yvelaze warmatebuli gamodga Tanamedrove istoriaSi. 2003 wlis monacemebiT monawileobiT, romlebic islamistebSi nakleb saSiSroebas xedavdnen, vidre sabWoTa
samxreTi koreis ekonomika me-11 yvelaze didi iyo dedamiwaze, erT sul mosaxleze kavSiris mfarvelobis qveS myof faThis moZraobaSi, romelsac iasir arafati edga
Semosavlebi Tumca jer kidev sagrZnoblad CamorCeba yvelaze ganviTarebuli qveynebisas, saTaveSi). daaxloebiT amave dros Seiqmna aseve Seurigebeli islamuri jihadic. amas,

72 81
agreTve mohyva, Tavis droze sakmaod mravalricxovani da gavleniani adgilobrivi aSS saerTaSoriso daxmarebis naxevarze meti miemarTeba strategiuli mokavSireebis
qristiani arabebis marginalizacia da maTi SesamCnevi nawilis palestinidan gandevna. ekonomikur Tu samxedro daxmarebaze. daaxloebiT 30 qveyana, romlebic gansakuTrebiT
aqtiurad uWeren mxars aSS-s brZolas teroris winaaRmdeg, iReben daxmarebas, ZiriTadad
imisaTvis, rom uzrunvelyon maTi mTavrobebis mier aSS-s politikis mxardaWera.131
es konfliqti imiTicaa friad gamwvavebuli, rom israelma airCia 1967 wlis eqvsdRiani uSualod ganviTarebaze mimarTul daxmarebaze modis Tanxebis mxolod 30%, romlis
omis Sedegad dapyrobili palestinuri teritoriebis marTvis misTvis aSkarad yvelaze udidesi nawili, Tavis mxriv, miemarTeba iseT proeqtebze, romlebic dakavSirebulia
wamgebiani scenari. man aq naxevrad koloniuri, okupaciuri mmarTvelobis reJimi daawesa, ekonomikuri reformebis mxardaWeraze, demokratiis ganviTarebasa da efeqturi marTvis
romelic ukve TiTqmis oTxi aTeuli welia xorcieldeba mdinare iordanis dasavleT sistemebis danergvaze, e.i. iseTebze, romelTa realuri efeqtis gazomva arc ise advilia,
sanapirosa da e.w. Razas seqtorSi. miuxedavad maTi udidesi mniSvnelobisa.
1970-iani wlebidan mimdinareobs am teritoriebis saukeTeso nawilebis miTviseba da iq
ebrauli dasaxlebebis mSenebloba. ukanaskneli ramdenime wlis manZilze amas daemata
aseTi midgomis klasikuri magaliTia avRaneTi, sadac imasTan erTad, rom qveyanaSi
arabebisa da ebraelebis gamyofi 6 metris simaRlis kedlis mSenebloba. is formalurad
uSualod abandeben didZali raodenobiT fulad Tanxebs, amerikelebma adgilze datoves
aRiarebul 1967 wlis israelis sazRvars ar emTxveva da sakmaod dasabuTebulad
provinciebis praqtikulad yvela mmarTveli, romelTa umetesobac ubralod samxedro
palestinuri teritoriis nawilis aneqsiis mcdelobad aRiqmeba (m.S. gaerosa da haagis
damnaSavea, romelTa adgili obieqturad romelime saerTaSoriso tribunalis
saerTaSoriso sasamarTlos mier).
braldebulTa skamzea. aseTia Tugind avRaneTis uzbekuri CrdiloeTis mmarTveli
2006 wlis dasawyisisaTvis daaxloebiT 250 aTasi ebraeli cxovrobda md. iordanis
generali dusTumi. garda amisa, aSS iZulebulia Tvali daxuWos am qveyanaSi narkotikebis
dasavleT sanapiroze mdebare 125 oficialurad aRiarebul dasaxlebaSi (arsebobs agreTve
masobriv warmoebaze, romelmac 2005 wels absolutur rekords miaRwia da qveyana
uamravi araoficialuri dasaxleba). damatebiT 180 aTasi cxovrobda aRmosavleTi ierusa-
narkotikebis yvelaze did mwarmoeblad aqcia msoflioSi.
limis aneqsirebul ubnebSi da daaxloebiT 16 aTasi holanis simaRleebze.142
formalurad am teritoriebze arsebobs e.w. palestinuri avtonomia (1994 wlidan) -
ganuviTarebeli ekonomikiT, susti socialuri infrastruqturiT, mZime demografiuli aqedan gamomdinare, is, rac globaluri ekonomikuri ganviTarebis daxmarebis (Tu
situaciiT, mosaxleobis masobrivi siRaribiT da rac mTavaria, uaRresad araefeqturi da ganviTarebis transferis) sistemas warmoadgens, namdvilad ar SeiZleba ganvixiloT
korumpirebuli mmarTvelobiT, romlis funqcionireba mTlianad ucxour daxmarebazea rogorc warumatebeli. ganviTarebis transferi mxolod misi gamocxadebuli mizania, maSin
damokidebuli. faqtiurad palestinuri saxelmwifo Canacvlebulia ramdenime mowinaaR- rodesac mis arss warmoadgens wamyvani globaluri moTamaSeebis politikuri miznebis
mdege, farulad an Riad teroristuli organizaciebis uxaliso gaerTianebiT, romelTac realizacia ekonomikuri instrumentebis gamoyenebiT. rasakvirvelia, dRevandeli
erTmaneTTan Ria omisagan mxolod erTiani mtris arseboba akavebs. globaluri politikuri realiebidan gamomdinare, am sistemis margi qmedebis koeficienti
aseT warmonaqms principulad ar SeuZlia uzrunvelyos raime saxis socialuri da sakmaod dabalia. amasTan erTad is etyoba sruliad misaRebia am moTamaSeebisaTvis.
uSiSroebis garantiebi mosaxleobisaTvis, romelic yvelaferTan erTad ganicdis (rogorc plus amas, amdeni aTeuli wlis manZilze, rogorc mTlianad globaluri ekonomikuri
minimum) yoveldRiuR abuCad agdebasa da damcirebas, rac nebismieri okupaciuri reJimis integracia, aseve kerZo ekonomikuri daxmarebis procesebi imdenad “gajda” saerTaSoriso
Tanmxlebi movlenaa. Sesabamisad, aq socialuri (da eTnikuri) daZabulobis done Zalze urTierTobebis globalur sistemaSi, rom maTi restruqturizaciis cda efeqturobis
maRalia — e.i. arsebobs is garemo, romelic masobrivad ubiZgebs adamianebs (gansakuTrebiT gazrdis mizniT, Zalian mtkivneuli iqneba rogorc daxmarebis mimRebebisaTvis, aseve
axalgazrdebs) terorizmisaken. donorebisTvisac.
ZalTa obieqturi uTanabroba israelsa da palestinas Soris imdenad didia, rom terori 3.4. globaluri ekonomikuri transferis mTlianad SedarebiT naklebad warmatebuli
palestinelebis erTaderTi politikuri argumentia, romelzec israelis mxare reagirebas procesis fonze, arsebobs rigi qveynebisa, romlebmac moaxerxes ganviTarebul msoflioze
axdens. faqtobrivad, “rasac sionisti eqstremistebi akeTebdnen Tavis droze ekonomikuri damokidebulebis daZleva da aSkarad umizneben msoflios wamyvani qveynebis
britanelebis palestinidan gansadevnad, palestineli eqstremistebi Cadian ebraelebis rigebs. es exeba pirvel rigSi, e.w. aziur vefxvebs (samxreTi korea, singapuri, taivani,
mimarT”.143 honkongi), gansakuTrebiT 1990-iani wlebidan moyolebili — CineTs, da agreTve malaizias.
imis gaTvaliswinebiT, rom israelis jari da uSiSroebis samsaxurebi dResdReobiT faqtiurad, rogorc vxedavT, laparakia msoflios Zalian SezRudul regionze, xolo aq
yvelaze efeqturia dedamiwaze, teraqtebi israels minimalur UuSualo zians ayeneben. CamoTvlili 6 qveynidan 3 ase Tu ise CineTia, singapuris mosaxleobis udidesi umetesoba
magram xangrZlivi drois ganmavlobaSi teroristuli aqtiurobis mizanmimarTuli, Cinelebi arian, xolo malaiziisa - yvelaze ganviTarebuli umciresoba.
sistematuri gamoyeneba mkveTrad zrdis mis efeqturobas. yvelgan am qveynebSi (igive koreisa da musulmanuri malaiziis CaTvliT) mosaxleobaze
rac dro gadis, palestinuli terorizmi, okupirebuli teritoriebis Zalismieri udides gavlenas axdens konfuciuri tradiciebi, romlebic moiTxovs yvelasagan
kontroli da amasTan dakavSirebuli msxverpli da socialuri daZabuloba israelisaTbis Sromismoyvareobas, disciplinas, swavlis pativiscemasa da xelisuflebisadmi upirobo
sul ufro naklebad misaRebi da mosaTmeni xdeba. damorCilebas.
Sedegad, daaxloebiT 1990-iani wlebis meore naxevridan, Tavi iCina movlenam, romelsac garda amisa, am qveynebis umetesoba mizandasaxulad atarebda da atarebs sakuTar
SeiZleba “kolonializmis sindromi” davarqvaT. ekonomikur politikas, romelic Zalian naklebad emTxveva msoflio bankisa da savaluto
palestinuri teritoriebis okupaciisa, da gansakuTrebiT iq arsebuli ebrauli fondis rekomendaciebs, Tumca maTgan sesxebs didi siamovnebiT iRebs. miuxedavad imisa,
dasaxlebebis uSiSroebisa da sasicocxlo moTxovnilebebis uzrunvelsayofad gaweuli rom dasavleli ekonomistebis nawili naTlavs maT mier gatarebul reformebs rogorc
xarjebi (pirvel rigSi socialuri), aRar baTildeba am teritoriebis kontrolidan miRe- liberalurs, realurad saqme gvaqvs saxelmwifos mier marTuli kapitalizmis sxvadasxva
buli mogebiT, romlis gamarTlebac Tugind sionizmis poziciebidan iqneboda SesaZ- variaciebTan.
lebeli. igive honkongis ekonomikuri aRorZineba praqtikulad britanuli koloniuri
faqtiurad israeli daRala am okupaciam, romelic ZiriTadad emsaxureba misi administraciis “specialuri proeqtis” warmatebuli realizaciis Sedegia; samxreTi
mosaxleobis yvelaze eqstremistuli umciresobis miswrafebebs, romelic moiTxovs am koreis realuri ekonomikuri ganviTareba moxda im wlebSi, rodesac erTmaneTs cvlidnen
teritoriebis de iure Tu de faqto aneqsias.144 meoce saukunis istoriaSi erT-erTi yvelaze ulmobeli diqtatoruli reJimebi; taivanze
israels saswrafod sWirdeba arabebTan daSoriSoreba, agreTve, elementaruli demog- 1940-ian wlebSi jer kidev kontinentur CineTSi arCeuli parlamenti mxolod 1990-iani
rafiuli faqtorebis gaTvaliswinebiT. okupirebuli teritoriebis mosaxleobis zrdis wlebis dasawyisSi gadairCies, Tanac imitom, rom misi wevrebis umetesoba ubralod siberiT
tempi 1.5-jer aRemateba israelisas, m.S. palestineli qalebis fertilurobis maCvenebeli gardaicvala.
orjer ufro maRalia, vidre israelSi mcxovrebebis (sadac maRali fertilurobiT isev
adgilobrivi arabebi gamoirCevian). israelis ebrauli mosaxleoba ZiriTadad garedan rogorc Cans, globalizaciis dRevandel etapze ganviTarebis transferis yvelaze
Camosaxlebuli migrantebis xarjze izrdeboda, magram aseTi migrantebis ukanaskneli warmatebul magaliTs mainc samxreTi korea gviCvenebs. aseve warmatebuli iaponiis
mniSvnelovani wyaro yofili sabWoTa respublikebis saxiT jer kidev 1990-ian wlebSi transformacia ZiriTadad pirvel msoflio omamde ganxorcielda, xolo taivanisa da
82 71
bevri qveyanis mSp-Si oficialuri ucxouri daxmarebis wili imdenad didia, rom raRac amoiwura.
ekonomikur (Tu humanitarul) simaxinjes ufro waagavs. 2003 wels kongos demokratiuli cnobili ebraeli moRvawe, “niu-iork Taimsis” mimomxilveli Tomas fridmani jer kidev
respublikis mSp-s 95%! formirdeboda daxmarebis xarjze — gasagebia qveyana jer kidev 2002 wels werda — “daSoriSorebis gareSe 2010 wlisaTvis israelsa da okupirebul
faqtiurad mravalwliani omis pirobebSi arsebobda, magram mainc. teritoriebze icxovrebs meti arabi, vidre ebraeli. aseT pirobebSi israels eqneba sami
imave wels msoflios kidev 33 qveyanaSi daxmarebis wili mSp-s 10%-s aRemateboda, m.S. arCevani: israelelebi gaakontroleben mTel am teritorias afarTeidis saSualebiT, an
monRoleTSi, nikaraguaSi, eTiopiaSi, mavritaniasa da ruandaSi daaxloebiT mexuTeds, gaakontroleben mas palestinelebis gandevniT, an mianiWeben palestinelebs xmis uflebas,
palestinis avtonomiaSi 29%-s, aRmosavleT timorSi, eriTreaSi, burundiSi, siera leoneSi ris Semdegac ebrauli saxelmwifo aRar iarsebebs. rogorc ar unda ganviTardes movlenebi,
daaxloebiT 2/5. es niSnavs israelis, rogorc ebrauli demokratiis aRsasruls”.145
aqedan gamomdinare, grZelvadian perspeqtivaSi am konfliqtis gagrZeleba awyobT
palestinel arabebs. etyoba amitom maTi xelmZRvaneloba mravali wlis manZilze axerxebs
2005 wels iseTma avtoritetulma globalurma arasamTavrobo organizaciebma, israelTan realur dialogze uaris Tqmas. mas mSvenivrad esmis, rom dro palestinelebze
rogorebicaa Action Aid da Oxfam gamoaqveynes specialuri moxseneba, romelSic muSaobs.
mouwodebdnen politikurad saxelgatexili saerTaSoriso daxmarebis sistemis rogorc Cans, palestinis xelmZRvanelebisaTvis misaRebia is msxverpli, romelsac
reformisaken.127 isini amtkicebdnen, rom saerTaSoriso daxmarebis 40% miemarTeboda ganicdis adgilobrivi mosaxleoba teraqtebis sapasuxod israelis mier Catarebuli
donori qveynebis zedmetad Zvirad Rirebuli saqonlisa da momsaxurebis SesaZenad. aSS da sadamsjelo operaciebis Sedegad (yvelaze warmatebuli teroristuli aqtiurobis
italia mainc yvelaze xSirad mimarTavdnen fondebis e.w. ukusvlas (round-tripping) da periodis drosac ki erT daRupul ebraelze daaxloebiT sami arabi modis). samagierod es
xarjavdnen gamoyofili Tanxebis aranakleb 70%-sa sakuTar kompaniebsa da msxverpli uzomod zrdis arabebis siZulvils israelis mimarT da axdens maT
konsultantebze. Sedegad mTlianad msoflioSi Tanxebis mxolod 1/5 aRwevda im konsolidacias sxvadasxva juris adgilobrivi teroristuli organizaciebis garSemo.
adamianebamde, romelTaTvisac is formalurad iyo gamoyofili. Action Aid-s damoukidebeli
Sefasebis Tanaxmad aSS-sa da safrangeTis SemTxvevaSi daxmarebis 90% “moCvenebiTia”. saerTaSoriso Tanamegobroba, romelic dRes aq aSS-s, evrogaerTianebis, ruseTisa da
mTlianad ki mdidari qveynebi aseTi “moCvenebiTi daxmarebis” formalurad gaRebuli gaeros saxiTaa warmodgenili, am konfliqtis mogvarebaSi veraviTar konstruqciul rols
Tanxidan daqviTvis Semdeg ganviTarebadi qveynebis daxmarebaze xarjavdnen maTi mSS-s ver TamaSobs. mis Carevas ar mohyva konfliqtis mogvarebis raime realisturi gegma,
mxolod 0.1%, xolo G-7-s qveynebi mxolod 0.07%-s nacvlad deklarirebuli 0.25%-sa.128 romelic SesaZlebelia israels awyobdes, man ver/an ar moaxdina raime efeqturi dawola
am daxmarebis procedurebi da pirobebi iseTia, rom isini xSirad Zirs uTxrian im mwir mowinaaRmdege mxareebze im mizniT, rom moegvarebinaT konfliqti im pirobebiT, romelic
adgilobriv SesaZleblobebsac ki, romlebic daxmarebis mimReb qveynebSi arsebobs anda SesaZlebelia am sazogadoebas awyobdes.146
saerTaSoriso donorebi Tavis saqmianobaSi saerTod gverds uvlian am qveynebSi arsebul
ganawilebis qselebsa Tu sawarmoo simZlavreebs. aSkaraa, rom donorebs ufro adardebT
sakuTari warmateba da Tavis warmoCena, vidre daxmarebis mimRebi qveynebis realuri amave dros, realurad, mxolod israels SeuZlia (da saswrafod sWirdeba), Tugind
ganviTarebis problemebi. Zalismieri gziT, am konfliqtis sabolood mogvareba Tu ara, sxva, “ufro mosaTmen”
agreTve, yuraTsaRebia saerTaSoriso ganviTarebis daxmarebis sistemaSi korufciis xarisxSi misi gadayvana (miT umetes Tu mas mxars aSS aubams). Tumca ukanasknel dromde, arc
problemac. mis seriozulobaze metyvelebs Tugind is faqti, rom 2005 wels aSS-s senatma palestinelebTan daSoriSorebis realuri gegma, arc mainc da mainc amis survili, arc
miiRo specialuri sakanonmdeblo aqti, romelic mimarTulia saerTaSoriso donor aseTi nabijis aucileblobis Segneba TviT israels gaaCnda.
organizaciebSi korufciis monitoringze. igive azrs iziarebda 2004 wlis bolos mxolod 2005 wels israelis maSindelma premier-ministrma ariel Saronma, miuxedavad
evrogaerTainebis antikorufciuli organizacia OLAF-i, romelic Tavis wliur angariSSi udidesi winaaRmdegobisa, moaxdina ebraelTa dasaxlebebis Zalismieri evakuacia Razis
werda, rom ganviTarebadi qveynebis daxmareba gaxda “kompleqsuri da kargad organizebuli seqtoridan, sadac 1 300 aTasi arabiT garSemortymuli, cxovrobda 8.5 aTasi ebraeli, da
TaRliTobis msxverpli”, rodesac daxmarebisaTvis gamoyofili fondebis didi (calkeul md. iordanis dasavleTi napiris nawilidan. 2006 wlis dasawyisSi premier-ministrma equd
SemTxvevebSi udidesi) nawili miemarTeba kerZo anda danaSaulebrivi gamorCenisaTvis.129 olmertma, agreTve, dagegma aseTi dasaxlebebis umetesi nawilis gayvana iudeidan da
magaliTisaTvis moyvanilia evrogaerTianebis mier dafinansebuli 50 adgilobrivi wylis samariidan. Tumca Zneli saTqmelia, ramdenad Sors wava israeli am mimarTulebiT.
momaragebis sistemis gaumjobesebis proeqti paragvaiSi, sadac fondebis 90% iyo 2005 wels, 2006 wlis dasawyisSi, israelisa da palestinelebis urTierTobaSi stra-
mimarTuli fondSi, romelsac am proeqtTan araferi saerTo ar gaaCnda. tegiuli gardatexa moxda. rogorc ar unda ganviTardes movlenebi SemdgomSi, israeli
Sedegad raime mkafiod gamoxatuli urTierTdamokidebuleba ganviTarebis daxmarebis iZulebuli gaxda calmxriv daTmobebze wasuliyo, gamoecxadebina palestinelebTan
saxeobasa da moculobas, erTi mxriv, da ama Tu im konkretuli qveynis ganviTarebis uSualo Sexebis zonis mkveTri Semcirebis, misTvis perspeqtivaSi ufro usafrTxo
procesis warmatebas Soris Zneli SesamCnevia. bevri specialisti miiCnevs, rom aseTi teritoriuli konfiguraciis Ziebis survili.
damokidebuleba saerTod ar arsebobs. ase rom ar iyos, igive nikaragua Tu palestinis israeli am nabijis gadadgmaze aiZula faqtorebis mTelma kompleqsma, romelTa nawilic
avtonomia, romlebic erT-erT yvelaze did daxmarebas iReben (rogorc sesxebis, aseve zemoT iyo aRwerili. am faqtorebSi terorizms erT-erTi, Tumca mniSvnelovani adgili
grantebis saxiT) msoflioSi, yvelaze warmatebul ganviTarebis transferis magaliTebs ukavia. amave dros palestinelebis gadmosaxedidan swored terorizmia is argumenti,
unda gviCvenebdnen, im dros rodesac realuri situacia sruliad sawinaaRmdegoa. romelsac maTTvis warmateba moaqvs israelTan urTierTobaSi. aman maT (da ara marto maT)
palestinis avtonomia saerTod uaRresad korumpirebuli, araqmediTunariani SeiZleba Seuqmnas iluzia, rom terorizmis gamoyeneba politikur urTierTobebSi
warmonaqmnia, romlic saxelmwifo meqanizmis funqcionireba mTlianad ucxour (lokalur doneze mainc) gamarTlebulia misi efeqturobis TvalsazrisiT. miT umetes, rom
daxmarebazea damokidebuli, xolo nikaragua im 17 uRaribesi qveynis ricxvSia, romlis konkretul SemTxveva 1-Si aRwerili piramiduli sazogadoebrivi urTierTobis modelidan
valebis Camowerasac msoflio finansuri organizaciebi apireben. gamomdinare, es winaaRmdegobaSi ar modis am urTierTobebis organizaciis moTxov-
gansakuTrebiT SeerTebuli StatebisaTvis, ganviTarebadi qveynebis daxmareba, ama Tu im nilebebTan.
saxiT (uSualod Tu saerTaSoriso safinanso institutebis meSveobiT), ZiriTadad sagareo saerTaSoriso terorizmi. sazogadod, e.w. saerTaSoriso terorizmis gamoCenas ukav-
politikis gagrZelebaa, mxolod sxva meTodebiT. ramdenad moitans maT mier gacemuli Sireben 2001 wlis 11 seqtembris cnobil movlenebs, rodesac arabi (ZiriTadad saudis
fuli realur ekonomikur cvlilebas ama Tu im qveyanaSi, principuli mniSvneloba ara aqvs. arabeli) fanqris saTleli gamosawev piriani danebiT SeiaraRebulma teroristebis mcire
mTavaria aseTi qveynebis mmarTveli reJimebi loialurebi iyvnen aSS-s mimarT. es jgufma moaxerxa sami samgzavro TviTmfrinavis motaceba da maTi mimarTva niu-iorkis
gansakuTrebiT exeba iseT “sust” qveynebs, romlebic potenciurad SesaZlebelia aSS-s yvelaze maRal, msoflio savaWro centris “tyup” caTambjenebsa da pentagonis Senobaze
erovnuli usafrTxoebisaTvis saSiSroebas warmoadgendnen, Tugind imitom, rom maTi vaSingtonSi.147 am dros mxolod niu-iorkSi 3173 adamiani daiRupa.
teritoria da resursebi sxvadasxva juris teroristebma SesaZlebelia TavianTi am teraqtis uSualo gavlena saerTaSoriso sazogadoebaze mTlianad, da amerikulze
miznebisaTvis gamoiyenon.130 pirvel rigSi, imdenad Zlieri iyo, rom xSirad laparakoben msoflioze 9/11-mde da mis

70 83
Semdeg. sinamdvileSi es ar iyo arc pirveli teroristuli aqti, ganxorcielebuli aSS-s bevri qveynisaTvis zemoT aRwerili tipis urTierTobas friad negatiuri, damatebiTi
teritoriaze islamistebis mier, arc pirveli mizanmimarTuli aqti uSualod amerikuli Sedegi moaqvs. laparakia procesze, romelic principSi analogiuria cnobili holandiuri
interesebis winaaRmdeg msoflioSi. senisa. es “seni” warmoadgens ekonomikur fenomens, dakavSirebuls romelime qveyanaSi didi
amerikelebma sakmaod bevri gaakeTes imisaTvis, rom gamoewviaT eqstremisti raodenobiT iseTi bunebrivi resursis aRmoCenasTan, romelic Zalian fasobs msoflio
islamistebis siZulvili. mxolod is, rom aSS aTwleulebis manZilze faqtiurad gamodis bazarze (dRes es gansakuTrebiT navTobi da bunebrivi airia). es ubralod ukargavs aseT
israelis usafrTxoebisa da arsebobis garantad, iyo iranis Sahis reJimis yvelaze aqtiuri qveyanas ganviTarebis stimuls da msoflios wamyvan ekonomikebSic ki
mokavSire, daafuZna samxedro bazebi arabuli qveynebis teritoriaze, sakmaris sababs deindustrializacias iwvevs. aseTi ram daemarTa holandis 1960-ian wlebSi, rodesac iq
iZleoda imisaTvis, rom eqstremistebs maT winaaRmdeg emoqmedaT. didi raodenobiT bunebrivi airi aRmoaCines, iseTive procesi mimdinareobs Cvens Tvalwin
n. fergusonis azriT, teroristebis Semobruneba amerikis, rogorc maTi aqtiurobis ruseTSi.
obieqtisaken, moxda 1983 wlis aprilSi, rodesac ganxorcielda Tavdasxma aSS-is saelCoze Zalian bevri ganviTarebadi, gansakuTrebiT uRaribesi qveynebisaTvis, miT umetes, Tu
beiruTSi (libani) — msxverpli 63 adamiani.148 am teroristul aqts mohyva amerikeli maT susti, korumpirebuli mTavrobebi hyavT, ucxouri sesxebi Tu grantebi faqtiurad
sazRvao fexosnebis yazarmebis afeTqeba imave wels iqve beiruTSi (241 daRupuli). amis igive rols asruleben, rogorc bunebrivi resursebi. ra saWiroa am fulis realurad
Semdgomi mxolod msxvili teroristuli aqtebi amerikelebis winaaRmdeg moiTvlis — igive Cadeba sabazro ekonomikur gardaqmnebsa da demokratizaciaSi, Tu daxmareba mainc
msoflio savaWro centris afeTqebas 1993 wels, yazarmebis afeTqebas saudis arabeTSi 1996 gagrZeldeba, miuxedavad yvelafrisa. rasakvirvelia, es fuli imaTTan, visTvisac es wesiT
wels, aSS-is saelCoebze Tavdasxmebs keniasa da tanzaniaSi 1998 wels da bolos — Tavdasxmas da rigiT gamoiyofa — Rarib mosaxleobasTan, TiTqmis ar midis, samagierod korumpirebul
saeskadro naRmosan “koulze” adenSi (iemeni) 2000 wels. elitas amdidrebs.

sakvirveli am situaciaSi aris ara is, rom 9/11-s saerTod moxda, aramed is, rom aSS
administracia faqtiurad ar reagirebda maTi interesebis winaaRmdeg mimarTul yvela aseTi situacia advilad asaxsnelia orive dawesebulebis funqcionirebis politikuri
zemoT CamoTvlil teroristul aqtze. isic ki, rom teroristebs advilad SeeZloT motivirebulobis TvalsazrisiT. rasakvirvelia, rogorc msoflio bankisa da savaluto
samgzavro TviTmfrinavis iaraRad gamoyeneba, mravali wlis win mxatvrul literaturaSi fondis, aseve wamyvani ganviTarebuli qveynebis xelmZRvanelobas mSvenivrad esmis, rom
iyo aRwerili.149 sakvirvelia, agreTve, rom amerikis specsamsaxurebs saerTod gamorCaT am iseTi rTuli procesis marTva, rogorc dedamiwis saxelmwifoTa daaxloebiT 5/6-s
teroristuli aqtis momzadeba, Tumca axalgazrda saudelebi, romlebic SeerTebul mierTebaa im ekonomikur sivrcesTan, romelic darCenilma 1/6-ma Tavisi interesebidan
StatebSi safren skolebSi reaqtiuli TviTmfrinavis mxolod uSualod frenis dros gamomdinare Seqmna, praqtikulad SeuZlebelia.
marTvas swavlobdnen, magram ara mis daSvebas, aSkarad maTi TvalTaxedvis areSi unda maT aseve mSvenivrad esmiT, rom Zalian bevri ganviTarebadi (gansakuTrebiT afrikuli)
moxvedriliyvnen. saxelmwifoebisaTvis realuri sabazro reformebis gatareba principulad gadauWreli
amocanaa. aq es daaxloebiT iseTive procesis Tanafardia, romelsac cxonebul sabWoTa
kavSirSi uwodebdnen “строительство социализма минуя стадию капиталистического развития”.
garda amisa, amerikelebi, da maTi mibaZviT mTeli msoflio, saerTaSoriso terorizmis
organizaciasa da ganxorcielebas abraleben e.w. alqaedas teroristul dajgufebas, formalurad ganviTarebadi ekonomikebis dafinansebis erT-erT mTavar wyaros
romelsac xelmZRvanelobs usama bin ladeni Tavisi samalavidan avRaneT-pakistanis warmoadgens e.w. oficialuri ganviTarebis daxmareba. mas gaiRebs msoflios 22 yvelaze
sazRvarze. Sesabamisad isini am tipis terorizmTan brZolas udgebian standartuli, mdidari qveyana, romlebic ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis
mravali wlis ganmavlobaSi nacadi meTodebiT.150 ganviTarebis daxmarebis komitetSi arian gaerTianebulebi.125
sinamdvileSi saxeli alqaeda moigona aSS-s gamoZiebis federalurma biurom 1998 wels Tavis maqsimums am daxmarebam etyoba Soreul 1960-65 wlebSi miaRwia, rodesac is donori
aRmosavleT afrikaSi amerikis saelCoebis afeTqebis mokvlevis procesSi. man is Searqva qveynebis mTliani Sida Semosavlis (mSS) 0.48%-s aRwevda. miuxedavad imisa, rom jer kidev
teroristebis sakmaod sustad organizebul jgufs, romlebic usama bin ladenis garSemo 1970 wels am qveynebma ikisres valdebuleba aseTi daxmarebis saxiT gamoeyoT maTi mSS
ikribebodnen. miuxedavad imisa, rom raRaca saxiT es organizacia mainc Sedga, is arasodes aranaklebi 0.7%-sa, is ganuwyvetliv mcirdeboda. 1990 wels is Seadgenda 0.34%. amis Semdeg,
ar yofila saerTaSoriso teroristuli qseli, rogorc es sazogadod aris miCneuli. savaraudod sabWoTa kavSiris daSliT gamowveuli eiforiis fonze, es daxmareba mkveTrad
principSi, is ufro Soulobda dafinansebas mravalricxovani ukve arsebuli, daeca 0.22%-mde 2001 wels. montereiSi Semdgar ganviTarebis dafinasebisadmi miZRvnil
damoukidebeli teroristuli organizaciebisaTvis, amyarebda kontaqtebs maT Soris, gaeros konfrenciaze 2002 wels CaiTvala, rom es moculoba arasakmarisia ganviTarebadi
uwevda konsultaciebs da a.S.151 qveynebisadmi efeqturi daxmarebis gasawevad. amitom komitetis wevrebma aiRes
aSS-s mier avRaneTSi Catarebulma kontrteroristulma operaciebma principSi Ziri valdebuleba 2006 wlisaTvis daxmarebaze mimarTuli mSS-s wili 0.29%-mde gaezardaT.
gamouTxara alqaedas iqaur struqturebs, magram saerTaSoriso islamuri teroristuli 2005 wels aseTi daxmarebis saxiT gaica 106.5 miliardi dolari, rac Tavisi absoluturi
moZraoba mas Semdeg ara mxolod ar Cacxra, piriqiT, bevrad ufro aqtiuri gaxda. aq moculobiT yvelaze didi daxmarebaa, odesme gacemuli. magram am daxmarebis sakmaod didi
faqtiurad saqme gvaqvs radikalur saerTaSoriso ideologiasTan, romelsac iziareben nawili movida erayisa da nigeriis — potenciurad msoflios erT-erTi umdidresi qveynebis
mravalricxovani organizaciebi da pirovnebebi islamur samyaroSi (gansakuTrebiT arabul (navTobis xarjze) valebis Camoweraze (erays Camoewera 14 miliardi, xolo nigerias 5
qveynebSi). isini naklebad arian dakavSirebuli bin ladenTan, magram iziareben mis ideebsa miliardi dolari). amave dros, msoflios 17 uRaribes qveyanas mxolod upirebdnen 37
da brZolis meTodebs. israelis dazverva maT amitom “saerTaSoriso jihads” uwodebs miliardis Camoweras, Tanac mravalwliani molaparakebis Semdeg. garda amisa damatebiTi
alqaedas nacvlad.152 2.2 miliardi dolari gamoiyo 2004 wlis dekembris indoeTis okeanes cunamiT
yvelaze problemuri am teroristul moZraobasTan mimarTebaSi isaa, rom misi arsebobis dazaralebuli qveynebis dasaxmareblad, rac wesiT da rigiT rogorc ganviTarebis
mizezebi sakmaod arasworadaa gaazrebuli, rogorc samTavrobo, ise eqspertebis doneze. daxmareba saerTod ar unda aRricxuliyo.126
iTleba, rom islamistebi ZiriTadad cdiloben moigerion dasavleTis is agresia, romelic imis gamo, rom es daxmareba politikurad Zlieraa motivirebuli, yvelaze didi
daiwyo jer kidev jvarosnuli laSqrobebisa da kolonializmis dros da romelic raodenobiT is miemarTa eraySi — 2.3 miliardi dolari, pakistanSi — 2-dan 3 miliardamde da
mimarTulia islamis danawevrebisa da damcirebisken. avRaneTSi — 1.5 miliardi. Zalian didi raodenobiT miemarTeba es daxmareba, agreTve sub-
aseTi midgoma sakmaod amartivebs situacias da damajereblad ver xsnis imas, ratom saharis afrikis qveynebSi, romlebzec 2003 wels misi saerTo moculobis TiTqmis mesamedi
swiravs aTasobiT adamiani Tavs yoveldRiur daundobel brZolaSi. sionistebis, amerikeli modioda. fulis es raodenoba am regionisaTvis udris misi mTliani kapitalis formirebis
imperialistebisa Tu mTlianad antiislamuri dasavleTisadmi siZulvili ar warmoadgens 32%-s, maSin rodesac mTlianad ganviTarebadi qveynebisaTvis is mxolod 4.4%-ia, anda mSp-s
sakmaris motivacias im winaaRmdegobisa, romelsac ganviTarebuli msoflio islamur TiTqmis mexuTeds udris. uzarmazari daxmareba miemarTeboda, agreTve, palestinis
samyaroSi gadaeyara. avtonomiaSi, romelsac rogorc sCans aseTi daxmarebis gareSe funqcionireba saerTod ar
sinamdvile bevrad ufro rTulia. saqme gvaqvs islamis, rogorc religiuri sistemis, da SeuZlia.

84 69
Sedegad, arsebobs farTod gavrcelebuli warmodgena imis Taobaze, rom orive es masze agebuli civilizaciis sistemur krizisTan, romlis erT-erTi, Tanac ara mTavari
organizacia, daxmarebis nacvlad, realurad msesxebel qveynebs zians ayenebs, magaliTad gamoxatuleba, terorizmia. sayuradReboa, rom islami, igive qristianobisagan
iseT SemTxvevebSi, rodesac aZalebs privatizaciis programebis gatarebas, romlebic gansxvavebiT, ufro guldasmiT akontrolebs misi mimdevrebis socialur cxovrebas
saboloo jamSi amdidreben erT muWa yaCaRebs, anda atarebinebs kapitalebis bazris dawyebuli ojaxidan, damTavrebuli mTlianad sazogadoebiT. Tavis droze aman
liberalizacias iqamde, sanam maTi finansuri seqtori daiwyebdes efeqturad mniSvnelovani da dadebiTi roli iTamaSa Tanamedrove islamuri civilizaciis
funqcionirebas.123 CamoyalibebaSi.
aseTi zianis momtani politikis tipur magaliTad SesaZlebelia moviyvanoT igive
bolivia, sadac aSS da saerTaSoriso finansuri institutebis dawolis Sedegad 1990-ian islamis sistemuri krizisi daemTxva musulmanur qveynebSi demografiul afeTqebas,
wlebSi gatarda yovlismomcveli neoliberaluri reformebi. qveyanaSi privatizebuli iqna tradiciuli agraruli sazogadoebis moSlas, mosaxleobis masobriv migracias qalaqad, am
praqtikulad yvela met-naklebad faseuli aqtivi, m.S. mTlianad gazisa da navTobis, samTo- masebis mier moqmedebis tradiciuli orientirebis dakargvas, mis marginalizaciasa da
mompovebeli, energetikuli, satransporo da sakomunikacio seqtorebi. Sedegi — lumpenizacias. tradiciuli islami im uamrav problemas, romelsac es xalxi gadaeyara,
mosaxleobis masobrivi gaRatakeba, qveynidan kapitalis masobrivi gadineba. qveynis damajerebel pasuxs ver scems. amitom mis adgils ikavebs fundamentalizmi rogorc im
saSualo klasi misi mosaxleobis 27%-dan 7%-mde daeca. bolivia gadaiqca samxreTi adamianebis guldaujeroblobis gamoxatva, romlebmac religiis dakargva daiwyes.153
amerikis uRaribes qveyanad da es maSin, rodesac mas ekuTvnis kontinentis gazis sididiT fundamentalizmi erTaderTi ideologiaa, romlis aRqmac am lumpenebs SeuZliaT,
meore maragi, kalis pirveli, xolo cinkis — mesame. 2003 wlis TebervalSi qveyanaSi daiwyo radganac is iZleva advilad aRsaqmel pasuxebs rTul kiTxvebze.154 ras eubneba islamuri
is, rasac iq “muSur-glexur revolucias” uwodeben. am moZraobis yvelaze cnobili fundamentalizmi Tavis mimdevrebs? — gavyaroT urjuloebi, CamovagdoT dasavleTis
punqtebi iyo — gazis mrewvelobis nacionalizacia imisaTvis, rom misi Semosavlebi laqia xelisuflebi, CavacvaT qalebs hijabi, davsvaT saxlSi — aCinon bavSvebi, gaviyoT
gadanawildes mosaxleobis Raribi da saSualo fenebis sasargeblod da aSS-s mier navTobis fuli; Cven, namdvilma musulmanebma, vmarToT Cveni qveynebi da yvelaferi kargad
iniciirebuli programis — “bananebi kokis magivrad” daxurva. kokis, narkotikuri iqneba. amas tradiciulad emateba konteqstidan amoglejili ramdenime gamoTqma
nivTierebis kokainis nedleulis, moyvana uzrunvelyofs adgilobrivi glexuri yuranidan. esaa da es. magram dabneuli, marginalizirebuli, xSirad gaunaTlebeli
meurneobis minimalur Semosavals mainc, maSin rodesac xilisa da bostneulis warmoeba adamianisaTvis es sakmarisia. igive bolSevikebma Tavisi mimdevrebi (ZiriTadad aseTive
uzrunvelyofs saarsebo minimumis mxolod 10-20%-s. pirveli 1200 glexuri ojaxi, lumpenebi) aseTive donis demagogiiT aiyolies.
romelmac miiRo monawileoba am programaSi, ubralod gadaSenda da yvela danarCens auwya,
Tu ra elodebodaT tradiciul kulturaze xelis aRebis SemTxvevaSi.
ori wlis areulobis Semdeg, 2005 wlis dekemberSi, sayovelTao arCevnebis Sedegad problema isaa, rom meSvide saukunis Semdeg, rodesac islami daarsda, misi reformireba
qveyanis saTaveSi movida memarcxene prezidenti, romelmac Riad gamoacxada kursi ar momxdara. amis Sedegad mravalricxovani qveynebi, sadac islami oficialuri religiaa,
ekonomikis nacionalizaciasa da kokis warmoebis legalizaciaze. amasTan dakavSirebiT da misi aseul milionobiT mimdevari, xSirad cdiloben yoveldRiur cxovrebaSi sityva-
yuradsaRebia is garemoeba, rom 21-e saukunis dasawyisidan laTinuri amerika sagrZnoblad sityviT mibaZon imas, rac yuranSi Caiwera 14 saukunis win. yuranis im mcnebaTa didi
memarcxene gaxda. boliviamde memarcxene reJimebi movidnen saTaveSi venesuelaSi, umetesoba, romlebic aregulirebs musulmanis yoveldRiur cxovrebas, e.w. ganviTarebul
braziliaSi, argentinaSi, urugvaiSi. boliviis analogiurma masobrivma moZraobam daamxo msoflios mainc barbarosulad miaCnia. magaliTad, xelis mtevnis mokveTa qurdobisaTvis
neoliberaluri reJimi ekvadorSi. yvela am SemTxvevaSi adgilobrivi mosaxleobis an sajarod qvebiT Caqolva ojaxuri RalatisaTvis, an sajarod Tavis mokveTa da Aa.S. bolos
imedgacrueba saerTaSoriso finansuri institutebis mier marTuli neoliberaluri da bolos, islami arTmevs adamianis statuss da gamoTiSavs sazogadoebrivi cxovrebidan
ekonomikuri reformebiT gamarcxenebis procesis erT-erTi wamyvani, Tu ara gadamwyveti mosaxleobis naxevars — qalebs.155
faqtori iyo. dRevandel globalizebul msoflioSi meSvide saukunis adaTebiT cxovrebis mcdeloba
amave dros, orive organizacia saocar ususurobas iCens im qveynebTan mimarTebaSi, ubralod ar aZlevs islamur qveynebs modernizaciis saSualebas — gansakuTrebiT
romlebic ver arsuleben sesxis pirobebs. aseTi SemTxvebi uamravia da yovelTvis xdeba socialur da kulturul sferoebSi, Tavi rom davaneboT ekonomikas. faqtiurad arsebobs
xelSekrulebis pirobebis gadaxedva da Tanxebis Caricxvis gagrZeleba. es gansakuTrebiT orad-ori gamonaklisi SedarebiT warmatebuli modernizaciisa islamur samyaroSi —
exeba uRaribes qveynebs, romelTac didZali vali aqvT dagrovebuli — maT ubralod TurqeTi da malaizia. TiTqmis yvela danarCen SemTxvevaSi islamuri saxelmwifoebi sakmaod
isevdaisev aZleven sesxs, miuxedavad imisa, rogor asruleben isini xelSekrulebis Sors CamorCebian Tavis mezoblebs globalur konkurenciaSi.
pirobebs. dRes islami dgas gardauvali reformebis winaSe, raTa warmatebiT Seagebos Tavisi
mrevli globalizaciis epoqis gamowvevebs. TavisTavad amaSi araferi arnaxuli an
miuRwevadi ar aris. igive procesi gaiara qristianobam reformaciis procesSi. gansxvaveba
2006 wlis martSi msoflio banki principulad daTanxmda Camoewera 37 miliardi aSS
isaa, rom qristianuli (am SemTxvevaSi protestantul-qristianuli) reforma gamowveuli
dolaris odenobis vali romelic misTvis msoflios 17 uRaribes qveyanas mmarTebda. es
iyo maSindeli sazogadoebrivi ganviTarebis Sinagani logikiT. islamis SemTxvevaSi, man
qveynebia — benini, bolivia, burkina faso, eTiopia, gana, gaiana, hondurasi, madagaskari,
mozambiki, nikaragua, nigeri, mali, ruanda, senegali, tanzania, uganda da zambia.124
unda ganicados reforma, raTa Seewyos TamaSis wesebs, romlebic misma konkurentma
religiebma — qristianobam da iudaizmma daaweses, an dajabnos isini, Tu SesZlebs. amasTan
erTad qristianobas SeeZlo daeTmo reformisaTvis imdeni dro, ramdenic sWirdeboda,
rasakvirvelia, ama Tu im qveyanam SeiZleba ver Seasrulos xelSekruleba imis gamo, rom islams es dro ubralod ar gaaCnia.
misi funqcionirebis pirobebi Seicvala anda imitom, rom mTavrobaSi sxvadasxva fraqciebia zogierTi mkvlevris azriT, saqme gvaqvs srulfasovan civilizaciaTa konfliqtTan,
warmodgenili da “reformatorebi” SesaZloa marTvas CamoaSoron. magram, rogorc sCans, romelSic islamuri mxare iZulebiT aqtiuri moTamaSis rolSi gamodis. es ki ukve
ZiriTadad adgili aqvs Tavisebur “TamaSs” msesxebel mTavrobasa da donorebs Soris, TavisTavad globaluri masStabis da potenciurad SesaZlebelia globalizaciuri
rodesac orive mxarem Tavidanve icis, rom daTqmuli pirobebi ar Sesruldeba, magram movlenaa.
ixtibars ar itexen da Tavi ise moaqvT, viTom yvelaferi Tavisi gziT midis. is, rom islamuri samyaros reaqcia am gardauval cvlilebebze, pirvel rigSi, masobrivi
faqtiurad, bevri qveynis korumpirebul mTavrobebs awyobT am institutebTan aseTi fanatizmisa da terorizmis saxiT gamoixateba, gasakviri ar aris. es sistemis TavdacviTi
tipis urTierToba — rac metia da Seusrulebelia sesxis is pirobebi, romlebzec isini meqanizmis amoqmedebis konkretuli gamovlinebaa. bolos da bolos kaTolikur evropaSi
Tanxmdebian, miT metia maTi SesaZlebloba am sababiT, ise gadaanawilos resursebi, rom maTi reformis wina krizisi masobriv religiur isteriebsa da saRvTo inkviziciis SeqmnaSi
gamoyenebis efeqturoba Semcirdes sazogadoebisaTvis, magram gaizardos mTavrobis gamoixata.
wevrebis piradi gamorCenis TvalsazrisiT. damatebiTi problema isaa, rom qristianuli reformacia uaRresad sisxliani iyo.
danakargi, romelic ganicada evropam religiuri omebis dros, procentulad bevrad
aRemateba imas, rac man msoflio omebis dros ganicada. Tu islamuri reformacia (is
gardauvalia da faqtiurad ukve midis) daaxloebiT igive scenariT ganviTarda, islamuri

68 85
terorizmi iqneba msoflios politikuri peizaJis ganuyofeli nawili Tvalsawier urTierTobaSi.
momavalSi. 3.4. zemoT aRwerili procesis paralelurad xdeba ganviTarebadi qveynebis globalur
ekonomikaSi integraciis procesis marTvis mcdeloba, e.w. globaluri ganviTarebis
islamis, rogorc religiis, da masze dafuZnebuli civilizaciis gardaqmna, warmoadgens politikis farglebSi. rasakvirvelia, Znelia warmovidginoT romeliRaca qveynis
erT-erT uiSviaTes gamonakliss, rodesac SeiZleba damajereblad iTqvas, rom is uSualod mTavrobis analogi globalur dozene, misTvis damaxasiaTebeli maregulirebeli da
gamowveulia globalizaciuri procesebiT. Tumca saqme gvaqvs e.w. globalizaciis sagadasaxado ZalauflebiT. magram globaluri ekonomikuri kontroli raRaca saxiT
gauTvaliswinebel SedegebTan. Tu is yvelaze arasasurveli, sisxliani scenariT maincaa saWiro, Tugind imisaTvis, rom Seamciros msoflio bazris “Cavardnis” riskebi da
ganviTarda, arsebobs Sansi imisa, rom man globalizaciis procesebi ukan Seabrunos; RaribebisaTvis mainc Seqmnas moqmedebis ufro Tanabari pirobebi, vidre maT dRes gaaCniaT.
faqtiurad iTamaSos igive roli, rac pirvelma msoflio omma iTamaSa pirveli gansxvavebiT pirdapiri ucxouri investiciebisagan, romelTac kerZo kapitali
globalizaciis mimarT. axorcielebs, es procesi mTlianad wamyvani ganviTarebuli qveynebis mTavrobebis uSualo
Tu gasaSualebuli kontrolis qveS mimdinareobs da msoflio politikis globalizaciis
procesis ganuyofel (SesaZlebelia wamyvan) nawils warmoadgens.
es procesi spontanuria da naklebad aris damokidebuli im adamianebis neba-survilze, dRes aseTi maregulirebeli meqanizmebis rols TamaSobs msoflios ori wamyvani
romlebic masSi uSualod arian CaTreulebi, an visac es uSualod exeba islamuri samyaros finansuri instituti — saerTaSoriso savaluto fondi da rekonstruqciisa da
gareT. misi gamovlena avtomaturad xdeba nebismier adgilas, sadac ki arsebobs islamuri ganviTarebis saerTaSoriso banki, ufro cnobili rogorc msoflio banki. maTze
da nebismieri sxva faseulobebis sistemebs Soris winaaRmdegobis winapirobebi (realuri mniSvnelovan wiladaa damokidebuli ganviTarebad qveynebSi mimdinare globaluri
Tu moCvenebiTi). integraciisa da sabazro reformebis umetesoba.
aucilebeli ar aris es faseulobaTa sistemebi qristianuli iyos — friad daZabuli da orive es dawesebuleba Seiqmna meore msoflio omis Semdeg rogorc urTierTdaxmarebis
konfliqturia urTierToba musulmanebsa da induistebs Soris igive indoeTSi. meqanizmebi, romelTa gamoyenebac SeeZlo nebismier wevr qveyanas omis Semdgomi
konfliqturia urTierToba ,radikaluri islamis mimdevrebsa da umetesoba musulmanuri rekonstruqciis procesSi. dResdReobiT isini emsaxurebian mxolod ganviTarebad da
qveynebis saero mTavrobebs Soris, islamis sxvadasxva mimarTulebebis mimdevrebs Soris. gardamavali ekonomikis (yofil socialistur) qveynebs, magram rac dro gadis, maTi
is, rac dRes warmodgenilia rogorc [islamuri] saerTaSoriso terorizmi (ZiriTadad qmedebis kanonierebisa da efeqturobis sakiTxi sul ufro met kiTxvas badebs.
ganviTarebuli qveynebis mTavrobebisa da masobrivi informaciis saSualebebis mier), mTavari braldeba, romelsac am organizaciebs uyeneben, isaa, rom isini zedmetad
mxolod SedarebiT mcire, Tumca friad gaxmaurebuli nawilia im ganuwyveteli erevian msesxebeli qveynebis saSinao saqmeebSi da zedmet Zalauflebas floben,
winaaRmdegobis, rac xdeba TviT musulmanur samyaroSi am religiis sxvadasxva gansakuTrebiT SedarebiT patara qveynebTan mimarTebaSi.121 upirvelesad es exeba im
mimarTulebis mimdevrebs, fundamentalistebsa da zomier musulmanebs Soris. pirobebis raodenobasa da moculobas, romelsac es organizaciebi uyeneben ama Tu im
sruliad ar aris aucilebeli islamur terorizms saorganizacio centri, Tu centrebi qveyanas sesxebis gacemis dros.
gaaCndes. is aRmocendeba yvelgan, sadac ki arseboben daCagrulebi musulmanebi (an iseTebi, Tu 1980-ian wlebSi aseTi pirobebis raodenoba daaxloebiT 6-dan 10-mde meryeobda, 1990-
vinc Tavis Tavs daCagrulebad miiCneven), miT umetes, Tu aqve arseboben politikosebi, iani wlebidan moyolebuli is 25-mde gaizarda. Sesabamisaad gaizarda saxelmwifo marTvis
visac maTi marTva SeuZliaT sakuTari merkantiluri miznebis misaRwevad. amitomacaa, rom im sferoebis raodenobac, romelTa gardaqmnas, gaZlirebas Tu ganaxlebas moiTxoven es
zogierTi specialisti islamur terorizmTan brZolas amebis mokvlis mcdelobas adarebs. organizaciebi. Sedegad Zalian xSirad xdeba ama Tu im qveynisaTvis iseTi reformebis Tavze
am arsebas Tavi saerTod ar gaaCnia da ramden nawiladac ar unda daWra is, yoveli moxveva, romlebic politikurad naklebad “mdgradia” da Sesabamisad araefeqturi.
calkeuli nawili sakuTari cxovrebiT iwyebs cxovrebas. orive organizacia Tavis qmedebiT mTlianad damokidebulia anglosaqsonur
neoliberalur ekonomikur ideebze da aZalebs ganviTarebad qveynebs gaataron Sesabamisi
londonSi 2005 wlis ivnisSi moxda teroristuli aqtebi, romlebSic 52 adamiani daiRupa. ekonomikuri politika, miuxedavad imisa, imuSavebs Tu ara is micemuli qveynis konteqstSi.
iq oTxma axalgazrda ingliselma musulmanma eqstremistuli islamisturi propagandis es situacia, agreTve, ukavSirdeba im faqts, rom arsebobs friad SezRuduli nakrebi im
gavleniT CaTvales Tavi valdebulad SebrZolebodnen urjuloebs. romelime islamur ekonomikuri ganviTarebis modelebisa, romlebic maT SeuZliaT sesxebis mimReb qveynebs
dajgufebasTan yovelgvari kavSiris gareSe, internetidan mopovebuli informaciis SesTavazon. msoflio bankma Tavis droze aseTi modelebis raodenoba saerTod xuTamde
safuZvelze maT gaakeTes asafeTqebeli mowyobilobebi, dagegmes da moawyes teraqti. daiyvana, im dros, rodesac naklebad gasagebia, romelma strategiam Tu politikam
yvelaferi es sul 500 girvanqa sterlingi dajda. saiteresoa, rom daaxloebiT imave dros SesaZloa principulad uzRunvelyos ama Tu im qveynis warmatebuli ganviTareba. garda
aseTive teroristuli aqtebis mowyobas apirebda axalgazrdebis meore jgufic, amisa, miukerZoebel damkvirvebels xSirad rCeba warmodgena, rom es organizaciebi Tavze
romlebmac Tavis mizans ver miaRwies rogorc Cans imis gamo, rom maT mier igive internetSi axveven maTi daxmarebis mimReb qveynebs ganviTarebis variantebsa Tu konkretul
mopovebuli informacia asafeTwebeli mowyobilobebis damzadebis Taobaze naklebad meqanizmebs, romlebic cudad muSaoben TviT maTi SemuSavebis adgilebSi ganviTarebul
sando gamodga. qveynebSi, anda es qveynebi maT realizaciaze saerTod uars amboben.
arc erTi es organizacia ar aris neitraluri, miukerZoebeli, miT umetes, apolitikuri.
pirveli zari, romelic islamTan dakavSirebuli [globaluri] krizisis dawyebas saboloo jamSi orive emsaxureba im qveynebis interesebs, romlebic ZiriTadad afinanseben
moaswavebda, gaisma 1979 wels iranSi. maSin aravin mixvda, Tu ram gamoiwvia radikaluri maT saqmianobas e.i. SeerTebuli Statebisa da dasavleTi evropis. yvelafers Tavi rom
islamuri revolucia, Tumca misi forma, intensivoba da Sinaarsi aSkarad ar Seesabameboda davaneboT, msoflio bankis xelmZRvaneli mxolod aSS-s moqalaqe SeiZleba iyos, xolo
im obieqturad arsebul daZabulobas, romelic Seqmna am qveyanaSi Sahis reJimma. mohamed savaluto fondis — evropeli. Tavis droze msoflio bankis xelmZRvanelad avstralieli
reza fexlevi, nebismieri TvalsazrisiT, sakmaod rbili mmarTveli iyo, xolo qveynis jeims vulfersoni rom daeniSnaT, saWiro gaxda misTvis saswrafod aSS-s moqalaqeobis
modernizaciis miseuli mcdeloba — sakmaod mokrZalebuli. miniWeba.
es faqti Tavis droze Sesabamisad Sefasebuli ar iyo da iranis gakveTilebidan swori
daskvnebi ar iyo gakeTebuli. amas win uswrebda, Tu daemTxva, minimum sami sxvadasxva “erT mSvenier dRes marsis mcxovreblebi rom estumron dedamiwas, isini, albaT mivlen
masStabis procesi, romlebmac saboloo jamSi moitanes saerTaSoriso terorizmis iseTi im daskvnamde, rom Cven giJebi varT. Cven vxarjavT 900 miliard amerikul dolars
saxiT Camoyalibeba, romliTac is dRes arsebobs: Tavdacvaze da 268 miliards sxvadasxva saxis sasoflo-sameurneo subsidiebze. amave dros,
1. saudis arabeTi, romelsac gaaCnia msoflioSi udidesi navTobis rezervebi, amave dros ganviTarebis daxmareba mxolod 68 miliards aRwevs. Cven gvWirdeba daaxloebiT 30 dolari
xasiaTdeba dedamiwaze erT-erTi yvelaze arqauli, arademokratiuli da represiuli erT bavSvze wliurad imisaTvis, rom mivceT ganaTleba yvela im bavSvs, romlebic dRes
mmarTveli reJimiT. im mizniT, rom ucvlelad SeenarCunebina qveyanaSi arsebuli skolaSi ar dadian. magram fuli ar aris. amis nacvlad Cven yovelwliurad gamovyofT 150
mmaTvelobis da, upirvelesad yovlisa, navTobis Semosavlebis ganawilebis sistema, dolars erT adamianze Tavdacvis xarjebis saxiT”.
gadaetana sakuTari mosaxleobis yuradReba amasTan dakavSirebul problemebidan, es msoflio bankis prezidenti jeims vulfersoni. 28 oqtomberi, 2004 weli.122

86 67
cxrili 3.1 pirdapiri ucxouri investiciebis ganawileba rCeuli qveynebis reJimi mravali wlis manZilze xels uwyobda qveyanaSi fundamentalisturi,
mixedviT, milion aSS dolarebSi, 2004 w. antidasavluri islamuri Sexedulebebis propagandas (m.S. formaluri
saganmanaTleblo sistemis farglebSi). is agreTve didZal Tanxebs abandebda aseTi
1985-1995 (saSualo wliuri) 2001 2002 2003 2004 ideebis propagandaSi qveynis gareT. faqtiurad saudelebi mizandasaxulad axdendnen
eqstremistuli islamuri Sexedulebebisa da teroristuli azrovnebis inkubacias
msoflio 182438 825925 716128 632599 648146 msoflios sakmaod did nawilSi, m.S. wamyvan dasavlur qveynebSi.
2. avRaneTSi 1979 wlis sabWoTa agresiis Semdeg aSS-ma didZali finansebi daabanda
ganviTarebadi qveynebi, m.S. 49868 217845 155528 166337 233227 adgilobriv winaaRmdegobis moZraobaSi, gauwia mas msxvilmasStabiani teqnikuri
1. CineTi 11715 46878 52743 53505 60630 daxmareba. am daxmarebis sakmaod didi nawili xvdeboda adgilobrivi musulmani
eqstremistebis xelSi, romelTac aSS aranakleb sZuldaT, vidre ssrk. aSS-s
2. honkongi 4093 23777 9682 13627 34035
maSindelma umaRlesma politikurma xelmZRvanelobam (piradad prezidentma reiganma)
3. singapuri 4529 14122 5822 9331 16060 amaze Tvali daxuWa moklevadiani pilitikuri interesebidan gamomdinare. Sedegad
4. taivani 1009 4109 1445 453 1898 amas mohyva igive alqaedas Seqmna e.w. “avRaneli arabebis” saZmos safuZvelze. am
procesSi udidesi roli iTamaSa, agreTve, saudis arabeTis sagareo dazvervam princ
5. samxreTi korea 697 3692 2975 3785 7687 Turqi alfaisalis xelmZRvanelobiT da pakistanis uwyebaTaSoriso dazvervam,
6. malaizia 2 994 554 3 203 2 473 4 624 romelsac generali hamid guli meTaurobda. maSinve am pakistanulma uwyebam Seqmna da
7. tailandi 1 428 886 947 1 952 1 064 mogvianebiT avRaneTis saTaveSi moiyvana Talibanis moZraoba.
3. dasavleT evropis qveynebis mTavrobebma ar moindomes an ver moaxerxes daaxloebiT
8. indonezia 1 364 -2 978 145 -597 1 023 1960-iani wlebidan regionSi Casaxlebuli milionobiT musulmanis asimilacia,
9. indoeTi 452 3 403 3 449 4 269 5 335 Sesabamisi qveynebis sazogadoebrivi cxovrebis ZiriTad nakadSi maTi CarTva.156 maTi
udidesi umetesoba gariyuli aRmoCnda, xolo ukve evropaSi dabadebuli
10. azerbaijani 176 227 1 392 3 285 4 769
axalgazrdebis sakmaod did nawils damcirebulebis, Seuracxyofilebis mdgradi
11. ruseTi 207 792 693 1 424 1 715 sindromi gauCnda. aseTi adamianebi advilad xvdebian fundamentalisturi islamuri
12. yazaxeTi 749 2 835 2 590 2 088 4 269 propagandis gavlenis qveS, xdebian radikaluri ideebis matareblebi da aqtiuri
propagandistebi, teroristuli jgufebis organizatorebi da boevikebi. isini
13. saudis arabeTi -201 504 453 778 1 868 arseboben fundamentalisturi propagandis sivrceSi. maTze mudmiv gavlenas axdenen
14. siria 350 947 1 030 1 084 1 206 mravalricxovan meCeTebSi moRvawe mqadageblebi, romelTa nawili imdenad
15. TurqeTi 522 3 266 1 063 1 753 2 733 radikaluria, rom musulmanur qveynebSic ki devnilebi arian. islamisturi
propagandis meore — eleqtronuli nakadi (interneti, Tanamgzavruli televizia)
16. angola 208 2 146 1 672 3 505 2 048 sayovelTao aRiarebiT, agreTve, imdenad efeqturia, rom igiveE aSS-s kontrpropaganda
17. nigeria 1 004 1 277 2 040 2 171 2 127 aSkarad dajabnilia maT mier. Sesabamisad dasavleT evropaSi obieqturad Seqmnilia
radikaluri islamis matareblebis sakmaod mZlavri fena, romlebic iq adre Tu gvian
18. meqsika 4 532 27 635 15 129 11 373 16 602
saerTaSoriso teroris mexuTe kolonis rols Seasruleben.
19. venesuela 617 3 683 782 2 659 1 518 amave dros, TavisTavad saerTaSoriso [islamur] terorizms ar SeuZlia globaluri
20. peru 611 1 144 2 156 1 335 1 816 politikuri urTierTobebis ganpirobeba. Tumca, rasakvirvelia, is SeiZleba uqmnides
zogierTi qveynis saxelmwifo uSiSroebas taqtikur, xolo potenciurad, momavalSi,
21. brazilia 1 757 22 457 16 590 10 144 18 166 strategiul safrTxesac.
22. argentina 2 196 2 166 2 149 1 887 4 257 terorizmis realuri gavlena globalizaciis procesebze didwiladaa damokidebuli im
23. Cile 1 081 4 200 2 550 4 385 7 603 konkretuli globaluri Tu regionaluri moTamaSeebis (ZiriTadad saxelmwifoebis)
qmedebaze, romelTac SeswevT unari moaxdinon am procesis gamoyeneba (zogjer marTva)
sakuTar interesebSi, moklevadiani politikuri mogebis misaRwevad.
wyaro: UNITED NATIONS CONFERENCE ON TRADE AND DEVELOPMENT es kvlavindeburad amerikis SeerTebul Statebs exeba, radganac 9/11-s movlenebis
Division on Investment, Technology and Enterprise Development Semdeg “terorTan globaluri omi” gaxda maTi globaluri politikuri aqtiurobis erT-
World Investment Report 2005 erTi ZiriTadi amosavali principi. am omis farglebSi aSS-ma gadadga mTeli rigi
http://www.unctad.org/wir nabijebisa, romelTa mokle, da gansakuTrebiT, saSualo da grZelvadianma Sedegebma
http://www.unctad.org/fdistatistics SesaZlebelia globaluri masStabis cvlilebebi gamoiwvios (rogorc minimum es erayis
okupaciis Sedegebs exeba).
es cxrili agreTve migvaniSnebs erT friad sayuradRebo faqts. igive 1970-ian wlebSi amave dros, terorizmis globalur moTamaSed gadaqcevis TvalsazrisiT, principulad
ori socialur-ekonomikuri sistemis mZlavri konkurenciis pirobebSi wamyvani globaluri naklebi mniSvneloba aqvs, ra konkretuli nabijebi gadadga aSS-m maTTan brZolis sababiT,
kompaniebi iZulebulebi iyvnen ebrZolaT ganviTarebadi qveynebis bazrebisaTvis am anda ra konkretuli Sedegebi moitanes am nabijebma. is, rom wamyvanma globalurma
qveynebis saSinao saqmeebSi uSualo Zalismieri Carevis doneze. ase magaliTad, 1973 wels moTamaSem saerTaSoriso terorizmi mis mTavar globalur mowinaaRmdeged gamoacxada,
CileSi saxelmwifo gadatrialebis ukan aSkarad idga udidesi amerikuli satelefono avtomaturad aamaRla terorizmis statusi globaluri moTamaSis donemde.
kompania AT&T, romlis interesebsac prezident salvador aliendes memarcxene aqedan gamomdinare, 2001 wlis 11 seqtembris teraqtis organizatorebma strategiul
xelisufleba emuqreboda. dRes moTxovnileba ganviTarebadi qveynebis mxridan pirdapir mizans miaRwies — islamuri fundamentalisturi moZraoba gadaiqca globaluri masStabis
ucxour investiciebze aSkarad sWarbobs maT SemoTavazebas. amitom globalur kompaniebs movlenad, xolo misi Tanmxlebi terorizmi — globalur moTamaSed.
aqvs saSualeba airCion maTTvis maqsimalurad momgebiani pirobebi da moaxdinon teroristebma agreTve, (Tugind uneblied) gadaWres fundamentalistebisaTvis friad
investiciebis gadanawileba sxva mimarTulebiT, rogorc ki am pirobebis gauaresebis mniSvnelovani damatebiTi strategiuli amocana — Caabes gareSe Zalebi (minimum aSS da misi
odnavi miniSneba xdeba. igive CineTSi jer kidev 2004 wels daiwyo laparaki imis Taobaze, is mokavSireebi, romlebic erayis okupaciaSi monawileoben) Sida-islamur sistemur
rom adgilobrivi muSaxeli zedmetad momTxovni da Zvirad Rirebuli gaxda, da saWiroa krizisSi, gadaaqcies isini am krizisis Tanmxlebi procesebis aqtiur monawileebad
rigi warmoebebis gadatana vietnamSi. Sesabamisad, SedarebiT Semcirda ganviTarebadi (SesaZlebelia mZevlebadac).
qveynebis SesaZleblobebi daicvan Tavisi interesebi globalur kapitalTan es sruliad sawinaaRmdegoa imisa, rasac es Zalebi aseT situaciaSi unda akeTebdnen.
66 87
wesiT da rigiT, nebismierma gareSe Zalam unda moaxdinos maqsimaluri distancireba iseTi gansxvavebebi, ganpirobebuli maTi ekonomikuri, socialuri, bunebrivi, nacionalur-
masStabisa da sirTulis spontanuri procesidan, rogoricaa msoflio religiis sistemuri istoriuli TaviseburebebiT, geografiuli mdebareobiT.
krizisi. aseTi tipis krizisis gamoyeneba sakuTar interesebSi, miT umetes misi marTva, es procesi maqsimalurad apolitikuria da erTsa da imave Tanabar pirobebSi ar
nebismier qveynisa Tu qveyanaTa jgufisaTvis, rarig Zlierebic ar unda iyvnen isini, asxvavebs ganviTarebul da ganviTarebad qveynebs, ar aqcevs yuradRebas kapitaldabandebis
principulad SeuZlebelia. adgilSi arsebul ekonomikur Tu politikur sistemebs, Tu sxva damatebiT faqtorebs.
maqsimumi, risi gakeTebac SeuZlia ganviTarebul msoflios aseT krizisTan mimarTebaSi, dRes sakmaod xSiria imaze laparaki, rom ganviTarebadi qveynebis warmoebaSi
Seecados frTxilad Seabrunos procesebi orive mxarisaTvis (musulmanebisa da danarCeni ganviTarebuli qveynebis pirdapiri investiciebi am ukanasknelebs sakmao zarals ayeneben
msofliosaTvis) momgebiani mimarTulebiT. winaaRmdeg SemTxvevaSi (da es ukve xdeba) is ZiriTadad didi raodenobiT samuSao adgilebis gadinebis xarjze (outsourcing).
iZens gantevebis vacis rols, romelsac braldeba aseTi krizisis obieqturad Tanmxlebi es situacia imdenad seriozulia, rom evrogerTianeba iZulebuli gaxda Seeqmna
yvela negatiuri procesebi. specialuri fondi, romlis erTaderTi daniSnulebaa gaaneitralos is zarali, romelsac
evropis Sromis bazari ganicdis samuSao adgilebis ganviTarebadi qveynebis sasargeblod
dakargvis Sedegad. ganviTarebuli qveynebis (gansakuTrebiT evropis) SromiTi resursebi,
agreTve zaraldeba imis xarjze, rom mzardi konkurencia ganviTarebadi qveynebis iafi
Tavi 4. zogierTi globaluri problema. demografiuli da muSaxelis mxridan Zirs uTxris maTi socialuri dacvis garantiebs. bevri eqsperti
ekologiuri problemebi. saerTod imasac ki Tvlis, rom aseTi procesis Sedegad xdeba ganviTarebuli qveynebis
deindustrializacia, faqtiurad es qveynebi arseboben ara postindustriul ganviTarebis
stadiaze, aramed deindustriul.
4.1. globaluri mosaxleobis problema. dRes globaluri kapitali moiTxovs nebismieri ganviTarebadi qveynisagan, romelsac
4.1.1. es problema faqtiurad erT-erT uiSviaTes gamonakliss warmoadgens, rodesac surs misi yuradRebis mopyroba, iaf, Sromismoyvare, disciplinirebul, magram uuflebo
kavSiri globalizaciasa da TviT problemis warmoqmnas Soris uSualo da aSkaraa. misi muSaxels. rogorc erT-erTma rusulma internet-gverdma dawera rusul biznesTan
yvelaze TvalnaTlivi Sedegia msoflio mosaxleobis arnaxuli tempebiT zrda meore mimarTebaSi — daqiravebul muSaks unda uyvardes Tavisi damqiravebeli ukve imisaTvis, rom
msoflio omis Semdeg (ix. cxrili 4.1.1). es procesi imdenad intensiurad warimarTa, rom man mas samuSao misca, miT umetes, imisaTvis, rom am samuSaoSi saerTod gasamrjelos uxdis.
“demografiuli afeTqebis” saxeliT gaxda cnobili. aseTi midgoma rogorc Cans universaluria da ufro metadaa gamoxatuli sxva ganviTarebad
qveynebSi, vidre ruseTSi, sadac socialuri dacvis raRac meqanizmebi jer kidev
cxrili 4.1.1 dedamiwis mosaxleobis raodenobis zrda SemorCenilia.
ama Tu im qveynis mimzidvelobis mZlavri faqtoria, agreTve misi mzadyofna ganaTavsos
weli mosaxleobis raodenoba saSualo wliuri mosaxleobis saSualowliuri Tavis Teritoriaze e.w. WuWyiani warmoebebi (Savi da feradi metalurgia, qimia da a.S.),
(milioni adamiani) zrdis tempi (%) mateba romelTa ganlagebac ganviTarebul qveynebSi naklebad misaRebia am qveynebis
(milioni adamiani) mosaxleobisaTvis.
1800 952 - 1.611 nebismierma ganviTarebadma qveyanam, agreTve, unda uzrunvelyos globaluri biznesis
1900 1656 - 7.04 funqcionirebisaTvis saWiro minimaluri teqnikuri infrastruqtura.
1950 2 519 - 17.26 Tu aseTi pirobebis Sesrulebis Semdeg ama Tu im qveyanaSi moxda pirdapiri ucxouri
1960 3 021 1.821 50.20 investiciebi, es ar niSnavs kapitaldabandebas qveynis ganviTarebaSi. kapitali faqtiurad
1970 3 692 2.10 74.30 qmnis ama Tu im qveyanaSi globaluri qselebis dasayrden punqtebs, romelTac SeuZliaT
1980 4 435 1.82 92.90 warmatebuli funqcionireba mimRebi qveynisagan faqtiur izolaciaSic (magaliTad,
1990 5 264 1.71 82.90 Tavisufali ekonomikuri zonebis farglebSi), rogorc am qselebis integralur nawilebs.
2000 6 071 1.43 70.70 gadaiqcevian Tu ara globalur kapitalze dafuZnebuli sawarmoebi im ConCxad, romlic
2010 6 830 1.18 75.90 garSemoc moxdeba ama Tu im qveynis ganviTareba, am kapitals naklebad ainteresebs. es ukve
2050 8 912 0.67 52.05 kapitalis mimRebi qveynebis pasuxismgebloba da problemaa.
rogorc qvemoT moyvanili cxrili 3.1-dan Cans, im ganviTarebadi qveynebis raodenoba,
1
exeba wina periods romlebiTac globaluri kapitali realurad iyo dainteresebuli, sakmaod SezRudulia.
wyaro: Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat, 2003 wels gaeros vaWrobisa da ganviTarebis konferenciis monacemebiT mTlianad
World Population Prospects: The 2002 Revision and World Urbanization Prospects: The 2001 msoflioSi Semovida daaxloebiT 650 miliardi dolaris investiciebi, m.S. ganviTarebul
Revision, http://esa.un.org/unpp, 27 January 2005; qveynebSi moxvda maTi daaxloebiT 2/3. ganviTarebad qveynebSi investiciebis 26% Sevida
Максаковский В.П. Географическая картина мира. Ч.1. Общая характеристика мира. Ярославль: Верх.- uSualod CineTSi, xolo damatebiT 15% - honkongSi e.i. 160-ze meti qveynidan erTma miiRo
Волж. кн. изд-во, 1996. mTeli investiciebis 2/5, xolo darCenili qveynebidan 6-Si kapitaldabandebebi aSkarad
gaxorcielda ZiriTadad maT saTbobis mompovebel seqtorSi.
mosaxleobis zrdis udidesi nawili am periodSi movida ganviTarebad qveynebze, ris
Sedegadac maTi wili msoflio mosaxleobaSi gaizarda 67.7%-dan 1950 w. 80.7%-mde 2000 w.
mTlianad am qveynebSi mosaxleoba 2.9-jer gaizarda, kerZod, pakistansa da nigeriaSi 3.9-
jer, meqsikaSi 3.6-jer da a.S.

8 yvelaze did ganviTarebad qveynebSi (CineTi, indoeTi, indonezia, brazilia,


bangladeSi, pakistani, nigeria, meqsika) msoflios mosaxleobis 52% cxovrobs (47% 1950 w.),
m.S. or yvelaze didSi — CineTsa da indoeTSi — 38%.

TavisTavad mosaxleobis raodenobis aseTi zrda arafer aratipurs ar warmoadgens —


daaxloebiT aseTive etapi gaiares dRevandelma ganviTarebulma qveynebma samrewvelo
revoluciis dawyebis Semdeg. maSin es procesi socialur-ekonomikuri ganviTarebis
obieqturi faqtorebiT iyo ganpirobebuli, Tan sdevda maT, dedamiwis mosaxleobis

88 65
warmatebuli brunva stabiluri ekonomikuri da socialuri garemos pirobebSi. mxolod SedarebiT mcire nawils Seexo (dRevandeli ganviTarebuli qveynebi — e.w. “oqros
mexuTe — miuxedavad ekonomikuri globalizaciis procesis naklebi efeqturobisa, dRes miliardi”). mTlianobaSi man dadebiTi roli Seasrula globalur ganviTarebaSi.
yvelaze uazro diqtatoruli reJimebis gamoklebiT (Crdilo korea, birma, kuba),
praqtikulad yvela ganviTarebadi qveyana viTardeba globaluri bazris gavleniT, xolo es procesi demografiuli modernizaciis saxeliTaa cnobili da sazogadod gulisxmobs
yvelaze warmatebuli ganviTarebadi qveynebi (CineTi) sul ufro did gavlenas axdens uaxlesi ekonomikuri da teqnologiuri miRwevebis gamoyenebas adamianis dasacavad
globalur ekonomikur procesebze. xolo, rogorc globalizaciis Tanamedrove kvlevebi bunebrivi da socialuri garemos uaryofiTi gavlenisagan. es miRwevebi xdian SesaZlebels
gviCvenebs, rac ufro metad arian CarTuli esa Tu is qveynebi globalizaciis procesebSi adamianis ufro komfortul sacxovrebel Tu sanitarul-higienuri pirobebs, ufro
(metad globalizebulni arian), miT ufro aqtiurad misdeven isini iseT politikas, srulfasovan kvebas, naklebad damqancvel fizikur Sromas, efeqtur samedicino
romelsac mosdevs ekonomikis ufro swrafi zrda, inflaciis ufro dabali done, ufro profilaqtikas, saWiroebis SemTxvevaSi — gadaudebel samedicino daxmarebas da a.S.
maRali Semosavlebis done da ufro didi ekonomikuri Tavisufleba. aseTi qveynebi
inarCuneben Tavisufali vaWrobisa da kapitalis moZraobis SemzRudavi barierebis
minimums, maTi kanonmdebloba sazogadod ufro mowesrigebulia, samewarmeo gadasaxadebi ganviTarebad qveynebSic mosaxleobis “afeTqeba” gamowveuli iyo sikvdilianobis
naklebi. politika teqnologiebis dargSi xels uwyobs inovaciebs. aseTi qveynebi aseve mkveTri SemcirebiT Sobadobis tradiciulad maRal fonze. problema isaa, rom
ufro mizandasaxulad icaven kanonis uzenaesobisa da sakuTrebis dacvis principebs, maTi ganviTarebul qveynebSi sikvdilianobis Semcireba mohyva cxovrebis donisa da cxovrebis
politikuri stabilurobis done, agreTve sxvebze bevrad ufro maRalia. meore mxriv, pirobebis TandaTanobiT gaumjobesebas, rac erTdroulad Sobadobazec moqmedebda,
naklebad globalizebuli qveynebi iCenen midrekilebas iseTi politikis mimarT, romelic Tumca SedarebiT ufro CamorCeniT (ramdenime aTeuli wliT).
dafuZnebulia bazrebis funqcionirebaSi uSualo Carevaze da iwvevs inflacias, ganviTarebad qveynebSi (romelTa umetesobac am etapis dasawyisSi jer kidev koloniebi
stagnacias da mkveTrad amcirebs maT konkurentunarianobas.119 iyvnen) sikvdilianobis Semcireba moxda praqtikulad Tvalis daxamxamebaSi — ramdenime
weliwadSi. mizezi — garedan Semosuli (zogjer mizandasaxulad, zogjer SemTxveviT)
msoflios im 60 qveyanas Soris, romelTaTvisac 2004 wels gamoTvlili iyo globaluri minimaluri inovaciebi — axali wamlebi (aspirini, penicilini), mavne mwerebis sawinaaRmdego
integraciis xarisxi, 20 yvelaze globalizebulebs Soris iyo mxolod 2 ganviTarebadi qimiuri saSualebebi (DDT da sxva), elementaruli warmodgenebi pirad higienaze. daiwyo
qveyana — singapuri (pirveli! yvelaze globalizebuli qveyana msoflioSi) da malaizia (met-naklebad) vaqcinacia da epidemiebTan brZola, gaumjobesda mosaxleobis sakvebi
(mecxramete). ocdameoTxe adgili ekava sakmaod moulodnelad panamas. yvela danarCeni produqtebiT momarageba.
wamyvani ganviTarebadi qveynebi naklebad globalizebulTa ricxvs ekuTvnodnen, magram yvelaferi es imitom gaxda SesaZlebeli, rom qveynebi da teritoriebi, romlebTac
aseTebs Soris ar iyo arc erTi ganviTarebuli qveyana.120 demografiuli afeTqeba Seexo, ukve iyvnen CarTuli globaluri urTierTobebis sistemaSi,
sazogadod qveynis globalizebulobis xarisxi sakmaod TvalnaTliv emTxveva aq romelmac gaxada SesaZlebeli am inovaciebis SedarebiT Seuferxebeli gadacema.
politikuri Tavisuflebis dones. korufciis donec miT ufro dabalia, rac ufro maRalia faqtiurad maT miiRes ganviTarebuli qveynebidan pirveli ganviTarebis tranSi orive
ama Tu im qveynis monawileobis done globalur procesebSi. zogadi Tezisis saxiT monawile mxaris minimaluri Zalisxmevis xarjze. meore mxriv, meore tranSi, romelSic
SesaZlebelia imis mtkiceba, rom qveynis integracia globalur procesebSi exmareba iq unda Sesuliyo am qveynebis modernizacia, struqturuli transformacia da a.S., romelsac
politikuri uflebebisa da samoqalaqo Tavisuflebebis gavrcelebas. aseTi integracia, saboloo jamSi unda mohyoloda maTi ekonomikuri ganviTareba misi Tanmxlebi
agreTve iwvevs qveyanaSi gamWirvalobis ufro maRali saerTaSoriso standartebis mosaxleobis cxovrebis donisa da xarisxis zrdiT, iseve rogorc misi kvlavwarmoebis
damkvidrebas, rac, Tavis mxriv, xels uwyobs korufciasTan brZolas da zrdis saxelmwifo trendebis SecvliT, Zlieri dagvianebiT iyo miwodebuli, xolo misi Sedegebi friad
marTvis efeqturobas. Tumca rogorc yovelTvis, aseTi mtkiceba absoluturi ar SeiZleba araeTgvaroveni gamodga.
iyos. igive yvelaze globalizebuli singapuri gamoirCeva [rbilad rom vTqvaT] mkacri
saxelmwifo kontroliT presaze da SezRuduli pirovnuli TavisuflebebiT. meore mxriv, ganviTarebad qveynebSi sikvdilianoba imdenad ar dacemula, rom ganviTarebuli
samxreTi afrika, romelic gamoirCeva politikuri Tavisuflebis sakmaod maRali doniT qveynebis dones miaxloveboda, magram 1950-1980 wlebSi is 2.3-jer Semcirda, m.S. 1960-80
(gansakuTrebiT danarCeni afrikis fonze), erT-erTi yvelaze naklebad globalizebulia. wlebSi — orjer. es sakmarisi aRmoCnda imisaTvis, rom gamoewvia demografiuli afeTqeba.
isevdaisev, globalizacia ar iZleva ganviTarebis garantiebs, is mxolod qmnis 1950-55 wlebSi ganviTarebad qveynebSi fertilur asakSi myof erT qalze saSualod 6.2
SesaZleblobebs, xolo am SesaZleblobebis gamoyeneba yovel konkretul qveyanazea bavSvi modioda.
damokidebuli.
es yvelaferi Seexo qveynebs, romelTa saxelmwifoebrioba umeteswilad jer kidev
3.3. dReisaTvis iTvleba, rom yvelaze saimedo garantia qveynis warmatebiT Camoyalibebis stadiaSi imyofeboda, xolo ganviTarebis doniT yofil metropoliebs isini
ganviTarebisa e.w. pirdapiri ucxouri investiciebia, e.i. iseTi investiciebi, romlebic xSirad ramdenime aseuli wliT CamorCebodnen. maT es procesi ar sWirdebodaT, isini mas ar
qveyanaSi Semosvlisas gamoiyeneba sakuTrebis SesaZenad misi marTvis mizniT. es ki imis gegmavdnen da ver akontrolebdnen. faqtiurad aq demografiuli modernizaciis procesi
garantias iZleva, rom investori didi xniT aris mosuli qveyanaSi da igive “portfolio” (ufro swored misi zogierTi elementi) warmoadgenda ara am qveynebisa Tu regionebis
investiciebisagan gansxvavebiT raRaca spekulaciuri Worebis gaCenisTanave ar aikravs ganviTarebis logikur Sedegs, aramed msoflios ufro ganviTarebuli nawilis
Ggudanabads da ar gaiqceva. magram aseTi investiciebisaTvis gadamwyvetia, rom mimRebma yoveldRiuri cxovrebis wesis garkveuli elementebis danergvas, romelTa transferi
qveyanam uzrunvelyos kapitalis cirkulacia stabilur ekonomikur da socialur (mizandasaxuli Tu uneblie) globalizaciuri procesebis farglebSi advili iyo.
garemoSi. imis gamo, rom demografiuli afeTqebis procesi ZiriTadad (dasawyisSi mainc)
globaluri kapitali maqsimalurad Tavs aridebs riskebs. erTaderTi sfero, sadac is faqtiurad “meqanikuri” iyo, is naklebad iyo damokidebuli konkretuli qveynis
dRes mzad aris Cados fuli nebismier pirobebze — Txevadi da gazisebri saTbobis civilizaciis tipze, mosaxleobis kulturaze, sarwmunoebaze da a.S. mmarTvelobis
mopovebaa — es ki erT muWa qveynebs exeba. yvela danarCen SemTxvevaSi kapitalis mimRebma efeqturobac ki am SemTxvevaSi Zalian nakleb rols TamaSobda — SedarebiT kargad da
qveyanam unda faqtiurad daamtkicos, rom is Rirsia wamyvani globaluri ekonomikuri cudad marTuli qveynebi am dros “erT navSi” aRmoCndnen.157
moTamaSeebis yuradRebis, moipovos am yuradRebis ufleba sxva qveynebTan mZafr demografiulma dawolam am qveynebis umetesobas ar misca saSualeba fexze damdgariyo,
konkurentul brZolaSi. aseTi tipis kapitalis moZraoba sruliad obieqturi procesia da am problemam ZiriTadi roli iTamaSa maTi mosaxleobis cxovrebis donis mkveTrad
xorcieldeba e.w. Sromis saerTaSoriso ganawilebis (dResdReobiT etyoba upriania SeamcirebaSi (zogjer 30 da meti procentiT) koloniur periodTan SedarebiT
vilaparakoT Sromis globalur ganawilebaze) principis Sesabamisad. (gansakuTrebiT afrikaSi) da miliardi adamiani mSier Ratakad aqcia158.
erTaderTi, rac globalur kapitals ainteresebs, esaa warmoebis optimizacia da 4.1.2. demografiuli afeTqebis tendencia msoflioSi faqtiurad jer kidev gasuli
mogebis maqsimizacia. es xdeba im upiratesobebis gamoyenebis safuZvelaze, romlebsac saukunis 60-70-ian wlebSi Sesustda, xolo ukve am saukunis dasawyisSi sabolood gatyda.
qmnian dedamiwis sxvadasxva qveynebsa da regionebs Soris obieqturad arsebuli dRes mTlianobaSi ganviTarebadi qveynebis mosaxleobis aRwarmoeba xdeba daaxloebiT

