‫نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی‪ ،‬سال شانزدهم‪ ،‬شماره ‪ ،43‬زمستان ‪۹5‬‬

‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق‬

‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫فالت ایران‬
‫پذیرش نهایی‪۹5/21/21 :‬‬ ‫دریافت مقاله‪۹5/4/21:‬‬
‫صفحات‪15-53:‬‬
‫محسن حمیدیان پور‪ ،‬استادیار اقلیمشناسی دانشکده جغرافیا و برنامهریزی محیطی‪ ،‬دانشگاه سیستان و‬
‫بلوچستان‪ ،‬زاهدان‪ ،‬ایران‬
‫‪Email:mhamidianpour@gep.usb.ac.ir‬‬
‫‪2‬‬
‫عباس مفیدی‪ :‬استادیار اقلیم شناسی‪ ،‬دانشگاه فردوسی مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬
‫‪Email:abbasmofidi@um.ac.ir‬‬
‫محمد سلیقه‪ :‬دانشیار اقلیم شناسی‪ ،‬دانشکده علوم جغرافیایی‪ ،‬دانشگاه خوارزمی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‬
‫‪Email:saligheh@khu.ac.ir‬‬
‫بهلول علیجانی‪ :‬استاد اقلیم شناسی‪ ،‬دانشکده علوم حغرافیایی‪ ،‬دانشگاه خوارزمی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‬
‫‪Email:bralijani@yahoo.com‬‬
‫چکیده‬
‫در این مطالعه به منظور آشکارسازی نقش توپوگرافی بر سااختار بااد سیساتانز از‬
‫مدل اقلیمی منطقه محدود ‪ RegCM4‬استفاده شد‪ .‬با بهره گیری از مدلز چهار تجربه‬
‫متفاوت با تفکیک افقی ‪ 02‬کیلومتر اجرا شد که در هار تجرباه شارایت متفااوتی از‬
‫ناهمواری ها در نظر گرفته شد‪ .‬در تجربه نخستز ناهمواری ها به شکل واقعای ماورد‬
‫استفاده قرار گرفت‪ .‬در سه تجربه دیگرز مدل به ترتیب با حذف کاوه هاای خراساان‬
‫جنوبیز حذف کوه های خراسان (جنوبیز رضوی و شمالی) و حذف تماامی کاوه هاای‬
‫شرق فالت ایران (کوه های خراسان و افغانستان) به اجرا در آمد‪ .‬یافته ها بیاانگر آن‬
‫است که باد سیستان یک پدیده اقلیمی چندمقیاسه است که هم در مقیاس همدید و‬
‫هم در مقیاس های متو ست و محلی قابل تحلیل می باشد‪ .‬شبیه سازی هااز مباین آن‬
‫است کهز ناهمواری های منطقه عالوه بر تاثیرگذاری بر جهت باادز بار شادت آن نیا‬
‫تأثیرگذارند‪ .‬در مقیاس همدیدز شیب فشار بین ساامانههاای کامفشاار پاکساتان و‬
‫پرفشار ترکمنستان منجر به شکل گیری یک جریان شمالی گسترده بار روی منطقاه‬
‫می گردد‪ .‬در مقابلز واداشت های مکانیکی و گرمایشی حاصل از اساتقرار کاوه هااز‬
‫ویژگی های مقیاس متوست جریان هوا در ترازهای زیرینز بویژه شکل گیری و تاداو‬

‫‪ .1‬نویسنده مسئول‪ :‬خراسان رضوی‪ ،‬دانشگاه فردوسی مشهد‪ ،‬دانشکده ادبیات و علوم انسانی‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪02‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫رودبادهای تراز زیرین را در مرزهای شرقی ایران رقم میزنند‪ .‬نتایج مطالعه بیانگر آن‬
‫است کهز واداشت های مکانیکی ناشی از استقرار کوه هاز عامل اصلی تشکیل و تداو‬
‫دو هسته رودباد تراز زیرین یکی در حوالی دشت آتیشان و دیگری بر جانب شامالی‬
‫دریاچه هامون (باد سیستان واقعی) می باشد‪ .‬در این میاانز شاکل گیاری و تاداو‬
‫هسته رودباد بر جانب شمالی دریاچه هامونز بیش از همهز به واداشت های مکاانیکی‬
‫کوه های خراسان جنوبی وابسته است‪ .‬بررسی گرمایش دررو نی مبین آن است کاهز‬
‫هستههای بیشینهی گرمایش و سرمایش از ناهمواریهای منطقه پیروی مینمایندز به‬
‫طوری که با حذف کوه هاز ضمن حذف این هسته های گرماییز ساختار محلی جریاان‬
‫در مرزهای شرقی کشور دچار تغییرات اساسی می گردد‪.‬‬

‫زمینه‪ ،‬توپوگرافی‪RegCM4 ،‬‬ ‫کلید واژگان‪ :‬باد سیستان‪ ،‬رودباد تراز زیرین‪ ،‬جریان‬