64 89
imave principiT, rac mdidar qveynebSi — e.i. adamianebi ufro gvian qorwildebian da naklebi sruli liberalizaciis Sesaxeb faqtiurad meore msoflio omis Semdgomi aTwleulebi
bavSvi hyavT. saSualod ganviTarebad qveynebSi erT qalze fertilur asakSi dRes 2.9 bavSvi mimdinareobs. maT SedarebiT naklebi iseTi xiluli Sedegi mohyva, romelic saSualebas
modis, xolo oc qveyanaSi Sobadoba veRar faravs sikvdilianobas. miscemda ganviTarebad qveynebs ganviTarebulebTan gaTanabrebuli pirobebiT emoqmedaT
imis gamo, rom am procesis inercia Zalze didia (erT qalze mosuli bavSvebis raodenoba globalur bazrebze. msoflio savaWro organizaciis 2003 wlis kankunis (meqsika) Sexvedra
naklebia, vidre wina TaobaSi, magram TviT dedebis raodenoba bevrad metia) — dedamiwis am sakiTxebze ubralod CaiSala. 2005 wlis honkongis 149 qveynis ministrebis Sexvedris
mosaxleobis yovelwliuri mateba jer kidev Zalian maRalia da gaeros gaTvlebiT 1950-iani mTavari Sedegi imaSi mdgomareobda, rom is CaSlas gadaurCa. misi ufro konkretuli
wlebis dones zustad 100 wlis Tavze, 2050-iani wlebisaTvis daubrundeba. dedamiwis Sedegebi ki, isaa, rom msoflios uRaribes qveynebs dapirdnen maTi produqciis 97%-s
mosaxleobis stabilizacia moxdeba etyoba daaxloebiT 10 miliardi adamianis doneze am kvoTebisa da sabaJo gadasaxadebis gareSe daSvebas msoflio bazarze 2008 wlisaTvis,
saukunis meore naxevarSi. Tumca raime konkretuli sabuTi (xelSekruleba) amis Taobaze gaformebuli ar yofila.
ganviTarebad qveynebs, agreTve dahpirdnen ganviTarebuli qveynebis sasoflo-sameurneo
gaeros rwmeniT, gardatexa mosaxleobis aRwarmoebis procesSi mohyva mis mier mravali subsidiebis TandaTanobiT gauqmebas. magram am SemTxvevaSic raime konkretuli sabuTi,
wlis manZilze ojaxis dagegmvis RonisZiebaTa propagandas (da RonisZiebebs am sferoSi). romelic am dapirebas legalur sarCuls daudeba, ar gaformebula. e.i. moklevadian
192 qveynis mTavrobebis 72% uSualod monawileobs aseTi programebis realizaciaSi, xolo perspeqtivaSi mainc ganviTarebadi qveynebi formaluradac ki ver gaxdebian
kidev 17% arasamTavrobo organizaciebis SuamavlobiT.159 ganviTarebuli qveynebis tolfasi konkurentebi globalur bazrebze (Tavi davaneboT imas,
sinamdvileSi, rogorc Cans, ganviTarebad qveynebSi Sobadobis kleba moitana ara ojaxis rom isini, upirvelesad yovlisa, faqtiuradac eseTebi ar arian).
dagegmvam rogorc aseTma, iseve rogorc cxovrebis donis zrdam (is umetesad Zalian
mokrZalebuli iyo, Tu saerTod hqonda adgili), aramed qalTa emansipaciam. es emansipacia
Sedegad ganviTarebadi qveynebis umetesobam aseT dawolas ver gauZlo da 1990-ian wlebs
ar unda gavigoT ise, rogorc fenomeni, romelsac adgili hqonda dasavleTis
bevrad uares mdgomareobaSi Sexvda, vidre igive 1970-iani wlebis dasawyisSi iyo.
ganviTarebul qveynebsa da sabWoTa kavSirSi gasul saukuneSi. laparakia xSirad Zalian
mesame — im SemTxvevaSi, rodesac ganviTarebadi qveynebi uerTdebian msoflio bazarze
mokrZalebul procesze, romelic ZiriTadad qalTa ganaTlebas exeba.
mimdinare procesebs, maTze avtomaturad iwyebs moqmedebas am bazrisaTvis
sakmarisia etyoba, musulmanur qveynebSic ki, qalma miiRos sul ramdenime wliani
damaxasiaTebeli igive cikluri ekonomikuri krizisebi da maTi Tanmxlebi recesiebi da
dawyebiTi saskolo ganaTleba, raTa misi ara marto demografiuli, aramed saerTod
finansuri “Sokebi”. aseT SemTxvevaSi mniSvneloba ara aqvs, raoden warmatebul da swor
socialuri qceva sagrZnobad Seicvalos. aseTi tendencia sakmaod kargad gamoxatulia,
sabazro politikas atarebdnen esa Tu is qveynebi — isini awydebian bazris “Cavardnis”
magaliTad, iranSi. aq islamur wesebze awyobili saxelmwifo mmarTvelobis sistemis
miuxedavad, erT qalze mosuli bavSvebis raodenoba Semcirda 2.8-jer daaxloebiT 1970-iani klasikur gamovlinebas, romelsac am SemTxvevaSi asimetruli xasiaTi aqvs.118 ganviTarebad
wlebis dasawyisidan 21-e saukunis dasawyisisaTvis — 2.3-mde. es ufro dabalia, vidre sabazro meurneobebs ubralod naklebi saSualeba aqvT gadaitanon esa Tu is globaluri
laTinuri amerikis qveynebis umetesobaSi.160 1990-ian wlebSi qalebis naxevarze meti am
finansuri krizisi, vidre mdidar qveynebs (ixileT, aRmosavleTi aziis 1997 wlis krizisi).
aq aseTi krizisis gamowveva ubralod kerZo kompaniebisa Tu calkeuli pirebis
qveyanaSi iyenebda Tanamedrove kontracepciis meTodebs.161 mozrdil qalTa wera-kiTxvis spekulaciuri moqmedebiTaa SesaZlebeli. aseT SemTxvevaSi am qveynebs naklebi
codnis done 2002 wels aq mamakacebis donis 84%-s udrida, xolo dawyebiT skolaSi vaJebisa SesaZlebloba aqvT saSinao valebis aRebisa, radganac maTi sakuTari finansuri bazrebi
da qalebis daswrebis done faqtiurad erTmaneTs gautolda.162 sakmaod SezRudulia. isini metad arian damokidebuli ucxour valutaSi aRebul valebze,
rac bazarze iwvevs eWvs maT SesaZleblobebSi gaistumron isini. Sedegad, iZulebulebi
uamravi qveyana msoflioSi dRes moxvedrilia e.w. “siRatakis maxeSi” — maSinac ki, Tu maT arian mimarTon mkacr fiskalur da monetarul politikas im mizniT, rom bazris es “rwmena”
gaaCniaT SedarebiT efeqturi, naklebad korumpirebuli xelmZRvaneloba, isini ver erevian aRadginon, maSin rodesac recesiasTan mimarTebaSi maT wesiT unda moaxdinon ekonomikis
maT winaSe mdgom problemebs imis gamo, rom ubralod Zalian Raribebi arian. maSinac ki, mastimulirebeli makroekonomikuri RonosZiebebi. aseTi qmedeba, romelic iwvevs minimum
rodesac mTavrobebs Ggulwrfelad surT maT winaSe mdgomi problemebis mogvareba, maT sabanko sesxebis procentebisa da umuSevrobis donis zrdas, socialuri programebis
akliaT sagadasaxado Semosavali infrastruqturaSi, socialur seqtorSi, garemos Semcirebas, diametralurad sawinaaRmdegoa imisa, rasac aseT SemTxvevebSi mdidari
dacvaSi, TviT sajaro administraciaSi dasabandebladac ki. praqtikulad nebismieri aseTi qveynebi mimarTaven. aseT SemTxvevebSi krizisis Sedegebi ufro metad SedarebiT Rarib
qveyana, agreTve, yovelwliurad istumrebs uzarmazar Tanxebs sagareo valebis qveynebs atydeba, xolo am qveynebis SigniT ufro Rarib mosaxleobas. garkveuli gagebiT,
momsaxurebaSi. xolo sabazo infrastruqturis, socialuri kapitalis, da marTvis sistemis aseTi krizisis gastumrebis fasis nawili mainc ganviTarebul qveynebs ganviTarebad
gareSe SeuZlebelia kerZo investiciebis mozidva da ekonomikuri ganviTareba. gzebis, qveynebsa da am qveynebis Rarib mosaxleobaze gadaaqvT.
sasuqebis, eleqtroenergiis, iafi, efeqturi sawvavis, skolebis, saavadmyofoebis, meoTxe — im SemTxvevaSic, rodesac bazari gamarTulad muSobs, SedarebiT sustebi da
xelmisawvdomi sacxovreblis, wyalmomaragebis gareSe adamianebi qronikulad mSivrebi da naklebad ganviTarebulebi mainc isjebian. bazari TavisTavad ganviTarebis Tanabar
avadmyofebi rCebian. SesaZleblobebs ar qmnis. is aSkara upiratesobas aniWebs imaT, visac ukve gaaCniaT
Zalian xSirad (SeiZleba iTqvas ganviTarebadi qveynebis umetesobaSi) am situacias produqtiuli kapitali — finansebi, miwa, sxva fizikuri kapitali, da rac yvelaze mTavaria
uaRresad amwvavebs araefeqturi marTva, korufcia, ekonomikuri politikis araswori dRevandel, teqnologiaze dafuZnebul globalur ekonomikaSi — adamianuri kapitali. im
arCevani. qveynebs, romlebic ukve uswreben sxvebs — romelTac gaaCniaT stabiluri politikuri
ufro metic — aseT qveynebSi faqtiurad SeuZlebelia adamianis uflebebis dacva. didia sistemebi, kerZo sakuTrebis garantirebuli uflebebi, saimedo sabanko sistemebi,
imis Sansi, rom rogorc sxvadasxva moqiSpe politikur Tu eTnikur dajgufebebs Soris ganviTarebuli socialuri momsaxurebis sistemebi — bevrad meti Sansi aqvT Tavis
erTi qveynis SigniT, aseve or an met aseTi tipis qveyanas Sorisac, moxdes konfliqti imis sasargeblod gamoiyenon is SesaZleblobebi, romelTac maT erTiani globaluri bazari
Taobaze, Tu vin gaakontrolebs iseT bunebriv resursebs, romelTa eqspluataciasac sTavazobs. qveynebi, romelTac aseTi instituciuri kapitali ar gaaCniaT, eqcevian e.w.
swrafi mogebis motana SeuZlia. aseTi qveynebis mTavrobebi xSirad ara marto ver “instituciur siRaribis xafangSi” — magram aseTebis ricxvs ganviTarebuli qveynebis (m.S.
akontroleben iseT kriminals, romelsac saerTaSoriso gavlena gaaCnia, TviTonve yofili sabWoTa respublikebis) udidesi umetesoba miekuTvneba. aseTi “xafangis”
mfarveloben mas. arsebobis erT-erTi tipuri maCvenebelia is, rom globaluri kapitali sinamdvileSi
garda amisa, gaeros SefasebebiT, arsebobs aSkara mizez-Sedegobrivi kavSiri siRaribesa miemarTeba iq, sadac is ukve uxvadaa warmodgenili da ara iq, sadac is naklebia. pirvel
da Semosavlebis mkveTr “Sokur” dacemas Soris, erTi mxriv, da SeiaraRebul konfliqtebs SemTxvevaSi, meti mogeba garantirebulia. aseTi qveynebis ricxvs ki isini miekuTvnebian,
Soris, meore mxriv. siRaribe maT biZgs aZlevs da dasayrdens uqmnis. saSualod sadac mmarTveloba da masTan dakavSirebuli sxva institutebi SedarebiT efeqturia da
Semosavlebis 5%-iani Sokuri dacema zrdis konfliqtis albaTobas 50%-T.163 Cadebul kapitalze misaRebi mogebis garantias iZleva. aseT SemTxvevaSi arc mmarTvelobis
ruandis cnobili genocidis dros, 1994 wels, ramdenime Tvis ganmavlobaSi daiRupa ara formas, arc mis konkretul gamovlinebas (demokratia Tu diqtatura), arc amasTan
nakleb 800 aTasi adamiani. 1998-2000 wlis oms kongoSi, romelSic eqvsi afrikuli dakavSirebul damatebiT faqtorebs (samoqalaqo sazogadoebis arseboba, adamianis
saxelmwifo monawileobda, gadahyva TiTqmis 4 milioni adamiani, ZiriTadad SimSiliTa da uflebebis dacva, presis Tavisufleba da a.S.) mniSvneloba ara aqvs — mTavaria kapitalis

90 63
oficialur politikur dokumentebsa da daxmarebis programebSi. sinamdvileSi ki daavadebebiT. am konfliqtSi monawile mxareebi, ZiriTadad uganda da ruanda,
nebismieri ganviTarebuli qveyana moqmedebs ganviTarebad msoflioSi ZiriTadad sakuTari aiaraRebdnen adgilobriv tomebs da iyenebdnen maT mineralebiT mdidar teritoriebze
egoisturi interesebidan gamomdinare, romlebic moiTxoven misgan — a/Seuqmnas kontrolis dasamyareblad. saboloo jamSi konfliqtis yvela es monawile erTmaneTs
xelSemwyobi garemo sakuTar bizness ukve arsebuli bazrebis farglebSi warmatebuli daeria.
saqmianobisaTvis, daexmaros mas axali bazrebis Seqmnasa da maTSi SesaRwevad da b/ 4.1.3. formalurad ganviTarebadi msoflios mosaxleobis dRevandeli mdgomareoba
uzrunvelyos politikuri da ekonomikuri stabiluroba im qveynebSi/regionebSi, sagrZnoblad gaumjobesda 1990 welTan SedarebiT. 1990-2002 wlebSi saSualo Semosavlebi
romlebic mniSvnelovania a/ amocanis gadasaWrelad. aq 22%-T gaizarda, ukiduresad Raribi adamianebis ricxvi daaxloebiT 130 milioniT
globaluri ekonomikuri integraciis procesis dasawyisSi mainc, rogorc Semcirda, cxovrebis saSualo mosalodneli xangrZlivoba 2 wliT gaizarda da a.S.
“kapitalisturi”, aseve “socialisturi” blokis qveynebi ubralod cdilobdnen faqtiurad ki situaciis es gaumjobeseba msoflios SedarebiT viwro arealis
erTmaneTisaTvis daeswroT yofili koloniebisaTvis ekonomikuri daxmarebis gaweva imis mosaxleobis mcire nawils Seexo. aSkarad gaumjobesda mdgomareoba aziaSi, gansakuTrebiT
SiSiT, rom es mowinaaRmdeges ar gaekeTebina. aseTi daxmarebis mimRebi qveynebis realuri aRmosavleT aziaSi. ukiduresad Raribi adamianebis klebam aq 201 milioni Seadgina, xolo am
interesebi, maTi SesaZleblobebi gaetarebinaT SeTavazebuli reformebi, bolos sakuTriv kategoriis adamianebis wili mTlian mosaxleobaSi orjer daeca (30%-dan 1990 w. 15%-mde
ekonomikuri ganviTarebis konkretuli modelebis avkargianoba ubralod gansjis sagani ar 2001 w.). magram es progresi faqtiurad mTlianad erTi qveynis _ CineTis xarjzea miRweuli.
iyo. orive bloki iRvwoda sakuTari interesebis dasacavad, xolo ganviTarebadi qveynebi am Sesabamisad, mTel danarCen msoflioSi uRaribesi adamianebis ricxvi 71 milioniT
“TamaSSi” damxmare rolebs asrulebdnen. gaizarda. krizisis epicentri tropikul afrikaSia, sadac ukiduresad Raribi, mSieri da
sawyis etapze aseTi modgomac ki sakmaod efeqturi gamodga. iqamde, sanam dadgeboda SidsiT daavadebul adamianTa yvelaze didi koncentraciaa msoflioSi. daaxloebiT igive
realuri struqturuli reformebisa da instituciuri cvlilebebis etapi, wminda situaciaa samxreT aziaSi, ZiriTadad indoeTis sasoflo raionebSi da qalaqis
teqnikuri RonisZiebebic ki xilul dadebiT Sedegebs iZleoda (magaliTad, igive “mwvane “jurRmulebSi”. marTalia Sidsi aq ise ar aris gavrcelebuli, rogorc afrikaSi, magram
revolucia” soflis meurneobaSi). 1970-iani wlebis meore naxevramde samrewvelo ukve farTomasStabiani epidemiis xasiaTi miiRo. yvela danarCen ganviTarebad regionSi
warmoebis zrdis tempi mTlianad ganviTarebad qveynebSi ufro maRali iyo, vidre mTlianad aSkarad gamokveTili tendenciebi ar SeimCneva, garda yofili sabWoTa kavSiris
kapitalistur qveynebSi. amasTanave bevr ganviTarebad qveyanaSi izrdeboda Semosavali respublikebis didi umetesobisa, sadac siRaribis donis mkveTri naxtomis Semdeg is an ar
erT mosaxlezec. mcirdeba, an agrZelebs zrdas.164
1970-ian wlebSi, 1980-iani wlebis dasawyisSi, erTmaneTs daemTxva rigi faqtorebisa,
romlebmac, saboloo jamSi es tendencia Seabrunes da ganviTarebad qveynebSi mTlianad globaluri gaWirvebis zogierTi indikatori
erT mosaxleze mSp-s 10%-iani vardna gamoiwvies. siRaribe, 2001
pirveli faqtori, romelsac sazogadod nakleb yuradRebas aqceven, isaa, rom sabWoTa - 1 090 milioni adamiani kmayofildeba 1.08 amerikul dolarze naklebiT dReSi, e.i.
kavSirs am droisaTvis aRar Seswevda unari ekonomikuri konkurencia gaewia msoflios mosaxleobis 18%. m.S. 313 milioni tropikul afrikaSi (regionis mosaxleobis
dasavleTisaTvis ganviTarebad qveynebSi. Sedegad am ukanasknelebs ubralod moespoT 46%), 271 milioni aRmosavleT aziaSi (15%), 431 milioni samxreT aziaSi (41%). 2 736 milioni
ganviTarebis alternativa da isini, uiSviaTesi gamonaklisis garda, dasavluri adamiani kmayofildeboda dReSi 2.15 dolarze naklebiT, m.S. tropikuli afrikis
neoliberaluri ekonomikuri politikis gavlenis sferoSi aRmoCndnen. mosaxleobis 77%, aRmosavleTi aziis 47%, samxreTi aziis 77%.165
meore, navTobis fasebis ori (1973 da 1979 wlebis) msoflio krizisis Sedegebis daZleva kvebis nakleboba, 2000
ganviTarebadi qveynebisaTvis SeuZlebeli gaxda Zirfesviani reformebis gareSe, romlebic - 831 milioni adamiani, anu msoflios mosaxleobis 14% ar ikvebeboda minimaluri
e.w. struqturuli gardaqmnebis politikis farglebSi ganviTarda. es politika ZiriTadad fiziologiuri moTxovnilebis doneze, m.S. 185 milioni tropikul afrikaSi, 212 milioni
moiTxovda ganviTarebadi qveynebidan gaetarebinaT bazarze orientirebuli strategiebi, aRmosavleT aziaSi, 312 milioni samxreT aziaSi. es aris ganviTarebadi qveynebis
romelic efuZneboda ekonomikaSi saxelmwifos Carevis mkveTr SezRudvas da maT gaxsnas mosaxleobis 18%, naklebad ganviTarebuli qveynebis 38%, samxreTi aziis — 24%, tropikuli
dasavluri investiciebisadmi. ekonomika efuZneboda eqsports, am qveynebSi dagrovebuli afrikis — 33%. 1980-1995 wlebSi tropikul afrikaSi sakvebi produqtebis warmoeba
valebis gasastumreblad saWiro Tanxebis mosazidad. garda amisa, aseTi gardaqmnebi Semcirda 8%-T.
moiTxovdnen saxelmwifo finansebis mkacr ekonomias, rac SemTxvevaTa umetesobaSi isedac janmrTeloba, 2001-2002
sust adgilobriv socialur programebs ubralod Zirs uTxrida. - SidsiT daavadebulTa raodenoba gaizarda 15 milionidan 1990 wels 38 milonamde.
amas daemata “mcuravi” (floating) sabanko procentebi, ramac mkveTrad gazarda am qveynebis aqedan ganviTarebad qveynebSi 18 milioni qali da 2.9 milioni bavSvia. am adamianebis
valebi, gamoiwvia nedleulze fasebis mkveTri dacema, vaWrobis pirobebis gauareseba, daaxloebiT 70% tropikul afrikaSi cxovrobs. 13 milion bavSvs SidsiT daeRupa deda an
rodesac ganviTarebuli qveynebi mimarTavdnen proteqcionistur politikas, magram orive mSobeli. 22 milioni adamiani ukve gardaicvala am daavadebiT, m.S. 3.1 milioni marto
kategoriulad ewinaaRmdegebodnen ganviTarebadi qveynebis mcdelobas maTTvis miebaZaT. 2002 wels. svazilendSi 25-29 wlis asakis orsuli qalebis 56% SidisTaa daavadebuli.166
- yovelwliurad 500 000 qali iRupeba orsulobisa da mSobiarobis dros — TiTo qali
ramdenime saintereso faqti. wuTSi.
ganviTarebadi qveynebis eqsporti ganviTarebul qveynebSi, ZiriTadad “pikur tarifs” - mSobiarobis wili, romelsac eswreboda kvalificirebuli samedicino personali -
(15% da meti) eqvemdebareba. magaliTad, bangladeSi yovelwliurad awvdis aSS-s 2.4 ganviTarebad qveynebSi — 56%-ia, naklebad ganviTarebul qveynebSi ki — 31 %.
miliardi dolaris produqcias da ixdis 14% tarifs, xolo safrangeTi awvdis 30 - sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, 2000-2005 ww. - saSualod dedamiwaze 67 weli,
miliardze met produqcias da ixdis 1% tarifs. mdidar qveynebSi — 79 weli, ganviTarebad qveynebSi — 64.9 weli, naklebad ganviTarebul
evrokavSiris wliuri subsidia erT Zroxaze rZis warmoebaSi 913 dolaria, im dros qveynebSi — 52.0 weli.167 sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba botsvanaSi 1970 wlis Semdeg
rodesac sub-saharis afrikaSi erT mosaxleze wliuri Semosavali 490 dolaria, xolo igive daeca 20 wliT 36 wlamde. zambiaSi mcxovreb adamians naklebi Sansi gaaCnia miaRwios 30 wlis
evrokavSiris daxmareba erTi afrikelisaTvis 8 dolaria. iaponiis SemTxvevaSi erT Zroxaze asaks, vidre inglisels 1840 wels.
subsidia 2 700 dolaria (!), xolo erT afrikelze daxmareba 1.5 dolari.116 ganaTleba, 2001
msoflio bankis prezidentis pol vulfovicis 2005 wlis dekembris monacemebiT, - ganviTarebad qveynebSi wera-kiTxvis ucodinarTa wili TxuTmet welze zemoT asakis
mdidari qveynebi TavianT fermerebs subsidiebis saxiT yovelwliurad uxdian 280 miliard mosaxleobis 25.5%-s, anu 836 milioni adamians Seadgens. wera-kiTxvis ucodinari qalebis
amerikul dolars. aqedan evrogaerTianebaze modis TiTqmis naxevari — 133 miliardi, xolo wili 32.9%-ia, m.S. naklebad ganviTarebul qveynebSi — 56.2%.
iaponiasa da aSS-ze 49 da 47 miliardi, Sesabamisad. vulfovicis azriT, es niSnavs, rom aSS bavSvebi, 2002
da evrogaerTianeba yovel erT dolar daxmarebaze xarjaven 3 dolars sakuTari - yovel dRe 30 000 bavSvi iRupeba SimSiliT, daavadebiT, gauwyloebiT, e.i. iseTi
fermerebis subsidiebze, iaponia — 5 dolars.117 mizezebiT, romelTa Tavidan arideba SeiZleboda.
laparaki da formaluri molaparakebebi msoflioSi savaWro-ekonomikuri gacvlebis - yoveli meoTxe bavSvi msoflioSi moixmars dReSi 1.08 dolarze naklebs.

62 91
- yoveli meoTxe bavSvi ar aicreba. mosaxleobis 20%, romelic yvelaze mdidar qveynebSi cxovrobda iRebda 30-jer met
- yoveli mesame ver miiRebs sakmaris kvebas sicocxlis pirveli 5 wlis manZilze. Semosavals, vidre yvelaze Rarib qveynebSi mcxovrebi igive 20%, 1990 wlisaTvis es sxvaoba
- yoveli meoTxe ver miaRwevs skolis meoTxe klass. yoveli meeqvse saerTod ver wava 60-mde, xolo 1997 wlisaTvis 74-mde (sic!) gaizarda.112
skolaSi. sxva monacemebi am rRvevas ufro TvalSi sacems xdis. magaliTad, 2002 wels msoflio
- 300 000 bavSvi monawileobs saomar moqmedebebSi rogorc jariskaci. mosaxleobis yvelaze mdidari 5%-s Semosavali aRemateboda yvelaze Raribi 5%-s
wyalmomarageba da sanitaruli pirobebi, 2004 w. Semosavals 114-jer. yvelaze mdidari 1% iRebda imden Semosavals, ramdensac iRebda
- yovel 14 wamSi erTxel iRupeba bavSvi diareiT gamowveuli gauwylulobis gamo; 6000 uRaribesi 57%. xolo 2 milioni yvelaze mdidari amerikelebis Semosavali udrida
bavSvi iRupeba yoveldRiurad cudi wylisa da sanitaruli pirobebis mizeziT. msoflios 2 miliardi yvelaze Raribi mosaxlis Semosavals. metic — magaliTad, 1920 wels
- msoflios saavodmyofoebis sawolebis naxevari ukaviaT wyalTan dakavSirebuli dasavleTi evropis erTi mosaxlis saSualo Semosavali aRemateboda afrikelisas 2.9-jer,
sneulebebiT daavadebul adamianebs. xolo 1992 wels ki 13.2-jer.113
- yovel mexuTe adamians msoflioSi ar miuwvdeba xeli sufTa wyalze, xolo 40%-s ar e.i. koloniuri UuRlisagan gaTavisuflebam, ganviTarebis sabazro modelze gadasvlam,
gaaCnia minimaluri sanitaruli pirobebi.168 mravalgzis optimisturma reformirebam sagrZnobi dadebiTi Sedegi jerjerobiT
qveynebis mxolod SedarebiT SezRuduli jgufisaTvis gamoiRo.
meoce saukuneSi, mxolod oTxi saxelmwifo — iaponia, kanada, avstralia da axali
dRes mxolod im adamianebis raodenoba, romlebic kmayofildebian dReSi 1.08 dolariT, zelandia sabolood iqnen aRiarebuli rogorc ganviTarebuli saxelmwifoebi. Tan arc
faqtiurad emTxveva msoflios yvelaze ganviTarebuli qveynebis mosaxleobis raodenobas, erTi am saxelmwifos ganviTareba am statusamde ar momxdara meore msoflio omis Semdeg
an rva yvelaze didi ganviTarebadi qveynis 1950 wlis mosaxleobis raodenobas, erTad mimdinare globaluri ekonomikuri sistemis Camoyalibebis farglebSi. kidev ori qveyana,
aRebuls.169 es ki is adamianebi arian, romlebic yovel dRe fizikuri gadarCenisaTvis samxreTi korea da taivani, axlos arian am zRurblis gadasalaxavad, magram formalurad
mainc amas ver axerxeben.114
ibrZvian.
garda amisa, aseTi situacia araproporciulad sjis qalebs, bavSvebs, moxucebsa da
msoflios asi qveyana dRes formaluri ekonomikuri monacemebiT uaresad cxovrobs,
xeibrebs, mTlianad soflisa da qalaqis “jurRmulebis” mosaxleobas. am xalxs “xafangSi”
vidre kolonializmis dros. bevri maTganis cxovrebis done 30 da meti procentiT daeca.
moxvedris Zalian didi Sansi aqvT.
dResac yvelaze mdidar saxelmwifoebis wilze msoflios mTliani Sida produqtis 80%-ze
dRes msoflioSi siRaribisa da masTan dakavSirebuli sxva uaryofiTi procesebis
meti modis.
ganviTareba sakmaod primitiuli sqemiT mimdinareobs —
bevris mier es ganixileba rogorc globalizaciis procesis Cavardna. maTi
procesis sawyis etapze - demografiuli dawola + ekonomikuri CamorCena ganviTarebul
warmodgeniT, globalizacia, gagebuli rogorc msoflio bazarSi integraciis procesi,
qveynebTan SedarebiT + araswori ganviTarebis modelis arCeva = procesis dRevandel
minimum arademokratiulia, emsaxureba viwro korporatiul interesebs, sjis Rarib
etapze — masiuri siRaribe + SimSili + gaunaTlebloba + kulturuli CamorCena +
qveynebs, da sazogadod, Rarib mosaxleobas. ufro pragmatulebi piriqiT Tvlian, rom
ekonomikuri CamorCena rRvevaSi gadadis + [xSirad, gansakuTebiT afrikaSi, Sida da gare
saboloo jamSi sabazro reformebi gadafaraven im usiamovnebas, romelic maT sawyis
konfliqtebi, saxelmwifo meqanizmebis sruli moSla].
etapze RaribebisaTvis moaqvT, magram maTi meqanizmebis potenciali dResdReobiT
es procesi faqtiurad cikluria, radganac yvela zemoT moyvanili faqtori erTmaneTs
naklebadaa aTvisebuli.
“kvebavs” da azviadebs. aseT wreSi moxvedrili qveynebisaTvis misi garRveva uaRresad
mTlianobaSi, globalur sabazro sistemaSi msoflio yvela qveynis integraciis
mZimea da saboloo jamSi mxolod sakuTari Zalisxmevisa da Sida resursebis mobilizaciis
pozitiur Sedegebze dafuZnebuli molodini gadaWarbebuli iyo, rogorc am procesis
xarjze SeiZleba moxdes. ucxouri daxmareba am situaciaSi mxolod damatebiT rols
iniciatori CrdiloeTis, agreTve samxreTis qveynebis mxridan. arsebobs sakmaod martivi
SeiZleba TamaSobdes.
bunebrivi sistemebis araTanabari ganviTarebis kanoni, romelic ambobs, rom ierarqiis
amis ilustracia kargad SeiZleba igive Sidsis problemis magaliTze afrikaSi. gasagebia,
erTi da imave donis sistemebi sazogadod sinqronulad ar viTardebian: im dros rodesac
rom dasavleTis TvalTaxedviT ganviTarebuli qveynebis mier am daavadebis mkurnalobaze
maTi nawili aRwevs ganviTarebis ufro maRal dones, sxvebi ganviTarebis ufro dabal
gamoyofili Tanxebi sakmarisi ar aris, magram afrikis romelime CamorCenili qveynebis
doneze rCebian. absoluturi “erTferovneba” ubralod SeuZlebelia. am kanonis sruliad
gadmosaxedidan es situacia sxvanairad gamoiyureba. isini garedan mosuli Tanxebis mcire
gamarTlebulad miyeneba SeiZleba socialur sistemebTanac.
nawilsac ki ver iTviseben. amisaTvis maT ar gaaCniaT sakmarisi kvalificirebuli
maqsimum, risi miRwevac SeiZleba ekonomikuri globalizaciis procesSi, aris
samedicino personali, mTlianad jandacvis, sakomunikacio, satransporto
Semosavlebis saSualo donis zrda rogorc globalur doneze, agreTve calke aRebul
infrastruqtura. amasTan erTad bevr afrikul qveyanaSi Sidsma ubralod musri gaavlo
nebismier qveyanaSi, rac, saboloo jamSi, moitans socialur da ekonomikur stabilurobas,
jandacvis, ganaTlebisa da sxva socialuri samsaxurebis muSakebs, romlebic gadamwyvet
minimumamde daswevs siRaribes.
rols TamaSoben misive Tavidan acilebaSi.
e.i. faqtiurad, laparakia daaxloebiT iseTsave tipis procesze, rac moxda jer
xSirad Sidsis sawinaaRmdego RonisZiebebi konfliqtSi modis adgilobriv
SeerTebul StatebSi ruzveltis reformebis Sedegad, xolo Semdeg dasavleT evropasa da
tradiciebTan da kulturul unar-CvevebTan. bolos da bolos — Sidsi aq ZiriTadad
iaponiaSi. unda Seiqmnas qveynebis mZlavri “saSualo fena”, romelic maT umetesobas
Raribebis (umeteswilad Raribi qalebis) daavadebaa. Raribi adamianisaTvis inficirebis
moicavs, xolo darCenili SedarebiT Raribebi jer es erTi umniSvnelo umciresobas unda
Sansi 20-jer ufro maRalia, vidre SeZlebulis. qalebi da gogonebi imdenad
warmoadgendnen, meoredac, maTi saSualo cxovrebis done unda sagrZnoblad aRematebodes
araproporciulad daucvelebi arian Sidsisagan, rom gaero saerTod fiqrobs maT
dasacavad specialuri fondis Seqmnas. dRevandels.115
mkurnaloba ver gaamdidrebs am xalxs da, miT umetes, ver Secvlis qalis statuss 3.2. is, rom zemoT aRwerili midgoma ekonomikuri globalizaciis mimarT dRes
adgilobriv sazogadoebaSi. axalgazrda qalebi da gogonebi isev iZulebulebi iqnebian maincdamainc ar muSaobs, rigi faqtorebiTaa gamowveuli, romelTaganac wamyvani
imeZavon, radganac sxvanairad maTi ojaxebi ver gadarCebian, xolo SidsiT daavadebuli isevdaisev politikuria. arsebobs farTod gavrcelebuli gaugebroba imis Sesaxeb, rom
SeZlebuli moxucebi isev iyidian axalgazrda colebs. ganurCevlad sqesisa da asakisa ganviTarebuli qveynebi valdebulebi arian moaxdinon sakuTari ganviTarebis gadatana
SidsiT daavadebulebi sazogadoebidan gariyulebi arian, xolo maT gardacvalebis (transferi) ganviTarebad msoflioSi, daxmareba gauwion iq mimdinare reformebs da
cnobebSi umeteswilad weria — “mizezi ucnobia”. pasuxic ki agon am reformebis warmatebaze. bevrisaTvis es moraluri imperativis donezea
Sidsis mkurnalobis masobrivi kampania, plus misi profilaqtikis propaganda ayvanili (cnobili “TeTri adamianis tvirTis” idea). nebismieri ganviTarebuli qveynis
SesaZlebelia gaaumjobesebs dReisaTvis usaSvelo situacias, magram ver SeaCerebs MmTavroba moyolilia sakuTari samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebis
epidemias rogorc aseTs. amisaTvis saWiroa mTlianad im socialur-ekonomikuri garemos (gansakuTrebiT arasamTavrobo seqtoris) wnexis qveS, romlebic Tvlian, rom
Secvla, romelSic es adamianebi cxovroben — e.i. is, rasac ver miaRwia afrikam minimum ganviTarebuli qveynebi pasuxs ageben ganviTarebulebis winaSe, maTi siRatakisa da
ukanaskneli naxevari saukunis manZilze. wre Seikra. CamorCenis Taobaze.
4.1.4. demografiuli problemis gadaWris mcdeloba msoflio masStabiT ukve faqtiurad rasakvirvelia zemoT moyvanili mosazrebebi gansazRvrul gamoxmaurebas pouloben

92 61
Tavi 3. ekonomikuri ganviTareba da msoflio politikis naxevar saukunes moiTvlis. principSi is ori mimarTulebiT viTardeba. pirveli —
globalizacia globaluri masStabis “ganviTarebis” politikis farglebSi (meti ganviTareba, ufro
maRali cxovrebis done, naklebi Sobadoba, siRaribe da a.S.), meore — uSualod siRaribis
3.1. globalizaciis meore etapis problematika ZiriTadad daiyvaneba Semdeg kiTxvamde — daZlevasa da mosaxleobis zrdis kontrolze mimarTuli saerTaSoriso programebis
vin marTavs msoflio ekonomikas da vis interesebSi? is, rom politika da Zalaufleba farglebSi. gaero am procesSi formalurad CarTulia 1960 wlidan, rodesac daiwyo
dRevandel msoflioSi didwilad ekonomikazea damokidebuli, sakmaod martiv axsnas programebis realizacia e.w. “ganviTarebis aTwleulebis” farglebSi. am dros gaero
povebs — gavlenis ekonomikuri instrumentebis gamoyeneba wamyvani globaluri gansakuTrebiT yuradRebas aqcevda iseTi miznebis miRwevas, romlebic ukavSirdeba wera-
moTamaSeebisaTvis saboloo jamSi ufro efeqturia da momgebiani, vidre nebismieri sxvis. kiTxvis ucodinarobis daZlevas, saskolo sistemis ganviTarebas, jandacvas (m.S. ojaxis
garda amisa, am qveynebs gareT arsebuli resursebis eqspluataciac ekonomikuri dagegmvas), sayofacxovrebo infrastruqturis ganviTarebas (wyalmomarageba, kanalizacia)
meqanizmebis gamoyenebiT, ufro momgebiania, vidre teritoriis uSualo okupaciaze da a.S.
dafuZnebuli. aseTi midgoma, agreTve, saSualebas aZlevs msoflios wamyvan mTavrobebs sainteresoa, rom gaeros es RonisZiebebi namdvilad erTiani globaluri politikis
distancireba moaxdinon bevri usiamovno procesebisgan, romlebic danarCen msoflioSi farglebSi ewereba. isini im gagebis Sedegia, romelsac aRweven rogorc yvela
mimdinareobs.110 ganviTarebuli, aseve ganviTarebadi qveynebi. gaerosa (agreTve, masTan dakavSirebuli
koloniur sistemaze agebuli resursebis eqspluatacia (da es meoce saukunis saagentoebisa da wamyvani saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebis —OOxfam, Care, Save
koloniuri sistemebis istoriam gviCvena) adre Tu gvian qmnis situacias, rodesac masTan the Children da a.S.) aqtiuroba zemoT aRweril sferoebSi imitom aris mniSvnelovani, rom
dakavSirebuli negatiuri faqtorebis fasi (m.S. am teritoriebis usafrTxoebis, isini faqtiurad warmoadgenen msoflio politikis globalizaciis erT-erT iSviaT
ekonomikuri, socialuri, marTvis sistemebis organizacia da uzrunvelyofa, adgilobrivi warmatebul magaliTs, romelic globalur konsensuszea agebuli da romlis moqmedebis
mosaxleobis winaaRmdegobis daZleva da a.S.) ufro maRali xdeba, vidre am teritoriebidan areali da Sedegebi globaluri masStabisaa.170
miRebuli uSualo mogeba. maTi miznebi ZiriTadad advilad aRsaqmelia, TvalnaTlivi da konkretul Sedegebzea
amave dros, globalizaciis am etapze msoflio aRmoCnda gayofili or friad orientirebuli. isini politikurad maqsimalurad neitraluria da (ukanasknel dromde
gansxvavebul nawilad, ekonomikuri ganviTarebis TvalsazrisiT — ZiriTadad yofili mainc) faqtiurad ar uyeneben im qveynebis mTavrobebs, sadac isini xorcieldeba, araviTar
wamyvani koloniuri saxelmwifoebi, maTi uSualo gamonayofebi da mezoblebi, romlebic winaswar pirobebs, msgavsad imisa, rogorc amas akeTebs msoflio banki an savaluto fondi.
ganixilebian rogorc ganviTarebuli saxelmwifoebi da mTeli danarCeni msoflio. umeteswilad es programebi adgilze rogorc humanitaruli xasiaTis matareblebi
aRiqveba. faqtiurad, uaRresad antagonisturad ganwyobili diqtatorebis garda, maT
ganviTarebulad aRiarebulia is saxelmwifoebi, romlebmac (istoriulad an aravin ganixilavs rogorc romelime qveynis Sinagan saqmeebSi Carevas.171
ganviTarebis dRevandel etapze), miaRwies industrializaciis maRal dones, gaaCniaT rasakvirvelia, imis gaTvaliswinebiT, ra masStabisa da sirTulisaa am programebis
mosaxleobis cxovrebis imdenad maRali standarti, ramdenis miRwevac SesaZlebelia winaSe mdgari amocanebi, maTi umetesobis sruli realizacia ver xerxdeba, Tumca bevri
arsebuli simdidrisa da teqnologiebis pirobebSi. arsebobs Zlieri korelacia am Sedegi namdvilad STambeWdavia, ganviTarebadi qveynebis mosaxleobis keTildReobaze
statussa da am qveynebSi arsebul myar, ganviTarebul demokratiul institutebs Soris. gavlenis TvalsazrisiT (xSirad ganviTarebulebisac).
amis sinonimebia — industriuli saxelmwifoebi, ekonomikurad ufro ganviTarebuli gaeros programebis farglebSi:
saxelmwifoebi. dRes, agreTve ixmareba terminebi, romlebic dafuZnebulia msoflios - mTlianad aRmoifxvra (1997 wlisaTvis) iseTi daavadeba, rogoricaa yvavili;
dayofaze am qveynebTan mimarTebaSi — pirveli msoflio/ mesame msoflio, - 1990-ian wlebSi ganaxevrda diareiT gamowveuli bavSvTa sikvdilianoba;
CrdiloeTi/samxreTi. - yvelgan, 12 qveynis garda, 2000 wlisaTvis axalSobilTa sikvdilianobis done daeca 120-
sxvadasxva organizaciebi sxvadasxva qveynebs miakuTvneben ganviTarebulebs, amitom ze qvemoT yovel 1 000 cocxal mSobiarobaze;
maTi raodenoba icvleba, damokidebulad imaze, Tu vis informacias viyenebT. magram - msoflios 175 qveyanaSi aRar gvxvdeba poliomieliti, romelic 1950-1960-ian wlebis
arsebobs 24 qveyana, romlebic nebismier klasifikaciaSi xvdeba. esenia — avstria, belgia, dasawyisSi epidemiuri xasiaTisa iyo msoflios wamyvan qveynebSic ki;
dania, fineTi, safrangeTi, germania, saberZneTi, islandia, irlandia, italia, luqsemburgi, - kanqveSa WiiT (riStaTi) daavadebebis raodenoba Semcirda 97%-T 2000 wlisaTvis, is
niderlandebi, norvegia, portugalia, espaneTi, Sveicaria, gaerTianebuli samefo, aSS, gvxvdeba mxolod 14 qveyanaSi;
kanada, avstralia, axali zelandia, iaponia, israeli. igive saerTaSoriso savaluto fondi - Tavidan iqna acilebuli 1 milioni bavSvis gardacvaleba vitamin A-s ukmarisobis gamo;
maT umatebs singapurs, taivans, honkongs da samxreT koreas. - 90 milioni axalSobili daculi iqna iodis deficitiT gamowveuli swavlis unaris
es 24 qveyana faqtiurad warmoadgens msoflios maRalSemosavlian qveynebs, minus dakargvisagan.
israeli, plus samxreTi korea. saerTo jamSi aseTi qveynebis raodenoba SeiZleba 34-s bevri programis Sedegi ar SeiZleba iqnes Sefasebuli rogorc saboloo warmateba,
aRwevdes.111 Tumca isini mainc mniSvnelovania.
- 1990-ian wlebSi bavSvTa sikvdilianobis done Semcirda daaxloebiT 1/3-T 63 qveyanaSi,
xolo 20%-T 100-Si;
ganviTarebuli qveynebis upiratesoba danarCen msofliosTan mimarT, isaa, rom isini - 1990 wlisaTvis moxerxda erT wlamde asakis bavSvebis 80%-iani imunizaciis donis
viTardebian momuSave, efeqturi, sabazro ekonomikuri sistemis farglebSi. es sistema miRweva (Tumca tropikul afrikasa da samxreT aziaSi es miRweva SenarCunebuli ar iqna);
sakuTar xarvezebs Seicavs, magram Tavisi aSkara efeqturoba daamtkica e.w. socialistur - 2000 wlisaTvis sicocxlis saSualo mosalodnelma xangrZlivobam miaRwia da
ekonomikur sistemasTan WidilSi. globalizaciis erT-erTi wamyvani aspeqti isaa, Tu gadaaWarba 60 wels 124 qveyanaSi 173-dan, sadac is am zRvarze dabali iyo;
ramdenad warmatebiT SeZlebs danarCeni msoflio SeuerTdes sabazro ekonomikur sistemas - Tumca gaerom ver miaRwia yvela adamianis uzrunvelyofas usafrTxo sasmeli wyliT
— Tavisi neba-survilisa da/an ganviTarebuli qveynebis waqezebiT (zogjer daZalebiT). jer 1990, Semdeg 2000 wlisaTvis, im adamianebis raodenoba, romlebTac dRes amis saSualeba
faqtiurad, 1950-iani wlebis meore naxevridan (e.i. msoflio koloniuri sistemis daSlis gaaCniaT, daaxloebiT oci wlis manZilze 4.1 miliardiT gaizarda da 5 miliards miaRwia.
yvelaze aqtiuri stadiidan moyolebuli) mdidari qveynebi mantrasaviT umeoreben
Raribebs - “akeTe rogorc Cven, akeTe CvenTan erTad, akeTe Cvenze ukeT”. 4.2 globaluri ekologiuri problemebi.
zogadad sakiTxi Semdegnairad dgas — ginda SeuerTde globalur ekonomikas, ginda
mdidari da stabiluri gaxde? - gaatare sabazro reformebi im modeliTa da pirobebiT, nebismier cocxal arsebas SeuZlia arseboba da ganviTareba mxolod im SezRudvebis
romlebTac Cven gTavazobT. farglebSi, romelsac mas misi saarsebo bunebrivi garemo uwesebs. Sesabamisad evoluciis
faqtiurad am Tezisis sawinaaRmdegod meore msoflio omis Semdgomi globaluri procesSi cocxali organizmebi cdiloben maqsimalurad moergon garemo pirobebs.
ekonomikuri integraciis sakmaod intensiur process mohyva msoflios yvelaze mdidar da adamiani sxva cocxali arsebebisagan ZiriTadad imiT gansxvavdeba, rom cdilobs moargos
yvelaze Rarib qveynebis Semosavlebis mkveTri rRveva — Tu 1960 wels msoflios garemos pirobebi sakuTar moTxovnilebebs.

60 93
amave dros, warmoadgens ra biosferos Semadgenel nawils, adamiani Zlieraa dasawyisSi oficialurad TviT aSS-ma aRiara.
damokidebuli garemo pirobebze. Aase magaliTad, uhaerod adamians SeuZlia iarsebos
mxolod 3 wuTi, uwylod — 3 dRe, uWmelad — 30 dRe. arsebobs wylis, haerisa da sakvebis Aerayis intervenciis realuri mizezi — kontroli msoflioSi erT-erT yvelaze did
dasaSvebi pirobebis friad SezRuduli diapazoni. igive SeiZleba iTqvas garemos navTobis sabadoebze, kargad axsna Tomas fridmanma jer kidev 2003 wlis dasawyisSi “niu-
parametrebze: temperaturaze, wnevaze, sinotiveze, dasxivebaze da sxvadasxva fizikuri iork TaimsSi” gamoqveynebul statiaSi.108 Eerayis okupaciis istoria am Sexedulebas sul
velebis mniSvnelobebze. ufro sarwmunos xdis. yvelafers Tavi rom davaneboT, arsebobs erTi naklebad
sazogadoebis ganviTareba uSualod dafuZnebulia misTvis xelmisawvdom bunebriv gaxmaurebuli faqti — erayis formalurad arCeuli axali xelisuflebis kontroli
resursebze. nebismieri ganviTareba SesaZlebelia mxolod im konkretuli “ekologiuri” da navTobis seqtorze ar vrceldeba.
resursuli SezRudvebis farglebSi, romelTac buneba uwesebs sazogadoebas. faqtiurad
sazogadoebis ganviTarebis etapebi emTxveva axali bunebrivi resursebis aTvisebisa da
2006 wlis gazafxulze, erayis omis sami wlis Tavze jer kidev naklebad gasagebi iyo, Tu
garemoze zegavlenis ekonomikuri da teqnikuri meqanizmebis SemuSavebisa da danergvis
realurad risi miRweva surdaT SeerTebul Statebs am qveyanaSi. gasagebia, rom namdvili
etapebs.
demokratiuli sazogadoebis mSenebloba am qveyanaSi, miT umetes, moklevadian perspeqtivaSi,
ararealuria. maqsimum, risi gakeTebac SesaZlebelia aq dRevandel etapze — Tavidan iqnes
4.2.1. 2005 wlis 25 ianvars msoflio havis cvlilebebis samuSao jgufma gamoaqveyna aridebuli qveynis ganviTareba iranis scenariT da Seiqmnas mdgradi, SedarebiT adamianuri
moxseneba/rekomendacia “havis cvlilebis gamowvevis miReba”.172 am mokle moxsenebis arsi, saxelmwifo sistema, romelic formalurad mainc aRiarebs demokratiis principebs da aSS-s
romelic Seadgina msoflios wamyvani politikosebis, biznesmenebisa da mecnierebis mokavSireobas gauwevs. e.i. qveyanam unda gaiaros is gza, romelic arabuli qveynebis didma
jgufma, SemdegSia: 10 weliwadSi, SeiZleba ufro nakleb droSi, kacobrioba miaRwevs im umetesobam ukve gaiara minimaluri pozitiuri SedegebiT.
zRurbls, romlis Semdegac globaluri daTbobis procesebi Seuqcevadi gaxdeba. es ki Tavis mxriv badebs kiTxvas — saWiro ki iyo amisaTvis srulmasStabiani samxedro
globaluri daTbobis arsi mdgomareobs dedamiwis atmosferosa da okeaneebis saSualo intervencia da grZelvadiani okupacia Tanmxlebi negatiuri SedegebiT (rogorc
temperaturebis zrdis tendenciaSi, romelic aRiniSneba ukanaskneli aTwleulebis erayisaTvis, aseve TviT SeerTebuli StatebisTvisac)? ufro metic — aSS-ma ar gamoiyena
ganmavlobaSi. iTvleba, rom saSualo globaluri temperatura mecxramete saukunis misTvis ufro Cveuli da warmatebuli “rbili Zala” erayis SemTxvevaSi imitom, rom es Zala
bolodan gaizarda 0.6 + 0.20C. iTvleba agreTve, rom 2005 wlis winamdebare 50 wlis am konkretuli situaciis mogvarebas ver gaswvda, Tu es prezident j.buSis administraciam
ganmavlobaSi am daTbobis udidesi nawili iyo ganpirobebuli adamianis saqmianobiT. mizandasaxulad ar gaakeTa?
naxSirorJangisa da sxva saTburi gazebis mzardi raodenoba wiaRiseuli sawvavis wvis rogoric ar unda iyos amis mizezi, aSS aRmoCnda situaciaSi, romelic TviT amerikelebma
Sedegad, iseve rogorc soflis meurneoba, miwis zedapiris gaSiSvleba da adamianis sxva zedmiweviT swored aRweres cnobili gamoTqmiT — violence is the last refuge of incompetent
qmedeba ganixileba rogorc daTbobis ZiriTadi komponentebi. (Zaladoba uunaros ukanaskneli TavSesafaria).
samuSao jgufi uaRresad TavSekavebulia Tavis daskvnebSi. am daskvnebis Sesabamisad — iTvleba, rom erayis kampaniis erT-erTi umniSvnelovanesi pozitiuri Sedegi isaa, rom man
“am saSiSroebis winaSe mobilizaciis SeuZleblobis fasi SesaZlebelia uaRresad maRali uSualod aSS-s Camoacila saerTaSoriso teroristebis yuradReba. am xalxs urCevniaT
iyos. mxolod ekonomikuri zarali Zalze didi iqneba — rac ufro da ufro damangreveli da uSualod eraySi ebrZolon “dasavlel agresorebs”, rasac maTTvis meti prestiJi da
xSiri gaxdeba amindis iseTi eqstremaluri movlenebi rogorebicaa wyaldidoba, gvalva — popularoba moaqvs. amave dros, aq maT gaaCniaT unikaluri saSualeba realur sabrZolo
mTeli Temebi, qalaqebi, kunZulovani saxelmwifoebi dazaraldebian an daitborebian zRvis pirobebSi gawvrTnan didi raodenobiT axali mebrZoli, romelTa instruqtorebad amerikeli
donis awevasTan erTad; sasoflo-sameurneo warmoeba Seferxdeba. [am procesis] socialuri samxedroebi gamodian. saboloo jamSi, yvela es teroristi isev aSS-sa da mis mokavSireebs
da adamianuri Rirebuleba etyoba ufro maRali iqneba da moicavs masobriv SeebrZoleba, mxolod ufro efeqturad da intensiurad, vidre es aqamde xdeboda.
sikvdilianobas, daavadebebis gavrcelebasa da uaRresad gaZlierebas, mosaxleobis
iZulebiT gadaadgilebas da cxovrebis xarisxis mkafiod gamoxatul dacemas. gavlena Cinuri gazeTi “Caina niusi” werda 2005 wlis dasawyisSi — “is, rom SeerTebuli Statebi
ekosistemebsa da biomravalferovnebaze, agreTve, gamanadgurebeli iqneba”.173 moxsenebis erTaderTi qveyanaa dedamiwaze, romelsac unari Seswevs moaxdinos gavlena movlenaTa
avtorebi aseve dasZenen, rom havis saSiSi cvlilebis Tavidan acileba unda ganixilebodes ganviTarebaze Tavisi samxedro Zalis meSveobiT, rasakvirvelia sinamdviles Seesabameba. . .
sazogadoebis keTildReobis iseTsave wanamZRvrad, rogorc erovnuli usafrTxoebaa. sxva didi saxelmwifoebi ar ewinaaRmdegebian imas, rom aSS-ma uazrod Rvaron sisxli da
rasakvirvelia adamianis sazogadoebisa da bunebrivi garemos urTierToba arasodes ar gaflangon Tavisi erovnuli simdidre axlo aRmosavleTSi iseTi erTobis Sesaqmnelad,
yofila maincdamainc mowesrigebuli. kacobriobis istoriis manZilze mis moSlas romelic waagavs britaneTis gavlenis sferos, romelic pirveli msoflio omis Semdeg
gamouwvevia mravali civilizaciis daRupva da dResac es faqtori gadaSenebis safrTxis Camoyalibda. bedis ironiiT, aSS-ma, gaimarjva ra civ omSi, SeiaraRebaze aiRo is strategia,
winaSe ayenebs, magaliTad, sub-saharis regionis zogierT qveyanas. romelmac sabWoTa kavSiri am omSi damarcxebamde miiyvana. aSS - sabWoTa kavSiris msgavsad,
amave dros es pirveli SemTxvevaa, rodesac am urTierTobis mougvarebloba ganixileba imeds imaze amyarebda, rom uxeSi samxedro Zala sakmarisi iqneba, raTa daaSinos msoflio
rogorc kacobriobis keTildReobisa da TviT arsebobis uSualo safrTxe. faqtiurad asparezze arsebuli sxva didi moTamaSeebi, romelTac aSinebT vaSingtonis
laparaki imazea, rom adamianisa da bunebis urTierTobis mougvarebloba gadaiqca agresiuloba”.109
globalur ekologiur problemad, romlis gavlena civilizaciiis stabilur
ganviTarebaze daaxloebiT iseTivea, rogorc birTvuli omis saSiSroeba. e.i. gamoCnda
kidev erTi faqtori, romelic aerTianebs kacobriobas gadaSenebis SiSis safuZvelze.

ekologiuri problema — nebismieri movlenebi, romelic ukavSirdeba adamianis SesamCnev


gavlenas bunebriv garemoze da bunebis ukureaqcias am qmedebaze, sazogadoebisaTvis
sasicocxlo mniSvnelobis Sesabamisi SedegebiT, romelic ganpirobebulia bunebrivi
faqtorebiT (stiqiuri ubedureba, havis anomaliebi, cocxali organizmebis masobrivi
araregulirebuli migraciebi, infeqciuri daavadebebis pandemiebi da a.S.).

birTvuli omis saSiSroebam, miuxedavad misi realobisa, ver moaxerxa gadamwyveti


koreqtivebis Setana globaluri politikuri urTierTobis sistemaSi. dRes is iseve
aqtualuria, rogorc civi omis dros, Tumca rogorc aseTi, naklebad aRiqmeba. amave dros,
am problemis arseboba da gadaWra, aseTuise adamianis neba-survilzea damokidebuli da mis

94 59
rigSi, imitom, rom dampyrobels, jer es erTi, ar gaaCnia saSualeba moipovos saimedo kontrols eqvemdebareba.
informacia misTvis saWiro resursebis Sesaxeb, meore - ar gaaCnia marTvis instrumentebi rac Seexeba globalur ekologiur problemas, aq sazogadoebis kontrols
am resursebis asaTviseblad ucxo teritoriaze uSualo samxedro-politikuri kontrolis eqvemdebareba mxolod procesebis is nawili, romelic uSualod mis farglebSi iqna
damyarebis gareSe, mesame — ar gaaCnia instrumentebi formalurad damoukidebel inicirebuli. mas Semdeg, rodesac isini xvdebian bunebriv garemoSi, maTze uSualo
saxelmwifoebze efeqturi gavlenis mosaxdenaT sakuTari interesebis miRwevis mizniT. kontroli faqtiurad SeuZlebelia.
rogorc zeviT iyo naCvenebi, aSS-s dResdReobiT es problemebi ar gaaCnia. is aRwevs ufro farTo gagebiT, bunebasTan urTierToba ar qmnis axal problemebs, is ubralod
praqtikulad nebismier dasaxul mizans qveynis gareT sakuTari interesebis gatarebis aaSkaravebs (Tumca friad damaxinjebuli formiT) im problemebs, romlebic ukve arseboben
procesSi, ZiriTadad rbil Zalaze (soft power) dayrdnobiT. aqedan gamomdinare, savaraudoa, adamianis sazogadoebis SigniT. problema SeiZleba “Cacxres” sakmao drois manZilze,
rom ama Tu im qveyanaSi Tavisufali, demokratiuli sazogadoebis mSeneblobis iniciireba mogvianebiT aRmocendes saxecvlili, gazviadebuli, Tavisi Casaxvis adgilidan sakmaod
am procesisaTvis mdgradi, grZelvadiani saxis micemis gareSe is maqsimumia, romelzec moSorebiT, raTa Tavze daatydes imaT, visac is ar Seuqmnia.
qveyana Tanaxmaa wavides sakuTari interebidan gamomdinare. aseTi midgoma, rogorc Cans, magaliTisaTvis, msoflioSi arsebuli erT-erTi yvelaze mniSvnelovani problemaa
akmayofilebs amerikeli amomrCevlebis interess qveynis xelmZRvanelobis mier msoflioSi atmosferos ozonis SreebSi xvrelebis arseboba dedamiwis Crdilo da samxreTi polusebis
Tavisuflebisa da demokratiis gavrcelebis mimarT. es SedarebiT iafia, moiTxovs Tavze. mavne nivTierebebi (freoni, winaT masobrivad gamoiyeneboda samacivro
realuri adamianuri Tu materialuri resursebis minimalur danaxarjebs, iZleva xilul danadgarebsa da aerozolebSi), romlebic 21-e saukunis dasawyisSi moqmedeben am xvrelebis
Sedegebs mokle droSi. garda amisa, is mkveTrad amcirebs uSualo aSS-is pasuxismgeblobas ganviTarebaze, warmoiqmnen adamianis cxovelqmedebis Sedegad gasuli saukunis 60-ian
maT mierve iniciirebul procesebze.105 wlebSi ZiriTadad ganviTarebad msoflioSi. e.i. laparakia rRvevaze problemis realur
Casaxvasa da mis warmoCenas Soris, romelic moiTvlis ramdenime aTeul weliwadsa da
grZelvadian tradiciul imperiul proeqtebSi Cabma aSS-sTvis ara marto ukan aTasobiT (samxreTi polusis SemTxvevaSi aTiaTasobiT) kilometrs.
gadadgmuli nabiji iqneba, aramed misi dasustebis maCvenebelic. rasakvirvelia, arsebobs mxolod SedarebiT mcire, lokaluri procesebis Sedegebi uSualod moqmedebs maTze,
gamonaklisi SemTxvevebic, rogorebicaa, magaliTad, arSemdgari saxelmwifoebis gardaqmna visac maT SeqmnaSi brali miuZRviT (magaliTad, glexi, romelic sakuTari saxlis Tavze
da modernizacia, rodesac grZelvadiani transformaciuli proeqtebis realizacia ferdobze xeebs Wris, imisTvisac unda iyos mzad, rom adre Tu gvian es ferdobi am saxlze
ubralod gardauvalia da aucilebeli (magaliTad, avRaneTi). magram aseTi proeqtebis Camowveba). isini ki, vinc did, xSirad regionaluri masStabis procesebis warmoqmnaze
realizacia unda etyoba farTo saerTaSoriso TanamSromlobas efuZnebodes. mcdeloba ageben pasuxs, sazogadod did mogebas Souloben (magaliTad, im kompaniebis aqciebis
imisa, rom es ZiriTadad aSS-s xeliT moxdes, ufro waagavs imas, rom es qveyana sxvis gamo mflobelebi, romlebic tropikuli tyeebis eqspluatacias ewevian).
cecxlSi Cavardes, rac mis interesebs aSkarad ewinaaRmdegeba. amitom, im SemTxvevaSic, rodesac sazogadoebrivi ganviTarebis krizisebi erTi SexedviT
SesaZloa bunebrivi faqtorebiT iyos ganpirobebuli, maTi realuri mamoZravebeli Zala
socialur-ekonomikuria. Sesabamisad adamianisa da bunebis urTierTobis TvalsazrisiT
imavdroulad amerikis SeerTebuli Statebi da maTTan erTad msoflio dRes dilemis yvelaze mniSvnelovania ara sazogadoebis bunebaze zegavlenis moklevadiani xiluli
winaSe dgas. Sedegebi, aramed bunebrivi garemos saSualo da grZelvadiani reaqcia adamianis qmedebaze.
erTi mxriv, aSS-s swored aqvs gaazrebuli Tavisi istoriuli misia da gaaCnia saSualeba globaluri ekologiuri problemis mizezebi sakmaod kargadaa cnobili (Tu gaazrebuli
misi realizaciisa globalur masStabiT. dRevandel msoflioSi saWiroa realuri ara) — sazogadod aRiarebuli (da dReisaTvis yvelaze warmatebuli) sazogadoebrivi
maorganizebeli Zala, romelsac SeuZlia Tavis Tavze aiRos iseTi procesebis organizacia ganviTarebis modeli dafuZnebulia rogorc mTliani, aseve erT mosaxleze materialuri
da marTva, romlebic saboloo jamSi sikeTis momtania mTeli msofliosaTvis (masobrivi moxmarebis uwyvet zrdaze. es is modelia, romelmac warmateba moutana dRevandel wamyvan
mospobis iaraRis gavrcelebasTan brZola, gariyuli reJimebis alagmva, saerTaSoriso globalur moTamaSeebs. dRes is moiazreba rogorc globalizaciis winapiroba da xdeba
vaWroba da a.S.). erTaderTi Zala, romelsac amis gakeTeba SeuZlia dRes — SeerTebuli misi SeTavazeba (Tu Tavze moxveva) ganviTarebadi qveynebisaTvis.
Statebia.106 faqtiurad, aSS Tavis Tavze iRebs “msoflio policielis” rols, romelsac naTelia, rom aseTi tipis ganviTareba SesaZlebelia mxolod im SemxvevaSi, Tu is
msoflios wamyvani qveynebis umetesoba mas siamovnebiT uTmobs. miuxedavad amis aSkara dafuZnebulia bunebrivi resursebis (cocxali bunebis resursebis CaTvliT) moxmarebis
saWiroebisa, es amerikas popularobas msoflioSi namdvilad ar matebs. antiamerikuli Sesabamis zrdaze. dRemde es procesi SeizRudeboda mxolod adamianis gankargulebaSi
tendenciebi, romelic yovelTvis ase Tu ise arsebobda (didebi da warmatebulebi arsebuli am resursebis mopovebis teqnikuri saSualebebis SesaZleblobebiT.
sazogadod naklebad popularulebi arian), ukanasknel wlebSi aSS-s uaxloes mokavSireebsa amave dros, adamianis sazogadoebis resursuli margi qmedebis koeficienti uaRresad
da megobrebzec ki gavrcelda.107 dabalia — mopovebuli bunebrivi resursebis 95-97% ikargeba iqamde, sanam aRwevs saboloo
meore mxriv, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg aRar arsebobs Zala, romelsac Seswevs momxmarebels. es danakargi, romelic xvdeba bunebriv garemoSi, iwvevs materialuri,
unari saWiroebis SemTxvevaSi TviT aSS-s ambiciebi SezRudos. evropa, romelsac principSi energetikuli, informaciuli nakadebis daTrgunvas globaluri ekosistemis farglebSi,
SeuZlia amis gakeTeba, politikurad imdenad dayofilia, rom verc srulfasovan iwvevs mis degradacias. saboloo jamSi, kacobrioba awydeba sasrul fizikur sivrceSi
partniorad, verc oponentad aSS-s ver gamoadgeba. CineTi, romelic perspeqtivaSi (planeta dedamiwa) arsebul sasrul resursul bazaze dafuZnebuli ganuwyveteli
SesaZlebelia gaxdes amerikis konkurenti saerTaSoriso asparezze, dResdReobiT am materialuri zrdis logikurad gadauWrel amocanas.
rolisaTvis aSkarad mzad ar aris. ukve dResdReobiT kacobriobis aramdgradi ganviTarebis moTxovnilebebi aRemateba
Sedegad, aSS xSirad zogjer moqmedebs ara imitom, rom amis obieqturi, gamarTlebuli globaluri ekosistemis potencials. ukanaskneli saukune naxevris manZilze mosaxleobis
moTxovnileba arsebobs, aramed imitom, rom mas amis gakeTeba SeuZlia. aseTi moqmedebis raodenoba dedamiwaze gaizarda daaxloebiT oTxjer, xolo dawola bunebriv garemoze
klasikuri magaliTia 2003 wlis erayis intervencia. 100-jer.
gasagebia, rom sadam huseini iyo Tanamedroveobis erT-erTi yvelaze sisxliani tirani, adamianis qmedeba amcirebs bunebrivi garemos asimilaciur da regeneraciul unars im
romlis arseboba damoukidebeli qveynis saTaveSi saerTaSoriso sazogadoebisaTvis donemde, rodesac es ukanaskneli kargavs adamianis sazogadoebis sasicocxlo
naklebad mosaTmeni iyo. amave dros is iyo erT-erTi im sakmaod mravalricxovan tiranebs moTxovnilebebis uzrunvelmyofelis Tvisebebs.
Soris, romlebic dRevandel msoflioSi arseboben. uiSviaTesi gamonaklisis garda (didi ufro martivad — adamianis sazogadoebis funqcionirebis Sedegad bunebriv garemoSi
britaneTi), msoflios yvela wamyvani saxelmwifo, aSS-s uaxloesi mokavSireebis CaTvliT, imdeni narCeni xvdeba, rom iq TviT adamianis adgili aRar rCeba.
agreTve, gaero, rogorc aseTi, winaaRmdegi iyo am nabijisa. sxvaTa Soris, zemod moyvanili argumenti imaze metyvelebs, rom sazogadod aRiarebuli
amerika mainc SeiWra eraySi yvela aRiarebuli saerTaSoriso xelSekrulebisa da normis principuli mizani — saboloo jamSi yvelam dedamiwaze icxovros daaxloebiT ise, rogorc
gverdis avliT. sababi, romelic man gamoiyena amis gasamarTleblad — eraySi masobrivi ganviTarebuli qveynebis mosaxleoba cxovrobs dRes, principulad miuRwevelia. dedamiwis
ganadgurebis iaraRis arseboba da misi kavSiri alqaedasTan, yvelasaTvis naklebad biosferos “wyalwyva” — anu misi unari gauwios winaaRmdegoba gare dawolas gadagvarebis
sarwmuno da misaRebi iyo. amasTan dakavSirebuli informaciis siyalbe 2005 wlis gareSe, gadailaxeba iqamde, vidre es procesi ramdenadme Sors wava.174

58 95
globaluri ekologiuri krizisi SesaZlebelia gavigoT rogorc globaluri xSirad faqtiurad kulturuli misionerebis saxiT (Tugind cecxliTa da maxviliT);
ekologiuri sistemis degradacia im donemde, rodesac mas aRar Seswevs unari b/metropoliis mier mzadyofnasa da Segnebas, rom is ereva sadme imisaTvis, rom iq
uzrunvelyos mTlianad adamianis sazogadoebis, rogorc aseTis, ganviTareba da TviT samudamod darCes. rogorc adam smiti ambobda, “yoveli imperia iRwvis ukvdavebisaken”;
arsebobac ki. g/metropoliis mzadyofnas ganaxorcielos dapyrobili teritoriebis transformacia,
es krizisi namdvilad unda ganvixiloT rogorc globalizaciis gauTvaliswinebeli rac ganuyofelia erovnul, saxelmwifos mSeneblobisagan (nation, state building). es ki
Sedegi. is ZiriTadad ganpirobebulia imiT, rom Tanamedrove adamianis sazogadoebaSi faqtiurad imperiis ZiriTadi funqciaa;
naklebadaa gaazrebuli bunebrivi ekosistemebis (globaluris CaTvliT) funqcionirebis d/imperiis, rogorc ierarqiuli sistemis Camoyalibebas, sadac mTeli Zalaufleba
kanonebi, saTanadod verSefasebulia maTi roli sazogadoebis ganviTarebasa da centrSia Tavmoyrili da es faqti nebismier koloniebs, klient-saxelmwifoebsa da a.S.
arsebobaSi, arsebobs Seusabamoba sazogadoebrivi ganviTarebis moTxovnilebebs Soris, kargad unda hqondeT gaTavisebuli.
romelic uzrunvelyofilia mis gankargulebaSi arsebuli teqnologiebiT da bunebrivi yvela es komponenti warmodgenili iyo nebismier warmatebul imperiaSi, magram aSkara
ekosistemebis SesaZleblobebs Soris daakmayofilos es moTxovnilebebi (gansakuTrebiT winaaRmdegobaSia aSS-s realobasTan.
sazogadoebis cxovelqmedebis narCenebis asimilaciis TvalsazrisiT). pirveli - aq namdvilad ar arsebobs winaaRmdegoba mosaxleobis moTxovnilebebsa da
maTi dakmayofilebis SesaZleblobebs Soris.
4.2.2. dResdReobiT adamianis sazogadoebis bunebasTan urTierTobis globaluri
aSS-s teritoria, sanapiroebis garda, SedarebiT naklebad aTvisebulia da iseTi didi
sistema Semdeg faqtorebzea awyobili:
teritoriis Statebi rogoricaa magaliTad, montana Tu oregoni, faqtiurad carielia.
• sabazro ekonomika ubralod “ver aRiqvams” adamianisa da bunebrivi garemos aSS-s geografiuli mdebareoba axlosaa idealurTan, xolo misi sazRvrebis arc erTi
urTierTobis problemebs da Sesabamisad ver gamoimuSavebs maTi gadaWris efeqtur kilometri (Zalian hipoTezurad beringis srutis garda) ar aris saSiSi.
meqanizmebs. bazari uaRresad moqnili meqanizmia im SemTxvevaSi, Tu saqme aqvs saqonelTan,
romlis Rirebulebis dadgena principulad SeiZleba, xolo Rirebuleba im Sromis
raodenobis funqciaa, romelic ixarjeba mis warmoebaze. meore - ar arsebobs resursebis deficiti, erTi gamonaklisis garda — es navTobia,
es principi ukve sakmaod cudad muSaobs wiaRiseul resursebTan mimarTebaSi, romelTa romlis daaxloebiT naxevari garedan SemoaqvT. magram am deficitis udidesi nawili
ganfaseba iwyeba mxolod ama Tu im resursis mopovebis momentidan. is iTvaliswinebs mis xelovnuradaa Seqmnili saavtomobilo da navTobis kompaniebis mier da federaluri
mopovebaze, gadamuSavebaze da transportirebaze daxarjul Sromas, magram ver afasebs, administraciis mxridan Sesabamisi politikis gatarebis Sedegad advilad SeiZleba
Tu ra Rirs, magaliTad, igive navTobi, rogorc aseTi. wiaRiseulis fasze Zlier moqmedebs minimumze davides.104
iseTi subieqturi faqtorebi, rogoricaa sabados geografiuli mdebareoba, mopovebis mesame — adgilobriv mosaxleobas namdvilad ara gaaCnia aucilebloba gaiumjobesos
pirobebi, politikuri koniunqtura, sabazro spekulacia da a.S. Sedegad ori sxvadasxva sasicocxlo pirobebi emigraciis xarjze. mxolod misi Zalian mcire nawili tovebs qveyanas
sabadodan mopovebuli wiaRiseuli, romelTa fasic SeiZleba zogjer erTmaneTisagan diplomatiur misiebSi, samxedro nawilebsa Tu amerikuli firmebis sazRvargareTis
orjer da metjer gansxvavdebodes, momgebianad iyideba bazarze, xolo maTi fasis ryeva filialebSi droebiT dasasaqmeblad. piriqiT, aSS yvelaze mimzidveli daniSnulebis
drois Zalian mcire monakveTis manZilze SeiZleba sawyisidan aTeulobiT procents adgilia mTeli msoflios migrantebisaTvis. is erTaderTi qveyanaa, sadac migrantebi
aRwevdes (magaliTad, msoflio navTobis fasebis zrda 2004 wlis Semdeg). samuSao Zalis erT meaTedze mets Seadgenen.
is, rac uSualod adamianis Sromis Sedegs ar warmoadgens, sazogadod aRiqveba rogorc meoTxe — qveyana isea morgebuli oTxwlian saarCevno ciklze, rom mTeli
raRac “RvTisagan naboZebi”, romlis moxmarebac SeiZleba iqamde, sanam is mogebis momtania gadawyvetilebis mimRebi meqanizmebi am drois intervalSi funqcionireben da nebismieri
(yvelaze xSirad mis gamolevamde) da romelsac mainc da mainc ar ufrTxildebian. ase administracia Tavs aridebs grZelvadian proeqtebze pasuxismgeblobis aRebas, Tu isini
eqcevian wiaRiseul simdidres yvelaze maRalganviTarebuli qveynebic ki (ix. wina TavSi qveynis gareT unda ganxorcieldes.
ganxiluli “holandiuri seni”), magram aseTi midgoma faqtiurad absurdamde midis cocxal mexuTe — aSS imdenad Zlieria da efeqturia, rom axerxebs tradiciuli imperiebis winaSe
bunebasTan mimarTebaSi. mdgomi yvela strategiuli amocanis warmatebiT gadaWras e.w. rbili Zalis (soft power)
ra Rirs sufTa haeri, sufTa wyali, gadaugvarebeli tye, Tevzis sarewi okeaneSi? gamoyenebiT — politikuri, ekonomikuri berketebi, Zalis gamoyenebis muqara da a.S.
ekonomikurad Sefasebad ra zarals ganicdis landSafti, romelSic mavne sawarmoo yvelaze mTavari winaaRmdegoba ki isaa, rom imperializmi da demokratia principulad
narCenebi xvdeba? am kiTxvebze pasuxi arsebuli ekonomikuri sistemis pirobebSi ar SeuTavsebeli kategoriebia. pirveli gulisxmobs ierarqiasa da damorCilebas, meore -
arsebobs. am situacias kidev ufro arTulebs is garemoeba, rom aseTi resursebi aravis ar Tanasworobasa da arCevanis Tavisuflebas. Tavisuflebisa da demokratiis gavrceleba
ekuTvnis (isini kerZo sakuTrebis obieqtebs ar warmoadgenen) da rogorc aseTi saerTod imperiis mSeneblobis xarjze cota ar iyos ucnaurad JRers. naklebad moiZebneba xalxi,
bazris moqmedebis sferoSia ar xvdeba. bazari cocxal garemosTan dakavSirebul yvela vinc dRevandel msoflioSi aseTi TamaSis wesebs winaaRmdegobis gareSe daTanxmdeba.
problemas aRiqvams faqtiurad rogorc fors maJors, raRacas stiqiuri ubedurebis bolos, klasikuri imperiuli da Tanamedrove amerikuli sazogadoebis organizaciis
magvars. modelebi sistemurad SeuTavsebelia. amerikelebisaTvis imperiis SesaZleblobis aRiareba
es, Tavis mxriv, imas niSnavs, rom sazogadod ekonomikuri saqmianobis gavlena cocxal niSnavs im fuZemdebel principze uaris Tqmas, romelic maT faqtiurad aqcevs
garemoze ver miiReba mxedvelobaSi misi ganfasebis procesSi — es movlena “gareSe” amerikelebad — Tavisuflebis konstituciur rwmenaze. bolos da bolos amerikelebi
faqtoris saxeliTaa cnobili (externality). misi yvelaze cnobili magaliTia e.w. “Temis pirveli Segnebuli antiimperialistebi iyvnen da am antiimperialisturma rwmenam
tragedia”, romelsac adgili aqvs sazogadoebriv sakuTrebasTan mimarTebaSi. aaSenebina maT britanuli imperiisagan damoukidebeli qveyana.
aseTis magaliTia, vTqvaT, Tevzis sarewi okeaneSi, romelsac formaluri patroni ara yvelaferi CamoTvlili imis maCvenebelia, rom aSS-s ama Tu im saxiT transformacia
hyavs. amitom xSirad ramdenime qveyana mas moixmars iqamde, sanam Tevzis maragi ar tradiciul imperiad principulad ararealuria. mas SesaZlebelia gauCndes imperiis
gamoileva. im SemTxvevaSic ki, rodesac erTi an ramdenime qveyana gadawyvets Sewyvitos sistemuri maxasiaTeblebi mxolod im SemTxvevaSi, Tu is Tavis amosaval principebze xels
rewva da SeinarCunos maragi, moiZebneba erTi qveyana mainc, romelic aseT situacias Tavisi aiRebs. amave dros es ar gamoricxavs mis mier aqtiuri imperialisturi politikis
mogebisaTvis gamoiyenebs da damatebiT gamdidrdeba sxvis xarjze. gatarebas. faqtiurad, aSS-s unikaluroba, romelic mkveTrad ganasxvavebs mas msoflios
globalizaciis pirobebSi aseTi ram xdeba, magaliTad, maSin, rodesac bazris erT-erT sxva warmatebuli qveynebisagan isaa, rom mas SeuZlia gaataros imperialisturi politika
moTamaSes aqvs saSualeba ar miiRos mxedvelobaSi biomravalferovnebis gadagvarebasTan imperiad gadaqcevis gareSe.
dakavSirebuli problemebi. Sedegad mas Seswevs unari ufro iafad gayidos Tavisi saqoneli rogorc Cans, aSS-ma Tavisi ganviTarebis procesSi ukve gauswro tradiciuli imperiuli
an momsaxureba, vidre imas, visac aseTi problemebi awuxebs, Ziri gamouTxaros arsebul sistemuri organizaciis models. rarig paradoqsulad ar unda JRerdes — koloniuri
maregulirebel meqanizmebsa da konservaciis mcdelobas. faqtiurad biznesis urTierToba imperiebis Seqmna, gansakuTrebis “okeanes gadaRma” (overseas) teritoriebis didi masivebis
garemosTan erTi ganuwyveteli “bazris Cavardnis” (market failure) magaliTia. dapyroba metyvelebs metropoliebis sisusteze da ara maT siZliereze. es xdeba, pirvel

96 57
okeanis mcire kunZulebis jgufebs. maTi teritoria da mosaxleoba imdenad mcirea, rom • faqtiurad nebismieri gadawyvetileba, romelic miiReba cocxal garemosTan
qveynis gafarToebaze maT xarjze laparakic ki zedmetia. mimarTebaSi (dabinZurebis kvotebis, dasaSvebi normebis, sameurneo saqmianobis
amave dros, meore msoflio omis Semdeg dRemde SeerTebuli Statebi minimum oTxmocjer SezRudvebis, ekologiuri zaralis Sefasebis da a.S.) Taobaze, sakanonmdeblo aqtebis
Caerivnen sxva qveynebis saqmeebSi Zalis gamoyenebiT (Ria Tu farulis). xSirad am Carevas CaTvliT, warmoadgens ZiriTadad politikuri kompromisis Sedegs da Tavidanve naklebad
okupacia mosdevda. am SemTxvevebidan ori — germaniisa da iaponiis okupacia da aRmSeneb- qmediTunariania.
lobaEmeore msoflio omis Semdeg warmoadgens ucxouri Carevis erT-erT yvelaze warmatebul, am kompromisis aqtiuri mxareebia — biznesi, romelsac surs maqsimaluri mogeba miiRos
gamarTlebul da dadebiT magaliTebs, iseve rogorc marSalis gegmis ganxorcieleba. bunebis eqspluataciidan, mis dacvaze minimaluri danaxarjebiT, samoqalaqo sazogadoeba
garda zemoT moyvanilisa, im oTxmocidan, mxolod or SemTxvevaSi aSS moqmedebda gaeros (adgilobrivi, Tu aseTi saerTod arsebobs, da/an saerTaSoriso), romelsac surs ar
rezoluciebis safuZvelze da realuri didi saerTaSoriso koaliciebis CarCoebSi. es dauSvas ama Tu im konkretuli resursis degradacia, xelisufleba, romelsac surs
moxda 1950-53 wlebis koreis omis da 1991 wlis sparseTis yuris omis dros (amas SeiZleba SeinarCunos socialuri stabiluroba, moigos orive mxaris guli da gaixangrZlivos
daematos, agreTve, 1991-2003 wlis gaeros sanqciebi erayis winaaRmdeg). yvela danarCen mandati. dResdReobiT, gansakuTrebiT ganviTarebad qveynebSi, am procesSi aqtiurad
SemTxvevaSi, igive vietnamSi 1965-72 wlebSi, Tu eraySi 2003 wlidan, aSS moqmedebda erevian sxvadasxva saerTaSoriso organizaciebi.175
yovelgvari saerTaSoriso sanqciebis gareSe, maqsimum natos mokavSireebTan erTad formalurad, erT-erTi yvelaze mniSvnelovani moTamaSe am procesSi mecnier-eqspertia,
(serbiis dabombva 1999 wels). romelmac unda Seafasos mTeli procesis avkargianoba. problema isaa, rom swored aseTi
xSirad, gansakuTrebiT laTinur amerikaSi, aSS uwevda daxmarebas Zalebs, romlebic samecniero daskvnebi yvelaze naklebad saimedoa, gansakuTrebiT maSin, Tu saqme
rbilad rom iTqvas, arademokratiulebi iyvnen — Tugind igive nikaraguasa da salvadorSi msxvilmasStabian, grZelvadian procesebs exeba. Cveni codna am procesebis Sesaxeb
1990-ian wlebSi. aseTi Carevebi aSkara imperialistur xasiaTs atarebs da maTi margi ubralod arasakmarisia, rom mis safuZvelze SeiZlebodes mmarTveli organosa, Tu
qmedebis koeficienti sazogadod Zalian dabalia. igive haitiSi gasuli saukunis meore calkeuli gadawyvetilebis mimRebi piris mier koreqtuli samarTavi gadawyvetilebis
naxevridan moyolebuli aSS imdenjer Caeria adgilobrivi reJimebis gamosacvlelad, rom miReba.
situacia SesaZlebelia anekdoturad gamoiyurebodes, mas adgilobrivi mosaxleobis ase, magaliTad, 2001 wels iseTma gavleniama organizaciam, rogoricaa gaeros
realuri tanjva-wameba rom ar mosdevdes. globaluri daTbobis mTavrobaTaSorisi komisia, SeimuSava da msoflios mTavrobebs
principSi, saqme gvaqvs sakmaod paradoqsul situaciasTan — msoflios wamyvani saxelmwifo warudgina 2100 wlamde globaluri daTbobis ganviTarebis 20 scenari(!). gasagebia, rom
faqtiurad qmnis globaluri ganviTarebis axal trendebs dedamiwis yvela kuTxeSi amdeni scenariT xelmZRvaneloba gadawyvetilebis miRebis procesSi ubralod
Tavisuflebis, demokratiisa da sabazro ekonomikis ideebis gavrcelebis (xSirad Zalismieris) ararealuria.176 es ki imas niSnavs, rom maTze an ubralod xels Caiqneven (SemTxvevaTa
xarjze. amave dros, es qveyana ar qmnis imperiuli xasiaTis ierarqiul struqturas ucxo umetesobaSi) anda amoirCeven formalurad saxelmZRvanelod iseT scenars, romelic ama
teritoriebis miTvisebisa da marTvis xarjze. piriqiT, is jiutad Tavs aridebs raime saxis Tu im qveynis xelisuflebas mimdinare politikuri koniunqturis gaTvaliswinebiT awyobs.
grZelvadiani proeqtebis ganxorcielebas, romelTac SeiZleba moyves swored im principebis mecnierebs, agreTve, xSirad adanaSauleben imaSi, rom isini specialurad azviadeben
warmatebuli realizacia, romlebic zemoT iyo CamoTvlili. faqtiurad aSS-s surs Zireuli situacias Tavisi merkantiluri interesebidan gamomdinare, rac zogjer mainc etyoba
politikuri, socialuri Tu ekonomikuri transformaciebis moxdena ama Tu im qveyanaSi, Sors ar dgas sinamdvilisagan. arsebobs naxevradanekdoturi ambavi imis Taobaze, Tu
magram aRar surs maTze pasuxismgebloba sawyisi etapis Semdeg. rogor mosTxoves amerikelma biologebma mTavrobas mravalmilioniani granti amazoniaSi
(brazilia) unikaluri adgilobrivi mwerebis saxeobebis gadasarCenad. “keTili — iyo
rogorc istoriuli gamocdileba gviCvenebs, transformacia dakavSirebuli ucxour pasuxi, oRond mogvawodeT am saxeobebis sia”. “ar SegviZlia — miuges mecnierebma — Cven
CarevasTan, dafuZnebulia grZelvadiani proeqtebis realizaciaze. inglisuri isini jer ar aRmogviCenia”.
ekonomistic ki, romelic Zalze frTxil da konservatul Jurnalad iTvleba, aRiarebs, • pasuxismgeblobas adamianisa da bunebis urTierTobis globaluri masStabiT
rom ubralod sadme demokratiis danergvas erTi Taoba da meti sWirdeba.101 amave dros, cvlilebebze Tavis Tavze ZiriTadad iReben mxolod ganviTarebuli qveynebi (Tan zogjer
maSinac ki, rodesac aSS Tavis Tavze iRebs udides pasuxismgeblobas did damoukidebel yvela ara), romlebic sakmarisad mdidrebi arian imisaTvis, rom am RonisZiebebiT
qveyanaSi intervenciis dros (vietnami, erayi), laparaki iqidan wamosvlaze iwyeba lamis gamowveuli SezRudvebi advilad aitanon, plus gaaCniaT efeqturi marTvis meqanizmebi am
aria ufro adre, vidre realuri samxedro operaciebi iwyeba. Tumca, faqtiurad sferoSi miRebuli xelSekrulebebis cxovrebaSi efeqturad gasatareblad. yvelaze did
erTaderTi realurad warmatebuli Sedegi aSS Carevisa sxva qveynis transformaciaSi — warmatebas sakuTari resursebisa da garemos dacvaSi dRes dasavleTma evropam da iaponiam
samxreTi korea, warmoadgens swored grZelvadiani imperiuli proeqtis klasikur miaRwia, magram maTi warmatebis erT-erTi ZiriTadi elementi, garda maTi simdidris,
magaliTs. romelime qveyanaSi mdgradi mSvidobis, kanonis uzenaesobis, demokratiuli efeqturi marTvis, Zlieri samoqalaqo sazogadoebis arsebobisa isaa, rom maT gaaCniaT
institutebis dafuZneba ar xdeba mokle warmatebuli omisa, Tu demokratiuli saSualeba daicvan sakuTari garemo sxva (ZiriTadad ganviTarebadi) qveynebis garemos
revoluciis Sedegad — es moiTxovs did dros, finansebs, Sromasa da moTminebas. amis eqspluataciis xarjze.
uaxlesi magaliTebia bosnia, kosovo da sxvaTa Soris, Crdilo irlandiac. saerTod globalur doneze garemosa da resursebTan dakavSirebuli erT-erTi mTavari
problema isaa, rom mdidrebs (qveynebsa da individumebs) uzomod meti saSualeba aqvT
Tavisi gamorCenisaTvis gamoiyenon ukeTesi xarisxisa da mdidari bunebrivi resursebi,
saWiroa imis swori warmodgena, rom imperia, rogorc aseTi, warmoadgens metropoliaSi vidre Raribebs. saerTod, kargad movlili da marTuli ekosistemebi warmoadgenen
arsebuli Siga sistemuri winaaRmdegobebis warmatebuli gadaWris Sedegs. es riskebisa da adamianebis daucvelobis Semcirebis garantias igive bunebrivi
winaaRmdegobebi gamomdinareobs ZiriTadad mosaxleobis mzardi moTxovnolebebisa da katastrofebis SemTxvevaSi.
maTi dakmayofilebis SesaZleblobebis SeuTavseblobidan. zedapirze es winaaRmdegobebi Rarib mosaxleobas (gansakuTrebiT soflad) ubralod ar gaaCnia teqnikuri, finansuri,
mogvevlinebian Warbi mosaxleobis, resursebis (m.S. teritoriis) naklebobis, adgilobrivi menejeruli, inteleqtualuri resursebi maT gankargulebaSi myofi resursebis
bazrebis SezRudulobis da a.S. saxiT.102 am winaaRmdegobebis daZleva meoce saukunis meore efeqturad marTvisa da gamoyenebisaTvis. isini xSirad fizikurad “gariyulebi” arian
naxevramde moiTxovda mosaxleobis moTxovnilebesa da resursebs Soris axali balansis naklebad produqtiul da advilad degradirebad teritoriebze. gansakuTrebiT iq, sadac
Seqmnas damatebiTi teritoriebis (rogorc resursebis wyaros) SemoerTebisa da demografiuli dawola didia, aseTi xalxi ubralod “Wams” im ekosistemebs, romlebzec
eqspluataciis xarjze.103 damokidebulia. Sedegad aseTi ekosistemebi ufro advilad eqvemdebareba degradacias
warmatebuli imperiuli mSenebloba tradiciulad moiTxovda rogorc minimum, Semdegi SimSilis, gvalvisa an wyaldidobis Sedegad. es, Tavis mxriv, ufro zrdis adgilobrivi
aucilebili komponentebis arsebobas: mosaxleobis daucvelobas.
a/mosaxleobis iseTi aqtiuri Sris arsebobas, romelic ver akmayofilebs Tavis aseTi situaciis klasikuri magaliTia isevdaisev afrika saharis samxreTiT
ambiciebs metropoliis farglebSi da Tavs gariyulad grZnobs. es xalxi mzad unda iyos (gansakuTrebiT iseTi qveynebi, rogorebicaa centraluri afrikis respublika, Cadi, mali,
datovos samSoblo da Caebas grZelvadiani proeqtebis realizaciaSi ucxo garemoSi; nigeri). rodesac saharasTan uSualod mosazRvre teritoriebze moxda demografiuli

56 97
afeTqeba, adgilobrivi mosaxleoba bunebrivad agrZelebda ekosistemebis eqspluatacias koloradosa da vaiomingis nawilebi. es miwebi aSS-m xelSi Caigdo 1846-48 wlebis omis Semdeg,
tradiciuli, uaRresad araefeqturi meTodebiT, ubralod erTi adamianis adgils minimum romelSic meqsika prezidentma jeims polkma CaiTria.
sami_oTxi ikavebda. Sedegad, ukve gasuli saukunis 70-iani wlebisaTvis gaudaburebam am is, rasac zogierTi mkvlevari “meore imperiuli fazis” saxeliT moixseniebs, 1898 wlis
teritoriebze iseT masStabebs miaRwia, rom sahara samxreTisaken zogjer weliwadSi amerikul-espanuri omis Semdeg daiwyo. am omis Sedegad aSS-s xelSi gadavida puerto riko,
aTeulobiT kilometriT izrdeboda. guami da filipinebi. igive politika gaagrZela prezidentma Teodor ruzveltma,
ganviTarebadi qveynebi (iseTi warmatebulebic ki, rogoricaa CineTi) globaluri romelmac monros doqtrinis safuZvelze gamoacxada aSS-s ufleba Careuliyo laTinuri
masStabiT adamianisa da bunebis urTierTobis mowesrigebaze mimarTul sabuTebs an amerikis nebismieri qveynis Sinagan saqmeebSi imisaTvis, rom ar daeSva iq evropelebis
formalurad aweren xels, an saerTod uars amboben globalur RonisZiebeSi Careva. manve moaxdina havaebis aneqsia im sababiT, rom am teritoriidan vinmes SeeZlo
monawileobaze im sababiT, rom bunebis dacvaze mimarTuli RonisZiebebi maTi ganviTarebis damuqreboda aSS dasavleT sanapiros (e.w. winmswrebi moqmedeba).99
interesebs ewinaaRmdegeba.
garda amisa, ZiriTadad Raribi qveynebis mTavrobebi mzad arian intensiurad, nebismier cxrili 1. amerikis SeerTebuli Statebis mier ucxo teritoriebis okupaciis yvelaze
pirobebze aiTvison adgilobrivi resursebi moklevadiani socialur-ekonomikuri mniSvnelovani magaliTebi
stabilurobis misaRwevad. maT ar da ver ainteresebT rogorc sakuTari xalxis momavali
Taobebis interesebi, iseve rogorc SesaZlo globaluri katastrofa, maSin rodesac isini teritoria daipyres datoves xangrZlivo- statusi
yoveldRe “TvalSi ucqeren” masobriv SimSilsa Tu samoqalaqo dapirispirebas. ba (weli)
isev klasikuri magaliTi braziliaa, sadac aTeulobiT wlebis manZilze erTmaneTis havai 1893 ara 112 aSS Stati
Semcvlel mTavrobebs gahyavdaT gzebi amazoniis junglebSi da ufasod urigebdnen iq miwis puerto riko 1898 ara 107 Tanamegobroba aSS-sTan
nakveTebs umiwawylo glexebs, oRond ki Tavidan aeridebinaT socialuri daZabuloba da guami 1898 ara 107 aSS-s sakuTreba
SeenarCunebinaT msxvil latifundiebze dafuZnebuli tradiciuli soflis meurneobis filipinebi 1898 1946 48 damoukidebeli
sistema. is faqti, rom am teritoriebze niadagi Zalian aranayofieri da advilad amerikuli samoa 1899 ara 106 aSS-s sakuTreba
degradirebadia, ris Sedegadac ramdenime wlis Semdeg es glexebi miagdeben xolme panama (arxis zona) 1903 1979 76 damoukidebeli
erodirebul nakveTs, aravis adardebda. miT umetes, ar adardebda braziliis virginiis kunZulebi 1916 ara 89 aSS-s sakuTreba
xelmZRvanelobas is faqti, rom amazoniis tyeebzea damokidebuli didwilad atmosferuli dominikis respublika 1916 1924 8 damoukidebeli
cirkulacia planetaze.177 haiti 1915 1934 19 damoukidebeli
• damatebiT arTulebs situacias sazogadoebisa da bunebrivi garemos funqcionirebis dasavleTi germania 1945 1955 10 damoukidebeli
droiTi CarCoebis SeuTavsebloba. rac ufro ganviTarebulia da formalizebulia iaponia 1945 1952 7 damoukidebeli
sazogadoeba, miT ufro naklebad emTxveva misi funqcionirebis dro bunebrivi Crdilo marianis kunZulebi 1947 ara 58 Tanamegobroba aSS-sTan
sistemebisas.178 globaluri cvlilebebi bunebriv garemoSi, iseve rogorc adamianis palau 1947 1994 47 Tavisuflad asocirebuli
moqmedebis dadebiTi Tu uaryofiTi Sedegebi, gamosavlenad moiTxovs dros, romelic AaSS-sTan
adamianis aqtiurobasTan SedarebiT grZelvadiania. laparakia minimum aTeulobiT wlebze, mikronezia 1947 1986 39 Tavisuflad asocirebuli
rodesac adamianis realuri aqtiuroba sazogadod erTi wlis farglebSi mimdinareobs, AaSS-sTan
xolo SedarebiT efeqturad igegmeba maqsimum xuTi wlis farglebSi. igive sabazro marSalis kunZulebi 1947 1986 39 Tavisuflad asocirebuli
koniunqtura imdenad swrafad icvleba, rom raime grZelvadiani, winmswrebi RonisZiebebis AaSS-sTan
dagegmva da gatareba sabazro ekonomikis pirobebSi Znelad warmosadgenia. samxreTi korea 1950 ara 55 damoukidebeli
aq “movlenaTa jaWvebi” isea daxlarTuli, rom maTi wyaros mikvleva TiTqmis samxreTi vietnami 1965 1972 7 aneqsirebulia Crdilo
SeuZlebelia. Sesabamisad aSkaraa adamianisa da bunebis urTierTobis problemebis aRqmis, vietnamis mier100
maTi gadawyvetis efeqturi saSualebebis gamoZebinsa da maTi uaryofiTi moqmedebis avRaneTi 2002 ? 2 damoukidebeli?
Serbilebis sirTuleebi. amas emateba sirTuleebi problemebis gadaWris dagegmvasa da erayi 2003 ? 2 damoukidebeli?
gatarebaSi, rac sazogadod iwvevs winmswrebi RonisZiebebis ararsebobas; moqmedeba xdeba
faqtis moxdenis Semdeg da Seefardeba xilul Sedegebs bunebriv garemoSi, nacvlad wyaro: Nial Ferguson, Colossus, The Rise and Fall of American Empire, Allen Lane an imprint of Penguin
problemis mizezebisa adamianis sazogadoebaSi (rac sazogadod minimalur dadebiT Sedegs Books, 2004, Statistical Appendix.
iZleva). xSirad maSinac ki, rodesac aseTi mizezebi cnobilia, maTze gavlena SeuZlebelia
gamomdinare arsebuli socialur-ekonomikuri Tu politikuri realobidan. Sesabamisad, dRidan daarsebisa aSS gaurboda kavSirebis Seqmnas ucxo qveynebTan, gansakuTrebiT,
miRebuli zomebi paliatiur xasiaTs atareben, mimarTulia ZiriTadad problemis efeqturi evropulTan, imis SiSiT, rom qveyana gaebmeboda “Zveli samyaros” intrigebSi da SebRalavda
mogvarebis gadadebaze an kritikis dasawynareblad. Tavis gansakuTrebuli qveynis statuss. damoukideblad moqmedeba ki SesaZleblobas
ase, magaliTad, afrikaSi cocxali bunebrivi garemos ganadgureba, gansakuTrebiT misi miscemda qveyanas ukeT daecva Tavisi erovnuli interesebi. es tradicia odnav Serbilda
cxoveluri komponentis (spiloebi, martorqebi da a.S), gamowveulia am kontinentis civi omis dros, rodesac qveyanas sWirdeboda mokavSireebi komunistur sistemasTan
sazogadoebrivi ganviTarebis problemebis mougvareblobiT. uamravi Warbi sasoflo sabrZolvelad, Tumca mas arasodes uTqvams uari calmxriv moqmedebaze. garda amisa,
mosaxle Tavis gadasarCenad misdevs bunebrivi garemos zedmet (da ZiriTadad uazro) SeerTebuli Statebi yovelTvis aniWebdnen upiratesobas winmswreb qmedebas realurad
eqspluatacias, romlis procesSic nebismieri cocxali arsebis (sakuTari Tavis CaTvliT) arsebuli Tu warmodgeniTi safrTxis SemTxvevaSi. es tendencia gansakuTrebiT gaZlierda
saarsebo garemos ubralod anadgurebs. ssrk-s daSlis Semdeg da xSirad gamoixateba aSS-s mier saerTaSoriso normebisa da
gasagebia, rom afrikis problemebis mogvareba Tvalsawier momavalSi principulad xelSekrulebebis ugulvebelyofaSi. qveynis politikas safuZvlad ucvlelad sami
SeuZlebelia. amave dros, dasavleTis mTavrobebze (sruliad gamarTlebulad) zewolas principi udevs — Tavisufleba, TviTgamorkveva da Tavisufali vaWroba.
awarmoebs sakuTari samoqalaqo sazogadoeba afrikis bunebrivi garemos gadarCenis
moTxovniT. Sedegad aTeulobiT wlebis manZilze gamoiyofa uzarmazari Tanxebi afrikaSi amiT praqtikulad CamTavrda aSS-is teritoriis formireba da qveyanam faqtiurad ukan
nakrZalebis Seqmnaze da sxva Tanmxlebi RonisZiebebis gatarebaze minimaluri SedegiT. daxevac ki daiwyo (ix. cxrili 1). man, magaliTad 1946 wels daubruna damoukidebloba
nebismieri nakrZali (ukeTes SemTxvevaSi) moqmedebs iqamde, sanam morigi omi, genocidi Tu filipinebs, romelsac is 48 weli flobda. manve gadasca panamas arxis zona 1979 wels,
stiqiuri ubedureba (gvalva magaliTad) ar ayris adgilidan adamianebs da ar aiZulebs maT Tumca TviT es qveyana, rogorc aseTi, Tavis droze aSS-s Seqmnili iyo misi interesebis
eZebon TavSesafari da ukeTesi miwebi nakrZalis teritoriaze. ase moxda, magaliTad uzrunvelsayofad.
ruandaSi 1994 wlis genocidis Semdeg. is teritoriebi, romlebic man ama Tu im saxiT SemoierTa, ZiriTadad moicavs wynari

98 55
saimedobaSi aTeulobiT wlis ganmavlobaSi imdenad didi iyo, rom nebismieri qveyana, romelsac 4.2.3. globalur doneze aseTi tipis kompromisebis Sedegia is saerTaSoriso reJimi,
zedmeti fuli uCndeboda, mas aSS-s fasian qaRaldebSi abandebda. dResac ki, rodesac am rwmenam romelic dRes garemosTan da resursebTan urTierTobis sferoSi arsebobs. am reJimis
Seryeva daiwyo, es praqtika mainc grZeldeba. igive ruseTi, romelic didZal damatebiT Tanxebs Seqmnis pirveli etapi jer kidev mecxramete saukunis bolos daiwyo, magram realurad
iRebs msoflio navTobis fasebis mkveTri zrdis Sedegad, am fuls sakuTari qveynis ganviTarebaSi globaluri 1972 wlidan gaxda, rodesac Sedga gaeros konferencia “adamianis garemoze”
ki ar abandebs, aramed aSS-s fasian qaRaldebSi. aseTi gziT mTeli msoflio aTwleulebis manZilze stokholmSi. am konferenciis yvelaze mniSvnelovani Sedegi etyoba isaa, rom mas mohyva
faqtiurad afinansebs dedamiwis yvelaze mdidari qveynis ganviTarebas. globaluri da regionuli garemos monitoringis qselebis Seqmna, gaeros garemos
amerikis xazinis monacemebiT 2005 wlis 31 dekembris mdgomareobiT aSS-s sagareo valis programis daarseba (UNEP), agreTve, farTo politikuri da instituciuri cvlilebebi
saerTo moculoba Seadgenda 9,560,623 milion dolars.98 aseT situaciaSi ara aSS-a imdenad lokalur doneze, romelsac mohyva bevri mTavrobis mier garemos dacvis saministroebisa
damokidebuli Tavis kreditorebze, ramdenadac es Uukanasknelebi arian masze da erovnuli garemosdacviTi da maregulirebeli saagentoebis Seqmna. man, agreTve, misca
damokidebuli. RmerTma daifaros, aSS-i defolti moxdes (amis saSiSroeba, magaliTad, biZgi garemosdacviTi arasamTavrobo organizaciebis globaluri qselis Seqmnas.
arsebobda 2006 wlis martSi) da msoflios bevri wamyvani ekonomika (igive Cinuri) ubralod momdevno wlebSi saerTaSoriso interesi garemos problemebisadmi sul ufro
CaiSleba. zogi eqsperti saerTod miiCnevs, rom aSS-m sakuTari valutis gaufasureba Tu izrdeboda. Sedegad, am saukunis dasawyisisaTvis arsebobda 130-ze meti mravalmxrivi da
defolti (finansur valdebulebebze uaris Tqma) SeuZlia gamoiyenos rogorc sagareo aseulobiT ormxrivi saerTaSoriso xelSekruleba. samwuxarod, realuri pozitiuri
politikis iaraRi. rasakvirvelia, TviT Statebsac es bevr sikeTes ar moutans, magram mis Sedegebi, xmamaRali ritorikis miuxedavad, am xelSekrulebebis mxolod Zalian mcire
konkurentebs ubralod musrs gaavlebs. nawilma gamoiRo.
aSS-s SeiaraRebuli Zalebi, agreTve, Sors itoveben nebismier konkurentsa Tu amis mizezi ZiriTadad isevdaisev isaa, rom Tanamedrove mecniereba, romelic
konkurentebis jgufs. qveyanam kargad Seiswavla warumatebeli vietnamis omis dakavebulia adamianisa da bunebrivi garemos urTierTobebis kvleviT, ver iZleva am
gamocdileba da Seqmna principulad axali tipis armia, romelsac Seswevs unari realur procesebis analizis saboloo, damajerebel daskvnebs, romlebic aseTi urTierTobebis
droSi moaxdinos reagireba nebismier safrTxeze globalur masStabSi. sabWoTa kavSirsac realur Sedegebs, SesaZlebel safrTxeebs Tu problemebis mogvarebis efeqtur
ki, misi siZlieris maqsimumze, ar gaaCnda araferi Sesadari da is konkurencias SeerTebul RonisZiebebs exeba. Sedegad, nebismieri globaluri movlena SeiZleba ganvixiloT rogorc
Statebs mxolod masobrivi ganadgurebis iaraRis xarjze uwevda. dadebiTi, uaryofiTi Tu ararsebuli, monacemTa erTi da igive nakrebis safuZvelze. ase
faqtiurad aSS-s SeiaraRebuli Zalebi warmoadgens qveynis politikuri interesebis rom, nebismieri politikuri gadawyvetileba dafuZnebulia ara imdenad damajerebel
realizaciis garants msoflios nebismier kuTxeSi. isini uSualod warmodgenilia dedamiwis mtkicebebze, ramdenad dainteresebuli mxareebis konkretul kerZo interesebze,
qveynebis 2/3-Si. am Zalebis xuTi regionaluri samxedro marTvis centrebis pasuxismgeblobis romelTac ZiriTadad konkretul problemasTan naklebi kavSiri aqvT. aseTi situacia,
arealebi mTel dedamiwas faraven. zRvaze aSS-s interesebs icavs cxra “super aviamzidi” agreTve, iwvevs an Zalze zogadi da aradamajerebeli sabuTebis Seqmnas, an iseTebis,
sabrZolo jgufi, romelTaganac TiToeuli calke aRebuli aSkarad sWarbobs yvelafers, rac romlebic zedmetad detaluria, rTuli da Sesasruleblad Zneli, zogjer ubralod
nebismier sxva qveyanas SeiZleba gaaCndes. haerSi mas gaaCnia sami sxvadasxva tipis “stelsis” Seusrulebeli.
radarebisTvis SeumCneveli TviTmfrinavi, romelTac analogi ar gaaCniaT msoflioSi. igive ganviTarebadi qveynebis umetesoba agreTve ubralod ver aZlevs Tavs fufunebas
CineTi, romelic mizandasaxulad iRwvis aSS-gan CamorCenis dasaZlevad samxedro sferoSi, daicvas bunebrivi garemo da resursebi. situacia daaxloebiT iseTivea, rogorc adamianis
ZiriTad sabrZolo komponentebSi mas minimum 10-15 da meti wliT CamorCeba. uflebebisa an demokratiuli sazogadoebis mSeneblobis saqmeSi. sazogadoeba sakmarisad
qveyanaze modis msoflios Tavdacvis xarjebis TiTqmis naxevari. es xarjebi metia, vidre SeZlebuli unda iyos imisaTvis, rom daicvas sakuTari bunebrivi resursebi da garemo, ar
20 momdevno qveynis gaerTianebuli samxedro biujetebi. isini, magaliTad, eqvsjer gadaaqcios isini umowyalo eqspluataciis sagnad.
aRemateba ruseTis samxedro biujets. amave dros aSS axerxebs amis gakeTebas mSp-sTan bunebriv garemosTan mimarTebaSi erTaderTi realurad momqmedi meqanizmi, romelic
SedarebiT sakmaod mcire danaxarjebiT — 2003 wels Tavdacvis biujeti mis daaxloebiT kacobriobas dReisaTvis aqvs, e.w. “kiotos oqmia”, romelic faqtiurad, CarCo dokumentia
3.5%-s Seadgenda. im RonisZiebebisaTvis, romlebic mimarTulia atmosferoSi adamianis moqmedebis Sedegad
aSS-s principulad marto SeuZlia nebismieri ramdenime sabrZolo amocanis gadaWra, moxvedrili naxSirorJangis moculobis stabilizaciaze da Semcirebaze. am xelSekrulebis
nebismieri mowinaaRmdegis winaaRmdeg, dedamiwis nebismier kuTxeSi. isevdaisev britaneTis farglebSi yvelaze didi valdebulebebi Tavis Tavze aiRo evrogaerTianebam — Seamciros
imperias aseTi samxedro upiratesoba arasodes gaaCnda. Tu zRvaze is ase Tu ise sjobnida e.w. “saTburis gazis” emisia 2008-12 wlebisaTvis 8%-T 1990 wlis donesTan SedarebiT, aSS-m
Tavis ZiriTad konkurentebs, misi saxmeleTo jarebi sazogadod CamorCeboda nebismieri 7, xolo iaponiam 6%-T. ruseTma, ukrainam da axalma zelandiam ikisra valdebulebebi
saxmeleTo imperiis jarebs rogorc raodenobiT, aseve momzadebis xarisxiT, rac moaxdinos Tavisi emisiebis stabilizacia 1990 wlis doneze. saboloo jamSi, am oqmis
TvalnaTliv gamoikveTa orive msoflio omSi. realizaciis Sedegad naxSirorJangis emisia sul 5%-T unda Semcirdes.
faqtiurad britaneTis imperia iyo pirveli tolebs Soris, maSin rodesac aSS ubralod — ganviTarebad qveynebs es valdebulebebi saerTod ar exebaT, m.S. CineTs, romelic aSS-s
pirvelia. yvela zeviT moyvanili faqtis safuZvelze SeiZleba davaskvnaT, rom aSS-s Seswevs Semdeg naxSirorJangis yvelaze did “mwarmoebelia” dedamiwaze da indoeTs, romelic mas
unari Seqmnas pirveli realuri globaluri imperia, sakiTxia, ramdenad aris qveyana didad ar CamorCeba. saboloo jamSi, es ori qveyana etyoba mravaljer gadaWarbebs
amisaTvis mzad da sWirdeba mas es saerTod? naxSirorJangis emisiis im Semcirebas, romelsac ganviTarebuli qveynebi didi jafis
faqtia, rom aSS-s damfuZnebeli mamebi Tavidanve moizarebdnen mas rogorc imperias, Sedegad miaRweven.
Tumca “Tavisuflebis imperias” (empire of liberty), Tomas jefersonis sityvebiT. misi mTavari, rac am oqmis realizacias mohyveba, aris yoveli saxelmwifosaTvis emisiebis
ideologia efuZneboda, da efuZneba e.w. “cxadi mowodebis” (manifest destiny) ideas, romelic kvotebis SemoReba, romliTac maT vaWroba SeuZliaT. Tu, magaliTad, viRacam moaxdina
ganisazRvreba rogorc “aSkara da gardauvali bedi”. am ideis Sesabamisad amerikas evaleba axali teqnologiebis danergva da Tavis kvotaze nakleb emisias awarmoebs, mas SeuZlia is
demokratiis gavrceleba, rogorc mmarTvelobis erTaderTi Rirseuli formis, saRvTo iseT qveyanas miyidos, romelic sakuTar kvotaSi ver eteva. faqtiurad laparakia sabazro
misia. faqtiurad es idea emTxveva britanelebis “TeTri adamianis tvirTs”, Tu frangebis urTierTobebis Setanaze globaluri ekologiuri problemis gadawyvetaSi, Tumca rogorc
“macivilizebel misias”, xolo dRevandeli laparaki Tavisuflebisa da demokratiis kvotebis moculobebi, iseve maTi faswarmoqmnis konkretuli meqanizmebi friad
gavrcelebaze misi uaxlesi interpretaciaa. spekulatiur xasiaTs atarebs.
etyoba, raRaca saxiT, aSS Tavidanve rogorc imperia yalibdeboda, rodesac mecxramete am oqms Tavidanve uamravi mowinaaRmdege hyavda. magaliTad, misi pirobebis dacvaze
saukuneSi pretenzia ganacxada Crdilo amerikis kontinentis did nawilze. teritoriis raRac kategoriuli uari ganacxada aSS-is prezident j.u. buSis administraciam. ruseTic didxans
nawili man SeiZina. magaliTad, alaska ruseTisagan, Tu luiziana da misisipisa da kldovan ewinaaRmdegeboda mis ratifikacias im sababiT, rom, jer es erTi, emisiis 5%-iani Semcireba
mTebs (Rockies) Soris mdebare teritoria — safrangeTisagan. Tumca orive SemTxvevaSi, rogorc veraviTar sagrZnob gavlenas ver moaxdens globaluri daTbobis procesis dinamikaze (da
winaT sabWoTa kavSirSi ambobdnen, garigeba gamyidvlebisaTvis “nebayoflobiT-iZulebiTi” amaSi is etyoba savsebiT marTlia) da, meorec, misi SezRudvebi realur negatiur gavlenas
iyo. qveynis samxreTi teritoriebis udidesi nawili ki mis xelSi tradiciuli imperialisturi moaxdens mis ekonomikur ganviTarebaze (igives amboben amerikelebic).
dapyrobebis Sedegad gadavida. esenia — kalifornia, nevada, iuta, niu meqsiko da arizona; saboloo jamSi, ruseTma moaxdina am oqmis ratifikacia 2004 wlis dekemberSi

54 99
(ukanasknelma 150 qveyanas Soris) evrogaerTianebis daufaravi zewolis Sedegad, romelic warmoadgens nebismieri warmatebuli eqspansiis Sedegebis organizaciisa da marTvis
winaaRmdeg SemTxvevaSi ewinaaRmdegeboda ruseTis gawevrianebas msoflio savaWro meqanizms. etyoba imperiad gadaqcevis Sansi aqvs nebismier did warmatebul saxelmwifos,
organizaciaSi. kiotos oqmi didwilad etyoba gadaiqca evrogaerTianebis Sida politikur misi mmarTvelobis formis miuxedavad. dRes imazec ki laparakoben, rom adre Tu gvian
proeqtad, romelic rogorc warmoebis teqnikuri gadaiaraRebis, aseve marTvis imperiuli Tvisebebi SesaZloa evrogaerTianebamac ki SeiZinos.92
meqanizmebisa da sazogadoebrivi azris Camoyalibebis TvalsazrisiT, globalur imavdroulad ukanaskneli wlebis manZilze dasavleTSi aSkarad SeimCneva imperiuli
daTbobasTan brZolis aseTi tipis meqanizmis danergvasTan mimarTebaSi, bevrad uswrebs nostalgiis niSnebi. es gansakuTrebiT gamoixateba britaneTis imperiis moRvaweobis
mTel danarCen msoflios. Tumca 2006 wlis dasawyisisaTvis aqac 15 “Zveli” wevridan Sedegebis dadebiT gadafasebaSi, rogorc amas akeTebs cnobili britaneli mecnieri
mxolod 5 axerxebda ase Tu ise am oqmis moTxovnilebebis Sesrulebas. n.Ffergiusoni, romelic wers — “is, rac britaneTis imperiam daamtkica, iyo rom imperia
e.i. kiotos oqmi iseTi tipisaa, rogorc zemoT iyo aRwerili — aradamajerebeli da warmoadgens saerTaSoriso mTavrobis nairsaxeobas, romelsac muSaobis unari Seswevs, da
Sesasrulebelad rTuli. amave dros, miuxedavad yvelafrisa, man SeiZleba Seasrulos ara marto mmarTveli Zalis interesebSi”. da Semdgom — “britaneTis imperia, Tumca is
mniSvnelovani roli Tugind im TvalsazrisiT, rom mis realizaciaze gamoCndeba, Tu unaklo ar iyo, SesaZlebelia warmoadgenda misi qveSevrdomebisaTvis yvelaze nakleb
ramdenad aris mzad msoflio mis winaSe mdgari realuri globaluri problemis sisxilian gzas Tanamedroveobisaken”.93
gadasaWrelad (bolos da bolos raime sxva alternatiuli meqanizmi ubralod ar arsebobs). Sesabamisad gaismis xmebi, romlebic mxars uWers amerikuli imperiis ideas, gansakuTrebiT
4.2.4. samwuxarod globaluri ekologiuri krizisis mogvarebis ideebis aSkara nakleboba iq, sadac saWiroa arSemdgari saxelmwifoebis xalxebis gadarCena im ukiduresad mZime
SeimCneva. faqtiurad erTaderTia gaeros garemosa da ganviTarebis msoflio komisiis mier situaciidan, romelSic isini imyofebian; anda saerTaSoriso terorizmTan brZola. gasagebia,
(bruntlandis komisia), 1987 wels gamoaqveynebul moxsenebaSi wamoyenebuli e.w. mdgradi rom mobruneba amerikuli imperiis ideisaken gamowveulia ZiriTadad imiT, rom arsebuli
ganviTarebis idea. dResdReobiT is formalurad aRiarebulia rogorc saerTaSoriso saerTaSoriso urTierTobebis maregulirebeli formaluri struqturebi sakmaod
organizaciebis, aseve erovnuli mTavrobebis mier, rogorc zogadi samoqmedo orientiri. araefeqturia. es gansakuTrebiT exeba iseT SemTxvevebs, rodesac misaRebia swrafi,
mokled rom vTqvaT, mdgradia iseTi ganviTareba, romelic saSualebas iZleva gadamWreli, magram arapopularuli gadawyvetilebebi (magaliTad, dafuZnebuli
dakmayofildes sazogadoebis dRevandeli moTxovnilebebi ise, rom A momaval Taobebs ar damoukidebeli qveynebis Sinagan saqmeebSi uSualo samxedro Carevaze).
moespoT saSualeba daikmayofilon TavianTi sakuTari moTxovnilebebi. momdevno wlebis igive n. fergiusoni wers — “imis nacvlad, rom uzarmazari lokokinasaviT amoefaros
manZilze es termini (Tu ara ideis arsi, rogorc aseTi) gaxda nebismieri iseTi politikuri eleqtronul javSans, SeerTebulma Statebma Tavisi uzarmazari resursebis sul ufro didi
dokumentis ganuyofeli nawili, romelic ganviTarebas eZRvneba. farTo gagebiT, es nawili unda mimarTon imisaken, rom gadaaqcion msoflio usafrTxo adgilad kapitalizmisa da
koncefcia, aRiqveba rogorc saSualeba iseTi strategiebis SemuSavebisa da danergvis, demokratiisaTvis. “istoriis dasasrulis” ideis miamiti triumfalizmis sawinaaRmdegod, es
romlebic daexmarebian kacobriobas miaRwios ekonomikur da socialur ganviTarebas TavisTavad ki ar xdeba, aramed moiTxovs kanonisa da wesrigis mZlav instituciur dasayrdens.
bunebrivi garemos degradaciis, resursebis zedmeti eqspluataciisa da dabinZurebis imperiuli aSS-s namdvili roli isaa, rom daafuZnos es institutebi iq, sadac isini ar
gareSe. im faqts, rom kacobriobis dRevandeli ganviTarebis etapze, es ori midgoma arseboben, Tu saWiroa. samxedro Zalis gamoyenebiTac. aseTi politikis sawinaaRmdego
ubralod erTmaneTis gamomricxavia, koncefciis avtorebma delikaturad gverdi auares. araviTari ekonomikuri argumenti ar arsebobs, radganac is autanelad Zviri ar dajdeba.
sazogadod mdgradi ganviTarebis principebis praqtikuli realizacia niSnavs Ddemokratiis danergva msoflios yvela gariyul saxelmwifoSi (rogue states) ar gazrdis aSS
sazogadoebrivi ganviTarebis axali etapis dadgomas. magram adamianis sazogadoeba, maT Tavdacvis biujets qveynis mSp-s 5%-ze bevrad zeviT. amasTanave arsebobs ekonomikuri
Soris misi dReisaTvis yvelaze mniSvnelovani qvesistema — bazari, principulad argumenti am ideis mxardasaWerad, radganac aseT qveynebSi kanonis uzenaesobis Setana
axorcielebs Zirfesvian gardaqmnebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu sistemur kriziss moitans grZelvadian dividentebs maTi vaWrobis aRorZinebisa da ganviTarebis Sedegad.”94
gadaeyreba. amis magaliTia, 1929 wlis msoflio ekonomikuri krizisi, romlis Sedegad amerikuli imperiis idea jer kidev sakmaod winaaRmdegobrivia imisaTvis, rom aSS
moxda sabazro urTierTobebis sistemis safuZvliani gadasinjva. administraciam is ama Tu im saxiT aRiaros. prezidenti j. buSi ambobda, magaliTad — “Cven
aseTi krizisis SesaZlo mizezebi cnobilia — globaluri ekosistemis asimilaciuri da ar viRwviT imperiisaken. Cveni eri erTgulia sakuTari da sxvebis Tavisuflebisa”.95 amave
reproduqciis unaris Semcireba. aseve cnobilia misi gadaWris saSualebebic — globalur dros, aSS yvela Sesadari parametrebiT aSkarad Sors scildeba kacobriobis istoriaSi
ekosistemaze adamianis datvirTvis Semcireba iqamde, sanam es datvirTva ar moeqceva yvelaze cnobil (da warmatebul) britaneTis imperias.
ekosistemis aRwarmoebis SesaZleblobis farglebSi. obieqturad, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, is dedamiwaze darCenili erTaderTi
praqtikulad es niSnavs, materialuri moxmarebis (mTlianis da erT mosaxleze) zesaxelmwifoa. igive ekonomikuri parametrebiT is Sors, ukan itovebs nebismier realur
radikalur Semcirebas, misi Tanmxlebi warmoebisa da ganawilebis efeqturobis zrdiT, da Tu potenciur konkurents. 2003 wels masze modioda msoflio Sida produqtis 29.5% — 10
rac mTavaria — Tanamedrove sazogadoebis faseulobaTa sistemis sruli gadasinjviT, 948.5 miliardi dolari (21.4% dolaris msyidvelobiTi unaris gaTvaliswinebiT), rac metia
romelic gadamwyvet upiratesobas aniWebs materialuri moxmarebis ganuwyvetliv zrdas vidre momdevno oTxi yvelaze ganviTarebuli qveynis (iaponia, didi britaneTi, safrangeTi,
ganviTarebis sxva prioritebTan SedarebiT. germania) mSp erTad aRebuli (10256.6 miliardi dolari). CineTic ki, romelic momavalSi
problema isaa, rom sistemuri krizisi ar xdeba cvlilebebis aucileblobis Segnebis, misi realuri ekonomikuri konkurenti SeiZleba gaxdes (savaraudod 2018 wlisaTvis), misi
mSp-s mxolod 12.9%-s awarmoebs (59.0%-s msyidvelobiTi unaris gaTvaliswinebiT).96 es
ganaTlebisa da propagandis safuZvelze. is xdeba, rodesac xdeba, da misi dadgoma ar aris
damokidebuli adamianis neba-survilze.
monacemebi orjer da metad aRemateba britaneTis imperiis analogiur monacemebs, rodesac
garda amisa, globaluri sazogadoebrivi ganviTarebis tendenciebs ganapirobeben
es ukanaskneli Tavisi siZlieris pikze imyofeboda.
wamyvani globaluri moTamaSeebi, romlebic cal-calke Tu erTad, namdvilad ar ganicdian
garda amisa, amerikas gaaCnia uSualo ekonomikuri gavlenis iseTi mZlavri meqanizmebi,
araviTar sistemur kriziss, romelic SesaZlebelia bunebrivi garemos degradaciiT iyos
rogoricaa transnacionaluri (multinacionaluri) korporaciebi. britaneTis imperiis
gamowveuli. es imas ar niSnavs, rom aseTi krizisi ar xdeba — ubralod es qveynebi axerxeben
globaluri dominirebis dros aseTebi praqtikulad saerTod ar arsebobda (formalurad
maTi problemebis mniSvneloveni nawilis gatanas sakuTari teritoriebis farglebs gareT
iTvleba, rom pirveli aseTi korporacia mxolod 1932 wels Seiqmna, rodesac Lever Brothers
(igive WuWyiani warmoebebi).
es moTamaSeebi, agreTve, swored ver afaseben maTi Sesabamisi sazogadoebrivi sistemebis gaerTianda Margarine Unie-Tan da Seqmna Unilever). dResdReobiT (2006 wlis dasawyisisaTvis)
mdgomareobas. Tanamedrove sazogadoebebSi warmatebisa Tu Cavardnis Sefasebis mTavari aseTi msoflioSi aTasobiTaa, xolo maT Soris amerikuli minimum naxevaria. msoflios 20
kriteriumi bazris mdgomareobaa. xolo bazari, misi aSkara Rirsebebis miuxedavad, sakmaod yvelaze did kompanias Soris 10 amerikulia, xolo maT Soris ori yvelaze didis - Wall Mart-
primitiuli meqanizmia. is afasebs nebismier processa Tu situacias diax/ara — TeTri/Savi sa da Exxon Mobil-s Semosavalebi 2003 wels cal-calke aRemateboda msoflios yvela qveynis
— mogeba/wagebis logikis safuZvelze. am TvalsazrisiT, dRes msoflioSi ar arsebobs mSp-s, 15 yvelaze mdidris garda. maTi Semosavlebi, magaliTad sWarbobda iseTi qveynebis
bunebrivi garemos degradaciiT gamowveuli araviTari krizisi, romelic moiTxovs mSp-sac rogoricaa norvegia, SvedeTi, fineTi, avstria Tu dania.97 igive Exxon Mobil
sabazro urTierTobebis sistemis Zirfesvian gadasinjvas, an bazari ubralod ver cnobs dedamiwis 200 qveyanasa Tu teritoriaze moqmedebs.
mis niSnebs. aSS imperiuli dominirebis erT-erTi friad Taviseburi gamoxatuleba isaa, rom mas
am dros ekologiuri krizisi imiT gansxvavdeba sazogadoebrivi ganviTarebis sxva praqtikulad msoflios yvela wamyvani saxelmwifosi didZali Tanxebi marTebs. rwmena amerikis

100 53
procesebze mTlianad.86 krizisebisagan, rom rodesac bazari amoicnobs aseTi globaluri sistemuri krizisis
am doqtrinis centraluri gzavnilia — “Tavisuflebis gadarCena Cvens miwa-wyalze niSnebs, mis gankargulebaSi arsebuli meqanizmebi da resursebi ar iqneba sakmarisi mis
mzardadaa damokidebuli Tavisuflebis warmatebaze sxva qveynebSi” da kidev — “yvelaze mosagvareblad.
didi imedi imisa, rom mSvidoba damyardeba CvenTan, mdgomareobs Tavisuflebis
gavrcelebaSi mTels msoflioSi”.87 imaze, Tu ramdenad Zlieria aqcenti Tavisuflebasa da yovelwliurad organuli sawvavis dawvis Sedegad atmosferoSi xvdeba 5.8 miliardi
adamianebis uflebaTa universalur faseulobebze metyvelebs is faqti, rom sityvebi tona naxSirbadi, rac 20 miliard tona naxSirorJangs Seesabameba. aseTi raodenobis
Tavisufleba (freedom and liberty) da demokratia moxsenebaSi 49-jer iyo naxsenebi. naxSirbadis dasagroveblad fotosinTezis procesSi misi atmosferodan STanTqvis dros
faqtiurad aSS-s prezidenti atarebda ideas imis Sesaxeb, rom mSvidoba da samSvidobo bunebas sWirdeba TiTqmis milioni weli. weliwadSi msoflioSi moipoveba 120 miliardi
procesi aRar warmoadgenen qveynis sagareo politikis centralur prioritetebs. misi tona madani, sawvavi wiaRiseuli da saSeni masala, gamoidnoba 800 milioni tona sxvadasxva
warmodgeniT, Tavisuflebas aqvs aSkara prioriteti mSvidobasTan SedarebiT, is metali.
msoflioSi mSvidobis winapirobad gvevlineba, xolo [aSS-s politikis] “saboloo mizania metalurgiuli warmoeba iZleva daWuWyianebis 34%-mde, Tboeleqtrosadgurebi-27%,
msoflioSi tiraniisaTvis bolos moReba”, Tumca aSS-s mier reformebis waxaliseba navTobis mrewveloba-12%, qimiuri-9%-s, gazis-7%. kacobriobis istoriis manZilze
“ZiriTadad iaraRis gamoyenebiT ar unda xorcieldebodes”.88 gadagvarebuli niadagebis farTobi Seadgens 20 milion kvadratul kilometrs, rac imaze
amerikis senatis gavleniani wevrebi umalve Seecadnen am principebis sarealizacio metia, dRes msoflioSi rom gamoiyeneba. kacobrioba, romelic Tavisi biomasiT Seadgens
sakanonmdeblo safuZveli CamoeyalibebinaT. kerZod, 2005 wlis martis dasawyisSi dedamiwis cocxali nivTierebis procentis meaTasedebs, qmnis aTasjer met narCenebs,
respublikelma senatorma jon makeinma da demokratma jo libermanma Seitanes senatSi vidre mTeli biosfero. maTi raodenoba yovel TxuTmet weliwadSi erTxel ormagdeba.
erTobrivi kanonproeqti “ demokratiis gavrcelebis (promotion) Sesaxeb”, romelic dedamiwis hidrosferoSi yovelwliurad Caedineba 600 miliard tonamde samrewvelo
iTvaliswinebda aSS mTavrobisaTvis farTo uflebebis miniWebas demokratiuli Camdinare wylebi, romlebic Seicavs 300 milon tonamde rkinas, 2.3 milion tona tyvias, 7000
principebisa da faseulobebis gasavrceleblad qveynis farglebs gareT. tona vercxliswyals, 6000 tona fosfors da sxva mavne nivTierebebs, rac mniSvnelovnad
rogorc senatorma makeinma ganacxada Tavis moxsenebaSi -“demokratiisa da abinZurebs msoflio okeanes, amcirebs mis biomravalferovnebas, saxes ucvlis adamianis
Tavisuflebis gavrceleba sazRvargareT ubralod ganuyofelia SeerTebuli Statebis sakveb resursebs da amcirebs kidec maT.
erovnuli usafrTxoebis sakiTxebisagan. Tu niu-iorkis, vaSingtonisa an kaliforniis sawarmoo narCeni airebi (m.S. avtomanqanebis gamonabolqvi) iwveven atmosferoSi
usafrTxoeba damokidebulia Tavisuflebis doneze er-riadSi, baRdaTsa Tu kairoSi, Cven gogirdisa da azotis Jangebis moxvedras. isini ubrundebian dedamiwas mJave wvimebis saxiT,
unda gavavrceloT demokratiis, kanonis uzenaesobisa da socialuri modernizaciis romlebic amJaveben da gadaagvareben niadags, wyalsacavebs, mcenareul safars. xdeba
ideebi iseve, rogorc vaxdenT Cveni iaraRis srulyofasa da SeiaraRebuli Zalebis niadagebis degradacia.
modernizacias”. gaudabnoebis procesiT moculia teritoria, romelic farTobiT aRemateba Crdilo da
senator libermanis TqmiT, moyolebuli ukve meoce saukunis dasawyisidan “amerikis samxreT amerikas, erTad aRebuls. mxolod adamianis mier daSrobili aralis zRvis
prezidentebs esmodaT, rom amerikis sasicocxlo interesebi yvelaze ukeT maSinaa Semogarenidan qars yovelwliurad miaqvs 150 milion tonaze meti miwa. planetaze tyeebis
uzrunvelyofili, rodesac Cven sxvebs vexmarebiT Tavisuflebis xmis mopovebaSi”. garda gaCexvis siCqare weliwadSi maTi saerTo farTobis daaxloebiT 0.2%-s udris. avstraliam,
amisa, amerikas gaaCnia demokratiis ideeebis gavrcelebis “moraluri mandati”. magaliTad, ukve dakarga Tavisi tyeebis 3/4, amerikam 2/5, afrikam — 1/5. es procesi
senatorebis TqmiT: “ukanasknelma movlenebma saqarTveloSi, avRaneTSi, eraysa da gansakuTrebiT Seexo tropikul tyeebs (amazonia, kongo, samxreT-aRmosavleTi azia),
palestinaSi gviCvenes, rom adamianTa survili icxovron Tavisuflad, universaluria”.89 romlebic atmosferoSi naleqis cirkulaciis regulatorebis rols TamaSobs.
Tu ra Sedegs moitanen j. buSis mier Camoyalibebuli principebi, didaTaa damokidebuli
imaze, Tu ra saxiT da ramdenad efeqturad SesZlebs aSS maT praqtikul realizacias.
rogorc prezident j.karteris mrCeveli erovnuli uSiSroebis dargSi zbignev bzeJinski
2004 wels gamoqveynebul wignSi “arCevani” (The Choice) werda — “amerikul Zalasa da
amerikul socialur dinamikas, Tu erTad imoqmedeben, SeuZliaT gamoiwvion saerTo Tavi 5. zogierTi globaluri problema.
interesebze dafuZnebuli globaluri erTobis TandaTanobiTi Camoyalibeba. im globaluri teqnologiebi, kultura msoflio urTierTobebSi.
SemTxvevaSi, Tu isini araswored iqnebian gamoyenebuli da erTmaneTTan winaaRmdegobaSi
movlen, isini ubiZgeben msoflios qaosisaken, xolo amerikas alyaSemortymul
cixesimagred gadaaqceven”.90 faqtiurad, igive bzeJinskis sityvebiT, saqme gvaqvs
5.1. globaluri teqnologiebis transferi
5.1.1. globalizaciis erT-erTi mTavari Sedegi isaa, rom dedamiwa ubralod Zalian
arCevanTan — aSS iRwvis globaluri dominirebisa Tu globaluri liderobisaTvis? ufro
patara gaxda. isevdaisev, principulad aRar arsebobs manZilis daZlevis problema, xolo
martivad — qveyana Seecdeba uCvenos danarCen msoflios umetesobasaTvis misaRebi
nebismieri informaciis miReba, gadamuSaveba, gavrceleba anda urTierToba calkeul
ganviTarebis alternativa, Tu aiZulebs sxvebs iaron im gziT, romelic mas awyobs.
individebs Soris SesaZlebelia realur droSi.
gasagebia, rom amis SesaZlebloba mxolod imaT gaaCniaT, vinc sakmarisad SeZlebulia
madlen olbraiTi, prezident klintonis saxelmwifo mdivani- swored SeiZleba amisaTvis. magram, mas Semdeg, rac reiganisa da tetCeris administraciebma aSS-sa da did
CaiTvalos iseTi politika, romelic saSualebas aZlevs amerikis SeerTebul Statebs britaneTSi miaRwies komunikaciebis bazrebis deregulirebasa da demonopolizacias 1980-
gauwios mxardaWera demokratiasa da Tavisuflebas. Cven gansakuTrebuli qveyana varT. ian wlebSi, komunikaciisa da informaciis gavrcelebis eleqtronuli saSualebebi
demokratia sayovelTao faseulobaa, magram dRes mas amerikuli iersaxe dahkravs... (televizia, interneti, eleqtronuli fosta, mobiluri telefoni) xelmisawvdomi gaxda
SeuZlebelia misi Tavze moxveva. Cven is unda davicvaT da mxari dauWiroT. kiTxva unda nebismieri ganviTarebadi qveynis nebismieri moqalaqisaTvis, vinc siRaribis zRvars
davusvaT sakuTar Tavs, rogor SeiZleba moubrundes aSS-s daZalebuli demokratia.91 gadacdenilia, Tu romeliRaca adgilobrivi diqtatori xist izolacionalistur
politikas ar eweva (magaliTad, Crdilo korea).179
saboloo jamSi, problema dadis kiTxvamde - aris Tu ara aSS imperia da atarebs Tu ara is globaluri komunikaciebis saSualebebis ganviTareba amave dros mxolod SedarebiT mcire
imperialistur politikas? nawilia im uzarmazari gavlenisa, romelsac Tanamedrove mecnirebis miRwevebi, teqnika da
sayuradReboa is garemoeba, rom imperiuli idea dRevandel msoflioSi (gansakuTrebiT teqnologia axdenen globalizaciis procesebze. Tumca, am SemTxvevaSic, damokidebuleba
samxreTSi), popularobiT namdvilad ar sargeblobs. amaSi damsaxureba ara marto sworxazovani ar aris. teqnologia globaluri procesebis mZlavri matarebelia; imave dros,
memarcxene sazogadoebriv moRvaweebs miuZRviT, v. leninis meTaurobiT. igive memarjvene teqnologiebis umetesobis danergva da farTo gavrceleba SesaZlebelia mxolod im
dasavleli moRvaweebic am termins uxvad iyenebdnen antisabWour propagandaSi civi omis xelsayreli pirobebis farglebSi, romelTac maT globalizacia uqmnis.
dros. gavixsenoT Tugind r. reiganis cnobili “borotebis imperia”. sinamdvileSi imperia imis Sesabamisad, Tu teqnologiis Seqmnisa da aTvisebis ra unari gaaCniaT sxvadasxva

52 101
qveynebs, dRes isini sazogadod sam did kategoriad iyofian: teqnologiuri inovatorebi, matareblebi arian. ukve es faqti aqcevs maT ZiriTadad dasavleTidan momdinare
teqnologiis amTviseblebi da teqnologiurad “gaTiSulebi”. pirvel kategorias ekuTvnian globalizaciuri procesebis efeqtur instrumentebad.
aSS da is qveynebi, romelTa yovel milion mosaxleze weliwadSi aSS-Si daculi aTi patenti arasamTavrobo organizaciebis kulturisa da tradiciis danergva (ZiriTadad, garedan)
mainc modis. rogorc cxrili 5.1-dan Cans, am kategoriaSi Sedian mxolod dasavleTi qveyanebis umetesobaSi SedarebiT advilia, imis gaTvaliswinebiT, rom maTze ZiriTadad ar
evropisa da misi gamonayofi qveynebi, plus aRmosavleTi aziis 5 qveyana. meore kategorias vrceldeba is idiosinkrazia, romelic ganviTarebad qveynebSi arsebobs dasavluri
ekuTvnis yvela is danarCeni qveyana, romelTa eqsportSic maRalteqnologiuri saxelisuflebo, Tu biznes-organizaciebis mimarT.
produqciis wili minimum 2%-ia (yvela danarCeni ganviTarebuli qveyana da globalizaciis Tanamedrove etapze mravalricxovani saerTaSoriso arasamTavrobo
ganviTarebulebis yvelaze mowinave nawili — brazilia, argentina, malaizia, indonezia, da organizaciebi, agreTve xSirad anacvleben ganviTarebuli qveynebis mTavrobebs ganviTarebad
a.S.), xolo mTeli danarCeni msoflio, yofili sabWoTa kavSiris CaTvliT, “gaTiSulebis” msoflioSi humanitaruli, ganviTarebis daxmarebisa da mdgradi ganviTarebis xelSewyobis
ricxvSi xvdeba e.i. es is qveynebia, romelTac warmatebuli ganviTarebis naklebi Sansi aqvT. misiis SesrulebaSi. imis gaTvaliswinebiT, rom praqtikulad yvela aseTi organizacia
msoflios wamyvan ganviTarebul qveynebs warmoadgens, iq aris dafuZnebuli da didwilad
cxrili 5.1 aSS patentebis saerTo raodenoba da erT milion mosaxleze, 2001 mainc am qveynebisa mTavrobebisa da wamyvani korporaciebis mier aris dafinansebuli, isini,
nebiT Tu uneblied, mainc am qveynebis globaluri agentebis rols asruleben. maSinac ki,
qveyana patentebi patentebi/ rodesac es organizaciebi maqsimalurad cdiloben distancirebas dasavleTis globaluri
milion mosaxleze politikisagan, isini mainc arseboben dasavluri [evropuli] civilizaciis faseulobebis
1 taivani 6 545 299 CarCoebSi da saboloo jamSi mis interesebSi moqmedeben.
2 iaponia 34 891 275 arsebobs agreTve saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebis friad sayuradRebo
3 SvedeTi 1 935 217 jgufi, romelic Tavis Tavze iRebs msoflios mTavrobebis mier demokratiisa da adamianis
4 Sveicaria 1 557 216 uflebebis principebis praqtikuli realizaciis monitoringis funqcias. aseTebia
5 israeli 1 031 161 magaliTad Transparency International, Human Rights Watch, Freedom House, Amnesty International da
6 fineTi 769 148 mravali sxva. isini faqtiurad axorcieleben msoflios mTavrobebis qcevis monitorings,
7 germania 11 895 145 raRac gagebiT “niSnebs usvamen” maT maTi konkretuli qcevis Sesabamisad. maTi avtoriteti
Tanamedrove msoflioSi imdenad didia, rom wamyvani globaluri moTamaSeebisa, Tu
8 kanada 4 063 131
saerTaSoriso organizaciebis damokidebuleba ama Tu im qveynis mimarT, didwiladaa
9 luqsemburgi 48 120
damokidebuli maT Sefasebaze.
10 dania 556 103
amave dros, isevdaisev, isini atareben Tavis monitoringsa da Sefasebas iseT
11 niderlandebi 1 494 93
kriteriumebze dayrdnobiT, romelic Camoyalibebulia dasavleTis samecniero,
12 honkongi 620 93 politikuri, socialuri sistemebisa da tradiciebis farglebSi, da saboloo jamSi,
13 samxreTi korea 3 763 80 wamyvani globaluri moTamaSeebis interesebSi moqmedeben, dasavluri globalizaciis
15 avstria 632 78 mZlavr agentebs warmoadgenen. rasakvirvelia, isini asruleben imave funqcias, rodesac
16 belgia 796 77 akritikeben msoflios ganviTarebuli qveynebis mTavrobebs, miuTiTeben maT daSvebul
17 safrangeTi 4 456 75 Secdomebsa da moqmedebis xarvezebs.
18 singapuri 304 74
19 gaerTianebuli 4 356 74 konkretuli SemTxveva (Case-Study) 2 – amerikis SeerTebuli Statebi — “uxaliso imperia”
samefo
20 islandia 21 70 imperia — warmoadgens regionebis nakrebs, romlebTac adgilze imperatoris saxeliT
21 norvegia 283 63 marTaven gubernatorebi, vicemefeebi an kleinti mefeebi. es termini SeiZleba gavrceldes
22 avstralia 1 031 53 nebismier did, mravalerovan saxelmwifoze, romelic erTi centridan imarTeba. sxva
saxelmwifoebis msgavsad imperia sakuTar politikur struqturas nawilobriv mainc
23 irlandia 166 44
daZalebis saSualebiT inarCunebs. saxmeleTo imperiebi (iseTebi rogorc ruseTi an
24 axali zelandia 160 42
sabWoTa kavSiri) miiswrafian mimdebare teritoriebze gavrcelebisaken; sazRvao imperiebi
25 italia 1 978 34
(magaliTad, britaneTis) xasiaTdebian naklebad xisti struqturiTa da gabneuli
teritoriebiT.
wyaro: aSS-is sapatento ofisi, 2002
istoriulad, imperiaTa umetesoba warmoiSveboda Zlieri saxelmwifos mier sxva
saxelmwifoebis dapyrobisa da ufro did politikur erTobaSi maTi gaerTianebis xarjze.83
rasakvirvelia, aseTi dayofa xarvezebs ar aris moklebuli, magram principul suraTs is imperializmi — ucxo teritoriul erTeulebze kontrolisa an Zalauflebis
mainc iZleva. misi ZiriTadi nakli isaa, rom is dafuZnebulia teqnologiur inovaciebze da gavrcelebis politika, maTi miTvisebisa da/an imperiis SenarCunebis mizniT. xdeba ucxo
saerTod ar iTvaliswinebs fundamentaluri mecnierebis miRwevebs. amave dros, qveynebis politikasa da ekonomikaze rogorc uSualo teritoriuli, aseve arapirdapiri
daaxloebiT mecxramete saukunis bolodan moyolebuli, teqnologiis ganviTareba kontrolis damyarebis gziT. zogjer ixmareba ama Tu im qveynis mier koloniebis
mTlianad fundamentaluri mecnieris winmswreb miRwevebzea damokidebuli. xolo dapyrobisa da daSorebul teritoriebze dominirebis politikis gansasazRvrad,
fundamentaluri mecniereba, Tavis mxriv, Zalian naklebadaa dakavSirebuli dRevandeli miuxedavad imisa, aRiarebs Tu ara aseTi qveyana sakuTar Tavs imperiad Tu ara.84
ganviTarebis mTavar mamoZravebel ZalasTan — bazarTan.
fundamentul mecnierebas aviTarebes ZiriTadad is qveynebi, romlebsac amis finansuri
jorj buS umcrosis sainauguracio sityva, warmoTqmuli mis xelmeored
da teqnologiuri SesaZleblobebi, Sesabamisi ganaTlebis infrastruqtura aqvs; romlebic
gaprezidentebasTan dakavSirebiT 2005 wlis ianvarSi, sayovelTao aRiarebiT erT-erTi
(da es etyoba yvelaze mniSvnelovania) Tavs msoflio an minimum regionaluri liderebis
rolSi xedavs.180 aseTi samecniero sistemis awyoba ZiriTadad mTavrobis iniciativebze,
yvelaze Zlieria aSS-s istoriaSi. “niu-iork Taimsi”, romelic, rbilad rom vTqvad, am
prezidents simpatiiT ar epyroba, is saerTod meore sainauguracio sityvebis pirvel
dafinansebasa da organizaciazea damokidebuli. 181
xuTeulSi Seyavs. masze win is aSkarad mxolod a. linkolnis gamosvlas ayenebs.85
meore msoflio omis Semdeg 1990-ian wlebamde msoflioSi arsebobda faqtiurad
buSis am gamosvlaSi faqtiurad Camoyalibda aSS sagareo politikis axali doqtrina,
oradori qveyana, romelTac saSualeba gaaCndaT ganeviTarebinaT fundamentaruli
romelsac minimum ramdenime wlis manZilze Seswevda unari seriozul gavlena moexdina
mecnierebebis TiTqmis mTeli speqtri — aSS da sabWoTa kavSiri.
rogorc saerTaSoriso urTierTobebis globalur sistemaze, aseve globalizaciis
102 51
realizaciaze. magaliTad aSS-ma (me-14 adgili msoflios demokratiul saxelmwifoebs sabWoTa kavSirma gamomdinare nawilobriv ideologiuri mosazrebebidan, umetiswilad
Soris), msoflio terorizmTan brZolis procesSi (da am brZolis sababiT), ukve dauSva ki qveynis breJnevisdroindeli xelmZRvanelobis umecrobis gamo, SeaCera informaciuli
adamianis uflebebis mTeli rigi darRvevebi. aSS-s xelmZRvanelobas, magaliTad, teqnologiebis ganviTareba. amas Sedegad mohyva qveynis mTliani teqnologiuri CamorCena,
adanaSauleben (m.S. evropelebic da gaeroc) sakuTari moqalaqeebis satelefono saubrebis romelmac erT-erTi gadamwyveti roli iTamaSa mis saboloo daSlaSi.
masobriv, arasamarTlebriv monitoringSi, guantanamos (kuba) samxedro bazaze mravali
adamianis arasamarTlebriv, uvado patimrobaSi, rig evropis qveynebSi saidumlo cixeebis
daarsebaSi da iq patimrebis wamebaSi, rigi patimrebis, igive wamebis mizniT, iseT yvela danarCen maRalganviTarebul qveynebs, igive safrangeTis, didi britaneTis,
arademokratiul qveynebze gadacemaSi, rogoric siriaa, misi mokavSire qveynebis germaniis, iaponiis CaTvliT, SeeZloT fundamentaluri mecnierebebis speqtris mxolod
teritoriidan (italia) adamianebis gatacebaSi. es xdeba im pirobebSi, rodesac garkveuli nawilebis ganviTareba, xolo sxvagan is mxolod kerovan xasiaTs atarebda (da
terorizmTan omi aSS-s teritoriaze ar mimdinareobs, da saerTod sakmaod dabali atarebs). dRes ruseTs sabWoTa fundamentaluri samecniero memkvidreobis mxolod nawili
intensivobisaa. SerCa, magram mis adgils sul ufro aqtiurad ikavebs CineTi (gansakuTriT maTemaTikasa da
globalizaciisadmi miZRvnil literaturaSi, globalizaciis axal moTamaSeebad fizikaSi) da indoeTi.
ZiriTadad ganixilebian (sakmaod paradoqsulad) — saerTaSoriso organizaciebi, globalizaciis TvalsazrisiT zemoT moyvanili analizis arsi isaa, rom ragind ar unda
regionaluri organizaciebi, transnacionaluri korporaciebi, instituciuri iyos ganviTarebuli esa Tu is qveyana teqnologiurad, misi miRwevebi yovelTvis iqneba
investorebi (sapensio da sainvesticio fondebi, sadazRvevo kompaniebi), qalaqebi, damokidebuli imaze, vinc misi teqnologiuri ganviTarebis Teoriul, fundamentarul
gamoCenili pirovnebebi, arasamTavrobo organizaciebi. safuZvels uzrunvelyofs. faqtiurad dRevandel msoflioSi samecniero-teqnologiuri
am dros, aseTi CamonaTvali, rogorc minimum arakoreqtulia. ganvixiloT aseTi axali ierarqiis ara sam, aramed oTx iarusiani sistema arsebobs — mis mwvervalze yovelTvis is
moTamaSeebis ori tipuri magaliTi. qveynebi iqneba, romelTac Seswevs unari teqnologiis ganviTarebis Teoriuli safuZvlebi
damoukidebeli evropuli qalaqebi warmoadgendnen [dasavleT] evropuli eqspansiis Seqmnan.
ZiriTad agentebs jer kidev Sua saukuneebSi, rodesac ganuviTarebuli, susti 5.1.2. rac Seexeba teqnologiebis transfers ganviTarebad qveynebSi, rac principulad
saxelmwifoebi, am funqcias efeqturad ver asrulebdnen. rogorc am misiis msoflio ganviTarebis procesis erT-erT mTavar dasayrdens warmoadgens, is or nawilad
Semsruleblebma, qalaqebma (gansakuTrebiT didma qalaqebma), raRac istoriuli periodis unda daiyos:
manZilze ukana planze gadaiwies, magram isev daiwyes aqtiuri TamaSi meore globalizaciis pirveli exeba ZiriTadad iseTi saxis teqnologiebs, romelzec damokidebulia am
Tanamedrove etapze, globaluri procesebis intensifikaciasTan dakavSirebiT. Tumca qveynebSi sawarmoo Zalebisa da, saboloo jamSi, mTlianad ekonomikis ganviTareba. yvela es
damoukidebel moTamaSeebaT isini naklebad mogvevlinebian, radganac moqmedeben ama Tu im teqnologia bazarzea gamotanili da yvela msurvelisTvisaa xelmisawvdomi.182 yvelaze
saxelmwifos formalur samarTlebriv sivrceSi. CamorCenil qveyanasac ki SeuZlia sawarmoo teqnologiebis Semoatana pirdapiri ucxouri
igives Tqma SeiZleba msxvil korporaciebzec. didi britaneTis globaluri koloniuri daxmarebisa Tu kreditebis farglebSi. am fulis ZiriTadi nawili, bolos da bolos, aseTi
eqspansiis mniSvnelovani nawili xorcieldeboda ara saxelmwifos, aramed swored kerZo tipis programebisaTvis gamoiyofa.
kompaniebis mier. indoeTze pirveladi kontroli daamyara britanulma “aRmosavleT problemebi am teqnologiebis danergvis etapze iwyeba. upirveles yovlisa, is moiTxovs
indoeTis kompaniam”, romelic saxelmwifom Caanacvla mxolod mas Semdeg, rac is am qveynaSi teqnologiuri gadaiaraRebis aucileblobisa da misi prioritetebis zust, swore
uzarmazari koloniis marTvas ubralod ver moeria. amave dros, korporaciebis realuri gansazRvras; realistur, miRwevad miznebze dafuZnebuli programis arsebobas; qveyanaSi
roli Tanamedrove msoflioSi friad sainteresod Seicvala. rogorc Cans, dawyebuli arsebuli resursebis swore Sefasebas, pirvel rigSi, socialuri kapitalis (SromiTi
gasuli saukunis 1950-iani wlebidan, moxda wamyvani Tanamedrove saxelmwifoebis resursebis, maTTvis damaxasiaTebeli kvalifikaciiT, SromisunarianobiT da a.S.);
transformacia, romelsac Sedegad mohyva raRaca saxis simbioturi urTierTobebis teqnologiebis danergvis instituciuri da saorganizacio garemos Seqmnas.
Camoyalibeba saxelmwifo xelisuflebasa da did bizness Soris. aseTi saxis urTierToba aseTi tipis gadaiaraRebis procesSi mTavrobis roli gadamwyvetia. pirvel etapze mainc,
yvelaze adre, da yvelaze naTlad, iaponiaSi gamovlinda. rodesac bazars ubralod ar SeuZlia strategiuli amocanebis dasaxva da maTi efeqturad
es imas ar niSnavs, rom monopoliebi aiZuleben mTavrobas, miiRos maTTvis saWiro marTva, mTavroba unda uSualod xelmZRvanelobdes teqnologiis transferis process.
gadawyvetilebebi, da uSualod imoqmedos maT interesebSi; aramed imas, rom xelisufleba amitom swored mTavrobis efeqturoba ganapirobebs ZiriTadad mis warmatebas.
da didi biznesi qmnian axali tipis erTobas, romelic iRwvis erToblivi miznebis damatebiT, zogjer gadamwyvet siZneles, warmoadgens qveyanaSi arsebuli samuSao Zalis
misaRwevad. am tandemSi xelisufleba TamaSobs “Subis wveris” rols — is gakvalavs gzebs, xarisxi, m.S. Sromismoyvareoba, disciplina, warmatebisadmi ltolva, fizikuri
uZrunvelyofs korporaciebis moqmedebis xelsayrel pirobebsa da usafrTxoebas. Sromisunarianoba. e.i. mTeli rigi wminda kulturuli faqtorebisa, romelTa Soris
korporaciebi, Tavis mxriv, iReben aqtiur (zogjer gadamwyvet) monawileobas saxelmwifo udides rols TamaSobs tradiciaSi arsebuli pativiscema ganaTlebisadmi da ganaTlebis
politikis SemuSavebaSi da a.S., magram sapasuxod uxdian xelisuflebas ara marto didZal miRebisadmi ltolva.183
Tanxebs, aramed, rac ufro mniSvnelovania — sTavazoben loialobas da mzadyofnas ase rom, teqnologiuri transferi ganviTarebis mizniT isevdaisev (ixileT, Tavi 3)
imoqmedon Tavisi qveynis interesebSi, iyvnen am interesebis gamtareblebi msoflioSi. damokidebulia ara imdenad teqnologiebze, rogorc aseTze, aramed imaze, Tu ramdenad
magram, amis Sedegad, isini damoukidebeli globaluri moTamaSeebi naklebad arian. 82 arian mzad amisaTvis mimRebi qveyana.
axali, Tanamedrove globaluri moTamaSeebis saxiT dRes faqtiurad gvevlinebian rogorc cnobilia, yvelaze warmatebiT teqnologiuri gadaiaraReba gaiares
mxolod arasamTavrobo organizaciebi. isini warmoadgenen formaluri politikuri aRmosavleTi aziis qveynebma. yvela am qveynebSi es procesi saxelmwifos mier imarTeboda,
struqturebis gareT moqmed organizaciebs, romlebic ZiriTadad arakomerciuli xolo adgilobrivi muSaxelis msoflios nebismier qveyanas SeiZleba SeSurdes.
saqmianobiT arian dakavebulebi. aseTi organizaciebis raodenoba msoflioSi Zalze didia. meore SemTxvevaSi laparakia “farTo moxmarebis teqnologiebze”, romlebic principSi
mxolod aSS-sa da indoeTSi, cal-calke, maTi raodenoba 2-2 milions udris. saerTaSoriso xelmisawvdomia nebismieri moqalaqisaTvis, romelsac maTi SeZenis finansuri saSualeba
asparezze moqmedi arasamTavrobo organizaciebis raodenoba aTeul aTasobiT aqvs. aseT teqnologiebSi, pirvel rigSi, igulisxmeba adamianis sicocxlisunarianobis
ganisazRvreba. uzrunvelyofis, transportisa da komunikaciebis teqnologiebi — gansakuTrebiT radio,
Tavisi arsiT, es organizaciebi [dasavleT] evropuli tradiciidan momdinareobs. iq televizia, telefoni, msubuqi avtomanqana, kompiuteri, sayofacxovrebo teqnika da a.S.
dResac arseboben absoluturad damoukidebeli, mravalricxovani moqalaqeTa maTi umetesobis moxmareba minimalurad ganaTlebul, xSirad ubralod gaunaTlebel
nebayoflobiTi gaerTianebebi, romlebic ZiriTadad emsaxurebian adgilobrivi Temebis adamiansac ki SeuZlia. Tumca ZiriTadad ganviTarebad qveyanaSi maTi koncentracia xdeba
SesaZleblobebis gaZlierebas, asruleben iseT funqciebs (socialurs, humanitaruls, ganviTarebis centrebSi, romelTac gare samyarosTan intensiuri kontaqtebi gaaCniaT.
kulturuls, garemosdacviTs), romelsac formaluri xelisufleba cudad asrulebs. aseTi teqnologiebis transferi mTlianad bazarzea damokidebuli, xolo misi
ase rom, arasamTavrobo organizaciebi, miuxedavad imisa, sad arian Camoyalibebulebi, avkargianoba ZiriTadad ganisazRvreba ara adamianis realuri moTxovnilebiT masze,
Tu ra masStabis, ra saxis saqmianobaSi arian CarTulebi, mainc, farTo gagebiT, evropuli aramed warmatebuli marketingiT. misi transferis ZiriTadi Sedegi, ara imdenad misi
sazogadoebis idealebis, urTierTobaTa kulturis, organizaciuli formebis momxmareblis cxovrebis xarisxis zrdaa, ramdenadac kulturis difuziaa.

50 103
5.2. kulturuli difuzia. mmarTvelobis principebis adaptacia ama Tu im qveynis konkretuli pirobebisadmi, xdeba
5.2.1. kulturebis urTierTgavlena (da konkurencia) spontanuri procesia, romelic ZiriTadad ara am qveynis ganviTarebis logikidan gamomdinare, aramed gareSe faqtorebis
avtomaturad xdeba nebismieri ori gansxvavebuli eTnosis Sexebis arealSi. faqtiurad moqmedebis Sedegad da/an adgilobrivi mmarTveli elitis kerZo interesebidan
nebismieri eTnosis sicocxlisunarianoba da warmateba, rigorc aseTi, SeiZleba gamomdinare.
ganisazRvros imis Sesabamisad, ramdenad SeuZlia mas ucxo kulturis elementebis Tavisi klasikuri gagebiT, demokratia agvirgvinebs uzrunvelyofil, stabilur,
asimilacia da amis xarjze sakuTari kulturis gamdidreba. meoce saukunis meore istoriulad Camoyalibebul saxelmwifoebriobas, magram ar Cndeba revoluciis momdevno
naxevridan es procesi uaRresad intensiuri gaxda imasTan dakavSirebiT, rom kulturulma dilas. is faqti, rom eraySi ucxouri okupaciis pirobebSi 2005 wels arCevnebi gaimarTa, ar
faseulobebma (m.S. yofiTi kulturis) - a/uaRresad swrafi, maRalefeqturi materialuri niSnavs imas, rom am qveyanaSi demokratiam gaimarjva. f.zaqarias mohyavs bosniis magaliTi,
“gadamtani” SeiZines teqnologiebis saxiT. ufro metic, teqnologia ara marto kultu- sadac miuxedavad evropelebis mravalwliani mizandasaxuli (Zvirad Rirebuli)
ruli faseulobebis gadamtani, aramed maTi damoukidebeli matarebeli gaxda, TviTon mcdelobisa, realurma demokratiam mainc da mainc mtkiced ver moikida fexi. xolo bosnia
gadaiqca kulturis elementad;Dda b/kultura (pirvel rigSi misi is nawili, romelic evropis SuagulSi mdebareobs da faqtiurad pirdapiri ucxouri mmarTvelobis pirobebSi
maskulturis saxeliTaa cnobili) saqonlad gadaiqca da misi udidesi nawilis formireba viTardeba.80
da gavrceleba sabazro urTierTobis kanonebiT regulirdeba. garda amisa, Tavisufali da demokratiuli, saboloo jamSi, mxolod maZRari da
SeZlebuli adamiani xdeba. amis Taobaze arsebobs sakmaod saintereso monacemebi — gasuli
kulturis universaluri, sayovelTaod aRiarebuli ganmarteba bunebrivia ar arsebobs, saukunis bolosaTvis, im qveynebSi, sadac erT mosaxleze wliuri Semosavali 1500 amerikul
Tumca aseTTan yvelaze axlos dgas etyoba gaeros ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis dolarze naklebi iyo, demokratia saSualod 8 wels Zlebda, 1500-3000 dolari — 18 wels.
organizaciis (iunesko) Semdegi formulireba — [kultura] warmoadgens sazogadoebisa Tu SedarebiT mdgradi xdeboda demokratia mxolod maSin, rodesac es Semosavali 6000
socialuri jgufisaTvis damaxasiaTebel gamokveTil sulier, materialur, inteleq- dolars aRemateboda. amave dros, 69 qveynidan demokratiuli reJimebiT, sadac erT
tualur da emociul Taviseburebebs, romelic xelovnebasa da literaturasTan erTad mosaxleze Semosavali 6000-9000 dolari iyo, diqtaturas miubrunda 39. Tu qveyanam es
moicavs cxovrebis wesebs, Tanacxovrebis saSualebebs, faseulobaTa sistemebs, barieri gadalaxa — demokratia garantirebulia. aseTi demokratiuli qveyana dedamiwaze
tradiciebsa da rwmenas.184 32 iyo. amave dros Semosavlis sidide TavisTavad demokratiisa da Tavisuflebis garantias
ar iZleva — msoflioSi 51 qveyanas gaaCnda 9000 dolarze maRali Semosavali, magram maT
Soris kuveiTicaa, saudis arabeTic, gaerTianebuli arabTa emiratebic.
yvelaze did STabeWdilebas, am TvalsazrisiT, tovebs procesi, romelic daiwyo gasuli aqedan SeiZleba daskvnis gamotana, rom demokratiis danergva ama Tu im qveyanaSi Tan
saukunis 1930-ian wlebSi dasawyisSi amerikis SeerTebul StatebSi. am dros msoflios erT- unda sdevdes iq ekonomikur ganviTarebas, an es procesebi minimum paralelurad unda
erTma yvelaze didma da warmatebulma kompaniam, jeneral motorsma (General Motors) - midiodes. demokratiuli ganviTareba Tanmxlebi, Tu winmswrebi warmatebuli ekonomikuri
navTobis, metalurgiuli da avtosaburavebis warmoebis dargebis sxva wamyvan transformaciis gareSe ganviTarebul msoflioSi, saboloo jamSi ganwirulia
moTamaSeebTan erTad, xelSi Caigdo asze meti tramvais qseli aSS-s 45 wamyvan qalaqSi da warumateblobisaTvis.
moSala isini. 1950-iani bolosaTvis tramvais sistemis daaxloebiT 9/10 da Sida saqalaqo igive hantingtoni ambobs — “warsulis gamocdilebidan gamomdinare, arsebobs ori
sazogadoebrivi transportis sxva saxeebis didi nawili gauqmda. imave dros saxelmwifom gadamwyveti faqtori, romelic gavlenas axdens demokratiis momaval konsolidaciasa da
daabanda saavtomobilo gzebis mSeneblobaSi iqamde arnaxuli Tanxebi (ZiriTadad, rogorc gavrcelebaze — ekonomikuri ganviTareba da politikuri xelmZRvaneloba. . . ekonomikuri
Cans imisaTvis, rom didi raodenobiT im droisaTvis dausaqmebeli muSaxeli Caeba ganviTareba xdis demokratias SesaZleblad, politikuri xelmZRvaneloba aqcevs mas
saxelmwifo dasaqmebis programebSi). jamSi, amas mohyva qveyanaSi miwiszeda sazogadoebrivi realobad”.81
transportis (rkinigzis CaTvliT) Canacvleba avtomanqaniT. ase rom, msoflio masStabiT Tavisuflebisa da demokratiis swrafi, saboloo
yvelaferTan erTad, aman gamoiwvia, sruliad axali cxovrebis wesis formireba, gavrcelebis perspeqtivebi sakmaod frTxil midgomas moiTxovs. es ar aris moklevadiani
romelic faqtiurad gulisxmobs, rom mxolod avtomanqanis mflobelia sazogadoebis masStaburi kampaniis sagani, aramed mizandasaxul, frTxil mravalwlian Sromas moiTxovs.
srulfasovani wevri. aSS-Si, sadac es cxovrebis wesi Camoyalibda, saqme iqamdea misuli, iseTi saxiT, rogorc dRes maTi propaganda xdeba wamyvani globaluri moTamaSeebis mier,
rom adamiani, romelsac manqana ara hyavs, calsaxad rogorc warumatebeli ganixileba, rac aman SesaZloa gamoiwvios Careva damoukidebeli qveynebis saSinao saqmeebSi
am qveyanaSi miutevebeli codvaa. faqtiurad avtomanqana ara imdenad samomxmareblo aragarantirebuli SedegebiT.
Rirebulebis matareblis, Tu satransporto saSualebis funqcias asrulebs, ramdenadac daaxloebiT aseTive mdgomareobaa adamianis uflebebTan dakavSirebiT. adamianis
kulturul stasus simbolod (status-symbol) gadaiqca. uflebebi da demokratia erTmaneTisagan ganuyofeli ori cnebaa, faqtiurad medlis ori
ormocdaaTiani wlebisaTvis piradi msubuqi avtomanqana iyo dasavluri kulturis mxare. SeuZlebelia iyos demokratiuli iseTi saxelmwifo, sadac ar xdeba adamianis
yvelaze xiluli, da amave dros, yvelaze momxibvleli nawili (grZel, did frTebian uflebebis dacva, da piriqiT, arademokratiul saxelmwifoSi adamianis uflebebis dacvaze
amerikul manqanaze mTeli msoflios mamakacebs abodebda). dReisaTvis aseTi midgoma laparaki zedmetia. formalurad adamianis uflebebi Camoyalibebulia “adamianis
avtomanqanisadmi globalizebulia. avtomanqana universaluri status simboloa nebismier uflebebis sayovelTao deklaraciaSi”, romelic gaerom miiRo 1948 wels.
sazogadoebaSi, miuxedavad misi ganviTarebis donisa Tu kulturis tipisa. amave dros, adamianis uflebebis maqsimaluri realizacia SesaZlebelia mxolod,
faqtiurad, 1950-1960-ian wlebSi msoflioSi adgili hqonda teqnologiis transferisa isevdaisev, mdidari, stabiluri sazogadoebis pirobebSi. am uflebebis aRiareba da
da Sesabamisi kulturuli difuziis praqtikulad spontanur process, romelsac Tavisi praqtikuli realizacia warmoadgens sakmaod mZime, grZelvadiani procesis Sedegs. umetes
gamovlenis masStabebiTa da dedamiwaze warmatebis universaluri kriteriumebis SemTxvevaSi, msoflios yvelaze ganviTarebul qveynebSic ki, Tavisi dRevandeli saxiT
Camoyalibebis TvalsazrisiT, dReisaTvis badali ara hyavs. adamianis uflebebis Camoyalibeba moxda ukve civi omis bolo etapze. igive amerikis
am process meore, aranakleb mniSvnelovani mxarec aqvs. saavtomobilo transporti SeerTebul StatebSi, jer kidev gasuli saukunis 1960-iani wlebis bolos, sruliad
dedamiwaze navTobisa da foladis yvelaze did momxmarebelia, Sesabamisad, haeris yvelaze legalurad moqmedebda rasobrivi diskriminaciisa da segregaciis principebi.
didi damabinZurebelia, m.S. naxSirorJangidac.185 avtomanqanebis dizaini, warmoeba, afroamerikelebis Tanasworuflebianobis praqtikuli realizacia moxerxda mxolod 1980-
realizacia, teqnikuri momsaxureba, iseve rogorc misi sawvaviT uzrunvelyofa (navTobis ian wlebSi, didi da mZime brZolis Semdeg.
mopoveba, transportireba, gadamuSaveba, realizacia), gzebis mSenebloba da momsaxureba, Sesabamisad, dRevandel msoflioSi, yvelaze demokratiuli saxelmwifoebi, yvelaze
moZraobis marTva, dazRveva, plus amasTan dakavSirebuli finansuri nakadebi — erTad ganviTarebuli adamianis uflebebis faqtiuri sistemiT, arian igive skandinaviis qveynebi,
etyoba warmoadgenen yvelaze did, unificirebul, warmatebul globalur sistemas rogorc yvelaze stabilurebi, mdidari da efeqturad marTulebi. am situacias aq friad
(miuxedavad imisa, romel qveyanaSi, gzis romel mxares, dadian avtomanqanebi). aadvilebs is garemoebac, rom isini ZiriTadad monoeTnikurebi arian.
garda amisa, swored avtomanqanebis sawvaviT uzrunvelyofis aucilebloba gaxda sazogadod, nebismieri arastabiluroba qveyanaSi, aris es ekonomikuri krizisi,
globaluri politikuri procesebisa da praqtikulad nebismieri qveynis erovnuli socialuri daZabuloba, Tu gansakuTrebiT eTnikuri uTanxmoeba, friad negatiurad
moqmedebs rogorc demokratiis, aseve gansakuTrebiT adamianis uflebebis principebis
104 49
magaliTad, ruandaSi, sadac britaneTma gaaerTiana erTmaneTis samkvdro-sasicocxlo usafrTxoebis erT-erTi ZiriTadi elementi.
mtrebi — tutsi da hutu. amas saboloo jamSi mohyva 1994 wlis cnobili genocidi am sainteresoa, rom es erT-erTi yvelaze warmatebuli da msxvilmasStabiani globaluri
qveyanaSi. erTdroulad maT dayves erTi da igive eTnosebi or an met damoukidebel procesi ganviTarda faqtiurad mTlianad kerZo biznesis iniciativiT, saxelmwifos
qveynebs Soris. Sedegad ganviTarebadi msoflios udides nawilSi aTwleulebis manZilze minimaluri mxardaWeriT. is, agreTve, aris imis klasikuri magaliTi, rom globaluri
midis eTnosebis Zalismieri daSoriSorebisa Tu gaerTianebis procesi, romelic realurad procesebi winaswar ar igegmeba da lokaluri movlenebis globaluri gamovlinebaa.186
warmoadgens safrTxes pozitiuri globaluri ganviTarebisaTvis, da romelic Tavisi
mniSvnelobiT Tanamedrove msofliosaTvis aRemateba igive terorizmis muqaras. Tanamedroveobis erT-erTi yvelaze gamoCenili filosofosi, poloneli stanislav
demokratiis principebzea dRes formalurad awyobili msoflios damoukidebeli lemi werda 2006 wlis martSi gardacvalebamde cota xniT adre micemul interviuSi: is, rac
qveynebis umetesoba. Riad gamoacxados Tavi arademokratiulad, dRes SeuZlia mxolod daemarTa Cems futurologiur azrTwyobas sinamdvilesTan Sexebisas, cotaTi mogvagonebs
navTobisa da bunebrivi gazis Zalian didi maragis mflobel, sakmaod mcirericxovan saavtomobilo katastrofas. is, rac Cven dRes gvaqvs, araa is, razec odesRac vocnebobdi.
qveynebs (magaliTad, saudis arabeTs, kuveiTs, bruneis, TurqmeneTs da a.S.), anda iseT ganxorcielda mxolod is, rac momgebiani gamodga, risi kargad gayidvac moxerxda. Cven
gariyul qveynebs, rogorebicaa Crdilo korea an birma. Tumca, me-20 saukunis nebismier momavlidan aviReT ara yvelaze lamazi, yvelaze amaRlebuli, ara is, rac yovel CvenTagans
calke aRebul periodSi, dedamiwis mosaxleobis saSualod mxolod 31% cxovrobda ukeTess gagvxdida, aramed is, rac, komerciuli TvalsazrisiT, yvelaze perspeqtuili
namdvil demokratiul saxelmwifoebSi.73 gamodga, rasTanac dakavSirebuli iyo didi sareklamo saagentoebis axalgazrda
cnobili amerikeli mecnieri samuel hantingtoni gamoyofs dedamiwaze demokratiis specialistebis saukeTeso merketinguli gegmebi.187
gavrcelebis sam “grZel talRas”. pirveli talRa daiwyo me-19 saukunis dasawyisSi,
rodesac aSS-s mamakacTa didma nawilma miiRi xmis ufleba, da gagrZelda me-20 saukunis
1920-ian wlebamde. am drois ganmavlobaSi Seiqmna 29 demokratiuli saxelmwifo. Semdeg es 5.2.2. individualuri saavtomobilo transportis globaluri gavrceleba amave dros ar
trendi Sebrunda, moyolebuli 1922 wlidan, rodesac italiis saTaveSi musolini movida, aRiqveba rogorc dasavluri (pirvel rigSi amerikuli) eqspansia, gansxvavebiT e.w.
da gagrZelda 1942 wlamde, rodesac demokratiuli saxelmwifoebis raodenoba 12-mde masobrivi kulturis gavrcelebisa, romelic Zalian xSirad “kulturuli kolonializmis
Semcirda. meore talRa daiwyo meore msoflio omis Semdeg da Tavis mwvervals miaRwia 1962 (imperializmis)” saxeliT moixsenieba.
wels, rodesac 36 qveyana iyo demokratiuli. aqedan moyolebuli, vidre 1970-iani wlebis am process ZiriTadad ukavSireben masobrivi kulturis iseTi elementebis warmoebasa
Sua wlebamde, es raodenoba eqvsiT Semcirda. 1974 wlidan moyolebuli, mesame talRis da gavrcelebas, rogoricaa kinofilmebi, satelevizio gadacemebi, musika, kompiuteruli
dros, msoflios daemata daaxloebiT 30 axali demokratiuli saxelmwifo, ramac namdvili TamaSebi - e.i. yvelaferi is, risi “moxmareba” mnaxvelisa Tu msmenelis kulturuli Tu
demokratiuli saxelmwifoebis ricxvi gaaormaga.74 inteleqtualuri ganviTarebis dones absoluturad minimalur moTxovnilebebs uyenebs.188
Tumca 2006 wels gamoqveynebuli arasamTavrobo organizacia World Audit-is monacemebiT, igive WrilSi ganixileba yofiTi kulturis unifikaciac msoflio masStabiT (magaliTad,
“namdvilad demokratiuli” msoflioSi mxolod 40 qveyanaa.75 es is qveynebia, romlebic masobrivi kvebis stereotipebis danergva — fast-food).
SeiZleba “udavod” Tavisuflebad CaiTvalos. maT ricxvSi Sedis msoflios yvela am procesis Sefaseba rogorc kolonializmis (Tu imperializmis), upirvelesad yovlisa,
ganviTarebuli qveyana, plus evrogaerTianebis is axali wevrebi, romlebic jer metyvelebs mis uaRres efeqturobasa da gavlenaze msoflio mosaxleobis kulturuli da
formalurad ganviTarebulebad ar arian aRiarebuli, plus Cile, urugvai, kosta-rika, qceviTi stereotipebis Camoyalibebaze. gansakuTrebiT internetis, satelituri
panama laTinur amerikaSi, samxreTi afrika da gana afrikaSi (ix. danarTi 4.).76 televiziis, informaciis kompaqturi matareblebis (CD) epoqaSi, praqtikulad aRar
arsebobs adgili dedamiwaze, romelsac is ar faravdes — e.i. es procesi mainc teqnologiis
demokratia dRevandel msoflioSi sazogadod aRiqmeba rogorc liberaluri transferzea damokidebuli da mis gareSe SeuZlebelia. dRes Zalian Znelia imis Tqma,
demokratia, e.i. warmomadgenlobiTi demokratiis forma, romlis farglebSi “arCeuli romelia aq “kvercxi” da romelia “qaTami” — axali teqnologiebis gamogoneba iwvevs
warmomadgenlebisa da umravlesobis neba, ganaxorcielon gadawyvetilebis miRebis kulturuli difuziis procesis intensifikacias, Tu kulturis difuziis intensifikaciis
uflebis realizacia, xdeba kanonis farglebSi, da sazogadod gazomierdeba moTxovnebi iwvevs Sesabamisi teqnologiebis damuSavebas.
konstituciiT, romelic xazs usvams pirovnebebisa da umciresobebis Tavisuflebisa da am procesis aSkara xiluli Sedegia misi gavlenis qveS moxvedrili praqtikulad
uflebebis dacvas”.77 nebismieri kulturis transformacia. faqtiurad adgili aqvs msoflio kulturebis
unificirebis tendencias garedan mosuli kulturuli stereotipebis gavleniT.189

arsebobs ramdenime mizezi, ratom gaxda demokratia msoflioSi saxelmwifo mowyobis principulad es procesi arafer axals ar warmoadgens — isev da isev nebismieri ori
ZiriTadi forma meore globalizaciis periodSi: kulturis Sexebis arealSi xdeba maT urTierTgavlena. am dros xdeba arsebuli
1. rogorc u. CerCili ambobda - “demokratia saxelmwifo mmarTvelobis yvelaze cudi tradiciebis, faseulobaTa sistemebis, qcevis stereotipebis, yoveldRiuri cxovrebis
formaa, yvela im danarCenis garda, romelic adre ukve iyo nacadi”;78 wesis transformacia, an saerTod axliT Canacvleba, TaobaTa Soris urTierTobis
2. ganviTarebadi qveynebis umetesobas mmarTvelobis aseTi sistema “memkvidreobiT gamwvaveba. gansakuTrebiT mtkivneulia aseTi transformaciebi spontanuri, “revolu-
darCa” yofili metropoliebisagan; ciuri” procesebis Sedegad, romlebic axali ideologiebis danergvas mosdevs (mniS-
3. demokratiis gavrceleba msoflio masStabiT warmoadgens aSS-s, iseve rogorc misi vneloba ara aqvs, is religiuria Tu saero). vTqvaT qristianobisa Tu islamis gavrceleba,
uaxloesi mokavSireebis (magaliTad, evrogaerTainebis) globaluri politikis erT- komunisturi ideologiis danergva yofil ruseTis imperiaSi, anda misi ngreviT
erT amosaval princips79; gamowveuli “kulturuli vakuumi”.
4. demokratiuli institutebi, maTSi Sesabamisi legaluri koreqtivebis Setanis
Sedegad, ama Tu im qveynis SedarebiT Zlieri, uprincipo xelmZRvanelobis xelSi,
iqceva masebis manipulirebisa da eqspluataciis ufro efeqtur iaraRad, vidre Ria dRevandeli [masobrivi] kulturuli difuziis globaluri procesi saukuneebis
avtoritaruli mmarTveloba. manZilze mimdinare procesisagan rigi mniSvnelovani parametrebiT gansxvavdeba:
ase rom, qveynebi formalurad demokratiuli xdebian an imitom, rom es maT rig, xilul • gasuli saukunis ormocdaaTiani wlebidan moyolebuli is faqtobrivad erTi
upiratesobas aniWebs wamyvan globalur moTamaSeebTan urTierTobaSi (politikurs, centridan momdinareobs (aSS) da mis stereotipebzea damyarebuli. faqtiurad saqme
ekonomikurs, finansurs da a.S.), anda sistemuri mimikriis procesSi (ixileT konkretuli gvaqvs erTgvar kulturul monopoliasTan;
SemTxveva 1) — e.i. orive SemTxvevaSi es globalizaciuri procesebis moqmedebis Sedegia. • misi intensivoba da “masa” (igive kinofilmebis, musikaluri klipebis da a.S.) imdenad
am dros, es situacia Riad tovebs sakiTxs — ramdenad arian mzad demokratiuli ideebis didia, rom msoflio masStabiT Trgunavs nebismier konkurencias (85% im
aRsaqmelad da cxovrebaSi gasatareblad is qveynebi, romlebic Tavs demokratiulad kinofilmebisa, romlebsac uCveneben dedamiwaze — amerikulia);
acxadeben? cxadia, rom umetes SemTxvevaSi dRevandel msoflioSi, demokratiuli • warmatebuli konkurencia (Tanac adgilobriv Tu regionul doneze, zogierT seqto-

48 105
rebSi), am ZiriTad “kulturul dinebasTan” , SeuZliaT mxolod maT, vinc sakuTar laparakia imaze, rom romelime calke aRebul eTnoss SeuZlia Semoikribos Tavis garSemo
produqcias aSS-dan nasesxeb stereotipebis efeqturad “miusadagebs” (ixileT, saxelmwifo, romlis farglebSi mas konkurenti eTnosi ar eyoleba, anda es ukanaskneli
magaliTad, “bolivudis” — induri kinos fenomeni, romlis gavlenis qveS aziis didi imdenad susti da mcirericxovani iqneba, rom ver gauwevs SesamCnev konkurencias ZiriTad
nawili imyofeba, laTinur amerikuli satelevizio serialebi, iaponuri multip- eTnoss.
likacia, evropuli popularuli musika, Haute Couture da a.S.). aseTi konkurenciis aseTi gziT Camoyalibebuli saxelmwifoebi dRes msoflioSi sul ramdenimea. mis yvelaze
yvelaze warmatebuli magaliTi etyoba arabuli satelevizio arxi aljaziraa, tipur warmomadgenlebad moixsenieben islandiasa da iaponias, e.i. kunZulovan qveynebs,
romelic musulmanur samyaroSi igive rols TamaSobs, rogorsac CNN dasavleTSi. romlebic saukuneebis manZilze viTardebodnen faqtiur izolaciaSi. umetes SemTxvevaSi
miuxedavad amisa, am procesis, rogorc “kulturuli imperializmis” ganxilva araswori saxelmwifo xdeboda erovnulebi Camoyalibebis procesSi, rodesac xelisufleba
iqneboda. situacia aq erTdroulad ufro martivicaa da grZelvadian perspeqtivaSi mizandasaxulad axdenda iq arsebuli yvela eTnosis gadakeTebas erT-erTi, misTvis
etyoba ufro didi gardaqmnebis gamomwvevi, vidre “klasikuri” imperialisturi eqspansiis wamyvani eTnosis yaidaze, xSirad Zalismierad, urCebis gandevnisa da genocidis gziT. amis
procesSi. tipuri magaliTia igive safrangeTi. 1789 wlis revoluciis momentisaTvis am qveynis
nebismieri aqtiuri kulturuli difuziis procesis ukan dgas raRac idea, rwmena imisa, mosaxleobis mxolod daaxloebiT naxevari laparakobda ase Tu ise frangulad, m.S.
rom faseulobaTa sistema Tu qcevis stereotipi, romelsac erTi sazogadoeba meores daaxloebiT erTi meaTedisaTvis is mSobliurs warmoadgenda. daaxloebiT erTi saukunis
sTavazobs (an Tavze axvevs) sxvaze ukeTesia da arsebobis meti ufleba aqvs. Semdeg, xelisuflebis Zalisxmevis Sedegad, safrangeTi TiTqmis monoeTnikuri gaxda,
amisgan gansxvavebiT, dRevamdeli globaluri kulturuli difuziis procesi xolo franguli mSobliuri enaa yvela iq mcxovrebisaTvis (gamonaklisi mxolod kunZuli
maqsimalurad depersonificirebuli da deideologizirebulia. is xorcieldeba korsikaa).
biznesmenTa SedarebiT mcire jgufis interesebSi, romelTaTvisac is normaluri “biznes- erovnuli saxelmwifos idea Zalze popularuli gaxda mecxramete saukunis evropaSi,
proeqtia” warmoadgens — e.i. maT mier imarTeba da maT mogebaze muSaobs. ris safuZvelSic sakmaod primitiuli, pragmatuli mosazrebebi unda veZioT.
aq “kulturis” cneba saerTod ar aris dakavSirebuli araviTar ideasTan — is ubralod polieTnikurTan SedarebiT, monoeTnikur saxelmwifoSi SedarebiT mcirdeba Sida
saqonelia, romelic bazarze unda gaiyidos, msgavsad sxva nebismieris, pampersisa Tu konfliqtebis SesaZlebloba; garedan Carevis Sansi iq mcxovrebi umciresobebis
TviTmfrinavis. amitomac misi Seqmna da realizacia xdeba normaluri marketinguli interesebis dacvis sababiT; qveynis marTva ufro martivi, prognozirebadi, da iafi xdeba.
teqnologiebis safuZvelze. faqtiurad msoflios yvela ganviTarebuli saxelmwifo dReisaTvis erovnulobis
xdeba potenciuri bazris Seswavla, momxmareblis “damuSaveba” intensiuri reklamis principebze aris awyobili.
saSualebiT — Semdgom saqonlis realizacia. imas, rom es saqoneli wesiT da rigiT, raime amave dros, advilad gasagebi mizezebis gamo, aseTi tipis saxelmwifo mowyobas dRes
kulturuli faseulobis matarebeli unda iyos, araviTari principuli mniSvneloba ara safrTxe emuqreba. nebismier erovnul saxelmwifos miRweuli status quo-s SesanarCuneblad
aqvs. aseTi faseuloba SesaZlebelia Seiqmnas rogorc sawarmoo procesis Tanmxlebi rogorc minumum esaWiroeba:
produqti, magram es aucilebeli ar aris. a/ qveyanaSi imigraciis maqsimaluri SesaZlebeli SezRudva;
is swored imitom aris iseTi efeqturi, rom, saboloo jamSi usaxoa da indiferentuli b/ migrantebis mimarT mkacri, ZaldatanebiTi asimilaciuri politikis gatareba.
produqtis momxmareblis mimarT, miT umetes am produqtis SigTavsis — mTavaria, momxmarebelma gasagebia, rom msoflios wamyvan saxelmwifoebs, uiSviaTesi gamonaklisis garda, aseTi
masSi fuli gadaixados. Zalian uxeSad is mogvagonebs Zvel anekdots daqiravebul mkvleleze, politikis gatareba praqtikulad ar SeuZliaT.71 mosaxleobis cxovrebis donis mkveTri
romelic bodiSs uxdis Tavis msxverpls, sanam TavSi tyvias daaxlides — “mapatie Zmao, piradad zrdisa da daberebis gamo maT sWirdebaT migrantebi imisaTvis, rom Seavson muSaxelis
Seni winaaRmdegi me araferi ara maqvs, ubralod saqmes vakeTeb”.190 Seqmnili deficiti, plus Seavson is samuSao vakansiebi, sadac adgilobrivi mosaxleoba
ukanaskneli drois aseTi midgomis tipuri magaliTia, jurnali “pleibois” indoneziuri muSaobas aRar kadrulobs. am procesSi maT obieqturad ar SeuZliad asimilaciis iZuleba,
variantis gamoSveba. msoflios udidesi musulmanuri qveynis mosaxleobis yvelaze radganac es uSualo winaaRmdegobaSi modis demokratiisa da adamianis uflebebis
fundametalisturi nawils reaqcia mainc aseT qmedebaze sakmaod advili gasaTvleli iyo. principebTan. globalizacia am process amwvavebs, ZiriTadad imis xarjze, rom uaRresad
magram am proeqtis avtorebi imdenad miCveulebi arian mxolod sabazro koniunqturisa da intensiurs xdis globalur migraciul procesebs, zrdis ganviTarebuli qveynebis,
mogebis kategoriebiT azrovnebas, rom gulwrfelad gaukvirdaT, rodesac Jurnalis rogorc migraciis daniSnulebis adgilebis, mimzidvelobas.
pirveli nomris gamosvlis meore dRes misi ofisi daarbies. rac yvelaze mTavaria, migrantTa udidesi umetesoba (gansakuTrebiT dasavleT
nebismier sazogadoebaSi aseTi eqspansia iwvevs adgilobrivi kulturis transfor- evropaSi), warmodgenilia iseTi religiis, kulturuli faseulobebisa, Tu qcevis
macias, zogjer stagnaciasa da degeneracias, “nabuSari”, erTdRiura kulturuli stereotipebis matarebeli adamianebiT, romlebic xSirad negatiurad arian ganwyobili
hibridebis Seqmnas. uamravi adamiani, gansakuTrebiT mozardebi da axalgazrdebi, amis maTi mimRebi qveynebisa, Tu mTlianad dasavleTis mimarT, ewinaaRmdegebian asimilaciis
Sedegad aRiqvamen msoflios friad damaxinjebuli saxiT, maTTvis realuri situacia nebismier mcdelobas, m.S. ZaliTac. Sedegad, dasavleTi evropa mainc, SesaZlebelia sakmaod
(gansakuTrebiT, im nawilSi, romelic aSS-s exeba) Canacvlebulia iluzoluriT, romelsac male dadges sakmaod mZime arCevanis winaSe — eTnikuri, religiuri, kulturuli
marketingis specialistebi qmnian. TviTmyofadoba, Tu demokratia da adamianis uflebebi.
rogorc ar unda ganviTardnen movlenebi SemdgomSi, gasagebia, rom erovnuli
globalur doneze kulturebis difuziis procesebma gamoiwvia adaminebis friad saxelmwifos idea Seesabameboda SedarebiT mokle etaps kacobriobis istoriaSi da
gamorCeuli jgufis Seqmna. dRevandeli globalizebuli msoflios realobas naklebad asaxavs. amave dros, swored
am jgufs miekuTvnian isini, vinc marTaven da uSualod emsaxurebian globalur qselebs - erovnuli saxelmwifos ideis praqtikul realizaciasTan aris dakavSirebuli im
ZiriTadad transnacionaluri korporaciebis menejerebi da kvalificirebuli specialis- problemebisa da konfliqtebis udidesi nawili, romelsac ganicdis dRes ganviTarebadi
tebi. imis gamo, rom maTzea ZiriTadad damokidebuli am qselebis muSaobis organizacia da msoflios sakmaod didi nawili (gansakuTrebiT afrika), da romlebic jamSi, globaluri
marTva, maTi UuSualo gavlena msoflioSi mimdinare procesebze uaRresad didia. miuxedavad problemis saxiT mogvevlineba.
maTi formaluri warmoSobisa da erovnebis, isini azrovneben da moqmedeben erTiani, univer- rodesac evropelebi koloniebidan midiodnen, maT memkvidreobiT dautoves axal,
saluri korporaciuli kulturis farglebSi, romelsac aqvs aSkarad gamokveTili qcevis damoukidebel saxelmwifoebs erovnuli mowyobis forma, faqtiurad: eri da saxelmwifo
stereotipebi, Sefasebis kriteriumebi, faseulobebi, tradiciebi. faqtiurad SesaZlebelia erTia, yovel eTnoss aqvs ufleba Seqmnas sakuTari saxelmwifo, nebismieri eTnosis
laparaki specifikuri globaluri korporaciuli [sub]kulturis Camoyalibebaze, Tumca warmomadgenlebi erTi, erovnuli saxelmwifos farglebSi unda cxovrobdnen da
amerikuli sawyisebi am sistemaSi jer kidev SeimCneva. viTardebodnen.72
amave dros, maT miuCines am axal saxelmwifoebs teritoria da sazRvrebi ise, rogorc
es adamianebi arafrad agdeben dedamiwaze arsebul qveynebsa da regionebs Soris gamouvidaT, im teritoriuli dayofis farglebSi, romelic Camoyalibda koloniebisaTvis
arsebul sxvaobebs (cxovrebis wesis CaTvliT), ubralod zogjer ar ician, rom samxreTi konkurenciis procesSi, ZiriTadad me-19 saukuneSi. Sedegad erTi saxelmwifos farglebSi
korea da honkongi ori gansxvavebuli qveyanaa (es mouvidaT, magaliTad, ukve am saukuneSi aRmoCnda erTmaneTis mimarT uaRresad mtrulad ganwyobili ori an meti eTnosi. es moxda,