‫مقدمه‬
‫فالت ایران سرزمینی است که تقریباً در مرکز کمربند خشک دنیای قدیم (آسیا) قرار گرفته و‬
‫در فاصلهای یکسان از نواحی بیابانی و استپی‪ ،‬همراه با زمستان سرد آسیای مرکزی و مناطق‬
‫خشک و همیشه گرم آفریقا سربرافراشته است (نگارش‪ .)2311 ،‬در واقع فالت ایران در حاشیه‬
‫جنوبی مسیر بادهای غربی‪ ،‬در منطقهی فرونشست هوا و تحت تأثیر مراکز پرفشار جنبحاره‬
‫قرار دارد (بوشر‪ .) 2313 ،‬استقرار و تداوم مراکز پرارتفاع جنب حاره در بخش عمده ای از‬
‫روزهای سال‪ ،‬فالت ایران را به فالتی خشک و کم بارش‪ ،‬همراه با یک دوره گرم طوالنی مبدل‬
‫ساخته است‪ .‬فالت ایران در دوره گرم سال بیش از آن که از واداشت های بزرگ مقیاس با‬
‫منشأ برون حاره برخوردار باشد از واداشت های گرمایی در مقیاس محلی و منطقه ای برخوردار‬
‫است‪ .‬بخش عمده ای از واداشت های گرمایی کنترل کننده اقلیم منطقه در ترازهای زیرین جو‪،‬‬
‫از منابع گرمایی ارتفاع یافته یا همان رشته کوه ها حاصل می گردند (مفیدی و زرین‪.)23۹2 ،‬‬
‫در واقع‪ ،‬رشته کوه ها نقش بسیار مهمی در تشکیل‪ ،‬تکوین و تداوم جریان های ترازهای زیرین‬
‫در محدوده فالت ایران در طول دوره گرم سال دارند‪ .‬در این رابطه‪ ،‬ترکیب واداشتهای‬
‫همدیدی بزرگ مقیاس و اثرات ناشی از توپوگرافی منطقه باعث پدید آمدن بادهای منطقه ای و‬
‫محلی منحصر به فردی میشود‪ .‬در این میان میتوان به باد ‪ 211‬روزه سیستان اشاره داشت‬
‫(علیجانی‪2314 ،‬؛ حسینزاده‪)2311 ،‬؛ که اهالی منطقه به آن لوار میگویند (حسینزاده‪،‬‬
‫‪ .) 2311‬اگرچه با توجه به مطالعات اخیر‪ ،‬شاید بهتر باشد به جای اطالق «باد ‪ 211‬روزه‬
 ‫‪02‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫سیستان»‪ ،‬نام این باد به اختصار «باد سیستان» نامیده شود (حمیدیانپور‪23۹1،‬؛ مفیدی و‬
‫همکاران‪-23۹1،‬ب)‪ .‬میتوان گف ت که باد سیستان یک جریان نمونه است که در نتیجه استقرار‬
‫یک آرایش خاص از الگوهای فشار شبه ساکن در طول دوره گرم سال و به واسطه برهمکنش‬
‫جو و ناهمواری های سطح زمین در شرق فالت ایران‪ ،‬در پهنه ی سه کشور ایران‪ ،‬افغانستان و‬
‫پاکستان میوزد‪ .‬نتایج پژوهشهای مختلف علت پیدایش این باد را در مقیاس همدید ناشی از‬
‫تضاد فشار میان دو سامانه فشار جوی‪ :‬یعنی کم فشار پاکستان و پرفشار شرق دریای خزر‬
‫(حسینزاده‪2311 ،‬؛ نجارسلیقه‪2311 ،‬؛ خسروی و همکاران‪2314 ،‬؛ گندمکار‪2315 ،‬؛‬
‫خسروی‪2311 ،‬؛ سلیقه‪ )231۹ ،‬و یا به بیانی دیگر‪ ،‬پرفشار ترکمنستان (مفیدی‪)2311 ،‬‬
‫معرفی میکنند‪ .‬در این میان‪ ،‬حسینزاده (‪ )2311‬و سلیقه (‪ ) 231۹‬بر نقش توپوگرافی نیز در‬
‫تغییر جهت باد ‪ 211‬روزه سیستان تاکید دارند‪ ،‬اگرچه امکان مطالعه نقش توپوگرافی و واداشت‬
‫های مکانیکی و گرمایی حاصل از آن بر ساختار باد برای آنها فراهم نگردیده است‪ .‬حمیدیانپور‬
‫(‪ )23۹1‬به منظور بررسی نحوه شکل گیری باد سیستان‪ ،‬اقدام به ریزگردانی دینامیکی‬
‫جریانات ترازهای زیرین در شرق فالت ایران با بهره گیری از یک مدل اقلیمی منطقه محدود‬
‫(‪ ،)Regcm4‬برای یک دوره ‪ 21‬ساله (‪ )1112-1121‬نموده است‪ .‬نتایج تحقیق بیانگر وجود‬
‫یک کم فشار محلی موسوم به «کم فشار سیستان» و یک پرفشار موسوم به «پرفشار کوه های‬
‫خراسان جنوبی» است که تحت تاثیر توپوگرافی منطقه شکل گرفته اند‪ .‬در عین حال‪ ،‬در برخی‬
‫از پژوهش ها به شکل گیری یک رودباد تراز زیرین به ویژه قبل از طلوع آفتاب در نتیجه وجود‬
‫کوه ها در الیه مرزی نیز اشاره شده است (حمیدیان پور‪23۹1 ،‬؛ کمالی‪23۹1 ،‬؛ مفیدی و‬
‫همکاران‪-23۹1 ،‬الف؛ علیزاده چوبری و همکاران‪ .)1124 ،‬رودباد تراز زیرین پدیدهای است که‬
‫در اثر شرایط کامالً محلی یک منطقه در الیه مرزی جو به وجود میآید‪ .‬تئوری های متعددی‬
‫در این خصوص وجود دارد که به منظور مطالعه بیشتر میتوان به پژوهشهای بلکآدار‬
‫(‪ ،)2۹51‬بوننر (‪ ،)2۹11‬استنسرود‪ )2۹۹1(2‬و استال (‪ )2۹۹1‬مراجعه نمود‪ .‬باروق‪ 1‬و همکاران‬
‫(‪ )1121‬با استفاده از مدل ‪ MM5‬به تحلیل دینامیکی جریانهای دره لوت پرداختند‪ .‬نتایج‬
‫این تحقیق نشان داد که سامانههای همدیدی تابستانه منجر به ایجاد یک شیب فشاری نصف‬
‫النهاری در امتداد شمالی‪ -‬جنوبی در محدوده دره لوت می گردند که این وضعیت میتواند‬
‫بادها را در دره هدایت نماید‪ .‬در این مطالعه نویسندگان‪ ،‬جریانهای شکل گرفته در دره لوت را‬