106 47
politikuri nebis (e.i. sakanonmdeblos, sasamarTlos, da/an aRmasrulebelis) Microsoft-is top-menejerebs). sadac ki ar unda moRvaweobdnen es adamianebi, isini moiTxoven,
ganxorcielebis uflebas; xelisuflebis Zalauflebis ganxorcielebas xelSeuxebeli, rom adgilze maT Seuqmnan saqmianobisa da yofacxovrebis iseTi pirobebi, romlebic maTi
formalurad aRiarebuli sazRvrebis farglebSi. warmodgeniT optimaluria. maTi realuri “wona” imdenad didia, rom nebismieri qveyana,
aseTi koncefcia gaxda sayovelTaod aRiarebuli ZiriTadad me-19 saukunis meore romelsac surs maTTan urTierToba, iZulebulia maTi wesebiT iTamaSos. faqtiurad am
naxevarSi, rodesac teritoriuli suvereniteti, saxelmwifoTa formaluri adamianebis saxiT saqme gvaqvs globaluri moqalaqeebis pirvel jgufTan.191
Tanasworuflebianoba, Caurevloba formalurad aRiarebuli, damoukidebeli qveynebis
Sinagan saqmeebSi, gaxda saerTaSoriso sazogadoebis moqmedebis amosavali principi. am
dros, saerTaSoriso sazogadoeba, rogorc aseTi, warmodgenili iyo realurad mxolod rasakvirvelia, zedmetad kategoriuli iqneboda am globaluri procesis didi nawilis
evropuli qveynebis nawiliT, aSS-T, ruseTiTa da iaponiiT. yvela danarCeni formalurad calsaxad uaryofiTad Sefaseba, Tumca bevri dadebiTis moZebnac masSi Znelia. imis
damoukidebeli qveynebis suverenitets isini maincdamainc pativs ar scemdnen da aRiarebacaa saWiro, rom is obieqturad gardauvalia. am tipis procesebTan gamklaveba
yuradRebas ar aqcevdnen. friad rTulia (im SemTxvevaSic, Tu amis aucilebloba saerTod igrZnoba) — is faqtiurad
rasakvirvelia, ramdenime, daaxloebiT erTnairi tipisa da ganviTarebis donis qveynis yvelgan aRwevs, iseT izolirebul sazogadoebebSic ki, rogoric winaT sabWoTa kavSiri
mimarT, am principis aRiareba da dacva SedarebiT advili iyo. magram meore globalizaciis iyo, plus mosaxleobis udidesi umetesoba mas rogorc uaryofiTs araviTar SemTxvevaSi ar
dadgomasTan erTad aRmoCnda, rom axali damoukidebeli qveynebis udides umetesobas aRiqvams — piriqiT, is masisaTvis uaRresad mimzidvelia.
aseTi tipis suverenitetis ganxorcielebis organizaciuli, materialuri, Tu finansuri rac Seexeba imas, rom am procesis warmoqmna da ganviTareba ZiriTadad aSS-s ukavSirdeba da
saSualeba ar gaaCnda. ufro metic, aTobiT formalurad damoukidebel qveyanas ar SeuZlia rogorc misi mizandasaxuli eqspansia ganixileba. es isevdaisev kerZo biznesis iniciativaa,
funqcionireba uwyveti, grZelvadiani ucxouri “ganviTarebis daxmarebis” gareSe. romelSic aSS-s mTavroba minimalurad ereva, xolo biznesi ki sapasuxod maqsimalurad
gasagebia, rom aseTi qveynebisaTvis suvereniteti samarTlebriv fiqcias warmoadgens. politikurad koreqtulia da cdilobs xelmZRvanelobaSi arsebuli tendenciebi droze da
msoflios wamyvani globaluri moTamaSeebi aseve Riad acxadebdnen Tavis uflebas sworad Seityos (klasikuri magaliTi, rodesac 1980-ian wlebSi amerikuli kinoxelovneba
Careuliyvnen nebismieri qveynis saSinao saqmeebSi sakuTari ideeebis cxovrebaSi masobrivad uSvebda kinofilmebs, sadac aucileblad ori mTavari gmiri iyo — TeTri da
gatarebisa da Tavisi usafrTxoebis uzrunvelyofis sababiT (aSS amas dResac akeTebs — afroamerikeli, romlebic erTad ebrZodnen saerTo mters).192
ixileT konkretuli SemTxveva 2). is, rom swored amerikelebi arian yvelaze aqtiurebi masobrivi kulturis warmoebaSi da
formalurad suverenuli qveynebis Sinagan saqmeebSi gansakuTrebul SemTxvevebSi yvelaze warmatebulebi, pirvel rigSi, imiTia ganpirobebuli, rom xelovnebis saqonlad
(vTqvaT mSvidobisa da wesrigis aRsadgenad) Carevis ufleba gaaCnia gaerosac. sakmaod gadaqcevis biznes-modeli maT mieraa gamogonebuli da maT dResac gaaCniaT didi
zRudavs Tavisi wevrebis formalur suverenitets evrogaerTianebac. “SedarebiTi upiratesoba” (comparative advantage) konkurentebis mimarT. es ZiriTadad imis
amas ukanasknel wlebSi isic daemata, rom Tanamedrove globaluri nakadebis udidesi xarjze xdeba, rom gadamwyveti upiratesoba aseTi tipis konkureciis procesSi aqvT
nawilis (ZiriTadad eleqtronulis, Tu kriminaluris), efeqturi kontroli arc erT firmebs, romelTac gaaCniaT marketingisa da gavrcelebis meti resursebi -e.i.
saxelmwifos principulad ar ZaluZs; xolo sxvadasxva tipis globaluri gacvlebis amerikulebs. imas, rom, magaliTad, amerikuli kinostudiebis nawilis patronebi 1980-iani
intensivoba imdenad didia, rom maTi kontrolis mcdeloba saxelmwifo suverenitetis wlebidan iaponelebi arian, naklebi mniSvneloba aqvs.
tradiciuli cnebidan gamomdinare, ara marto naklebad SesaZlebelia, aramed mavnec ki. garda amisa, uyvarT amerika Tu ara, is msoflios masobrivi momxmareblisaTvis mainc
yvelaferma aman gamoiwvia saxelmwifo suverenitetis tradiciuli cnebis erozia. dRes yvelaze mimzidveli qveyanaa da mis realiebze agebuli miTologiac Sesabamisad yvelaze
imazec ki aris saubari, rom msoflioSi arsebobs erTaderTi realurad suverenuli gavleniania. igive italieli, miT umetes, indoeli an brazilieli ver gamodgeba “idealur
saxelmwifo — SeerTebuli Statebi, romelsac SeuZlia principSi Caerios msoflios gmirad” — amisaTvis maTi qveynebi da cxovrebis wesi sakmarisad mimzidveli ar aris
nebismieri qveynis Sinagan saqmeebSi, magram SeuZlia ar dauSvas vinmes mier misi politikuri (ramdenic ar unda Rvaron diasaxlisebma cremli indur kinofilmebsa Tu braziliur
suverenitetis Selaxva. serialebze).
amis Semdeg, suverenitetis donis Semcirebis Sesabamisad, modian CineTi da indoeTi, daaxloebiT aseve problematurad aRiqveba bevris mier inglisuri enis (misi amerikuli
ubralod im mizeziT, rom isini imdenad didebi arian, aSS-ma rom moindomos kidec maTi variantis) gavrceleba msoflioSi, rogorc kulturaTaSorisi komunikaciis ZiriTadi
suverenitetis Selaxva, principSi gaugebaria, es rogor unda ganaxorcielos saSualebis. inglisuris gavlena msoflios ganviTarebaze aseve xasiaTdeba rogorc “lin-
praqtikulad. suverenulad iTvleba agreTve ruseTi, imasTan dakavSirebiT, rom is gvistikuri imperializmi”. amave dros, inglisuri enis gavrceleba imdenad intensiuria,
erTaderTia dedamiwaze, visac gaaCnia teqnikuri SesaZlebloba miayenos aSS-s rom British Council-s SefasebiT 2015 wlisaTvis msoflios mosaxleobis naxevari ilaparakebs
gamanadgurebeli dartyma birTvuli iaraRis gamoyenebiT. inglisurad, xolo or miliardamde adamiani daiwyebs am enis Seswavlas momavali aTi wlis
yvela danarCen SemTxvevaSi, nebismieri calke aRebuli qveynis suvereniteti naklebad ganmavlobaSi.193
Seesabameba mis tradiciul cnebas. is warmoadgens sakmaod mravalricxovani, Sida da gare inglisuris aseTi gavrceleba isevdaisev ar unda iyos aRqmuli rogorc mizandasaxuli
faqtorebis kombinaciis Sedegs, da ganicdis cvlilebas droSi. faqtiurad, dRes SeiZleba eqspansia, es msoflios ganviTarebis sasicocxlo moTxovnilebaa. globalizebul deda-
imis Tqma, rom saxelmwifo suvereniteti warmoadgens ara marto, da ara imdenad, umaRlesi miwaze aucileblad saWiroa urTierTobis erTiani ena. Tavis droze, meoce saukunis
politikuri nebis ganxorcielebis SesaZleblobas xelSeuxebeli sazRvrebis farglebSi, pirvel naxevarSi, yvelasaTvis misaRebi xelovnuri enebis Seqmnis cdebic ki iyo, romelTa
ramdenadac qveynis xelmZRvanelobis SesaZleblobas, ganaxorcielos sakuTari Soris erT-erTi - “esperanto”, sakmaod cnobili iyo evropel inteleqtualebs Soris mainc.
politikuri nebis formireba da realizacia garedan Carevis gareSe (ufro swored, is is, rom, saboloo jamSi, inglisurma daikava msoflio sakomunikacio saSualebis adgili,
damokidebulia am Carevis wyaroebis raodenobaze, Carevis intensiurobasa da sruliad logikuria da gamomdinareobs im rolidan, romelsac obieqturad TamaSobs
xangrZlivobaze). qveyana sazogadod miT ufro suverenulia, rac meti SesaZlebloba SeerTebuli Statebi (plus sxva inglisurenovani qveynebi) dRevandeli msoflios
gaaCnia gaaneitralos sakuTar funqcionirebaze gareSe Zalebis (sxva qveynebis, ganviTarebaSi.
saerTaSoriso organizaciebis Tu, calkeul SemTxvevebSi, multinacionaluri kompaniebis) aRmoCnda, rom dReisaTvis inglisuris roli imdenad didia, rom qveyana, romlis
gavlena. mosaxleoba laparakobs inglisurad, bevrad ufro “Riaa” gare samyarosTan urTi-
amasTan dakavSirebiT yuradsarebia Semdegi garemoebac — saxelmwifo suvereniteti erTobisaTvis, meti Sansi aqvs moizidos ucxouri investiciebi, da saerTod ganviTardes im
Tanamedrove msoflioSi ar iZleva imis garantias, rom qveyana SesZlebs gadarCes Tavis mezoblebTan SedarebiT, romlebic inglisurad ar laparakoben.194 magaliTad,
Zalismieri konfrontaciis procesSi, Tumca is warmoadgens saxelmwifo xelisuflebis irlandiis arnaxuli progresi gasuli saukunis ukanaskneli wlebis manZilze, risTvisac
Camoyalibebisa da ganviTarebis mniSvnelovan meqanizms. man kelturi vefxvis zedmeti saxelic ki daimsaxura, mniSvnelovan wilad imazec iyo
erovnuli saxelmwifos krizisi xSirad ganixileba rogorc globalizaciis damokidebuli, rom misi samuSao Zala inglisurenovania.
Tanamedrove etapis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani maxasiaTebeli. aseTi tipis amave dros, kulturuli difuziis globalurma procesma ara marto ar gamoiwvia
saxelmwifo sazogadod ganisazRvreba rogorc politikuri erTeuli, romelic ZiriTadad dedamiwaze mcxovrebi xalxebis daaxloeba, aramed isini ZiriTadad kulturulad ufro
dasaxlebulia xalxiT, romelsac gaaCnia saerTo kultura, istoria da ena.70 faqtiurad
46 107
gamijna. Zalian xSirad, masobrivi kulturis gavrcelebas adamianebi ganixilaven rogorc rac saboloo jamSi qmnis sistemis destabilizaciis safrTxes.
maTi kulturuli Rirsebis xelyofas da Sesabamisad reagireben, Tumca reaqciis formebi Tanamedrove saerTaSoriso praqtikaSi miRebul terminebSi es situacia ase SeiZleba
SesaZlebelia friad gansxvavdebodes. aRiweros — demokratiis principebi gabatonebulia wamyvan globalur moTamaSeebsa da
magaliTad, safrangeTi ganTqmulia garedan Semosuli maskulturis organizebuli maTTan daaxloebul saxelmwifoebSi, magram am qveynebsa da danarCen msoflios Soris
winaaRmdegobiT. aq mTavroba uSualod ereva procesebSi, kvotebisa da subsidiebis urTierToba ZiriTadad arademokratiulia. angariSgebisa da demokratiuli samarTlis
gamoyenebiT.195 amisaTvis mas emuqrebian evrogaerTianebis biurokratebi, romlebic apireben principebi warmoadgenen Sidasaxelmwifo mSeneblobis amosaval principebs, magram
im daxmarebis limitirebas, romelic SeuZlia gauwios ama Tu im qveyanam mis farglebSi saxelmwifo sazRvrebis miRma isini Canacvlebulia erovnuli interesebis realizaciisken
warmoebul produqcias.196 sxvagan es Sinagani protesti ufro radikalur, spontanur xasiaTs (da maqsimaluri politikuri upiratesobis miRebisaken) swrafviT. demokratia da adamianis
iZens. bevrs miaCnia, rom dRevandeli, farTod gavrcelebuli, religiuri fanatizmi, uflebebi saerTaSoriso urTierTobebSi vrceldeba ganviTarebuli qveynebis SedarebiT
nacionalizmi, traibalizmi, Seuwynarebloba, didwilad warmoadgens reaqcias globaluri viwro, “Sida wris” warmomadgenlebze, magram ara maTze, vinc am “wris” sazRvrebs gareT
kulturuli unifikaciis mcdelobaze. Tumca isevdaisev, es mcdeloba mizandasaxul, gegmiur aris darCenili.69
process ar warmoadgens. is warmatebuli lokaluri proeqtis globaluri Sedegia, romelzec gasagebia, rom aseT sistemas uamravi nakli gaaCnia, rac globalizaciis
globalur doneze reaqcia uaRresad Zneli gasaTvleli iyo (Tu saerTod SesaZlebeli) da misi mowinaaRmdegeebis samarTlian guliswyromas iwvevs. yvelafers rom Tavi davaneboT, jer
iniciatorebis pasuxismgeblobis sferoSi ar moiazreba. samagierod, is dRes gadadis kidev arsebobs globalur procesebze aSS-sa da misi mokavSireebis faqtiuri monopolia.
globaluri politikis pasuxismgeblobis arealSi. amave dros, aseT sistemaSi Zlieri, wamyvani moTamaSis arseboba, romelsac SeuZlia
krizisis dros sakuTar Tavze aiRos pasuxismgebloba, miiRos swrafi, gadamWreli zomebi;
Daxali teqnologiebisa da kulturuli faseulobebis simbiozis klasikur magaliTs, imoqmedos Tu saWiroa danarCeni moTamaSeebis nebis sawinaaRmdegod, saboloo jamSi zrdis
romelic muSaobs erTiani globaluri sub-kulturis Camoyalibebaze warmoadgens sistemis efeqturobasa da saimedoobas. arsebobs sruliad gamarTlebuli mosazreba, rom
interneti da mobiluri telefoni. am orive komunikaciis saSualebis “SeRweva” msoflio wamyvani moTamaSis gaqroba msoflio politikuri urTierTobebis sistemidan gamoiwvevs
mosaxleobaSi uaRresad didia, gansakuTrebiT mobiluri telefonis. globalur destabilizaciasa da qaoss.
es telefoni jer kidev 1983 wels Semovida xmarebaSi, magram uaRresad popularuli aseTi sistema saukeTesoa, rac SesaZlebelia DdRes planetaruli masStabiT arsebobdes.
gaxda 1990-iani wlebis meore naxevridan, rodesac misma teqnikurma daxvewam da mkveTrma is rigi parametriT aRemateba pirveli globalizaciis dros Camoyalibebul sistemas, da
gaiafebam xelmisawvdomi gaxada is ganviTarebadi qveynebis mosaxleobisaTvisac. 2004 wlis rac mTavaria, evoluciis potenciali gaaCnia. bolos da bolos, masSi potenciurad
bolosaTvis msoflioSi 1.76 miliardi mobiluri telefonis xelmomweri iricxeboda, anu monawileobis miReba SeuZlia TiTqmis or aseul formalurad damoukidebel moTamaSes.
mTeli mosaxleobis meoTxedze meti. mobiluri telefonebis raodenobam ukve SesamCnevad 2.3. globalizaciis erT-erT yvelaze mniSvnelovan da xilul Sedegs warmoadgens
gauswro fiqsirebuli satelefono xazebis raodenobas (1.21 miliardi). evropis xuT politikuri procesebis organizaciisa da marTvis ideebis, koncepciebis, meqanizmebisa da
qveyanaSi yovel 100 mosaxleze 100 meti mobiluri telefoni modis, xolo luqsemburgSi es institutebis sakmaod SezRuduli nakrebis gavrceleba mTel msoflioSi. arian ra
raodenoba 138-s udris, rac absoluturi msoflio rekordia. evropis rig qveynebSi, msoflio politikis globalizaciis Sedegebi, isini erTdroulad mis umniSvnelovanes
agreTve, daiwyo fiqsirebuli satelefono xazebis raodenobis absoluturi Semcireba.197 agentebs warmoadgenen. yvela es idea, koncepcia, meqanizmi Tu instituti Seiqmna
principSi, mobiluri telefonebi ufro ganviTarebad qveynebs “moergo”. aq maTi qselebis konkretul istoriul momentSi, konkretuli qveynebis mcire jgufis (dasavleTi evropis
teqnikurad ganviTareba ufro advilia, amitom momxmarebelTa raodenobac metia, miuxedavad qveynebi da aSS) konkretuli interesebidan gamomdinare da am qveynebis konkretuli
imisa, rom isini “tradiciul” telefonze ufro Zviria. aq 2004 wels maT momxmarebelTa 56% politikuri amocanebis gadaWras emsaxureboda. maTi danergva danarCen msoflioSi,
iricxeboda, xolo 2000 wlidan moyolebuli maTze movida msoflio bazris zrdis TiTqmis 4/5. rogorc es sazogadod xdeba globalizaciis procesSi, nebayoflobiT-iZulebiTi iyo.
igive SedarebiT Rarib CineTSi mobiluri aqvs daaxloebiT yovel meoTxe mosaxles, magram es mniSvnelovania imis gaTvaliswineba, rom nebismier sazogadoebaSi kultura,
335 milioni adamiania. ruseTSi momxmarebelTa raodenoba gaizarda 60%-T 2004 wlis cxra tradiciebi, faseulobaTa sistema (rasakvirvelia religiiis CaTvliT) asruleben
TveSi. iq axla mobiluri mosaxleobis 51%-ze mets aqvs. honkongSi yovel 100 mosaxleze 119 erTgvari imunuri sistemis rols. es sistema moqmedebs rogorc filtri, romelic
mobiluri telefoni modis. amave dros, SeerTebuli StatebSi mobiluri telefonebi hqonda cdilobs ar dauSvas am sazogadoebaSi iseTi idea, koncepcia, meqanizmi Tu instituti,
mTeli mosaxleobis 62.1%-s, rac, magaliTad, naklebia, vidre karibis kunZulebis umetesobaze. romelsac SeuZlia gamoiwvios sazogadoebaSi arsebuli status quos darRveva.
am qveyanaSi momxmareblebi yvela saxis kompaniebs Soris yvelaze naklebaT arian kmayofili idealur SemTxvevaSi filtri ar gaatarebs iseT koncepciasa Tu instituts, romlis
tradiciuli telefonis kompaniebis momsaxurebiT, xolo maT Semdeg yvelaze metad mobiluri danergvac sazogadoebas SeiZleba ar awyobdes. realur cxovrebaSi rasakvirvelia, TviT
telefonebis kompaniebi ezizRebaT. 198 filtri SeiZleba iyos susti an cudaT muSaobdes; anda ideebi da institutebi, Tu maTi
gansxvavebiT mobiluri telefonebisagan, interneti mainc ZiriTadad ganviTarebuli mxardamWeri (matarebeli) gare Zala, SesaZlebelia imdenad Zlieri iyos, rom nebismieri
qveynebisaTvis damaxasiaTebel mivlenad rCeba. msoflioSi mosaxleobis daaxloebiT 13% adgilobrivi winaaRmdegoba dajabnos. dRes msoflioSi cota qveyana moiZebneba, romelsac
CarTulia internetSi, Tumca yvelaze ganviTarebul qveynebSi aseTebis wili mTeli SeuZlia Riad ugulvebelyos dasavleTis ganviTarebuli qveynebidan momdinare politikis
mosaxleobis naxevarze metia. internetis momxmarebelTa yvelaze maRali wili msoflioSi koncepciebi Tu instrumentebi (magaliTad igive CineTi).
islandiasa, SvedeTsa da maltazea — Sesabamisad 77 da 75-75%. udides umetesoba SemTxvevaSi, damokidebuli konkretul socialur-ekonomikur,
aq, rasakvirvelia, ZiriTad rols TamaSobs misi teqnikuri aRWurvilobis Rirebuleba politikur, istoriul konteqstze, sazogadoeba axdens ideis Tu meqanizmis trasfor-
(kompiuteri da fiqsirebuli xazebi), magram aranakleb mniSvnelovania isic, rom interneti macias da adaptacias sakuTari prioritetebidan da SesaZleblobebidan gamomdinare. e.i.
ufro did moTxovnebs uyenebs misi momxmareblis ganaTlebis dones. plus bevri qveyana saboloo jamSi inergeba ara maTi esa Tu is ukve arsebuli modeli, aramed konkretuli
diqtatoruli an naxevrad-diqtatoruli reJimebiT, Tu pirdapir ar krZalavs informaciis adgilobrivi varianti. faqtiurad, uxeSad rom vTqvaT, gamodis is, rac gamodis.
Tavisufali gacvlis am ubadlo saSualebas, cdilobs is maqsimalurad SezRudos. Sedegad idea, koncepcia, meqanizmi Tu instituti SesaZlebelia sakmaod axlos iyos
faqtiurad ganviTarebadi qveynebis doneze arsebobs pirdapiri korelacia qveynis garedan SemoTavazebul variantTan, mniSvnelovnad gansxvavdebodes misgan, SeinarCunos
“gaxsnilobas” Soris, erTi mxriv, da internetisa da mobiluri telefonebis gavrcelebas masTan mxolod formaluri msgavseba, gadaiqces mis sawinaaRmdego movlenad.
Soris, meore mxriv. igive CineTSi akrZaluri internet-gverdebis raodenoba aTasebs im ideebs, koncepciebs, meqanizmebsa da institutebs Soris, romelic gavrcelda
moiTvlis da akrZalvis kontroli Zalian mkacria. aq zogierTi SefasebiT 30 aTas msoflioSi politikis globalizaciis Sedegad, ZiriTadia — saxelmwifo suvereniteti,
adamianamde monawileobs internetis cenzuris procesSi da ebrZvis legalur saitebze erovnuli saxelmwifo, axali globaluri moTamaSeebi, demokratia da adamianis uflebebi.
xelisuflebisaTvis iseTi “gamaRizianebeli” sityvaTa SeTanxmebebis gamoCenas, saxelmwifo suverenitetis problema gaxda aqtualuri globalizaciis dRevandel
rogorebicaa “adamianis uflebebi” Tu “sityvis Tavisufleba”. ufro metic, rogorc sCans, etapze, imasTan dakavSirebiT, rom msoflios qveynebis udidesi umetesobis realuri
iseTi wamyvani internetis momsaxurebis mimwodeblebi, rogoric, magaliTad, Yahoo! statusi modis winaaRmdegobaSi suverenitetis tradiciulad aRiarebul da forma-
atyobineben xelisuflebas im pirovnebebis Sesaxeb, romlebic iZieben misTvis arasaimedo lizebul cnebasTan. saxelmwifosTan mimarTebaSi, suvereniteti warmoadgens umaRlesi

108 45
agresoris winaaRmdeg mimarTuli gadawyvetilebis miReba imitom, rom am dros sabWoTa veb-gverdebs; xolo Google-m 2006 wels gaSvebuli Cinurenovani versiidan ubralod amoiRo
kavSiri mis muSaobas boikotirebda, xolo 1990 wels ssrk imdenad dasustebuli iyo, rom is veb-gverdebi, romlebic adgilobriv xelisuflebas ar moswons.
veRar ewinaaRmdegeboda dasavleTis nebas. 2004 wlis bolosaTvis internetis momxmareblebi msoflioSi Semdegnairad iyvnen
gaero daufaravad amayobs imiT, rom misi jarebi manawileobdnen da monawileoben ganawilebulebi:
samSvidobo operaciebSi msoflios mraval kuTxeSi. amave dros, es xdeba ZiriTadad maSin da internetis momxmarebelTa wili %
iseT adgilebSi, sadac wamyvani globaluri moTamaSeebi ar arian dainteresebuli aiRon regionis mosaxleobaSi msoflio momxmareblebSi
sakuTar Tavze ama Tu im lokaluri problemis mogvareba. afrika 1.4 1.6
gaero damoukideblad friad uZluria moagvaros seriozuli lokaluri konfliqtebi, azia 7.4 32.6
maSinac ki, rodesac misi jarebi masStaburi genocidis uSualo mowmeebi xdebian. ase moxda, evropa 31.6 28.3
magaliTad, 1990-ian wlebSi ruandisa da bosniis cnobili genocidebis dros, romelic axlo aRmosavleTi 6.7 2.1
ganviTarda gaeros samSvidobo kontingentis Tvalwin. 2006 wlis gazafxulze is ver Crdilo amerika 66.5 26.7
axerxebda sami wlis manZilze ganviTarebuli genocidis Sewyvetas sudanis dasavleT laTinuri amerika
provinciaSi — darfurSi. /karibebi 10.1 6.8
rodesac wamyvan globalur moTamaSeebs gaaCniaT dedamiwaze mimdinare romelime avstralia/okeania 47.4 1.9
procesSi Carevis uSualo interesi, isini advilad akeTebdnen amas miuxedavad imisa, rom wyaro: http://www.internetworldstats.com/stats.htm
gaeros wevrebis udidesi nawili SesaZlebelia amis wanaaRmdegi iyos. rogorc aSS, aseve
sabWoTa kavSiri, regularulad akeTebdnen amas civi omis dros; xolo aSS agrZelebs aseT
moqmedebas dResac. is magaliTad SeiWra eraySi 2003 wels, miuxedavad imisa, rom gaeros
mandati aseT qmedebaze ar hqonda. amitom xdeba, rom raime seriozuli lokaluri
konfliqtis mogvarebis aucileblobis SemTxvevaSi, dainteresebuli mxareebi axdenen ara
gaeros, aramed globaluri moTamaSeebis lobirebas. igive darfuris problema, rogorc daskvna — globaluri politika erayis Semdeg
Cans, maSin mogvardeba, Tu vinme moaxerxebs am procesSi aSS-s administraciis aqtiur
Carevas. nebismieri msxvilmasStabiani movlena, bunebrivia is Tu sazogadoebrivi, gamoirCeva
saboloo jamSi dRevandel msoflioSi nebismieri saerTaSoriso politikuri reJimi, didi inerciiT. procesebi, situaciebi, urTierTobebi SenarCundeba didi xnis manZilze
miuxedavad imisa, dafuZnebulia araformalur, Tu kanonis Zalis mqone wesebsa da maTi gamomwvevi mizezebis gaqrobis Semdeg. aseTi inerciis yvelaze naTeli magaliTi
standartebze, muSaobs zustad iqamde, sanam romeliRac damoukidebel politikur afrikaa. problemebi, romlebic dRes awuxebs am kontinents, warmoiSva pirveli
subieqts ar gauva misi Ria darRveva. ZiriTadad es xdeba imitom, rom wamyvan globalur globalizaciis dros, rodesac maSindelma wamyvanma globalurma moTamaSeebma daiyves is
moTamaSes (moTamaSeebs) gaaCnia saSualeba, ganucxados msoflios, rom mxolod is midis erTmaneTSi. daiyves ise, rogorc gamouvidaT, adgilobrivi interesebis yovelgvari
swore mimarTulebiT, xolo danarCenebi mas ubralod fexs ver ubamen. xolo misi mibaZviT, gaTvaliswinebis gareSe. e.w. dekolonizaciis procesma meore globalizaciis dros
amisive gakeTeba, ase Tu ise, SeuZliaT sxva politikur subieqtebsac, romlebic an wamyvani ubralod moaxdina am TviTneburi dayofis Sedegebis formalizacia da legalizacia; Tavze
globaluri moTamaSeebis mfarvelobiT sargebloben, an maTi qmedeba, igive moTamaSis moaxvia is xalxebs, romlebsac upirveles yovlisa Tavisi nebiT arasodes miuRiaT masSi
mimdinare interesebis farglebs gareT rCeba. monawileoba. Sedegad, Crdilo afrikis garda, mTeli danarCeni kontinenti ZiriTadad
“wesebis damrRvevi” realurad isjeba mxolod im SemTxvevaSi, Tu aseTi sadamsjelo warmodgenilia naklebad sicocxlisunariani saxelmwifoebiT, romlebic agrZeleben
qmedebiT dainteresebulebi arian wamyvani globaluri moTamaSeebi, anda isevdaisev, Tu arsebobas maTi formaluri sazRvrebis CarCoebSi isevdaisev imitom, rom msoflios
aseTi dasja maT interesebs ar ewinaaRmdegeba. wamyvani Zalebi [daJinebiT] moiTxoven arsebuli situaciis SenarCunebas.
yvelaze mniSvnelovani am SemTxvevaSi ki is aris, rom globalizaciuri procesebis aseTive poziciebidan SesaZlebelia ganvixiloT meore globalizaciac. urTierTobaTa
ganviTarebis TvalsazrisiT, araviTari mniSvneloba ara aqvs, ramdenad legaluria esa Tu is nakrebi, romelic ganapirobebs dRes msoflio sazogadoebrivi ganviTarebis procesebs,
is konkretuli qmedeba, ramdenad Seesabameba is saerTaSoriso samarTlis normebs, romeli Camoyalibda da ganviTarda qveynebis ori blokis sistemuri winaaRmdegobis procesSi,
saerTaSoriso organizaciis sanqciiT xorcieldeba, da a.S. aq mTavaria — visgan romelTac saTaveSi edgnen aSS da ssrk. es procesi xasiaTdeboda Semdegi mniSvnelovani
momdinareobs es qmedeba, ramdenad Zlieria pirveladi biZgi da Sesabamisad globa- TaviseburebebiT:
lizaciuri procesis intensivoba, ra donisa da saxis cvlilebebs iwvevs is misi gavlenis
• miuxedavad aSkara sistemuri uTavsebadobisa da daufaravi mtrobisa, grZelvadian
obieqtebSi.
perspeqtivaSi urTierToba am blokebs Soris (gansakuTrebiT uSualod aSS-sa da ssrk-
igive mosazreba logikurad vrceldeba dedamiwaze arsebul saerTaSoriso organi-
s Soris) SesaZlebelia daxasiaTdes rogorc mtruli TanamSromloba. sakuTari
zaciebzec. magaliTad, “didi rviani” (G-8, aSS, gaerTianebuli samefo, safrangeTi, germania, interesebisaTvis brZolis procesSi maT Seqmnes orivesTvis momgebiani
iaponia, kanada, italia, ruseTi) arasodes yofila formalurad dafuZnebuli, ar gaaCnia urTierTobaTa sistema. aseTma sistemam, miuxedavad imisa, rom uamrav nakls Seicavda,
legaluri statusi, wesdeba, mudmivi struqtura. is faqtiurad warmoadgens misi wevri iTamaSa gadamwyveti roli imaSi, rom minimum oTxi aTeuli wlis manZilze dedamiwaze
qveynebis xelmZRvanelebis “interesebis klubs”. amave dros misi mniSvneloba Tanamedrove interesebis SedarebiT stabiluri balansi iyo daculi.
msofliosTvis minimum ar CamorCeba nebismier sxva, globaluri masStabis formalur
saerTaSoriso organizacias, gaeros CaTvliT. xolo yovelwliuri Sexvedrebis dReebSi is • mxare, romelsac aSS edga saTaveSi (ufro swori iqneboda vTqvaT — TviT aSS) am
maqsimalurad uaxlovdeba wamyvani globaluri moTamaSis statuss, romlis gadawyve- urTierTobebSi aqtiur rols TamaSobda. is axdenda iseTi ideeebis generirebas,
tilebebi axdens gavlenas procesebis Casaxvasa da ganviTarebaze mTel msoflioSi. procesebis Casaxvasa Tu faseulobebis gavrcelebis xelisSewyobas, romlebic
mTlianobaSi, politikuri urTierTobebis Tanamedrove globaluri arqiteqtura isevdaisev grZelvadian perspeqtivaSi ufro mimzidveli aRmoCndnen msofliosaTvis,
faqtobrivad ar Secvlila pirveli globalizaciis Semdeg da isev saeWvod waagavs vidre iseTebi, romelTa ukan ssrk idga. sabWoTa kavSiri, romelic araviTar
SedarebiT rbil piramidul sistemas. aqac uflebebi nawildeba ZiriTadad “zevidan-qveviT” SemTxvevaSi am procesis pasiuri damkvirvebeli ar iyo, mainc maTze reagirebis
- ufro Zlierebidan, ufro sustebisaken, xolo movaleobebi piriqiT — “qvevidan-zeviT”. momxdenis rolSi ufro gamodioda, im gagebiT, rom is ZiriTadad cdilobda
samarTali efeqturad muSaobs mxolod daaxloebiT Tanabari Zalis, ganviTarebis tipisa da mowinaaRmdegis gamowvevis mogeriebas. gansakuTrebiT am winaaRmdegobis bolo etapze
donis mqone politikuri subieqtebis “SreebSi”. arsebobs yvelaze maRla mdgomi subieqti, mas ubralod meorexarisxovani rolis Semsruleblis adgili hqonda miCenili.199
romlidanac modis iseTi signalebis didi umetesoba, romelsac SeuZlia Seitanos • am Sejibrma mowinaaRmdege mxareebs diametralurad sawinaaRmdego Sedegebi moutana.
cvlilebebi globalur politikur urTierTobebSi. amave dros, aseT subieqts gaaCnia SeerTebul Statebs (da maT mokavSireebs) brZolam sakuTari interesebis dasacavad
saSualeba imoqmedos “qvevidan” wamosuli signalebis didi nawilis gaTvaliswinebis gareSe, msoflioSi yvelaferTan erTad moutana axali bazrebis gaxsna da/an Seqmna Sesabamisi
damatebiTi mogebebiTa da ekonomikuri zrdiT. sabWoTa kavSirma, romelic

44 109
efuZneboda saxelmwifo warmoebis wess, ver moaxerxa Sesabamisi mogebis miReba im gakeTeba (iaponia). meore mxriv, erayis mier 1970-ian wlebSi aSenebuli birTvuli reaqtori
kontrolidan romelsac is amyarebda (ama Tu im gziT) qveynebsa da teritoriebze iyo ganadgurebuli israelis sahaero dartymiT, radganac mas potenciurad SeeZlo zarali
msoflios garSemo. piriqiT, praqtikulad nebismieri aseTi mokavSire mZime tvirTad mieyenebina israelisa da aSS-s interesebisaTvis regionSi, plus aSS-Tan “gansakuTrebuli
awveboda sabWoTa ekonomikas. urTierTobebis” Sedegad israels Seswevs unari daarRvios saerTaSoriso samarTlis
sabWoTa kavSirma Seasrula Tavisi istoriuli misia da datova msoflio asparezi 1991 normebi misTvis yovelgvari arasasurveli Sedegis gareSe.
wels, Tumca amis Semdeg globalur urTierTobebSi uzarmazari sicariele Seiqmna.
globalizaciis dRevandeli etapis umTavresi problema SemdegSia - SesaZlebelia Tu ara
SenarCundes iseTi urTierTobaTa sistema, romelic moiTxovs ori antagonisturad mTavari problema saerTaSoriso reJimebTan mimarTebaSi imaSia, rom arsebobs maTi
ganwyobili metoqis arsebobas gamarTulad muSaobisaTvis, im SemTxvevaSi, Tu erT-erTi realizaciis universaluri principebi (saerTaSoriso samarTali), magram ar arsebobs am
aseTi moTamaSe ubralod gaqra? Tu saWiroa urTierTobaTa raime axali sistemis Seqmna, principebis cxovrebaSi gamtarebeli efeqturi, momuSave meqanizi.
romelic miscems msoflios saSualebas SeinarCunos SedarebiTi stabiluroba da 1945 wels Seqmnili gaerTianebuli erebis organizacia aris erTaderTi, romelsac
ganviTarebis pozitiuri trendebi? SeuZlia formalurad ganacxados pretenzia globalur masStabSi sayovelTao mSvidobis
meore mxriv, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg globalur urTierTobaTa sistemam dacvaze, saxelmwifoTa Soris TanamSromlobis uzrunvelyofaze ekonomikuri, socialuri,
ganicada rigi xiluli cvlilebebisa. amas agreTve mohyva mTeli rigi axali problemebis kulturuli da humanitaruli problemebis gadasaWrelad, adamianis ZiriTadi uflebebis
gamoCena, romelTa didi nawilic ukavSirdeba aSS-s rogorc erTaderT darCenil wamyvan sayovelTao pativiscemis uzrunvelyofaze.
globalur moTamaSes. amave dros, misi struqtura asaxavs meore msoflio omis dasasrulis realiebs, da
cxadia, SeerTebuli Statebi maTi mrisxane mowinaaRmdegis gaqrobis Semdeg, bevrad naklebad mosaxerxebelia msoflio politikis globalizaciis procesSi Seqmnili
ufro Tavisuflad grZnoben Tavs imisaTvis, rom gaataron sakuTari interesebi msoflioSi problemebis gadasaWrelad. uSiSroebis sabWos vetos uflebis mqone xuTi qveynidan sami
ise, rogorc es maT awyobT. maT unari SeswevT ugulvebelyon nebismieri opozicia, gaeros (aSS, didi britaneTi, safrangeTi) warmoadgens yvelaze tipur demokratiul,
magvari formaluri saerTaSoriso institutebis CaTvliT, iseve rogorc maTi uaxloesi kapitalistur sazogadoebas, xolo darCenili ori (ssrk/ruseTi da CineTi) aris maTi
evropeli mokavSireebis megobruli winaaRmdegoba. sxva SedegebTan erTad es aZlevs aSS-s principulad antagonisturi, yvelaze tipuri aziuri, piramiduli sazogadoebrivi
saSualebas imoqmedos SerCeviT, ar miaqcios yuradReba im qveynebs, regionebsa Tu sistemis warmomadgeneli. mxolod es faqti gamoricxavda (da gamoricxavs) konstruqciul
procesebs, romlebic maTi uSualo, mimdinare interesebis sferoSi ar xvdebian. magaliTad TanamSromlobasa da konsensusis miRebas principuli, globaluri masStabis politikuri
aSS aZlevs Tavs uflebas TiTqmis mTlianad ugulvebelyos is procesebi, romlebic problemebis Taobaze. amas isic emateba, rom uSiSroebis sabWos oTxi wevris (aSS-s garda)
viTardeba sub-saharis afrikaSi, Tumca es swored is regionia, romelsac msoflios SesaZlebloba gamoiyenos vetos ufleba, maqsimalurad uaxlovebs maT wamyvani globaluri
wamyvani qveynis yuradReba yvelaze Zalian sWirdeba. amave dros, es uCens mas cdunebas moTamaSis statuss mniSvnelovani msoflio problemebis gadawyvetis procesSi, xSirad
Caerios ufro xSirad da ufro met adgilas msoflioSi, iq sadac mis interesebs uqmnis maT cdunebas mimarTos mas igive aSS-s jibrze.
SesaZlebelia safrTxe emuqrebodeT. rac Seexeba gaeros generalur asambleas, is xSirad soflis yrilobas waagavs, sadac
marcxis fasic (rogorc saSinao, aseve sagareo) am qveynisaTvis agreTve ganuzomlad yvela xmamaRla Tavisas gaiZaxis. aSS-s yofili saxelmwifo mdivani madlen olbraiti
izrdeba, iqidan gamomdinare, rom aRar arsebobs imdenad Zlieri mowinaaRmdege, romelzec xumrobda, rom “gaeroSi imdeni firmis prezidentia, ramdeni qveyanac aris warmodgenili,
SesaZlebeli iqneboda mcdari gadawyvetilebebis Sedegebis gadabraleba. ufro meti, aSS, xolo yoveli maTgani gansxvavebul enaze laparakobs, gaaCnia gansakuTrebuli
rogorc erTaderTi darCenili msoflio super saxelmwifo faqtiurad proJeqtorebis prioritetebi da umuSevari siZe, romelsac xelfasi sWirdeba”.
SuqSia moqceuli, ramac is kritikis iol samizned gadaaqcia. bevrisaTvis (aSS-s igive madlen olbraitis monacemebiT, 2003 wels gaeros wliuri biujeti oTxi wamyvani
mokavSireebis CaTvliT) lamis aris Cvevad gadaiqca SeerTebul Statebze yvela im ofisis (niu iorkSi, JenevaSi, nairobiSi, venaSi) da xuTi regionaluri komisiis muSaobaze
problemis gadabraleba, romelTac adgili aqvs msoflioSi, nebismieri adgilobrivi Seadgenda 1.25 miliard amerikul dolars, anu imdens, ramdensac pentagoni xarjavda yovel
Cavardnisa Tu krizisis interpretacia rogorc amerikis Carevis Sedegis ama Tu im 32 saaTSi. xolo gaeros sistemaSi mTlianad dasaqmebuli iyo 50 aTasze odnav meti adamiani,
mocemuli qveynis saSinao saqmeebSi. anu mxolod 2 aTasiT meti, vidre emsaxureboda SvedeTis dedaqalaq stoqholms. gaeros
is siZneleebic, romelic warmoiqmneba globaluri urTierTobebis sistemis jamuri wliuri xarjebi misi yvela fondebis, programebisa da specializirebuli
Camoyalibebis procesSi, agreTve bevrad ufro mravalferovani gaxda. SedarebiT advilia saagentoebis CaTvliT, Seadgenda niu iorkis saqalaqo biujetis daaxloebiT erT
msoflios wamyvani qveynisaTvis yurad iRos SedarebiT mcire raodenobis mowinaaRmdegisa meoTxeds. 68
Tu mokavSiris sakmaod kargad cnobili Tvisebebi (dadebiTi Tu uaryofiTi) da maTze e.i. nebismieri parametriT, dRevandeli warmodgenebiT, gaero sakmaod patara,
dayrdnobiT dadegmos sakuTari qmedeba. bevrad ufro rTulia dagegmo da imoqmedo mcirebiujetiani organizaciaa, romlis realuri SesaZleblobebi naklebad Seesabameba mis
efeqturad, rodesac imave qveyanas saqme aqvs uamrav mowinaaRmdegesTan (romelTaganac winaSe dayenebuli amocanebis masStabebsa da sirTules.
bevrs dRes ar gaaCnia formaluri statusi, marTvis centri Tu konkretuli am organizacias gaaCnda (da dResac gaaCnia) moqmedebis Tavisufleba humanitaruli,
adgilmdebareoba), konfliqturi interesebiT da/an mkafiod gamokveTili interesebis ganaTlebis, jandacvis, an (SedarebiT naklebad) bunebrivi garemos dacvis sferoebSi,
gareSe. am situaciaSi ganusazRvrelobis done mkveTrad matulobs. sadac misi miRwevebi friad StambeWdavia (ixileT Tavi 4.1).
es mdgomareoba aseve gazviadebulia imiT, rom is qveynebi, romlebic aSS mokavSireebad amave dros, is Zalian SezRudulia im SemTxvevaSi, Tu misi moqmedeba SesaZlebelia
mogvevlinebian (ufro swored ase warmoaCenen sakuTar Tavs) cal-calke imdenad Zlierebi ar winaaRmdegobaSi movides wamyvani globaluri moTamaSeebis politikur interesebTan.
arian, rom gasaWirSi realurad daexmaron, an saWiroebis SemTxvevaSi winaaRmdegoba gauwion. civi omis procesSi aSS-ma da ssrk-ma faqtobrivad gadaaqcies gaero iseT asparezad,
es gansakuTrebiT exeba aSS evropel mokavSireebs, radgan evrogaerTianeba jer ver romelsac iyenebdnen erTmaneTze RvarZlis gadmosanTxevad, agrZelebdnen iq Tavis
Camoyalibda rogorc erTiani, damoukidebeli, efeqturi politikuri erToba, xolo cal- globalur paeqrobas. Sedegad am wlebis ganmavlobaSi gaeros faqtiurad
calke iseT mZimewonosnebsac, rogorebicaa germania, safrangeTi Tu inglisi ver SeaqvT qmediTunarianoba hqonda dakarguli, rogorc damoukidebel moTamaSes aqtualuri
sakadrisi wvlili globaluri urTierTobebis Tanamedrove sistemis CamoyalibebaSi. globaluri problemebis (gansakuTrebiT politikuris) gadawyvetis procesSi.
rogorc dRevandeli gadmosaxedidan Cans, Gglobalizaciis Tanamedrove etapis ZiriTadi problemebis mogvareba xdeboda aSS-sa da ssrk-s mier, xolo gaeros maTi
siZnele isaa, rom aSS agrZelebs moqmedebas im Zvel strategiul azrovnebaze dayrdnobiT, gadawyvetilebebis formaluri gaformebis neba eZleoda (ase moxda, magaliTad, 1967 da
romelic Camouyalibda globaluri konfrontaciis periodSi. man ver moaxerxa iseTi axali 1973 arabul-israelis saomari moqmedebebis Sewyvetis procesSi).
ideebis, faseulobebis, politikis Camoyalibeba da cxovrebaSi gatareba, romlebic gaeros arsebobis manZilze iyo mxolod ori SemTxveva, rodesac man SesZlo gadamwyveti,
principulad gansxvavdeba civi omis periodSi gamoiyenebulisagan. ufro metic, mTeli efeqturi zomebis miReba iseTi regionaluri konfliqtebis mogvarebis mizniT, romelic
aTwleuli sabWoTa kavSiris gadaSenebis Semdeg aSS-s globaluri qmedeba saeWvod potenciurad SesaZlebelia globalur muqaris donemde ganviTarebuliyo. pirvelad es
gamoiyureboda rogorc axali strategiuli mowinaaRmdegis Zebna gardacvlilis sanacvlod. moxda rodesac Crdilo korea SeiWra samxreTSi 1950 wels, da meored, rodesac erayma
mas Semdeg rac man ipova (ufro swored ki daniSna) aseTi mowinaaRmdege globaluri teroris moaxdina kuveiTis okupacia 1990 wels. pirvel SemTxvevaSi, uSiSroebis sabWom moaxerxa

110 43
Sedis. aq saqme gvaqvs SemTxvevasTan, rodesac TiTqmis yvela arsebuli xelSekruleba Tu saxiT, amerikis moqmedeba SedarebiT ufro dalagebuli da mizanmimarTuli gaxda.
organizacia, romelic ase Tu ise axdens gavlenas globalur politikur urTierTobebze, teroristuli saSiSroeba iyo gamoyenebuli rogorc 2003 wels eraySi intervenciis
warmoiqmna antagonisturi sazogadoebrivi sistemebis konfrontaciis procesSi, da am erT-erTi mTavari sababi, rac TavisTavad friad sakamaTo qmedeba iyo, romelmac aSS-s
konfrontaciis Sedegad. msoflioSi, rbilad rom vTqvaT, popularoba namdvilad ar Semata. amave dros, am
arsebobs formaluri da araformaluri standartebisa da wesebis uzarmazari erToba, intervencias, rogorc aseTs, ar SeuZlia raime safrTxe Seuqmnas globaluri
romelsac eTanxmebian, da romelsac misdeven, globalur sivrceSi warmodgenili urTierTobebis arsebul sistemas. sxva qveynebis suverenitetis darRveva saerTaSoriso
politikuri moTamaSeebi. es standartebi da wesebi, qveyanaTaSorisi da transnacionaluri sazogadoebriobis Tanxmobis gareSe warmoadgenda wamyvani globaluri moTamaSeebisa, Tu
aqtiurobis meSveobiT, da mis farglebSi, qmnian maregulirebeli meqanizmebis urTules gansakuTrebiT agresiuli lokaluri moTamaSeebis, sakmaod standartuli moqmedebis wess
sistemas. am meqanizmebis didi nawilis efeqturoba sakmaod saeWvoa, radganac isini asaxaven meore msoflio omis momdevno mTeli periodis ganmavlobaSi.
iseTi urTierTobebis Sedegebs, rodesac mowinaaRmdege mxareebi iZulebulebi iyvnen namdvil problemad is mogvevlina, rom aSS-ma am SemTxvevaSi warmoaCina Tavi rogorc
mieRwiaT raRac saxis kompromisisaTvis da am procesSi cdilobdnen “arc mwvadi daewvaT da wamyvanma globalurma moTamaSem, romelsac ar Seswevs unari Camoayalibos im moqmedebebis
arc Samfuri”. mkafio Tanmimdevroba, romelic miscems saSualebas mixedos dapyrobil teritoriebs
am wesebs Soris gvxvdeba iseTi “pirobiTi” wesebic, rogoricaa magaliTad warmatebuli samxedro kampaniis Semdeg. aSS-s xelmZRvanelobas aSkarad naklebi
“saerTaSoriso sazogadoebis neba”, romelsac gansazRvrul pirobebSi SeuZlia SeiZinos warmodgena hqonda imis Taobaze, ra ekeTebina eraySi uSualod iq SeWris Semdeg, ar gaaCnda
“kanonis statusi” an gaxdes legaluri saerTaSoriso moqmedebis safuZveli. realur am qveynis grZelvadiani okupaciisa da transformaciis strategia, da rac ufro
cxovrebaSi es “neba” ZiriTadad gamoixateba igive wamyvani globaluri moTamaSeebis mniSvnelovania — iqidan gasvlis strategia.
politikur midrekilebebsa da saWiroebebSi, xSirad gamoiyeneba formalurad bevri adarebs erayisa da vietnamis kampaniebs, Tumca zogierTi zedapiruli msgavsebis
damoukidebeli qveynebis saSinao saqmeebSi Carevis sababad, im SemTxvevaSi, rodesac aseTi miuxedavad isini principulad gansxvavebulia. es gansxvaveba imaSia, rom vietnami, rogorc
Careva ar hpovebs gaeroSi warmodgenili qveynebis umetesobis mxardaWeras (ixileT qveyana, iyo da rCeba — marto. iqidan wamosvla (Tugind am dros ukanaskneli personali
magaliTisaTvis serbiis dabombva 1999 wels natos Zalebis mier). damatebiT, aseTi iqidan amerikuli saelCos saxuravidan vertmfrenebiT gamohyavdaT) namdvilad
standartebisa da wesebis umetesobis Sefasebis kriteriumebi sakmaod bundovania da daSoriSorebas niSnavda momavali konfrontaciis yovelgvari perspeqtivis gareSe, Tu amas
sxvadasxva saxis SerCeviTi interpretaciis sagani advilad xdeba. aSS ar moisurvebda. meore mxriv, erayi warmoadgens didi da ukanasknel dros sakmaod
aseTi tipis reJimebi xSirad gamoiyeneba SerCeviT, damokidebuli isevdaisev, wamyvani agresiuli musulmanuri samyaros ganuyofel nawils. erayidan wamosvlis nebismieri
globaluri moTamaSeebis realur midrekilebebsa da saWiroebebze. zogi qveyana sastikad mcdeloba, Tu iq im droisTvis ar Seiqmna erTiani, stabiluri, kargad awyobili qveyana,
isjeba imisaTvis, rom ewinaaRmdegeba saerTaSoriso sazogadoebis nebas, xolo sxvebis aucileblad ganixileba rogorc eqstremistuli, antidasavluri Zalebis gamarjveba. am
qmedebas igive “nebam” SesaZlebelia zurgi Seaqcios da maT SerCeT is qmedeba, SemTxvevaSi terori daedevneba ukan daxeul jars.200
romlisTvisac sxvebi isjebian. wamyvani globaluri moTamaSeebi, an qveynebi, romlebic garda amisa, erayis kampaniis nebismieri daboloeba, garda gadamwyveti, saboloo
raime mniSvnelovan rols TamaSoben am wamyvani moTamaSeebis saqmianobaSi, an qveynebi, gamarjvebisa, gamoiwvevs aSS-s saxis dakargvas (loosing the face), rac Tanamedrove globaluri
romlebic ubralod mdebareoben iseT regionSi, romelic mocemul istoriul momentSi am konteqstidan gamomdinare Zlier (Tu sabolood ara) Zirs gamouTxris aSS-s, rogorc
moTamaSeebs ar ainteresebT, xSirad axerxeben uamravi formaluri Tu araformaluri udavo globaluri lideris poziciebs. amerikas SeeZlo ufleba mieca TavisaTvis daekarga
wesebisa da standartebis darRvevas, magram amaze araviTar pasuxs ar ageben. amas akeTeben saxe vietnamis Semdeg (Tumca es uaRresad mZime aRmoCnda), radgan mas yovelTvis SeeZlo
mravali wlebis manZilze islamuri terorizmis iseTi mfarvelebi da sulisCamdgmelebi, TiTi gaeSvira sabWoTa kavSirisa da CineTisaken (rasac is akeTebda kidec). erayis
rogorebicaa saudis arabeTi da pakistani (ixileT konkretuli SemTxveva 3), magram maT SemTxvevaSi ubralod ar arsebobs iseTi Zalebi, romlebic SeiZleba iyvnen gamoyenebuli
“saerTaSoriso sazogadoebis guliswyromisagan” aSS-Tan “gansakuTrebuli urTierTobebi” rogorc amerikis SesaZlo damarcxebis damajerebeli gamarTleba. isic ki, rasac
icavs. amas akeTebda igive kuba, romelic uSualod monawileobda laTinuri amerikisa Tu globaluri teroris saxeliT moixsenieben, ufro ideis saxiT mogvevlineba, vidre
afrikis teritoriaze mravalricxovani teroristuli organizaciis Tu partizanuli realuri qselisa Tu organizaciis, romelTac SeuZliaT Rirseulad Sexvdnen amerikis
moZraobis Seqmnasa da marTvaSi, agzavnida samxedro qvedanayofebs afrikis teritoriaze gamowvevas. miT ufro mkafio xdeba aSS-s globaluri politikis araTanmimdevruloba, rom
mimdinare samoqalaqo omebSi monawileobis misaRebaT — magram mas ssrk mfarvelobda. gamomdinare moklevadiani, viwro politikuri mosazrebebidan, aSS-s administaciam misca
saSualeba am Zalebs CaeTriaT is Sida-islamur sistemur “garCevaSi”, sadac grZelvadiani
mravali saerTaSoriso reJimi faqtiurad ar muSaobs, radganac ar iTvaliswinebs misi globaluri strategiuli gamarjvebis miRweva qveyanas principulad ar SeuZlia.
damrRvevebis mimarT raime iZulebiTi sanqciebis gatarebas. aseTi reJimis yvelaze metis es yvelaferi xdeba im dros, rodesac msoflio asparezze moCans aSS axali namdvili
mTqmeli magaliTia 1968 wels xelmowerili birTvuli iaraRis gauvrceleblobis strategiuli mowinaaRmdege — CineTi.201 aSS-CineTis SesaZlo strategiulma winaaRmdegobam
xelSekruleba. is SeimuSava civi omis orive wamyvanma moTamaSem, mas Semdeg, rodesac SeiZleba Semdegi gavlena moaxdinos globaluri urTierTobebis arsebul sistemaze —
mixvdnen, rom birTvuli iaraRis Semdgomi gavrceleba misi mflobeli viwro jgufis gareT pirveli — uamravi zedapiruli msgavsebis miuxedavad is ar warimarTeba aSS-ssrk-s
(aSS, ssrk, didi britaneTi, safrangeTi, CineTi) mkveTrad gazrdida globaluri mtruli TanamSromlobis msgavsad. CineTi bevrad ukeT marTuli, organizebuli da
strategiuli ganusazRvrelobis dones da safrTxes Seuqmnida orives usafrTxoebas. mizanmimarTuli qveyanaa, vidre sabWoTa kavSiri odesme iyo. mas imperiuli hegemoniis
miuxedavad amisa, maTma winaaRmdegobam ar dauSva iseTi efeqturi meqanizmebis Seqmna, mSeneblobisa da cxovrebaSi gatarebis aTobiT saukunis gamocdileba gaaCnia. misTvis
romlebic gaiTvaliswinebdnen legalur Zaldatanebas am xelSekrulebis pirobebis momavali konfrontacia mxolod kidev erTi epizodia mis istoriaSi, romelic
damrRvevi qveynebis mimarT. Sedegad, pirveli, vinc Seqmna birTvuli iaraRis aTaswleulebs moiTvlis — raRac ocdameore dinastiis gafurCqvnisa da dacemis msgavsi.
damoukidebeli arsenali (SesaZloa msoflioSi sididiT mesame, magram oficialurad amas meore — sabWoTa kavSiri Caeba civ omSi germaniasTan mopovebuli gamarjvebis Semdeg,
dRemde ar aRiarebs) da SerCa es qmedeba, iyo israeli. mas mogvianebiT, 1990-ian wlebSi, romlis Semdegac is sabolood gonze verc movida. misTvis aSS-Tan winaaRmdegoba saboloo
miyvnen indoeTi da pakistani — tradiciuli Seurigebeli moqiSpeebi da “daisajnen” aSS-s damarcxebis mniSvnelovani, magram ara gadamwyveti faqtori iyo. meore mxriv, CineTi
SedarebiT rbili moklevadiani sanqciebiTa da ukmayofilebis gamoxatviT. orive imdenad uaxlovdeba am konfrontacias rogorc Tanamedrove msoflios erT-erTi yvelaze
mniSvnelovani regionaluri moTamaSea, rom maT mimarT ufro sastiki sanqciebis gamoyeneba warmatebuli saxelmwifo, romelic jer kidev ikrebs Zalebs, jer kidev Sorsaa Tavisi
ubralod SeuZlebeli iyo, miT umetes pakistanis mimarT, romelic aSS erT-erTi yvelaze ekonomikuri warmatebis mwvervalidan. garda amisa, rogorc qveyana, romelmac miaRwia
mniSvnelovani mokavSirea msoflioSi. Crdilo korea mravali wlis manZilze SantaJs uwevs arnaxul warmatebas aSS-s interesebis daufaravi ugulvebelyofis procesSi, CineTi
aRmosavleT azias mis gankargulebaSi viTom arsebuli birTvuli iaraRiT, magram ar warmoadgens gansakuTrebiT misabaZ samoqmedo magaliTs bevri qveynisaTvis (gansakuTrebiT
ganicdis araviTar Sesabamis sanqciebs. qveyana aSS-s uSualo interesebis sferos gareT laTinur amerikasa da afrikaSi, romlebTac ar gaaCniaT imperiul CineTTan urTierTobis
imyofeba, xolo misi mezobeli qveynebi sxvadasxva mizezebiT an ar arian daiteresebulebi uSualo istoriuli gamocdileba). Sesabamisad mas sakmaod advilad SeuZlia gamoiwvios
mimarTon gadamWrel zomebs mis mimarT (samxreTi korea, CineTi), an ar SeuZliaT amis cvlilebebi globaluri urTierTobebis arsebul sistemaSi iseTi qveynebis koaliciis

42 111
mSeneblobis xarjze, romlebic aRiqvamen sakuTar Tavs amerikis hegemoniis (namdvil Tu 2.2.5. meore globalizaciis dros gagrZelda da gaZlierda me-19 saukunis meore
moCvenebiT) msxverplad. naxevarSi dawyebuli procesi, romelic mimarTuli iyo globaluri procesebis
mesame — sabWoTa kavSiri faqtiurad TviTkmari iyo ekonomikuri TvalsazrisiT da kontrolisa da marTvis mcdelobaze Sesabamisi maregulirebeli meqanizmebisa da garemos
globalur ekonomikur procesebSi SeumCnevel rols TamaSobda. rogorc minimum is ar uqmnida Seqmnis mizniT. am procesSi SemuSavda da msoflios masStabiT amuSavda mravali e.w.
konkurencias dasavleTs globaluri bazrebis, gansakuTrebiT energiis wyaroebis Taobaze. saerTaSoriso reJimi.66 imis gaTvaliswinebiT, rom es reJimebi Tavidanve yalibdeboda
aSS — ssrk-s konfrontacia TiTqmis mTlianad mimdinareobda ideologiur, politikur, wamyvani globaluri moTamaSeebis iniciativiT, uiSviaTesi gamonaklisis garda, isini
samxedro sferoebSi. CineTi, meores mxriv, wamyvani msoflio ekonomikuri moTamaSea, romelic gamoxataven dasavleTis (farTo gagebiT) interesebs, an rogorc civi omis memkvidreoba,
varaudiT ukve 2015 w. SeiZleba daewios aSS-s mTliani Sida produqtis moculobiT. is efuZneba aSS-sa da ssrk-s interesebis kompromiss.
uSualod uwevs konkurencias dasavleTs gansakuTrebiT nedleulis Taobaze (pirvel rigSi
Txevadi sawvavis wyaroebis gamo). energiis wyaroebTan usafrTxo SeRwevis aucilebloba principulad, ama Tu im procesebis, gansakuTrebiT politikuris, kontroli da miT
ganapirobebs mis moqmedebas Tvalsawier momavalSi. es ki niSnavs, rom is uSualod Caereva (da umetes marTva SedarebiT didi teritoriis farglebSi, SesaZlebelia mxolod Zlieri
ukve ereva) iseT teritoriebsa da procesebSi, romlebic dasavleTis (ZiriTadad amerikis) centraluri xelisuflebis arsebobis pirobebSi. kacobriobis istoriis manZilze es
strategiuli interesebis gansakuTrebul sferos warmoadgenda. xdeboda mxolod met-naklebad xisti struqturis mqone imperiebis pirobebSi. aseTi
garda amisa, globalur bazarSi CineTis ekonomikis integraciis done ukve uaRresad imperiis Seqmna globalur doneze dResdReobiT principulad SeuZlebelia. erTaderT
maRalia, iseve rogorc aSS-sa da CineTis ekonomikebis urTierTdamokidebuleba. bevri globalur moTamaSes, amis arc maincdamainc survili, arc, rogorc es erayis kampaniam
eqsperti imasac ki ambobs, rom “amerikis mrewveloba CineTSia”, im gagebiT, rom iafi gviCvena, realuri Zala gaaCnia.
muSaxelisa da mogebis ZiebaSi amerikuli kompaniebi metad aqtiurebi xdebian CineTSi, arsebobs meore, axali, evrogaerTianebis farglebSi realizebuli gza, rodesac
vidre SeerTebul StatebSi. amas isic emateba, rom CineTs, rogorc aSS-s fasiani damoukidebeli qveynebi nebayoflobiT Tmoben suverenitetis did nawils saerTo miznebis
qaRaldebis erT-erT udides mflobels, SeuZlia ufro didi gavlena moaxdinos (da ukve misaRwevad. miuxedavad imisa, rom evrogaerTianebaSi Sedis kompaqturad ganlagebuli,
axdens) aSS-s ekonomikaze (gansakuTrebiT dolarze), vidre piriqiT. Sesabamisad amerika- daaxloebiT erTi tipis qveynebi (25 qveyana msoflioSi arsebuli 193-dan), isevdaisev
CineTis nebismieri winaaRmdegoba bevrad met gamoxmaurebas hpovebs globalur swored politikur sferoSi, maTi integraciis done SedarebiT dabalia. amitom msoflios
ekonomikaSi, vidre aSS-ssrk-s winaaRmdegobas SesaZloa odesme hqonoda (Tu birTvul oms ganviTareba am scenariTac grZelvadian perspeqtivaSic naklebad savaraudoa.
ar CavTvliT, romelic madloba RmerTs, ar Sedga). Sesabamisad, yvela is formaluri qmedeba, romelsac adgili aqvs mravalricxovani
miuxedavad yvela im cvlilebisa, romelic msoflios globalizaciam moutana, man saerTaSoriso reJimebis farglebSi, paliatiur xasiaTs atarebs, da naklebad SeuZlia
saboloo jamSi ver moaxerxa yvelaze mniSvnelovani amocanis gadaWra — msoflios efeqturi gavlenis moxdena rogorc globalizaciuri procesebis Casaxvaze, aseve maT
gaerTianeba iseT donemde, rodesac sistemuri winaaRmdegoba aRar iqneboda globaluri ganviTarebaze.
urTierTobebis Camoyalibebis mTavari mamoZravebeli Zala. globalizacia SeiZleba
ganvmartoT rogorc sazRvrebs gadaRma gacvlebze saxelmwifoebis mier iZulebiT
dawesebuli SezRudvebis Semcireba an gauqmeba da Sedegad mzardad integrirebuli da aseTi reJimebi SesaZlebelia Zalze pirobiTad sam did jgufad daiyos —
rTuli warmoebisa da gacvlis globaluri sistemis aRmoceneba.202 miuxedavad imisa, rom es a/ reJimebi, romlebic ganapirobeben globaluri transportis, komunikaciebisa Tu sxva
procesi mzardi intensivobiT midis, man ver gaauqma saxelmwifoebs Soris sistemuri infrastruqturuli elementebis kontrolsa da marTvas, magaliTad gaeros sazRvao
winaaRmdegobis aucilebloba. samarTlis konvencia (United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) da a.S. es reJimebi,
mixedavad bevri laparakisa miumxrobeli globaluri moTamaSeebis gaCenis Taobaze, Tavisi arsiT, unda iyvnen da arian gansazRvruli zust terminebSi, warmoadgenen
romelTac xelewifebaT saboloo jamSi gansazRvron kacobriobis momavali — mravalricxovani, ZiriTadad arapolitikuri moTamaSeebis yoveldRiuri saqmianobis
arasamTavrobo organizaciebi magaliTad; jer jerobiT maTi es gavlena Sors CamorCeba ganuyofel nawils, isini advilad kontrolirebadi da Semowmebadia. am reJimebis darRveva
wamyvani saxelmwifoebis gavlenas. metic, zogi arasamTavrobo organizacia mainc saboloo iwvevs dauyovnebel xilul Sedegs, romlis Sefaseba SesaZlebelia raodenobrivad (m.S.
jamSi maTi Sesabamisi qveynebis mTavrobebis agentebis rolSi gamodis. problema ZiriTadad finansuri danakargebis saxiT), xSirad adamianTa sicocxlisa da janmrTelobis
imaSia, rom globalizaciis ori stadia iniciirebuli iyo (Sesabamis saxelmwifoebSi danakargebiT. isini erTnairad moqmedeben nebismier qveyanaSi, maTi ganviTarebis tipisa da
gansaxierebul) axalgazrda eTnosebis mier, romlebic miuZRodnen mas, romlebTac donis miuxedavad. Tumca politikuri elementi aseT reJimebSi SesamCnevia, wminda
SeswevdaT unari da undodaT iseTi axali ideebis Tu faseulobebis generireba da teqnologiuri da organizaciuli komponentebi mainc gadamwyvet rols TamaSoben.67
cxovrebaSi gatareba, romlebmac saboloo jamSi Secvales msoflios iersaxe. b/ZiriTadad ekonomikuri (savaWro, finansuri da a.S.) reJimebi, romlebic TiTqmis
dResdReobiT globaluri urTierTobebi SesaZlebelia ganisazRvros ori iseTi mTlianad Seqmnili iyo aSS-sa da misi uaxloesi mokavSireebis, msoflios ganviTarebuli
moTamaSis mier, romelTaganac erT-erTi ukve ukve gauZRva msoflios erTi qveynebis interesebidan gamomdinare, imis gaTvaliswinebiT, rom sabWoTa kavSirs
globalizaciuli ciklis [mimdinare] manZilze da dReisaTvis aSkarad ganicdis axali SedarebiT naklebi interesi gaaCnda am sferoSi, plus is imdenad Zlieri ar iyo
ideebis naklebobas, xolo meore warmoadgens msoflios uZveles teritoriul imperias, ekonomikurad, rom sakuTari interesebi warmatebiT warmoeCina da daecva. es reJimebi
romelmac ideebis generirebis stadia daaxloebiT ori aTasi wlis winaT CaamTavra. ZiriTadad Seqmnilia iseTi saerTaSoriso institutebis garSemo, rogoricaa msoflio
Sesabamisad ismis sakiTxi — gagrZeldeba Tu ara momavalSi meore globalizacia, Tu banki, savaluto fondi, msoflio savaWro organizacia. miuxedavad ganviTarebadi qveynebis
urTierTobaTa raRac axali sistema Seqmnis globalizaciis axal etaps? orive SemTxvevaSi aqtiuri poziciisa aseTi reJimebis struqturisa da konfiguraciis mimarT, msoflios
rCeba ori kiTxva, romlebzec dResdReobiT damajerebeli pasuxi ar arsebobs — wamyvani moTamaSeebi maincdamainc ar Cqaroben daTmon am reJimebis farglebSi adre
• Tu gagrZelda globalizaciis mimdinare etapi, sakmarisi iqneba TuU ara is ideeebi da mopovebuli upiratesobebi da privilegiebi. amis kargi ilustraciaa 2005 wlis msoflio
praqtikuli qmedeba, romlebmac is Camoayalibes, imisaTvis, rom man ucvlelad iarsebos? savaWro organizaciis honkongis Sexvedra, sadac ganviTarebadi msoflios mzard
• Tu adgili eqneba globalizaciis axal stadias, vin gamova axali ideebisa da ukmayofilebas dasavleTma Seageba mravali sakmaod bundovani dapireba, magram Tavis
faseulobebis generatoris rolSi, mogvevlineba axal wamyvan globalur moTamaSed? Tavze faqtiurad arc erTi konkretuli valdebuleba ar aiRo. amave dros, imasTan
dakavSirebiT, rom aseTi reJimebis funqcionirebis Sedegebic SedarebiT advilad
zemoT moyvanili daskvnebi, iseve rogorc mTlianad leqciebis am kursSi moyvenili Semowmebadia da TvalnaTlivi (maTi gamoxatva adviladaa SesaZlebeli konkretul
argumentacia dafuZnebulia msoflioSi mimdinare sazogadoebrivi ganviTarebis finansur, materialur da a.S. nakadebSi), isini muSa instrumentebs warmoadgenen.
procesebis tradiciul xedvaze. es xedva operirebs procesebis iseTi monawileebis g/ reJimebi, romlebic ganageben globaluri usafrTxoebis sakiTxebs da maTTan
kategoriebiT, romlebTac gaaCniaT raRac saxis organizacia, procesebis xedva da dakavSirebul aqtiurobis sxva sferoebs, magaliTad adamianis uflebaTa reJimis CaTvliT.
moqmedebis miznebis arseboba. principuli mniSvneloba ara aqvs imas, Tu ra konkretuli es reJimebi ZiriTadad asocirebulia gaerTianebuli erebis organizaciasTan, magram ar
saxiT xdeba am monawileebis warmoCena — saxelmwifoebis, sxvadasxva rangisa da afiliaciis SeizRudebian am saerTaSoriso institutiT. msoflio dRes moiTvlis 300-mde
saerTaSoriso samTavrobo organizacias, romelTaganac 23 uSualod gaeros sistemaSi
112 41
potenciurad SeuZlia globaluri sazogadoebrivi ganviTarebis arsebuli trendebis organizaciebis da a.S.
Secvla, an axlebis formireba. amave dros, rogorc Cans, msoflio SesaZlebelia viTardebodes iseTi mimarTulebiT,
rodesac sazogadoebrivi ganviTarebis ZiriTadi mamoZravebeli Zalis saxiT
- aSS-Tvis ganuzomlad gaizarda marcxis fasi. civi omis dros, sabWoTa kavSirTan mogvevlinabian adamianebis uzarmazari masebi, romlebTac erTmaneTTan mxolod
konkurenciis procesSi, yovelTvis arsebobda SesaZlebloba nebismieri warumateblobis ukmayofilebis grZnoba akavSirebT.
rogorc mowinaaRmdegis warmatebuli qmedebis Sedegis interpretacia. dResdReobiT, warmodgena imis Sesaxeb, rom amasTan dakavSirebuli problema namdvilad arsebobs, jer
iseTi Zlieri mowinaaRmdege, romelzec SesaZlebelia sakuTari Cavardnis gadabraleba, kidev Camoyalibebis stadiaSia, amitom mas formaluri saxelic ki ar gaaCnia. amave dros,
aSS-s ubralod ar hyavs.65 sainteresoa, rom aSS-s agreTve ar hyavs imdenad Zlieri masze saubroben erTmaneTTan iseTi naklebad Tavsebadi moRvaweebi, rogorebicaa
mokavSire, romelsac unari Seswevs gasaWirSi realurad daexmaros, an saWiroebis magaliTad rusi mwerali, nobelis premiis laureati aleqsandre solJenicini da aSS-s
SemTxvevaSi winaaRmdegoba gauwios. prezident karteris yofili mrCeveli erovnuli uSiSroebis dargSi zbignev bzeJinski.
arsebobs sakmaod bevri qveyana, romlebic aSS-s mokavSireebad mogvevlinebian (ufro swored solJenicinis azriT — “msoflio konfliqti SeiZleba ganisazRvros Semdegnairad:
ase warmoaCenen sakuTar Tavs), magram cal-calke maTi realuri gavlena aSS-s mier mesame msoflio oqros miliardis winaaRmdeg. es aris siRaribis saerTo sakacobrio,
gadawyvetilebis miRebaze sakmaod mcirea (SeiZleba iTqvas minimaluri). es exeba iseT evropel saerTo istoriuli aRSfoTeba da moTxovna simdidris mimarT. civilizaciebis konfliqtis
mZimewonosnebsac, rogorebicaa germania, safrangeTi Tu inglisi. aSS-ma SeiZleba gamoiyenos Teoria am SemTxvevaSi gamoiyeneba arsis SesaniRbad, romelic dedamiwis mosaxleobis
maTi mxardaWera ama Tu im sakuTari gadawyvetilebis efeqtis gasaZliereblad, rogorc keTildReobaSi arsebul urRmes rRvevaSi mdgomareobs”.203
magaliTad, gamoiyena inglisis aqtiuri pozicia 2003 wels erayis winaaRmdeg omis aucileblobis bzeJinski — ”SeerTebulma Statebma TvalSi unda Sexedon axal da uaRresad mniSvnelovan
gasamarTleblad. amave dros, mas advilad SeuZlia, saWiroebis SemTxvevaSi, maTi winaaRmdegobis realobas: msoflioSi adgili aqvs Tavisi masStabiTa da intensiurobiT politikuri
ugulvebelyofa. evrogaerTianebac, romelic potenciurad SesaZlebelia gautoldes aSS-s aqtiurobis uprecedento zrdas, rasac populistur qmedebasTan Sejaxebis Sedegad
rogorc globaluri moTamaSe, jer ver Camoyalibda rogorc erTiani, damoukidebeli, moyveba Zalismieri strategiis cvlileba. ama Tu im saxiT amaze reagirebis saWiroeba
efeqturi politikuri erToba. aSS-Tan erTobliv saerTaSoriso RonisZiebebSic misi xma ismis ayenebs sxvebisagan gansxvavebul suverenul amerikas istoriuli arCevanis winaSe:
iqamde, sanam is amerikis pozicias mainc da mainc ar ewinaaRmdegeba. gansazRvros sakuTari globaluri roli.204
- is siZneleebic, romlebic warmoiqmneba globaluri urTierTobebis sistemis am movlenis safuZvelSi rasakvirvelia is udidesi gansxvavebaa Semosavlebsa da
Camoyalibebis procesSi, agreTve bevrad ufro mravalferovani gaxda. civi omis procesSi, keTildReobis doneSi, romelic arsebobs ganviTarebul qveynebsa da danarCen msoflios
rogorc ssrk, aseve aSS, Tavis moqmedebaSi iTvaliswinebdnen ZiriTadad erTmaneTis da maTi Soris. sxvaoba, romelic SesamCnevad gaizarda meoce saukunis meore naxevarSi,
uSualo mokavSireebis moqmedebis faqtors, romlis gaTvla mravalwlian WidilSi globalizaciis procesebis intensifikaciis procesSi.
miRebuli gamocdilebis safuZvelze sakmaod advili iyo. is sakmaod SezRuduli misi gamovlena demografiulia, SeiZleba iTqvas — eTno-politikuric. dRevandeli
stereotipebis nakrebze iyo dafuZnebuli. ganviTarebadi msoflios mosaxleobis umetesoba axalgazrdebiT aris warmodgenili. es
aSS-Tvis advili iyo imis gaTvla, rom ssrk aucileblad Caereoda iseTi qveynis saqmeebSi, axalgazrdebi SedarebiT ukeTesi ganaTlebisa da gansakuTrebiT globalizaciiT motanili
sadac romelime adgilobrivi xelmZRvaneli Tavs marqsistad, miT umetes komunistad informaciis gavrcelebis Tanamedrove saSualebebis meSveobiT sakmaod arian
gamoacxadebda, miuxedavad imisa, es mis realur interesebSi Sedioda, Tu ara, da amis gaTviTcnobierebuli dasavlur cxovrebaSi. is, rom isini dasavlur keTildReobas, uxeSad
safuZvelze Sesabamisi winmswrebi RonisZiebebis gatareba. ase moiqca is, magaliTad, 1970- rom vTqvaT, satelevizio serialebze dayrdnobiT sakmaod damaxinjebulad,
iani wlebis bolos avRaneTSi, rodesac faqtiurad moaxerxa iq sabWoTa intervenciis gazviadebulad aRiqvamen, situacias ufro amwvavebs.
provocireba, adgilobriv marqsistur mTavrobasTan mebrZoli Zalebis mxardaWerisa da Sedegad umZafresi socialuri Suris grZnoba — ar miyvars isini, vinc Cemze ukeT
konsolidaciis gziT. cxovrobs, mec minda ise vicxovro, rogorc amas igive serialebis gmirebi akeTeben da a.S.
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg ki, aSS-s saqme aqvs uamrav ZalasTan (romelTa udidesi is, rom es axalgazrdoba ganviTarebadi qveynebis Taobaze SedarebiT ukeT aris
umetesoba an saerTod ar arsebobda civi omis dros, an latentur mdgomareobaSi ganaTlebuli, ar niSnavs, rom maT iseTi codna gaaCniaT, rom SeeZloT swored Seafason
imyofeboda, an ase Tu ise kontrolirdeboda ssrk-s mier), romelTaganac bevrs dRes ar msoflioSi mimdinare procesebi da gaiTavison sakuTari adgili am procesebSi. piriqiT, es
gaaCnia formaluri statusi, marTvis centri Tu konkretuli adgilmdebareoba, xasiaTdeba masa ZiriTadad dezorganizebuli, gamwarebuli da ukulturo rCeba. magram is aseve
konfliqturi interesebiT, da/an saerTod ar gaaCnia mkafiod gamokveTili interesebi. uaRresad politizirebulia, da aseT situacias xSirad mizandasaxulad qmnian da Tavis
faqtiurad gaCnda rigi spontanuri procesebisa, romelic wamyvani globaluri interesebSi iyeneben sxvadasxva juris politikosebi (m.S. adgilobrivi elitis
moTamaSidan ar momdinareobs, magram gaaCnia globalur procesebamde ganviTarebis warmomadgenlebic), ZiriTadad imisaTvis, rom gaimtkicon sakuTari Zalaufleba am
potenciali. aseT situaciaSi bevrad ufro rTulia dagegmo da imoqmedo efeqturad, energiis dasavleTis winaaRmdeg mimarTvis xarjze. faqtiurad teroristebi am
ganusazRvrelobis donec mkveTrad matulobs. saprotesto moZraobis mewinave razms warmoadgenen, romlebic emterebian dasavleTs
imisaTvis, rom man isini Tavis mdidrul sufraze ar miuSva.205
teroristuli saSiSroeba iyo gamoyenebuli rogorc 2003 wels eraySi intervenciis globalizaciam, gamoiwvia ra msoflios istoriaSi arnaxuli migraciuli nakadebi, ase
erT-erTi mTavari sababi, rac TavisTavad friad sakamaTo qmedeba iyo, romelmac aSS-s Tu ise Seexo faqtiurad yvela qveynis eTno-socialur struqturas. magram yvelaze
msoflioSi, rbilad rom vTqvaT, popularoba namdvilad ar Semata. amave dros, am mZafrad da moulodnelad es gamovlinda swored im qveynebSi, romlebic ganapirobebdnen
intervencias, rogorc aseTs, ar SeuZlia raime safrTxe Seuqmnas globaluri globalizaciis procesebis formirebasa da mimdinareobas meore globalizaciis dros.
urTierTobebis arsebul sistemas. sxva qveynebis suverenitetis darRveva saerTaSoriso SeerTebul StatebSi, evropaSi, ruseTSi adgili aqvs umZafres demografiul Zvras. aq
sazogadoebis Tanxmobis gareSe, warmoadgens wamyvani globaluri moTamaSeebisa, Tu yvelgan is erebi, romlebzec dafuZnebulia tradiciuli erovnuli saxelmwifoebi, umZimes
gansakuTrebiT agresiuli lokaluri moTamaSeebis, sakmaod standartul moqmedebis wess demografiul kriziss ganicdian.
meore msoflio omis momdevno mTeli periodis ganmavlobaSi. yvelaze mZime mdgomareoba am mimarTebiT ruseTSia, sadac sabWoTa kavSiris daSlis
namdvil problemad is mogvevlina, rom aSS-ma am SemTxvevaSi warmoaCina Tavi rogorc Semdeg mosaxleoba yovelwliurad TiTqmis erTi milioni adamianiT mcirdeba. es xdeba am
wamyvanma globalurma moTamSem, romelsac ar Seswevs unari Camoayalibos im moqmedebebis qveynis yofili koloniebidan migrantebis didi nakadis Semosvlis miuxedavad.
mkafio Tanmimdevroba, romelic miscems saSualebas mixedos dapyrobil teritorias evropaSi situacia SedarebiT stabiluria, magram mxolod garedan Semosuli migrantebisa da
warmatebuli samxedro kampaniis Semdeg. aSS-s xelmZRvanelobas aSkarad naklebi am migrantebis bunebrivi matebis xarjze. aSS-Si situacia SedarebiT ukeTesia, magram trendi
warmodgena hqonda imis Taobaze, Tu ra unda ekeTebina eraySi uSualod iq SeWris Semdeg, ar yvelgan principSi erTnairia — adgilobrivi mosaxleoba TandaTanobiT adgils UuTmobs garedan
gaaCnda am qveynis grZelvadiani okupaciisa da transformaciis strategia, da rac ufro Semosulebs, ris Sedegadac aq yvelgan tradiciuli TeTri qristianuli mosaxleoba
mniSvnelovania — iqidan gasvlis strategia. SesaZlebelia umciresobaSi aRmoCndes. dasavluri civilizacia (da ruseTi) icvlis Tavis eTno-
kulturul safuZvels. da es procesi, rogorc Cans, Seuqcevadia.
igive evropelebma ver Caanacvles erovnuli saxelmwifoebi erTiani zeerovnuli
40 113
evropuli erTianobiT evrogaerTianebis farglebSi — piriqiT, aq xdeba rTuli da TiTqmis mTlianad ugulvebelyos is procesebi, romelic viTardeba sub-saharis afrikaSi,
uaRresad araerTgvarovani evro-aziuri (nawilobriv afrikuli) konglomeratis Tumca es swored is regionia, romelsac msoflios wamyvani qveynis yuradReba yvelaze
formireba. aSS-Si laTinoamerikelebi (gansakuTrebiT meqsikelebi) faqtiurad Setevas Zalian sWirdeba. aq faqtiurad Seiqmna sakmaod didi zona, sadac mravali wlis
axorcieleben TeTr mosaxleobaze. ganmavlobaSi mimdinareobs destruqciuli procesebi (upirvelesad yovlisa dasavleTi
problema damatebiT gamZafrebulia ori faqtoriT — afrika, kongos demokratiuli respublika, sudani, somali da a.S.) romlis SeCereba
1. rogorc evropelebma, aseve amerikelma TeTrma-anglo-saqsma-protestantebma etyoba adgilobrivi, iseve rogorc gaeros ZalebiT, SeuZlebelia. aSS mizandasaxulad Tavs
didwilad dakarges is kulturuli kodi, romelsac isini warmatebiT axvevdnen Tavs aridebs kontinentze mimdinare procesebSi uSualo Carevas, gansakuTrebiT somaliSi 1993-
yvela maTTan misul gansxvavebuli kodis matarebels da axdendnen maT asimilacias. 1995 wlebSi gaeros samSvidobo operaciaSi warumatebeli monawileobis Semdeg.
igive mZlavri kaTolikuri identurobis laTinoamerikelebis didi masa aSkarad - msoflio politikur urTierTobebSi Seiqmna aSkara disproporcia imis safuZvelze,
sjabnis maT kulturuli TviTgamorkvevisaTvis brZolaSi. dasavleT-evropelebi ki rom damoukidebeli saxelmwifoebis umetesobas, romlebic jer kidev Camoyalibebis
aSkarad dajabnes musulmanebma, gansakuTrebiT arabebma. stadiaSi imyofebian, didwilad daekarga arCevanis saSualeba, ganviTarebis alternativa,
2. migrantebi, romlebic aqtiurad axveven sakuTar Tavs gansakuTrebiT dasavleT SeeezRuda politikuri manevrirebis saSualeba. aq laparaki ar aris sabWoTa kavSiris mier
evropasa da aSS-s, garda imisa, rom mkveTrad gansxvavebuli socialur-kulturuli SemoTavazebuli ganviTarebis modelis avkargianobaze. misi arseboba, ama Tu im
faseulobebis matareblebi arian, ZiriTadad warmoadgenen im gamwarebuli masebis ganviTarebad qveyanas, rogorc minimum, aZlevda saSualebas Segnebulad gaekeTebina
yvelaze aqtiur nawils, romelzec zemoT gvqonda laparaki. isini, rac dro gadis, sul arCevani sabazro ekonomikisa da demokratiis sasargeblod. aseTi alternativis
ufro negatiurad arian ganwyobilebi im qveynebis mimarT, sadac ukeTesi cxovrebis ararseboba ki qmnis warmodgenas imaze, rom dasavluri sazogadoebrivi ganviTarebis
ZebnaSi mieSurebian (didi finansuri danaxarjebis, tanjva-wamebis, damcirebisa da models danarCen msoflios Tavze axveven.
bevri sicocxlis fasadac ki). adaptaciisa da adgilobriv cxovrebaSi saboloo - msoflios qveynebis didi nawili (Tu udidesi ara), ganixilavs aSS-s rogorc erTaderT
integraciis nacvlad am migrantebis meore Taoba xSirad ufro mtrulad da pasuxismgebels dedamiwaze mimdinare procesebze.63 aSS-s ara marto mimarTaven
Seurigeblad epyroba Tavis axal samSobloebs. es gansakuTrebiT kargad gamovlinda daxmarebisaTvis raime problemis gaCenisas, aramed faqtiurad pasuxs sTxoven yvela aseTi
safrangeTSi 2005 wlis Semodgomis movlenebis dros, rodesac aseul aTasobiT problemis gaCenaze (maT Soris xSirad misi uaxloesi mokavSireebic). faqtiurad xdeba
musulmanma (ZiriTadad arabma) axalgazrdam cecxlSi gaaxvia qveynis didi nawili. nebismieri adgilobrivi Cavardnisa Tu krizisis interpretacia rogorc amerikis Carevis
am procesis mizezebi dReisaTvis kargad ar aris gaTviTcnobierebuli. aq SeiZleba Tavis Sedegis ama Tu im mocemuli qveynis saSinao saqmeebSi. es ki Tavis mxriv friad uadvilebs
rols TamaSobs adgilobrivi eTnosebis daberebis obieqturi procesi, rodesac isini cxovrebas uamrav diqtatorsa Tu kvazi-diqtators msoflioSi, aZlevs maT saSualebas
ubralod aRwarmoebis unarsa da survils TandaTan kargaven — Sedegad iqmneba mosaxleobis nawilobriv mainc moixsnan pasuxismgebloba sakuTar qmedebaze. bevri qveynis xelmZRvanels
vakumi, romelsac rasakvirvelia viRaca garedan mosuli Seavsebs (ase xdeboda kacobriobis sakuTar xalxTan urTierTobaSi Semohyavs amerikis faqtori, rogorc sakuTari
mTeli istoriis manZilze, globalizaciam es Canacvleba ubralod ufro gaamZafra). amas warumateblobis, Tu arapopularuli zomebis gamarTleba (ixileT magaliTad venesuelisa Tu
emateba agreTve absurdamde miyvanili eTno-religiuri tolerantulobisa da boliviis xelmZRvaneloba). faqtiurad antiamerikanizmi dRevandel msoflioSi gadaiqca
umciresobebis interesebis upiratesi dacvis principebi. gansakuTrebiT dasavleT damoukidebeli qveynebis saSinao problemebis gadawyvetis mniSvnelovan faqtorad.
evropaSi es xSirad elementaruli TviTSenaxvis instinqtis dakargvis doneze adis.
evropelebi verc da arc axdenen maTTan misuli migrantebis adaptacias, miT ufro ver globaluri politikis evoluciis stadiebi:
akontroleben maT nakadebs, miuxedavad imisa, rom obieqturad maT isini ar sWirdebaT, arc pirveli globalizacia — 7-8 wamyvani globaluri moTamaSe uSualod akontrolebs
iafi muSa Zalis saWiroebis, arc humanitaruli mosazrebebidan gamomdinare.206 dedamiwis teritoriisa da mosaxleobis udides nawils. sxva damoukidebeli subieqtebis
zogierTi mkvlevari aq Seqmnil situacias saerTod romis imperiis daSlis magvarad raodenoba SedarebiT mcirea, maTze wamyvani moTamaSeebis gavlena, xSir SemTxvevebSi,
naTlavs. SesaZlebelia es warmodgena sakmaod gazviadebulia, magram saerTo trendi mxolod formalurad ar ganixileba rogorc kontroli. msoflios xalxebisaTvis
saxezea da rac dro gadis, sul ufro naTeli xdeba. saqme gvaqvs obieqturad axal damoukidebeli ganviTarebis SesaZlebloba minimaluria. globaluri politikuri
situaciasTan, romelic principulad gansxvavdeba yvelafrisagan, rasac wamyvani ganusazRvrelobis done SedarebiT dabalia realurad damoukidebeli subieqtebis mcire
globaluri moTamaSeebi Sexvedrian TavianTi istoriis manZilze. faqtiurad laparakia raodenobis gamo, erTdroulad SedarebiT maRali, imis gamo, rom globaluri politikis
imaze, rom maT mier iniciirebuli globaluri procesebi maT ukan, Tan cudad miubrundaT. wamyvan subieqtebs Soris uSualo samxedro konfliqtis albaToba, da aseTi Setakebis
ase rom, im sakiTxebs, romlebic zemoT ukve dauyeneT globalizaciis Tanamedrove mosalodneli Sedegebi, gaazrebuli da gaTvlili ar aris. ramdenime, Sesadari Zalisa da
etaps, emateba Semdegi — gavlenis mqone globaluri moTamaSis konkurencia iwvevs or msoflio oms.
• saSualodan — grZelvadian perspeqtivaSi rogor moaxerxeben wamyvani globaluri meore globalizaciis pirveli stadia (1945-1991 wlebi) — ori, daaxloebiT erTnairi
moTamaSeebi mimdinare procesebisadmi adaptacias — gamoiyeneben maT sakuTar samxedro potencialis mqone globaluri moTamaSe, ecileba erTmaneTs gavlenas 150-ze
interesebSi, Tu ayvebian maT, sakuTari identurobis SesamCnev dakargvamde?207 rogor met, formalurad damoukidebel saxelmwifoze. Sesabamisad, politikuri
Secvlis am adaptaciis Sedegebi maT moqmedebas globalur asparezze? ganusazRvrelobis done bevrad ufro maRalia, vidre pirveli globalizaciis dros.
• igive moTamaSeebi moklevadian perspeqtivaSi — gaiazreben Tu ara am process rogorc damoukidebel qveynebs gaaCniaT ganviTarebis modelis formaluri arCevani da
globalur sistemur movlenas da moaxerxeben masze Sesabamis reagirebas, Tu maTi politikuri manevrirebis saSualeba. wamyvani globaluri moTamaSeebi principulad
politikuri analizisa da gadawyvetilebis mimRebi institutebi ar Seesabamebian uTavsebadia, maTi winaaRmdegoba sistemur xasiaTs atarebs. maT Soris potenciuri
amocanis sirTules da isini kvalindebulad gagrZeleben am procesis konteqstidan samxedro Setakebis SesaZleblobis done uaRresad maRalia, magram misi Sedegebi
amoglejil izolirebul movlenebze reagirebas (rogorc amas akeTeben igive Sesabamisad gaTvlili da gaazrebuli. Sesabamisad, aseT Setakebas adgili ara aqvs, civ omSi
terorTan mimarTebaSi)? damarcxebuli moTamaSe (sabWoTa kavSiri) winaaRmdegobis gareSe tovebs globalur
• rogor Secvlian es saprotesto tendenciebi TviT ganviTarebadi qveynebis asparezs.
(gansakuTrebiT musulmanuris da laTinur amerikulis) politikur konfiguracias, meore globalizaciis meore stadia (1992 weli - ) — erTaderTi darCenili wamyvani
rogor gavlenas moaxdens es globalizaciis procesebis mimdinareobaze? globaluri moTamaSe arsebobs 192 formalurad damoukidebeli saxelmwifos pirispir.64
damoukidebel qveynebis mier ganviTarebis modelis arCevanis SesaZlebloba minimumamdea
dasuli. wamyvani globaluri moTamaSe agrZelebs moqmedebas civi omis droindel ideebze,
strategiebze da instrumentebze dayrdnobiT. politikuri ganusazRvrelobis done
SedarebiT matulobs, iseve rogorc globaluri politikuri sistemis destabilizaciis
1 SesaZlebloba. Tavs iCens wamyvani globaluri moTamaSis uSualo gavlenis farglebs gareT
NATIONAL GEOGRAPHIC, “A World Together”, August 1999.
http://magma.nationalgeographic.com/2000/culture/global/main.html Seqmnili, da misi interesebis winaaRmdeg mimarTuli, spontanuri procesebi, romelsac