‫‪1 -Stensrud‬‬
‫‪2- Barogh‬‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪02‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫از نوع رودبادهای تراز زیرین (‪ )LLJs2‬در نظر گرفته اند و در همین زمینه میتوان به پژوهشی‬
‫دیگر توسط بیدختی و برومند (‪ ،)2315‬اشاره داشت‪ .‬مطالعه آنها در سه بخش آماری‪ ،‬همدیدی‬
‫و عددی به انجام رسیده است‪ .‬نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که با توجه به توپوگرافی‬
‫محل و قرار گرفتن دره لوت در بین رشته کوههای موازی و مرتفع‪ ،‬پیدایش بادهای شمالی در‬
‫منطقه از الگوی باد شکافی‪ 1‬تبعیت می کند‪ .‬از نظر آماری نیز همبستگی خوبی بین وقوع‬
‫بادهای شمالی شدید و گرادیان فشار نصفالنهاری مشاهده گردید‪ .‬فرارفت هوای سرد از‬
‫عرضهای شمالی و گرادیان فشار نصفالنهاری عواملی هستند که در پیدایش این جریانها‬
‫نقش شایان توجهی دارند‪ .‬در این زمینه میتوان پژوهش انجام شده توسط لیو‪ 3‬و همکاران‬
‫(‪ ) 1111‬را نیز اضافه نمود‪ .‬آنها در یک مطالعه عددی‪ ،‬حالت خاصی از جریان هوا را در بیابان‬
‫لوت مورد توجه قرار دادند و شرایط دینامیکی و همدیدی حاکم بر منطقه را در زمان وقوع‬
‫رودبادهای تراز زیرین بررسی نمودند‪ .‬کمالی (‪ ،)23۹1‬در مدلسازی توفان های گرد و غباری در‬
‫محدوده دشت سیستان‪ ،‬با استفاده از مدل ‪ RegCM4‬جفتشده با طرحواره گرد و غبار نتیجه‬
‫گرفت که مدل در تفکیک افقی ‪ 11‬کیلومتر دارای نتایج بهتری در آشکارسازی سامانههای موثر‬
‫بر گرد و غبار در دورهی گرم سال است‪ .‬به هر روی آثار میکروکلیمایی ناهمواریها از دو جنبه‬
‫کامالً متفاوت قابل بررسی است‪ .‬بدین معنی که از یک طرف باعث تغییر در میزان تابش‬
‫خورشید میشوند و از طرف دیگر می توانند در ایجاد حرکت هوا و تغییر جهت آن نقش موثری‬
‫ایفا نمایند (کاویانی‪ .)212 ،2311 ،‬بر این اساس مطالعه پیش رو سعی دارد نقش ناهمواریهای‬
‫شرق فالت ایران را در شکل گیری و تداوم باد سیستان مورد ارزیابی قرار دهد‪ .‬در این راستا‬
‫نویسندگان سعی دارند با انجام این پژوهش پاسخی را برای پرسش های زیر فراهم آورند‪:‬‬
‫‪ -2‬نقش کوه ها در شکلگیری ویژگیهای مقیاس متوسط باد سیستان چیست؟‬
‫‪ -1‬آیا کوهستان های شرق فالت ایران بر جهت و شدت باد سیستان تاثیرگذارند؟‬
‫‪ -3‬در صورت حذف کوه های شرق فالت ایران‪ ،‬اعم از کوههای خراسان جنوبی‪ ،‬خراسان شمالی‬
‫و رضوی و کوههای هندوکش‪ ،‬ویژگیهای بزرگ مقیاس و مقیاس متوسط باد سیستان چگونه‬
‫خواهد بود؟‬

‫)‪1- Low Level Jets (LLJs‬‬

‫‪ -1‬باد شکافی (‪ )Gap wind‬بادی است که در پایین ترین ترازهای جو‪ ،‬در نواحی پستی جریان دارد که با‬
‫حصارهای مرتفع مسدود شده اند ‪ .‬بادهای شکافی عمدتاً کم عمق هستند ولی از نظر پهنا‪ ،‬گستره وسیعی از چند‬
‫متر تا چند صد کیلومتر را پوشش میدهند‪.‬‬
‫‪3 - Liu‬‬
 ‫‪0۹‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫دادهها و روش پژوهش‬

‫ویژگیهای جغرافیایی منطقه‬
‫منطقه ی مورد مطالعه در عرض جغرافیایی ˚‪ 14‬تا ˚‪ 41‬شمالی و طول جغرافیایی ˚‪ 51‬تا ˚‪11‬‬
‫شرقی قرار دارد که به لحاظ ژئومورفولوژیک (ریختشناسی) این محدوده تقریباً مقارن با شررق‬
‫فالت ایران میباشد‪ .‬فالت ایران تقریباً به شکل مثلثی است کره اضرالع آن را رشرته کروههرای‬
‫عظیم و مرتفعی تشکیل داده و در بخش داخلی آن نیز حوضههرای کوچرک و برزرگ متعرددی‬
‫شکل گرفته‪ ،‬که توسط ارتفاعات داخلی و محلی مرزبندی شده است‪ .‬ضلع شرمالی آن مشرتمل‬
‫بر کوههای البرز‪ ،‬خراسان و هندوکش افغانستان است‪ .‬ضلع شرقی این فرالت توسرط کروههرای‬
‫سلیمان با روندی شمالی جنوبی گسترش یافته و به موازات رودخانه سرند ترا هیمالیرا کشریده‬
‫میشود و ضلع غربی آن به صورت محدب شامل کوههای کردستان‪ ،‬زاگرس و مکران مریگرردد‬
‫(زمردیان‪ .)2312 ،‬شکل (‪ )2‬پستی و بلندیهای منطقه مورد مطالعه را نشان میدهد‪ .‬همانطور‬
‫که در شکل مشاهده میگردد؛ منطقهی مورد مطالعه را میتوان به سه منطقه کوهستانی نسبت‬
‫به مناطق پست مانند دشت مارگو و ریگستان در استانهای نیمروز درکشور افغانستان و دشرت‬
‫سیستان در کشور ایران تفکیک کرد‪ .‬هر یک از این تودههرای کوهسرتانی در شرکلگیرری براد‬
‫سیستان می توانند موثر میباشند که نقش آنها باید مشخص گردد‪ .‬این منطقه تحت تأثیر عرض‬
‫جغرافیایی‪ ،‬ارتفاع از سطح دریا‪ ،‬دوری از منابع رطوبتی‪ ،‬ناهمواری ها و مجاورت با مناطق پسرت‬
‫از شرایط اقلیمی «خشک و بیابانی» در نواحی پست و آب و هوای «نیمه خشرک و معتردل» در‬
‫نواحی کوهستانی و مرتفع برخوردار است (ابراهیم زاده‪.)23۹1 ،‬‬

‫دادههای مورد استفاده‬

‫هدف اصلی این پژوهش بر رسی نقش ناهمواری بر شدت و جهت باد سیستان میباشد بدین‬
‫منظور از مدلسازی اقلیم منطقهای ‪ RegCM4.1‬استفاده شد‪ .‬اجرای مدل مذکور نیازمند دو‬
‫نوع دادهی جوی و ویژگیهای سطحی میباشد‪ .‬دادههای جوی از مرکز پیشبینی محیطی‪/‬مرکز‬
‫ملی پژوهشهای جوی‪ 2‬با قدرت تفکیک افقی ˚‪ 1/5‬و در مقیاس زمانی ‪ 1‬ساعته برای سالهای‬
‫‪ 1112‬تا ‪ 1121‬استفاده شد‪ .‬دادههای آن شامل‪ :‬ارتفاع ژئوپتانسیل‪ ،‬مولفه مداری (‪ )U‬و‬
‫نصفالنهاری باد (‪ ،)V‬دمای هوا و سرعت قائم باد برای ‪ 21‬تراز فشاری و فشار سطحی و‬
‫همچنین رطوبت نسبی برای ‪ 1‬تراز میباشد‪ .‬دادههای سطحی شامل‪ :‬توپوگرافی‪ ،‬کاربری‬
‫اراضی‪ ،‬بافت و رطوبت خاک و ‪ ...‬با قدرت تفکیک افقی ‪ 31‬ثانیه تهیه شده توسط سازمان زمین‬

‫‪1-NCEP/NCAR‬‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪42‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫شناسی آمریکا‪ 2‬میباشد‪ .‬عالوه بر آن دادههای دمای سطح آب دریا (‪ )SST‬با تفکیک مکانی ˚‪2‬‬
‫از مرکز ملی جو و اقیانوس آمریکا‪ 1‬به صورت ‪ 1‬ساعته دریافت گردید‪.‬‬

‫شکل(‪ .)1‬ناهمواریهای منطقه مورد مطالعه بر اساس خروجی مدل منطقهای ‪ - RegCM‬مناطق مشخص‬
‫شده در مربعات شامل مناطق تعریف شده در مدل به منظور اجراهای مختلف میباشند‪ -1 .‬کوههای خراسان‬
‫جنوبیز ‪ -0‬کوه های خراسان جنوبیز رضوی و شمالیز ‪ -4‬اجرای مدل بدون ناهمواریها‪.‬‬

‫روش پژوهش‬
‫همانطور که بیان شد هدف از این پژوهش تبیین نقرش توپروگرافی در ایجراد و شرکلگیرری‬
‫ویژگیهای مقیاس متوسط و محلی باد سیستان است‪ .‬بررای دسرتیابی بره ایرن هردف از مردل‬
‫‪ RegCM4.1‬بهره گرفته شد‪ .‬در واقع یکی از قابلیتهای مدلسازی دینرامیکی ماننرد ‪RegCM‬‬
‫ایجاد تغییر در شرایط موجود توپوگرافی است؛ به طوری که بتوان شرایط موجود را در زمان با و‬
‫بدون توپوگرافی مورد آزمون قرار داد و از آنجاییکه تمامی شرایط موجود منطقهای در دادههرای‬
‫ورودی حفظ میگردد و فقط دادههای ورودی ناهمواریهای مدل تغییر مینماید‪ .‬بنرابراین اگرر‬
‫در خروجی شبیهسازی شده تغییری در ویژگیهای پدیدههرا (از جملره براد سیسرتان) حاصرل‬