114 39
nawili Semoifargleboda uSualod strategiuli mowinaaRmdegis Sekavebis amocanis
gadaWriT.61 am dros, maTTvis metnaklebad advili iyo SedarebiT mcire raodenobis 2
termini globaluri mainc uamravi sxvadasxva mniSvnelobiT ixmareba, romelTa umetesobac aRniSnavs
mowinaaRmdegisa Tu mokavSiris sakmaod kargad cnobili Tvisebebis (dadebiTis Tu raRacas Zalian dids, uzomos da Sors dgas misi pirvandeli mniSvnelobisagan, romelic gansazRvravs
uaryofiTis) gaTvaliswineba, da maTze dayrdnobiT sakuTari qmedebis dagegmva. raimes, rac mTlianad dedamiwas moicavs. tipuria am TvalsazrisiT, friad sayuradRebo rusuli
aseTi sistemis yvelaze didi nakli imaSi mdgomareobda, rom oTxi aTeuli wlis manZilze gamoTqma “глобальный облом”.
3
msoflio mieCvia imas, rom dedamiwis nebismier kuTxeSi warmoqmnili mniSvnelovani “For example, the verb “to be” in English has twenty-one distinct meanings, every single one of which is false-to-fact.”
Robert A. Heinlein “Elsewhen”, Assignment in Eternity, The New American Library, USA, copyright 1941.
problemebis mogvareba Tu Caqroba, umetiswilad xdeboda aSS-sa da ssrk-s (cal-calke an 4
The Guardian, October 31, 2002
5
erTad) Carevis Sedegad, miuxedavad imisa, gaaCndaT Tu ara am ukanasknelebs aseTi Carevis yvela aq moyvanili magaliTi SemTxveviTaa SerCeuli. To "make worldwide in scope or application" (Webster)
6
formaluri mizezi, anda konfliqtSi CaTreuli mxareebis Tanxmoba (magaliTad, es moxda "Process enabling financial and investment markets to operate internationally, largely as a result of deregulation and
ori, 1967 da 1973 wlebis arabul-israelis konfliqtebis dros). msoflio miCveuli iyo improved communications" (Collins)
7
agreTve imas, rom am qveynebis urTierT Semavsebeli konkurencia vrceldeboda yvelgan “The process by which the experience of everyday life, marked by the diffusion of commodities and ideas, can foster a
dedamiwaze (ufro swored, SesaZlebeli iyo gavrcelebuliyo saWiroebis SemTxvevaSi). standardization of cultural expression around the world”. (Encyclopedia Britannica Online)
8
faqtiurad, arsebobda imis iluzia, rom es qveynebi akontrolebdnen msoflioSi mimdinare rasakvirvelia, ama Tu im, dasawyisSi Zalze sust procesebs SeuZlia, saboloo jamSi, gamoiwvios
globaluri cvlilebebi — e.w. “peplis efeqti”, Tumca aseTi movlenis albaToba friad dabalia.
politikur procesebs, ufro metad ki imis survili, rom pasuxismgebloba am procesebze 9
Cven Segnebulad ar vxmarobT termin “saxelmwifos” am situaciasTan mimarTebaSi, radganac eTnosis
mTlianad maTTvis gadaebralebinaT. organizaciis tips am SemTxvevaSi araviTari mniSvneloba ara aqvs.
2.2.4. 1991 wels msoflio politikuri asparezidan sabWoTa kavSiris wasvlam globalur 10
rom SeviqmnaT warmodgena imis Sesaxeb, Tu ras warmoadgens aseTi eTnosi an, miT umetes, misi calkeuli
politikur urTierTobebSi uzarmazari sicariele datova. aman, yvelaferTan erTad, wevrebi, unda wavikiTxoT nebismieri nawarmoebi samoqalaqo omis Semdgom SeerTebul Statebze,
ufro naTeli gaxada msoflio politikaSi wamyvani globaluri moTamaSeebis dominirebaze umjobesia evropelis mier dawerili. gansakuTrebiT sayuradReboa Jiul vernis rig nawarmoebebSi
dafuZnebuli urTierTobaTa sistemis zemoT ganxiluli nakli. Seqmnili iankis tipebi.
11
1991 wlis Semdeg ar Camoyalibda globalizaciis axali stadia (mesame globalizacia) globaluri cvlilebebi SesaZloa mohyves romelime subieqtis erTjerad, SedarebiT moklevadian
qmedebasac. ase, magaliTad, 1970-iani wlebis navTobis krizisebma, romlebic gamoiwvia jer arabuli
iqidan gamomdinare, rom ar gaCnda axali globaluri moTamaSe, xolo erTaderTi darCenili
qveynebis, xolo Semdgom revoluciuri iranis qmedebis Sedegad misi fasebis mkveTrma zrdam,
— aSS, agrZelebs moqmedebas im Zvel strategiul azrovnebaze dayrdnobiT, romelic globaluri masStabis cvlilebebi gamoiwvies, kerZod, didi (Tu ara gadamwyveti) roli iTamaSes
Camouyalibda globaluri konfrontaciis periodSi. man ver moaxerxa iseTi axali ideebis, ganviTarebadi qveynebis udidesi umetesobis ekonomikuri aRmavlobis stadiis SewyvetaSi. amave dros, am
faseulobebis, politikis Camoyalibeba da cxovrebaSi gatareba, romelic principulad aqciebma ver gadaaqcia embargos iniciatorebi wamyvan globalur moTamaSeebad.
12
gansxvavdeba civi omis periodSi gamoyenebulisagan; ZiriTadad SeinarCuna da ganavrco Zalian bevri qveynisaTvis aseTi tvirTi aSkarad Znelad asawevia, da rogorc Cans, igive britaneTis
civi omis droindeli samxedro-politikuri instrumentebi (magaliTad, nato).62 13
yofili afrikulikoloniebi siamovnebiT daubrundebodnen Tavis siuzerens.
aseTi azrovneba moiTxovs mtruli TanamSromlobis arsebobas, pasuxismgeblobis principSi ukve arsebobs imis miniSnebebi, rom aseTi Canacvleba SesaZlebelia Tvalsawier momavalSi
ganawilebas Sesadari Zalisa da gavlenis mqone mowinaaRmdegesTan, romelic, rogorc moxdes, igive CineTisa Tu, rac ufro mosalodnelia, indoeTis mier.
14
sainteresoa, rom am sakiTxTan dakavSirebuli informaciis mopovebis, damuSavebis da analizis
minimum, qmnis fons wamyvani globaluri moTamaSis qmedebis Sedegebis Sesafaseblad, arsebuli meTodika imdenad arasrulfasovania, rom mis safuZvelze SesaZlebelia rogorc imis
SemdgomSi am Sedegebis adgilobrivi Tu globaluri sazogadoebrivi azrisaTvis mtkiceba, rom dedamiwis mosaxleobis keTildReoba izrdeba, aseve toli warmatebiT imis damtkiceba,
warsadgenad. rom is ecema.
15
Sesabamisad, mTeli aTwleuli sabWoTa kavSiris gadaSenebis Semdeg, aSS-s globaluri am sistemis Sesabamisi globaluri politikuri sistema ar arsebobs.
16
qmedeba saeWvod gamoiyureboda rogorc axali strategiuli mowinaaRmdegis Zebna The National Security Strategy, March 2006 X. Engage the Opportunities and Confront the Challenges of Globalization
gardacvlilis sanacvlod. mas Semdeg, rac man ipova (ufro swored ki daniSna) aseTi http://www.whitehouse.gov/nsc/nss/2006/
17
mowinaaRmdege globaluri terorizmis saxiT, amerikis moqmedeba SedarebiT ufro Статья президента России, опубликованная 1 марта в ведущих мировых СМИ, РИА Новости, 01/03/2006 12:00.
18
ase, magaliTad, miuxedavad imisa, rom msoflios 150 qveyana SeuerTda e.w. kiotos oqms globaluri
dalagebuli da mizanmimarTuli gaxda.
daTbobis negatiur SedegebTan brZolis Taobaze, aSS principulad uars ambobs am oqmiT
erTdroulad, amas mohyva xiluli cvlilebebi globaluri urTierTobebis sistemaSi, gaTvaliswinebuli RonisZiebebis realizaciaze im sababiT, rom isini araefeqturia da misi ekonomikuri
plus gaCnda axali problemebis mTeli rigi, romelTa didi nawili ukavSirdeba aSS-s, ganviTarebis interesebs ewinaaRmdegeba, xolo CineTi saerTod ar xvdeba misi moqmedebis sferoSi im
rogorc erTaderT darCenil wamyvan globalur moTamaSes: sababiT, rom is ganviTarebadi qveyanaa. amave dros, am or qveyabaze modis e.w. saTburi gazebis warmoebis
- SeerTebul Statebs, mravalwliani ideologiuri da samxedro konkurentis gaqrobis minimum iseTive wili, rogorc mTeli danarCeni msofliosi.
19
Semdeg, faqtiurad moexsna SezRudvebi msoflios nebismier kuTxeSi sakuTari interesebis aq isevdaisev upriania moviyvanoT 1970-iani wlebis navTobis krizisebis magaliTi, rodesac
gasatareblad. 1991 wels, kuveiTis ganTavisuflebis mizniT erayis winaaRmdeg ganviTarebadi qveynebis udidesi umetesoba faqtiurad aRmoCnda embargos iniciatiorebisa da
dasavleTis qveynebis mougvarebeli urTierTobis mZevalis rolSi.
Catarebulma samxedro kampaniam, kidev ufro gaaZliera misi rwmena imaSi, rom warmatebiT 20
gasagebia, rom yvela aq ganxiluli ideebi moyvanilia konspeqtis saxiT da maTi mTavari mizania SeuqmnaT
SeeZlo nebismieri konkretuli samxedro-politikuri amocanis gadaWra globalur studentebs miaxloebiTi warmodgena imis Sesaxeb, Tu rasTan eqnebaT saqme am Temaze ZiriTadi
masStabSi, Tavis garSemo msoflios sxva wamyvani qveynebis gaerTianeba mis mier dasmuli literaturis kiTxvis dros.
amocanebis gadasaWrelad. 21
feodalizmi, rogorc Cans, ar warmoadgens damoukidebel ganviTarebis etaps da iqmneba nebismier
- aSS-s mieca saSualeba ugulvebelyos nebismieri politikuri opozicia, imoqmedos adgilas da dros dedamiwaze rogorc reaqcia tradiciuli sameurneo da socialuri struqturebis
nebismieri sxva qveynis, qveyanaTa jgufis, formaluri saerTaSoriso institutis nebis daSlaze.
22
sawinaaRmdegod. e.i. aRar arsebobda is Zala, romelsac Seswevda unari SeezRuda misi saqarTvelo, somxeTi, ukraina laTinuri amerikis msgavsad etyoba nacrisfer zonaSi arian.
23
aqtiuroba, Seemcirebina misi cduneba Careuliyo nebismier adgilas, Tu nebismier amitomac etyoba ssrk-s daSlis Semdeg bevrs dasavleTSi egona, rom «istoria damTavrda”, Tumca
gaugebaria, ratom ar aqcevs aravin yuradRebas CineTs, romelic dResac oficialurad “komunisturi”
procesSi msoflioSi, sadac ki misi interesebi SesaZlebelia Selaxuliyo.
saxelmwifoa.
- 1991 wlamde aSS, sabWoTa kavSirTan erTad, monawileobda politikuri Sromis 24
im SemTxvevaSi ki, rodesac qveyanas SimSili mainc emuqreboda, resursebis centralizebuli
globaluri ganawilebis sistemaSi. am sistemis moSlis Semdeg, aSS-ma memkvidreobiT miiRo gadanawilebis sistema iZleoda situaciis mniSvnelovani Serbilebis saSualebas. movigonoT bibliuri
ara marto monopolia iseTi procesebis iniciirebaze, romelic saboloo jamSi globaluri iosebis sizmari 7 msuqan da 7 gamxdar Zroxaze.
25
politikuri sistemis Camoyalibebaze axdens gavlenas. rac etyoba ufro mniSvnelovania - meTxuTmete saukuneSi am qveynis sazRvao floti aSkarad ufro didi iyo, vidre yvela evropuli
mas SerCa pasuxismgebloba im teritoriebsa da procesebze, romelzec iqamde ssrk-s saxelmwifos floti erTad, magram erT mSvenier dRes is dawves imperatoris brZanebiT, romelsac
uSualo, anda maTi saerTo gavlenis sferoSi Sedioda, m.S. ssrk-s daSlis Semdeg warmoqmnil SeeSinda, rom intensiuri sagareo kontaqtebi qveynis stabilurobas Zirs gamouTxrida.
26
problemebze am qveynis yofili teritoriis farglebSi. klasikuri magaliTi “gviani” sabWoTa kavSiri, sadac, magaliTad, vladivostokSi mdebare romelime
dawesebulebis damlageblis Stats moskovSi amtkicebdnen
- realuri globaluri mowinaaRmdegis ararseboba aZlevs aSS-s saSualebas imoqmedos 27
РИА "Новости", 24.02.2005
SerCeviT, ar miaqcios yuradReba im qveynebs, regionebsa Tu procesebs, romlebic mis
uSualo, mimdinare interesebis sferoSi ar xvdeba. magaliTad, aSS aZlevs Tavs uflebas
38 115
miekuTvneboda (ix. danarTi 3.1 da 3.2). miumxrobeli iyo magaliTad CineTi, romelic 1960
28 wels sabWoTa kavSirTan urTierTobebis gawyvetis Semdeg, mravali wlis manZilze,
dRevandel istoriul periodSic ki, imas es pirovneba ZaliT modis xelisuflebaSi, iniSneba, Tu mas
irCeven, mniSvneloba ara aqvs. faqtiurad nebayoflobiT izolaciaSi arsebobda. aseve miumxrobeli iyo indoeTi,
29
What Is Democracy Anyway? By NICHOLAS D. KRISTOF, The New York Times, May 3, 2002 miuxedavad misi efeqturi TanamSromlobisa sabWoTa kavSirTan CineTTan winaaRmdegobis
30
istoriulad, meore msoflio omis damasrulebel etapamde, iaponia mxolod erTxel idga ucxouri saerTo interesebis safuZvelze. irani, 1979 wlis revoluciis Semdeg, formalurad
intervenciis realuri safrTxis win, rodesac monRolebma me-13 saukuneSi aq orjer gadmosxes daupirispirda rogorc aSS-s, aseve sabWoTa kavSirs (am ukanasknels SedarebiT rbili
saeqspedicio korpusebi. orivejer iaponia stiqiam ixsna.
31 formiT) da a.S. imavdroulad, wamyvani globaluri moTamaSeebis daufaravi dawola da
Turning Up-Japanese, By Christian Caryl, Newsweek International, http://www.msnbc.msn.com/id/11182591/site/newsweek/
32
Student protests in France lack the spirit of '68 By Elaine Sciolino The New York Times, FRIDAY, MARCH 17, 2006 sakuTari poziciis arCevis aucilebloba, aiZulebda damoukidebel qveynebs
33
ixileT - РОССИЯ – ГОД 2005: ЛОГИКА ОТКАТА Основные тенденции развития власти, экономики, (gansakuTrebiT iseTebs, vinc axali ganTavisuflebuli iyo koloniuri uRlisagan),
социальной и внешней политики, Лилия Шевцова, Независимая газета от 21.01.2005; АВТОРИТАРИЗМ В aqtiurad CarTuliyvnen msoflioSi mimdinare politikur procesebSi, ar aZlevda maT
РОССИИ ОГРАНИЧЕН БЕССИЛИЕМ ВЛАСТИ, Питер Лавель, Известия, 03.02.05; Россия умирает: три TviTizolaciis saSualebas.
разрушительных процесса, Роберт Нигматулин, Известия, 14.02.05.
34
Tumca rac dro gadis, amas sul ufro nacionalizmi cvlis.
35 miumxrobeloba, rogorc qveynis faqtiuri politikuri poziciis gamoxatuleba, ar unda
laparakia swored saSualo fenaze — msxvili kapitalis warmomadgenlebi (uiSviaTesi gamonaklisis
garda) yovelTvis poulobdnen saerTo enas nebismier mmarTvel reJimTan, Tu es ukanaskneli mainc da
aurioT miumxrobelobis moZraobasTan, formalurad arsebul organizaciasTan, romelic
mainc maTi principuli mowinaaRmdege ar iyo — rogorc stalinis sabWoTa kavSiri an maos CineTi. igive Camoyalibda 1950-ian wlebSi rogorc qveynebis bloki, romelic upirispirdeboda msoflio
samxreT koreaSi diqtatorul reJims swored saSualo fenis warmomadgenlebma mouRes bolo. hegemonebs. dReisaTvias am organizaciaSi, formalurad 114 qveyanaa gaerTianebuli.
36
am konkretul SemTxvevaSi “bunebrivi garemo” mineralur resursul bazasac moicavs. realurad am gaerTianebaSi civi omis periodSi Sediodnen rogorc aSS-s, aseve ssrk-s, Ria
37
inglisurad es ase JRers — the set of measures that create a framework for implementation of the above tasks. mokavSireebi da klienti qveynebi, rogorebicaa magaliTad, kuba Tu saudis arabeTi, Cile
38
gasagebia, rom am SemTxvevaSi termini naklebad ganviTarebuli sazogadoeba iseTive evfemizmia, rogorc Tu kolumbia. es rasakvirvelia, eWvis qveS ayenebda organizaciis realur statuss, Tumca
vTqvaT — ganviTarebadi qveyana. sinamdvileSi unda vixmaroT termini ganuviTarebeli (sazogadoeba, misi calkeuli wevrebi, iseTebi rogorc iugoslavia, Sri lanka, Tu bangladeSi (1971 wels
qveyana), magram politikuri koreqtulobis proncipi amis saSualebas ar iZleva. pakistanidan gamoyofis Semdeg), namdvilad cdilobdnen distancirebas aSS-ssrk-s
39
espaneTma aSS-Tan 1898 wels wagebuli omis Semdeg koloniuri saxelmwifos statusi faqtiurad dakarga.
40 globaluri winaaRmdegobis procesidan.
rogorc vxedavT, msoflios wamyvani moTamaSeebis nakrebi im droidan moyolebuli faqtiurad ucvleli
rCeba (ixileT G-8).
41
miT ufro mizandasaxulad da warmatebiT amas akeTebda iaponia. b/ damoukidebel qveynebs gauCndaT politikuri manevrirebis sakmaod didi
42
Third, they respect the right of all peoples to choose the form of government under which they will live; and they wish SesaZlebloba amerikul-sabWoTa winaaRmdegobis eqspluataciis xarjze. sakmaod bevri
to see sovereign rights and self government restored to those who have been forcibly deprived of them. qveyana, romelsac Zlieri, mizandasaxuli xelmZRvaneloba hyavda, warmatebiT iyenebda am
http://usinfo.state.gov/usa/infousa/facts/democrac/53.htm
43 winaaRmdegobas sakuTari gamorCenis mizniT, iseTi miznebis misaRwevad, romelic wamyvani
Tu rogor xdeboda es praqtikulad yvelaze kargadaa etyoba aRwerili amerikeli mwerlis o’henris
(O’Henry) moTxrobebis ciklSi — “mefeebi da kombostoebi” (Cabbages and Kings). globaluri moTamaSeebis uSualo interesebSi naklebad Sedioda. ase magaliTad, amas
44 akeTebda egvipte gamal abdel naseris prezidentobis dros 1950-ian, 1960-ian wlebSi, siria
analogiuri mniSvneloba hqonda suecis arxze kontrolis dawesebasac, rac ramdenime aTeuli wliT adre
moaxerxes britanelebma, Tumca friad gansxvavebuli meTodebiT. — 1960-iani wlebidan moyolebuli, vidre ssrk daSlamde. pakistani — obieqturad erT-erTi
45
N. Ferguson, Colossus, The Rise and Fall of The American Empire, ALLEN LANE an imprint of PENGUIN BOOKS, yvelaze antidemokratiuli, promusulmanuri da antidasavluri saxelmwifo, aTeulobiT
2004, p. 80. wlebis manZilze iyenebs aSS-Tan axlo urTierTobas regionSi sakuTari politikis
46
rogorc ki ruseTis pretenziebi evropelebs gadaWarbebulad eCvenebodaT, gamoiZebneboda misTvis gasatareblad. sadam huseiniseuli erayi, minimum ori aTeuli wlis manZilze (faqtiurad
sakadrisi adgilis misaCeni meqanizmebi. ase moxda magaliTad 1853-56 wlebis yirimis omis dros, rodesac
didma britaneTma da safrangeTma sakmaod uxeSad agrZnobines rusebs maTi realuri statusi.
kuveiTSi SeWramde 1990 wels), sargeblobda da Tavis interesebisaTvis iyenebda rogorc
47 ssrk-s, aseve aSS-s yuradRebas.
es uSualo kontroli vrceldeboda bulgareTze, rumineTze, ungreTze, Cexoslovakiaze, aRmosavleT
germanisa da poloneTze, romlebic ssrk-s satelitebad ganixilebodnen. saboloo jamSi, civi omis droindeli globaluri politika mdgomareobda ara imdenad
48 aSS-sa da ssrk-s uSualo CarevaSi msoflioSi mimdinare sazogadoebrivi ganviTarebis
laparakia swored potenciur ganviTarebaze, radganac danarCeni msoflios mxolod Zalian mcire
nawili iyo im droisaTvis demokratiuli. procesebSi, ramdenadac aseTi Carevis potenciur SesaZleblobaSi msoflios nebismieri
49
ssrk ekonomikis aRdgena nawilobriv ganxorcielda ungreTidan, rumineTidan, fineTidan da qveynis mimarT. msoflios damoukidebeli qveynebi sul ufro mzardi masStabebiT
gansakuTrebiT aRmosavleTi germaniidan miRebuli reparaciebis xarjze. magram am reparaciebis urTierTobdnen erTmaneTTan, miuxedavad maTi geografiuli mdebareobis, saxelmwifo
moculoba da xarisxi ver edreboda marSalis gegmis parametrebs. amasTan erTad, fineTis garda yvela am mowyobis, ganviTarebis tipisa Tu donis, ara imitom, rom ori wamyvani globaluri moTamaSe
qveynebis aRdgena saboloo jamSi isev sabWoTa kavSiris pasuxismgeblobas warmoadgenda.
50 maT saqmeebSi uSualod ereoda, aramed imis SiSiT, rom aseT Carevas SesaZloa hqonoda
http://www.ntanet.net/KENNAN.html
51
Soviet power was "impervious to the logic of reason," it was "highly sensitive to the logic of force." adgili.
52
http://en.wikipedia.org/wiki/Truman_Doctrine miuxedavad daufaravi mtrobisa, aSS da ssrk Tavis globalur politikaSi daaxloebiT
53
http://en.wikipedia.org/wiki/Marshall_plan erTi da igive miznis misaRwevad ibrZodnen, romelic mdgomareobda sakuTari
54
ase xdeboda magaliTad 1950-53 wlebis koreis omis dros, rodesac sakmaod didi sabWouri samxedro usafrTxoebis uzrunvelyofaSi mowinaaRmdegis Sekavebis xarjze dedamiwis nebismier
kontingenti Crdilo koreaSi (gansakuTrebiT mfrinavebi) oficialurad ar fiqsirdeboda. aseve kuTxeSi. Sedegad, grZelvadian perspeqtivaSi, maTma urTierTobam mtruli
araoficialuri rCeboda aSS-s uSualo roli 1979-89 wlebis avRaneTSi sabWoTa intervenciis
winaaRmdegobis organizaciasa da warmarTvaSi.
TanamSromlobis xasiaTi miiRo. sakuTari interesebisaTvis brZolis procesSi maT Seqmnes
55 orivesaTvis momgebiani urTierTobaTa sistema. faqtiurad, aSS-sa da ssrk-s saxiT,
sakmaod moulodneli gavlena moaxdina am omma saqarTveloze. im dros egviptes jari masobrivad
iyenebda saxedrebs tvirTebis gadasazidad. amitom sabWoTa kavSirSi, maT Soris saqarTveloSi, moxda am msoflios moevlina ori TviTdaniSnuli globaluri policieli, romlebic sakmaod
cxovelebis masobrivi konfiskacia da maTi egvipteSi gagzavna. sainteresoa, rom saxedrebis populacia efeqturad uzrunvelyofdnen SedarebiT stabilur politikur garemos dedamiwaze
saqarTveloSi mas Semdeg faqtiurad aRar aRdga. formalurad damoukidebel qveynebze uSualo kontrolis damyarebis gareSe. erTmaneTTan
56
М. Делягин, Модернизация России создаст системные проблемы в отношениях с Западом, urTierTobis procesSi, es moTamaSeebi ara marto zRudavdnen mowinaaRmdegis zedmet
http://www.forum.msk.ru/material/economic/10957.html aqtiurobas, aramed did wilad axSobdnen nebismier maTTvis arasasurvel process,
57
sainteresoa, rom evropaSic ki rainduli turnirebi saboloo jamSi gadaiqcnen sportis nairsaxeobad,
romelic maTi gavlenis uSualo sferoebis gareT SeiZleba ganviTarebuliyo.
romlis farglebSi profesionali turniris raindebi ibrZodnen sruliad realuri gasamrjelos
misaRebaT. formalurad, civi omis dros, pirvel globalizaciasTan SedarebiT, msoflioSi
58 mimdinare procesebis ganusazRvrelobis done unda sakmaod momatebuliyo, imasTan
dResac ki, aSS-sa da ruseTs erTad rogorc minimum 27 000 birTvuli Wurvi gaaCniaT.
59 dakavSirebiT, rom orive globalur moTamaSes, Tavisi aqtiurobis procesSi,
aq makaronsac ki im qarxnebSi da im dazgebze awarmoebdnen, romlebsac omis SemTxvevaSi vaznebi unda
gamoeSva. mravaucnobiani amocanis amoxsna uwevda, romelSic ucnobebis saxiT mravalricxovani
60
igives akeTebs is terorizmis mimarT — ixileT konkretuli SemTxveva 3. damoukidebeli qveynebi gvevlineboda. sinamdvileSi, maTi globaluri aqtiurobis didi

116 37
mTlianad.
61
ssrk-s SemTxvevaSi etyoba misi globaluri politika mTlianad aSS-s Sekavebas efuZneboda, aSS-s
Sedegad, 1970-iani wlebidan, sabWoTa kavSirisa da dasavleTis urTierTobam, cota ar SemTxvevaSi naklebad, Tumca ZiriTadad.
iyos, farsis xasiaTi miiRo. am dros qveyana dasavleTTan uSualo ideologiuri, 62
ixileT konkretuli SemTxveva 2.
politikuri, da mesame qveynebis teritoriaze, samxedro konkurenciis pirobebSi 63
es pasuxismgebloba sazogadod vrceldeba mTel ganviTarebul msoflioze, Tumca ufro Serbilebuli
cxovrobda. amave dros, ekonomikis rigi wamyvani dargebis (samxedro warmoebis CaTvliT) saxiT.
64
ganviTareba, da mosaxleobis xarisxiani samomxmareblo saqonliTa da sakvebi produqtebiT imis miuxedavad, rom aseTi Sedareba sakmaod arakoreqtulia, mainc sainteresoa imis gamoTvla, rom 2006
dakmayofileba, ZiriTadad dasavleTidan importis xarjze xdeboda. xolo saxsrebs am wels aSS-ze modioda saSualod 2.5-jer meti damoukidebeli saxelmwifo, vidre modioda saSualod masze
saqonlis iprortisaTvis, ssrk ZiriTadad imave dasavleTze navTobisa da bunebrivi airis da sabWoTa kavSirze cal-calke, civi omis bolo periodSi (daaxloebiT 1970-iani wlebis bolodan).
65
potenciurad es adgili SeiZleba CineTma Seavsos, magram es momavlis saqmea.
miyidvisa, xolo mogvianebiT, misgan sesxebis miRebis Sedegad Soulobda. 66
saerTaSoriso reJimi SesaZlebelia ganisazRvros rogorc “cxadi da aracxadi principebi, normebi,
am droidan moyolebuli, ssrk, aSS-s konkurentis statusidan, faqtiurad misi sparing- wesebi da gadawyvetilebis miRebis procedurebi, romelTa garSemo xdeba moTamaSeTa molodinis Seyra
partnioris statusamde CamoqveiTda. rasakvirvelia, aseTi sparing-partniori jer kidev saerTaSoriso urTierTobebis sakiTxebis mocemul sferoSi”. International regime – “implicit and explicit
uaRresad saSiSi iyo, magram saboloo jamSi, is ukve ZiriTadad reagirebas axdenda aSS-s principles, norms, rules, and decision-making procedures aroud which actor expectations converge in a given issue
qmedebaze. aSS axdenda axali ideeebis generirebas, procesebis Casaxvas, Tu faseulobebis area of international relations”. S. Krasner. International Regimes. Ithaca, Cornell University Press, 1983, p.2. aq
gavrcelebis xelsSewyobas globaluri masStabiT. misTvis ssrk ukve im obieqts isevdaisev, ar aris laparaki iseT reJimebze, romlebic qveynebs Soris ormxriv, anda regionalur
warmoadgenda, romelzec xdeboda axali politikuri, ekonomikuri Tu samxedro urTierTobebs aregulireben. laparaki globaluri urTierTobebis mowesrigebis mcdelobazea.
67
teqnologiebis gamocda; masTan konkurencia warmoadgenda gamarTlebas bevri iseTi Sida meores mxriv, aSS uSualod akontrolebs, iseT umniSvnelovanes globalur sistemas, rogoric
internetia, da uars ambobs am kontrolis daTmobaze gaerosaTvis.
da sagareo politikuri RonisZiebis gasatareblad, romelic sxvagvarad naklebad misaRebi 68
Think Again: The United Nations, by Madeleine K. Albright , Foreign Policy, September/October 2003,
iqneboda, rogorc amerikeli amomrCevlebisaTvis, aseve misi mokavSireebisaTvis. http://www.foreignpolicy.com
69
Tu am droisaTvis sabWoTa kavSiri jer kidev inarCunebda wamyvani globaluri moTamaSis D. Held & A. McGrew, D. Goldblatt & J. Perraton, Global Transformations, Politics, Economics and Culture, Stanford
statuss, es imitom xdeboda, rom aSS-s interesebSi Sedioda. amerika, acxadebda ra sabWoTa University Press, 1999, p. 49.
70
kavSirs Tavis ZiriTad globalur konkurentad, faqtiurad “swevda” am ukanasknels am The American Heritage® Dictionary of the English Language, Fourth Edition copyright ©2000 by Houghton Mifflin
statusamde, qmnida misi sididis iluzias.60 Company. Updated in 2003. Published by Houghton Mifflin Company.
71
gamonakliss iaponia da israeli warmoadgenen, magram am qveynebSi demokratiisa da adamianis uflebebis
praqtikuli realizacia, rbilad rom vTqvaT, sakmaod specifikur xasiaTs atarebs.
72
alogikuri amerikuli qmedebis magaliTs warmoadgenda, upirvelesad yovlisa, vietnamis es ar exeba erovnul disaporebs, romlebic ZiriTadi eTnikuri teritoriidan didi moSorebiT
viTardebian (magaliTad, igive irlandielebi, Tu somxebi aSS-Si da a.S.).
omi, romelSic aSS-s samxedro Zalebi uSualod, oficialurad CarTulebi iyvnen 1965-1973 73
http://users.erols.com/mwhite28/govt2000.htm
wlebSi. principiulad, qveynis realuri interesebidan gamomdinare, aSS-s Sida vietnamur 74
http://usinfo.state.gov/products/pubs/whatsdem/whatdm13.htm
75
konfliqtTan araferi akavSirebda. 1954 wels, frangi kolonizatorebis qveynidan wasvlis http://www.worldaudit.org/publisher.htm. qveynis demokratiulobis statusi ganisazRvreboda Semdegi
Semdeg, vietnami formalurad or nawilad iyo gayofili — Crdilo da samxreTad. misi kriteriumebiT: sayovelTao samarTali, sityvis Tavisufleba, adamianis uflebebi, korupcia. Tumca,
mTlianobis aRdgena dagegmili iyo sayovelTao arCevnebis gziT. am dros, samxreTi rasakvirvelia, rogorc nebismieri aseTi klasifikacia, zog SemTxvevaSi mainc, esec sakmaod pirobiTia.
76
vietnamis xelisufleba minimalurad iyo popularuli mosaxleobaSi, da met-naklebad danarTi 4 asaxavs arasamTavrobo organizacia Freedom House-s 2006 wlis kvlevis “Tavisufleba
samarTliani aRCevnebis pirobebSi, waagebda maT Crdilo vietnamis komunisturi reJimis msoflioSi” Sedegebs. aq Tavisufalia iseTi qveyana, romlis mTavroba acxadebs Tavs demokratiulad da
sasargeblod. amitom man, xelisuflebis SesanarCuneblad, miaRwia arCevnebis CaSlas im uSvebs opoziciuri politikuri partiebis arsebobas (Tumca rig SemTxvevebSi SeiZleba adgili hqondes
am partiebis devnas); nawilobriv Tavisufalia qveyana, sadac mTavroba acxadebs Tavs demokratiulad,
sababiT, rom ar daeSva komunistebis gabatoneba samxreT-aRmosavleT aziaSi. magram krZalavs opiziciur politikur partiebs; araTavisufalia qveyana, romlis mTavroba ar acxadebs
aSS Caeria am wminda Sida-vietnamur konfliqtSi im motiviT, rom SeeCerebina sabWoTa pretenzias demokratiulobaze.
77
kavSiris eqspansia regionSi, gamoexata amiT Tavisi principuli antikomunisturi pozicia, World Book Encyclopedia, World Book Inc., 2006.
78
da rac mTavaria, eswavlebina komunistebisaTvis gakveTili, romlis safuZvelzec mas http://www.quotedb.com/quotes/2452
79
momavalSi SeeZleboda laparaki sabWoTa kavSirTan lokalur konfliqtSi gamarjvebulis msoflioSi demokratiis gavrcelebis, adamianis uflebebis dacvis, humanitaruli da ganviTarebis
poziciidan. amisken mas agreTve ubiZgebda 1950-53 wlebis koreis omis Sedegebi, romelic daxmarebis organizaciis procesSi evrogaerTianeba zog SemTxvevaSi uaxlovdeba wamyvani globaluri
moTamaSis statuss.
principSi “yaimiT” damTavrda, miuxedavad imisa, rom aSS-s masSi gadamwyveti upiratesoba 80
F.Zakaria. The Future of Freedom. W.W. Norton, London-New-York, 2004, p. 259.
gaaCnda, plus iq is gaeros mandatiT ibrZoda. 81
http://usinfo.state.gov/products/pubs/whatsdem/whatdm13.htm
rogorc cnobilia, aSS am omSi damarcxda, Tavis istoriaSi udidesi damcireba ganicada 82
sruliad koreqtulia, igive argumentacia vixmaroT instituciuri investorebis mimarTac.
da sakmao droiT sakuTar ZalebSi rwmena dakarga. am omis Sedegad, vietnamis garda, 83
imperia mkveTrad gansxvavdeba federaciisagan, romlis SemadgenlobaSic xSirad eTnikurad mkveTrad
uzarmazari zarali ganicades mezobelma laosma da kambojam (am ukanasknelma genocidis gansxvavebuli nawilebi erTiandebian urTierTSeTanxmebis safuZvelze (ix. magaliTad Sveicaria).
84
doneze). rac mTavaria, sabWoTa kavSiri, romelic am regions minimalur yuradRebas http://www.free-definition.com/Empire.html
85
aqcevda iq amerikelebis misvlamde, dafuZnda iq minimum ori aTeuli wliT (ssrk-s WILLIAM SAFIRE, Bush's 'Freedom Speech', The New York Times, January 21, 2005
86
samxedro-sazRvao da sahaero bazebi vietnamSi mxolod ruseTma daxura 1990-ian wlebSi, am gamosvlaSi moyvanili mosazrebebi j. buSma ganavrco da gaaZliera, agreTve, Tavis yovelwliur
Tanac ZiriTadad usaxsrobis gamo). mimarTvaSi kongresisadmi (State of the Union Address) da moxsenabaSi, romelic man gaakeTa briuselSi, 2005
wlis TebervalSi evropuli turnes dros.
miuxedavad yvela naklisa, politikis globalizaciis TvalsazrisiT meore 87
"The survival of liberty in our land increasingly depends on the success of liberty in other lands." "The best hope for peace in our
globalizacia, pirvelTan SedarebiT, aSkarad win gadadgmul nabijs warmoadgenda. am world is the expansion of freedom in all the world."
88
periodis mTavari upiratesoba winamavalTan imaSi mdgomareobs, rom gansxvavebiT pirveli "is not primarily the task of arms."
89
globalizaciisagan, rodesac ramdenime saxelmwifo uSualod akontrolebda dedamiwis palestinis xsenebam am konteqstSi sakmaod ironiuli xasiaTi miiRo mas Semdeg, rac 2006 wlis dasawyisSi
teritoriisa da mosaxleois udides nawils, meore globalizaciis dros wamyvani aq saTaveSi sayovelTao aRiarebiT Tavisufali, samarTliani aRCevnebis Sedegad teroristuli
globaluri moTamaSeebi erTmaneTs ecilebodnen gavlenas mravalricxovan, formalurad organiazia hamasi movida.
90
damoukidebel saxelmwifoze. damoukidebeli subieqtebis raodenobam ki gadaaWarba 100-s Z. Brzezinski, The Choice: Global Domination or Global Leadersip. Basic Books, New York, 2004, p. VII
91
madlen olbraiti: “Cven mxari unda dauWiroT arabul qveynebs, ki ar uxelmZRvaneloT” naTan gardelzi,
1960-ian wlebSi da 150-s 1970-ian wlebSi.
Corriere Della Sera, 3 marti, 2005 weli http://www.inopressa.ru/corriere/2005/03/03/13:33:51/olbrait
aseTi situacia, rogorc minimum: 92
Tumca aseT SemTxvevaSi is aSkarad msoflioSi pirveli biurokratiuli imperia gaxdeba.
a/aZlevda damoukidebel qveyanas arCevanis saSualebas — gamxdariyo pro-sabWouri, pro- 93
Manifest destiny warmed up? The Economist, August 14, 2003.
94
amerikuli, Tu gamoecxadebina Tavi miumxroblad. civi omis meore naxevarSi mainc, am N. Ferguson, Colossus, The Rise and Fall of the American Empire. Allen Lane an imprint of Penguin Books, 2004, p. 300.
95
ukanasknel jgufs formalurad dedamiwis qveynebisa da mosaxleobis umetesoba op.cit. Economist.

36 117
sistemas da gamoiwvia britaneTis imperiis swrafi Semdgomi daSla;
96
Human Development Report 2004, UNDP, pp. 184-187. d/am konfliqtis monawile mxareebis daSoriSorebis mcdelobis procesSi pirvelad
97
op.cit., pp. 184-187, http://www.free-definition.com/Transnational-corporation.html gaCnda gaeros samSvidobo samxedro kontingentis Seqmnis idea, da moxda misi praqtikuli
98
http://www.treas.gov/tic/debtad05.html realizacia.
99
Pre-emptive action.
100
am mosazrebas Cven ar veTanxmebiT — 1975 wels moxda vietnamis teritoriuli erTianobis aRdgena.
101
Cultivating new friends helps old ones flourish, too. Apr 7th 2005, The Economist maTTvis politikis globalizacia, erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofis mcdeloba
102
magaliTad, espaneTis koloniuri eqspansia gamowveuli iyo Turqebis mier konstantinopolis dedamiwis masStabSi, upirvelesad yovlisa, warmoadgenda winmswreb qmedebas, qmnida
dapyrobiTa da im gzebis gadaketviT, romlebiTac aRmosavleTidan saneleblebi SemohqondaT. ruseTis winapirobebs im konkretuli ekonomikuri amocanebis gadasaWrelad, romelTa realizacias
imperia Seiqmna ZiriTadad Caketili qveynisaTvis okeaneSi gasasvleli gzebisaTvis brZolis procesSi.E
103 mravalricxovani kerZo kompaniebi axdendnen. amerikelebisaTvis iseTi sakmaod uazro
moqmedebis alternatiuli variantis farglebSi SesaZlebelia wonasworobis aRdgena mosaxleobis
moTxovnilebis SemcirebiT, misi cxovrebis donis xelovnuri SezRudvisa an uSualod mosaxleobis procesic, rogoric gamalebuli SeiraRebaa, saboloo jamSi momgebiani iyo. saxelmwifo
raodenobis Semcirebis Sedegad - masobrivi represiebis, xelovnuri SimSilis, omis xarjze, rogorc es samxedro SekveTebi, am qveyanaSi, yvelaferTan erTad, samoqalaqo seqtoridan gada-
sabWoTa kavSirSi moxda. saxadebis saxiT amoRebuli Tanxebis didi nawilis kerZo firmebisaTvis dabrunebis
104
es deficiti saerTod ar iarsebebda, reiganis administracias, isevdaisev msxvili monopoliebis meqanizms warmoadgenda.
interesebidan gamomdinare, rom ar gaeuqmebina is energoefeqturi saxelmwifo programebi da amave dros, sabWoTa kavSiris motivacia globalur sistemur konkurenciaSi umetis-
RonisZiebebi, romlebic qveyanaSi xorcieldeboda 1970-iani wlebis navTobis krizisebis Semdeg.
105 wilad subieqturi iyo. is efuZneboda ZiriTadad komunistur ideologias da amerikis SiSs.
is faqti, rom es Sedegebi ZiriTadad aramdgradia, etyoba naklebad mniSvnelovania.
106 faqtiurad, nebismieri sabWouri qmedeba, romelsac aSS-Tan konkurenciis procesSi adgili
klasikuri magaliTi, Tu rogor moqmedebs aSS-s politika gariyul reWimebze — libiis lideris muamar
kadafis SeSinebuli aqtiuroba mas Semdeg, rac amerikam terors omi gamoucxada. hqonda misi uaxloesi periferiis farglebs gareT (gansakuTrebiT afrikasa Tu laTinur
107 amerikaSi), aseTi alogikuri qmedebis magaliTs warmoadgenda, da saboloo jamSi misTvis
ganvixiloT Tugind antiiamerikuli sentimentebis Camoyalibeba avstraliaSi, romelic tradiciulad
nd
misi erT-erTi yvelaze daaxloebuli mokavSire iyo — New Best Friends, The Economist April 2 , 2005. mogebis momtani ar iyo.
108
THOMAS L. FRIEDMAN A War for Oil? The New York Times, January 5, 2003. sayuradReboa, rom dResac ki, rusi politologebi am situacias rogorc Cans ver
109
http://www.dw-world.de/dw/article 08.02.2005 aTaviseben, rodesac brals deben SeerTebul Statebs imaSi, rom qveyana “ar SeiZleba iyos
110
is, rac dRes eraySi xdeba, aSkara “amovardnaa” da naklebad gasagebia, saboloo jamSi, ras moutans aSS-s erTdroulad globaluri policielic da komersantic”.56 am dros, dedamiwa ar aris
interesebs. saturniro asparezi, romelzec mamaci raindebi erTmaneTs ejibrebian mSvenieri
111
am sias xSirad ematebian evropis “mini-saxelmwifoebi”. baltiis respublikebi da evrogaerTianebis sxva mandilosnebis gulis mosagebad.57
axali wevrebic etyoba am kategoriaSi gadavlen. amave dros hon-kongi saxelmwifo ar aris, xolo
qveyana, romelic globaluri konkurenciis procesSi ver iRebs realur ekonomikur
politikuri mosazrebiT xSirad gverds uvlian am siaSi taivanis Seyvanas. wyaro: http://www.free-
definition.com/Developed-countries.html
mogebas, saboloo jamSi wagebuli rCeba, rarig did politikur warmatebebs ar unda
112 aRwevdes. politika, miT umetes Zalaze dafuZnebuli, globaluri masStabis erovnuli
informacia mopovebulia gaeros ganviTarebis programis rig wyaroebze daydnobiT. sainteresoa, rom
avtoris mondomebis miuxedavad, 1997 wlis Semdgomi monacemebi man veRar moipova. usafrTxoebis uzrunvelyofis politika, “Zviri siamovnebaa”. masze gaweuli danaxarjebi,
113
Human Development Report 2003. UNDP, New York-Oxford, Oxford University Press, p.39. rogorc minimum, unda anazRaurdes. Tu es ar xdeba, qveynis ekonomika aseT dawolas
114
israeli da singapuri imdenad specifikuri saxelmwifoebia, rom maTi am konteqstSi ganxilva etyoba grZelvadian perspeqtivaSi ubralod ver uZlebs. amitomac iyo, rom miuxedavad rigi
ara Rirs. politikuri miRwevebisa SeerTebul StatebiTan konkurenciis procesSi, sabWoTa kavSiri,
115
e.i. gansxvaveba daaxloebiT iseTi unda iyos, rogoric dRes amerikel da afrikel Raribs Sorisaa. saboloo jamSi, damarcxda civ omSi da asparezi datova. amis wamyvani mizezi ki is iyo, rom
116
UNDP Human Development Report 2003, pp. 155-156. am konkurenciis procesSi misi ekonomika ubralod gakotrda.
117
Global Development Briefing -- Diplomatic Assurances, December 08, 2005
118
saerTod iTvleba, rom minimaluri fasi, romelsac ixdis warmatebuli ganviTarebadi qveynebi msoflio
kapitalistur ekonomikaSi integraciisaTvis, saSualod yovel aT weliwadSi erTxel seriozuli saWiroa imis gaTvaliswineba, rom sabWoTa kavSiri SeerTebuli Statebis realuri
finansuri krizisia. globaluri konkurenti mxolod masobrivi ganadguris iaraRis paritetis TvalsazrisiT
119
The good in globalization, Richard W. Fisher and W. Michael Cox The New York Times, iyo. Tumca am paritetsac qveyanam daaxloebiT 1960-iani wlebis Sua wlebisaTvis miaRwia.
MONDAY, APRIL 10, 2006. pariteti am SemTxvevaSi imas niSnavda, rom rogorc aSS-s, aseve ssrk-s, SeswevdaT unari,
120
Measuring Global, Foreign Policy, March-April 2004. birTvuli omis SemTxvevaSi, garantirebulad (Tan ramdenjerme), gaenadgurebinaT
121
mowinaaRmdege.58 birTvuli iaraRis gamoyenebis gareSe, sabWoTa jars Seswevda unari,
faqtiurad, xSir SemTxvevebSi aseTi Careva imdenad Zlieria da yovlismomcveli, rom is ekonomikuri
daxmarebis sferodan faqtiurad “erovnuli mSeneblobis” (nation building) sferoSi gadadis.
122 mieRwia warmatebisaTvis dasavleT evropul, an axlo aRmosavleTis saomar Teatrebze,
Global Development Briefing -- Take Me to Your Leader, October 28, 2004
123
yvela aseT problemaze ixileT — Joseph Stiglitz, Globalization and its Discontents. Penguin Books, 2002. magram ar Seswevda unari, gadaetana sabrZolo moqmedebebi aSS-s teritoriaze. E
124
World Bank Writes Off $37B In Debts For Poor Countries (The Associated Press) World Bank approves $37 billion amave dros, ekonomikurad ssrk aSS-ze Seudareblad ufro susti iyo. Tumca zusti
debt write-off (Reuters) http://www.developmentex.com/index.jsp?action=getnews&id=39508&view=T Sedareba praqtikulad SeuZlebelia, misi mTliani Sida produqti, sxvadasxva wlebSi,
125
ixileT — Final ODA Data for 2003. http://www.oecd.org/dataoecd/19/52/34352584.pdf rogorc Cans, amerikulis erTi mesamedidan naxevramde meryeobda. amitom mas
126
Global Development Briefing - Never, Again, April0 6, 2006. amerikelebTan samxedro paritetis SenarCuneba da globaluri konkurencia (samxedro
127
Most International Aid Wasted, Say Agencies, Reuters, Mon Feb 28, 2005 08:49 AM ET , By Jeremy Lovell upirvelesad yovlisa), SedarebiT bevrad ufro Zviri ujdeboda, vidre amerikelebs. Aam
128
Scandal of 'phantom' aid money, Larry Elliott, economics editor, Friday May 27, 2005, Guardian paritetis Sesaqmnelad da SesanarCuneblad, sabWoTa kavSirma faqtiurad gawira
129
Global Development Briefing - Contraband , December 02, 2004
130
Stuart E. Eizenstat, John Edward Porter, and Jeremy M. Weinstein, Rebuilding Weak States, Foreign Affairs, January/February
samoqalaqo warmoeba da mTeli ekonomika samxedro yaidaze gadaawyo.59
2005. plus, 1960-iani wlebidan moyolebuli, xisti, saxelmwifos mier marTuli ekonomikuri
131
Wrong fix for foreign aid, The New York Times , Monday, February 6, 2006 sistema aRar eqvemdebareboda reformirebas da gakotrebisaken mieqaneboda. amis erT-erTi
132
FORTUNE's annual ranking of the world's largest corporations. Fortune Global 500, 2005, From the July 25, 2005 issue mTavari mizezi qveynis ganviTarebaze samxedro-samrewvelo kompleqsis yovlismomcveli
133
pirovnebisa an organizebuli jgufis mier Zalis ukanono gamoyeneba an Zalis gamoyenebis muqara gavlena iyo. maSinac ki, rodesac ssrk-m miaRwia amerikasTan masobrivi ganadgurebis
sazogadoebis an mTavrobis daSinebis an iZulebis mizniT, xSirad ideologiuri an politikuri sababiT. iaraRis strategiul paritets, man ver moaxerxa samxedro warmoebis gadayvana
The American Heritage® Dictionary of the English Language, Fourth Edition Copyright © 2000 by Houghton Mifflin eqstensiuridan intensiur modelze da amiT sabolood mouspo ekonomikis samoqalaqo
Company. Published by Houghton Mifflin Company. Zaladobis winaswar ganzraxuli gamoyeneba (an muqara)
seqtorebs ganviTarebis perspeqtivebi. daaxloebiT imave droidan daiwyo ssrk-s
mSvidobiani mosaxleobis winaaRmdeg iseTi miznebis misaRwevad, romlebic Tavisi arsiT politikuri,
religuri an ideologiuria; es xdeba daSinebiT an iZulebiT SiSis danergvis gziT. WordNet ® 2.0, © 2003
principuli CamorCena Tanamedrove teqnologiebis, gansakuTrebiT kompiuteruli
Princeton University teqnologiebisa da informatikis dargSi. saboloo jamSi, aman mkveTrad dasca sabWoTa
134 jaris brZolisunarianoba amerikulTan SedarebiT, qveynis konkurentunarianoba
sayuradReboa, rom yvela im teroristuli saSinelebis miuxedavad, romelic dRes msoflios rig
ganviTarebul qveynebs Tavs atydeba, adamianebis sicocxlis danakargi teroristuli aqtebis Sedegad

118 35
amis oficialuri aRiareba mainc ar xdeboda situaciis Semdgomi garTulebis Tavidan
asacileblad.54 30-jer naklebia, vidre saavtomobilo avariebis Sedegad. amave dros, is yuradReba, romelsac
sazogadoeba Tu xelisufleba uTmoben saavtomobilo avariebis, mravalgzis Camouvardeba im
yuradRebas, romelsac terorizms uTmoben, etyoba imitom, rom avariebis mravalricxovani msxverpli
faqtiurad SeiZleba iTqvas, rom civma omma pozitiuri roli iTamaSa kacobriobis ganixileba rogorc erTgvari Sesawiri, romelic unda gaiRos sazogadoebam Tanamedrove cxovrebis
ganviTarebaSi, imis gaTvaliswinebiT, rom oTxi aTeuli wlis manZilze msoflios orma, komfortisa da simdidrisaTvis.
135
” Басаев взял на себя ответственность за все последние теракты”, www.grani.ru 17.09.2004
samxedro TvalsazrisiT yvelaze Zlierma saxelmwifom, romelTa faseulobaTa sistemebi, 136
УБИТ "ИНДИЙСКИЙ РОБИН ГУД" - САМЫЙ НЕУЛОВИМЫЙ ПРЕСТУПНИК СТРАНЫ,
ideologia, organizaciuli da marTvis principebi erTmaneTis uTavsebadi iyo, moaxerxa http://www.izvestia.ru/world/article549586, 20.10.04
konkurencia eTnmaneTTan pirdapiri samxedro Setakebis gareSe. am procesSi mniSvnelovani, 137
zemoT aRwerili situaciebi tipuria, Tumca bevria gamonaklisebic, gansakuTrebiT Tanamedrove
Tumca ara gadamwyveti roli, Seasrula im faqtma, rom orive wamyvan globalur moTamaSes evropaSi — magaliTad, aq memarcxene marqsisti teroristebi ar ekuTvnodnen arc Raribebs, miT umetes
gaaCnda birTvuli iaraRis arsenali, romelic maT garantirebuli urTierT ganadgurebis daCagrulebsa da gariyulebs da gaaCndaT Tavisi ideebis gamoxatvis demokratiul sazogadoebaSi
saSualebas aZlevda. arsebuli yvela legaluri saSualeba.
138
gavixsenoT, rom situaciebSi, rodesac daZabuloba da SeuTavsebloba qveynebs Soris israeli, sadac teroristebi premier-ministrebi xdebodnen, magaliTad, menahem begini, erT-erT
uiSviaTesi gamonaklisia teroristebis saxelmwifos saTaveSi mosvlisa.
principulad bevrad ufro naklebi iyo, vidre aSS-sa da ssrk-s Soris, wamyvanma evropulma 139
sainterosaa, rom maSindeli ruseTis sazogadoebis sakmaod didi nawili (gansakuTrebiT liberaluri
saxelmwifoebma moaxerxes ori msoflio omis dawyeba. aSS-m da ssrk-m uCvenes imis magaliTi, inteligencia) ara marto ar uaryofda terorizms, rogorc sazogadoebisadmi miuRebel protestis
rom SesaZlebelia ori gansxvavebuli socialuri sistemis SedarebiT mSvidobiani saSualebas, aramed Riad gamoTqvamda aRtacebas teroristebiT. rusuli terorizmis erT-erTi yvelaze
Tanaarseboba globaluri konkureciis pirobebSi. TvalsaCino moRvawe boris savinkovi ki saerTod qveynis wamyvan inteleqtualTa ricxvs ganekuTvneboda.
140
civi omi gamoyenebuli iyo orive mxaris mier, rogorc damoukidebeli qveynebis saSinao gamonaklisis saxiT SeiZleba movixsenioT islamisti teroristebi filipinebze, sadac maTi yvelaze
saqmeebSi TiTqmis SeuzRudavi Carevis sababi. Tumca aseTi qmedebis racionaluri marcvali aqtiuri da warmatebuli organizacia “abu-saiafi” etyoba ZiriTadad mainc kriminalur dajgufebas
sakmaod swrafad TiTqmis mTlianad gaqra. aSS da ssrk axdendnen ama Tu im konkretul warmoadgens, romelic iyenebs politikur demagogias merkantiluri miznebis misaRwevad. amave dros
igive populisturi demagogia uzrunvelyofs mis mxardaWeras adgilobrivi musulmanebis mxridan, rac
qmedebas dedamiwis nebismier kuTxeSi, ara imitom, rom is maTTvis uSualo dadebiTi
friad arTulebs masTan brZolas.
Sedegis momtani iyo, aramed ZiriTadad imis SiSiT, rom maTTvis mowinaaRmdeges ar daeswro. 141
israel-palestinul konfliqtis istoriaze, mizezebze da ganviTarebis Taviseburebebze Zalian bevria
Sedegad, xSirad adgili hqonda iseT qmedebas, romelic orive mxaris realuri dawerili, amitom aq mxolod misi CvenTvis saintereso aspeqtebi ganixileba.
142
interesebidan gamomdinare, aSkarad alogikuri iyo. es rasakvirvelia, pirvel rigSi exeba A Bitter Prize, By Tom Segev, From Foreign Affairs, May/June 2006
143
isevdaisev SeerTebul Statebs, romlis globaluri politika uSualod iyo dakavSirebuli Ferguson, Nial Colossus, The Rise and Fall of the American Empire, Allen Lane an Imprint of Penguin Books,
sazogadoebis ganviTarebis or ZiriTad amocanasTan. amerikelebi iRvwodnen globaluri London, 2004, p.112.
144
dominirebisaTvis saboloo jamSi, imisaTvis, rom gaemdidrebinaT sakuTari qveyana, aRmosavleTi ierusalimi da siriis kuTvnili holanis simaRleebi israelma de faqto ukve miiTvisa.
145
SeeqmnaT iq cxovrebis maRali standartebi, da daemyarebinaT socialuri stabiluroba. Thomas L. Friedman, The New Math. New York Times, January 15, 2003
146
Tumca am kvartetis Semadgenlobidan gamomdinare gaugebaria, TviT mas ra SeiZleba realurad
awyobdes.
1956 weli gadamwyveti aRmoCnda globaluri politikuri urTierTobebis sistemis 147
meoTxe TviTmfrinavi, romelic teroristebma Caigdes xelSi, rogorc Cans maTi da mgzavrebis Setakebis
CamoyalibebaSi. am wlis oqtomberSi, did britaneTsa da safrangeTTan saidumlo dros daiRupa.
148
molaparakebebis safuZvelze, israeli SeiWra egviptes kuTvnil sinas naxevarkunZulze Ferguson, Nial. Colossus, The Rise and Fall of the American Empire, Allen Lane an Imprint of Penguin Books,
sakuTari samxedro-strategiuli miznebis realizaciis mizniT. amis Semdeg, didma London, 2004, p.124.
149
britaneTma da safrangeTma gadasxes desanti suecis arxis mimdebare teritoriaze meomare igive tom klensim, cnobilma amerikelma romanistma, scenari, romelSic samgzavro TviTmfrinavi
mxareebis daSoriSorebis sababiT. am dros, maT realur mizans warmoadgenda kontrolis gamoyenebuli iqna aSS kongresis Senobaze ieriSis misatanad, aRwera Tavis nawarmoebSi Debt of Honour jer
kidev 1994 wels. am dros tom klensi faqtiurad aSS-s mTavrobis karis mweralia da, rogorc sCans,
aRdgena suecis arxze, romlis nacionalizacia egviptem moaxdina am movlenebamde
arafers wers amerikul specsamsaxurebTan konsultaciebis gareSe. ix. Clancy, Tom. Debt of Honour.
ramdenime TviT adre. meore msoflio omis Semdeg es arxi gadaiqca yvelaze mniSvnelovan
HarperCollinsPublishers, London, 1995, 900 p.
satransporto arteriad mzardi dasavleT evropuli ekonomikisaTvis. misi gavliT 150
Gregory M. Scott, Louis Furmanski, Randall J. Jones - editors. 21 Debated Issues in World Politics. Prentice Hall,
xdeboda navTobis miwodeba sparseTis yuris regionis qveynebidan, xolo navTobi New Jersey, 2000. Issue 7, Terrorism, p. 110-128.
151
warmoadgenda ekonomikuri ganviTarebis erT-erT gadamwyvet komponents. Jason Burke, Think Again: Al Qaeda. http://www.foreignpolicy.com, May-June, 2004.
152
Sesabamisad, kontroli suecis arxze warmoadgenda evropaze gavlenis erT-erT op.cit. Jason Burke
153
mniSvnelovan faqtors, aZlevda mis mflobelebs damatebiT upiratesobas uSualo Капитализм для всех, Павел Быков, Татьяна Гурова, Эксперт» №15(509), 17 апреля 2006
154
konkurentebTan urTierTobebSi, sakmaod zrdida maT Sansebs hqonodaT sakuTari, termini fundamentalizmi Tanamedrove religiur azrovnebasa da praqtikaSi ramdenime mniSvnelobis
matarebelia, m.S. saRvTo teqstebis, magaliTad, yuranis sityvasityviT ganmartebis an zogjer
damoukidebeli xmis ufleba globalur politikur urTierTobebSi. antimodernistuli religiuri moZraobis. dasavleTSi termini islamuri fundamentalizmi xSirad
samxedro TvalsazrisiT britanul-franguli intervencia sakmaod warmatebuli iyo, gamoiyeneba iseTi pirovnebebisa Tu jgufebis mimarT, romlebic qadageben islamizms — politikur
magram gamoiRo katastrofuli politikuri Sedegi, romelic dRemde axdens gavlenas am ideologias, romelic moiTxovs saero saxelmwifo marTvis sistemis Canacvlebas islamur samarTalze
qveynebis adgilze globaluri politikuri urTierTobebis sistemaSi: dafuZnebuli sistemiT. yvelaze radikaluri islamistebi, agreTve, qadageben saero xelisuflebis
a/am krizisis dros, sabWoTa kavSiri pirvelad, Riad daemuqra did britaneTsa da Zaladobrivi gziT damxobas, terorizms. http://en.wikipedia.org/wiki/Fundamentalism#Islamic_views
155
safrangeTs, maTi udidesi qalaqebis dabombviT birTvuli iaraRis gamoyenebiT, Tu isini sxvaTa Soris, bevri iseTi ram, rac dRes barbarosobad SeiZleba aRviqvaT, bibliaSic weria, magram amas
intervencias ar Sewyvetdnen. amis Semdeg man daiwyo arabebis msxvilmasStabiani, Ria “alegorias” vuwodebT.
156
mxardaWera, israelis winaaRmdeg brZolaSi, rasac is iqamde ZiriTadad Tavs aridebda;55
am xalxis sakmaod didi nawili SemouSves humanitaruli mosazrebebidan gamomdinare, rogorc romelime
musulmanuri, ZiriTadad arabuli reJimis mier devnili. am dros aravin iTvaliswinebda im garemoebas,
b/aSS iZulebuli iyo Riad dapirispireboda Tavis uaxloes mikavSireebs, da moexdina rom 5 aseTi devnilidan minimum oTxi eqstremistuli islamisturi Sexedulebebis matarebeli iyo,
maTze zewola egviptedan jarebis gayvanis mizniT, m.S. britaneTze finansuri berketebis radganac swored isini warmoadgendnen (da warmoadgenen) musulmanuri samyaros saero mTavrobebis
gamoyenebiT. am konfliqtis Semdgom aSS-c, sabWoTa kavSiris msgavsad, gaxda iZulebuli ZiriTad mowinaaRmdegeebs.
157
intensiurad Careuliyo axlo aRmosavleTis problemebis gadawyvetaSi israelis mxares, “meqanikuRi” imitom, rom is xdeboda ZiriTadad sikvdilianobis Semcirebis xarjze, romelic ar iyo
rasac is agreTve iqamde maqsimalurad gaurboda; damokidebuli mosaxleobis socialur qcevaze. mis universalurobaze da “meqanikurobaze” migviTiTebs
g/am konfliqtma daabolova is epoqa, rodesac evropas SeeZlo eTamaSa wamyvani roli is faqtic, rom is absoluturad igive scenariT ganviTarda ssrk-s Sua aziis respublikebSi, romlebic im
dros danarCeni msofliodan izolirebulebi iyvnen.
globalur politikur urTierTobebSi. didma britaneTma da safrangeTma dakarges 158
cxovrebis donis aseTi Semcireba 100 qveyanaSia dafiqsirebuli.
globaluri moTamaSeebis statusi. aSS gadaiqca dasavleTis ganviTarebuli qveynebis 159
UN Department of Economic and Social Affairs (DESA) "World Fertility Report 2003,"
erTaderT liderad, romelic dRemde ZiriTadad ganapirobebs am qveynebis moqmedebas http://www.un.org/esa/population/publications/worldfertility/World_Fertility_Report.htm
160
globalur asparezze. am krizisma agreTve miayena saboloo dartyma msoflio kolonialur imisaTvis, rom mosaxleoba ar izrdebodes da xdebodes ubralo Canacvleba gardacvlilebisa

34 119
dolaris daxmareba miiRo.
axalSobilebiT, yovel qalze fertilur asakSi (15-45 weli), unda modiodes aranaklebi 2.10-2.15 bavSvisa. sainteresoa, rom am daxmarebis Sedegad, yvelaze met warmatebas miaRwia swored am orma
161
"World Fertility Report 2003", op.cit. qveyanam, romelTa ekonomika omis Sedegad faqtiurad mTlianad moSlili iyo. igive did
162
UNDP HDR, 2004 britaneTs, romelmac germaniaze 2.3-jer meti daxmareba miiRo, misi pozitiuri Sedegebi
163
: Millenium Project. Report to the UN Secretary-General. Investing in Development. A Practical Plan to Achieve the faqtiurad ar Setyobia.
Millenium Development Goals. Overview. 2005., p.8. mTlianad, marSalis gegmisa da iaponiis daxmarebis realizacia SesaZlebeli gaxda iseTi
164
yvela es procesebi dawvrilebiT aRwerilia ukve naxseneb Millenium Project. Report to the UN Secretary-
politikuri gadawyvetilebis Sedegad, romelsac safuZvlad edo sabWoTa eqspansiis
General-Si. is faqti, rom CineTSi uaRresad Raribi adamianebis raodenoba Semcirda imas ki ar niSnavs, rom
am milionebma uecrad kargad cxovreba daiwyes. ubralod maT Tavze gadaSenebis safrTxe aRar (realurisa Tu moCvenebiTis) mogeriebis aucilebloba, da romelic aSS-s politikis
trialebs. globalizaciis umniSvnelovanes sawyis elements warmoadgenda. Sedegi, romelic maT
165 gamoiRes, bevrad ufro mravalmxrivi gamodga, vidre etyoba amas am politikis avtorebi
monacemebi moyvanilia 1993 wlis dolarebSi msyidvelobiTi unaris paritetis gaTvaliswinebiT. es aris
msoflio bankis mier SemuSavebuli siRatakis universaluri qveda zRvari. iTvleba, rom amaze naklebi elodnen.
SemosavliT adamians arseboba aRar SeuZlia. dRevandeli saqarTvelos pirobebSi es daaxloebiT pirveli — arc marSalis gegma, arc iaponiis daxmareba, ar warmoadgenda izolirebul
Seadgens (1 dolari — 1.8 lari, pariteti 1/3) 65 TeTrs dReSi, anu 19 lars TveSi. wyaro: Millenium Project. movlenas. is iyo im RonisZiebeTa nakrebis ganuyofeli nawili, romelic efuZneboda
Report to the UN Secretary-General. Investing in Development. A Practical Plan to Achieve the Millenium Development Goals. evropasa da iaponiaSi amerikuli jaris yofnasa da am qveynebis axal amerikul
Overview. 2005. yvela danarCeni monacemi moyvanilia UNDP Human Development Report, 2003 and 2004, New York-Oxford,
Oxford University Press, “Aids turns back the clock for world's young” Victoria Brittain, Saturday May 4, 2002 The Guardian.
usafrTxoebis uzrunvelyofis sistemebSi CarTvas. saboloo jamSi, samxedro
166
The Global Development Briefing, © 2006 The Development Executive Group, www.DevelopmentEx.com usafrTxoebis uzrunvelyofisa da ekonomikuri daxmarebis kombinaciam, gamoiwvia
167
HDR 2005, UNDP, 2005, p. 253. dasavleTi evropis qveynebsa da iaponiaSi rwmenis atmosferos Camoyalibeba, romelmac
168
Pipe Dreams, Tearfund, http://www.tearfund.org/ Tavis mxriv, etyoba, gadamwyveti roli iTamaSa maT aRorZinebaSi.
169
es daaxloebiT 254 saqarTveloa. meore — zemoT moyvanili faqtorebis kombinaciam, da misma Tanmxlebma swrafma
170
gasagebia, rom gaero ar aris idealuri organizacia da bevri xarvezebis gamo saswrafo reformirebas ekonomikurma aRorZinebam (evropis ekonomikuri ganviTarebis tempi 1948-52 wlebSi
moiTxovs (ix. Tavi 2), magram am SemTxvevaSi misi muSaobis konkretuli Sedegebi detaluri ganxilvis uswrafesi iyo mis istoriaSi), gamoiwvia am qveynebis mosaxleobis cxovrebis donis swrafi
Rirsia.
171 aRdgena da Semdgomi mniSvnelovani zrda, ekonomikuri da politikuri stabilizacia.
aseT SemTxvevaSic gamosavali moiZebneba xolme. magaliTad, gaeros ganviTarebis programam 2006-2010
wlebis samoqmedo programis SemuSavebis dros, TurqmeneTTan samuSaod airCia mxolod adgilobrivi rogorc Sedegi, amas mohyva komunistebis gavlenis dacema, politikur cxovrebaSi maTi
landSaftebis gadarCena da saerTod gverdi auara TurqmenbaSisTan urTierTobas socialur rolis mkveTri Semcireba, demokratiuli faseulobebisa da institutebis danergva iq,
sakiTxebze. sadac isini naklebad iyvnen warmodgenili (igive iaponia Tu germania), da ukve arsebulebis
172
MEETING THE CLIMATE CHALLENGE, RECOMMENDATIONS OF THE INTERNATIONAL CLIMATE daxvewa da gaZliereba.
CHANGE TASKFORCE, JANUARY 2005 by The Institute for Public Policy Research (UK), The Center for American mesame — ganviTareba am periodSi emyareboda liberalur ekonomikur politikas,
Progress, The Australia Institute. http://www.americanprogress.org/site/pp.asp?c=biJRJ8OVF&b=306503 Tavisufali vaWrobis principebs. Sedegad amerikelebma Seqmnes uzarmazari axali
173
iTvleba, rom rogorc minimum es procesi, Tu ar moxda misi stabilizacis, gamoiwvevs 2050 wlisaTvis
dinamiuri bazrebi sakuTari eqsportisaTvis, aseve rogorc, sxvadasxva saxis produqciisa
msoflio okeanis donis 2 metriT zrdas, Sesabamisad im dablobi teritoriebis datborvas, sadac
dedamiwis mosaxleobis 1/3 cxovrobs. “yvelaze cudi scenaris” pirobebSi ki msoflio okeanis dinebebis da momsaxurebis mowodebis wyaroebi. igive sabWoTa safrTxiT gamowveuli samxedro
sistemis moSlas, m.S. golfstrimis dinebis aridebas evropidan, ramac iq SesaZloa gamyinvareba gadaiaraRebis aucilebloba, warmoadgenda uzarmazar damatebiT stimuls, evropuli
gamoiwvios. qveynebis mrewvelobis Semdgomi aRmavlobisaTvis. damatebiT, rac ufro metad
174
rogorc globaluri daTbobis problema gviCvenebs, es zRvari etyoba ukve gadailaxa. viTardebodnen evropuli qveynebi da iaponia, miT ufro naklebi ujdebodaT amerikelebs
175
es idealur situacias exeba. realobaSi, ganviTarebad qveynebSi mainc mTavrobebi ZiriTadad cdiloben iq sakuTari jaris Senaxva.
“moxsnan” maqsimaluri Tanxebi Tavisi wevrebis piradi interesebidan gamomdinare. faqtiurad, am SemTxvevaSi mainc, amerikis mier ucxo qveynebis saSinao saqmeebSi uSualo
176
esec im SemTxvevaSi, Tu CavTvliT, rom 2100 wlamde kacobriobis ganviTarebis scenaris SemuSavebas Carevam, da maT teritoriebze jaris ganTavsebam, moutana mas uzarmazari ekonomikuri
saerTod raime azri gaaCnia.
177 mogeba Zalian mokle drois ganmavlobaSi. aSS-s usafrTxoebis uzrunvelyofaze
tradiciulad, amazoniis degradacias did amerikul monopoliebs abraleben, Tumca maTi roli aSkarad
Zalian gadaWarbebulia adgilobrivi mosaxleobis qmedebasTan SedarebiT. orientirebuli politikis gatarebam, saboloo jamSi, gamoiwvia globaluri ekonomikuri
178 sistemis safuZvlis Cayra, msoflios ganviTarebuli qveynebis jgufis Camoyalibeba,
ganviTarebuli sazogadoebis ori mTavari moTamaSis xelisuflebisa da biznesis Uaqtiurobis dro
uTavsebadia bunebrivi garemos aqtiurobasTan. pirveli dafuZnebulia saarCevno ciklze (2-4 an 6 weli), globaluri ekonomikis sami ZiriTadi centris Seqmna (aSS, dasavleTi evropa, iaponia),
meore — fiskalur welze. romlebic naxevari saukunis ganmavlobaSi ganapirobebdnen msoflios ekonomikuri
179
aSS-ma am dros, magaliTad, daSales msoflioSi yvelaze didi sakomunikacio kompania, AT&T, romelic ganviTarebis ZiriTad tendenciebs.
sxvaTa Soris “ukan edga” 1973 wlis gadatrialebas CileSi. damatebiT, marSalis gegmis realizaciis procesSi miRebulma gamocdilebam da misma
180
rodesac vlaparagobT ganaTlebaze, igulisxmeba, pirvel rigSi klasikuri tipis farTo saskolo gakveTilebma, didi roli iTamaSes evropis Semdgom ekonomikur da politikur
ganaTleba, mosaxleobis elitaluri nawilisaTvis mainc, plus niWieri bavSvebis gamovlenis efeqturi
integraciaSi. man agreTve warmoaCina principuli sxvaoba aSS-sa da sabWoTa kavSirs Soris —
sistema. ganviTarebadi qveyana, romelsac Tavisi skola ZiriTadad bavSvebSi unarCvevebis
gamomuSavebaze gadahyavs, winaswar ambobs uars realuri ganviTarebis pretenziaze. analogiur situaciaSi es ukanaskneli ZiriTadad fuls kargavda. igive aRmosavleT
181 evropeli satelitebis ganviTarebis daxmarebis sabWouri programebi minimalurad
am dros mTavrobebis ZiriTadi motivacia samxedro upiratesobis miRwevaSia. ufro metic, faqtiurad
yvela didi gamogoneba, dafuZnebuli fundamentur mecnierebebze, dawyebuli birTvuli energiidan, efeqturi iyo da misTvis naklebad momgebiani — is ubralod ver axerxebda Tavisi
kosmosuri frenidan, kompiuteridan, internetidan, moxvda “moqalaqeTa” xelSi mas Semdeg, rac is Tavis politikuri dominirebis transformacias ekonomikur mogebaSi.
intesebSi jer samxedroebma daafinanses da aiTvises. 2.2.3. meore globalizaciis meore Sre warmodgenili iyo sakuTriv civi omiT, e.i. iseTi
182
arsebobs gamonaklisebi, rodesac wamyvani qveynebi krZalaven ama Tu im teqnologiebis eqsport saxis konfrontaciiT msoflios wamyvan qveynebs Soris, romlis procesSi isini
gansazRvrul qveynebSi strategiuli usafrTxoebis interesebidan gamomdinare, magram es yvelanairad Tavs aridebdnen erTmaneTTan uSualo samxedro konfrontacias, magram
gamonaklisebia.
183 awarmoebdnen e.w. “omebs mindobilobiT” dedamiwis sxvadasxva kuTxeSi.
am tipis gadairaRebisaTvis ukve ara muSaxelis ganaTleba, aramed viwro, magram intensiuri
profesiuli momzadebaa saWiro.
184
UNESCO Universal Declaration on Cultural Diversity, 2002, omi mindobilobiT, iseTi omia, romlis procesSi faqtiurad meomari mxareebi iyeneben
http://www.unesco.org/education/imld_2002 /unversal_decla.shtml sxva, mesame mxareebs, uSualod sabrZolo moqmedebebis sawarmoeblad, im mizniT, rom
185
msoflio avtomobilizacias aseTi, masobriv individualur momxmarebelze orientirebuli xasiaTi rom erTmaneTTan uSualo Setakeba maqsimalurad Tavidan aicilon. aseTi omebis yvelaze
ar mieRo, etyoba dRes globalur daTbobaze naklebs vilaparakebdiT. tipuri magaliTebia vietnamis, angolis, koreis, iseve rogorc am periodis sxva
186
aranakleb sainteresoa is, rom saavtomobilo transporti, rogorc aseTi, uaRresad araefeqturia. mravalricxovani konfliqtebi, gansakuTrebiT afrikis teritoriaze. im SemTxvevaSic ki,
igive misi moZraobis organizaciis problemebi principulad mougvarebelia (ixileT magaliTad veres
“samkuTxedi” TbilisSi). magram es, agreTve, imis maCvenebelia, rom efeqturi marketingis Sedegad rodesac romelime aseTi konfliqtis dros aSS-ssrk-s uSualo Setakeba gardauvali iyo,

120 33
safrTxis winaSe, romelsac sabWoTa kavSiri ganasaxierebda, romelmac rkinis fardiT gayo
evropa Tavis kontrols daqvemdebarebul teritoriebze sakuTari weswyobilebis SesaZlebelia faqtiurad nebismieri saqonlis realizacia, Tu is lamazadaa gaformebuli.
187
dasamyareblad. CerCilis sityvam gamoaaSkarava ukve arsebuli damokidebuleba sabWoTa http://www.izvestia.ru/person/article3091504/index.html Человек с Земли, Наталья Кочеткова
188
kavSiris mimarT, da biZgi misca am damokidebulebaze dafuZnebuli politikis praqtikul sainteresoa, rom beWdviTi produqcia, mxatvruli literaturaa es, Tu periodika, am WrilSi
realizacias. CerCili, rogorc cnobili, Tanmimdevruli, msoflio rangis antirusuli praqtikulad ar moixsenieba, etyoba imitom, rom mkiTxvelisagan momzadebisa da inteleqtis
gansazRvrul dones moiTxovs, bolos da bolos is SedarebiT Zviria.
politikosi, sabWoTa kavSirTan konfrontaciis ideis gamJRerebeli idealuri figura iyo. 189
am procesis ufro dawvrilebiT gansaxilvelad ixileT UNDP Numan Development Report 2004. Cultural
faqtiurad, am gamosvlis Semdeg, ukve SeiZleboda laparaki aSS-s Semobrunebaze sabWoTa
Liberty in Today’s Diverse World. http://hdr.undp.org
190
kavSirTan samokavSiro urTierTobebidan, masTan konfrontaciisaken. Tumca bevri inglisurad es ukeT JRers — “just a business - nothing personal”.
specialisti miiCnevs, rom formalurad civ oms sawyisi Cauyara e.w. trumenis doqtrinis 191
daaxloebiT aseTive jgufs qmnian mravalricxovani saerTaSoriso organizaciebis moxeleebic, Tumca
gamocxadebam, aSS-s am prezidentis mier 1947 wlis martSi. am doqtrinis Sesabamisad, aSS am SemTxvevaSi maTi globalurobis xarisxi SedarebiT naklebia.
192
aRuqvamda ekonomikur da samxedro daxmarebas saberZneTsa da TurqeTs im mizniT, rom sityva zangis an Savis xmareba amerikaSi uaRresad arapolitkoreqtulia.
193
gadaerCina isini sabWoTa gavlenis sferoSi moxvedrisagan. man moaxdina aSS-s sagareo English to be spoken by half of the world's population within 10 years, By James Burleigh, Independent, 09 December
politikis mimarTulebis Secvla ssrk-s mimarT, am ukanasknelis Sekavebis mimarTulebiT. 2004
194
am doqtrinis farglebSi, sxvadasxva saxis daxmareba miiRes agreTve safrangeTma da Closed borders and open palms. Sep 7th 2000, From The Economist print edition
195
safrangeTSi, magaliTad, mkacrad reglamentirebulia franguli enis wili radiogadacemebSi (minimum
italiam, im mizniT, rom ar daeSvaT komunistebi maT mTavrobebSi.
40%) da kvotis darRvevisaTvis radiosadgurs saerTod mauwyeblobis licenzia SeiZleba CamoerTvas;
am doqtrinis Semdgomi ganviTarebis procesSi, 1950 wels, trumenma gamoacxada ssrk-s amerikuli filmebis Cvenebidan miRebuli Semosavlis 70% miemarTeba franguli kinos ganviTarebaze da
Sekavebis pasiuri formidan aqtiurze gadasvla. es cvlileba eyrdnoboda aSS erovnuli a.S. safrangeTis prezidenti Jak Siraki sxvaTa Soris imiTicaa cnobili, rom demonstraciulad tovebs
uSiSroebis sabWos #68 saidumlo moxsenebas, romlis Sesabamisad, sabWoTa kavSiri gegmavda saerTo evropul RonisZiebebs im dros, rodesac frangi momxseneblebi inglisurad iwyeben gamosvlas.
196
gamxdariyo erTaderTi gabatonebuli msoflio Zala, da Seecvala saerTaSoriso HDR 2004, p.99.
197
usafrTxoebis sistemis parametrebi Tavis sasargeblod, sabWoTa Zalauflebis ICT indicators: data and statistics on the ICT/telecommunication sector,
http://www.itu.int/ITU-D/ict/informationsharing/index.html
komunisturi eqspansiis safuZvelze.52 198
http://www.itfacts.biz/index.php
grZeli depeSidan, #68 moxsenebamde, ganvlili wlebis manZilze, sabWoTa kavSiris 199
inglisurSi arsebobs termini sidekick, romliTac axasiaTeben msaxiobs, romlis ZiriTadi funqciaa
Sekavebis koncepciam principuli cvlilebebi ganicada. Tu kenani dasaSvebad miiCnevda mudam idges mTavari gmiris gverdiT da Tavisi gazviadebulad uazro qmedebiT warmoaCinos misi
komunizmis gavrcelebas zogierT qveynaSi sabWoTa kavSiris gareT, da mouwodebda masze Rirsebebi. swored amas akeTebda sabWoTa kavSiri aSS-s mimarT Tavisi arsebobis ukanasknel wlebSi.
200
ekonomikuri zewolisaken, #68 moxseneba amtkicebda, rom nebismieri daTmoba is faqti, rom es ubedureba ZiriTadad evropelebs daatydeba Tavze, romlebic ufro advilad
komunizmisadmi miuRebeli iyo, da moiTxovda mis ukugdebas samxedro saSualebebiT. xelmisawvdomebi arian, vidre aSS, iotisodena ar cvlis kampaniis strategiul Sedegs.
201
momavalSi mas SeiZleba indoeTic daematos, magram saTuoa, rom es mokle Tu saSualovadian
perspeqtivaSi moxdes.
202
2.2.2. faqtiurad meore globalizaciaSi SesaZlebelia ori pirobiTad paraleluri Sris ixileT T. palmeris leqcia saitze — http://www.polit.ru/lectures/2005/12/09/palmer.html
203
gamoyofa. pirveli warmoadgenili iyo ekonomikuri globalizaciis procesebiT, romelic Александр Солженицын: "Сбережение народа - высшая изо всех наших государственных задач",
(dasawyisSi mainc) ZiriTadad aSS-dan momdinareobda da romelSic sabWoTa kavSiri http://www.globalaffairs.ru/articles/5504.html, 28 Апреля 2006
204
obieqturad, verc da arc, monawileobda. magram es procesebi, globaluri sistemuri Збигнев Бжезинский: Последний суверен на распутье, http://www.globalaffairs.ru/numbers/18/5294.html, 10
konfrontaciisa da civi omis gareSe, rogorc minimum, naklebad intensiuri da Марта 2006
205
yovlismomcveli iqneboda. am konfrontaciam maT pirveladi biZgi mainc misca. faqtiurad islamis sistemuri krizisi am didi krizisis mxolod erT-erTi, Tumca yvelaze aqtiuri
Semadgeneli nawilia.
am procesis pirvel, yvelaze xilul da warmatebul Sedegs, aSS-s mier dasavleTi 206
amerikis soflis meurneobasa da momsaxurebis sferos jer kidev sWirdebaT meqsikeli migrantebi,
evropisa da iaponiis omisSemdgomi ekonomikuri transformacia warmoadgens. sanam civi magram rac dro gadis, maTi mozidviT gamowveuli socialuri danakargebi sul ufro sWarbobs uSualo
omi daiwyeboda, aSS, mainc da mainc, Tavs ar iwuxebda am qveynebis ekonomikuri problemebiT ekonomikur mogebas.
207
(gansakuTrebiT garmaniisa da iaponiis). civma omma es qveynebi sabWoTa muqarasTan es gansakuTrebiT dasavleT evropas da ruseTs exeba. bevri miiCnevs, rom evropa im donemdea
brZolaSi mis umniSvnelovanes mokavSireebad gadaaqcia. amitom, aSS-m daiwyo maTi dakninebuli, rom Tu uaxloes momavalSi iqauri musulmanuri umciresoba moiTxovs yvela qalisaTvis
ekonomikuri aRorZinebis procesis intensiuri finansur-organizaciuli uzrunvelyofa. hijabis tarebas, amas faqtiurad uprotestod danebdebian. ixileT Tugind - Thwarting 'Eurabia', By Michael
evropaSi rekonstruqcia mimdinareobda e.w. “marSalis gegmis” farglebSi, romelsac es Barone, Published September 27, 2005, The Washington Times, www.washingtontimes.com
saxeli aSS-s maSindeli saxelmwifo mdivnis jorj marSalis pativsacemad daerqva.
oficialurad mas rogorc “evropis aRdgenis programas” moixseniebdnen. misi
ganxorcieleba oficialurad daiwyo 1947 wlis ivlisSi da ganisazRvra 4 fiskaluri wliT.
garda ekonomikuri ganviTarebisa, mis damatebiT mniSvnelovan mizans warmoadgenda
komunizmis mogerieba evropis masStabiT.
sainteresoa, rom aSS-ssrk-s sistemuri konfrontacia im dros, jer kidev, Sors ar iyo
wasuli. amitom, sabWoTa kavSirma da aRmosavleT evropis qveynebma masSi monawileobis
oficialuri miwveva miiRes. amave dros, aSS aSkarad SeSfoTebuli iyo imis SesaZleblobiT,
rom ssrk am mowvevas marTla miiRebda. amitom, am ukanasknels, monawileobis ganzrax
miuRebeli pirobebi wauyenes, magaliTad, misi ekonomikuri mdgomareobis damoukidebeli
gare auditi da a.S.
am gegmis farglebSi, 17 evropulma saxelmwifom, romelic gaerTianda ekonomikuri
TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciaSi (OECD), 13 miliardi amerikuli dolaris
Rirebulebis ekonomikuri da teqnikuri daxmareba miiRes (130 miliardi dolari 2006 wlis
fasebSi). m.S. dasavleTma germaniam, meore msoflio omis wamomwyebi qveynis udidesma
nawilma, miiRo daxmarebis sididiT mesame paketi (didi britaneTisa da safrangeTis Semdeg)
— 1 448 milioni dolari.53
imave wlebSi, imave mosazrebebidan gamomdinare, aSS uwevda daxmarebas iaponiasac,
romlis mimarT damokidebuleba aSS-s sazogadoebaSi, sxvaTa Soris, bevrad ufro
negatiuri iyo, vidre germaniis mimarT. 1946-1951 wlebSi iaponiam daaxloebiT 1.5 miliardi