‫)‪1-U.S. Geological Survey (USGS‬‬

‫‪2 -NOAA‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫گردد؛ به نقش توپوگرافی مرتبط خواهد شد‪ .‬مردلهرای رقرومی در اینگونره مطالعرات دو نروع‬
‫کاربرد اصلی را ایفا مینمایند نخست اینکه به تحلیلگر اطالعات ارزش افزوده نسربت بره داده‪-‬‬
‫های اصلی خواهد داد و نقش پدیدههای مقیاس متوسط و محلری برارز مریگرردد و دوم اینکره‬
‫دنیای واقعی را با حذف یا تغییر یک پرارامتر مرورد ارزیرابی و واکراوی قررار مریدهرد (ونرو و‬
‫همکاران‪ .)1114 ،‬الزم به توضیح است که برای درک میزان نقش و اثر یک پدیده خاص بر کرل‬
‫فرآیند جوی در حال وقوع‪ ،‬آن پدیده را از دادههای ورودی حذف و یا بر اسراس هردف تحقیرق‬
‫اصالح نموده و سپس با حفظ سایر شرایط به مدل اجازه میدهیم که معادالت دینرامیکی خرود‬
‫را در قالب طرحوارههای مختلف برر روی دادههرای ورودی اعمرال نمایرد (مفیردی و همکراران‪،‬‬
‫‪-23۹1‬الف)‪ .‬در این راستا نخست مدل با تمامی دادههای واقعی اجرا شد‪ ،‬سپس ناهمواریهرای‬
‫منطقه در سه مرحلهی مختلف از طریق تغییر ارقام فایلهای ورودی توپوگرافی مدل اقردام بره‬
‫حذف آن شد که این سه مرحله شبیهسازی اطالق میگردد (شرکل ‪ .)1‬شرایان ککرر اسرت کره‬
‫تمامی آزمایشات اعم از با و بدون توپوگرافی مدل در قدرت تفکیک ‪ 11‬کیلومتر اجرا شرد چررا‬
‫که باد سیستان با توجه به مطالعات قبلی به خروبی در ایرن قردرت تفکیرک آشرکار مریگرردد‬
‫(کمالی‪ .)23۹1 ،‬همچنین ساختار و ماهیت باد سیستان در پژوهش حمیردیانپرور و همکراران‬
‫(‪ )23۹5‬مورد بررسی دقیق قرار گرفته است‪ .‬در این مطالعه مشخص شده است که باد سیستان‬
‫در تراز ‪ ۹45‬ه‪.‬پ‪ .‬دارای بیشترین سرعت بوده و از نمود بهتری برخوردار است‪ .‬عالوه برر آن‪ ،‬در‬
‫این مطالعه توان مدل در آشکارسازی باد سیستان مورد ارزیابی آمراری (در سرطح ‪ ) % ۹5‬قررار‬
‫گرفته است‪ .‬با اتکا به نتایج پژوهش فوق‪ ،‬به منظور مطالعه نقش توپوگرافی‪ ،‬ترراز ‪ ۹45‬ه‪.‬پ‪ .‬بره‬
‫عنوان تراز مرجع انتخاب شده است‪ .‬علت حذف ناهمواریها در سه آزمرایش متفراوت‪ ،‬آشرکار‪-‬‬
‫سازی اثر منفرد و جمعی نراهمواریهرا در سراختار و ویژگریهرای براد سیسرتان مریباشرد‪ .‬در‬
‫نخستین مرحله تمام کوهستانهای قسمت خراسان جنوبی از داده های ورودی حذف شرد؛ بره‬
‫گونهای که این قسمت با دشتهای سیستان و مارگو همارتفاع گردید‪ .‬در مرحله دوم ارتفاعرات‬
‫موجود در خراسان شمالی‪ ،‬خراسان رضوی و خراسان جنوبی همزمان‪ ،‬همارتفاع با دشرت هرای‬
‫سیستان و مارگو شدند و در پایان کلیه کوههای شرق و غرب محردودهی مرورد مطالعره شرامل‬
‫ارتفاعات کشور افغانستان و شرق کشور ایران برداشته شد‪ .‬سپس کلیه مراحرل مردلسرازی بره‬
‫شکل یکسان تکرار گردید و دادههای مورد نیاز در تفسیر و ارزیابی ویژگیهای باد تهیه گردیرد‪.‬‬
‫در مرحله تغییر کدهای ورودی مدل ‪ RegCM4.1‬مالحظات زیر رعایت گردید‪ ،‬بره طروری کره‬
‫سعی شده است در حذف توپوگرافی مناطق پرتگاهی وجود نداشته باشد‪ .‬عالوه بر آن توپوگرافی‬
‫به صورت تدریجی و بر اساس ارتفاع پایه در منطقه تغییر داده شد‪.‬‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪40‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫در پایان جهت مقایسه گرمایش دررو‪( 2‬حاصلجمع سه جمله گرمایشمحلی‪ ،‬گرمایش ناشری‬
‫از فرارفت افقی و قائم) بین شرایط اجرای واقعی و شرایط حذف ناهمواریهرا عبرارت معادلرهی‬
‫انرژی ترمودینامیک (معادله یک) در دو شرایط با و بدون توپوگرافی برای سرال ‪ 1111‬محاسربه‬
‫گردید (زرین و مفیدی‪.)1122 ،‬‬

‫معادله (‪)2‬‬

‫که ‪ ѳ‬دمای پتانسیل است‪V ،‬سرعت افقی‪ W ،‬سرعت قائم ‪ ،P‬و ‪ P‬نشان دهنرده فشرار اسرت‪.‬‬
‫در معادله‪ k=R/CP ،‬است که ‪ R‬و ‪ CP‬به ترتیب عبارتند از ثابت گراز و گرمرای ویرژه در فشرار‬
‫ثابت هوای خشک‪ P0=2111 ،‬ه‪.‬پ‪ .‬و ‪ Δ‬عملگر شیب خطوط همفشار است‪.‬‬

‫ب (شبیهسازی مرحله اول)‬ ‫الف (کنترل)‬

‫د (شبیهسازی مرحله سوم)‬ ‫ج (شبیهسازی مرحله دوم)‬

‫شکل (‪ .)0‬ناهمواریهای منطقهی مورد مطالعه با تفکیک ‪ 02‬کیلومتر در شرایت مرجع و حذف توپوگرافی‪.‬‬
‫الف) در شرایت مرجع‪ .‬ب) حذف کوه های خراسان جنوبی‪ .‬ج) حذف کوه های خراسان جنوبی و خراسان‬
‫رضوی‪ .‬د) حذف کوه ها در شرق فالت ایرانز شامل کوههای هندوکشز خراسان شمالیز رضوی و جنوبی‪.‬‬

‫‪1 - Diabatic Heating‬‬

 ‫‪44‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫بحث‬
‫باد سیستان با گسترش کرمفشرار پاکسرتان‪ ،‬شیوفشرار میران کرمفشرار پاکسرتان و پرفشرار‬
‫ترکمنستان ‪ ،‬پیکربندی ناهمواری و ریزش هوای سرد از هیمالیا و هندوکش به سروی سیسرتان‬
‫شکل میگیرد (مسعودیان‪ .)23۹3 ،‬بنابراین‪ ،‬با توجه به نقش ناهمواریها‪ ،‬به منظور شناخت باد‬
‫سیستان میبایست عالوه بر مقیاس سینوپتیک‪ ،‬به بررسی نقش ناهمواریها در مقیاس متوسرط‬
‫نیز پرداخت‪ .‬در مقیاس سینوپتیک مطالعات گستردهای انجام شده است‪ .‬اما نقرش توپروگرافی‬
‫در تبیین ویژگیهای این باد ناشناخته باقی مانده است‪ .‬در واقع عوامل متعددی بر شرکلگیرری‬
‫و ایجاد ویژگیهای یک باد موثر میباشند‪ .‬اگر سطحی صاف و کامالً همگن باشد‪ ،‬مبادالت جرم‬
‫و انرژی در همهی نقاط آن برابر و از نظر تراز آب و انررژی در آن تعرادل برقررار اسرت‪ .‬اینگونره‬
‫سطوح در طبیعت به ندرت یافت میشوند؛ زیرا سطح زمین از درجات شیب متفراوت و از مرواد‬
‫مختلف تشکیل شده است (کاویانی‪ .)2311 ،‬توپوگرافی‪ ،‬جنس و پوشش سرطحی زمرین ترأثیر‬
‫بهسزایی در مبادله ی انررژی‪ ،‬مراده و تکانره برین سرطح برا جرو براالی آن دارد‪ .‬از ایرن رو ایرن‬
‫برهمکنش جو ‪ -‬سطح زمین نقش مهمی در الگوهای هوا و اقلیم ایفا می نماید‪ .‬از آنجا کره ایرن‬
‫بر همکنش در قالب یک فرآیند فیزیکی و دینامیکی بسیار پیچیرده و غیرر خطری ری مریدهرد‪،‬‬
‫آشکار سازی هر چه دقیق تر اثر پوشش سطح از یک سو و ارتفاع از سروی دیگرر در مردلهرای‬
‫عددی منجر به شبیهسازی هر چه بهتر شار انررژی و تکانره و هیردرولوژی سرطح خواهرد شرد‬
‫(احمدی گیوی و همکاران‪ .)2313 ،‬شرق فالت ایران همانطور که پریش ترر در بخرش منطقره‬
‫مورد مطالعه بیان گردید از توپوگرافی پیچیده ای برخوردار است‪ .‬منطقه مورد مطالعه حردودی‬
‫از کشور ایران‪ ،‬جنوبغرب و غرب افغانستان و قسمتی از شمالغرب پاکستان را شامل میگردد‪.‬‬
‫دشت سیستان‪ ،‬دشت مارگو و ریگستان مناطق پستی هستند که توسط کوهستانهرای متعردد‬
‫محصور شدهاند‪ .‬شکل توپوگرافی منطقه به گونهای است که با حرکت از سمت شمال منطقه بره‬
‫سمت جنوب از ارتفاع کلی منطقه کاسته میشود‪ .‬با فرض مرکزیت شهر زابرل (ایرران) و زرنرج‬
‫(افغانستان) در شرق فالت ایران؛ می توان اینگونه به سمت باال نگاه کنیم که به صورت پلکانی و‬
‫شیب دار به میزان ارتفاع در تمام جهتهای شمالی‪ ،‬شمال غربی و شمال شرقی افزوده میگردد‪.‬‬
‫آرایش فضایی ارتفاعات موجود باعث ایجاد مراکز مختلف فشاری در منطقره گردیرده کره وزش‪،‬‬
‫تداوم و تغییرات شدت شبانه روزی و درون فصلی باد سیستان حاصل استقرار این مراکز فشاری‬
‫می باشد (حمیدیان پور و همکاران‪ .)23۹5 ،‬در واقع‪ ،‬آرایش فضایی سامانه های فشار محلی در‬
‫شرق فالت ایران‪ ،‬همانطوری که در ادامره مشراهده خواهرد شرد‪ ،‬بره شردت بره ویژگری هرای‬
‫توپوگرافی این منطقره وابسرته اسرت‪ .‬بنرابراین‪ ،‬شررق ایرران مسرتثنی از ایرن قاعرده نبروده و‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪43‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫توپوگرافی منطقه بر ویژگیهای باد سیستان مانند جهت و تندی آن اثرگذار است‪ .‬بنابر اهمیرت‬
‫نقش توپوگرافی در تبیین ساختار باد سیستان در این قسمت تالش مریشرود از طریرق مردل‪-‬‬
‫سازی نقش توپوگرافی در تببین ساختار باد سیستان مورد ارزیابی قرار گیرد‪.‬‬

‫اجرای مدل در شرایت حذف ناهمواری های خراسان جنوبی‬

‫در گام نخست‪ ،‬کلیه ارتفاعات خراسان جنوبی با ارتفاع دشتهای منطقه شرق فالت ایران بره‬
‫صورت تدریجی یکسان شدند‪ .‬با توجه به دادههای رقومی مدل ‪ RegCM4.1‬بیشترین ارتفاع در‬
‫خراسان جنوبی حدود ‪ 1511‬است‪ .‬بررسی نقشه متوسط سال ‪ 1111‬مراکز فشرار سرطح زمرین‬
‫برای دوره گرم سال (ژوئن‪ ،‬ژوئیه‪ ،‬آگوست و سپتامبر) در شرایط مرجع نشاندهنردهی اسرتقرار‬
‫مرکز پرفشار بر روی ارتفاعات خراسان بزرگ است (شکل ‪-3‬الف)‪.‬‬

‫(ب)‬ ‫(الف)‬
‫شکل (‪ .)4‬مراک فشار در گستره مورد مطالعه در سال ‪ 0222‬الف) شرایت مرجعز ب) شرایت حذف کوه‬
‫های خراسان جنوبی‬