32 121
V. Melikidze mSeneblobis procesSi klasobrivi brZolis aucileblobis poziciebidan. garda amisa,
danarCen msoflioSic, koloniur qveynebis nawilsa da laTinur amerikaSi, komunisturi
doqtrina warmoadgenda mCagvrelebTan brZolis popularul ideologias.
GLOBALIZATION OF WORLD POLITICS meore mxriv, ssrk-m, meore msoflio omSi gamarjvebis Sedegad, ganicada uzarmazari
zarali, romelic am gamarjvebas faqtiurad abaTilebda. mxolod mosaxleobis danakargebi
am omSi, sxvadasxva monacemebiT - 27-33 milion adamians aRwevda. misi ekonomika mTlianad
Introduction – What is Globalization? samxedro yaidaze iyo gadawyobili, xolo misi yvelaze ganviTarebuli seqtorebi,
It is generally presumed that starting approximately the second half of the last century social dasavleT ruseTsa da ukrainaSi, ubralod “piridan miwisa iyo agvili”. misTvis
development on the planet takes place within confines of the single, complex process, which is known ganviTarebis upirveles amocanas warmoadgenda ekonomikis aRdgena sakuTari Sida
as globalization. It is also presumed that the vast majority of people living on the Earth are affected by resursebis xarjze.49
this process sooner or later, one or the other way. Accordingly any person with the most basic imis gamo, rom is klasikur aziur, piramidul sazogadoebriv sistemas warmoadgenda,
education is acquainted with the term globalization, as well as with the other one closely related to it – sabWoTa kavSiri obieqturad Zalze mouqneli, xisti, da naklebad reformirebadi iyo.
global. These words have already become integral parts of colloquial language, at least in the relatively Tavisi arsiT, is agreTve Caketil sistemas warmoadgenda, romlisTvisac kontroli
developed countries. Thus at least at the personal level plenty of people have some general idea and aRmosavleTi evropis nawilze etyoba, im maqsimums warmoadgenda, romlis “atanac” mas
own position (either positive or negative) regarding this process.1 SeeZlo.
As to formal definition of the term, situation is pretty different. There are so many definitions of rogorc ruseTis imperiis axal inkarnacias, mas agreTve ar gaaCnda geostrategiuli
globalization that in the end it is close to impossible for someone to reach any definite conclusion. interesebi tradiciuli imperiuli gavlenis sferoebis gareT (Sua da axlo aRmosavleTi,
Today there is a curios mixture of approaches and emphases that are often in tension with each other. gansakuTrebiT sparseTi, da aRmosavleTi azia). mas principSi ar sWirdeboda globaluri
Besides almost invariably they deal with symptoms and visible effects of globalization, rather than with eqspansia, romelic misTvis uSualo, pozitiuri Sedegis momtani ar iyo. rogorc
causes of this complex phenomenon. Based on these definitions one may surmise that globalization is TviTkmari, centralizebuli ekonomika, is ar, da verc iRwvoda, axali bazrebisa, Tu
very good, that it’s very bad or either that it does not exist at all. resursebis wyaroebis kontrolisaken —mas amis arc survili, arc realuri meqanizmebi ar
This strongly reminds whatever Robert Heinlein wrote many decades ago – “for example, the verb gaaCnda. metic — misTvis nebismieri Ria, sabazro konkurencia wamgebiani iyo.
“to be” in English has twenty-one distinct meanings, every single one which is false-to-fact”2. This may amave dros, aq arsebobda realuri, xiluli winaaRmdegoba mis ekonomikur
mean that we either do not understand the problem or rather prefer to restrain from defining it properly. moTxovnilebebsa da mis oficialur ideologiur doqtrinas Soris. komunisturi
Roots of such situation may be found in over politization of problems of the modern societal ideologia, romelic qadagebda sazogadoebrivi urTierTobebis axali tipis realizacias
development, as well as in culture of political correctness, which does not allow giving proper definitions mTels msoflioSi, Tavisi arsiT eqspansionisturi iyo. is moiTxovda ssrk-Si arsebuli
even to the most harmless things3. sazogadoebrivi urTierTobebis eqsports mis farglebs gareT, miT umetes, rom msoflio
Still considering the circumstances, plenty of things that are normally rather easy to understand koloniuri sistemis daSlis procesSi masze sakmaod didi moTxovnileba arsebobda.
become hard to explain. As a result we deal with situation rather accurately described in The Guardian realuri problema imaSi mdgomareobda, rom es moTxovnileba modioda pirdapir
back in 2002 – “In one clip, economics editor Evan Davies referred to "globalisation - whatever that winaaRmdegobaSi sabWoTa kavSiris realur ekonomikur potencialTan. rodesac aSS
means". A panelist replied: "Well if he doesn't what it means, how the hell are we supposed to?" 4 axorcielebda da axorcielebs sakuTari demokratiuli faseulobebis eqsports msoflios
Ironically enough such situation prompted us to develop one more definition of globalization, which masStabiT, am eqspansiis ukan dgas, da mas mxars ubams, msoflios yvelaze mZlavri
might be used as a starting point in comprehensive analysis of this phenomenon. The main criteria ekonomika. sabWoTa kavSirs ki ideologiuri eqspansiis ekonomikuri uzrulvelyofis
applied to this definition were – it should address underlying causes, not visible effects of globalization; meqanizmebi ubralod ar gaaCnda, xolo aseTi meqanizmebis gareSe is saboloo jamSi, ara
should be politically neutral, should not attempt to evaluate globalization as such, be easy to marto araefeqturi, aramed wamgebianic xdeboda.
comprehend.
Here is the definition - SesaZlebelia gamoiyos “oTxi nabiji”, romelic gadaidga dasavleTSi sabWoTa kavSirTan
Globalization is a system of relations that enables the leading world power(s) to initiate and konfrontaciisa da civi omis dawyebis mimarTulebiT -
to some extent influence processes (directly or through their agents), which in the end define aSS-ssrk-s konkurenciis formaluri dasawyisi SeiZleba daukavSiroT e.w. “grZel
societal development trends throughout the world. depeSas”, romelic 1946 wlis 22 Tebervals moskovidan, aSS saxelmwifo departaments
Hence globalization is not the process of diffusion of various phenomena (physical or other) gaugzavna jorj kenanma, sabWoTa kavSirSi aSS-s diplomatiuri misiis xelmZRvanelis
worldwide, as it’s commonly perceived. Growth of number of internet users or mobile phone owners imdroindelma moadgilem.50 es depeSa cnobili gaxda imiT, rom masSi pirvelad Camoyalibda
worldwide, intensification of global financial transactions, global sprawl of transnational corporations, ssrk Sekavebis doqtrina. misi yvelaze cnobili Tezisebia — “sabWoTa xelisufleba
emergence of common cultural values, expansion of McDonalds or Hollywood culture after all – all Seuvalia saRi azrovnebisa”, magram “uaRresad mgrZnobiarea Zalis mimarT”.51 aqve iyo
these are not globalization, but rather its secondary consequences (often unforeseen), one may even Camoyalibebuli ramdenime Tezisi, romelsac Semdgom daefuZna aSS civi omis politika:
use term – “symptom”. • sabWoTa kavSiri ganixilavs sakuTar Tavs kapitalizmTan mudmivi omis pirobebSi;
Globalization, as it is, lie in the deep structural changes that occur in the modern society, which in • socializmi da socialisturi demokratia ganixilebian mis mier rogorc mtrebi, da
turn create enabling environment for all phenomena mentioned above. It’s impossible to develop and ara rogorc mokavSireebi;
spread Internet worldwide (even if all necessary technologies are at hand) if there is no universally • sabWoTa kavSiri iyenebs mis mier kontrolirebad marqsistebs kapitalistur
acknowledged and often legalized principle of freedom of exchange of information. No corporation, samyaroSi, rogorc mokavSireebs;
1
• Tavis safuZvelSi, sabWoTa agresia aris dakavSirebuli ara rusi xalxis
Although in the majority of cases this happens as in quotation from National Geographic given below- A group of warmodgenebTan, Tu ekonomikur realobasTan, aramed istoriulad arsebul rusul
American tourists arrived in Italy not long ago. “Amazing!” one said to their tour guide, a friend of mine: “You have
pizza here too.”
qsenofobiasa da paranoiasTan;
A group of Japanese Boy Scouts landed in Chicago. “Amazing!” they told their troop leader. “They have McDonald’s here • sabWoTa xelisuflebis struqtura ar iZleva saSualebas miiRos Sida, Tu gare
too.” realobis, obieqturi Tu zusti suraTi.
NATIONAL GEOGRAPHIC, August 1999, http://magma.nationalgeographic.com/2000/culture/global/main.html am depeSas mohyva igive 1946 wlis 5 marts, amerikul qalaq fultonSi, didi britaneTis im
2
Robert A. Heinlein “Elsewhen”, Assignment in Eternity, The New American Library, USA, copyright 1941. dros yofili premier-ministris u. CerCilis gamosvla, romelSic man mouwoda
3
It is also justified from the point of view of pluralism of scientific opinion, to say nothing about the “publish or die”
demokratiul msoflios, eswavla istoriis gakveTilebi. misi TqmiT, nacizmis daSoSminebis
principle.
4 mcdelobam gamoiwvia germaniis agresiis eskalacia da omi. demokratiul msoflios ar unda
Simon Jeffery, What is Globalization?, Thursday October 31, 2002,The Guardian
gaemeorebina sabediswero Secdomebi, unda gaerTianebuliyo im axali totalitaluri

122 31
seria, romelic Tavisi gavleniT, rogorc uSualod aSS-s, aseve globaluri however powerful, can become transnational, if countries where it wants to operate do not acknowledge
sazogadoebrivi ganviTarebis tendenciebze, Tanamedroveobis erT-erT yvelaze universal principles of freedom of trade and inviolability of a private property (even if under pressure
mniSvnelovan movlenas ganekuTvneba. and as regards this very company). Only such approach may move globalization from the realm of
amerikelebic warmodgendnen meoce saukunis did eTnosebs Soris yvelaze axalgazrda, inexplicable (as it often happens today), into the realm of opportunities. Whether and how various
aqtiur da warmatebul eTnoss. am eTnosisaTvis, iseve rogorc qveynisaTvis mTlianad, actors operating worldwide are able to use these opportunities for their personal ends, is quite another
eqspansia warmoadgenda ara marto moTxovnilebas, aramed aucileblobasac. misi SezRudva, problem, which should be addressed on local, rather than the global level.
aqtiurobis tradiciuli arealiT, ewinaaRmdegeboda mTlianad sazogadoebis pozitiuri As to the leading world power(s), they may be represented by any subject that is directly involved in
ganviTarebis moTxovnilebebs, safrTxes uqmnida maT. decision making processes or is able to affect decision making by the others. I.e. such may be any
aSS-m, absoluturad minimaluri zaralis xarjze, miiRo maqsimalurad SesaZlebeli person (private or public) or organization (also private or public; national or supranational, government
mogeba meore msoflio omSi monawileobidan. is faqtiurad, meore msoflio omSi or non-government), able to generate an initiative, which in the end might lead to world-wide systemic
erTaderTi realuri gamarjvebuli iyo. am omis procesSi dagrovebuli uzarmazari alterations. Naturally in the vast majority of cases these are sovereign states and international bodies,
samxedro sawarmoo potenciali agreTve moiTxovda eqspansias omis Semdgomi trans- which possess enough power to generate such changes.5 Besides today to be effective these changes
formaciisa da restruqturizaciis procesis SedarebiT umtkivneulod Casatareblad. should be codified, formalized and legalized, whether on the international and/or the national levels,
am qveynisaTvis “civi” globaluri konfrontacia sakuTari interesebis realizaciis which again points out states and international organizations as the major perpetrators of globalization.
idealur pirobas warmoadgenda, is misTvis momgebiani iyo. mas ukve SemuSavebuli, da Globalization is based on such quite primitive and well known process as expansion. Expansion is a
warmatebiT gamocdili hqonda, saxelmwifosa da biznesis urTierTobis meqanizmebi axali standard tool for solving intra-systemic problems by moving them outside the system. Today this term
bazrebis Seqmnisa Tu arsebul bazrebze SeRwevis, da maTze kontrolis damyarebis bears mainly negative connotations being often associated with the Cold War era propaganda
procesSi. am SemTxvevaSi, kavSiri sazogadoebis ganviTarebis ZiriTad amocanebsa da aSS-s (communist, imperialist expansions) or debacles by the weak, dictatorial regimes (Argentina invading
globalur eqspansias Soris, uSualo da naTeli iyo. am procesis ideologiuri Falklands in 1982 or Iraq occupying Kuwait in 1990). In reality expansion is more often the result of
uzrunvelyofa (igive Pax Americana-s idea magaliTad), realurad mis Sesabamis damxmare adjustment of positive development trends and at least in case of the leading world countries is subject
rols TamaSobda. to standard planning procedures (take EU expansion for instance). What particular forms may acquire
am droisaTvis, qveyana potenciurad (gansakuTrebiT ekonomikuri ganviTarebis any given expansion process or what concrete mechanisms are applied to keep it moving does not
moTxovnilebebis TvalsazrisiT), mzad iyo globaluri eqspansiisaTvis. amave dros, iq matter, as long as it is not the military one.6
arsebuli izolacionizmis mZlavri tradicia xels uSlida am potencialis praqtikul Factually globalization may also be characterized as expansion, which reached its logical limit [within
realizacias. sabWoTa kavSirTan gardauvali konfrontacia demokratiuli faseulobebis the limited Earth space]. On the other hand planned expansion is from the very beginning aimed at the
dasacavad, mSvenier sababs warmoadgenda aSS-s gamarTlebuli globaluri ambiciebis concrete, finite result and takes place in the controlled environment. Already mentioned EU expansion
cxovrebaSi gasatareblad. is the classic case of such. Despite its utmost importance it will never acquire the global character
amerikelebi arc malavdnen Tavis globalur imperiul ambiciebs. rogorc erTxel aSS-s (something like the Global EU), since Europeans do not have enough motivation to aim at such target
prezident trumens wamoscda, amerikis pasuxismgebloba msoflios winaSe ufro didi iyo, and moreover are not able to generate enough impulse to implement such plan, even if the necessity
vidre odesme gadayria “darius pirvelis sparseTi, aleqsandres saberZneTi, adrianes romi arises.
Tu viqtorias britaneTi”. rogorc trumeni ambobda -“msoflios totalitarizmisagan
gadarCenis” erTaderTi gza “mdgomareobs msoflios mier amerikuli sistemis aTvisebaSi”,
If one uses analogy from the modern physics, globalization may have a dual nature, like light, which
radganac “amerikuli sistemas SeuZlia gadarCena mxolod msoflio sistemad gadaqcevis
is both waves and discrete particles. It may simultaneously be situation and process. Globalization
gziT”.45
processes may succeed only within the framework of the given system of relations, while the very
amave dros, wamyvani dasavleli politikosebisaTvis (upirvelesad yovlisa ser uinston
existence of this system is prompted by the necessity to develop these processes.
CerCilisaTvis), sabWoTa kavSiri sruliad gamarTlebulad warmoadgenda ruseTis imperiis
In principle processes causing globalization may be compared to waves that spread in various
axal inkarnacias, mxolod ufro xists, daundobelsa da agresiuls, naklebad sandos. xolo
directions from their source. The closest analogy in this case may be concentric waves created by
(pirvel rigSi inglisis) mcdeloba, ar daeSvaT “rusi barbarosebi civilizebuli xalxebis
stone dropped into the water. Such waves may spread in all directions, or may be relatively narrow and
ojaxSi”, wamyvani evropuli qveynebis politikis erT-erT amosaval ideas warmoadgenda.
intensive. In any case, processes that may cause changes worldwide can not be subjected to any
ruseTi daJinebiT cdilobda “gaeWra sarkmeli evropaSi”, xolo evropelebi, Tavis mxriv,
effective control, although initiators may try to influence them with no or less guaranteed results.
cdilobdnen sakuTari sasicocxlo interesebis sferoebidan rac SeiZleba Sors
SeeCerebinaT rusuli eqspansia. rusebs iTmendnen, maT iyenebdnen rogorc cocxal Zalas Since globalization processes spread through the highly inhomogeneous medium, they move with
mravalricxovan Sida-evropul samxedro garCevebSi, Tu sadamsjelo operaciebSi different speed into the various directions, may be amplified coming into contact with the other similar
(romelTa umetesobaSic ruseTs araviTari realuri sakuTari interesi ar gaaCnda), magram processes, or be cancelled out. They may be considerably altered (sometimes all the way to the
wamyvani msoflio saxelmwifoebis ojaxis sruluflebian wevrad ar iRebdnen.46 opposite), manifest themselves in a form very much different from the original and thus return to their
am politikis sawinaaRmdegod, meore msoflio omis Sedegad, sabWoTa kavSirma/ruseTma initiators.
SeaRwia evropis SuagulSi da kontroli daamyara faqtiurad mTel aRmosavleT evropaze Today overcoming physical space or constraints [within the Earth] causes no problems for those,
(rasakvirvelia aSS da didi britaneTis formaluri kurTxeviT)47. ukve es faqti sakmarisi who are able to initiate global processes. Thus these processes are basically altered, slowed down,
iyo imisaTvis, rom dasavleTis mkveTri winaaRmdegoba gamoewvia da masTan konfrontaciaze accelerated or extinguished in economic, social, cultural spaces. As a result quite often territories
wasuliyo. miT umetes, rom ssrk am dros warmoadgenda totalitalur sazogadoebas, located near the source of globalization processes may be excluded from them, or be subjected to them
romlis farglebSi masobrivi represiebi warmoadgendnen yoveldRiuri cxovrebis later than the others, or in a pretty distorted form.7 On the other hand, territories located far from it may
ganuyofel nawils. aseTi sazogadoebrivi urTierTobebis eqsportis SesaZleblobac ki, become the active, full-fledged actors of globalization.
namdvilad uqmnida seriozul safrTxes msoflios potenciur pozitiur, demokratiul
ganviTarebas.48 Simultaneously there exists another kind of expansion – less amenable to control and spontaneous
am situacias agreTve arTulebda is garemoebac, rom sabWoTa kavSiri, rogorc qveyana, that craves for absolute results. This type of expansion was always found as an exception and with
romelmac Tavis zurgze gadaitana faSistur germaniaze gamarjvebis tvirTis udidesi
nawili, uaRresad popularuli iyo evropaSi, gansakuTrebiT safrangeTsa da italiaSi, 5
Of course some initially very weak push may in the end lead to global alterations – so called “butterfly effect”, although
rogorc axali tipis komunisturi sazogadoeba. komunisturi ideologiac, am dros, probability of such occurrence seems to be very low.
6
sakmaod bevr xalxs izidavda, xolo sabWoTa kavSiris pirobebSi realizebuli misi It may be political, economic, cultural, etc.
7
konkretuli modeli, maTTvis mosaTmeni Tu gamarTlebuli iyo, axali sazogadoebis We intentionally use term “territory” instead of “country” or “state” since globalization obviously do not manifest itself
within boundaries codified by men (often rather arbitrarily).

30 123
“maturing” of the humanity manifests itself less often. Still it caused all large scale changes first at realurad globaluri iyo. isini, isevdaisev, iqmneboda wamyvani globaluri moTamaSeebis
various regional and quite recently on the global levels. Today the only society that is able to pursue elitaluri klubis wevrebis mier (ZiriTadad evropelebis), efuZneboda maT warmodgenebs
such one, is the US, although even in this case the process has obviously passed its peak and more msoflioSi arsebul problemebisa da maTi regulirebis meqanizmebis Sesaxeb, emsaxureboda
and more acquires properties of an expansion of the first type. maT interesebs. miuxedavad amisa, am organizaciebis Camoyalibeba moaswavebda sazoga-
It looks like that conditions leading to emergence to this type of [spontaneous] expansion may be doebrivi ganviTarebis principulad axali etapis dadgomas, rodesac suverenuli
found only once during the life span of any ethnos existing on the planet. It happens when such ethnos saxelmwifoebi ama Tu im saxiT gadascemdnen Tavisi uflebebis nawils iseT struqturebs,
starts to perceive itself as independent entity able to oppose the outside world, to challenge it. This time romlebic maTi uSualo, formaluri iurisdiqciisa da kontrolis gareT imyofebodnen.
the ethnos is full of energy, restless, it can surmount any obstacles, is motivated to reach maximum
goals. More importantly, it’s able to generate ideas, promote values, it’s proactive, while all others are meore globalizacia xasiaTdeba regionalizaciis procesis mkveTri gaZlierebiT. is
just able to react to its activities, are reactive. Its internal energy is looking for outlet and sooner or later dResdReobiT warmodgenilia dedamiwis nebismier kuTxeSi, da ramdenime arSemdgari, Tu
it erupts in form of expansion. Ethnos in such state expands not because it wants it, or either that an Crdilo koreis tipis, msoflioSi mimdinare procesebidan gariyuli, saxelmwifos garda,
expansion meets its needs, but rather because it has to. As it is, such spontaneous expansion is rather yvela danarCeni warmodgenilia erT an ramdenime regionalur organizaciaSi. miuxedavad
primitive and straightforward process. It continues as long as the ethnos is able to overcome resistance imisa, rom regionalizaciis procesi, ase Tu ise, viTardeba yovlismomcveli
of environmental factors (both natural and man made). globalizaciis CarCoebSi, is didwilad mis paralelur, ufro rTul movlenas
warmoadgens. globalizaciisgan gansxvavebiT, romelic ZiriTadad warmoadgens sazoga-
The actual size of ethnos involved in such expansion does not matter much- they are able to infect doebis mier naklebad kontrolirebad, spontanuri eqspansiis process, regionalizacia
with their energy and drive other people, much more numerous than themselves and use them to their momdinareobs eqspansiis Segnebuli mcdelobidan iseTi arealis farglebSi, sadac
own ends. sazogadoebrivi aqtiurobis procesebis kontroli SesaZlebelia. e.i. regionalizacia
Still the following factors often play the decisive role in emergence and success of spontaneous gegmiuri, regulirebadi wamowyebaa. sazogadoebrivi ganviTarebis nebismieri subieqti
expansions – 1/ Geographical situation of ethnos immediately before the expansion and at its early bunebrivad iRwvis maqsimaluri Sedegis misaRwevad. magram, Tu misi eqspansiis pirveladi
stages. This factor defines whether ethnos is able to survive unavoidable pre-consolidation crisis biZgi SedarebiT Zlieria, gansazRvruli zRurblis (ZiriTadad sivrciTi) gadalaxvis
(manifesting itself in various forms of civil strife). It also defines what kind of obstacles ethnos will run Semdeg procesebis kontroli friad rTuli, Tu saerTod SesaZlebeli xdeba.
into during the expansion as well as a direction of expansion. 2/ Type of culture. This defines form of regionalizacias adgili aqvs, rodesac xdeba rogorc am pirveli biZgis, aseve misi
organization of the ethnos and how efficiently is it able to conduct the expansion. More importantly it Sedegebis, saguldagulo gaTvla maTze kontrolis SenarCunebis mizniT (ramdenadac es
defines how efficiently is the ethnos able to keep in possession and exploit resources acquired as a SesaZlebelia Tanamedrove sazogadoebaSi). garda amisa, regionalizacia SesaZlebelia
result of the conquest. warmoadgendes reaqcias (Segnebuls?), globalizaciis ukontrolo procesebze, erTgvar
Besides for successful expansion and preservation of its results ethnos should possess at least as damcvel meqanizms am procesebis winaaRmdeg. dResdReobiT msoflio moiTvlis 36
developed technology as its main rivals, or exceed it. organizacias, romelic formalurad regionalur xasiaTs atarebs. Tumca maTi moqmedebis
areali, funqciebi da wevrebis raodenoba, mniSvnelovnad gansxvavdeba damokidebuli maT
miznebze da gansakuTrebiT imaze, Tu rogor da ra donis gavlenas axdens ama Tu im
In many cases throughout the human history spontaneous expansions brought under control vast organizaciaSi gawevrianeba misi monawileebis suverenitetze. am TvalsazrisiT, yvelaze
territories, Spanish expansion have already reached kind of the pre-global span. Still it was the second “Sors wasuli” regionaluri organizacia evrokavSiria, Tumca aqac politikuri
half of 19-th century when European colonial expansion, led by Britons, acquired the truly global integracia jer ver damTavrda erTiani konstituciis miRebiT.
dimension. This manifested decisive qualitative changes in development of the humankind. Following
major factors contributed to this –
1. Final establishment of market economy and primate of private property in the leading countries 2.2. meore globalizacia
of the world. This made possible to make exploitation of resources that fell under their control as 2.2.1. gansxvavebiT pirvelisagan, meore globalizacia Camoyalibda ori antagonisturi
a result of expansion highly efficient and profitable. Spain, for instance, where there was not a sazogadoebrivi wyobis sistemuri konkurenciis procesSi (ixileT, konkretuli SemTxveva
trace of such relations at the peak of its expansion success virtually rot atop the pile of riches 1). oTxi aTeuli wlis ganmavlobaSi msoflio cxovrobda e.w. “civi omis” pirobebSi da ori
hoarded in America, being unable to direct it to development and improvement of a well-being antagonisturi ideologiis masiur dawolas ganicdida. am periods axasiaTebda
of population. globaluri ganxeTqileba qveynebis im or bloks Soris, romelTac saTaveSi aSS da sabWoTa
2. Industrial revolution, which contributed to development of technologies in the leading world kavSiri edgnen. TiTqmis yvela im politikuri gadawyvetilebebis miReba, da maTze
powers that in turn led to enormous increase in efficiency of exploitation, transportation and dafuZnebuli qmedeba, romelic saboloo jamSi gavlenas axdenda globaluri ganviTarebis
processing of resources at their disposal as well as gathering and processing information on yvela elementze, xdeboda am konkurenciis farglebSi, da ganpirobebuli iyo mis mier.
actual or potential adversaries, its delivery to decision-making persons, speedy reaction to aseTi konfrontaciis gareSe, rogorc aSS-is, aseve sabWoTa kavSiris aqtiuroba, etyoba
events developing in any part of the world by transferring there additional resources (people didwilad Semoifargleboda maTi Sesatyvisi SedarebiT viwro geografiuli arealebiT.
and military equipment), securing decisive advantage over the enemy on the battle-field. sabWouri muqara rom ara, aSS SesaZlebelia Segueboda Tavisi interesebis Semofargvlas
Factually global events during this period were based on steamships, railway, telegraph and tradiciuli Crdilo-samxreTis RerZiT, romelic orive amerikas moicavda. igives Tqma
rifle (later a machine gun). SeiZleba sabWoeTis globalur aqtiurobazec. realurad arsebuli, Tu moCvenebiTi
3. Development of a new system of social relations within which people became citizens, who safrTxeebi, aiZulebdnen am qveynebs ganexilaT mTeli dedamiwa rogorc maTi “garCevebis”
potenciuri asparezi, da ama Tu im saxiT, CaeTriaT sakuTar urTierTobebSi praqtikulad
could consciously, without coercion, participate in processes initiated by their countries, defend
nebismieri damoukidebeli politikuri subieqti msoflioSi.
their interests and use profits acquired in this process for their personal enrichment.
am sistemuri konkurenciis wamyvani monawileebi, Tavisi struqturisa da funqci-
Although since then globalization has undergone number of important changes (see Chapter 1),
onirebis ZiriTadi parametrebiT, da Sesabamisad, globalur procesebSi monawileobis
some basic principles still remain. These are –
motivaciiT, erTmaneTisagan mkveTrad gansxvavdebodnen.
1. Does not matter which country, group of countries or any other subject initiate global processes.
meore msoflio omis dasasrulisaTvis amerikis SeerTebuli Statebi warmoadgenda
These may be represented by anyone who is able to generate strong enough processes for
axali tipis axalgazrda sazogadoebas, romelic efuZneboda demokratiul faseulobebsa
long enough time that in the end may be felt throughout the world. Globalization of the late 19-th
da sabazro ekonomikis principebs. mas gaaCnda zrdis uzarmazari potenciali da udidesi
century was mostly result of colonial expansion of the British empire and number of other
Sinagani energia. misi socialuri, ekonomikuri, politikuri struqturebi uaRresad
European powers. Post WW II globalization resulted from competition of two antagonistic social
moqnili iyo, da SedarebiT advilad reformirebadi. 1929 wlis msoflio ekonomikuri
systems.
krizisis Semdgom wlebSi, qveyanaSi gatarda ekonomikuri da socialuri reformebis mTeli

124 29
saSiano saqmeebSi. samagierod aSS apirebda neitralitetis dacvas omebSi, romelsac adgili 2. Does not matter in what sphere of activity (political, economic, cultural, etc.), when and where
eqneboda evropul saxelmwifoebs Soris, anda evropul saxelmwifosa da mis kolonias Soris, are globalization processes initiated as long as they work.
garda im SemTxvevebisa, Tu aseT oms adgili eqneboda amerikaSi. am SemTxvevaSi, aSS ganixilavda 3. Anyone (this being country, organization or person) able to initiate global processes is acting in
mas, rogorc mis winaaRmdeg mimarTul mtrul qmedebas. 1904 wels prezidentma teodor its (his, her) own interests. Factually globalization may also be described as the global
ruzveltma Seitana mniSvnelovani Sesworeba am doqtrinaSi, romlis Sesabamisad, aSS iZenda manifestation of local processes.Virtually no process that in the end leads to changes on the
uflebas, Careuliyo laTinuri amerikis qveynebis saSinao saqmeebSi, faqtiurad Tavis Tavze global level is deliberately designed and implemented as such (this being hardly possible).
iRebda saerTaSoriso policiur uflebebs. es politika gaxmovanda rogorc “ilaparake Cumad, Besides the current stage of globalization also led to emergence of some typical features, such as –
magram moimarjve didi keti”. am doqtrinam udidesi roli Seasrula globaluri politikuri a/ All processes within the globalization framework are open and two-way. There is a feedback between
urTierTobebis sistemis CamoyalibebaSi, radganac faqtiurad gadaaqcia laTinuri amerika aSS-s initiators of globalization and its objects. I.e. any initiative inevitably comes back to its initiator one or the
“ukana ezod”, sadac mas SeeZlo daecva sakuTari interesebi, rogorc adgilobrivi suverenuli other way. This reverse motion may on principle be as strong or even exceed the initial action. Any
saxelmwifoebis, agreTve sxva wamyvani globaluri moTamaSeebis interesebis gaTvaliswinebis initiative being spread throughout the world is inevitably being altered, distorted. In the end it may even
gareSe, gansakuTrebiT civi omis periodSi. become the opposite of what it was initially. b/ Any country in the world may make the decision about
joining globalization processes. Although on practice quite often this choice is voluntary-coercive as this
yvelaze kargad aseTi politikis efeqturoba gamovlinda panamis arxze kontrolis was brilliantly coined back in the USSR. Terms and conditions of such joining are quite well known,
damyarebasTan dakavSirebul movlenebSi. me-20 saukunis dasawyisSi am arxis mSeneblobas although not properly formalized as such. In the end these terms and conditions boil down to
udidesi roli eniWeboda globaluri satransporto komunikaciebis sistemis CamoyalibebaSi. development of market economy, creation of competitive markets, opening borders for free flow of
is orjer amcirebda manZils atlantikis okeanedan wynar okeaneSi. wamyvani globaluri goods and capitals and unrestricted access of transnational corporations into domestic markets of the
moTamaSe, romelic moaxerxebda am arxze kontrolis dawesebas, mZlavr damatebiT argumentebs affected countries. b/ Windows of opportunities to join globalization processes are being created for
iZenda Tavis konkurentebTan urTierTobaSi.44 kolumbia, romlis teritoriazec frangebi virtually any country of the world (for some - more than once) that any can use to join ranks of the
warumateblad cdilobdnen arxis mSeneblobas, uars ambobda am mSeneblobis uflebebis aSS-ze leading world powers (although so far only very few actually succeeded). The competitive advantage of
gadacemaze. Sedegad, 1903 wlis bolos, dRevandeli panamis teritoriaze moxda adgilobrivi these leading powers over the rest of the world is so huge that so far they did not shy the emergence of
msxvili miwaTmflobelebis ajanyeba, romlebmac aSS-s uSualo mxardaWeriT gamoacxades new competing powers. c/ Globalization processes are selective. They may possibly affect only some
damoukidebloba kolumbiisagan. aSS iyo pirveli, vinc aRiara am qveynis damoukidebloba da select, infinitesimal (although important) spots of Earth and simultaneously leave outside their spheres
gaagzavna jari mis dasacavad. samagierod man miiRo panamis teritoriaze arxis mSeneblobisa of influence not only parts of countries, whole countries, but whole regions as well. If globalization
da misi uvado gankargvis ufleba. panamis arxi gaixsna 1914 wels. Tumca 1999 wels aSS-m is da affects such places at all this happens because it’s hardly possible to control large processes and part
misi mimdebare teritoriebi panamas gadasca, man daitova samxedro intervenciis formaluri of information or material flows inevitably “escapes” the main stream. d/ Both formal and factual
ufleba, Tu mis erovnul interesebs safrTxe Seeqmneboda. responsibility of the leading world powers over processes that take place on the planet (including the
paralelurad, wamyvani globaluri moTamaSeebis mravalricxovani mravalmxrivi aqtiu- processes they initiate themselves) is relatively low. They are factually able to turn their backs to such
robis regulirebisa da kontrolis moTxovnilebam gamoiwvia Sesabamisi maregulirebeli processes and events that do not directly fall into their spheres of interests. Even if such processes are
reJimebis Seqmna da ganviTareba. es reJimebi efuZneboda mTel rig dasavlur komerciul, very important locally (leading for instance to wars, civil strife, genocide and like) these powers are still
finansur Tu mTavrobaTaSoris politikur organizaciebs. formalurad es procesi daiwyo able to restrict themselves to much ado and imitation of mitigating activities.
1865 wels saerTaSoriso satelegrafo kavSiris daarsebiT, xolo ukve pirveli msoflio Fact that the US and its closest allies play today the decisive role in establishment of global relations
omisaTvis, globalur urTierTobaTa mniSvnelovani seqtorebi eqvemdebarebodnen saerTa- and initiation of global processes does not mean that globalization is result of some plot by these
Soriso organizaciebis regulirebas. am procesSi safuZveli eyreboda ekonomikuri, soci- countries, as many imply. Simply at the modern development stage these countries represent the most
aluri da kulturuli procesebis transnacionalur kontrolsa da marTvas. 1914 wlisa- active agents of globalization and in turn are the most intensively influenced by it. Plenty of other ethnos
Tvis ama Tu im saxiT xdeboda am procesebis regulireba 4 did sferoSi (ixileT cxrili 2.1.) or countries played the similar role of such development agents throughout the human history. As time
cxrili 2.1. saerTaSoriso organizaciebi, 1914 wels(pasuxismgeblobis sferoebis mixedviT) passes one stage of development is replaced by the other and they inevitably yield their positions to
others, more active and purposeful players.
regulirebis sfero organizaciebis raodenoba Besides globalization, as it is, as any natural (in this case – quasi-natural) process is absolutely
samrewvelo ganviTareba - neutral towards objects of its influence. What kind of impact it actually makes on any given ethnos or
infrastruqtura 8 country depends in the end on their ability to learn to apprehend this phenomenon and use it for their
samrewvelo standartebi da inteleqtualuri sakuTreba 4 own end. Also one should not overestimate the role of conscious human will in inception and
vaWroba 3 development of processes on the global scale. Concise human will may lead to decision, which in turn
potenciuri socialuri konfliqtebis marTva - leads to some concrete action. Whether this action will lead to changes on the global scale hardly
SromiTi urTierTobebi 1 depends on a will of its inceptors. Has not that being so, one might watch development of process
soflis meurneoba 4 according to the “Deutchland Uber Alles” scenario, which Thanks God is impossible.
saxelmwifoebisa da saxelmwifo sistemis gaZliereba
sazogadoebrivi wesrigi da administracia 2 Today there is just one global factor that unites all people disregarding their level of development or
saxelmwifoTa Soris konfliqtebis mogvareba 2 type of civilization. This factor is – fear. The only thing that can today bring all the mankind within the
sazogadoebis gaZliereba - single global system is existence of weapons of mass destruction that are potentially able to destroy the
adamianis uflebebi 1 life on the planet. As such this system has developed sometimes between August of 1945 and October
1957 – i.e. when the US used nuclear bombs against Japan and when the USSR by launching first
socialuri dacva da daxmareba 1
earth satellite proved that there was not any place on the planet left outside the reach of nuclear arms.
jandacva 3
ganaTleba da mecniereba 4
Case-Study 1 – Two Social Systems – is Competition Still Going On?
wyaro: D. Held, A. McGrew, D. Goldblatt, J. Perraton, Global Transformations, Politics, Economics and It looks like that the modern Western social science recognizes just one social system known as
Culture, Stanford University Press, Stanford, California, 1999, pp. 44-45.

rasakvirvelia, xsenebuli organizaciebis arseboba ar niSnavda, rom maTi saqmianoba

28 125
capitalism.8 It’s usually understood as system based on a market economy, democratic governance, dacema, pirvel rigSi, materialuri da informaciuli nakadebis gacvlis moculobisa
primate of private property, rule of law, human rights, division of powers, civil society, etc. From the da siCqaris Semcirebis xarjze. me-20 saukunis ocdaaTian wlebSi globalizacia ar
historical standpoint it’s still very young and as it is today it was formed sometimes after the world Semwydara, is ubralod uaRresad dabalintensiuri gaxda.
economic crisis of 1929. It leads development on the planet at least since 19-th century. Still for all its • rarig paradoqsulad ar unda JRerdes, orive msoflio omis dros globalizaciuri
obvious merits and success it largely remains the European regional project, which involves 24-30 fully procesebi ar Semwydara. piriqiT, maT Tavisi intensivobisa da gamovlenis masStabebis
developed capitalist societies. All these states except Japan may be attributed to the European mwvervals miaRwies. swored am omebis dros xdeboda sazogadoebrivi ganviTarebis
civilization. Close to these countries stand South Korea, Taiwan in Asia, as well as countries of the procesebis maqsimaluri daCqareba da koreqcia (Tumca uaRresad uxeSi).
former Soviet block in Europe (including Baltic countries).
As to the other parts of the world – Latin America thanks to long-standing (although less globalizaciis am koloniurma stadiam, sakmaod paradoqsulad, gamoavlina maSindeli
appreciated) persistent efforts of the US is firmly following the route of transformation into full fledged wamyvani globaluri moTamaSeebis SedarebiTi sisuste. koloniuri saxelmwifoebi xelSi
capitalist societies although rather hesitantly at times and with various success. Sub-Saharan Africa is igdebdnen uzarmazar teritoriebs da maTze uSualo kontrols amyarebdnen ZiriTadad
still in process of sorting out numerous problems which emerged after withdrawing colonial powers imis gamo, rom maT ar hqondaT saimedo informacia am teritoriebis Sesaxeb, romelic
created plenty of hardly viable states. It may still take decades to reach some kind of stability here in miscemda maT saSualebas SerCeviT emoqmedaT. garda amisa, maT ar hqondaT sxva marTvis
order to speak definitely about the course of development these countries may actually follow.9 meqanizmebi uSualo kontrolis garda, miuxedavad misi araefeqturobisa da arasaimedobis.
The rest of the world, starting from the Muslim states of Northern Africa and Byelorussia-Russia in swored uSualo kontrolis araefeqturobam gamoiwvia, pirvel rigSi, koloniuri
the Eastern Europe, plus whole Asia (except countries mentioned above) lives inside the social system sistemis daSla meore msoflio omis Semdeg. am droisaTvis is fasi, romelsac
sharply different from the capitalist society.10 Representatives of the modern social sciences are metropoliebi ixdidnen koloniebze uSualo kontrolis SesanarCuneblad, bevrad
hesitant to recognize its existence to the extent that this system mostly goes unnamed, if is mentioned aRemateboda im mogebas, romlis miRebac maT SeeZloT am teritoriebidan. mxolod yvelaze
at all. Still it was well known and recognized back in the Ancient Europe and led the world development naklebad ganviTarebuli saxelmwifoebi (portugalia magaliTad), tovebdnen Tavis
before emergence of capitalist society in Europe. The same Marx for instance mentioned it as “the koloniebs iq mimdinare SeiaraRebuli winaaRmdegobis Sedegad. TiTqmis yvela danarCen
Asian mode of production”. In the second half of 20-th century it for quite vague reasons (probably SemTxvevaSi, koloniuri saxelmwifoebi tovebdnen koloniebs imis gamo, rom maTi Senaxva
ideological) became known as communist, although has nothing to do with this highly fictitious system. Zalze Zviri jdeboda (finansuri, materialuri, organizaciuli, a.S.).
It looks like that such system was the initial one within the framework of which first stable state
systems evolved in the process of disintegration of primitive communal systems. It’s based on the
erT-erTi uZlieresi dartyma koloniur sistemas, da Sesabamisad pirveli globalizaciis
symbiosis of power and property, the state mode of production.11 It invariably evolved everywhere
procesSi Seqmnil urTierTobaTa sistemas, miayena SeerTebulma Statebma. 1941 wlis
agvistoSi, meore msoflio omis yvelaze mZime momentSi, aSS-m gaaforma did britaneTTan
where centralization of resources (human resources first of all) in a course of implementation of large-
cnobili atlantikuri qartia, romelmac gadamwyveti roli Seasrula omis Semdgomi
scale economic or political projects led to huge social gains. This task was supplemented by defense
globaluri urTierTobebis sistemis CamoyalibebaSi, m.S. gaeros SeqmnaSi. imave wlis
function, especially when pastoral civilizations were endangered by nomads. At least at the initial stage
seqtemberSi am qartias SeuerTda rigi sxva qveynebisa, m.S. sabWoTa kavSiric, miuxedavad imisa,
of development the prime function of such state was [physical] survival of society in face natural and
rom stalins am qartiis rva punqtis ZiriTadi debulebebi maincdamainc ar moswonda.
military threats. Unlike the capitalism, such social system was universal and evolved independently
am qartiis mesame punqtis Sesabamisad — “[xelismomweri mxareebi] pativs scemen yvela
across civilizations throughout the world, in regions isolated form each-other (including for instance pre-
xalxebis uflebas airCion mmarTvelobis is forma, romelSic maT unda icxovron; maT
Columbus Central and South America), but where roughly similar conditions led to the same solutions.
The latest additions to the system were Islamic states and much later – Russian [Muscovite] state.12
agreTve surT dainaxon, rom aRdgenil iqneba yvela im xalxebis suverenuli uflebebi da
TviTmmarTveloba, romelTac es uflebebi ZaliT hqondaT warTmeuli.”42 faqtiurad am
The fully developed, mature systems of this kind (China or Russia for instance) share the following
punqtSi laparaki iyo xalxebis TviTgamorkvevis uflebaze.
similar characteristics –
am punqtis Setana qartiaSi ganpirobebuli iyo aSS-Si am droisaTvis gabatonebuli Rrma
• The state based on this system is extremely centralized and strives for total control of material, rwmeniT koloniuri mmarTvelobis miuReblobis Sesaxeb. garda amisa, (Tumca es mosazreba
information and energy flows existing inside it. Its social structures are rigid to the maximum and rasakvirvelia ar iyo gaxmaurebuli) arsebuli koloniuri mmarTvelobis sistema ubralod
are virtually unable to evolve. As a result such society is hardly resilient and has difficulties of xels uSlida aSS-s sakuTari globaluri interesebis realizaciaSi.
adapting to changing environmental conditions. Hard external pressure usually leads to demise of britaneTis premieri, ser uinston CerCili, sakmaod ukmayofilo iyo qartiis am punqtis,
this society, but as soon as this pressure is removed or weakens it rebuilds itself virtually to the romelic faqtiurad moaswavebda britaneTis imperiis aRsasruls. is SemdgomSi
same state, as it was before. reguralurad cdilobda misi mniSvnelobis gabaTilebas da ambobda, rom es punqti mxolod
• State evolving inside such system is based on the static equilibrium, whereas capitalist society germanelebis mier okupirebul teritoriebs exeboda. miuxedavad amisa, SemdgomSi yvela,
maintains a dynamic equilibrium, based on a change, development. Thus pyramidal society shies vinc ki ibrZoda TviTgamorkvevisaTvis koloniuri imperiebidan, am punqts eyrdnoboda,
changes, which are harmful for it. Such changes include not only large scale social or economic rogorc maTi moTxovnebis formalur gamarTlebas.
transformations, but the most commonplace technological innovations too.
• The system is based on the direct, address management meaning that majority of decisions are amave dros, xdeboda transnacionaluri organizaciisa da aqtiurobis iseTi axali
made in the single centre. Thus on the country level the chains of command are usually very long. formebis aRmoceneba, romelic ZiriTadad efuZneboda Camoyalibebis procesSi myofi
In relatively large and complex systems this usually leads to mismanagement and chaos. multinacionaluri korporaciebis interesebs. es ukanasknelebi, koloniuri
• The system eventually starts to experience shortage of goods and services and can not satisfy saxelmwifoebisagan gansxvavebiT, ibrZodnen imisaTvis, rom moepovebinaT kontroli
the most basic needs of population. As a result it has to allow some kind of relatively free bazrebze, da ara im teritoriebze, romelic am bazrebs Seicavda. faqtiurad me-20 saukunis
production and exchange of goods and services (all the way up to development of some kind of a dasawyisSi arsebobda erTaderTi saxelmwifo — aSS, sadac kerZo korporaciebi da mTavroba
proto-market). When sooner or later this process starts to undermine the centralized governance erTad muSaobdnen erToblivi interesebis realizaciis procesSi. es exeboda upirvelesad
yovlisa laTinur amerikas, sadac monros doqtrinaze dayrdnobiT, aSS-s mTavroba da
8
Although this term is more often used in its more restricted meaning of economic system as sub-system of a larger amerikuli korporaciebi, ereodnen formalurad damoukidebeli qveynebis saSinao
social system. saqmeebSi maTze uSualo kontrolis damyarebis gareSe.43
9
There are of course exceptions, but such are few.
10
It looks like that Ukraine, Georgia; Armenia under the proper guidance may be successfully transformed into capitalist monros doqtrina — doqtrina gamocxadebuli 1823 wels, jeims monros prezidentobis dros.
societies. Turkey also largely remains outside the main Asian context. am doqtrinis Sesabamisad evropul saxelmwifoebs erTmeodaT ufleba moexdinaT amerikis
11
It is also sometimes referred to as pyramidal society, after its organizational structure.
12 kolonizacia, anda Careuliyvnen amerikis kontinentebze arsebuli suverenuli saxelmwifoebis
Western Europe being factually the rather isolated peninsula did not possess conditions (both natural and political) that
favoured centralization.

126 27
es sistema sabolood Camoyalibda daaxloebiT im droisaTvis, rodesac ase Tu ise system, which leads to restoration of the total control. As a result, through the history such states
damTavrda britaneTis imperiis formireba — daaxloebiT samxreT afrikaSi, burebis are moving like pendulum – between the less restricted and more rigid systems.
respublikebis winaaRmdeg omis dasrulebisaTvis (1902 w.). Tumca am dros, es procesi • Obviously the state craves for total control of property in general, means of production and
rogorc globalizacia ar aRiqmeboda da laparaki msoflio politikis inter- financial flows. Market, private property, money circulation and exchange of goods are acceptable
nacionalizaciaze iyo. for it only within the strict limits, which it establishes and under its total control. Again, weakening
am sistemam Tavisi dasrulebuli saxiT faqtiurad mxolod aTiode weli gastana: of such control leads to development of dynamic processes that in the end lead to destabilization
pirveli dartyma mas pirvelma msoflio omma da amis Sedegad am procesidan ruseTisa da of such state.
germaniis gamoTiSvam miayena, xolo 1929 wlis msoflio ekonomikurma krizisma msoflios • Such system is notorious for primacy of interest of the state (which is identified with society) over
wamyvani saxelmwifoebi sabolood Caketa Tavis binebSi da erTmaneTisagan gaTiSa. interests of individuals. People in such societies do not enjoy status of person, but are rather
mTavari, rac am globalizacias Semdgomi globalizaciuri procesisagan ganasxvavebda, regarded as easily substitutable, disposable units of a huge state mechanism. Human rights in
mdgomareobda imaSi, rom msoflios udidesi nawili imyofeboda ramdenime [dasavleT] their modern Western meaning have no place in such societies. No constructive relations
evropuli saxelmwifos (britaneTis imperia, safrangeTi, germania, holandia, belgia, between the state and the people can exist here on principle. Nothing even remotely reminding a
italia, portugalia), plus ruseTis uSualo politikuri kontrolis qveS.39 ufro public policy can evolve here. There is just one source of political will – the government, which is
SezRuduli iyo im qveyanaTa jgufi, romelsac xelewifeboda globalur urTierTobaTa regarded as the only initiator of processes in the country. There is very little back feed from
sistemis formireba — britaneTis imperia, safrangeTi, germania, avstria-ungreTi, aSS, population to the state. Thus population per se is left the only option to request or carry out
ruseTi. maTTan axlos idga italia da gansakuTrebiT ruseTTan 1906 wels mogebuli omis changes – through direct pressure on the government institutions (often forcible).
Semdeg — iaponia (ix. danarTi 2.).40 damatebiT, urTierToba wamyvan globalur moTamaSeebs
• Contacts in such society are generally vertical. Rights are usually delegated from top to bottom,
Soris (TanamSromloba Tu konkurencia), mimdinareobda erTi [kapitalisturi] socialur-
while responsibilities are organized in the opposite direction. Law is applied in accordance to
ekonomikuri da politikuri sistemis farglebSi. is faqtic, rom ruseTi am sistemas ar
these principles too. More or less fairly law is applied only within the same social stratum. Legal
ekuTvnoda (ixileT, konkretuli SemTxveva 1), situacias ar cvlida — es qveyana daJinebiT acts are usually applied selectively, based on expediency principle (expediency itself being
atarebda reformebs, romelic am sistemaSi integraciaze iyo mimarTuli.41 e.i. meore determined by the government).
• The state is usually personified in its leader, who often (at least formally) enjoys unlimited powers
msoflio omis Semdgomi globalur sistemuri konkurenciis tipis urTierTobas am dros
adgili ara hqonia.
and can not be held responsible for anything. In such state (which is sometimes dubbed as
am dros arsebobda wamyvani globaluri moTamaSeebis Zalian viwro jgufis mier
paternalistic) relations between the authorities (ruler) and its subjects remind relations between
wamowyebuli globaluri ganviTarebis trendebis translaciis formaluri SesaZlebloba.
the shepherd and his flock. The real problem is that the vast majority of people here reconcile
Sedegad, msoflio politikuri da ekonomikuri integraciis xarisxi aSkarad ufro maRali
themselves to state of affairs, willingly delegate their rights to the state and wait passively how it
iyo, vidre dRes.
will decide their fate. Authorities in general and the ruler in particular are perceived as providers of
agreTve, ufro maRali iyo, globalizaciuri procesebis iniciatorebis (pirvel rigSi
livelihoods for the subjects. Thus even during the large-scale social shocks, when people are on
britaneTis imperiis), uSualo pasuxismgebloba msoflioSi mimdinare procesebze, iseve
principle able to follow the more acceptable course of development, they fight to bring upon
rogorc maTi SesaZleblobebi, gaekontrolebinaT es procesebi. es imasTan iyo
dakavSirebuli, rom am procesebis udidesi umetesoba mimdinareobda sul ramdenime themselves the better ruler.
erTian politikur-ekonomikur sivrceSi. • Such states, often being dependent on personal properties of a single person are extremely
garda globalizaciis ramdenime damoukidebeli subieqtisa (axali tipis erovnuli vulnerable for this same reason. Good ruler is able to lead such state to prosperity, while
saxelmwifosi), dedamiwaze mcxovrebi yvela sxva eTnosis CarTva globalur procesebSi incompetent one may destroy it. There are no actual control mechanisms of such leaders. Still
xdeboda ZaliT, maTi neba-survilis gaTvaliswinebis gareSe. es iwvevda imas, rom more often than not the real power in such states belongs to appointed bureaucrats, who are
globalizaciis procesSi xSirad xvdebodnen iseTi eTnosebi, romelTa iq monawileoba responsible only to such persons who appoint them. Usually government bureaucrats enjoy
araefeqturi, anda aSkarad wamgebiani iyo. almost unlimited powers over population. Their activities can only be limited by their superiors and
minimumze iyo dayvanili uku kavSirebi globalizaciis subieqtebsa da maTi gavlenis unwritten corporative laws. In the end all these leads to abuse of power and omnipresent
qveS myofi globalizaciis obieqtebs Soris, rac agreTve amcirebda procesebis corruption. This also leads to development of rather peculiar social psychology of type – you are
efeqturobas. ufro metic, gverdi-gverd mdebare uzarmazari teritoriebi, xSirad the chief I am the fool; I am the chief you are the fool. Besides government administrators
erTmaneTTan urTierTobdnen mxolod maTgan aTasobiT kilometriT daSorebuli (especially today) often become the largest owners of hybrid private-state property thus getting
metropoliebis meSveobiT. hold of one more powerful lever of control.
mTlianobaSi, maSindeli globaluri urTierTobaTa sistema sakmaod xisti da mouqneli At least half of world’s population lives today within the system described above. Obviously
iyo, ar gaaCnda evoluciuri srulyofis saSualeba. zog evropul koloniur saxelmwifosa countries belonging to it are not homogeneous, although they share the basic systemic characteristics.
(did britaneTSi upirvelesad yovlisa) da aSS-Si mainc, im droisaTvis ZiriTadad Some are follow relatively soft model of the state, others are extremely rigid. Such Asiatic or Pyramidal
CamTavrebuli iyo sabazro ekonomikaze gadasvlis da demokratiuli sazogadoebis system is diametrically opposed to the modern Western society. This does not mean that they should
mSeneblobis procesebi. magram is urTierTobaTa principebi, romelic aucileblad iyo become antagonistic, but still they are poorly compatible and competitive. Opposition between them
aRiarebuli am qveynebis SigniT, da metwilad am qveynebs Soris urTierTobisas, ar starts on conceptual level – both are based on sharply different value systems, evaluation criteria, and
vrceldeboda am “elitaruli klubis” gareT darCenil saxelmwifoebsa da xalxebze. behavioural stereotypes. That does not mean that values and criteria of Asiatic system are inferior to
globaluri procesebis xasiaTi ar emTxveoda sazogadoebrivi urTierTobebis tips, these of the Western society – they are simply different.
romelic ukve miRweuli iyo maT wamomwyeb qveynebSi da is aSkarad “taqtidan iyo Still speed of changes in spheres of economics, finances, technology is so high that it undermines
amovardnili”. faqtiurad evropis wamyvani qveynebi Tavis koloniur imperiebs aziuri the rigid pyramidal society, based on vertical ties. In the modern world the successful society should be
piramiduli sazogadoebebis yaidaze agebdnen (ixileT, konkretuli SemTxveva 1). able to modify itself in search of the optimum decision-making models. But this is that less adaptable
traditional societal systems are hardly able to do. Fast changes, instability (even if created by positive
ori SeniSvna globalizaciis mimarT: development), innovations (especially social or economic) – i.e. everything that is associated with
globalization are hardly acceptable for them. The globalization process proper, led by the Western
• erTxel dawyebuli globalizaciis Sewyveta principulad SesaZlebelia mxolod im
powers undermines and destabilizes them. The state of relations of any such state with the developed
SemTxvevaSi, Tu raime globaluri katastrofis Sedegad, komunikaciebi dedamiwis
world does not matter today – sooner or later it loses the competition (the USSR being the most typical
sxvadasxva nawilebs Soris (pirvel rigSi aRmosavleT da dasavleT naxevarsferoebs
example).
Soris), daubrundeba kolumbis mogzaurobamdel mdgomareobas. nebismier sxva
SemTxvevaSi, xdeba mxolod globaluri procesebis Sesusteba, maTi intensivobis Thus based on the most primitive survival principle such countries are either to adopt themselves to
requests of the modern development or at least turn to the systemic mimicry in order to escape the
26 127
mounting external pressure. This actually means such minimal systemic alterations that may lead to amocanebis gadasaWrelad.37
acquisition of image acceptable to (or tolerable by) the developed world, engagement of such country es ar niSnavs rasakvirvelia, rom kavSiri zemoT moyvanil amocanebsa da nebismier
into globalization processes and doing it without destabilization of the traditional societal system.13 mocemul politikas Soris, uSualo da aSkara unda iyos. politika emsaxureba am amocanebis
It is important to mention that there is no example of successful transformation of such society into gadaWras saboloo jamSi, xolo maTi SemaerTebeli Wiplari SesaZlebelia grZeli iyos
fully developed modern capitalist one. Japan is the bad example since like Western European countries (rTul Tanamedrove sazogadoebebSi Zalian grZeli). amis sxva winapirobac rom ar
it has never evolved into pyramidal society. South Korea is more appropriate one, but this is the country arsebobdes, nebismieri sazogadoebis funqcionirebaSi SesaZlebelia gaCndes Seferxebebi,
where all societal sub-systems were devastated as a result first of the Japanese occupation, followed Tu es Wiplari zedmetad daixlarTeba, anda saerTod gawydeba. amis yvelaze gavrcelebuli
by one of the bloodiest wars of the last century. The US factually dealt with its post-war reconstruction magaliTebi dakavSirebulia iseT SemTxvevebTan, rodesac sazogadoebis ganviTareba
as with the nation-building project and it still took almost exactly 40 years to transform it. Although so far zedmetad damokidebuli xdeba romelime ideologiur doqtrinaze, romelic
this transformation is not formally acknowledged as complete and this country is not usually included ugulvebelyofs yoveldRiuri cxovrebis obieqtur moTxovnilebebs.
into formal classifications of the developed states.14 es xdeboda vTqvaT sabWoTa kavSirSi, sadac damokidebuleba komunistur ideologiaze,
Given such circumstances virtually any country can be in the end transformed into something close gansakuTrebiT misi arsebobis gviandel etapze, mTlianad winaaRmdegobaSi movida
to the idea of the modern capitalist society. Problem is that such experience was truly unique and can sazogadoebrivi ganviTarebis zemoT ganxilul amocanebTan, rac misi dacemis erT-erTi
hardly be duplicated. In all other cases genuine attempts to modernize such societies in the long run gadamwyveti mizezi gaxda. magaliTad, 1961 wels sabWoTa kavSiris komunisturi partiis
lead to their destabilization and sometimes even disintegration, with subsequent re-establishment of maSindelma pirvelma mdivanma, nikita xruSCovma, gamoacxada kursi qveyanaSi komunisturi
very rigid societal systems. The most typical examples of such failed modernizations are Russia at the sazogadoebis mSeneblobaze 1980 wlisaTvis. TavisTavad es amocana sruliad ararealuri
beginning of 20-th century and the modern Iran.15 Today world factually witnesses the second failure of da Seusrulebeli iyo (rac “warmatebiT damtkicda” qveynis Semdgomi ganviTarebis
systemic transformation in Russia after disintegration of the Soviet empire in 1991. procesSi). magram im dros, mis gadasaWrelad, sruliad realurad xdeboda didZali
The real problem is that the same Russia sets the example of how China will inevitably end its finansuri da sxva resursebis dabandeba, romelic daaklda ekonomikisa da socialuri
ongoing progressive development. Still so far it is turning into the real rival of the modern Western sferos im nawilebs, sadac maTze obieqturi moTxovnileba arsebobda.
society, this inevitable antagonism determined by the systemic factors described above. Thus the
modern world after ending of one phase of the global systemic opposition between the USA and the nebismier mocemul istoriul konteqstSi sazogadoeba SeiZleba CaiTvalos
USSR is at the verge of entering into the new one – where Asian social system will be backed by its ganviTarebulad, Tu mis gankargulebaSi arsebobs efeqturi, muSa instrumentebi, romelic
most typical representative.16 aZlevs mas saSualebas warmatebiT gadaWras ganviTarebis ori ZiriTadi amocana, SedarebiT
grZeli periodis ganmavlobaSi (etyoba minimum saukune da meti), ZiriTadi sazogadoebrivi
Chapter 1.The Globalization of Politics struqturebis iseTi SedarebiT umniSvnelo cvlilebebis xarjze, romelic maT arss ar
Irrespective of its structural organization, type and level of development any given human society cvlis. SedarebiT naklebad ganviTarebulia is sazogadoeba, romelsac aseTi meqanizmebi an
implements the following main tasks (if not formally acknowledged): a/ to set up stable balance between saerTod ara aqvs, anda arsebuli gaumarTavia.38 Sedegad imisaTvis, rom mdgradad
needs of members of this society secured by means of production at its disposal and ability of natural ganviTardes, SeinarCunos Tavi rogorc erTobam, aseT sazogadoebas struqturuli
environment to satisfy these needs;17 b/ to distribute obtained wealth among members of society in a gardaqmna esaWiroeba.
way that keeps society stable. Factually these tasks set up the minimum necessary conditions for
functioning of a human society. rogorc ukve iTqva, gamoiyofa globalizaciis ori stadia, anu ori globalizacia. swored
Although generally politics is described as the process and method of decision-making for groups of pirveli globalizaciis dros, me-19 saukunis meore naxevridan moyolebuli, kavSiri
human beings, within the given societal context it may be considered as the set of measures that create sazogadoebis ganviTarebis ZiriTad amocanebsa da maSindeli wamyvani globaluri
a framework for implementation of the above tasks. moTamaSeebis politikas Soris, uSualo da aSkara iyo. mzardi ekonomikisa da mosaxleobis
That does not mean that ties between the above mentioned tasks and any given set of politics is gadaudebelma moTxovnilebebma ubiZga rig evropul saxelmwifoebs eqspansiisaken, im mizniT,
direct and obvious. Politics serves these tasks in the end, while umbilical cord connecting them may be rom xelSi CaegdoT bunebrivi resursebi, bazrebi da teritoriebi mosaxleobis im nawilis
long (obviously very long in the complex modern societies). Disregarding any other reasons any society dasasaxleblad, romelsac sakadrisi adgili ar moeZebneboda metropoliis farglebSi.
may malfunction if this umbilical cord becomes entangled or is severed. Most typically this takes place evropuli saxelmwifoebis koloniuri eqspansia saukuneebs moiTvlida iqamde, sanam
when societal development becomes too dependent on some ideological doctrine, which disregards globalizaciuri procesis xasiaTs SeiZenda. me-19 saukunis meore naxevramde koloniebSi
objective needs of everyday life. Take for instance the USSR, where dependence on Communism Seqmnil krizisebze metropoliis reagireba, obieqturi mizezebiT, ZiriTadad imdenad
ideology, especially in the later period of its existence, came totally at odds with the above tasks of dagvianebuli iyo, rom es krizisebi ase Tu ise ganimuxteboda umaRlesi xelisuflebis
societal development, creating one of the main reasons of its downfall. uSualo Carevis gareSe. metic, am xelisuflebis dagvianebuli reaqcia ukve ararsebul
situaciaze, zogjer axal krizisebs iwvevda. koloniebis marTva xSirad imdenad
Within any given historical context society may be considered as developed if it has at its disposal araefeqturi iyo, rom rig SemTxvevebSi metropoliebi nebayoflobiT ambobdnen maTze
the efficient, working tools, which enable it to implement successfully the above tasks for a relatively uars. magaliTad, mravalwliani uSedego cdebis Semdeg aeTvisebina alaska, ruseTi
long period of time with relatively minor adjustments, which do not alter the basic societal structures. iZulebuli iyo 1867 wels mieyida is aSS-Tvis, miuxedavad imisa, rom oqros umdidresi
The less developed society is the one that either does not possess such mechanisms, or the existing sabadoebi im droisaTvis iq ukve aRmoCenili iyo. sainteresoa, rom gayidvis iniciatorad
ones are malfunctioning. Thus in order to function in a sustainable mode, to preserve itself as an entity, TviT ruseTi gamodioda, da imisaTvis, rom daeTanxmebinaT amerikelebi am garigebaze,
it needs to undergo structural transformations. rusebs aSS-s kongresis lobirebac ki mouwiaT.
eqspansia gaxda globalizaciuri, upirvelesad yovlisa, transportisa da
komunikaciebis saSualebebis ganviTarebis Sedegad, ramac misca centralur xelisuflebas
13
saSualeba moexdina efeqturi reagireba koloniebSi momxdar movlenebze yoveldRiuri
The relatively successful examples of such adaptation are for instance Jordan, Malaysia or Thailand. politikuri saqmianobis CarCoebSi.
14
Taiwan, one more country which looks like example of successful systemic transformation, is not such in reality, since
it was created from the group of displaced persons who had lost all contacts with traditional society from which they
es iyo pirveli SemTxveva kacobriobis istoriaSi, rodesac msoflios wamyvanma qveynebma
were forcibly removed. SesZles SeeqmnaT da SeenarCunebinaT urTierTobaTa iseTi sistema, romlis farglebSi maT
15
Frankly systemic transformation represented long and pretty hard process even for absolutist European states SeeZloT gavlenis moxdena sazogadoebrivi ganviTarebis procesebze mTels msoflioSi.
(France, Spain), which nevertheless had never stood close to the traditional pyramidal systems. Sesabamisad am qveynebis politikamac globaluri xasiaTi SeiZina — e.i. erTi an ramdenime
16
And this happens alongside the ongoing antagonism with the Moslem world which is on principle caused by the same wamyvani moTamaSis politikuri gadawyvetilebebi da aqtiuroba, swrafad iwvevda
systemic differences. globalur gamoZaxils.
17
Obviously “natural environment” in this case includes mineral resources too.

128 25
73 wlis manZilze), romelic gaaZliera dasavleTis dawolam da adgilobrivi mmarTveli On the other hand, in the late 19th century, during the first globalization, this connection between
elitebis cvlis procesma. rogorc ki ase Tu ise Camoyalibda axali mmarTveli elita, main tasks and politics of then leading global players was all too obvious. Urgent needs of growing
moxda SedarebiTi ekonomikuri stabilizacia msoflio bazarze navTobis fasebis zrdis economy and population pressed some Western European countries to expand in order to get hold of
Sedegad, ruseTi isev miubrunda im ganviTarebis models, romelic mas xelewifeba — new natural resource bases, markets as well as territories to settling of population, which could not find
damyarebuls Zalauflebisa da sakuTrebis simbiozze, saxelmwifo warmoebis wesze.33 appropriate place in home countries. This was the first time in the world history, when the leading global
rasakvirvelia, ruseTs am gziT Sors wasvlis naklebi Sansi gaaCnia — amisaTvis mas arc players were able to establish and sustain set of relations, which enabled them to influence
organizaciuli resursi aqvs, arc mimzidveli ideologia. etyoba sakmaod male aq axali development processes throughout the planet.
wonasworoba Seiqmneba, rodesac qveyana imedia moaxerxebs tradiciul sistemasa da As such this system was fully developed approximately by the end of Boer war in South Africa,
kapitalizms Soris simbioturi sistemis Seqmnas, rogorc es moaxerxes igive malaiziam an which marked the final formation of the British Empire. In a fully developed form it existed for a very
tailandma. short period of time –WW I marked the beginning of the end of this system, while the world economic
ruseTis socialuri sistemis evoluciis magaliTi imiTia mniSvnelovani, rom adre Tu crisis of 1929 delivered it a final blow.
gvian mis mdgomareobaSi CineTi aRmoCndeba. im sistemis istoriuli ganviTarebis logika, The main feature that differentiated that period from the ongoing globalization stage manifested
romlis farglebSic es qveyana arsebobs, amaze araorazrovnad miuTiTebs. itself in a fact that the major part of the world was directly, often formally controlled by a few European
CineTi dReisaTvis bevrad ufro globalizebulia, vidre odesme ruseTi iyo. mas powers, plus Russia and the USA. As a result level of global political and economic integration was
ekonomikis yvelaze grZelvadiani, uwyveti, maRali zrdis tempi aqvs msoflioSi, is obviously much higher, than it is today. Direct responsibility of leading global players (the British Empire
ganviTarebuli qveynebis gareT ucxouri investiciebis yvelaze didi mimRebia, in the first place) for processes going worldwide as well as their ability to influence them was much
praqtikulad nebismieri wiaRiseuli nedleulis yvelaze didi momxmarebelia msoflioSi, higher too. This was caused by situation when vast majority of processes on the planet took place
bolos yoveli mexuTe adamiani dedamiwaze — Cinelia. within limited number of integral political and economic spaces (mostly territorial empires). Apart from
rasakvirvelia misi mmarTvelobis sistema bevrad ukeTaa organizebuli, vidre ruseTis, few independent globalization subjects (mainly the modern nation-states) all other ethnos on the planet
mosaxleoba ufro disciplinirebuli da darazmuli qveynis xelmZRvanelobis garSemo, were drawn into globalization processes by force, without taking into consideration their needs and
reformebi ukeT dagegmili da organizebuli, magram is Tavis safuZvelSi isev preferences.
zecentralizebuli, arademokratiuli (zogierTis azriT — avtoritaruli), komunistur As a whole the system of relations established that time was rather rigid and clumsy, it lacked
ideologiaze damyarebuli saxelmwifoa.34 abilities to evolve. For instance feedback from objects of globalization to its subjects was reduced to
dResdReobiT CineTi sakmaod mokrZalebul rols TamaSobs globalur politikaSi, misi minimum, often huge territories bordering each other were able to set up relations only through centres
xelmZRvaneloba ZiriTadad imiTia dakavebuli, rom ar dauSvas qveynis sistemuri of respective colonial powers situated at distances of thousands kilometres from them. Besides at least
safuZvlebis moSla swrafi ekonomikuri zrdis pirobebSi (dasavleTis azriT, romelic within the leading European colonial powers (the British Empire in the first place) and the US transition
mravali welia mouwodebs CineTs Seanelos is — “aramdgradad” swrafis). to a market economy and democratic governance system was in its final stages. Still such system of
amave dros gasagebia, rom adre Tu gvian, aseTi modernizaciis Sedegebi winaaRmdegobaSi relations, which was generally acknowledged within leading global players, as well as system of
mova sazogadoebis organizaciis sistemasTan - dRevandeli CineTis mmarTveli elitisa da relations among these players, was not applied to countries and ethnos left outside this “elite club”.
axali, mis mierve Seqmnili saSualo klasis interesebi erTmaneTs Seejaxeba.35. This colonial stage of globalization also quite paradoxically manifested the relative weakness of
Tu es SedarebiT adre moxdeba, maSin moxdeba minimum masStaburi ekonomikuri krizisi leading global players. Vast territories were grabbed and put under direct control simply because
(etyoba globaluri) da regionuri politikuri destabilizacia. Tu es saSualovadian colonial powers did not possess reliable information about them to select whatever they really needed
perspeqtivaSi ar moxda, maSin CineTi garantirebulad daiwyebs sul ufro aqtiuri rolis and besides they did not possess any other control mechanisms, besides regimes of personal order
TamaSs jer regionalur, Semdgom globalur politikaSi. da es politika garantirebulad and direct control, despite their haphazardness and uncertainties. Such new forms of transnational
iqneba ara prodasavluri an demokratiuli, aramed nacionalisturi da antiamerikuli organization and activity, as based mainly on the interests of evolving multinational corporations looking
(dResdReobiT CineTis samxedro doqtrina strategiul mowinaaRmdeged swored aSS-s for markets, rather than for territories that contained such markets, were just evolving. Factually at the
xedavs). faqtiurad CineTis gaZliereba ama Tu im saxiT kvlad daiwyebs im globalur turn of 20th century the US was the only country where monopolies and the state worked hand in hand
sistemur winaaRmdegobas, romelic meore msoflio omis Semdeg arsebobda msoflioSi. to promote their mutual interests in Latin America in the first place, without establishment of direct
aseTma politikam yvelaze naklebad sasiamovno Sedegi iqneba is, rom bevri control over territories and states, which came within its sphere of interests.
ganviTarebadi qveyana (gansakuTrebiT, afrikaSi da laTinur amerikaSi), romelic dRes Inefficiency of direct control over colonies had finally led to dismantling of colonial system after WW
formalurad “xels awers” kapitalizmsa da demokratias, pirs ibrunebs ganviTarebis am II. By this time cost of responsibilities by colonial powers over territories they controlled by far exceeded
modelisagan. zemoT Tqmulidan gasagebia, rom sistemuri winaaRmdegoba dRevandel benefits they were able to receive from those very territories. Only the least developed colonial powers
msoflioSi mainc arsebobs, Tumca SedarebiTD Serbilebuli formiT. (Portugal for instance) gave up their colonies due to a local armed resistance. Almost in all other cases
the ruling states abandoned their colonies because their maintenance became too expensive.
To the contrary of the most popular notions of global politics, which assume that politics acquired
global features only rather recently, it was global already during the first globalization, since served
Tavi 2. msoflio politikis globalizacia interests and relations that had influenced development trends worldwide. Today global politics simply
manifests itself in more diverse and intensive forms. At the same time need to regulate and order
2.1. pirveli globalizacia. diverse domains of activities of the leading global powers led to establishment and development of
nebismieri sazogadoeba, misi struqturuli organizaciis, ganviTarebis donisa da tipis appropriate regulatory regimes, based on a plethora of Western commerce, finance and
ganurCevlad, cdilobs gadaWras Semdegi ori ZiriTadi (Tumca gamoucxadebeli) amocana: intergovernmental political organizations. Already by the WW I significant sectors of global affairs were
a/daamyaros stabiluri balansi, erTi mxriv, sazogadoebis wevrebis moTxovnilebebs Soris subject to regulation by world organizations, thus creating a new infrastructure for the transnational
(romelic uzrunvelyofilia mis gankargulebaSi arsebuli warmoebis saSualebebiT), da management and control of economic, social and cultural processes. Still all these regulations and
meore mxriv, bunebrivi garemos SesaZleblobebs Soris daakmayofilos es organizations were incepted within [Western] Europe and served interests of leading global players, all
moTxovnilebebi;36 b/gaanawilos mopovebuli simdidre sazogadoebis wevrebs Soris ise, rom others being brought within their confines by hook or by crook, without any regard to their actual
SeinarCunos sazogadoebis stabiluroba. faqtiurad, mocemuli amocanebis warmatebiT interests.
gadaWra warmoadgens sazogadoebis funqcionirebis minimalur aucilebel winapirobas. Another important feature, which was inherited by the world as a result of the first globalization, was
Tumca politika sazogadod ganisazRvreba, rogorc gadawyvetilebis miRebis procesi adoption of European nation-state as the principal type of political rule across the globe. There is
da meTodi adamianTa jgufebisaTvis, mocemul sazogadoebriv konteqstSi is SesaZlebelia number of features, which distinguish this type of state from others, namely territoriality, monopolistic
ganvixiloT rogorc RonisZiebebis nakrebi, romelic qmnis winapirobas zemoT mocemuli control of the means of violence, an impersonal structure of power and a distinctive claim to legitimacy.

24 129
The main variant of its particular political form evolved as liberal or representative democracy. Today idga zemoT daxasiaTebul “piramidul” sazogadoebebidan. safrangeTs dasWirda
the vast majority of states of the world are organized in accordance with principles of democracy, ganuwyveteli sisxliani revoluciebis, omebisa da sazogadoebrivi areulobis TiTqmis
although more often than not these are adopted rather formally and hold of liberal democracy on erTi saukune (moyolebuli 1789 wlis revoluciidan, vidre 1871 wlis parizis komunamde),
political communities are tentative and capable of reversal. In quite many places (in the post-Soviet sanam moxerxda misi saboloo transformacia Tanamedrove kapitalistur, demokratiul
space for instance) this model of state-building is being adopted mainly because it makes easier access sazogadoebad. da mainc miuxedavad amisa, 2006 wlis martSi “niu-iork Taimsi” werda: “is
to resources and privileges offered to such countries by the leading global players. [safrangeTi] imarTeba rogorc didi korporacia, romelsac saTaveSi Zlieri prezidenti
Second globalization is mainly different from the first one by two distinctive, albeit contradictory udgas. nebismieri cvlileba ZalTa ganawilebaSi iwvevs kriziss. parlamenti, rogorc Cans
features. At one hand there are much more formally independent political actors, which share global Zalian sustia imisaTvis, rom SezRudos es xelisufleba. protestebi faqtiurad
arena with whole array of intergovernmental organizations as well as non-state actors such as mTavrobis yuradRebis miqcevis erTaderT saSualebad gvevlineba.”32
multinational corporations, transnational pressure groups, social movements and so on. On the other igive absolutisturi espaneTis agonia mimdinareobda meTvramete saukunidan moyolebuli,
hand, in the end, set of relations shaping global development is determined by a very small group of vidre 1930-iani wlebis samoqalaqo omamde da general frankos TiTqmis ormocwlian
leading global states. Of course, they are under the ever-growing pressure by all other actors diqtaturamde. misi sabolood gaformeba rogorc Tanamedrove, ganviTarebuli qveynisa,
mentioned above, but still the final decision remains with them. Even the leading multinational moxda 1986 gaerTianebul evropasTan SeerTebis Semdeg, Tumca amaSi briuselSi mjdomi
corporations, despite all their visible global reach and influence, can succeed if their activities do not biurokratebis damsaxureba etyoba aranaklebia, vidre TviT espanelebis.
contradict general political preferences of governments of countries where they are based. Of course,
they are free and able to influence formation of these political preferences, but otherwise activities that SedarebiT warmatebulia transformaciis Sedegebi or iseT aziur saxelmwifoSi,
contradict their states or collective governmental bodies (the EU for instance) may be fatal for them.18 rogoricaa taivani da samxreTi korea. magram isini am regionis Zalian aratipuri
Starting from the famous 1946 Fulton speech by Winston Churchill till the fall of Berlin wall in 1989, warmomadgenlebi arian. miT umetes, taivani, sadac aSS-m, faqtiurad moaxdina
global politics was shaped within the confines of the cold war system. It was marked by the global rift kontinenturi CineTidan devnilebis Tanamedrove sazogadoebad gadaqcevis specialuri
between groups of powers led by the US and the USSR, systemic competition of two antagonistic proeqtis realizacia. samxreTi koreis socialuri Tu ekonomikuri struqtura mTlianad
societal systems. Political decisions and actions that in the end affected the whole spectrum of global moSlili iyo jer xangrZlivi iaponuri okupaciisa da 1950-1953 wlebis omis Semdeg. aqac
development took place almost exclusively within the framework of this competition and were faqtiurad moxda axali sazogadoebis Camoyalibeba aSS-s uSualo xelmZRvanelobiTa da
determined by it. Moreover, without such confrontation, activities of both the US and the USSR could monawileobiT. magram am process TiTqmis ormoci weli dasWirda, xolo analogiur
have remained within the confines of the respective geographical areas. The US especially could quite situaciaSi myofi Crdilo korea msoflioSi erT-erT yvelaze araadamianur sazogadoebad
easily restrict its activities along the traditional north-south axis embracing Americas, if not the Soviet Camoyalibda.
threat. The same consideration might be applied to the global activities of the USSR too. The actual or
imaginative threats made these countries to chase each other around the globe, involving into their
friad TvalsaCinoa am TvalsazrisiT ruseTis magaliTi. moyolebuli mecxramete
confrontation virtually any independent political entity on the planet.
saukunis 60-iani wlebidan da vidre 1914 wlamde ruseTma Caatara etyoba dReisaTvis
Of these two systemic leaders the US was proactive, representing the young, active ethnos,
yvelaze Sors wasuli modernizacia, namdvil, xist aziur sistemaSi arsebul saxelmwifoebs
generating new values, ideas, relations et cetera. On the other side, the USSR – the Bolshevik
Soris. es transformacia iyo sakmaod araTanabari, magram namdvilad warmatebuli
reincarnation of the Russian empire, was not able to present something viable, competitive with
ekonomikur sferoSi (ruseTis ekonomikuri warmatebebi im dros cotaTi Tu
American interests in the long run. From the very beginning this country was relegated the role of the
Camouvardeboda dRevandeli CineTis miRwevebs) da 1905 wlis revoluciis Semdeg —
sparring-partner (albeit rather dangerous), fighting which the US developed and perfected whole array
socialurSic.
of political, military and other instruments. Besides the cold war competition provided both countries
am faqtorebis kombinaciam gamoiwvia tradiciuli sazogadoebis sistemuri safuZvlebis
different opportunities, depending on their systemic features.
moSla. moxda sistemuri krizisi, romelic pirvel msoflio omSi qveynis warumatebel
Cold war was used by the sides as pretext to meddle almost indiscriminately into internal affairs of
monawileobaSi gamovlinda. Sedegi — 1917 wlis oqtombris gadatrialeba, romelmac
majority of formally independent countries of the world. Still such opportunity was pretty profitable for
saboloo jamSi am qveyanaSi bevrad ufro xisti centralizebuli sistema Seqmna, vidre is
the US since it used it for developing new markets for it ever-growing economy, to open-up the existing absoluturi monarqiis dros iyo. ruseTma (sabWoTa kavSiris saxeliT) gaiara kidev erTi
markets previously inaccessible for them. Even the rush of armaments was pretty profitable for huge modernizacia — uaRresad warmatebuli centralizebuli saxelmwifos mSeneblobis; magram
sectors of American economy. On the other hand the USSR was typical representative of pyramidal absoluturad miuRebeli Tanamedrove, ganviTarebul msoflioSi aRiarebuli moraluri
society, its interest on the global arena was purely ideological and political. Its economy was almost faseulobebis TvalsazrisiT.
totally self-sufficient. It did not understand market logic, did not need new markets outside its borders. aseTma ruseTma gaimarjva meore msoflio omSi da Caeba civ omSi ganviTarebul
Instead of making profits it was loosing huge sums by investing them into political regimes of satellite msofliosTan, romelSic damarcxda, im mizeziT, rom sazogadoebriv urTierTobaTa
states, possessing no working mechanisms of retrieving this money. Besides militarization of economy sistema, romelzec is iyo dafuZnebuli, absoluturad arakonkurentunariani gamodga
was negative sum game for this country, which in the end contributed significantly to its downfall. Tanamedrove globaluri urTierTobebis sistemaSi. praqtikulad ssrk-s damarcxebam
Still the system of relations, which continues to determine development trends on the planet, was dasavleTTan SejibrebaSi marTla gvauwya istoriis dasasruli im gagebiT, rom damTavrda
mainly created as a result of compromise of conflicting interests of leaders of these two opposing epoqa, romelSic tradiciul urTierTobaTa sistemaze awyobil saxelmwifoebs SeeZloT
blocks. Huge amount of international regimes operating worldwide were developed (during the cold war warmatebiT ganecxadebinaT pretenzia globalur liderobaze da eCvenebinaT ganviTarebis
period) precisely as result of such compromises.19 They may be divided into three main parts – a/ sxvisTvis misabaZi magaliTi.
regimes dealing predominantly with control and management of various elements of global transport,
communication and other infrastructures - for instance the global regime for international air transport sainteresoa, rom zustad aseTive Sedegi gamoiRo iranSi prodasavlurma sakmaod rbilma
etc. They should be and are defined in precise terms, are indispensable parts of day-by-day activities of modernizaciam Sah mohamad reza fexlevis dros. qveyanaSi 1979 wels moxda revolucia,
mainly non-political actors and are easily controlled and verified. Although political element is easily romelmac is mkveTrad Seabruna sakmaod xisti tradiciuli ganviTarebis modelisaken,
romelic amasTanave islamur ideologias efuZneba.
sayuradReboa, rom 1991 wels sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg ruseTis realuri
18 modernizaciis (e.i. demokratiuli, sabazro ekonomikaze dafuZnebuli sazogadoebis
The same consideration may be applied to NGOs too. Their major part (if not the majority) simply acts as agents of
various governments and not necessarily the governments of countries where they are formally based. mSeneblobis) cda praqtikulad ar momxdara. is, rasac 1992-2004 wlebSi am qveyanaSi
19
International regime may be defined as “implicit and explicit principles, norms, rules, and decision-making procedures demokratiuli reformebis saxeliT aris cnobili, iyo ara imdenad Segnebuli qmedeba,
around which actor expectations converge in a given issue area of international relations” Krasner, S. (1983) ramdenadac sazogadoebis Sokuri reaqcia imperiis daSlaze (sxvaTa Soris meore daSlaze
International Regimes, Ithaca, Cornell University Press, p.2.

130 23
ase rom, elementaruli TviTgadarCenis moTxovnilebebidan gamomdinare, aseT qveynebs traceable here, technological components prevail20; b/ predominantly economic (commercial, financial,
an adaptacia sWirdebaT ganviTarebis Tanamedrove moTxovnilebebisadmi, an sistemuri etc) regimes, which were developed almost exclusively in the interests of the US and its allies, since the
mimikria mainc, romelic nawilobriv moxsnis maTze gare zewolas. laparakia swored Soviet Union had little interests in this area, or was not economically powerful enough to pursue them
adaptaciaze e.i. iseT minimalur cvlilebebze, romelTa Sedegad aseTi qveyana SeiZens successfully. They are predominantly construed around such institutions as the WB, IMF and lately
dasavleTisaTvis misaReb (an mosaTmen) imijs, Caebmeva (ase Tu ise) globalizaciis WTO. Despite active position of the developing world as regards structure and configuration of these
procesebSi da gaakeTebs amas tradiciuli sistemis destabilizaciis gareSe. SedarebiT regimes, the leading global powers are slow to give up such advantages and preferences, as they
warmatebiT akeTeben amas, magaliTad, tailandi da malaizia samxreT-aRmosavleT aziaSi, acquired earlier. The WTO Hong Kong meeting of 2005 can serve as a good illustration of this case,
SesaZloa iordania. with plenty of rather vague promises by the developed West versus growing dissatisfaction of the
developing world; c/ regimes dealing predominantly with global security and related spheres of
“niu-iork Taimsi” werda 2002 wels — rom arsebobdes iseTi saxelmwifo, romelic qmnis
terorizmis mfarvel avtokratebs, iparavs milionobiT dolars maSin, rodesac Ratakebad activities, including for instance the human rights regime. It is mainly associated with the United
aqcevs sakuTar moqalaqeebs, Zirs uTxris sazogadoebriv ganaTlebasa da jandacvas, uSvebs Nations, although not restricted to it. Here is the case when almost all existing treaties and
bavSvebis monobas, awamebs disidentebs da iTmens eTnikuri umciresobebis darbevas, maSin organizations, influencing global political affairs one or another way, emerged as a result or because of
Cven yvela davgmobT mas. erTi gamonaklisiT — samxreT aziaSi aseT sistemas demokratia direct confrontation between the opposing societal systems. As a result there is the huge array of
formal and informal standards and rules agreed or adhered to, which through and inside
ewodeba.29 laparaki pakistanzea, romelmac yvela zemoT CamoTvlil sikeTesTan erTad
intergovernmental and transnational activities creates intricate framework of regulatory mechanisms.
daarRvia birTvuli iaraRis gavrcelebis SezRudvis yoveli dawerili Tu dauwereli
Many of these are hardly efficient since reflect situations when conflicting sides had to reach some kind
principi, plus Talibebis mTavari sponsori iyo. miuxedavad amisa, 2001 wlis 11 seqtembris
of compromise and in the process obviously tried both to have a cake and to eat it.
Semdeg aSS-ma gamoacxada is Tavis umTavres strategiul mokavSired natos farglebs
gareT. Among these rules one may find such arbitrary ones as “will of international community”, which can
assume the “status of law” or become basis for legal international activities under certain conditions. On
pakistani warmoadgens politikuri mimikriis klasikur magaliTs gviCvenebs, Tu rogor practice this “will” is mainly manifested by political preferences and needs of the same leading global
SeiZleba dRevandel msoflioSi warmatebiT iarsebos tradiciulma “aziurma” saxelmwifom players and more often than not is used as pretext to intervene into domestic affairs of formally
demokratiul demagogiaze dayrdnobiT. sovereign states in cases when such intervention is not supported by the majority of countries
represented in the same UN (see for instance bombing of Serbia in 1999).
yuradsaRebia is garemoeba, rom romelime aseTi tipis qveynis Tanamedrove As a result these regimes are also applied arbitrarily, depending again on the actual preferences
sazogadoebad warmatebuli transformaciis magaliTi namdvilad ar arsebobs. aseTad and needs of the leading global players. Some countries may be severely punished for activities, which
sazogadod asaxeleben iaponias, rac etyoba principulad arasworia. iaponia, uiSviaTesi go against the will of international community, while others may get away with the same ”will” turning it
gamonaklisis saxiT, tipuri zecentralizebuli “aziuri” sazogadoeba namdvilad ar blind eye on them. Countries, which play some necessary role in activities of these leading players, or
yofila. misi izolirebuli, kunZulovani mdgomareoba xsnida ucxouri intervenciis are simply situated in regions which do not interest these players are often able to violate a plenty of
saSiSroebas, xolo arsebuli mwiri bunebrivi resursebis centralizebuli marTva ar formal or informal rules and regulations and get away with it. Many important regimes do not work on
iZleoda SesamCnev upiratesobas decentralizirebul meurneobis sistemasTan practice simply because they do not possess the coercive power. The most telling example of such is
SedarebiT.30 Tumca mravalricxovani, calkeuli feodaluri klanebi namdvilad Treaty of the Non-Proliferation of Nuclear Weapons. It was devised by the both conflicting sides of the
“piramidis” principiT iyo agebuli. cold war, when they started to understand that farther spread of nuclear arms might endanger their own
qveyana Zlier centralizebuli gaxda mxolod mecxramete saukunis meore naxevarSi, security. Still their rivalry did not allow for efficient mechanisms that might lead to forceful restraining of
meiZis revoluciis farglebSi mimdinare modernizaciis dros. meore msoflio omSi countries which violated its provisions. As a result Israel was the first who dare acquire its own nuclear
damarcxebam zecentralizaciis aucileblobac moxsna da qveyanam kidev erTi warmatebuli arsenal (allegedly the third largest in the world) without any consequences. It was later on followed by
modernizacia gaiara. Tumca, ramdenad SeZlo man misTvis principSi ucxo, evropidan India and Pakistan – the traditional bitter rivals, who maximum suffered few years of moderate
mosuli sistemisadmi adaptacia, Zneli saTqmelia. 2006 wlis dasawyisisaTvis iaponiis sanctions and formal displeasure by the US. Both are too important regional players to suffer more
msoflioSi sididiT meore ekonomikam ganicada zedized oTxi recesia ukanaskneli aTi drastic consequences. North Korea is blackmailing East Asia with its alleged nuclear weapons for many
wlis manZilze. am dros, mis ekonomikas principSi araferi ar sWirs, is saaTiviTaa years, but by the end of 2005 it was still getting away with it, since it is well outside the direct interests
momarTuli da dResac dedamiwaze erT-erTi yvelaze efeqturia, rac TavisTavad friad of the US, while other neighbouring countries for various reasons are either not interested to act
aZnelebs misi “mkurnalobis” efeqturi receptebis SemuSavebas. decisively (South Korea, China) or can not (Japan). On the other hand the nuclear reactor constructed
by Iraq was erased from the earth by the Israeli air strike, since it might potentially endanger both Israeli
rogorc Cans, am SemTxvevaSi saqme ufro gvaqvs sazogadoebrivi fsiqologiis and American interests in the region and besides Israel was capable to violate international law and
problemebTan, romelic swored adaptaciasTan aris dakavSirebuli. sanam iaponelebi suffer no consequences.
warmatebiT iTvisebdnen garedan Semosul inovaciebs, maT Soris socialurs, maT mkafio The UN is another most telling example of the cold war rudiment. Although its founding fathers
mizani gaaCndaT, romlis miRwevac iyo saWiro. rogorc ki maT am mizans warmatebiT obviously never intended it as such, with the beginning of the cold war it turned into the organization,
miaRwies, aRmoCnda, rom Semdgomi winsvlis stimuli ubralod daikarga — is konkretuli which both the US and the USSR used to vent out their anger caused by the “unlawful activities” of the
qcevis modeli, stereotipebi, stimulebi, romlebic TavisaTvis gamoimuSaves igive other side. As a result during that time it was mainly immobilized as an autonomous actor on majority of
amerikelebma, iaponelebisaTvis mainc ucxoa, sxva civilizaciis farglebSi aris pressing issues (especially political). It had (and still has) a leeway as regards humanitarian,
aRmocenebuli. Sedegad krizisi. mis warmatebiT gadasalaxavad iaponelebs etyoba educational, health-care or (to lesser extent) environmental activities, but is very restricted when its
sWirdebaT an sakuTari civilizaciuri memkvidreobis did nawilze xelis aReba da activities may contradict political interests of the leading global players.
evropuli civilizaciisadmi adaptacia, an mZlavri gareSe krizisis warmoqmna, romelic There are only two known cases when the UN acted decisively and efficiently being involved in
isev darazmavda maT misi daZlevis procesSi. sayuradReboa, rom 2006 wlis TebervalSi forcing problems of regional security. First was when North Korea invaded the South in 1949 and the
“niusviqSi” gamoqveynda statia, romlis avtori amtkicebs, rom iaponelebma ukve second when Iraq invaded Kuwait in 1990. Still in the first case the Soviet Union boycotted the Security
praqtikulad gaiares civilizaciuri adaptaciis periodi da faqtiurad pirvel Council, and in the second it counted it last days and was simply unable to go against will of the West.
araevropel-evropelebad gvevlinebian.31 The same peacekeeping operations, the “pride of the UN” mostly take place when the leading
zemoT moyvanili magaliTi imisTvisaa saWiro, rom uCvenos tradiciuli sazogadoebebis global players are not interested to be directly responsible in participating of solution of some local
Tanamedrove, kapitalistur sistemaSi transformaciis sirTule. aseve Znelad
20
mimdinareobda aseTi transformacia TviT evropis SedarebiT centralizebul On the other hand the US is controlling such vital global system as Internet and refuses to give up this control in favour
saxelmwifoebSi, magaliTad absolutistur safrangeTSi, romelic amave dros Zalian Sors of the UN sponsored one.