‫عالوه بر آن چندین کم فشار شامل مرکز فشار کم دشت سیستان‪ ،‬کم فشار لوت و کرم فشرار‬
‫پاکستان را میتوان از یکدیگر تفکیک نمود‪ .‬همانطور که در شکل مشاهده میگردد ریزگردانری‬
‫دینامیکی اطالعات بیشتری در خصوص سامانههای فشاری در اختیار گذاشته است‪ .‬در واقرع برا‬
‫توجه به ریزگردانی جریانات هوا در تراز زیرین‪ ،‬شاهد آشکار شدن کمفشارهای مقیاس متوسرط‬
‫(به غیر از کمفشار پاکستان و پرفشار ترکمنستان) خواهیم شرد کره توسرط توپروگرافی محلری‬
 ‫‪45‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫شکل می گیرند‪ .‬در این شکل فشار مرکزی کم فشار دشرت سیسرتان حردود ‪ 2111‬ه‪.‬پ‪ .‬اسرت‪.‬‬
‫فشار مرکزی پرفشار مستقر در منطقه خراسان جنوبی حدود ‪ 2111‬ه‪.‬پ‪ .‬است که این پرفشرار‬
‫با توجه به چرخش واچرخندی‪ ،‬موجب ریزش هوای سرد بر روی منراطق پسرت مریشرود‪ .‬کرم‬
‫فشار مستقر بر روی دشت سیستان نیز دارای حرکت چرخندی است‪ . .‬شکل های ‪-4‬الرف و ب‪،‬‬
‫به ترتیب مراکز فشار را پس از حذف ناهمواریهای خراسان جنوبی نمایش میدهرد‪ .‬برا حرذف‬
‫ناهمواری های خراسان جنوبی سامانه پرفشار مسرتقر برر روی خراسران جنروبی ناپدیرد شرده و‬
‫منطقه مورد نظر زیر نفوک سامانه کمفشار دشت سیستان به شکل گستردهتر قرار گرفرت‪ .‬فشرار‬
‫مرکزی این سامانه توسعه یافته حدود ‪ ۹۹1‬ه‪.‬پ‪ .‬است‪.‬‬
‫با حذف ناهمواری ها در خراسان جنوبی اثر واداشت توپوگرافی به کلی ناپدید گشته؛ بنرابراین‬
‫شیب حرارتی بین دو منطقهی خراسان جنوبی و کم فشار دشت سیسرتان نیرز از برین خواهرد‬
‫رفت‪ .‬با حذف ارتفاعات خراسان جنوبی به جز در مناطق حذف شده ارتفاعات چندان تغییرر در‬
‫جهت باد ری نمیدهد (شکل ‪ .)4‬شکل (‪ )5‬بیانگر شدت براد در شررق فرالت ایرران برا و بردون‬
‫توپوگرافی میباشد‪ .‬شکل سمت راست شدت باد در شرایط با توپروگرافی و شرکل سرمت چر‬
‫شدت باد را در شرایط بدون توپوگرافی خراسان جنوبی نمایش میدهد‪ .‬به منظور مقایسه بهترر‬
‫شدت باد پربندهای ‪ 21‬متر بر ثانیه (‪ 31‬کیلومتر بر سراعت) شردت براد بره شرکل خرط سریاه‬
‫پررنو و باالتر از این مقدار به صورت رنگی نشان داده شده است‪ .‬قبل از حذف نراهمواریهرای‬
‫خراسان جنوبی بیشینه سرعت باد در منطقه مورد مطالعه حردود ‪ 2۹‬مترر برر ثانیره بروده و دو‬
‫هسته سرعت بیشنیه براد را در منطقره مری تروان مشراهده کررد‪ .‬در حرالی کره پرس از حرذف‬
‫ناهمواریهای دیگر شاهد هسته های دوگانه سرعت نبوده و همچنین مرکز هسته بیشینه باد برا‬
‫همان سرعت ‪ 2۹‬متر بر ثانیه دارای یک جابجایی شمالسوی میباشرد در واقرع پرس از حرذف‬
‫ناهمواری های خراسان شمالی تاثیر محلی این ناهمواریها نیز از بین رفته و هسرته سررعت بره‬
‫سمت عرض های جغرافیایی باالتر نقل مکان کرده و باعرث شرده اسرت در منطقره یرک هسرته‬
‫سرعت بیشینه باد وجود داشته باشد‪ .‬عالوه بر موارد ککر شده گستره نصفالنهاری باد سیسرتان‬
‫(به لحاظ سرعت) قبل از حذف توپوگرافی نسبت به شرایط منطقه بدون توپوگرافی بیشتر است‪.‬‬
‫به طوری که دیگر شاهد سرعت بیشینه باد در منطقه زابل و زرنج نمیباشیم‪ .‬در شرایط مرجرع‬
‫(بدون حذف توپوگرافی) باد سیستان در شرق فالت ایرران برا دو هسرته سررعت براد مشراهده‬
‫می گردد که هستهی بیشینه آنها در شمال شهر زابل حدود عرض ‪ 31‬درجه شررقی و طرول ‪12‬‬
‫درجه شمالی روی میدهد همانطور که این شدت در ایستگاه شهر زابل به ثبت نیز میرسد‪.‬‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪42‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫شکل (‪ .)3‬جهت باد در شرایت با توپوگرافی (سمت راست) و بدون توپوگرافی (سمت چپ) خراسان‬
‫جنوبی در تراز بیشینه سرعت باد (‪ ۹35‬ه‪.‬پ‪.).‬‬

‫شکل (‪ .)5‬شدت باد در شرایت با توپوگرافی (سمت راست) و بدون توپوگرافی خراسان جنوبی (سمت چپ)‬
‫در تراز بیشینه سرعت باد (‪ ۹35‬ه‪.‬پ‪ .).‬پربند سیاه پررنگ نشاندهنده سرعت باد ‪ 12‬متر بر ثاینه است‪.‬‬

‫نتیجه کلی اینکه با حذف این ارتفاعات‪ ،‬هسته سرعت حوالی شرهر زابرل و دریاچره هرامون از‬
‫بین رفته و به شرایط باد زمینه نزدیکتر میگردد و هسته شمالی آن با شدت بیشتر بره حیرات‬
‫خود ادامه میدهد‪ .‬دلیل این شرایط را اینگونه میتوان توجیح نمود که به دلیل انباشت هروا در‬
 ‫‪42‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫قسمت شمالی ارتفاعات و ایجاد شرایط کانالیزه شدن یک براد شرکافی ایردهآلترری در حروالی‬
‫دشت آتیشان (نزدیک خواف و تایباد) ایجراد خواهرد شرد‪ .‬بنرابراین مریتروان مردعی شرد کره‬
‫ارتفاعات خراسان جنوبی در ایجاد سرعت باال در ایستگاه زابل نقش اساسی و کلیدی دارد‪.‬‬
‫شکل (‪ )1‬نمودار نیمری قائم باد را نمایش میدهد‪ .‬بر اساس این شکل مشخص میگرردد کره‬
‫بیشترین شدت باد در طی ساعات شبانهروز در ترازهای زیرین جو روی میدهد‪ .‬همانطرور کره‬
‫قبالً ککر شد شیب حرارتی در اثر سرمایش سطحی در ناهمواریهرای اسرتان خراسران جنروبی‬
‫ایجاد می گردد و از طرفی در نواحی پست هوا گرمتر بوده و باعث ایجاد گرمایش سرطحی شرده‬
‫است؛ شدت بین این دو در طی شب بیشتر است و باعث مریگرردد در طری سراعتهرای شرب‬
‫سرعت باد بیشتر باشد‪ .‬اما پس از حذف ناحیه ایجاد کننرده سررمایش سرطحی‪ ،‬شررایط بسریار‬
‫ضعیفتر از قبل شده به طوری که شدت باد در ترازهای زیرین جو که یکی از ویژگیهای خاص‬
‫باد سیستان است ناچیز میگردد‪.‬‬