22 131
problems. When they are directly interested to intervene some place they are easily doing this even meqanizmebi ubralod ar arsebobs;
against the most expressed disagreement of the vast majority of the UN member states. Both the US • saxelmwifo imarTeba daniSnuli biurokratebis mier, romlebic pasuxs ageben
and the USSR were doing this on a regular base during the cold war, and the US continues to do this mxolod maT mimarT, vinc maT Tanamdebobaze niSnavs. CineTSi mravali saukunis
today, intervening for instance in Iraq without any formal consent by the UN, although this again manZilze moxeleebs irCevdnen formalurad meritokratiuli rTuli gamocdebis
contradicted all formally accepted international treaties and was done on a false pretext. safuZvelze, da isini saxelmwifos erTgulebaze debdnen fics. ruseTSi maT niSnavs
On the other hand developing countries are increasingly interested in UN as mechanism, which zemdgomi xelmZRvaneli, dawyebuli qveynis pirveli piridan, piradi erTgulebis
allows them to at least present their pressing problems for global consideration and to make principidan gamomdinare; Tanamdebobebs es pirebi Tavis sarCenad iReben (sruliad
themselves heard out. These attempts force the UN to act more independently in many cases, where formaluri rusuli termini получить должность в кормление, Tumca dRes is Tavisi
previously it would simply follow the same US or USSR. As a result both developing countries and the pirdapiri mniSvnelobiT iSviaTad ixmareba). orive SemTxvevaSi aseT moxeleebs aqvT
US call for reform of the organization, the first because they render it too weak to promote efficiently mosaxleobaze gavlenis faqtiurad ganusazRvreli saSualebebi. maTi SemzRudavi
needs of the majority of the global community, while the US, charging it with corruption, obviously aims mxolod maTi zemdgomia da Sida korporaciuli dauwereli kanonebi. saboloo jamSi,
to weed out such small sprouts of activities independent of the expressed will of America as exist today. aseTi situacia iwvevs Zalauflebis borotad gamoyenebas da yovlismomcvel
All in all demise of the Soviet Union did not to a large extent alter the cold war era system of the korufcias. is, agreTve, iwvevs iseTi tipis socialuri fsiqologiis Camoyalibebas,
global political relations. Even if one of the leading global players disappeared, the remaining one romelic yvelaze kargad aRiwereba isevdaisev rusuli andaziT — ты начальник – я
continues to act predominantly unilaterally or gives just a lip service to collective political actions. In the дурак, я начальник – ты дурак. garda amisa, aseT qveynebSi, moxeleebi xSirad hibriduli
most broad terms the globalization of the world politics led to emergence of some striking features: kerZo-saxelmwifo sakuTrebis udidesi mflobelebi xdebian da xelSi igdeben
democracy in the current leading global players and their affiliated states and non-democratic relations qveynis marTvis kidev erT mZlavr berkets.
between these states and the rest of the world; pursuit of accountability and democratic legitimacy zemoT aRwerili sistemis farglebSi dRes msoflios mosaxleobis minimum naxevari
inside state borders and the pursuit of national interest (and maximum political advantage) outside such cxovrobs. rasakvirvelia, masSi Semavali qveynebi erTgvarovan masas namdvilad ar
borders; democracy and human rights for those regarded as “insiders” and habitual negation of these warmoadgenen, Tumca ZiriTad sistemur principebs ase Tu ise mainc iziareben. maTi
rights for those beyond their borders. umetesoba didi xania formalurad mainc aRiarebs sazogadoebis demokratiuli
Also today finding solutions and undertaking mitigating measures as regards global political aRmSeneblobis principebs, rac es maT Cveul arss iotisodenadac ar cvlis. SedarebiT
processes lies predominantly within the sphere of responsibility of the US. Not that other countries do rbilia tradiciuli sistemuri maxasiaTeblebis gamovlineba, magaliTad, samxreT-
not want to play roles independent of the US, to carry out policies contradicting the American interests. aRmosavleT aziaSi; magram xistia yvela danarCen muslimanur qveyanaSi, CineTsa da
Simply individually and even collectively (even EU) are not strong enough so far to devise and ruseTSi. igive indoeTi, romelic dRemde ufro mravalricxovani didi erebis
implement sets of relations leading to alterations on the global level. On the other hand such situation konglomeratad gvevlineba, vidre Camoyalibebul erTian saxelmwifod, sakmaod
may endow strongly to erosion of the existing system of global politics. Despite all ensuing danger demokratiulia [iZulebiT] federalur, magram tradiciuli Statebis doneze.
decades long US-USSR rivalry in many cases led to some kind of division of labour and shared
responsibility for resolution of many complex global issues. Today the US virtually stands alone and aSkaraa, rom Tavisi ZiriTadi maxasiaTeblebiT, aseTi tradiciuli aziuri Tu
tries to make decisions not just for its own people, but for the majority of others as well. Thus the major piramiduli sistema diametralurad sawinaaRmdegoa Tanamedrove ganviTarebuli
global problem is – in the current extremely complex and diverse world, is power and authority of one sazogadoebebisa. es ar niSnavs, rom es sistemebi aucileblad erTmaneTis antagonisturi
superpower (even if sometimes supported by other important players) enough to tackle successfully unda iyvnen, magram erTmaneTTan naklebad Tavsebadia da konkurentuli. maT Soris
with the whole array of global issues? And besides in cases when it obviously acts unilaterally against winaaRmdegoba ukve konceptualur doneze arsebobs — orive agebulia mkveTrad
the expressed will of the rest of the world, can it be hold accountable and to whom and on what basis? gansxvavebul faseulobaTa sistemaze, Sefasebis kriteriumebze, qcevis stereotipebze. es
ar niSnavs imas, rom aziuri sistemis faseulobebi da kriteriumebi dasavleTSi miRebulze
uaresia an amoraluri — bolos da bolos maTze dayrdnobiT msoflios uZvelesma
Case Study 2 – Terrorism – the New Global Player?
civilizaciebma mravalsaukunovani ganviTarebis gza gamoiares. isini ubralod sxvaa.
Although no generally acknowledged definition of terrorism exists, it is usually understood as an
attempt to provoke fear and intimidation in the main target audience, which may be a government, a amave dros meoce saukunis meore naxevarSi ganaxlebis siCqare ekonomikur, finansur,
whole society, or a group within a society. Terrorist acts are therefore designed and may be deliberately teqnologiur sferoebSi imdenad maRali gamodga, rom Zirs UuTxris vertikalur
timed to attract wide publicity and cause public shock, outrage, and fear. The intention may be to kavSirebze agebul, mouqnel piramidul sistemas. Tanamedrove msoflioSi marTvis
provoke disproportionate reactions from governments. It’s very difficult to distinguish the “genuine” efeqturi sistemebi damyarebulia paralelur gadawyvetilebebze, rodesac sistemas
terrorist activities and for instance legitimate armed resistance to some occupying power. These two SeuZlia sakuTari Tavis modificireba optimaluri gadawyvetilebebis ZebnaSi. magram
kinds of actions are often used as synonyms, sometimes deliberately. It may be better to define as horizontaluri, naklebad SezRuduli informaciuli nakadebis arseboba SesaZlebelia
terrorist only actions that are directed against the civilians, setting aside all attacks on armed forces or mxolod ganviTarebul samoqalaqo sazogadoebaSi mZlavri saSualo klasiT. swored aseTi
police. Thus such actions that led to hostage taking for instance in Beslan school (Russia) in 2004 nakadebi gamodian ekonomikis katalizatorebad, xdian qveyanas konkurentunarians.
should be definitely defined as terrorist, while attacks on the local security forces in Nazran in 2004 or yvelaze warmatebuli Tanamedrove qveynebi viTardebian adgilobrivi TviTmmarTvelobis,
elsewhere should be classified differently. avtonomiebis uflebebis zrdis mimarTulebiT, xasiaTdebian qveynis SigniT
As the main task of terrorism is to provoke fear and intimidation, it’s often perceived as irrational by decentralizaciis maRali xarisxiT.
governments and population subjected to it. Demands laid down by terrorist are more often than not magram yvelaferi zemoT CamoTvlili aris is, rasac tlanqi, Znelad adaptirebadi
unrealizable on principle, even if targeted governments and societies are ready to meet them. Thus the tradiciuli sazogadoebrivi sistema ubralod ver egueba. swrafi cvlilebebi,
traditional, rational means of dealing with conflicts, adopted by the modern Western society, hardly arastabiluroba (Tugind ganviTarebiT gamowveuli), inovaciebi (gansakuTrebiT
work with terrorism. socialur-politikur sferoSi) — e.i. yvelaferi, rac asociirebulia globalizaciasTan,
One of the main problems associated with terrorism is that it is usually perceived and dealt with as misTvis mavnebelia. TviT dinamiuri globalizaciis procesi, romelsac saTaveSi wamyvani
an independent phenomenon. In reality though almost exclusively it’s a manifestation, symptom of a dasavluri saxelmwifoebi udganan, Zirs uTxris mas, iwvevs mis destabilizacias.
much wider and complex set of social, economic, political or ideological problems; one may even say –
the extreme problem-solving tool. Although terrorists rarely meet their declared goals, even the mniSvneloba ara aqvs, rogor damokidebulebaSi aris am sistemis warmomadgeneli esa Tu
unintended consequences of isolated terrorist actions lead sometimes to the major alterations of history is konkretuli saxelmwifo ganviTarebul msofliosTan. nebismier SemTxvevaSi,
of humankind. For instance a chain of events started by the consumptive Serb student in 1914, when kacobriobis ganviTarebis Tanamedrove etapze, saboloo jamSi is agebs masTan
he murdered the Austrian archduke and his wife led to WW I. Also terrorists themselves rarely come to konkurentul brZolas (ssrk — amis yvelaze tipuri magaliTi).
power, but often help to come to power people and organizations that in the end turn to be the more

132 21
moxmarebis” detalebi, romelsac saxelmwifo ewodeba. adamianis uflebebi im saxiT, extremist than terrorists themselves. For instance, terrorist organization, known as Party of Socialist-
romliTac is miRebulia dRevandel dasavlur sazogadoebaSi, aq saerTod ar Revolutionaries was instrumental in bringing to power in Russia in 1917 Bolsheviks (who were not
aRiqmeba. raime saubari sazogadoebasa da saxelmwifos Soris konstruqciul averse to terrorism themselves) with all the pending consequences that the world felt throughout the
urTierTobebze aq zedmetia. aseT sistemaSi saerTod ar arsebobs is, rasac ewodeba most part of 20-th century.
sajaro politika da rac warmoadgens sazogadoebis “qvemoT” formirebuli Both cases, described here, show the real danger of terrorist activities, since even some isolated
survilebisa da miswrafebebis gamoxatulebas. arsebobs politikuri nebis action may lead to changes (sometimes global) that by their scale by far surpass its direct results. This
erTaderTi wyaro — xelisufleba, romelic aq erTaderTi aqtiuri sawyisia. is especially dangerous if some politicians and/or countries try to use any terrorist act as pretext to
mosaxleobas, rogorc aseTs, raime cvlilebis moTxovna an gatareba SeuZlia pursue their private ends (WW I being the most typical case).
mxolod saxelmwifo struqturebze Zalismieri zewolis gziT. It’s widely assumed that terrorism is the traditional way for weak, outcasts and oppressed (or who
consider themselves as such) to attract public attention to their grievances. On the other hand pockets
am konteqstSi pretenziebi ruseTis mimarT, rom man xeli aiRo demokratiul of dissatisfaction and marginalization may exist in any society, however developed and stable, meaning
reformebze sakmaod usafuZvloa. am qveyanaSi aseTi rame ubralod ar iyo. zedmetia aseTi that terrorism may emerge virtually everywhere especially if there is some kind of ideology (religious or
tipis qveyanaSi demokratiaze laparaki. is ara arademokratiuli, aramed ademokratiulia secular) that may be in principle interpreted in a way, which suits terrorist goals. As the European
im gagebiT, rom misi sazogadoebrivi sistema am tipis urTierTobebs ubralod ver aRiqvams. experience of 1960-s and 1970-s shows, existence of developed democratic society where everyone is
mas SeuZlia formalurad aRiaros demokratiuli sazogadoebis amosavali principebi, able to express his/her protest openly, within the framework of democratic procedures, does not render
xeli moaweros yvela Sesabamis saerTaSoriso dokuments (igive adamianis uflebaTa such society immune to terrorism. In any society may exist marginal individuals, or groups of marginals,
deklaracias), danergos qveyanaSi demokratiuli institutebi, magram amave dros who can not become popular enough to attract attention of the local public by the legal means and turn
warmatebiT ugulvebelyos yvelaferi es. bolos da bolos, yvela formaluri to violence to peddle their ideas.
demokratiuli atributi stalinis droindel sabWoTa kavSirsac ki gaaCnda. Number of factors has turned terrorism into rather powerful and efficient political tool since the end
aqedan gamomdinare, advilad gasagebia ruseTis prezidentis v. putinis sityvebi, of 19-th century. First – the modern means of communication and mass media often transmitting
romelic man 2005 wlis 24 Tebervals bratislavaSi aSS prezident j.buSTan Sexvedris scenes of terrorist actions in real time create the exaggerated image of terrorism dangers to existing
Semdeg gamarTul pres-konferenciaze warmoTqva — Cven ar vapirebT araviTari rusul political and social structures, frighten people and make them to extend the disproportionate pressure
demokratiis gamogonebas. Cven erTgulebi viqnebiT yvela demokratiuli principisa, on governments. Besides mass media, even if involuntarily, act as means of attracting attention to
romelic damkvidrebulia mTels civilizebul msoflioSi. rasakvirvelia, demokratiis terrorists, which is what they actually need.21 Second – modern terrorist warfare is very efficient and
yvela ZiriTadi principi da instituti ruseTis sazogadoebis dRevandeli ganviTarebis, powerful enough to be compared with standard armaments used by modern armies. Besides modern
misi istoriis, tradiciebis adekvaturi unda iyos... demokratiis danergvas Tan ar unda industrial and infrastructural facilities (especially chemical factories, nuclear power plants, etc.) even in
sdevdes saxelmwifos daSla da xalxis gaRatakeba.27 case of “common” accidents may inflict terrible damage on the people and environment and are
presenting tempting targets for terrorist attacks multiplying their negative effects. Third – terrorism is
• kavSirebi aseT sazogadoebaSi ZiriTadad vertikaluri da erTmimarTulebiania. cheap, in the direct meaning of this term, especially as compared with the cost of antiterroristic activities
uflebebi sazogadod nawildeba zevidan-qveviT, xolo movaleobebi qvevidan-zeviT. (warfare and equipment, training of military/police personnel, planning and implementation of special
Sesabamisad muSaobs kanonic. sazogadoebis ufro maRali fenis warmomadgeneli military and police operations, etc.). Technologies used by terrorists are relatively simple, material for
yovelTvis marTalia masze dabal safexurze mdgarTan da, piriqiT. iseTi uZvelesi explosives for instance can be purchased easily since it’s used for the most common peaceful purposes
sakanonmdeblo tradiciebis mqone qveyanaSic ki, rogoric CineTia, met-naklebad (agricultural fertilizers for instance), instructions for making them may be easily obtained on the web.
obieqturad kanonmdebloba xorcieldeboda mxolod erTsa da imave Besides number of people directly involved in terrorist activities and those who fight them is simply
sazogadoebrivi Sris farglebSi. kanonebi sazogadod tardeba SerCeviT, incompatible, the later exceeding the former by the orders of magnitude. Terrorists are also marginally
mizanSewonilobis principiT. rogorc Tavis droze ganacxada ruseTis imperatoris trained or have no special training at all, which also makes them easily expendable and replaceable.
nikoloz pirvelis erT-erTma yvelaze daaxlovebulma pirma — grafma berkendorfma Terrorism corrupts. The very logic of such activity, which is directed to intimidation and destruction
— kanonebi iwereba xelqveiTebisaTvis da ara ufrosobisaTvis; of the innocent people, is contradicting the most elementary norms of moral accepted by any society. It
• saxelmwifo sazogadod personoficirebulia mis liderSi, romelsac xSirad always carries the negative moral charge. Whatever “noble” goals may pursue any terrorist organization
(formalurad mainc) ganusazRvreli Zalaufleba gaaCnia da araferze pasuxs ar or movement, in the end it inevitably turns into the shelter for various marginals and criminals, who are
agebs.28 aseT saxelmwifoSi (romelsac xSirad rogorc paternalisturs controlled by the shrewd political manipulators. Besides any terrorist organization sooner or later starts
moixsenieben) urTierToba xelisuflebasa (xelisufals) da sazogadoebas Soris to use criminal methods to obtain financing or arms, to recruit supporters (blackmail), so the division
faqtiurad mwyemsisa da cxvris faris urTierTobis donezea dayvanili. sazogadod, line between terrorist and criminal organization is usually rather blurred.
mwyemsi unda zrunavdes Tavis faraze, rogorc gulmodgine meurne Tavis The modern terrorism may be divided into two rather distinctive parts. First is the local terrorism,
sakuTrebaze. magram Tavisi sakuTrebis winaSe is pasuxismgebeli ar aris (es ewera which more often than not is stemming from various forms of national liberation fighting and represents
petre pirvelis TviTmpyrobelis Sesaxeb kanonisE pirvel muxlSi). yvelaze cudi is illegal (and amoral) part of activities sometimes endorsed even by legal international documents. The
aris, rom aseT sazogadoebebSi mosaxleobis udidesi umetesoba, saboloo jamSi, second is the kind of terrorism, which is considered today as the international terrorism presenting the
eCveva “faris” rols da aRiqvams xelisuflebasa da mis liders rogorc maTi global peril.
arsebobis pirobebis uzrunvelmyofels. adamianebs sazogadod urCevniaT Local terrorism is virtually represented everywhere throughout the world, including for instance Spain
gadaulocon TavianTi uglebebi saxelmwifos da pasiurad daelodon, Tu rogor and until very recently the UK as well. Despite the fact that many of such conflicts are going on for
gadawyvets maT beds xelisufleba. didi socialuri Zvrebis drosac ki, rodesac generations, their influence rarely exceeds countries or regions where they take place. If they are
adamianebs principSi SeuZliaT airCion TavianTTvis ufro misaRebi ganviTarebis sometimes perceived as part of global terror this happens mainly because governments pursue their
axali kursi, isini ibrZvian imisaTvis, rom “Tavze daisvan” ufro ukeTesi, narrow interests presenting them this way. This is basically true even as regards such long-standing
mwyalobeli xelisufali; and widely publicised conflicts as Palestinian-Israeli and Chechen in Russia.
• erT pirovnebaze saxelmwifos aseTi damokidebuleba mas saboloo jamSi uaRresad The first one for many years defined to some extent mode of relations of the two world superpowers,
daucvels xdis, Tu es ukanaskneli ubralod cudad asrulebs masze dakisrebul since the US and USSR supported the opposite sides of the conflict (as it looks from the current
movaleobebs an viRaca axerxebs mis ZaliT gadayenebas. xelmZRvanelma,
damokidebuli mis personalur Tvisebebze, SeiZleba aaSenos anda daamxos aseTi 21
Still despite all the horror of the recent terrorist actions in the leading countries of the world the direct loss of human
sazogadoeba (ixileT, magaliTad — wyvilebi: stalini _ xruSCovi sabWoTa kavSirSi; lives resulting from them is about 30 times less than as a result of car accidents, which nevertheless are considered
mao Zeduni _ den siaopini CineTSi). aseTi xelmZRvanelebis kontrolis realuri as kind of sacrifice to be paid by people for comfort and affluence of the modern life.

20 133
perspective, mainly to spite each-other, rather than from pragmatic political considerations), although danarCeni msofliosagan gansxvavebiT dasavleT evropaSi (romelic faqtiurad erT did
it’s not so today. As it often happens, in case of both these conflicts the respective governments do not naxevarkunZuls warmoadgens) bunebrivi pirobebis mravalferovneba ubiZgebda Sromis
possess any efficient working plans as well the appropriate policies, to deal with situations that cause sazogadoebriv danawilebasa da gacvlas, xolo reliefis danawevreba qmnida bunebriv
terrorism. In short, both Israel and Russia want to have the cake and to eat it. For both of them the winaaRmdegobebsa da mosaxleobis dacvis saSualebas rogorc sakuTari feodalebisagan,
territories they currently control (Israel absolutely illegally), are too “hot” to handle, still they can not aseve gareSe mtrebisagan.
decide how to get rid of them without excessive damage to national security while saving their faces es pirobebi, agreTve, xels uwyobda mravalricxovani, SedarebiT mcire zomis
and not look like losers. konkurenti saxelmwifoebis Seqmnas da erTdroulad ar iZleoda didi kontinenturi
The generation long occupation of Palestinian territories by Israel has resulted so far in one of the imperiebis Camoyalibebis saSualebas, rogorc es aziaSi xdeboda. Sedegad evropaSi
most successful nation-building projects in the recent history – creating Palestinian nation from often sicocxlisunariani gamodgnen damoukidebeli qalaqebi da wvrili mewarmeobis sxvadasxva
unrelated groups of Arabs, who at the time of inception of Israeli state were mostly represented by the formebi — momavali kapitalizmis kerebi. aziaSi am struqturebs centralizebuli
recent job migrants, attracted by opportunities presented by the developing economy initiated by the xelisufleba axSobda.
Jewish settlers in Palestine. This occupation also marginalized and to a large extent exiled the local
Christian Arabs, brought the Islamic factor into the Palestinian resistance (allegedly to some extent with ra principebzea Camoyalibebuli is sazogadoebrivi urTierTobebi, romelzec zemoT
covert support of Israeli security agencies, who initially supported for instance Hamas to gvqonda saubari? Zalian sqematurad, SeiZleba gamovyoT Semdegi:
counterbalance the secular Fatah movement). It also introduced as a long-standing factor of regional • aseT sistemaSi Semavali saxelmwifo uaRresad centralizebulia da miiswrafis
policy, forces that are unrelated to both to the region and the conflict at hand, in form of Iran supported gamavali informaciis, materialuri Tu energetikuli nakadebis totaluri
Hizbollah movement, which to a large extent defines well-being of formally independent Lebanon as kontrolisaken. mas axasiaTebs gansakuTrebiT xisti sazogadoebrivi struqturebi,
well. romlebic praqtikulad moklebulia evoluciis unars. Sedegad, aseTi sazogadoeba
Involvement of the international community as the peace-brokers of this conflict has brought no naklebad “elastiuria”, cudad egueba garemo pirobebis cvlas. seriozuli gareSe
positive results so far, since it could not produce any peace plan, which may suit Israel and/or can not dawola angrevs aseT sazogadoebas, magram Tu es dawola ixsneba (an sustdeba) is
extend the real pressure on both sides of the conflict to end it on the terms, which may suit this faqtiurad iseTive saxiT aRdgeba, rogoric daSlamde iyo. amave dros is Zalian
community. Besides the excessive, mostly uncontrolled financial and other kinds of support of the efeqturia didi, totaluri proeqtebis realizaciis dros (magaliTad, omis dros
Palestinian administration by this same community became one of the major factors of corruption within “qudze kacis gamoyvana”, Tu saerTo-saxelmwifoebrivi reformebis gatareba,
this administration, which together with other factors, turns people from the secular civil government rogorc es dRes CineTSi xdeba);
prototype towards religious, terrorist organizations. One of additional factors, further aggravating the • aseTi sistemis saxelmwifo dafuZnebulia statikur wonasworobaze, gansxvavebiT
existing situation is that the anti-Israeli forces interpret any concession made by Israel (even if made kapitalisturi saxelmwifoebisa, romlebic awyobilia dinamiur wonasworobaze,
from the position of power, as withdrawal from the Gaza strip in 2005) as their victory. Thus there is the romlis safuZvelSic cvlileba, ganviTarebaa. amitom mas ar unda, eSinia
danger that some kind of large-scale withdrawal from the Western Bank by Israel will spur terrorist cvlilebebisa, romlebic misTvis mavnebelia. aq saubaria ara marto socialur Tu
activities instead of bringing peace into the region.22 ekonomikur cvlilebebze, aramed banalur teqnikur inovaciebzec. igive Cinelebma
As to conflict that is known as the Russian-Chechen, since 2005 it will be more appropriate to say gamoigones im teqnologiebis didi nawili, romlebic mogvianebiT evropul
that virtually all parts of North Caucasus with predominantly non-Russian population are on the wedge samrewvelo revolucias daedo safuZvlad, magram TviTon Cinelebi ar iyenebdnen;25
of the popular uprising.23 The main reason of such situation is pretty clear – Russia as a state does not • sistema efuZneba e.w. uSualo samisamarTo marTvas, rac imas niSnavs, rom
need these territories. They came under its control as a “part of the package” when the country was gadawyvetilebaTa umetesoba miiReba marTvis erT centrSi da, principSi, unda
looking for the strategic access to South Caucasus. Today many Russians are strictly differentiating uSualod davides saboloo Semsruleblamde. SedarebiT did da rTul sistemebSi es
local peoples from themselves – labelling them as Caucasians (together with Georgians and Azeri for saboloo jamSi iwvevs qaoss da umarTavobas;26
instance), as someone different from the rest of Russians.
For more than two centuries of possession Russia (the USSR as well) did very little to change this • saxelmwifo aseTi sistemebis farglebSi gansakuTrebiT miiswrafis materialuri
sakuTrebis rogorc aseTis, warmoebis saSualebebisa da finansuri nakadebis sruli
region – to modernize it to some extent, especially to undermine the traditional clan structure of social
kontrolisaken. bazari, kerZo sakuTreba, fuladi mimoqceva da sasaqonlo gacvla
relations. Today these areas are the least developed in Russia, save may be the regions settled by the
misTvis misaRebia mxolod mis mier dawesebul farglebSi da misi sruli kontrolis
aboriginal semi-nomadic peoples in the Northern polar areas. Unlike the rest of the country
qveS. Sedegad, aseTi sistema sakmaod swrafad deficituri xdeba, ver akmayofilebs
demographic pressure here is extremely high, which together with underdeveloped economy (which is
mosaxleobis umetesobis sabazo moTxovnilebebs, rac mis arsebobas safrTxes
in shambles after demise of the Soviet Union) leads to truly horrendous level of unemployment, which
uqmnis. Sedegad, aq xdeba saqonlis, momsaxurebisa da ideebis SedarebiT SeuzRudavi
by some estimates varies between 70-90% of economically active population, mass poverty. Model of
warmoebisa da gacvlis nebis darTva (raRaca donis “protobazris” Seqmnamde), magram
management, which the USSR applied to this region (and Russia continues to apply), is quasi-feudal.
kontrolis moduneba iwvevs qveyanaSi dinamiuri procesebis ganviTarebas da
Federal administration appoints (even in case of formal elections) some local strongman as the leader
saboloo jamSi stabilurobis Sesustebas. igive CineTma Tavisi istoriis manZilze
of national autonomy, supplies him with money and other resources from the federal reserves (share of
araerTgzis “mouSva sadaveebi” da dauSva qveyanaSi sabazro urTierTobebi. Sedegad
such subsidies in local budgets reaches 80-90%), gives him free-hand in exchange for loyalty and
qveyanaSi iwyeboda qonebrivi daSla da xazinis Semosavlebis mkveTri Semcireba,
stability. rasac mosdevda moxeleebis zewolis zrda kerZo mesakuTreebze. ukmayofiloebi
Obviously corruption here was ripe and social situation in general close to explosive. Still the system iyvnen TviT es mesakuTreebic, romlebic sakmaod daculebad grZnobdnen Tavs
worked pretty well for quite a long time since was based on rather efficient military and police power saxelmwifo warmoebis wesis farglebSi da iCagrebodnen sazogadoebrivi
base. As soon as the Soviet Union disappeared all its defects surfaced. Corruption reached the stage destabilizaciis procesSi. ukmayofilo iyo xalxic, romelsac uWirda axal,
when positions in local administrations, which promise some share in the federal money, are sold uCveulo pirobebTan Segueba. amitom aseTi gadaxvevebi seriozuli krizisiT
through informal, although rather open auctions. The local specific manifests itself in a fact that losers mTavrdeboda da qveyana isev cdilobda arsebobis Cveul wess mibruneboda.
are often taking up arms in order to settle their grievances with winners and/or the auctioneers. So faqtiurad, mTeli Tavisi istoriis manZilze aseTi sazogadoebebi qanqarasaviT
called law enforcement agencies are either directly participating in this redistibution of federal funds, or moZraoben — SedarebiT SeuzRudavidan — mkacrad SezRudul modelebs Soris;
are protecting local strongmen turned government administrators. Level of oppression of the local
• aseT sistemaSi aSkarad gamoikveTeba saxelmwifos (romelic gaigivebulia
population, which does not participate in this distribution (i.e. the majority), is extremely high, violation of
sazogadoebasTan) interesebis prioriteti, pirovnebis prioritetebTan SedarebiT.
adamianebs aseT sazogadoebaSi ar gaaCniaT pirovnebis statusi. isini xSirad
22
Of course in this case Israel will have be left free to retaliate in full, but this will lead to a new round of hostilities, etc. ganixilebian mxolod rogorc im didi meqanizmis advilad cvladi, “erTjeradi
23
Except North Ossetia.

134 19
dedamiwaze arsebul saxelmwifoTa absoluturi umciresoba (daaxloebiT 24-30 — ixileT human rights is routine.24
Tavi 3). erTaderTi gamonaklisis, iaponiis garda, yvela es saxelmwifo, farTo gagebiT, The situation should have exploded, and it exploded. That Chechens were first to revolt was to a
SeiZleba evropul civilizacias mivakuTvnoT. plus sadRac axlos am qveynebTan dganan large extent determined by presence of oil deposits in this republic – a rather strong bargaining chip
samxreTi korea da taivani aziaSi, iseve rogorc evropis yofili socialisturi qveynebis with Moscow. Some experts even estimate that federal government will not be able to suppress
umetesoba (baltiis qveynebis CaTvliT). Chechen resistance as long as high oil-prices last. Even at the earlier stages Chechen resistance was
laTinuri amerika mTlianad etyoba nacrisfer zonaSia — aq SeerTebuli Statebi ukve at a large extent based on terrorism and was characterised by the extreme brutality.25 Still it’s worth to
saukuneze metia (dasawyisSi uSualod, meore msoflio omis Semdeg ki saerTaSoriso mention that apart from a rather small (albeit the most active) part of the local clans these people are
finansuri organizaciebis daxmarebiT) cdilobs Seqmnas srulfasovani kapitalisturi not looking for the total independence from Russia. Some of Chechen clans were at least neutral
sazogadoebebis Camoyalibebis winapirobebi, Tumca realuri Sedegebi sakmaod towards Russians throughout all resistance, others turned to Russian side at some later stage of the
mokrZalebulia. raime sxva mimarTulebiT es qveynebi aSkarad ver ganviTardebian — conflict. Maximum that majority there wanted to achieve - was to stay formally inside Russia in order to
ubralod realuri alternativa ar gaaCniaT. amave dros, verc sicocxlisunariani, have access to the federal funds and other resources (including using Russia as arena for semi-
warmatebuli sabazro ekonomikuri sistemisa da gansakuTrebiT demokratiuli, samoqalaqo criminal and openly criminal clan activities) while to be independent enough to stay clear of efficient
sazogadoebis Seqmna maT ver SeZles (Cile etyoba erTaderTi gamonaklisia, Tumca isic federal control (including the taxation in the first place). It should be said in all fairness that this is
sakmaod pirobiTad). maqsimum, rac aq iqna miRweuli (isic ukanaskneli 10-15 wlis manZilze), exactly what Chechen republic has today in fact, if not formally.
dabali donis (low-level) politikuri stabilizacia, da Tanac yvelgan ara (haiti, kolumbia, If terrorist activities here are still going on and threaten to turn into popular uprising in the other parts
etyoba venesuelac, peruc, boliviac sul sawinaaRmdego magaliTebs gviCveneben). of North Caucasus, unrelated, even hostile to Chechen resistance, is determined by the number of
tropikuli afrika ZiriTadad imdenad daulagebelia, rom Tvalmisawvdom momavalSi factors –
raime stabiluri situaciis Seqmnaze aq laparaki etyoba zedmetia, miuxedavad imisa, rom • Unlike Israeli, Russian government structures, including federal law enforcement forces as well as
formalurad aqac yvela kapitalistur sazogadoebas aSenebs. qveyanaTa umetesoba aq jer army are not strong and organized enough to cope efficiently with direct military and terrorist
kidev tradiciuli socialuri da ekonomikuri sistemebis daSlis procesSia. met-naklebad threats. Maximum they are able to achieve is intimidation of the local peaceful population
dalagebuli da stabiluri saxelmwifo struqturebi aqvT mxolod imaT, vinc SesZlo including kidnapping people, tortures and allegedly executions. Besides they are very corrupt and
koloniuri epoqis memkvidreobis sakuTari miznebisaTvis gamoyeneba. aseTebia magaliTad are using the ongoing conflict as a source of income.
samxreTi afrika, kenia, miT umetes, botsvana, sadac Tanamedrove afrikuli administracia • Such smouldering conflict suits many in Russian leadership, since it provides very convenient
Zalian warmatebiT iyenebs im struqturebs (upirvelesad yovlisad demokratiul pretext for pressing forward plenty of unpopular political decisions on the federal level, like for
saxelmwifo mmarTvelobis aparats da damoukidebel sasamarTlo sistemas), romelic mas instance abolishing the system of popular elections of governors of large federal administrative
britanelebisagan darCa. units. Besides participation of some Arab terrorists in Chechen terror activities (as well as
mTeli danarCeni msoflio, dawyebuli Crdilo afrikis muslimanuri saxelmwifoebidan financing these activities) allow the Russian leadership to dub this purely internal conflict as part
da belorusia-ruseTidan aRmosavleT evropaSi, mTeli aziis CaTvliT (zeviT xsenebuli of ongoing international Islamic terrorist threat and position itself alongside the leaders of the
qveynebis gamoklebiT) mkveTrad gansxvavebuli sazogadoebrivi wyobis pirobebSi other major world powers both as victims and fighters against it.
cxovrobs.22 • Again local clans, which are based on mutual guarantees for its members and provide maximum
Tanamedrove socialuri mecnierebebis warmomadgenlebs am faqtis aRiareba Zalian protection for anyone who violates formal laws, which clans do not recognize, turned to be ready-
uWirT, im donemde, rom am sistemas ubralod formaluri saxelic ki ar gaaCnia. amave dros, made, close to perfect structures for terrorism, if any of them decide to undertake such
mis mkveTr gansxvavebas misTvis kargad cnobil antikuri demokratiisagan, yuradRebas jer
operations.
kidev aristotele aqcevda. maT Soris, vinc moixseniebda am sistemas, iyvnen adam smiTi,
Interestingly local population has never been especially faithful Moslems. Chechens were even
volteri, hegeli da rasakvirvelia marqsi, romelmac mas “aziuri warmoebis wesi” uwoda.
known as “bad Moslems”. Fact that they start to turm for Islam en mass bespeaks mainly the absence
praqtikulad yvela Tanamedrove istoriis saxelmZRvaneloSi moyvanilia centralizebuli
of any other viable ideology that may provide easy to understand explanations of processes that take
sazogadoebis “piramidis” gamartivebuli sqema, magram TviT es sazogadoeba gadaSenebulis
place in the modern globalized world and provide local population some consolation and hope in face of
saxiT moixsenieba. meoce saukunis meore naxevarSi am sistemas komunisturi uwodes, Tumca
quite real hardships and dangers they face daily.
igive sabWoTa kavSirSi mas araferi saerTo ar hqonda masebisaTvis am sakmaod mimzidvel
International terrorism. In general September 11, 2001 is considered as the date of emergence of
ideasTan.23 the new wave of global terrorist Islamic movement. In reality though this was neither the first terror act
rogorc Cans, aseTi sistema iyo pirveli, romlis farglebSic Camoyalibda dedamiwaze
by the foreigners inside the US, nor the first such act carried out against the US interests worldwide.
stabiluri saxelmwifo struqturebi pirvelyofili Temuri wyobilebis daSlis procesSi
Such active terrorist attracts against the US interests started at least 18 years before the 9/11, although
ramdenime aTasi wlis win. mas safuZvlad udevs Zalauflebisa da sakuTrebis simbiozi,
the US administration never considered them as the real danger to the national interests and fighting
saxelmwifo warmoebis wesi.
them as a top policy priority. Still the 9/11 became the turning point in the formal acknowledgement of
is universalurad yalibdeboda yvelgan, sadac ki resursebis centralizacia (pirvel
dangers of the Islamic terrorism and launching active “war against terror” worldwide.
rigSi, SromiTi resursebis) sameurneo amocanebis gadawyvetis procesSi, did
Still such war, however justified, is based on miscomprehension that an organization known as Al-
sazogadoebriv mogebas iZleoda. aseTi pirobebi arsebobda Tavis droze praqtikulad
Qaeda and led by Osama Bin-Laden is basically responsible for organization and carrying out of
yvela im didi mdinareebis gaswvriv, sadac masStaburi melioraciuli proeqtebi naklebad
terrorist acts on the international arena. Accordingly all governments threatened by the Islamic terror
ganviTarebeli sawarmoo saSualebebis pirobebSic ki sakvebiT stabiluri uzrunvelyofis
are mainly fighting it using standard methods of dealing with organized terror movements. In reailty the
garantias iZleoda.24 amas praqtikulad erTdroulad daemata qveynis Tavdacvis funqcia,
name Al-Qaeda was invented by the FBI in 1998 during investigation of terror acts against American
gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, Tu momxduri sxva civilizaciis warmomadgeneli iyo,
embassies in Eastern Africa. It dubbed this way a pretty loose group of terrorists who gathered around
gansakuTrebiT momTabare.
Osama Bin-Laden. Despite the fact that it possessed some kind of organizational structure, it had never
saxelmwifos Camoyalibebis pirvel etapze misi ZiriTadi funqciebi sazogadoebrivi
been the international terrorist network, as it is generally perceived. It was to a large extent engaged in
samuSaoebisa da [totaluri] Tavdacvis organizaciaSi mdgomareobda. aseT principze aigo
finding financing for already existing, independent terror organizations, established contacts among
faqtiurad yvela pirveli civilizacia aziasa da Crdilo afrikaSi (egvipte, SuamdinareTi,
them, provided consultancy, etc. Counter terrorist operations carried by Americans in Afghanistan as
indoeTi, CineTi). Tumca im dros maT Soris kavSiri ar arsebobda, ubralod daaxloebiT
erTnairma pirobebma msgavsi gadawyvetileba gamoiwvia. igive mimarTulebiT ganviTarda
24
saxelmwifo wyoba centralur da samxreT amerikaSi kolumbis wina epoqaSi. daaxloebiT It’s very important to underline that outside Chechnya (and nowadays even in Checnya proper) this opression is
iseTive principebze aigo yvela islamuri saxelmwifo, da bolos — istoriulad yvelaze delivered by the local “law-enforcers”.
25
gvian — [moskovis] ruseTis saxelmwifo. Chechens were practicing mass torture and decapitating of captives long before the other extremists started to do it in
Iraq – back in 1992-1993 in Abkhazia.

18 135
well as by Pakistani government to a large extent undermined the ability of the terror cells based in TanamSromlobaze uaris Tqma sul ufro Zviri ujdebaT da uZneldebaT.
these two countries to plan and coordinate activities elsewhere. Still afterwards the Islamic terror zogi neoliberali Tvlis, rom gza mSvidobis da keTildReobisa isaa, rom
movement did not recede, but became more active. Here the world actually deals with the radical damoukidebelma saxelmwifoebma gaaerTianon resursebi da uaric ki Tqvan maTi
ideology shared by numerous persons and organizations throughout the Moslem world (especially in its suverenitetis nawilze, raTa, Seqmnan integrirebuli erToba ekonomikuri zrdisa
Arab part). These persons and organizations are hardly connected with Bin-laden although they share uzrunvelsayofad da regionaluri problemebis mosagvareblad. isini, agreTve, miiCneven,
his ideas and methods of fighting. Israeli intelligence more appropriately calls such movement rom msoflio gaxda ufro pluralistuli saerTaSoriso urTierTobebSi CarTuli
“International Jihad” instead of Al-Qaeda. moTamaSeebis TvalsazrisiT da es moTamaSeebi ufro urTierTdamokidebulebi gaxdnen.
neoliberalebi ganixilaven saerTaSoriso institutebs rogorc saerTaSoriso
One of the main problems associated with such kind of terrorism (as it usually happened throughout sistemaSi TanamSromlobis ganviTarebis Suamavlebsa da saSualebebs. saerTaSoriso
the history of humankind) is that governments threatened by it started to use this absolutely real threat reJimebi da institutebi daxmarebas uweven mTavrobebs konkurentuli da anarqistuli
as a pretext to pursue their own short-term political and economic goals. It’s especially true about the saerTaSoriso sistemis marTvaSi. isini aqezeben, zogjer ki moiTxoven mTavrobebisagan
US administration, which alongside the anti-terrorist operation in Afghanistan launched war in Iraq, mimarTon mravalmxrivi politikis gatarebasa da TanamSromlobas, rogorc erovnuli
justified (at least in part) by the terrorist threat the ruling regime of this country presented to the civilized interesebis dacvis instrumentebs. amave dros, isini aRiareben, rom TanamSromlobis
world. Such threat have never been substantiated and after more than two years of occupation of Iraq, miRweva ufro Znelia im sferoebSi, sadac maTi liderebi ver pouloben saerTo interesebs.
in 2005 the US president had to akwnowledge that the enemy his country is facing in Iraq is a neoliberalebis nawils miaCnia, rom globalizacia dadebiTi Zalaa. saboloo jamSi,
combination of Sunni rejectionists (the biggest group), Saddamists (the next biggest group), and finally yvela saxelmwifo naxavs mogebas im ekonomikuri zrdis Sedegad, romelic globalizacias
“terrorists affiliated with or inspired by Al Qaeda.” This last group, even being the smallest is the most moaqvs. maT sjeraT, rom saxelmwifoebi ar unda ewinaaRmdegebodnen globalizacias an
dangerous of the all, since nonwithstanding the outcome of Iraq quagmire (as the former US president Seecadon gaakontrolon is arasasurveli politikuri Carevis gziT.
Clinton described it) this conflict provides such terrorists the unique opportunity to train numertous zogi, agreTve, miiCnevs, rom saxelmwifoebma unda moaxdinon Careva imisaTvis, rom gza
recruits from around the Arab world under the actual battle conditions in order to use them at some gauxsnan kapitalizms “adamianuri saxiT”, iseve rogorc bazrebs, romlebic ufro
other time against various targets throughout the world.
gulisyuriT moeqcevian yvela adamianis saWiroebebsa da interesebs. unda Seiqmnas axali da
gardaiqmnas Zveli institutebi, raTa Tavidan iqnes acilebuli kapitalis araTanabari
gadaadgileba, miRweul iqnes mdgradi ekologiuri ganviTareba da daculi iyos
The most difficult problem, associated with this kind of terrorism is that both governments and moqalaqeTa uflebebi.
experts are mistakenly defining it mostly as the reaction on Western activities inside the Moslem world,
which are perceived as directed at humiliation and breaking up of Islam. Such approach is grossly konkretuli SemTxveva (Case-Study) 1 – ori sazogadoebrivi sistema — asparezoba
underestimating the situation. Although, frankly (especially the US) has done enough to provide quite grZeldeba?
viable pretext to interpret its actions this way, it still is not enough to provide convincing explanation why
thousands of people are ready to sacrifice their lives in daily ruthless straggle. Hatred of Zionists, im mravalricxovan debulebebs Soris, romelsac sabWour skolaSi moswavleebs
American imperialists or the anti-Islamic West as a whole does not provide enough motivation for the azuTxinebdnen, erT-erTi, romelic exeboda sazogadoebis ganviTarebis stadiebs, etyoba
relentless resistance the West is running into inside the Moslem world. yvelas amaxsovrdeboda. am Tezisis Sesabamisad, sazogadoeba viTardeba pirvelyofili
The reality is much more complex. Today the world is dealing with crisis of Islam as religious system Temuri wyobilebidan, monaTmflobelobisa da feodalizmis gavliT, kapitalizmamde, sanam
as well as with systemic crisis of civilization based on its norms and postulates. Terrorism is just one of miaRwevs Tavisi ganviTarebis umaRles stadias — komunizms. am Tezisisa ise sjerodaT, rom
manifestations of such crisis, but not the most important. Problem is that Islam has not changed much sabWoTa kavSiris komunisturma partiam, nikita xruSCovis piriT, 1960 wels isic ki aRuqva
since its beginning more than 13 hundred years ago. Attempts to live in today’s globalised world by xalxs, rom 1980 wlisaTvis qveyana komunizmSi icxovrebda. ra gamovida amisagan, yvelam
literally following commandments originating in 7-th century does not allow Moslem countries to kargad icis, magram es sqema, rasakvirvelia, komunizmis xsenebis gareSe, faqtiurad
modernize successfully – especially in cultural and social spheres, to say nothing about the economy. yvelganaa gavrcelebuli.
In reality there are just two relatively successful examples of modernization in the Islamic world – mis avtorobas k. marqss miawerdnen, Tumca rogorc bolos gamoirkva, am saxiT is 1930-
Turkey and Malaysia. Factually all other Moslem countries are lagging far behind their non-Moslem iani wlebis bolos i. stalinis miTiTebiT iyo dakanonebuli. amasTan, rogorc Cans,
neighbours in global competition.26 aRniSnuli sqema maincdamainc zedmiweviT evropis warsul ganviTarebasac ki ver aRwers,
Today Islam is facing inevitable reforms in order to prepare its flock to deal successfully with romlis safuZvelzec is viTom damuSavda. monaTmflobeloba arsebobda mxolod antikur
challenges of globalization era. In itself such task is nothing new and insolvable. Christianity underwent saberZneTsa da romSi da maTTan erTad gadaSenda. im xalxebma ki, vinc daikaves maTi adgili,
the pretty similar process during the Reformation. The difference is that Christian reformation (in this saerTod ar gaiares es stadia, da pirdapir feodalizmSi amoyves Tavi, romelic maTi
case Protestant Reformation) was caused by the inherent logic of development of [Western] European sakuTari gamogoneba iyo da ara imperiisagan memkvidreobiT miRebuli. igive indoeTsa da
society. In case of Islam it has to reform in order to adapt to rules of the global game offered by the CineTs “klasikuri” monaTmflobelobisa da feodalizmis stadiebi saerTod ar gauvliaT
competitive religions – Christianity and Judaism or either to propose new, more successful rules of the da maTi sazogadoebrivi organizacia, romelic mkveTrad gansxvavdeboda evropulisagan,
game of its own. Besides Christianity could give this process as much time as it was necessary. Islam aTeuli saukuneebis manZilze praqtikulad ucvleli iyo dRevandeli modernizaciis
is on the contrary is very short of time. etapis dadgomamde.21
One may even interpret the ongoing process as clash of civilizations, where the active role played by rogorc Cans, Tanamedrove msoflioSi sabolood Camoyalibebuli saxiT mxolod ori
Moslem side is forced on it by the circumstances beyond its control. Fact that its reaction manifests sazogadoebrivi sistema arsebobs. erT-erTi maTgani kapitalizmia, romelic efuZneba
itself in the first place as mass fanaticism and terrorism should not come as a surprise. This is a specific sabazro ekonomikas, kerZo sakuTrebas, demokratiul mmarTvelobas, ZalauflebaTa
manifestation of protective mechanisms of the system. Reformation process is spontaneous and danawilebas, samoqalaqo sazogadoebasa da adamianis uflebebis primats. es sistema
depends rather little on will of people directly engaged in it, or these outside the Moslem world who zedmiweviT kargad aris aRwerili da misi damatebiTi komentari saWiro namdvilad ar aris.
come in contact with it. Maximum the developed world is able to do under the circumstances – to try to kapitalizmi, istoriuli perspeqtivis TvalsazrisiT, Zalian axalgazrdaa — misi
direct the processes in the direction, which may be the least damaging for both sides. Engagement in Camoyalibeba samrewvelo revolucias emTxveva da daaxloebiT or-naxevar saukunes
the direct straggle against the terror worldwide in this case may in the end prove less efficient, than iTvlis. im saxiT, romliTac mas dRes vicnobT, man daiwyo transformacia aSS-Si “didi
reduction to the minimum attempts to inflict on the Moslem world changes that it can not and does not depresiis” Sedegebis daZlevis procesSi 1930-ian wlebSi da metnaklebad dasrulebuli
want to accept. saxe (ganviTarebis dRevandeli etapisaTvis) ukve gasuli saukunis bolosaTvis miiRo.
miuxedavad Tavisi wamyvani poziciisa, msoflioSi kapitalizmi ZiriTadad mainc
dasavlur-evropul regionul proeqtad gvevlineba, romelSic sabolood CarTulia
26
This is of course with exception of some rather small Persian gulf states.

136 17
saxelmwifoebs rogorc potenciur mtrebs da maTi erovnuli usafrTxoebis safrTxes. es Transformation of Islam, as the religion as well as of civilization based on this religious system,
undobloba qmnis usafrTxoebis dilemas, romelic ganapirobebs saxelmwifoTa umetesobis represents one of the very rare exceptions when there is direct causative relation between it and
politikas. globalization. Although here we deal with so called unforeseen consequences of globalization. If this
neorealistebi ar Tvlian, rom globalizacia cvlis saerTaSoriso politikis TamaSis transformation develops in accordance with the least acceptable, bloody scaenario, there is a pretty
wesebs. saxelmwifoebi dResac saerTaSoriso politikis mTavari moTamaSeebi arian. isini, good chance that it may turn back globalization. In fact it may play the same role as WW I played in
agreTve warmoadgenen erTaderT Zalas, romelsac unari Seswevs gaakontrolos an marTos relation to the first globalization.
globalizaciis procesebi. mTavari problema neorealistebisaTvis globalizaciasTan
dakavSirebiT gamomdinareobs usafrTxoebis im axal gamowvevebidan, romelsac es procesi
qmnis. upirveles yovlisa, isini gamowveulia uTanabro ekonomikuri globalizaciiT,
agreTve, im mniSvnelovani gavleniT, romelsac globalizacia axdens saxelmwifoTa Chapter 3. Consequences of Globalization. Economic Development and Globalization
saSinao politikasa da Zalauflebis struqturebze. es gansakuTrebiT exeba Problems of the current stage of globalization are usually reduced to the following question – who
transnacionalur socialur moZraobebsa da maT mier Seqmnil globalur qselebs, manages the global economy and in whose interests? Fact that politics and power in the modern world
romlebic ecilebian saxelmwifos Zalauflebas politikis mTel rig sferoebSi. to a large extent depend on economics is rather easy to explain – use of economic instruments by the
neorealistebi ewinaaRmdegebian nebismier moZraobas, romelsac surs sajaro msjeloba leading global players in the end is more efficient and profitable than of any other.
usafrTxoebis kritikul sakiTxebze. mTlianobaSi isini Tvlian, rom globalizaciis Exploitation of resources situated outside these countries based on economic mechanisms is much
miuxedavad, msoflio dResac winaaRmdegobrivi da gamourkvevelia, xolo saerTaSoriso more profitable than the model based on the direct control of territories at hand. Such approach also
sistemis struqtura aqcevs Zalismier qcevas politikas dominantur paradigmad. enables global players to distant themselves from many unsavory processes that take place elsewhere
1.3.2. liberalizmi realizmisagan gansxvavebiT ar warmoadgens erTian Teoriul
on the planet. Still today the planet is divided into two rather different parts based on the success of
sistemas da dRevandeli saxiT is ufro mravali gansxvavebuli ideis nakrebia. maSin,
economic development – the former colonial powers, their direct descendants and neighbours,
rodesac realizmi ganixileba rogorc “samTavrobo” ideologia, liberalizmi ufro
belonging to the developed countries and the rest of the world. These developed countries enjoy the
opoziciisaken ixreba da misi ZiriTadi daniSnuleba etyoba Zalismieri politikis
advantage over all others because they develop inside the working, efficient system of market
liderebis “devnaa”. miuxedavad amisa, arsebobda SedarebiT mokle periodebi meoce
economy. Naturally this system is not without its drawbacks, but it proved its superiority during the
saukunis manZilze, rodesac liberalizmi axdenda mniSvnelovan gavlenas dasavleTis rigi
direct competition with so called socialist economic system. Thus one of the most important aspects of
saxelmwifoebis politikur elitasa da sazogadoebrivi azris formirebaze. es
globalization is how successfully the rest of the world is able to adopt the market economy – either by
konkretulad exeboda pirveli msoflio omis Semdgom periods (e.w. “idealizmi”), meore
its own good will and/or encouragement (sometimes coercion) by the developed countries. Factually
msoflio omis Semdgom gaeros daarsebiT gamowveul optimizmsa da aseve mokle periods
starting from 1950-s (i.e. since the most active stage of de-colonization) wealthy countries address the
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, rodesac rig dasavlel politikur “guruebs” ratomRac
poor ones like mantra – “do as we do, do together with as, do better than we do”. In general for any
egonaT, rom “istoria damTavrda”.
developing country the problem boils down to the following – “Do you want to join the global economy,
zogierTi analitikosis azriT, liberalizmi dafuZnebulia TavSekavebulobaze,
zomierebaze, kompromissa da mSvidobaze — e.i. imaze, rac realur saerTaSoriso become rich and stable? Then carry-out market reforms by the model and under the conditions we (the
politikaSi dResdReobiT praqtikulad ar gvxvdeba. es imas ar niSnavs, rom liberalebi rich) are offering you”. As a result of such encouragement/ coercion by the end of the last century the
eguebian Zalismieri politikis logikas — isini Tvlian, rom aseTi politika garkveuli world faced the income gap between the richest and the poorest countries as huge as it has never been
ideebis realizaciis Sedegia, xolo saboloo jamSi, ideebi cvlilebebs eqvemdebareba. ase in the history (app. 74 to 1 as of 1997 when the last data was available).
rom, Tu msoflio dRes maincdamainc stumarTmoyvared ar eqceva liberalizms, es imas ar This means that liberation from the colonial rule, transition to the market development model;
niSnavs, rom ar SeiZleba odesme dadges liberaluri ideebis gamarjvebis xana. numerous optimistic reforms brought visible positive results only to the rather limited number of
liberaluri ideologiis centrSi politikaSi progresis SesaZleblobis rwmenaa. countries. Throughout the whole 20-th century only four countries formally and finally joined ranks of the
liberalizmis ZiriTadi sazrunavi pirovnebis Tavisuflebaa. isini saxelmwifos daarsebas developed countries – Japan, Canada, Australia and New Zealand. Still two more (South Korea and
ganixilaven rogorc am Tavisuflebis dacvis aucilebel elements sxva pirovnebebisa an Taiwan) are close to it, but have not so far formally acquired this status. Furthermore 100 countries
saxelmwifoebisagan. saxelmwifo yovelTvis unda emsaxurebodes koleqtiur nebas, da ara according to their formal economic indicators are worse off than they used to be during the colonial rule.
marTavdes mas, xolo demokratiuli institutebi amis garantebad gvevlinebian. libe- The UN officially counts 50 countries as the least developed, factually meaning that any of these may
ralizmi ZiriTadad warmoadgens iseTi mTavrobis (marTvis) Teorias, romelic cdilobs fail any day.
erTmaneTs Seurigos wesrigi (usafrTxoeba) da marTlmsajuleba (Tanasworuflebianoba) Many consider this as failure of globalization. For them the globalization understood as process of
mocemuli sazogadoebis farglebSi. saSinao da sagareo institutebs liberalebi afaseben integration into the world market is at least un-democratic, serves the narrow corporative interests, and
imis Sesabamisad, Tu ramdenadD SeswevT maT unari gaataron pirovnebis Tavisuflebis idea punishes poor countries and poor population in general. More pragmatic consider that market potential
praqtikaSi. is simply not adopted by the developing countries in full and in the end advantages of the market
amave dros, bevri miiCnevs, rom reformebis warmatebuli gatareba ama Tu im economy will triumph over all the troubles which they bring at the initial stage of reforms.
sazogadoebis “SigniT” SeuZlebelia, Tu Sesabamisi reformebi maT “gareTac” ar gatarda. One of the most difficult problems facing the current stage of globalization is based on the wide-
sanam saxelmwifoebi ganagrZoben erTmaneTTan iseTi saxiT urTierTobas, rogorc spread miscomprehension that the more developed countries should transfer their development into the
calkeuli pirovnebebi velur bunebaSi, mSvidobisa da progresis liberalur ideebs developing world, assist it in reforms and even be responsible for success of such. In reality though
ganxorcieleba ar uweriaT. developed countries act in the developing world based on their purely egoistic self-interests in order to -
liberalebs miaCniaT, rom saxelmwifoTa Tavisufleba warmoadgens saerTaSoriso a/ create enabling environments for their business to act successfully in the existing markets as well as
urTierTobebis problemebis mniSvnelovan nawils da ara am problemebis gadaWris to assist them to create and enter new markets; b/ to ensure political and economic stability in regions
saSualebas. Sesabamisad saxelmwifoebi unda gaxdnen saerTaSoriso organizaciebis important for solution of the problem a/.
nawilebi da daeqvemdebaron maT wesebsa da normebs. funqciebis is nawili, romelTa
Sesruleba saxelmwifoebs ar SeuZliaT, unda gadaeces am saerTaSoriso organizaciebs. In general expectations about successful integration of all countries of the world into the market
dRevandeli neoliberalebi mxars uWeren Tavisufal vaWrobas da sabazro anu economy system were exaggerated. It’s true for both developed as well as developing parts of the
kapitalistur ekonomikas, rogorc mSvidobisa da keTildReobis miRwevis instrumentebs. planet. There is a rather simple law of uneven development of natural systems, which states that in
amave dros, demokratiuli saxelmwifoebi ufro miiltvian maTi moqalaqeebis uflebebis general systems of the same hierarchical level do not develop synchronously. While some of them
pativiscemisaken da arsebobs naklebi Sansi imisa, rom isini oms wamoiwyeben Tavis reach the higher level of development, others remain on the lower development level. Absolute
demokratiul mezoblebTan. garda amisa, urTierTdamokidebulebis procesis ganviTareba uniformity is simply impossible. Obviously this law may be quite justifiably applied to development of
msoflioSi iwvevs imas, rom saxelmwifoebs calmxrivi moqmedeba da mezoblebTan
16 137
social systems too. 1.3. msoflio politikis Teoriebi
1.3.1. realizmi. realizmi saerTaSoriso urTierTobebis gabatonebul Teorias
Maximum what can be done in the process of economic globalization is to achieve increase of warmoadgens, xolo mis sawyisebs jer kidev antikur xanaSi SeiZleba mivakvlioT. arsebobs
average income level, both worldwide as well as inside any individual country. In the end this will lead sami ZiriTadi elementi, romelic gaigivebulia realizmTan — statizmi, gadarCena da TviT
to social and economic stability, minimize poverty. daxmareba.
Factually this means development of the large, powerful layer of the middle income countries, while statizmi realizmis safuZvels warmoadgens. am Sexedulebis Sesabamisad: a/saxelmwifo
the poorest will constitute the small minority with the average level of life considerably higher, than msoflio politikis yvelaze mniSvnelovani moTamaSea, xolo yvela danarCeni moTamaSeebi
today.27 naklebi mniSvnelobis matareblebi arian; b/saxelmwifo “suvereniteti” aRniSnavs
damoukidebeli politikuri erTobis arsebobas, romelsac aqvs iuridiuli Zalaufleba
Tavis teritoriaze.
Fact that development transfer does not work very well in case of majority of the developing yvela saxelmwifos upirveles mizans gadarCena warmoadgens. esaa upirvelesi erovnuli
countries, may be ascribed to the following two factors – interesi, romelic yvela politikurma moRvawem unda daicvas. yvela sxva miznebi, iseTebi,
1. Developing world is doing just enough to fulfill the tasks mentioned above, which is obviously magaliTad, rogoricaa ekonomikuri ganviTareba — meoradia (“mdabio politika”). imisaTvis,
not enough to ensure serious, successful economic transformation in developing countries. rom daicvan saxelmwifos usafrTxoeba, misma liderebma unda aRiaron iseTi eTikuri
2. The model of development transfer adopted today as it is can not ensure success of the kodeqsi, romelic afasebs ama Tu im moqmedebas misi Sedegis Sesabamisad da ara imis
process – either the model itself is faulty, or developing countries for various reasons are not safuZvelze, is marTalia Tu tyuili. politikuri realistebisaTvis raime universaluri
able to adopt it to their local settings. moraluri principebis arsebobis konkretizacia SesaZlebelia mxolod calkeuli
At least at the initial stage of the global economic transformation indices of economic growth for the politikuri erTobebis farglebSi.
majority of developing countries looked rather impressive. Both rival political blocks were engaged in TviTdaxmarebis principi aRiarebs, rom ar SeiZleba sxva saxelmwifos ndoba sakuTari
pumping up economies of their client countries through huge amounts of financial, material, damoukideblobis uzrunvelsayofad. saerTaSoriso politikis struqtura dauSvebels
technological and logistical support and such approach worked for a while disregarding which model of xdis megobrobas, ndobasa da patiosnebas. arsebobs mxolod mudmivi gaurkvevloba,
development (market or centrally controlled economy) these countries formally adopted. Trouble, romelic gamomdinareobs globaluri mTavrobis ararsebobidan. Tanaarseboba
precipitated by oil crises of 1970-s started when developing countries in general exhausted potential for SesaZlebelia mxolod ZalTa Tanafardobis SenarCunebis gziT. SezRuduli TanamSromloba
extensive growth and faced need for deep structural reforms and institutional transformations. SesaZlebelia mxolod iseTi urTierTobebis dros, rodesac realisti saxelmwifo met
By this time the Soviet Union was to a large extent out of the race since its economy needed mogebas naxulobs, vidre sxva saxelmwifoebi.
reforms itself, which ailing socialist system was not able to carry out. Thus almost unilaterally realistebi xSirad imeoreben, rom ukanaskneli ocdaxuTi saukunis manZilze msoflio
developing countries found themselves within the confines of the Western type neo-liberal economic politikis xasiaTi ar Secvlila — mis safuZvelSia omebi, romlebic droebiT wydeba
development model. Policy of structural adjustment suggested by this model called for carrying out momavali omebisaTvis mosamzadeblad. isini agreTve, amtkiceben, rom saerTaSoriso
market oriented strategies based on sharp reduction of the state involvement into economy and urTierTobebisaTvis uwyvetoba ufro mniSvnelovania, vidre cvlilebebi.
opening up for the Western investments. Economic policies had to be export oriented in order to pay realizmis dRevandeli warmomadgenlebisaTvis anu neo-realistebisaTvis, politika
accumulated debts. Besides it requested strict economy of government finances, which in majority of identificerulia kapitalizmisa da dasavluri demokratiuli faseulobebisa da
cases led to folding of already weak social programs. These measures were augmented by floating institutebis gavrcelebis xelis SewyobasTan. saerTaSoriso sistemis struqtura
bank interest rates, which caused a dramatic increase of foreign debts of these countries, sharp drop of ganapirobebs sagareo politikis nebismier arCevans. xolo zogierTi realistis
prices of raw materials (leading export commodities for developing countries), and deteriorating trade warmodgeniT, es struqtura, Tavis mxriv, ganpirobebulia saerTaSoriso sistemis
conditions when developed countries were applying protectionist trade barriers but denied the maorganizebeli principiT, romelsac anarqia warmoadgens. anarqiis qveS yvelaze xSirad
developing ones the right to follow their example. Economies of majority of developing countries could igulisxmeba is, rom saerTaSoriso urTierTobebi xdeba iseT asparezze, sadac ar arsebobs
not withstand such pressure and entered 1990-s with much worse performance indicators, than at the yovlismomcveli, centraluri xelisufleba, romelic calkeuli suverenuli
beginning of 1970-s for instance. saxelmwifoebis nakrebze maRla dgas. damatebiT, aseT sistemaSi, ufro Zlier
Besides even when any given country carries out structural adjustment by the book and to the end saxelmwifoebs, sazogadod meti gavlena aqvT.
this does not guarantee its eventual success. Such country simply starts to play by rules accepted by tradiciuli realistebi aRiareben, miuxedavad imisa, rom arsebobs Zalauflebis
the more developing countries with all the pending consequences, like for instance cyclic economic gansxvavebuli elementebi (magaliTad, ekonomikuri resursebi anda teqnologia), samxedro
crises with accompanying recessions and financial shocks. Whether such country is carrying out Zala saxelmwifos Zlierebis yvelaze mniSvnelovani (aSkara) nawilia. miuxedavad imisa, rom
successful and correct market policy does not matter much – it runs into the classic case of “market neorealistebic Tvlian, rom samxedro Zala dResac saxelmwifos marTvis ganuyofeli
failure”, which manifests itself in a rather asymmetric way. Developing countries are relatively weak nawilia, maTi azriT, Zalaufleba ufro metia, vidre saxelmwifos mier samxedro
newcomers in a highly competitive global market and suffer much more in case of crises than the more resursebis mobilizaciisa da mis mier am Zalis gamoyenebis unari sistemis sxva
traditional and more powerful players. In case of crisis they can not even apply problem solving tools saxelmwifoebis dasayolieblad da maTze kontrolis gansaxorcieleblad. isini xedaven
used by the more developed economies and for instance have to address strict fiscal and monetary Zalauflebas rogorc saxelmwifos SesaZleblobebis naerTs. saxelmwifoebi
policies in order to restore “market trust” instead of stimulating macroeconomic measures. gansxvavdebian sistemaSi maTi Zalis da ara maTi funqciebis Sesabamisad. Zalaufleba
Even when developing markets are functioning properly, the less developed and weaker are still aniWebs saxelmwifos adgils, anu pozicias, saerTaSoriso sistemis farglebSi da es adgili
punished. As it is the market does not create the equal opportunities. It obviously favours countries ganapirobebs mis qcevas.
which already possess productive capital – finances, land, other physical assets and the most important saxelmwifoebi funqcionalurad msgavsi elementebia im gagebiT, rom ganicdian erTi da
in the current technology based economy – the human capital. Countries, which are already well ahead imave SezRudvebis gavlenas, romelTac anarqia qmnis da cdiloben SeinarCunon TavianTi
of the others possessing stable political systems, guaranteed private property rights, reliable banking pozicia sistemaSi. gansxvavebebi ori qveynis politikas Soris ganpirobebulia
systems, developed social services – are also enjoying much higher chances to employ the gansxvavebebiT maT Zalebsa da SesaZleblobebSi. tradiciuli realistebis msgavsad bevri
opportunities provided by the single global market. Countries, which do not have such capital often neorealisti Tvlis, rom ZalTa Tanafardoba warmoadgens sistemis weswyobilebis
found themselves inside so called “institutional poverty trap”, although these are the vast majority of centralur elements.
developing countries (including many of the former Soviet republics). One of evidences of existence of saxelmwifoebi sakuTari interesebis dacvaze arian orientirebulebi, xolo
such “trap” is that the global capital is usually attracted to places where it is already abundant i.e. to anarqistuli da konkurentuli sistema ubiZgebs maT upiratesoba mianiWos
TviTdaxmarebas, TanamSroblobasTan SedarebiT. saxelmwifoebi racionaluri (gonivruli)
27
I.e. the difference between the current and future poor should be approximately as it is today between the Americans moTamaSeebi arian, romlebic irCeven strategiebs im TvalsazrisiT, rom Seamciron
and Africans formally living in poverty. danakargebi da maqsimalurad gazardon mogeba. saxelmwifoebi ganixilaven yvela sxva
138 15
zog skeptikoss miaCnia, rom “globalizacia” saerTod warmoadgens moxerxebul countries, where the government and associated institutions are relatively efficient and the return on the
politikur Teziss, romelic gamoiyeneba arapopularuli orTodoqsuri neoliberaluri invested capital is guaranteed.
ekonomikuri strategiebis gasamarTleblad. Interestingly that in such cases neither form of government (democracy or dictatorship), nor
1.2.3. transformacionalistur Teziss safuZvlad udevs imis rwmena, rom axali associated additional factors (i.e. existence of civil society, observation of human rights, freedom of
aTaswleulis gariJraJze globalizacia warmoadgens im swrafi socialuri, politikuri press, etc.) play any noticeable role – the most important is guaranteed capital circulation within the
da ekonomikuri cvlilebebis mTavar mamoZravebel Zalas, romlebic saxes ucvlian stable economic and social environment. That’s why about 2/3 of foreign direct investments in the world
Tanamedrove sazogadoebebsa da msoflio wesrigs. am warmodgenis mxardamWerTa azriT, are going into developed countries, while 2/5 of the remainder goes to China and Hong Kong.
globalizaciis Tanamedrove procesebi istoriulad imdenad uprecendentoa, rom Even if in general development transfer process is not as effective as one might have expected,
sazogadoebebi da mTavrobebi mTels msoflioSi iZulebulebi arian Seewyon msoflios, virtually all developing countries are engaged in it one or another way, while the most successful
romelSic ukve aRar arsebobs mkafio gansxvaveba saerTaSoriso da Sinagan, sagareo da (China, for instance) are playing the increasing role in economic globalization. Obviously this mainly
saSinao urTierTobebs Soris. am TvalsazrisiT, globalizacia warmoadgens mZlavr happens because the developing world has no viable development alternative. Still some kind of control
gardamqmnel Zalas, romelic pasuxismgebelia im “masiur Seryevaze”, romelsac ganicdian over the global economic processes is necessary even if to reduce risks of global market failures and
sazogadoebebi, ekonomikebi, marTvis institutebi da msoflio wesrigi. provide the poorest countries better development opportunities than they enjoy today.
transformacionalistTa warmodgeniT gaugebaria, sad SeiZleba migviyvanos am Today there are two major mechanisms of such regulation – the World bank and the International
“Seryevam”, radganac globalizacia warmoadgens SemTxveviT, Znelad gasaTvaliswinebel, Monetary Fund. Both were created after WW II for purposes pretty different form these they pursuit
winaaRmdegobebiT aRsavse istoriul process. skeptikosebisa da hiperglobalistebisagan today, but later they almost exclusively shifted their priorities towards servicing global integration and
gansxvavebiT, transformacionalistebi ar gansazRvraven globalizaciis samomavlo economic reform processes in the developing world. Still as time passes their credibility and efficiency
ganviTarebis traeqtorias. isini agreTve ar cdiloben gansazRvron globalizacia raRac (especially as regards corruption) raise more and more questions.
martivi, mkafio, idealuri “globalizebuli msoflios” saxiT, iqneba es globaluri bazari They are mainly charged with excessive intervention into the internal affairs of debtor countries and
Tu globaluri civilizacia. isini ufro aRiqvamen mas rogorc grZelvadian istoriul abuse of power, especially as regards the smaller developing countries. First of all this concerns the
process, romelic savsea winaaRmdegobebiT da romelic didwilad yalibdeba iseTi number and nature of conditions they apply to financial support rendered to developing countries. If
faqtorebis xarjze, romlebic garemoebaTa damTxvevis meSveobiT aRmoCndnen erTad. back in 1980-s the number of such conditions varied between 6 and 10, since 1990-s it increased to 25
aseTi frTxili midgoma globalizaciis momavlis mimarT ar gamoricxavs warmodgenas (there are known cases than they exceeded 100!). Number of spheres of government administration
imaze, rom globaluri ekonomikuri, samxedro, teqnologiuri, ekonomikuri, politikuri that needed improvement, strengthening or renewal as demanded by these organizations grew
da kulturuli nakadebis gamovlineba istoriulad uprecedentoa. maTTvis msoflios correspondingly. As a result, quite often the developing countries are enforced to subscribe to reforms
nebismieri qveyana [Tu maTi teritoria da/an sazogadoeba mTlianad ara], ama Tu im that are neither politically sustainable, nor efficient in the least.
TvalsazrisiT, funqcionalurad, warmoadgens ufro didi (globaluri) sistemis nawils. Activities of both organizations are entirely based on Anglo-Saxon neoclassic economic ideas and
amave dros erTiani globaluri sistemis arseboba ar ganixileba rogorc, vTqvaT, erTiani they press the developing countries to adopt the appropriate economic policies disregarding the fact
msoflio sazogadoebis Seqmnis mtkicebuleba. piriqiT, transformacionalistebisaTvis whether they are going to work within the particular context of any given country. In part such approach
globalizacia gaigivebulia globalur stratifikaciasTan, romlis farglebSic is determined by the rather limited number of development models both the WB and the IMF are able to
zogierTi qveyana, sazogadoeba Tu Temi sul ufro ebmeba globalur erTobaSi, maSin propose countries that apply for their support, while it’s still an open question what kind of development
option may be successfully applied to one or another particular country.28 Besides quite often one may
rodesac sxvebi sul ufro gariyulebi xdebian. garda amisa, aRar moqmedebs tradiciuli
ierarqiuli Sromis saerTaSoriso ganawileba, agebuli Crdilo-samxreTis, pirvel-mesame
be left with impression that these countries are offered development options and concrete mechanisms
samyarod danawilebaze. piriqiT, CrdiloeTi da samxreTi, pirveli da mesame samyaro
that are not working properly even in places of their inception in the most developed countries, or were
gverdigverd arseboben msoflios nebismier did qalaqSi.
rejected there altogether.
amas ukavSirdeba, agreTve, ekonomikuri aqtiurobis “deteritorizacia” imasTan
As a result there is a widespread opinion that instead of supporting the development these
dakavSirebiT, rom finansuri da samewarmeo saqmianoba sul ufro globaluri da
organizations are actually harming developing countries, for instance by forcing them to adopt
transnacionaluri xasiaTis xdeba. transformacionalistur warmodgenas safuZvlad
privatization programmes that in the end lead to enrichment of a small group of local corrupt officials. At
udevs rwmena imis Sesaxeb, rom Tanamedrove globalizacia axdens erovnuli mTavrobebis
the same time both bodies look extremely helpless dealing with governments of countries that can not
Zalauflebisa Tu funqciebis reorganizacias. maT eWvi ar eparebaT, rom saxelmwifoebs
meet conditions set by loan agreements. Such cases are abundant and universally these conditions are
jer kidev aqvT saboloo legaluri Zaufleba yvelaferze, rac xdeba maT gankargulebaSi
revised and payments rescheduled. This is especially true as regards the poorest countries. Their
myofi teritoriebis farglebSi. amave dros isini, amtkiceben, rom xdeba am Zalauflebis
outsdanding debts are pardoned and more loans are scheduled. Of course there may be plenty of
“gadaxlarTva” im mzard ZalauflebasTan, romelsac iZenen saeTaSoriso marTvis
institutebi, an im SezRudvebTan Tu pasuxismgeblobebTan, romlebic gamomdinareoben objective reasons why poor developing country can not meet loan terms, still it looks like that some kind
saerTaSoriso samarTlidan. rTuli globaluri sistemebi — finansuridan ekologiuramde, of strange game is going on when both lenders and borrowers know that these terms can not be met,
gadaxlarTaven iseTi Temebis Bbed-iRbals, romlebic msoflios sxvadasxva kuTxeebSia but still pretend that everything is going as it should be.
ganlagebuli. As a matter of fact such type of relations with donor organizations suits corrupt elites of many
skeptikosebisa da hiperglobalistebisagan gansxvavebiT, transformacionalistebi developing countries – presence of large number of various conditions in loan agreements that these
amtkiceben, rom xdeba axali “suverenuli reJimis” Camoyalibeba, romelic ikavebs countries can not satisfy actually means that they may use this as a pretext to reallocate provided
saxelmwifoebriobis tradiciuli koncepciis adgils. maTi warmodgeniT dRes resources in a way that minimizes their efficient allocation for population while increasing personal
suvereniteti naklebadaa teritoriulad gansazRvruli barieri da ufro vaWrobis profits of the said elites. Relations of such type also lead to development of some queer kind of
saSualebaa im politikaSi, romelic ganisazRvreba rTuli transnacionaluri qselebiT. dependency, akin to the Dutch disease. For many developing countries, especially the poorest ones,
garda amisa, globalizacia ukavSirdeba agreTve, mZlavri, axali arateritoriuli with weak, corrupt governments foreign loans and grants play the same role as natural resources play
ekonomikuri da politikuri organizaciis formebis aRmocenebas globalur sivrceSi, in case of the typical Dutch disease. Why invest received funds into the real market reforms and
rogorebicaa multinacionaluri korporaciebi, transnacionaluri socialuri democratization if such support will still go on disregarding the fact how they are actually used (or rather
moZraobebi, saerTaSoriso maregulirebeli saagentoebi, da a.S. misused)? Besides the overall efficiency of programmes implemented by the same WB in developing
Sesabamisad, imis magivrad, rom moetana “saxelmwifoebis aRsasruli”, globalizacia world is generally rather low because of the high transaction costs – the major part of loans never leave
ubiZgebs mTeli rigi “SeguebiTi” strategiebis aRmocenebas da gansazRvrul wilad, ufro the donor countries being used by the local firms and individual consultants. This part of problem is
aqtiuri saxelmwifos ganviTarebas. aucilebeli araa, rom erovnuli saxelmwifoebis serious to the extent that it prompted the US Senate in 2005 to approve a special legal act calling for
Zalaufleba Semcirdes. piriqiT, xdeba misi gadaxaliseba da restruqturizacia marTvis
28
procesebis sirTulis zrdasTan erTad urTierTdakavSirebul msoflioSi. Just at the begging of the century the WB was quite officially operating with just 5 such models.

14 139
corruption monitoring in the international donor organizations. TanamSromlobas. faqtiurad SesaZlebelia vilaparakoT “globaluri samoqalaqo
Situation as such may be quite easily interpreted in terms of general political motivation of the sazogadoebis” aRmocenebaze. am TvalsazrisiT, faqtiurad xdeba ekonomikuri da
whole system of global development transfer. Naturally leaders of the both WB and IMF as well as politikuri Zalauflebis denacionalizacia da “gabneva”, rasac mosdevs erovnuli
leaders of the leading donor countries are quite well aware of fact that successful integration of 5/6 of saxelmwifoebis suverenitetisa da avtonomiis Semdgomi Ziris gamoTxra.
global population into the economic space which the remaining 1/6 created proceeding from its own 1.2.2. skeptikosebi, gansxvavebiT hiperglobalistebisagan, msoflio vaWrobis,
interests is hardly possible. They are also well aware of the fact that for many developing countries kapitaldabandebisa da Sromis nakadebis statistikaze dayrdnobiT amtkiceben, rom
(especially African) carrying out the real market reforms is impossible on principle. In this case all these moyolebuli mecxramete saukunidan, ubralod SedarebiT izrdeba internacionalizaciis
strongly remind the process that in the late USSR was dubbed as “building the socialism bypassing the done, e.i. urTierToba ZiriTadad erovnul meurneobebs Soris. amtkiceben ra, rom
capitalist development stage”. globalizacia miTia, skeptikosebi efuZnebian globalizaciis ekonomikur koncefcias da
Especially for the US all this basically (directly or through international financial institutions) aigiveben mas srulad integrirebul globalur bazarTan. miaCniaT ra, rom dRevandeli
presents continuation of the foreign policy, albeith using different methods. Whether the money they ekonomikuri integraciis done Camouvardeba am “ideals” da, rom aseTi integracia bevrad
lend is going to bring upon some real economic progress in any given country is of a relatively little CamorCeba mecxramete saukunis bolos dones, isini askvnian, rom Tanamedrove
importance. The main objective is to keep the ruling regimes in such countries loyal to the US. It’s globalizaciis gamovlena friad gazviadebulia.
especially true as regards such weak countries that on principle may pose the threat to the US national amasTan dakavSirebiT skeptikosebi askvnian, rom hiperglobalistebis mosazreba
interest by falling into hands of various kinds of terrorists for instance.29 Zirfesvianad mcdaria da politikurad miamiti imis gamo, rom is saTanadod ver afasebs
Besides any donor country is subjected to a strong pressure of its own civil society (especially erovnuli mTavrobebis arsebul SesaZleblobebs marTon saerTaSoriso ekonomikuri
NGOs), which consider that developed countries are answerable for developing world, for its poverty moRvaweoba. imis nacvlad, rom ukontrolod ganviTardnen, internacionalizaciis Zalebi
and underdevelopment. In addition the given model of global economic integration in general as well as TviTon eqvemdebarebian erovnuli mTavrobebis maregulirebel Zalauflebas, raTa
development transfer in particular are so deeply ingrained into the system of global international uzrunvelyon mimdinare ekonomikuri liberalizacia.
relations that their restructuring in order to increase their efficiency may turn very painful both for the skeptikosebis TvalsazrisiT, yvela arsebuli mtkicebuleba migvaniSnebs, imas rom
donors as well as for “consumers” of their support. ekonomikuri saqmianoba ganicdis mniSvnelovan regionalizacias im dros, rodesac
Still against the rather gloomy picture of the global development transfer there are number of a msoflio ekonomika viTardeba sami ZiriTadi finansuri da savaWro blokis —evropis, azia-
rather successful countries that managed to overcome dependency on the developed world and are wynari okeanisa da Crdilo amerikis Seqmnis mimarTulebiT. Sesabamisad klasikuri “oqros
obviously aiming at the leading positions in the modern global affairs. First of all these are so called standartis” epoqasTan SedarebiT msoflio ekonomika bevrad ufro naklebad
Asian Tigers and lately China and Malaysia. Factually the problem is that the most successful integrirebulia, xolo msoflio imperiebis xanasTan SedarebiT is ufro naklebad
development transfer is restricted to a rather small region of the world, while 3 of the mentioned globalizebulia geografiuli mocvis TvalsazrisiT.
countries are China one or the other way (Mainland China, Taiwan and Hong-Kong), while population of skeptikosebi, agreTve ar Tvlian, rom erovnuli mTavrobebi eqvemdebarebian
Singapore is also predominantly represented by ethnic Chinese as well as the most active ethnic saerTaSoriso tendenciebs. piriqiT, isini yuradRebas amaxvileben imaze, rom maTi roli
minority in Malaysia. sazRvrebs gaRma ekonomikuri aqtiurobis ganviTarebasa da regulirebaSi sul ufro
The main positive feature shared by all these countries is the social capital of the highest quality centraluri xdeba. mTavrobebi internacionalizaciis pasiuri msxverpli ki ara, piriqiT,
based on the highly motivated, diligent, disciplined labour force. Still they owe their success mainly to misi ZiriTadi arqiteqtorebi arian. ufro metic, zogi ganixilavs internacionalizacias
the presence of extremely efficient, motivated governments. These governments purposefully
rogorc ZiriTadad aSS-is mier inicirebuli mravalmxrivi msoflio ekonomikuri weswyobis
Tamnxleb produqts, romelmac meore msoflio omis Semdeg ubiZga erovnuli ekonomikebis
implemented and continue to implement their own economic policies which in general have rather little
internacionalizacias. sxvebs saerTod miaCniaT, rom msoflio vaWrobisa da
to do with recommendations and development models of the international donors, although they borrow
kapitaldabandebebis mimdinare intensifikacia warmoadgens dasavluri imperializmis
huge amounts of money from them. Although some Western economic experts characterize their
axal stadias, romlis farglebSic erovnuli mTavrobebi gamodian monopolisturi
economic policies as neo-liberal in reality we deal with various models of the state managed capitalism.
kapitalis agentebis rolSi.
On the whole these examples of successful market development show that fears of the evil Western
miuxedavad azrTa garkveuli sxvadasxvaobisa, skeptikosebi erTxmad miiCneven, rom
money-lenders that exploit the poor developing countries are to a large extent exaggerated. Almost any
internacionalizacias ar mohyva CrdiloeT-samxreTis uTanabrobis Semcireba. piriqiT,
country with the efficient, strong, motivated government is able to put international donor organizations
xdeba savaWro da sainvesticio nakadebis zrda mdidar CrdiloeTSi, “mesame samyaros”
into position they should properly occupy – money lenders and assistants, not the development
dictators.30
mravali qveynis mzardi marginalizaciis xarjze. isini, agreTve amaxvileben yuradRebas im
faqtze, rom ucxouri investiciebis nakadebis koncentrireba ZiriTadad xdeba
Thus it’s very important to understand that development transfer is primarily a two-way street – no
ganviTarebul kapitalistur saxelmwifoebSi, xolo multinacionaluri korporaciebis
developed country and/or donor organization is able to impose any kind of positive transformations on umetesoba rCeba ZiriTadad maTi mSobliuri qveynebisa an regionebis qmnilebebad.
any developed country if it is not ready to adopt them or (and this is more important) if the local ruling Sesabamisad skeptikosebi eWvis TvaliT uyureben warmodgenas imaze, rom
elites are not interested in such. internacionalizacias Tan sdevs msoflio ekonomikuri urTierTobebis mniSvnelovani,
The leading global players set terms and conditions of development transfer based on their own ufro metic — Zirfesvianad gardaqmna. isini aRiareben, rom uTanabroba da ierarqizacia
priorities and understanding of problems at hand. They are naturally eager to make the rest of the world imdenad Rrmad aris gamjdari msoflio ekonomikaSi, rom, struqturuli TvalsazrisiT,
to adopt these terms and conditions as operating basis for their own development. On the other hand gasuli saukunis manZilze es situacia Zalze umniSvnelod Seicvala.
this is the direct responsibility of governments of developing countries to make sound decisions as mravali skeptikosis warmodgeniT, aseTi uTanabroba xels uwyobs fundamentalizmisa
regards models of development suitable for their countries; to review, revise and adopt the existing da agresiuli nacionalizmis warmoCenas, imis nacvlad, rom ubiZgos msoflio
ones or propose their own, original models. No leading global player is able to make decisions for these civilizaciis Seqmnas, rogorc amas hiperglobalistebi varaudoben. piriqiT, xdeba
governments; to make any country develop successfully, moreover can not do this on regional or global msoflios daqucmaceba civilizaciur blokebad da kulturul Tu eTnikur anklavebad.
levels. If country is not able to adopt and implement development policies, any outside assistance will warmodgena kulturuli erTobisa da globaluri kulturis Sesaxeb, agreTve, miTia.
go for naught. globaluri uTanabrobis gaRrmaveba, saerTaSoriso politikis realobebi, iseve rogorc
“civilizaciaTa Sexla”, agreTve, aaSkaravebs “globaluri mTavrobis” ideis usafuZvlobas
29
— msoflios wesis organizacia mecxramete saukunidan moyolebuli umeteswilad
Stuart E. Eizenstat, John Edward Porter, and Jeremy M. Weinstein, Rebuilding Weak States, Foreign Affairs, dasavleTis mTavrobebis xelSi imyofeba. am TvalsazrisiT, skeptikosebi ganixilaven
January/February 2005.
30 msoflio mmarTvelobasa da ekonomikur internacionalizacias rogorc ZiriTadad
Efficient government does not mean that it’s for instance incorrupt or transparent – as the world practice shows such
features have little to do with the government efficiency. Very clean and transparent government may be quite dasavlur proeqts, romlis mTavari mizania SeinarCunos dasavleTis pirveloba msoflio
inefficient and vice versa. urTierTobebSi.
140 13
ganmartebas davsjerdeT, anu rogorc dRevandel inglisurSi amboben — “keep it simple, stupid”. Of course if the developed world may be in dire need of successful economic transformation of
arc ise Soreul warsulSi, cnobili maTematikosi puankare daaxloebiT imave azrisa iyo, some developed country as an isolated case, it may on principle do this, but on practice that means
rodesac ambobda — “rodesac adamians ar esmis problema, is bevr formulas wers, magram imposing the direct colonial management model with all the pending consequences.
rodesac bolos da bolos mixvdeba, raSia saqme — ukeTes SemTxvevaSi ori formula rCeba”.
sabunebismetyvelo mecnierebebSi es principi namdvilad muSaobs. rac Seexeba
sazogadoebriv mecnierebebs, aq situacia Zalian waagavs ZvelTaZvel indur igavs
moxetiale maTxovar brmebze, romlebic gzad spilos gadaeyarnen. erTi, romelmac spilos Chapter 4. Consequences of Globalization. Population and Environment.
xorTums waavlo xeli, amtkicebda, rom spilo gvelsa hgavs, meore, rom foTols, radganac 4.1. Global Population Problem. This is one of the few exceptions when causative relationship
yuri SerCa xelSi, mesame boZs — is spilos fexs daejaxa, xolo kidev erTi gaiZaxoda, rom between globalization and its emergence is direct and obvious. The most plainly visible effect of this
spilo Tokia, mas Semdeg, rac kudi moqaCa. yvela Tavisas gaiZaxoda, bolos ver SeTanxmdnen problem manifested itself in unprecedented growth of the world population in the post WW II period,
da erTmaneTs daerivnen. spilo didi xania Tavisi gziT wavida, isini ki isev mtverSi known as “population explosion”. If in the period between 1900 to 1950 world population grew by about
goravdnen... 17 million people per year, this number almost tripled to 50 million during years 1950-1960. As a result
the total world population reached 6 billion in 2000, or 2.4 times more than in 1950. Although population
qvemoT koncentrirebuli, ganzogadoebuli saxiT ganxilulia ramdenime yvelaze growth rate is stearily declining since 1970, its amount is still expected to reach almost 9 billion by 2050
gavrcelebuli midgoma rogorc sazogadod globalizaciis procesisadmi, aseve msoflio and may stabilize afterwards.
politikis ori yvelaze aRiarebuli Teoriuli midgoma (realizmi da liberalizmi). am The lion’s share of population growth fell on developing countries. Today about 4/5 of the world
Tavis mizania, SeuqmnaT studentebs warmodgena imis Sesaxeb, Tu ramdenad SeswevT unari population lives in these countries, while about 2/5 lives in the two largest – China and India. By itself
gansxvavebul Teoriul midgomebs swored warmoaCinon is procesebi, romlebic such population growth is nothing unprecedented. The most developed countries in the world had
globalizaciis CarCoebSi viTardeba, anda ramdenad SeswevT maT unari, Tavis mxriv passed through the same stage of population development after beginning of industrial revolution. Still
imoqmedon msoflio politikis mimdinareobaze.20 that time this process was caused by objective development factors, affected relatively small part of the
1.2. globalizaciis Teoriuli aRqma. global population (so called “golden billion”) and as a whole played positive role in global development.
1.2.1. hiperglobalistebi warmodgenilebi arian im mecnierebiT, romelTac miaCniaT, rom Here population explosion was caused by a sharp drop in population mortality rates against the
kacobriobis istoriaSi dadga axali xana, rodesac tradiciuli erovnuli saxelmwifoebi traditionally high birth rates. It was caused by gradual improvement of quality of life and general growth
gadaiqcnen globaluri ekonomikis moZvelebul, ufro metic - usargeblo, zedmet of population well-being. The same processes affected birth-rate as well but with the lag of decades at
moTamaSeebad. aseT mosazrebas safuZvlad udevs ekonomikuri logika, romelic win ayenebs least.
erTian globalur bazarsa da globalur konkurencias, rogorc sazogadoebrivi In developing countries (majority of which at the beginning of explosive population growth were still
progresis mamoZravebel Zalebs. hiperglobalistebi amtkiceben, rom ekonomikur colonies) mortality rates dropped virtually overnight – in a course of few years. It was caused by
globalizacias moaqvs ekonomikebis “denacionalizacia” warmoebis, vaWrobisa da introduction (sometimes purposeful, sometimes accidental) of the minimal innovations from the
finansebis transnacionaluri qselebis Seqmnis gziT. aseT “usazRvro” ekonomikaSi developed countries – new medicaments (aspirin, penicillin), insecticides (DDT and like), elementary
erovnuli saxelmwifoebi TamaSoben globaluri kapitalis ubralo “gadamcemi Rvedebisa”, understanding about personal hygiene. Anti-epidemic measures and vaccination was introduced to
da saboloo jamSi Suamavlebis rols, romlebic eqcevian adgilobriv, regionul da some extent, population nutrition improved in some places too. All this was possible since all affected
globalur marTvis organoebs Soris. am TvalsazrisiT, bevrs sjera, rom ekonomikuri countries and territories had already been included into the system of global relations that make
globalizacia qmnis socialuri organizaciis axal formebs, romlebic ikaveben an possible relatively smooth and unimpeded transition of innovations. Factually they received the first
saboloo jamSi daikaveben tradiciuli erovnuli saxelmwifoebis, rogorc globaluri development package from the more developed world, which required the absolute minimum of efforts
sazogadoebis pirveladi ekonomikuri da politikuri erTeulebis adgils. from the both sides involved in the process. On the other hand the next package involving
hiperglobalistebs sjeraT, rom globalizacia ZiriTadad ekonomikuri movlenaa, rom modernization, structural transformation, etc., leading in the end to economic development with
mzardad integrirebuli globaluri ekonomika ukve arsebos; rom globaluri kapitalis associated growth of level and quality of live as well as changing population reproduction patterns
moTxovnebis dawoliT nebismieri saxelmwifosaTvis politika “SesaZleblobis (reducing fertility) was delivered much later and with various success.
xelovnebidan” gadaiqca “efeqturi ekonomikuri marTvis” xelovnebad. Population explosion affected countries which had just started their independent life, lagged
garda amisa, arsebobs mosazreba, rom ekonomikuri globalizacia qmnis centuries behind their former parent states by levels of development. Actually one may dub this process
gamarjvebulebisa da damarcxebulebis ganawilebis axal sqemas. amasTan dakavSirebiT, population shock instead of explosion. Population growth did not result from their socio-economic
Zveli “Crdilo-samxreTis” dayofis roli TandaTanobiT mcirdeba da adgils uTmobs development,as it happened in the more developed world, they did not need, did not plan and could not
ekonomikuri Zalauflebis dayofis ufro rTul sistemas. amis gamo, mTavrobebi control it. Since at least at the initial stage this process was factually mechanical its dependence on the
iZulebulebi arian “marTon” globalizaciis socialuri Sedegebi imasTan dakavSirebiT, type of civilization of any given country, culture of population, religion, etc. was minimal.31 Even
rom globaluri finansuri da ekonomikuri konkurencia Zirs uTxris socialuri dacvis efficiency and type of governance played very little role in this case – relatively well and poorly
social-demokratiul models da gvauwyebs sayovelTao keTildReobis saxelmwifos managed countries had found themselves in the same boat.
modelis gadaSenebas. globalizacia SesaZlebelia, agreTve ukavSirdebodes globaluri Demographic pressure did not allow the majority of affected countries to stand on their own feet,
ekonomikis gamarjvebulebisa da damarcxebulebis mzard polarizacias. maT, vinc dRes contributed significantly to drop in the population level of life as compared with the colonial period (such
“gariyulia”, samomxmareblo ideologiis globaluri gavrceleba, agreTve, Tavs axvevs drop often up to 20% was registered in 100 countries), pushed billions into poverty and starvation.
axali tipis “piradobas”, romelic ikavebs tradiciuli kulturisa da cxovrebis wesis
adgils. liberaluri demokratiis gavrceleba, agreTve, aZlierebs erTiani globaluri Today population growth process in developing countries has been reversed and is generally
civilizaciis aRmocenebis SegrZnebas, romelic ganisazRvreba politikuri da following trends of the more developed world – i.e. people are marrying later and have fewer children.
ekonomikuri organizaciis universaluri standartebiT. aseT “globaluri civilizacias”, Average fertility rate here is about 2.8 (versus 6.2 in 1960-s), while in 20 countries births do not exceed
agreTve emsaxurebian marTvis sakuTari meqanizmebi, iseTebi, magaliTad, rogorc mortality. UN claim that this reversal resulted from decades’ long family planning policies it pursued in
saerTaSoriso savaluto fondia, xolo saxelmwifoebi da xalxebi sul ufro da ufro
eqvemdebarebian axal sazogadoebriv, kerZo globalur Tu regionul xelisuflebebs.
Sesabamisad erovnuli saxelmwifoebi sul ufro naklebad axerxeben imis marTvas, rac 31
maT sazRvrebSi xdeba an maTi moqalaqeebis moTxovnilebebis damoukideblad This process was dubbed minimal because it happened primarily at the expense of a sharp drop of mortality rates,
dakmayofilebas. meore mxriv, kavSirgabmulobis globaluri infrastruqtura da mravali which did not depent upon a social behaviour of population. This may be justified for instance by the fact that
absolutely the same “development scenario” was implemented in the isolated Soviet Central Asia as in the rest of the
saerTo interesis arsebobis SegrZneba xels uwyobs adamianTa Soris transnacionalur world.

12 141
developing world. Although neither this nor improved quality of life (which was usually modest, if took qveynebi SesaZloa sxvanairad aRiqvamdnen globalur problematikas, maTi ganviTarebis
place of all) played significant role in this process. Its actual causes might be found in emancipation of konkretuli prioritetebis Sesabamisad.
women, even if the actual process is relatively modest compared to the similar one that took place in faqtiurad globaluri problemebis warmoqmna da maTi mogvarebis mcdeloba
the last century in the more developed world. It looks like that in the vast majority of developing xorcieldeba Semdegi sqemiT —warmoqmna calkeuli qveynis/regionis doneze — ganviTareba
countries just a few years of formal schooling are enough to alter significantly demographic behaviour globalur donemde [iSviaTad] da/an aRiareba rogorc globaluris [umetesoba
of women. This trend is for instance quite visible in Iran, which by no means can be considered among SemTxvevebSi] — A misi Seswavla, analizi da gadaWraze mimarTuli RonisZiebebis dagegmva
the countries that favour female rights. Fertility here dropped almost 3 times during last 30 years and is “globalur” doneze (samTavrobo Tu arasamTavrobo saerTaSoriso organizaciebi, vTqvaT
less than in the majority of Latin American countries. gaero, Tu didi rviani) —mogvarebis mcdeloba ama Tu im qveynisa Tu regionis doneze im
konkretuli SesaZleblobebis farglebSi, romelic adgilze arsebobs da am problemisadmi
lokaluri midgomis Sesabamisad.
As a result of unsustainable levels of population growth plenty of countries have found themselves faqtiurad wre ikvreba — problemebi iqmneba da saboloo jamSi gadaiWrebaa adgilobriv
inside so called poverty trap. Even when such countries are governed by relatively efficient and less doneze, imdenad, ramdenadac ama Tu im konkretul moTamaSes es xelewifeba.18
corrupt governments, they are not able to cope with the problems they face, being simply too poor. globalizaciam am tradiciul sqemaSi faqtiurad erTaderTi, Tumca friad mniSvnelovani
Even when the governments here are truly committed to positive development they lack funds cvlileba Seitana — sul ufro xSirad e.w. globaluri problemebi Tavze atydeba imaT, vinc
(especially collected through taxation) to invest into social sector, infrastructure, environmental maT SeqmnasTan araviTar kavSirSi ar imyofeba da maTi warmatebiT gadaWra sakuTari
protection, into public administration itself. Besides virtually all these countries spend huge sums to SesaZleblobebis farglebSi principulad ar ZaluZs.19
service foreign debts. Still in the absence of basic infrastructure, social capital and efficient governance
it’s impossible to attract private investments and pursue economic development; while without roads,
arsebobs erTaderTi faqtori, romelic dedamiwaze mcxovreb yvela adamians
fertilizers, electric energy, cheap, efficient fuel, schools, hospitals, affordable housing, and water supply
aerTianebs, miuxedavad, maTi ganviTarebis donisa, kulturis tipisa Tu religiuri
people remain chronically hungry and sick. Besides in the majority of developing countries this situation
aRmsareblobisa. es faqtori SiSia. faqtiurad erTaderTi, rac adaminTa sazogadoebas
is further exacerbated by inefficient governance, corruptions, mistaken economic policies.
dRes erTi sistemis farglebSi aqcevs — misi fizikuri ganadgurebis potenciuri teqnikuri
Furthermore – it’s virtually impossible to maintain human rights in such countries. Probability of
SesaZleblobis arsebobaa. aseTi saxiT kacobrioba Camoyalibda daaxloebiT 1945 wlis
clashes among rival political or ethnic groups inside the single country, as well as among some
agvistosa da 1957 wlis oqtombers Soris — e.i. im periodSi, rodesac amerikelebma
countries of such type in order to control mineral resources that may bring quick profit are extremely gamoiyenes birTvuli iaraRi iaponiis winaaRmdeg, xolo sabWoTa kavSirma dedamiwis
high. Governments of such countries either can not restrict such criminal activities, or are directly pirveli xelovnuri Tanamgzavris gaSvebiT daamtkica, rom aRar arsebobda adgili
involved with them. Besides there is a direct causal relationship between poverty and sharp “shock” planetaze, sadac birTvuli Wurvis mitana ar SeiZleboda. savaraudoa, rom Tvalsawier
drop of population incomes on one hand and armed conflicts on the other. Poverty initiates and momavalSi SiSis damatebiT faqtorad gadaiqces globaluri ekologiuri problemis
sustains them. Average 5% shock income drop increases probability of conflicts by 50%.32 Tanmxlebi movlenebi.
From the formal standpoint current state of population of the developing world has significantly
improved as compared with 1990-s. For instance during 1990-2002 average incomes here increased by
22%, number of people living in extreme poverty reduced by 139 million, average life expectancy
increased by 2 years, etc. On the other hand this process mostly affected very restricted geographical
area of Eastern Asia, where all the progress was in turn achieved on the expense of the single country
– China.
From the formal standpoint current state of population of the developing world has significantly Tavi 1. globalizaciisa da msoflio politikis Teoriebi
improved as compared with 1990-s. For instance during 1990-2002 average incomes here increased by
22%, number of people living in extreme poverty reduced by 139 million, average life expectancy 1.1. Tanamedrove msoflio politikis Teoriul wanamZRvrebis mimarT sruliad
increased by 2 years, etc. On the other hand this process mostly affected very restricted geographical gamarTlebulad SeiZleba igive midgoma gamoviyenoT, rac termin globalizaciis mimarT
area of Eastern Asia, where all the progress was in turn achieved on the expense of the single country iyo gamoyenebuli. msoflio politikis dResdReobiT aRiarebuli Teoriebi erTiani
– China. movlenis imdenad winaaRmdegobriv suraTs gvixataven, rom maT safuZvelze nebismieri
Correspondingly number of extremely poor people in the rest of the world grew by 71 million. daskvnis gakeTeba iseTive warmatebiTaa SesaZlebeli, rogorc veraviTari pozitiuri
Epicenter of this crisis is situated in sub-Saharan Africa where there is the highest concentration of daskvnis gamotana.
extremely poor, starving people and AIDS patients in the world. Approximately the same situation is amave dros, qveyanasa da konkretul istoriul situaciaze damokidebuli, esa Tu is
observed in Southern Asia, especially in Indian countryside and urban slams. Today the number of Teoria, xolo ufro xSirad ki konteqstidan amoglejili esa Tu is Teoriuli Tezisi,
people who survives at $1.08 per day factually coincides with population of the most developed SesaZloa did (zogjer gadamwyvet) gavlenas axdendes rogorc uSualod gadawyvetilebis
countries of the world. Besides such situation disproportionably punishes women, children, elderly and mimReb pirvel pirebze, agreTve, maTze, vinc am pirebis mier gadawyvetilebis momzadebaSi
disabled; population of countryside and urban slams in general. These people have high chances of monawileobs.
finding themselves inside the poverty trap. Teoriuli azrTwyobis Ria uSualo gavlenis magaliTebi Tanamedrove msoflio
Attempts to solve demographic problems worldwide take place for almost half a century. Part of politikaSi gamonaklisis saxiT gvxvdeba. magram imave dros sazogadod aRiarebulia, rom
these efforts is directed at poverty eradication and population growth control within the framework of realizmisa da neo-realizmis, iseve rogorc garkveul wilad neoliberalur
numerous specialized programs. These programs are mainly executed by the UN and the WB. The UN warmodgenebs, udidesi gavlena hqondaT aSS-is sagareo politikis formirebaze. aseve
is actively involved in process since 1960 when such programs started to be implemented within the aSkaraa, rom aSS prezident buSis pirveli administraciis (2001-2005 ww.) sagareo politika
framework of so called “development decades”. During this period the UN paid special attention to such didwilad neokonservatiuli Teoriis gavlenis qveS imyofeboda.
goals as eradication of illiteracy, development of school system, health care (including family planning),
infrastructural development (water supply, sewerage), etc. me-14 saukunis yvelaze gavleniani evropeli filosofosi, warmoSobiT ingliseli
Interestingly that all such UN programs truly come within the confines of the single global policy. uiliam okami, dRes ZiriTadad cnobilia universaluri samecniero principis
They result from understanding among all developed as well as developing countries. UN activities CamoyalibebiT, romelsac okamis samarTeblis saxeliT vicnobT. es principi, romelic
gamoiyeneboda crumecnieruli daskvnebis Tavidan asacileblad, JRers rogorc — “nu
amravleb arsTa raodenobas aucileblobis gareSe (nu dauSveb simravles aucileblobis
32
Millenium Project. Report to the UN Secretary-General. Investing in Development. A Practical Plan to Achieve the gareSe)”. zogadad es niSnavs, rom raime movlenis aRweris dros umjobesia yvelaze martiv
Millenium Development Goals. Overview. 2005., p.8.

142 11
(informacia), vidre ramdenime aTeul wlamde (cvlilebebi ama Tu im sazogadoebis (including affiliated agencies and the leading international NGOs like Oxfam, Care, Save the Children,
socialur struqturaSi, faseulobebis sistemaSi, tradiciebSi, cxovrebis wesSi da a.S.). etc.) in the above areas are all the more important since they represent one of the very rare successful
globalizaciis Sedegebis nawili vlindeba globaluri sistemebis SeqmnaSi, romlebic examples of globalization of world politics based on consensus while their reach as well their results are
mkafiod gamoxatul qselur xasiaTs atareben. dResdReobiT dedamiwa faqtobrivad truly global. Aims of such programs are basically easy to comprehend, transparent and specific. They
gadafarulia sawarmoo, finansuri, savaWro, satransporto, sakomunikacio, sainformacio are politically neutral and generally hardly loaded with conditionality as for instance the WB or the IMF
da a.S. qselebiT. erTmaneTSi gadaxlarTuli qselebi viTardebian, arseboben sabazro programs. They are usually perceived by the targeted population as humanitarian.
ekonomikuri urTierTobebis farglebSi da qmnian globalur ekonomikur sistemas. am Of course, taking into account the scale and complexity of problems facing such programmes it
sistemaSi horizontaluri kavSirebi aSkarad dominireben vertikalurze, mas ar gaaCnia comes as no surprise that their majority have never been implemented in full, although their influence
erTiani samarTavi centri, is didwilad TviTregulirebadia da funqcionirebis procesSi on the well being of population of developing countries is truly impressive.
nakleb yuradRebas aqcevs msoflioSi arsebul formalur sazRvrebs.15 Development of poverty and the other associated negative processes in the modern world follows a
rasakvirvelia, qselebis sixSire araeTgvarovania — ganviTarebul msoflioSi (aSS-s quite primitive scheme – at the initial stage – demographic pressure + lagging behind the developed
okeaneebisa da didi tbebis mimdebare arealebi, dasavleTi evropa, iaponia da a.S.) is countries economically + adoption of defective economic policies = current stage – mass poverty +
maqsimaluria, xolo mesame msoflioSi am qselebSi uzarmazi sicarielebia da starvation + illiteracy + cultural underdevelopment + economic underdevelopment transforms into
mcirericxovani ganviTarebis centrebi erTmaneTisagan didi manZilebiTaa daSorebuli development gap + [often especially in Africa, domestic and external conflicts, total dysfunction of
(ixileT, magaliTad, ruseTis uralis aRmosavleTiT ganlagebuli regionebi, Tumca government]. Such process is factually cyclic, since all factors mentioned above “feed” and exacerbate
formalurad es magaliTi mesame msoflios ar exeba, anda igive afrika _ ix. danarTi 1.). each other. For countries which find themselves inside such circle is extremely difficult to break it and in
es qselebi ierTeben maTTvis mniSvnelovan bazrebs, sawarmoebsa Tu pirovnebebs, maSin the end this is possible only by mobilization of domestic resources and their own efforts. Foreign
rodesac danarCenebi maTgan gaTiSulebi rCebian, da es SeiZleba moxdes (da xdeba kidec) assistance in this case may play only support role.
nebismieri calke aRebuli qveynis, regionis, dasaxlebuli punqtis da zogjer sawarmosa 4.2. Global Environmental Problem. At the beginning of 21-th century global human-nature
Tu firmis farglebSi. relations have manifestly reached a stage when group of leading scientists, politicians and
businessmen felt confident to say that some time by 2015 the mankind would reach the point of no
is, rom es qselebi globaluria, imas ar niSnavs, rom maTze modis dedamiwaze arsebuli return as regards global warming.33 Obviously these relations have never been pretty harmonious and
Sesabamisi nakadebisa Tu infrastruqturuli elementebis udidesi nawili. maTi their disruptions had led to perishing of many ancient civilisations and even today are putting to the
globaluroba gamoixateba Semdeg maxasiaTeblebSi — a/isini icaven erTsa da imave [maTTvis brink of collapse a number of sub-Saharan countries. On the other hand this is the first time when they
damaxasiaTebel] TamaSis wesebs ganurCevlad imisa, Tu ra konkretul adgilobriv are perceived as directly endangering well-being and the very existence of the human civilisation.
pirobebSi da dedamiwis romel kuTxeSi uxdebaT arseboba; b/ droisa da manZilis faqtorebs Factually one may come to conclusion that distorted human-nature relations has led to the
maTi ganuwyveteli funqcionirebisaTvis naklebi (xSirad minimaluri) mniSvneloba emergence of global environmental problem, which as many think may potentially affect our civilisation
gaaCniaT; g/maT SeuZliaT SeRweva dedamiwis nebismier kuTxeSi, sadac maTi arsebobisaTvis as threat of global nuclear war affected and continues to affect it. I.e. we witness emergence of one
minimalurad misaRebi pirobebi arsebobs. more factor that may unite the mankind based on fear.
On the other hand, nuclear threat, despite being quite real, did not lead to appropriate corrections in
isevdaisev, ama Tu im qselis warmatebuli ganviTarebisaTvis araviTari mniSvneloba ara global political relations. Today it’s as actual (may be even more so) as it was during the cold war, even
aqvs, Tu rogor aRiqveba is ama Tu im sazogadoebaSi gabatonebuli moralis normebisa, Tu is not generally regarded as such. Still the emergence and solution of this problem depends on human
sakanonmdeblo sistemis TvalsazrisiT. dRevandel msoflioSi arsebuli globaluri society and can be controlled by it. As to the global environmental problem, the human society is able
qselebidan yvelaze farTod gavrcelebuli da warmatebuli globaluri danaSaulis to control only that part of human-nature interaction processes, which take place within the society
sistemaa, romelic faqtobrivad globaluri ekonomikuri sistemis erT-erT qvesistemas proper. As soon as these processes emerge into the natural environment they factually evade any
warmoadgens. direct control. This means that global environmental problem may in the end prove to be even more
im SemTxvevaSi Tu globalizaciis procesSi ar xdeba axali sistemebis Camoyalibeba, misi difficult to tackle than any other properly societal problems.
Sedegebi globaluri problemebis (gamowvevebis) saxiT mogvevlinebian. Tumca ise ar unda Still from the practical standpoint, human-nature relations do not create new problems, they just
gavigoT, rom es problemebi erTnairad exeba yvelas dedamiwaze. udides umetesoba make evident (although in a pretty distorted form) problems already existing in human society. In the
SemTxvevebSi saqme gvaqvs etyoba problemebTan, romlebic Tavisi gamovleniT uSualod an vast majority of cases, the chain of events starts within human society, triggered by problems of societal
mxolod qveynebis jgufebs, regionebs, Tu adamianebis jgufebs exeba, magram maTi meoradi development (economic, social, etc.). These problems may then be imposed on nature, either
Sedegebi aiZulebs miiRon isini mxedvelobaSi imaTac, vinc maTi uSualo gavlenis sferoSi accidentally or deliberately, causing changes there. Afterwards, this chain of events causes feedback
naklebad xvdeba. aseTia, magaliTad, Cvens mier am kursSi ganxiluli mosaxleobis anda effects on society, presenting what resembles an absolutely new set of problems that are perceived as
terorizmis problemebi. environmental ones. Any such problem may fade from sight for a time being, to emerge later rather
garda amisa, mimdinare sazogadoebrivi ganviTarebis prioritetebi da politikuri shape shifted, exaggerated, far from the place of inception, to fall on heads of people who did not
koniunqtura (ZiriTadad msoflios wamyvan qveynebSi) udides gavlenas axdenen imaze, create it in the first place. Only results of relatively small scale local processes usually offset well-being
aRiqmeba Tu ara esa Tu is problema rogorc globaluri, misi gamovlenis konkretuli of people who initiated them (for instance, farmer felling trees on the steep slope directly above his
xasiaTisa da masStabebis miuxedavad. house), while initiators of large-scale processes (for instance shareholders of companies logging
ase magaliTad, 2006 wlis erovnuli uSiSroebis strategiis farglebSi aSS-ma ase tropical forests) usually turn-up with nice profits.
Camoayaliba globaluri gamowvevebi — Even in case of unavoidable disastrous natural phenomena, perceived as acts of God, like earth-
• pandemiebis tipis (Sidsi/frinvelis gripi) sazogadoebrivi jandacvis quakes or hurricanes, tornadoes, etc. part of the chain of events still begins within the human society.
gamowvevebi; These are social-economic factors that determine why people are located in harm’s way in the first
• aralegaluri vaWroba, gansakuTrebiT narkotikebiTa da adamianebiT; place, what they know about a potential hazard and how well they are prepared to deal with it. Although
the actual share of societal factors in problems caused by the adverse natural phenomena naturally
• bunebrivi garemos ganadgureba, miuxedavad imisa, gamowveulia is adamianis
varies to a great degree. It was for instance almost overwhelming in case of hurricane Katrina in 2005,
qmedebiTa Tu bunebrivi megakatastrofebiT.16 while much less in case of catastrophic tsunami in Southern Asia in 2004.
ruseTma rogorc 2006 wlis didi rvianis xelmZRvanelma qveynam ase Camoayaliba is
globaluri problemuri sferoebi, romlebic unda moxvedriliyvnen am organizaciis
33
saqmianobis prioritetebis ricxvSi — globaluri energetikuli usafrTxoeba, brZola MEETING THE CLIMATE CHALLENGE, RECOMMENDATIONS OF THE INTERNATIONAL CLIMATE
infeqciur daavadebebTan da ganaTleba.17 gasagebia, rom igive am organizaciis sxva wevri CHANGE TASKFORCE, JANUARY 2005 by The Institute for Public Policy Research (UK), The Center for American
Progress, The Australia Institute. http://www.americanprogress.org/site/pp.asp?c=biJRJ8OVF&b=306503

10 143
Thus, even in cases when societal crises appear to be caused by environmental factors, their real doneze xorcieldebodes. yvelaferTan erTad es tovebs globalizaciis CarCoebs gareT
driving-forces may be socio-economic. Accordingly short-term visible effects of human interventions ara marto calkeul qveynebs, aramed mTel regionebs. Tu aseT adgilebSi globalizaciis
into the nature (however drastic they might be) are not even marginally as important as medium and/or gavlena ama Tu im saxiT mainc igrZnoba, mxolod imitom, rom didi procesebis
short term reaction of natural environment on such interventions. kontrolireba praqtikulad SeuZlebelia da informaciuli Tu materialuri nakadebis
raRaca nawili mainc “epareba” ZiriTad kalapots.
Causes of the global environmental problem are pretty well known – generally accepted (and the - msoflios wamyvani qveynebis formaluri da faqtiuri pasuxismgebloba dedamiwaze
most successful so far) model of societal development is based on constant growth of both total and mimdinare (m.S. uSualod maT mier wamowyebuli) procesebis Sedegebze SedarebiT mcirdeba.
per-capita material consumption. This is the model that led to success of the leading global players. maT faqtiurad SeuZliaT, umetes SemTxvevaSi zurgi Seaqcion im procesebsa da movlenebs,
Today it serves as basis for globalization and is being recommended for adoption for (or is imposed romlebSic uSualo Careva maT konkretul interesebSi ar Sedis da Semoifarglon carieli
upon) developing countries. demagogiiT. es mkveTrad ganasxvavebs globalizacias Tanamedrove etaps misi
Such kind of development is obviously possible only based on appropriate growth of consumption of dasawyisisagan, rodesac koloniuri imperiebi iZulebulebi iyvnen ase Tu ise Careuliyvnen
natural resources (including the environmental ones), this so far being restricted only by availability of planetaze mimdinare procesebis umetesobaSi, radganac isini maT mier uSualod
technical means of their extraction. On the other hand efficiency of human society is extremely low – kontrolirebadi teritoriebis farglebSi mimdinareobda.
95-97% of natural resources are lost to the environment even before they reach the final consumer.
This ran-off suppresses informational, material, information flows within the global ecosystem, causes is, rom aSS da misi mokavSireebi dResdReobiT gadamwyvet rols TamaSoben
its degradation. In the end the mankind is facing the logically insolvable problem of constant material globalizaciuri procesebis warmoCenasa da realizaciaSi, ar niSnavs imas, rom
growth within the finite physical space (planet Earth) based on the finite resource base. globalizacia am qveynebis SeTqmulebis Sedegia, rogorc es bevrs miaCnia. ubralod
Even today unsustainable development of the mankind is exceeding carrying capacity of global sazogadoebrivi ganviTarebis Tanamedrove etapze es saxelmwifoebi warmoadgenen am
ecosystem. Human activities are reducing assimilative and reproductive capacities of natural procesis yvelaze aqtiur agentebs da Sesabamisad yvelaze intensiurad ganicdian mis
environment to the extent when it is gradually loosing its properties as life-support system for man. zegavlenas. aseTi “ganviTarebis agentebis” roli kacobriobis istoriaSi uamrav sxva
Thus the global environmental crisis may be perceived as degradation of the global ecosystem to the eTnossa Tu saxelmwifos uTamaSia. gadis dro, ganviTarebis erT etaps axali cvlis da isini
extent when it ceases to support the development and very existence of the human society. gardauvlad uTmoben adgils sxva, ufro aqtiur da mizandasaxul eTnosebs. aseTia
This crisis obviously belongs to unforeseen consequences of globalization and is basically created ganviTarebis logika.13
by lack of proper understanding of functioning of natural ecosystems (including the global one),
underestimating their role in the development and very existence of the human society, discrepancy erT-erTi mTavari gaugebroba, romelic globalizaciis procesTanaa dakavSirebuli
between the needs of societal development safeguarded by the technology at its disposal and abilities isaa, rom misgan raRaca konkretul Sedegs moelian (dadebiTs, Tu uaryofiTs). ase
of natural ecosystems to support these needs (especially at the assimilative end). magaliTad, mravali weli mimdinareobs diskusia imis Sesaxeb, zrdis Tu ara globalizacia
adamianebis keTildReobas.14 sinamdvileSi globalizacia, rogorc aseTi, rogorc
Attempts to solve environmental problems inside and on the expense of nature (except for a very nebismieri bunebrivi (am SemTxvevaSi kvazi-bunebrivi) procesi absoluturad neitraluria
few and specific cases, which only prove the general rule) are not usually very efficient and resemble misi gavlenis obieqtebis mimarT. amitom principulad arasworia misi xarisxobrivi
symptomatic treatment applied by medics, when they are unable to trace cause of ailment. Obviously Sefaseba.
human-nature interactions are complex, causes and effects of particular problems are often so rogor gavlenas axdens globalizacia ama Tu im saxelmwifosa Tu eTnosze,
intermingled that tracing them to their source is near-to impossible task. Associated difficulties in damokidebulia, pirvel rigSi, imaze, es ukanaskneli ramdenad kargad auRebs mas alRos da
planning and implementation of problem solving usually leads to absence of preventive initiatives, SeZlebs mis gamoyenebas sakuTar interesebSi.
mitigating measures are applied after a fact and to visible effects, rather than to causes of the problem. saerTod, ar Rirs adamianis nebis rolis gadaWarbeba iseTi masStabis movlenaSi,
But even when origins of problem inside the human society are too well known influencing them directly rogoricaa globalizacia. adamianis nebazea damokidebuli Segnebuli gadawyvetilebis
may not be feasible and/or possible in the current socio-economic and political setting. Hence miReba, romelsac mosdevs konkretuli qmedeba. gadaizrdeba Tu ara es qmedeba procesSi,
application of palliative measures, aimed primarily at postponement of actual problem-solving as well as xolo, Tavis mxriv, gaxdeba Tu ara es procesi globaluri masStabis, adamianis neba-
calming-down criticism. The one more additional difficulty is caused by the fact that modern science is survilze naklebadaa damokidebuli. ase rom ar iyos, maSin realuri gaxdeboda “Deutchland
hardly able to provide reliable analysis as regards the ongoing human-nature relations, especially about uber alles” tipis scenarebis realizacia, rac madloba RmerTs — ararealuria.
the large-scale, long term processes. As a result such findings are often useless for the actual decision- globalizacia ar warmoadgens ama Tu im movlenis dedamiwis farglebSi gavrcelebis
making. process — vTqvaT satelefono xazebis an televizorebis, internetis momxmarebelTa
As a whole today global system of human-nature relations is based on the following – raodenobis, saerTaSoriso finansuri transaqciebis intensifikaciis, transnacionaluri
• Market - the most efficient problem-solving mechanism available to the modern society works korporaciebis gavlenis, erTiani kulturuli faseulobebis, bolos da bolos,
pretty badly as regards valuation of mineral resources and almost totally fails as regards state of makdonaldsebis an amerikuli kinos gavrcelebis da a.S., rogorc es sazogadod (m.S. bevri
natural environment, especially while attempting to valuate biosphere resources, water, and air. mecnieris mier) aRiqveba. sinamdvileSi yvelaferi CamoTvlili ara globalizaciaa, aramed
Environmental damage is also mostly non-quantifiable and remains outside system of values misi meoradi Sedegi (xSirad gauTvaliswinebeli), SeiZleba vixmaroT sityva “simptomic” ki.
operated by the market economy (especially at producers end). This means that effects of Gglobalizacis arsi mdgomareobs im Rrma struqturul cvlilebebSi Tanamedrove
economic activities on the natural environment can not be taken into proper consideration during sazogadoebaSi, romlebic, Tavis mxriv, qmnian pirobebs yvela zemoT CamoTvlili movlenis
their valuation – the phenomenon known as externality. The best known example of such is the saarsebod. SeuZlebelia internetis danergva da gavrceleba mTels msoflioSi (Tugind
tragedy of common, dealing with the public property. amisi teqnologia arsebobdes) Tu ar arsebobs universalurad aRiarebuli da xSirad
• The situation is farther exacerbated by the fact that within the current system of global relations dakanonebuli principi informaciis gacvlis Tavisuflebisa. verc erTi korporacia,
some players are able to avoid taking into consideration problems associated with environmental ragind didi ar unda iyos is, ver gaxdeba transnacionaluri, Tu qveynebi, romelSic is
degradation. As a result they can offer their produce or services at lower prices than others who moqmedebs, ar aRiareben Tavisufali vaWrobisa da kerZo sakuTrebis xelSeuxeblobis
take care of these problems, undermine existing regulatory mechanisms and conservation princips (Tugind daZalebiT, da Tugind mxolod am ucxouri kompaniebis mimarT).
attempts. Factually the whole system of business-nature relations may be considered as example globalizaciis ZiriTadi konkretuli Sedegi isaa, rom man aqcia dedamiwa ziar
of market failure. WurWlad, romlis romelime calke aRebuli nawilis izolacia ama Tu im mocemuli
• Factually any decision (including the global one) as regards natural environment (for instance sazogadoebrivi procesisagan principulad SeuZlebelia. Tumca TviT am procesebis
about emission quotas, pollution levels, restrictions of environmentally damaging activities, etc.), gavrcelebis siCqare friad araerTgvarovania da SeiZleba meryeobdes ramdenime saaTidan

144 9
globalizacia — ori antagonisturi socialuri sistemis (kapitalizmisa da socializmis) including legal acts, represents results of political compromise. Such compromise usually
konkurenciis Sedegi. iniciatorTa Soris SeiZleba moxvdes faqtiurad nebismieri depends on the multitude of mainly subjective factors and usually leads to the decision which
moTamaSe, romelsac regularulad, sakmao drois manZilze SeuZlia imdenad Zlieri does suit no side involved in the decision-making process and works pretty bad from the very
procesis (procesebis) generireba, rom misi Sedegebi saboloo jamSi aRiqmeba mTel beginning. This is true both for local as well as global decision-making, including international
dedamiwaze.11 treaties.

globalizaciis (globalizaciuri) procesia iseTi, romlis mimdinareobac iwvevs At the global level such compromises led to creation of international regime dealing with problems
xarisxobriv cvlilebebs sazogadoebrivi urTierTobebis sistemebSi globaluri of natural resources and environment. The first stage of its development took place as early as the end
masStabiT an sazogadoebrivi ganviTarebis axali trendis formirebas. ar aris aucilebeli of 19-th century, although it became the global in reality since 1972 when the UN conference on
aseT process globaluri gamovlena hqondes. aseTi procesebis magaliTebs meoce “Human Environment” took place in Stockholm. The most important result of this conference seems
saukuneSi miekuTvneba, vTqvaT, ruzveltiseuli “axali kursi” 1930-ian wlebSi aSS-Si, meore creation global and local environmental monitoring networks, establishment of United Nations’
msoflio omi, ssrk-is daSla. globaluria nebismieri procesi, romelic planetaruli Environmental Programme, as well as large scale political and institutional changes on the local level,
masStabiT vlindeba. is SesaZloa daemTxves globalizaciis process, Tumca es aucilebeli which led to establishment of environmental protection ministries or national environmental protection
ar aris. and regulatory agencies by many governments. This also led to emergence of global network of
environmental non-governmental organizations.
b/ ara aqvs mniSvneloba, romel sferoSi (politikurSi, ekonomikurSi, kulturulSi . . . ) Interest towards these problems continued to increase in the following years. As a result at the
xdeba am procesebis inicireba. beginning of 21-th century there were more than 130 multilateral and hundreds of bilateral treaties. One
g/ nebismieri qveyana Tu sxva subieqti, romelsac xelewifeba globaluri procesebis may even speak about emergence of the global environmental politics, at least as this is reflected in
inicireba Tavis moqmedebaSi pirvel rigSi sakuTari moTxovnilebebidan da interesebidan agenda of the leading formal and informal groups of the major global players including G8.
gamodis. faqtiurad SesaZlebelia vilaparakoT, rom globalizacia aris lokaluri Unfortunately, despite the much ado, only very small part of these political efforts led to the real positive
procesebis globaluri gamovlena. arc erTi procesi, romelsac mosdevs cvlilebebi results. The reason of such situation is again quite simple – fundamentals of the modern sciences
globalur doneze, ar aris Tavidanve Cafiqrebuli rogorc aseTi. xSirad “pirveladi dealing with human-nature interactions do not allow presenting the conclusive, reliable results of
biZgi” SeiZleba sakmaod susti iyos, magram ganviTarebis procesSi uzomod gadiddes da analysis dealing with the actual consequences of such interactions, possible threats as well as efficient
globaluri xasiaTi miiRos, Tu xelsayrel pirobebSi moxvda — e.w. “peplis efeqti”. mitigating measures. As a result any global scale phenomenon may be considered as positive, negative
d/ globalizacia, Zalian farTo gagebiT, qmnis ganviTarebis SesaZleblobebs, Tumca or even non-existent based on the same set of data. Thus any political decisions are reached based not
msoflioSi momqmedi ama Tu im moTamaSis unari gamoiyenos es SesaZleblobebi sakuTari so much on the conclusive evidence, but rather on preferences of involved parties based on their own
miznebis misaRwevad, warmoadgens friad gansxvavebul problemas, romelic unda gadawydes interests. Besides the same situation leads to development of documents that are all too vague and
ara globalur, aramed adgilobriv doneze. inconclusive, or extremely detailed, complicated and difficult to execute.
garda amisa, globalizaciis Tanamedrove etapi, agreTve, xasiaTdeba rigi kargad The most telling example of such approach is the famous Kyoto protocol which became the apple of
gamoxatuli Taviseburebebisa, romlebic sakmarisia, imisaTvis, raTa masze mkafio discord for the leading world powers. This protocol deals with problems of the global warming based on
warmodgena SeviqmnaT. the assumption that this process can be reversed through some conclusive human efforts. It is formally
1. yvela procesi globalizaciis farglebSi Riaa da ormxrivi. arsebobs ukukavSirebi supported by 150 countries, with the notorious absence of the US and China which produce the
procesebis iniciatorebsa da maT obieqtebs Soris. e.i. nebismieri iniciativa ama Tu majority of CO2 – the greenhouse gas. Factually only EU countries are implementing it since the
im saxiT gardauvlad ase Tu ise ubrundeba iniciators. es ukureaqcia principSi structure of their respective economics makes possible to reduce the overall amount of these gases
SeiZleba gautoldes an aRematebodes kidec TviT am iniciativas. nebismieri without undermining the economic growth. On the other hand the US is sabotaging this process since
iniciativa msoflio masStabiT gavrcelebis procesSi gardauvlad icvlis saxes, its economic can not stand the restrictions imposed by the protocol and is looking for supporters for
maxinjdeba; SesaZlebelia saboloo jamSi Tavisi sawinaaRmdego saxec ki miiRos. implementation of some alternative scheme.
2. nebismier qveyanas SeuZlia airCios, SeuerTdes Tu ara am procesebs da ra saxiT.
Tumca, xSir SemTxvevaSi es arCevani, rogorc amas uwin sabWoTa kavSirSi uwodebdnen
— nebayoflobiT-daZalebiTia. aseTi “SeerTebis” wesebi da pirobebi cnobilia, • Generally only the most developed countries assume the responsibility for mitigating negative
Tumca naklebad formalizebuli. saboloo jamSi, isini SesaZlebelia dayvanil iqnen results of human-nature interactions on the global level.34 This happens because they are rich
sabazro ekonomikis ganviTarebamde, konkurentuli bazrebis Seqmnamde, sazRvrebis enough to relatively easily accept restrictions imposed on them by such mitigating measures, plus
gaxsnamde saqonlisa da kapitalis Tavisuflad gadasaadgileblad da they possess efficient management mechanisms to successfully implement them.35 In general
transnacionaluri korporaciebis SeuzRudav daSvebaze im qveynebis saSinao well tended and managed ecosystems act as additional guaranties to reduce risks and human
bazrebze, romlebic globalizaciis procesebis gavlenas ganicdian. es mkveTrad vulnerability in case of some adverse natural phenomenon. One of the basic elements of success
zrdis nebismieri calke aRebuli qveynis pasuxismgeblobas sakuTari keTildReobis of developed countries, besides their wealth, efficient governance and developed civil society is
uzrunvelyofisaTvis.12 warumateblobis SemTxvevisaTvis damcavi meqanizmebi that they are able to protect the natural environment inside their national boundaries at the
arsebobs, magram sakmaod arasrulyofili, da maTi gamoyeneba xSirad mevaxSis xelSi expense of exploitation of environment in other countries (mainly developing). One of the basic
Cavardnis tolfasia. global problem in regard of natural resources and environment is also that the wealthy (both
3. msoflios wamyvani qveynebis upiratesoba sxvebTan SedarebiT imdenad didia, rom countries and individuals) have potential to use the best quality and richest resources exceeding
isini aRar warmoadgenen “daxurul klubs”, rogorc es globalizaciis dasawyisSi by far the potential of the poor, less developed countries and individuals.
iyo. maT ar eSiniaT dedamiwaze meritokratiuli sistemis arsebobisa. piriqiT, • Developing countries (even such successful ones as China) generally either take the formal
globalizaciis procesebis farglebSi nebismier qveyanas uqmnian “SesaZleblobaTa attitude towards such mitigating measures or avoid participating in collective actions citing
sarkmels” (zogs ramdenjerme), romelic nebismiers SeuZlia gamoiyenos imisaTvis, negative effects of these measures on their economic development.36 Such attitude is basically
rom wamyvan saxelmwifoTa ricxvs SeuerTdes (rasakvirvelia, Tu amis unari gaaCnia).
4. dRevandeli teqnologiebi (marTvis, komunikaciuri, informaciis damuSavebis, 34
samxedro da a.S.) iseTia, rom msoflios wamyvan saxelmwifoebs dedamiwis nebismier This is not true about all of them. Some, especially the US under the Bush administration try to avoid it.
35
Although such recent events as dealing with hurricane Katrina in the US as well as with excessive flooding of recent
kuTxeSi SeuZliaT sakuTari interesebis dacva teritoriaze uSualo samxedro Tu
years in Europe cast a shadow on the extent of the true capabilities of these countries.
36
administraciuli kontrolis damyarebis gareSe. Aaqedan gamomdinare: This situation is further exacerbated by the fact that the US too started to shun some environmental treaties citing the
- globalizaciis procesebi SerCeviTia. isini SesaZlebelia wertilovani gavlenis same concerns.

8 145
caused by the fact that majority of developing countries simply can not allow themselves the kvazibunebriv procesTan, romelic faqtobrivad niutonis pirveli kanonis Sesabamisad
luxury of protecting the natural environment and resources. Society should be rich enough to start viTardeba — e.i. procesi mimdinareobs iqamde, sanam SeuZlia garemos winaaRmdegobis
protecting its natural resources and environment, not to subject them to ruthless exploitation. daZleva. is TavisTavad sakmaod martivia da sworxazovani.
Besides these are basically governments of the poorer countries that are ready to develop local aseTi spontanuri eqspansiis warmatebuli realizaciis yvelaze cnobili magaliTebia:
natural resources extensively, under any conditions in order to reach short-term socio-economic • aleqsandre makedonelis laSqroba;
stability. They do not want or can not be interested in the well-being of future generations of their • romis imperiis Seqmna;
own people, as well as in possible global environmental catastrophe, while facing daily mass • muhamedis droindeli arabebis eqspansia;
famine or a civil strife. Also poor population (especially in countryside) simply does not possess
• monRol_TaTarTa dapyrobebi;
appropriate technology, financial, material, intellectual resources to manage and use efficiently
natural resource base at their disposal. Often this people are forced into the least productive and • espaneTisa da britaneTis koloniuri imperiebis Seqmna;
easily degraded territories. Especially in places where demographic pressure is high, such people • me-20 saukunis meore naxevris aSS-s globaluri eqspansia.
simply eat the ecosystems on which they depend. As a result such ecosystems are easily
subjected to degradation as a result of famine, drought or flooding. This in turn farther increases EeTnosTa sidides umetes SemTxvevaSi principuli mniSvneloba ara aqvs — maT SeswevT
vulnerability of the local population. unari aiyolion da Tavis interesebSi gamoiyenon sxva xalxebi, maTze bevrad ufro
• There is also problem of time-frame of natural and man-made systems’ activities. The more mravalricxovani, ise, magaliTad, rogorc es moaxerxes monRolebma, romlebsac sakuTar
developed and formalized becomes the society to the less extent its functioning coincides with warmatebebs ZiriTadad TaTrebis xeliT miaRwies.
this of a nature. Two decisive formal players of developed countries – governments and markets amave dros, Semdegi faqtorebi TamaSoben xSirad gadamwyvet rols spontanuri
– act inside fixed time-frames which are at odds with the natural ones – former is based on eqspansiebis ganviTarebasa da warmatebaSi:
electoral circle, the former – on a fiscal year. On the other hand it often takes decades for some 1. eTnosis geografiuli mdebareoba eqspansiis uSualo winamaval periodSi da mis sawyis
societal action to cause appropriate effect in natural environment and even more so to create a etapze. es faqtori ganapirobebs, gadaurCeba Tu ara eTnosi konsolidaciis wina
feed back into the human society. For instance, gases that affect the ozone layer at the beginning gardauval kriziss (samoqalaqo dapirispirebas, oms, a.S.); agreTve, Tu ra winaaRmdegobas
of the current century were emitted back in 1960-s. Hence again the obvious difficulties in not only (bunebrivs, adaminurs) gadaeyreba is eqspansiis procesSi, ra mimarTulebiT wava eqspansia.
perceiving problems of human-nature interactions, but in long-term perspective planning and lack 2. kulturis tipi — romelic ganapirobebs ara marto eTnosis organizaciis formas da
of preventive initiatives as well. mis efeqturobas eqspansiis procesSi, aramed (rac ufro mniSvnelovania) ramdenad
Unfortunately there is the definite shortage of ideas as how to tackle with the ongoing global efeqturad SesZlebs is monapovaris aTvisebasa da SenarCunebas.
environmental crisis. The only such one, formally accepted by both the international community as well garda amisa warmatebuli eqspansiisa da misi Sedegebis SesanarCuneblad eTnosis
as the national governments – sustainable development, is basically about such kind of development teqnikuri SeiaraRebis done an unda aRematebodes, an minimum toli unda iyos misi
that makes possible to satisfy the current societal needs without sacrificing needs of the future ZiriTadi mowinaaRmdegeebisa.
generations and was first formulated back in 1987. In the following years this idea became
indispensable part of any political document dealing with development. In general terms this concept is rogorc zemoT moyvanili magaliTebidan sCans, yvela SemTxvevaSi eqspansiis Sedegad
perceived as means to develop and implement such strategies that enable the mankind to achieve aTvisebuli sivrce uzarmazari iyo. ukve espaneTis eqspansia Tavisi gamovleniT
economic and social development without degradation and pollution of natural environment, depletion globalurs uaxlovdeboda, magram mxolod me-19 saukunis meore naxevris evropulma
of resources.37 koloniurma eqspansiam daudo dasabami globalizacias rogorc aseTs. ram gamoiwvia es
Remedies for the global environmental crisis within the framework of sustainable development are gadamwyveti xarisxobrivi cvlileba kacobriobis ganviTarebaSi?
quite well understood – reduction of human load on the global ecosystem until this will be within limits of 1. sabazro urTierTobebis da kerZo sakuTrebis damkvidreba msoflios wamyvan
reproductive capacities of such ecosystem. This means drastic reduction of material consumption (total qveynebSi saSualebas iZleoda efeqturad, didi mogebiT gamoeyenebinaT is
and per capita) within the global society, with corresponding growth of production and distribution resursebi, romlebzec es qveynebi amyarebdnen kontrols, eqspansiis Sedegad.
efficiency and the most important – total revision of system of values of the modern society, which espaneTi, sadac misi warmatebis pikze aseTi urTierTobebis natamalic ki ar iyo,
values non-stop growth of material consumption above all. faqtiurad “daalpa” amerikaSi daxvavebul uzarmazar simdidres, radganac is
What factors counteract the introduction of sustainable development principles on the global scale? ganviTarebasa da mosaxleobis keTildReobis amaRlebaze ver mimarTa;
These are: first – sustainability is obviously a new societal development stage. Reaching this stage can 2. samrewvelo revoluciis Sedegad msoflios wamyvanma qveynebma miiRes
not be brought upon by understanding the inevitability of change, education and propaganda. It needs teqnologiebi, romlebmac ara marto uzomod gazardes maTi saSualebebi
systemic crisis, something akin to the world economic crisis of 1929, which happens when it happens moepovebinaT, gadaezidaT da efeqturad gadaemuSavebinaT maT gankargulebaSi
and does not depend on the will of people; second - real problem is that development trends worldwide aRmoCenili resursebi, aramed moepovebinaT informacia potenciul Tu realur
are determined by the leading global players that today (separately or collectively) obviously are not mowinaaRmdegeze, miewodebinaT is gadawyvetilebis mimRebi pirebisaTvis, moexdinaT
experiencing any kind of systemic crisis caused by depletion of natural environment. That does not swrafi reagireba msoflios nebismier kuTxeSi Seqmnil situaciebze iq damatebiTi
mean that crisis does not exist – they are simply able to shift part of their problems into territories resursebis (jaris, teqnikis) gadasrolis xarjze, ezrunveleyoT gadamwyveti
outside their one; third – these players can not properly evaluate the actual state of their respective upiratesoba mowinaaRmdegeze brZolis velze. faqtiurad globalizaciis pirveli
societal systems. In modern societies the main criterion of success or failure is the state of market, etapi dafuZnebuli iyo orTqlis gemze, rkinigzaze, telegrafsa da SaSxanaze
which for all its obvious merits is rather primitive mechanism. It evaluates any process or situation (mogvianebiT tyviamfqvevze);
through yes/no – black/white – profit/loss logic. From its point of view today there is no crisis caused by 3. sazogadoebrivi urTierTobebis axali sistemis Seqmna, romlis farglebSi nebismier
deterioration of natural environment that requires fundamental changes in the system or it simply can moqalaqes SeeZlo Segnebulad, daZalebis gareSe mieRo monawileoba misi qveynis
not read the signals. mier inicirebul procesebSi, daecva misi interesebi da SeeZlo am procesSi
Additional sustainable development problems may caused the by obvious fact that societal moxveWili simdidre legalurad gamoeyenebina sakuTari gamdidrebisaTvis.
development as such is not the uniform process. While some (usually minor) part of global society miuxedavad imisa, rom mas Semdeg globalizaciam ganicada rigi mniSvnelovani
reaches definite stage of development, others lag behind, more often than not – by far. As historic cvlilebebisa, mas axasiaTebs ramdenime ucvleli ZiriTadi principi -
experience shows no one can skip the stages of development – any country has to retrace stages a/ mniSvneloba ara aqvs romeli qveyana, qveyanaTa jgufi Tu nebismieri sxva subieqti
arian globalizaciis procesebis iniciatorebi. me-19 saukunis meore naxevris
37 globalizacia ZiriTadad didi britaneTisa da dasavleTis rigi sxva wamyvani
Promoters of this concept carefully avoid mentioning of the fact that in the current political, economic and institutional
setting such goals are mutually exclusive.
saxelmwifoebis koloniuri eqspansiis Sedegi iyo. Mmeore msoflio omis Semdgomi

146 7
situaciis arseboba, Tavis mxriv, am procesebis mimdinareobazea damokidebuli. passed by its more successful predecessors. Thus reaching the stage of sustainable development by
principSi globalizaciis procesebi SeiZleba SevadaroT talRebs, romlebic Tavisi the most successful minority will not mean overcoming the global environmental crisis – the majority of
wyarodan sxvadasxva mimarTulebiT vrceldebian. yvelaze axlo analogia am SemTxvevaSi world population at this time will be at the peak of their unsustainable activities.38
wyalSi Cagdebuli qviT Seqmnili koncentruli talRebia an calkeul SemTxvevebSi
miwisZvrisa, an birTvuli afeTqebis Semdeg agorebuli seismuri talRa, romelic dedamiwis 4.3. Global Technology Transfer and Cultural Diffusion. One of the important consequences of
qerqSi, Tu wyalSi vrceldeba. globalization is that Earth has simply become too small. From the practical standpoint there is no
aseTi talRebis (procesebis) wyaroebi dedamiwaze uamravia (principSi nebismieri problem of reaching any place on the planet, while gathering, processing; dissemination of information
gadawyvetilebis mimRebi organo), magram maTi “simZlavre” ZiriTadad mcirea da maqsimum as well as contacts among various individuals separated by significant distances is possible in a real
lokaluri gavlenis moxdena SeuZlia. dResdReobiT faqtiurad arsebobs erTaderTi time. Obviously only individuals who are wealthy enough may enjoy such opportunities, but since
wyaro, romelsac iseTi procesebis generirebis unari Seswevs, romlebic mTeli dedamiwis Reagan administration in the US and Thatcher’s administration in UK managed to deregulate and to de-
masStabiT vrceldeba, da ramdenime ufro mcire wyaro, romlebsac SeuZliaT Sesadari monopolize communication markets back in 1980-s, electronic media (television, internet, electronic
simZlavris procesebis generireba im SemTxvevaSi, Tu isini ZiriTadi wyaros “sixSireze” mail, mobile phone) became available to any citizen of any developing countries who live above the
muSaoben. poverty line, provided that some local dictator does not pursuit strict isolationist policy (like North
talRebi SeiZleba wyarodan yvela mimarTulebiT vrceldebodes, an SedarebiT Korean leader for instance).
intensiuri, viwrod mimarTuli iyos. nebismier SemTxvevaSi iseTi procesebi, romlebTac Still development of communication technologies constitutes only relatively small part of the
mosdevT cvlilebebi, msoflio masStabiT, faqtiurad ar eqvemdebarebian kontrols. immense influence that modern science and technological innovations have on globalization. Although
Tumca maT iniciatorebs SeuZliaT maTze gavlenis moxdena naklebad an aragarantirebuli there is no direct causative relationship between these two processes. Technology is a powerful carrier
SedegebiT. of global processes, while in turn introduction and diffusion of technology is possible only within the
imis gamo, rom garemo, romelSic es talRebi (procesebi) vrceldeba, friad enabling environment created for it by globalization.
araerTgvarovania, isini sxvadasxva mimarTulebiT sxvadasxva siCqariT vrceldebian, It is generally accepted today that depending on their ability to create and adopt new technologies
SesaZloa gaZlierdnen sxva Sesadari tipis procesebTan Sexebis Sedegad (interferencia) countries of the world fall into three broad categories - technological innovators (the smallest group,
an, piriqiT, Caqrnen. maT SeuZliaT sagrZnoblad Seicvalon xasiaTi (sawinaaRmdegomdec ki), accounting for some 15% of global population, but providing nearly all world’s technological
gamovlenis forma da aseTi saxiT miubrundnen mis iniciatorebs. innovations), technological adopters (about half of the world’s population who are able to make
dResdReobiT fizikuri sivrcis gadalaxva an fizikuri winaaRmdegobis daZleva productive use of innovations devised by others) and technologically excluded (the rest of the world,
globaluri procesebis iniciatorebisaTvis problemas faqtiurad aRar warmoadgens. technologically disconnected, neither developing, nor adopting new technologies).39 These last
procesebis damaxinjeba, Seneleba, Caqroba xdeba ZiriTadad politikur, ekonomikur, countries are the obvious losers in the modern globalization process.
socialur, kulturul sivrceeebSi. amitomac xSirad globaluri procesebis wyarosTan For all its obvious virtues such classification omits one extremely important factor – since
axlos mdebare teritoriebi SeiZleba an gamoTiSuli iyvnen maTgan an gvian da approximately the end of 19-th century technological innovation passed the experimental stage and
damaxinjebulad aRiqvamdnen. da, piriqiT, Sors ganlagebuli, am procesebis srulfasovani, became totally dependent on fundamental science. At the same time development of fundamental
aqtiuri monawileebi xdebodnen. sciences stays mostly outside the influence of market mechanism and falls within the sphere of
government responsibility. Only countries that possess appropriate financial and technological potential,
amave dros arsebobs eqspansiis naklebad kontrolirebadi, spontanuri procesi, educational and research infrastructure, and (this factor is may be the most important) aspire for
romelic absoluturi Sedegebis misaRwevad miiRwvis. aseTi tipis eqspansia yovelTvis regional or global leadership can undertake responsibility for development of fundamental sciences.
gamonaklisis saxiT gvxvdeboda da kacobriobis “daRvinebasTan” erTad misi gamovlineba Build-up of system of fundamental sciences depends predominantly on state initiative, financing and
absolutur minimumamde daeca. Tumca swored aseTi saxis eqspansiasTanaa dakavSirebuli management.
yvela msxvilmastabiani cvlilebebi jer regionalur, xolo Semdgom globalur doneze, Since the end of WW II up to 1990-s only two countries of the world could support almost the whole
romelic kacobriobas ganucdia. dResdReobiT erTaderTi sazogadoeba, romelsac Seswevs spectrum of fundamental sciences – USA and USSR. The rest of the most developed countries,
aseTi tipis eqspansiis unari, amerikis SeerTebuli Statebia, Tumca am SemTxvevaSic es including the UK, France, Japan and Germany could support only some restricted sectors of
procesi aSkarad ukve Tavis piks gadacdenilia da sul ufro da ufro atarebs pirveli fundamental research, while in the rest of the world they were represented with some isolated research
tipis eqspansiis xasiaTs. centres. Today Russia manages to retain only relatively small part of its research potential, while being
situacia, romelic iwvevs aseTi tipis eqspansiis warmoqmnas, rogorc Cans, nebismieri gradually replaced by China (especially in mathematics and physics) and India. From the globalization
eTnosis arsebobis manZilze xdeba erTxel — rodesac is iwyebs sakuTari Tavis, rogorc standpoint this indicates very important trend – however technologically developed may be some
iseTi erTobis aRqmas, romelsac Seswevs unari daupirispirdes gare samyaros.9 am dros country, it will always be dependent on the others who provide theoretical, fundamental foundation for
eTnosi savsea energiT, mousvenaria, misTvis ar arsebobs gadaulaxavi winaaRmdegobebi, is its technological innovations. This means that there is factually four tier system of technology
uaRresad motivirebulia maqsimaluri Sedegis misaRwevad.10 rac ufro mniSvnelovania, mas development in the modern world – its highest level will always be occupied by countries that are able
Seswevs unari moaxdinos ideebis generireba, Seqmnas axali faseulobebi. is aqtiuria, to lay down theoretical foundation of the modern technologies.
flobs iniciativas, im dros, rodesac yvela danarCeni eTnosebi mxolod reagireben mis As to technology transfer from the more developed to less developed parts of the world, which
moqmedebaze. misi Sinagani energia moiTxovs gamosavals da adre Tu gvian gardauvlad plays one of the decisive role in the modern global development, it may be divided into two parts –
xdeba misi “amofrqveva” gare eqspansiis saxiT. First – deals primarily with technologies one which depend formation of productive potential of
developing countries and which in the end define their economic development. These technologies are
etyoba gvxvdeba fsevdo situaciebic, romlebic iwveven spontanuris magvar eqspansias, sold on the market and are available to anyone who can afford them.40 Even the most backward
Tumca aseTi faqtiurad yovelTvis warumateblad mTavrdeba. es xdeba didi istoriuli countries are able to obtain modern productive technologies using foreign credits or assistance. After all
Zvrebis (omebis, revoluciebis) Sedegad, Tu aseTi Zvris obieqtSi jer kidev arsebobs at least some part of this money is earmarked precisely for such purpose. Problems usually start at the
sakmarisi Sinagani energia. magram aseTi eTnosi saWiroebs xelovnur ideologiur adoption stage. First of all adoption of technology needs correct understanding of technological
motivacias, qarizmatul liders da mkacr (xSirad represiul) organizacias. klasikuri
magaliTebi — germanelebi hitleris da rusebi stalinis dros. 38
The very best example – petroleum crisis of 2004-2005, which could easily be predicted some ten years before it
started and proper mitigating measures undertaken, if markets were capable of such feats.
39
aseT situaciaSi myofi eTnosi axorcielebs eqspansias ara imitom, rom mas ase unda an is Obviously these excluded regions do not always coincide with national borders.
40
mis uSualo moTxovnilebebs akmayofilebs, aramed imitom, rom ase marTebs. saqme gvaqvs There are of course exceptions when some technologies are not available for regimes that may use them against the
developed world.

6 147
innovation necessity and its priorities, development of innovation programmes based on realistic, aSkaraa, rom yvela aseTi xasiaTis ganmarteba, miuxedavad imisa, is Zalian zogadia, Tu
achievable goals; correct estimate of resources existing in the country for this purpose (especially the zedmetad detaluri, ar xsnis globalizaciis arss da ar pasuxobs kiTxvebze ratom Dda
social capital), creation of enabling environment for (institutional and managerial) for this process. rogor? maT safuZvelze faqtiurad SeuZlebelia msoflio politikis globalizaciis
In ventures of this kind state plays the decisive role. Especially at the initial stage when weak, mizezebisa da Sedegebis adekvaturi Sefaseba, rac am kursis ZiriTad mizans warmoadgens.
underdeveloped local business can not set strategic development goals, organize appropriate activities amasTan dakavSirebiT, specialurad am kursisaTvis SemuSavebulia globalizaciis
and efficiently manage and control them, governments should be directly responsible for technology ganmarteba, romelic, avtoris azriT, ufro Sesabamisia Tanamedrove msoflioSi mimdinare
transfer. Thus success of technology adoption processes of the first type basically depends on the procesebisadmi da maTi ganzogadebuli aRqmis saSualebas iZleva.
efficiency of governments. One more, often decisive hurdle on the way to successful adoption new es ganmartebaa — globalizacia aris urTierTobaTa sistema, romlis farglebSic
technologies is represented by the quality of local labour force – its drive, diligence, discipline, as well msoflios wamyvan moTamaSes da/an moTamaSeTa jgufs (uSualod an Tavisi
as its physical working capacities, i.e. the whole set of cultural factors, including first of all respect for warmomadgenlebis meSveobiT) SeuZlia(T) iseTi procesebis inicireba da maTze ama Tu
education and drive to receive one, represented in local traditions. Thus successful transfer of im saxiT gavlenis moxdena, romlebic saboloo jamSi ganapirobeben sazogadoebrivi
technologies for means of development (see Chapter 3) depend not so much on technologies proper, ganviTarebis tendenciebs msoflios masStabiT.
as much on the readiness of receiving countries to adopt them. rac Seexeba msoflios wamyvan moTamaSeebs, isini SeiZleba iyvnen warmodgenili
Second – deals mostly with consumer technologies, which on principle are available for anyone nebismieri subieqtiT, romelic uSualod monawileobs gadawyvetilebis miRebis procesSi
who is able to afford them. These include primarily life support, transportation and communication an Seswevs unari gavlena moaxdinos gadawyvetilebis miRebaze sxvebis mier. e.i. aseTi
technologies, especially radio, TV, phone (including mobile), passenger cars, PCs, household SesaZlebelia gaxdes nebismieri kerZo pirovneba, sazogado moRvawe Tu organizacia
appliances and like. Such appliances are intended for use by people with a minimum education, or (kerZo, sajaro, erovnuli Tu zeerovnuli, saxelmwifo Tu arasamTavrobo), visac SeuZlia
even with no education at all. Although in majority of developed countries they are mainly concentrated moaxdinos iseTi gadawyvetilebis iniciireba, romelsac saboloo jamSi mosdevs msoflio
in few development hubs, with intensive contacts with the outside world. masStabis sistemuri cvlilebebi.
Transfer of such technologies completely depends on the market, while successful transfer is bunebrivia, rom dResdReobiT udides umetesoba SemTxvevebSi aseTebad gvevlinebian
defined not so much by the actual consumer demand, as on the successful marketing. The main result suverenuli saxelmwifoebi romelTac ZiriTadad gaaCniaT aseTi cvlilebebis generirebis
of transfer of such technologies is basically not the actual growth of quality of life of consumers, but unari.8 garda amisa, imisaTvis, rom esa Tu is cvlileba efeqturad ganxorcieldes, saWiroa
rather cultural diffusion. misi kodificireba, formalizacia da legalizacia saerTaSoriso Tu erovnul doneebze.
Mutual influence (as well as competition) of cultures is a spontaneous process, which takes place in es isevdaisev mianiSnebs saxelmwifoebs rogorc globalizaciis mTavar agentebs.
the contact area of any two different ethnos. Factually vital capacity and success of any ethnos may be globalizacias safuZvlad udevs procesi, romelic cnobilia rogorc — eqspansia —
defined in accordance with its ability to adopt elements of other cultures and to use them to enrich its (laTinuridan expansio — gafarToveba, gavrceleba) — anu [raRacis] zomis, moculobis,
own culture. Starting the second half of 20-th century processes of cultural diffusion processes raodenobisa an zRvaris gafarTovebaze mimarTuli qmedeba. faqtiurad globalizacia
worldwide became extremely intensive thanks to the following factors – a/ they obtained such extremely SesaZlebelia daxasiaTdes rogorc — [dedamiwis sasrul sivrceSi] logikur zRvars
fast, highly efficient material transmitter as modern technologies. Moreover, technology from transmitter miRweuli eqspansia.
of cultural values turned into their independent carrier, itself became the element of culture, and b /
culture (especially art) turned into market commodity, while its development and dissemination is samwuxarod qarTul enaSi am nasesxeb termins civi omis periodis Semdeg sakmaod
defined by market. Selaxuli reputacia aqvs. is ZiriTadad nagatiurad aRiqveba, radganac tradiciulad
The ongoing process of cultural diffusion is mainly associated with production and dissemination of ixmareboda iseT SesityvebebSi rogorebicaa “imperialisturi (komunisturi, koloniuri
such elements of mass culture, as films, TV programmes, pop-music, and computer games, i.e. da a.S.) eqspansia”.
everything that makes minimum demands of intellectual or educational level of their consumers. The
same consideration is applied to unification of domestic cultural stereotypes (unification of cuisine for sinamdvileSi eqspansia ZiriTadad aris Sida sistemuri problemebis mogvarebis
instance and global spread of a junk-food). standartuli instrumenti, romelic amas aRwevs am problemebis sistemis gareT gatanis
Fact that this process is quite often dubbed as cultural colonialism (imperialism) bespeaks primarily xarjze. iTvleba, rom mas Zalian xSirad mimarTaven susti reJimebi, romlebic cdiloben
its high efficiency and influence on formation of cultural stereotypes and behavioural patterns of global Tavisi ususurobis miCqmalvas saSinao problemebis mezoblebze gadabralebis gziT
population. Especially in the age of internet, satellite TV, and other information media there is no place (magaliTad, ixileT argentinis samxedro reJimis konfliqti did britaneTTan
on the Earth that remains outside this process, which is still carried out by means of technology, folklendis kunZulebis gamo 1982 wels an sadamiseuli erayis mier quveiTis okupacia 1990
depends on it and can not successfully develop without it. Today it’s extremely hard to define whether wels).
development of new technologies intensifies process of cultural diffusion, or vice versa – demands of msoflios wamyvani saxelmwifoebisaTvis mainc ukve sakmaod didi xnis manZilze eqspansia
intensifying cultural diffusion drive development of appropriate technologies. aris procesi, romelic ara marto uSualod eqvemdebareba dagegmvas, aramed xSirad
The most obvious, visible result of this process is transformation of virtually any culture that finds gegmiuri RonisZiebis xasiaTs atarebs. sakuTriv eqspansiis realizaciis konkretul
itself within its confines. Factually world is facing the unification of global cultures under influence of meqanizmebs principuli mniSvneloba ara aqvT. is SeiZleba iyos politikuri, ekonomikuri,
imported stereotypes. At the same time there is nothing especially new in this process. Large scale, kulturuli da a.S.
spontaneous, overwhelming, very painful cultural transformations often took place throughout the msoflios ganviTarebis Tanamedrove etapze samxedro eqspansia am wamyvani
human history, especially through introduction of new ideologies (either religious or secular). This qveynebisaTvis gamonakliss warmoadgens. mas rogorc ukidures saSualebas mimarTaven,
happened for instance with introduction of Christianity, or Islam or either Communist ideology in the Tumca arc ise didixnis win is eqspansiis ZiriTad saxes warmoadgenda.
former Russian Empire. Still the ongoing process of cultural diffusion can not be discerned as kind of “gegmiuri” eqspansia orientirebulia konkretul, sasrul Sedegze da mimdinareobs
cultural imperialism. Situation here is simultaneously less complex when in case of “classic imperialism” kontrolirebad garemoSi. amis tipuri magaliTia evrogaerTianebis gafarToveba.
while still may lead to more wide spread and intensive transformations in the long term perspective. miuxedavad misi udidesi mniSvnelobisa, is globaluri procesis xasiaTs (e.i. daaxloebiT —
Any active process of cultural diffusion is based on some idea, belief that system of values or “gaumarjos “evroglobalur” gaerTianebas!”) ver miiRebs, radganac amisaTvis evropelebs
stereotypes that some society offers others (or force on them) is better than any other and has arc sakmarisi motivacia aqvT da verc sakmaris energias daagroveben.
preferential rights to exist. Contrary to that, the modern global cultural diffusion process is de-
personalized and de-ideologized to maximum. It’s carried out in interests of relatively small group of savaraudoa, rom globalizacias, fizikidan motanil analogias Tu vixmarT - ormagi
businessmen, who treat it as a standard business-project – i.e. it’s managed by this people and works buneba aqvs. iseve rogorc sinaTle, romelic talRac aris da diskretuli nawilakebic,
for profit. Here term “culture” bears no ideological connotations. Culture is simply a market commodity, globalizaciac erTdroulad situaciacaa da procesic. globalizaciis procesebis
which should be sold like any other merchandize, like cars or pampers. Fact that such commodity on mimdinareoba SesaZlebelia mxolod gansazRvruli situaciis farglebSi, magram TviT am
148 5
arc ise didixnis win amerikel turistTa jgufi italias ewvia. “sakvirveli!” — ganucxada principle should possess some cultural value is of no importance. Such value may be created as by-
erT-erTma maTganma adgilobriv gamyols, Cems megobars: “Tqvenc gqoniaT pica?!”. product of technological process, but producers are by no means obliged to pursue this goal. Process
iaponel boi skautTa jgufi Cavida CikagoSi. “sakvirveli!” uTxres maT Tavis jgufis of cultural diffusion based on such commodity is extremely efficient precisely because in the end it’s
xelmZRvanels — “maTac hqoniaT makdonaldsi?!”.1 faceless and indifferent towards consumer of such produce, moreover towards the product content –
“Хотели как лучше, а получилось как всегда” – viqtor Cernomirdini, Tanamedrove rusi the most important is to make consumer pay for it. In general this situation strongly reminds the old
mWermetyveli. adage about the hired gun, telling his victim seconds before pulling the trigger – “Sorry pal, there is
nothing personal, just a business”.
Culture of any society influenced by such expansion, undergoes transformation, sometimes to the
Sesavali — ra aris globalizacia? brink of stagnation and degeneration, emergence of hybrid “bastard” sub-cultures. As a result plenty of
sayovelTaod aRiarebulia, rom daaxolebiT meoce saukunis meore naxevridan people, especially young, perceive the world in a pretty distorted form, for them the actual situation
sazogadoebrivi ganviTareba dedamiwaze mimdinareobs didi, erTiani procesis farglebSi, (especially as regards the US) is being replaced by some illusion created by marketing experts.
romelic globalizaciis saxeliTaa cnobili. Naturally it would be an exaggeration to simply assess this global process as negative, although it’s
aRiarebulia, agreTve, rom dedamiwaze mcxovrebi adamianebis udidesi umetesoba adre hard to find many positive aspects of it too. Although the objective inevitability of it should be accepted.
Tu gvian, ama Tu im saxiT, xvdeba am procesis moqmedebis sferoSi, xolo yvelaze aqtiurebs It’s pretty hard to resist this kind of process (if necessary at all) – it’s able to penetrate everywhere,
TavianTi ambiciebis realizacia mxolod mis farglebSi SeuZliaT. even into such isolated societies as the USSR used to be. Plus it does not look negative for the vast
Sesabamisad nebismieri adamiani, romelsac elementaruli ganaTleba mainc aqvs majority of population – on the contrary the modern [popular] culture diffusion is pretty attractive for
miRebuli, icnobs sityvas “globalizacia”, iseve rogorc masTan axlos mdgar iseT termins, many. Besides where such resistance takes place (for instance in France, which is notable for
rogoricaa globaluri. es sityvebi SedarebiT ganviTarebul qveynebSi mainc ukve didi protecting its own culture from the foreign encroachment) it’s mostly based on the direct government
xania yoveldRiuri salaparako enis ganuyofel nawilad iqcnen.2 ase rom, yofiT doneze intervention in form of subsidies or quotas, i.e. mainly non-market mechanisms that the majority of
mainc, uamrav adamians gaaCnia sakuTari ganzogadebuli warmodgena am procesis Sesaxeb da developing countries can not apply efficiently or rather would not dare (mostly under the pressure of
pozicia (dadebiTi Tu uaryofiTi) mis mimarT. Tumca umetes SemTxvevaSi es xdeba im saxiT international donors).
da im doneze, rogorc aRwerilia kursis epigrafSi moyvanil magaliTSi. As to connecting this process directly to the US and branding it as American cultural aggression –
sul sxvagvaradaa mdgomareoba am terminis formaluri, mecnierulad dasabuTebuli this is almost exclusively the private business venture and the US as a state has very little to do with it.
ganmartebis TvalsazrisiT. arsebobs globalizaciis imdeni ganmarteba, rom sabolooo Situation when Americans play the most active role in the modern cultural expansion is mostly defined
jamSi raime daskvnebis gamotana maT safuZvelze praqtikulad SeuZlebelia. situacia by fact that they initiated treatment of cultural values as market commodities and even today still enjoy
Zalian waagavs imas, romelic aRwera cnobilma amerikelma mweralma robert hainlainma jer comparative advantage over their competitors. Besides in this type of competition companies that
kidev 1940-iani wlebis dasawyisSi. “magaliTad, - ambobda misi erT-erTi wignis gmiri — zmnas possess more marketing and distribution resources usually conquer markets – such companies again
yofna inglisur enaSi gaaCnia ocdaerTi gansxvavebuli mniSvneloba, romelTaganac arc being mostly American. Fact that many important American movie studios are owned by Japanese
erTi ar Seesabameba sinamdviles”.3 nowadays plays little role in development of this process.
am situaciis warmoqmna advilad gasagebia. is kargad aixsneba sazogadoebrivi ganviTa- Whether the US is loved or hated in the modern world, for the global mass consumer of culture it
rebis problemebis zedmeti ideologiuri datvirTviT, iseve rogorc avadsaxsenebeli still remains the most attractive country (or rather its image created for mass culture) and consecutively
politikuri koreqtulobis kulturiT, romelic ar iZleva saSualebas daarqva namdvili the mythology based on the US realities is the most influential. Neither for instance Italians, more over
saxeli sakmaod uwyinar movlenebsac ki. so Indians or Brazilians can be used as role-models – the respective countries and their way of life are
aseTi mdgomareoba aSkarad awyobT politikosebs, radganac aZlevs maT saSualebas not attractive enough so far.
daudon mecnieruli (ufro swored “wamecnierulo”) sarCuli faqtiurad nebismier Approximately the same considerations may be applied to a process of spread of English language
gadawyvetilebas. meore mxriv, mravali sakmaod advilad gasagebi movlena aseTi midgomis (rather its American version) throughout the world – the process plenty again dub as “linguistic
farglebSi Znelad asaxsneli xdeba. imperialism”. This again should not be perceived as deliberate expansion, but rather as a vital
Sedegad viRebT imas, risi magaliTic moyvanili iqna inglisur gazeT “gardianSi” 2002 necessity. Globalized planet simply needs a language of communication. There even were numerous
wels — erT-erTi gadacemis dros redaqtorma ekonomikis sakiTxebSi evan devisma axsena failed attempts to create such language artificially. Fact that in the end English emerged as language of
“globalizacia — rasac ar unda niSnavdes es”. wamyvanma upasuxa: “keTili, Tu man ar icis es global communication is absolutely logical and simply reflects the existing realities – the place that is
ras niSnavs, eSmakma dalaxvros, maS Cven raRa mogveTxoveba?”4 occupied by the US (as well other English speaking countries) in the modern global development.
globalizaciis dResdReobiT yvelaze xSirad xmarebuli ganmartebebidan SeiZleba Moreover, the country where population speaks English, is more open to outside world, has much
gamoiyos ramdenime yvelaze tipuri, rogorebicaa magaliTad: better chances to attract foreign investments and as a whole enjoys considerable comparative
— “[yvelaferi] rac gavrcelebulia an gamoiyeneba mTel msoflioSi” (uebsteris advantage over its neighbours who do not speak English.
leqsikoni).5
— “procesi, romelic saSualebas aZlevs finansur da sainvesticio bazrebs imoqmedon Conclusion. The Globalization of World Politics Beyond Iraq.
saerTaSoriso asparezze, ZiriTadad deregulirebisa da gaumjobesebuli kavSirebis
Any large-scale phenomena, being that natural or societal are characterized by the huge inertia.
Sedegad”(kolinzis leqsikoni).6
Processes, situations, relations persist long after causes that led to their emergence had disappeared.
- “procesi, romlis saSualebiTac yoveldRiuri cxovrebis gamocdilebas, romelic
xasiaTdeba saqonlisa da ideeebis gavrcelebiT (difuziiT), SeuZlia gamoiwvios The most telling example of such inertia is Africa. Problems that plague this continent today were
created during the first globalization when then leading world powers divided the continent as they
kulturuli warmosaxvis standartizacia msoflios doneze” (britanuli enciklopedia). 7
could, totally disregarding the local interests. So called decolonization process during the second
Zalian uxeSad koncentrirebuli saxiT popularuli warmodgenebi globalizaciis globalization simply formalized, legalized these arbitrary divisions and forced them upon peoples who
Sesaxeb SesaZlebelia daviyvanoT Semdeg 5 Tezisamde. Gglobalizacia aris — had never willingly participated in their creation in the first place. As a result apart from the North Africa,
a/ qveynebs Soris sazRvrebis moSla; the rest of the continent is mostly represented by hardly viable states, which exist within their formal
b/ globaluri, saerTo-sakacobrio problemebis aRmoceneba; boundaries again because the leading world powers insist on preservation of the current state of affairs.
g/ ramdenime qveynis mier msoflioze Zalauflebis xelSi Cagdeba; The same consideration may be applied to the second globalization too. The set of relations that
d/nebismieri sazogadoebrivi procesebis gavrceleba mTels msoflioSi; affects development processes worldwide today was established and developed in the process of
e/ qveynebis mier sakuTari kulturuli TviTmyofadobis dakargva. systemic opposition between blocks of countries led by the USA and the USSR. This process was
characterized by the following important features –

4 149
• despite the obvious systemic incompatibility and open antagonism, in the long run relations
between these two blocks (especially the US and the USSR proper) might be characterized as
hostile partnership. Pursuing their own interests both superpowers established mutually
complimentary set of relations, which despite the numerous drawbacks helped to preserve
relatively stable balance of interests worldwide for at least four decades.
• the side led by the US (or to be more correct – the US proper) played the active role in these sarCevi
relations - generating ideas, promoting values, initiating processes that again in the long run
proved to be more attractive to the major part of the world and viable, as opposed to those
proposed by the USSR. The Soviet Union although by no means the passive participant of this gv.
competition, played nevertheless the reactive role in the sense that it mainly attempted to ward off
the opponent’s challenges. Especially in the end of confrontation it was relegated the role of Sesavali ..................................................................................................................................... 4
sidekick.
• this competition led to the directly opposing consequences for participating sides. For the US (and Tavi 1. globalizaciisa da msoflio politikis Teoriebi ................................. 16
its allies) pursuing their interests worldwide led among other things to opening and /or creation of
new markets with associated profits and boost to a general economic development. The USSR,
based on the state mode of production was unable to profit properly from control it established konkretuli SemTxveva (Case-Study) 1
(one or the other way) over countries and territories throughout the world. Quite on the contrary – ori sazogadoebrivi sistema— asparezoba grZeldeba? ............................. 17
almost any such ally presented heavy burden for the Soviet economy.
The USSR played its historic role and left the global arena in 1991, although left a huge void in Tavi 2. msoflio politikis globalizacia ............................................................... 24
global relations after itself. The main problem facing globalization today is whether the set of relations
which calls for two competitive, hostile partners to function properly can be preserved after one of major konkretuli SemTxveva (Case-Study) 2
players simply disappeared, or some new set of relations should be brought into play in order to
preserve the relative stability and positive development trends worldwide.
amerikis SeerTebuli Statebi — “uxaliso imperia” .................................... 51
On the other hand, set of global relations after the demise of the USSR has undergone a number of
visible alterations, while number of new problems has surfaced too, major part of which are related to Tavi 3. ekonomikuri ganviTareba da msoflio politikis globalizacia...... 60
the US as the only remaining leading global player.
Obviously the United States, in the absence of their formidable opponent are much freer to pursuit konkretuli SemTxveva (Case Study) 3
their own interest worldwide as they see fit, disregarding any opposition, including this by the formal terorizmi — msoflio politikis axali ZiriTadi moTamaSe? ................ 74
international institutions like the UN, as well as friendly opposition by their closest European allies.
Among other things this allows it to act selectively, to disregard countries, regions and processes, which Tavi 4. zogierTi globaluri problema. demografiuli da ekologiuri
do not come under its direct, current interests. For instance the US allows itself to disregard almost problemebi........................................................................................................................ 88
totally processes developing in sub-Saharan Africa, although this is the region, which needs close
attention of the leading world power most. Simultaneously this leads to temptation to intervene more
often and in more places in the world, where the US interests may seem endangered with associated
Tavi 5. zogierTi globaluri problema globaluri. teqnologiebi,
overstretch of available resources. kultura msoflio urTierTobebSi ...................................................................... 101
The price of failures (both domestic and international) for this country also increased dramatically,
since there is no opponent strong enough to write off consequences of flawed decisions as enemy daskvna — globaluri politika erayis Semdeg ....................................................... 109
intrigues. More other, the position of the US as the only remaining world superpower has literally put it
into the spotlight, has made it the easy target for criticism. For many (including America’s closest allies) Globalization of World Politics......................................................................................122
it has become virtually habitual to blame the US for any problems that occur globally, to interpret any
local failures and crises as results of American meddling into the domestic affairs of any given country.
The difficulties of development of set of relations that in the end lead to major alterations of
development trends worldwide have become manifold too. It’s relatively easy for a leading world power
to take into account rather well known properties (both positive and negative) of a relatively small
number of both allies and adversaries and plan from here. It’s much more difficult to plan and to act
efficiently, when the same power is dealing with a host of adversaries (many of which nowadays have
no formal status, managing center and precise location) with conflicting interests and/or no precisely
defined interests – the level of uncertainty is simply rising sharply. This situation is further exacerbated
by fact that countries, which are considered the US allies (or rather position themselves as such) are
not separately powerful enough to provide any real support in case of need, or oppose it if such
necessity arises. This is especially true about the European allies of the US, since the EU has so far
has not become the single, independent, efficient political unity, while separately even such local
heavy-weights Germany, France, the UK are not able to endow efficiently to formation of the current set
of global relations.
The main problem of the current stage of globalization as it seems today, is that the US is still acting
based on the old strategic thinking, inherited from the period of the global confrontation and has
summarily failed to produce and promote new values, ideas or policies, different from those used during
the cold war. Moreover the whole decade after the demise of the USSR global activities of the US
looked suspiciously like search for a new strategic antagonist to take place of the late one. After finding
(or rather appointing) one in the guise of the global terrorism American activities became at least more

150 3
socialur mecnierebaTa seria coherent and purposeful than before. Terrorism threat was used as the main pretext to invade Iraq in
2003 – a controversial step, which did not add to American popularity throughout the world to say the
mTavari redaqtori: marine CitaSvili least of it. Still the invasion per se can not pose any threat to the existing system of global relations –
violating sovereignty of other countries without consent of international community used to be a rather
standard mode of behaviour for the leading global as well as the more aggressive local players
enobrivi redaqtori: lia kaWarava throughout the whole period since the end of WW II. The real trouble is that the US exposed itself as a
major power unable to produce a coherent set of procedures to take care of the occupied territory after
the successful military campaign. The US administration was obviously at the sea about what to do in
dakabadoneba, ydis dizaini: giorgi bagrationi Iraq immediately after invasion, had no long-term occupation and transformation strategy and the more
important – no exit strategy.
Although many compare Iraq and Vietnam campaigns, despite the superficial similarities they are
different on principle. The real difference is that Vietnam, as country was (and is still) standing alone.
Departing from it (even through evacuating the last personnel by helicopters from the roof of American
embassy) truly meant disengagement with no prospect of future confrontation unless the US preferred
so. Iraq, on the other hand, is an integral part of large and lately rather aggressive Moslem world. Any
© socialur mecnierebaTa centri, 2006 kind of retreat save for leaving behind stable, united, well functioning country is going to be treated as
© Center for Social Sciences, 2006 victory of the extremist, anti-Western forces, meaning that terror will follow the outgoing army.41 Besides
any outcome of Iraq campaign but the ultimate victory will lead to loosing the face by the US, which
q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. # 10 under the current circumstances will strongly (if not ultimately) undermine its position as the
uncontested global leader. The US could allow itself to loose the face after Vietnam (although it was
el. fosta: contact@ucss.ge extremely difficult), since it could (and did) always point out the USSR and China as forces standing
internet gverdi: www.ucss.ge behind it. In case of Iraq, there are no forces strong enough to use as justification in case of American
failure there. Even whatever is called the global terrorism, is more the idea, than the actual network or
organization, able to match the US might.
On the other hand, Iraq happened at time, when the new real strategic antagonist to the US – China,
is already looming on the horizon. The probable US-China strategic confrontation may affect the
existing set of global relations in the following way -
First – despite a plenty of superficial similarities this competition is not going to be like the US-USSR
hostile partnership. China is much better managed, organized and more purposeful country, than the
Soviet Union used to be, with tens of centuries of experience of building and promotion its imperial
wigni momzadebulia da gamocemulia `socialur mecnierebaTa centris~
hegemony. For it the coming confrontation is one more episode in its millenniums long history – some
(Center for Social Sciences) mier, fondis OSI – Zug, budapeStis Ria kind of rise and fall of the twenty second dynasty.
sazogadoebis institutis umaRlesi ganaTlebis mxardaWeris Second – the USSR entered the cold war after its Pyrrhic victory over Germany, from which it had
programis (HESP) finansuri xelSewyobiT never actually recovered, confrontation with the US being the major, but not the main factor of its
ultimate failure. China, on the other hand is approaching this confrontation as one of the most
successful countries of the modern world, still gaining power, still obviously far from the peak of its
economic success. Besides as country, which achieved the outstanding success through obviously
defying the US, China makes extremely attractive role-model for many countries (especially in Latin
America and Africa, which do not have the first-hand historical experience of dealing with imperial
China). Thus it may easily change the current setting of relations defining the globalization by building
The book has been published by the Center for Social Sciences, sponsored by coalition of countries, considering themselves objects of the American hegemony (actual or
the OSI-Zug Foundation and the Higher Education Support Program (HESP) imaginative).
of the Open Society Institute-Budapest. Third – the USSR was virtually self-sufficient economically and took almost negligent part in global
economic processes. At least it did not compete with the West about global markets and especially over
energy sources. The US-USSR confrontation took place almost exclusively in ideological, political,
military spheres. China, on the other hand is a major global economic player and is directly competing
with the West especially over raw materials (access to energy sources first of all). Need for safe access
to energy sources will configure its behaviour in the foreseeable future, meaning that it’s directly
interfering into territories and spheres of activities, which for many years were considered the exclusive
sphere of the Western (mainly American) strategic interests. Besides, the level of integration of Chinese
economy into the global market is already extremely high, as well as interdependence of the US and
Chinese economies. As the major holder of the US bonds China may more easily influence (and is
influencing) the US economy (especially the USD), than the US may influence Chinese economy.
ISBN: 99940 - 872 - 1 - 5 Among other things this means that any US-Chinese rivalry will have much stronger repercussions in
the global economy than the US-USSR confrontation might ever have (save for the global nuclear war,
which never took place).
Still despite all visible changes brought upon the world by globalization, it ultimately failed to perform

41
Fact that this wrath will mainly fall on the heads of Europeans who are still more easily accessible than the US proper,
does not change the general strategic outcome an iota.

151
the most important task – to unify the world to the extent, when the systemic confrontation would no
more be the main driving force behind formation of global relations. Globalization may refer
to the diminution or elimination of state-enforced restrictions on exchanges across borders and
the increasingly integrated and complex global system of production and exchange that has emerged
as a result.42 But this diminution did not eliminate need for confrontation of states on the systemic level.
Despite much ado about emergence of new unattached global players, which may ultimately shape socialur mecnierebaTa seria
the future of the world, like NGOs for instance, so far their influence falls short of this by the leading
states and besides at least some of them often ultimately act as agents of their respective countries.
The real problem is that two previous stages of globalization were initiated and led by the young ethnos
(personified in the respective states), which were able and eager to generate and promote new ideas,
values that ultimately reshaped the world. Besides when Britain was loosing its status as the leading
global power the younger US was ready to take its place. Today global relations are obviously set to be
shaped by the power that has already led the world through one globalization cycle (which is still going
on) and is obviously rather short of new ideas on one side, and world’s oldest remaining territorial
empire, which passed the stage of generation of new ideas approximately two millenniums ago. The
problem is, whether in the coming years, the world will face extension of the second globalization or
some different set of relations will shape the new globalization. In both cases there are two main
questions, to which there are no definite answers so far –
• if the current stage of globalization will go on, will such ideas and practices, which shaped it, be
viable enough, to sustain it?
• if there should emerge new stage of globalization, who is going to become generator of new ideas
and values, will emerge as new leading global player? msoflio
politikis
globalizacia

momzadebulia socialur mecnierebaTa centris


akademiuri stipendiis safuZvelze

saleqcio kursi
socialuri mecnierebebis magistraturisaTvis

valeri meliqiZe

Tbilisi
42
2006
See lecture by T. Palmer at http://www.polit.ru/lectures/2005/12/09/palmer.html

152

You might also like