‫شکل (‪ .)2‬نیمرخ قائم شدت باد در ترازهای فشاری برای ساعات مختلف شبانه روز در شرایت با‬
‫توپوگرافی (سمت راست) و بدون توپوگرافی خراسان جنوبی (سمت چپ) در محدوده دشت سیستان‪.‬‬

‫اجرای مدل در شرایت بدون ناهمواریهای خراسان شمالیز رضوی و جنوبی‬

‫در دومین تجربه حذف ناهمواری ها‪ ،‬پس از حذف ناهمواریهای خراسران شرمالی‪ ،‬رضروی و‬
‫جنوبی‪ ،‬مرکز کمفشار مستقر بر روی افغانستان به مانند اجرای قبل کرمفشرار روی پاکسرتان و‬
‫دشت سیستان ادغام شده و پرفشار بر روی کوههای خراسان جنوبی ناپدید گشته و منجر شرده‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪42‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫است که زبانه هایی از کم فشار شرق کشور ایران بر روی منطقه گسترش یابد‪ .‬به طور کل شررق‬
‫فالت ایران را زبانه مراکز کمفشار پیرامون آن پوشانده اسرت (شرکل ‪ .)1‬بره طرور کلری پرس از‬
‫حذف تمامی ناهمواری های خراسان رضوی و جنوبی آرایش مراکز فشار بدین گونه تغییر نمرود‪:‬‬
‫زبانه ای از پرفشار مستقر در جنوب دریای خزر بر منطقه تا جنوب خراسان رضوی کشرده شرده‬
‫است‪ .‬کم فشار مستقر در دشت سیستان از گستره بسیار بیشتر برخودار است و این دو سرامانهی‬
‫فشاری منجر به یک شیب فشاری در منطقه میگردند‪ .‬بنابراین باد از این شریب فشرار تبعیرت‬
‫نموده و جریانات در منطقه حذف نمی شوند اما با توجه به حذف ناهمواریها باد چنردان جهرت‬
‫شمالی – جنوبی نداشته و دارای تغییرات محسوسی اسرت‪ .‬ایرن جریرانهرا بیشرتر برا جهرت‬
‫شمالشرقی‪-‬جنوبغربی در حال وزیدن میباشند (شکل ‪.)1‬‬

‫شکل (‪ .)2‬مراک فشار در گسترهی مورد مطالعه در شرایت بدون کوه های خراسان شمالیز رضوی و جنوبی‬

‫در مرحله قبل با حدف تنها ناهمواریهرای خراسران جنروبی کریردوری برین نراهمواریهرای‬
‫شمال شرق ایران و کشور افغانستان به وجود آمده بود با توجره بره کانرالیزه شردن براد در ایرن‬
‫کریدور‪ ،‬سرعت باد نسبت به حالت مرجع بیشتر شده و هسته سررعت براد نیرز بره عررضهرای‬
‫باالتر منتقل شده بود‪ .‬اما پس از حذف کوههای خراسان شمالی‪ ،‬رضوی و جنوبی این کریدور از‬
‫بین رفته و مانع از انباشت هوا در پشت سر این کریدور گردیده است‪ .‬لذا‪ ،‬باد سرعت کمترری را‬
‫تجربه میکند‪ .‬شکل (‪ )۹‬بیانگر شدت باد سیسرتان برا و بردون توپروگرافی خراسران‪ ،‬شرمالی‪،‬‬
‫رضوی و جنوبی است‪ .‬هسته سرعت باد همچنان پا برجا است‪ ،‬ولی از میزان شدت باد در هسته‬
 ‫‪4۹‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫آن کاسته شده است‪ .‬شدت باد در هسته بیشرینه آن حردود ‪ 25‬مترر برر ثانیره اسرت‪ .‬گسرتره‬
‫نصفالنهاری آن نسبت به حالت حذف کوههای خراسان جنوبی بیشتر شده است‪.‬‬

‫شکل (‪ .)2‬جهت باد در شرق فالت ایران در سال ‪ 0222‬در شرایت مرجع (چپ) و بدون ناهمواریهای‬
‫خراسان شمالیز رضوی و جنوبی (راست)‬

‫شکل (‪ .)۹‬شدت باد در شرایت با توپوگرافی (راست) و بدون توپوگرافی خراسان شمالیز رضوی و جنوبی (چپ) در‬
‫تراز بیشینه سرعت باد (‪ ۹35‬ه‪.‬پ‪ .).‬پربند سیاه پررنگ نشاندهنده سرعت باد ‪ 12‬متر بر ثاینه است‪.‬‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪32‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫بر اساس نتایج فوق‪ ،‬نقش توپوگرافی استان خراسان جنوبی در شکلگیری هستههای سرعت‬
‫باد در شرق فالت ایران و همچنین جهت شمالی – جنوبی سرعت باد نسبت به ناهمواریهای‬
‫استان خراسان رضوی بسیار پر رنوتر میب اشد‪ .‬به بیانی دیگر جهت شمالی جنوبی این بادها و‬
‫افزایش سرعت آنها برآیندی از نحوه شکل ناهمواریهای منطقه میباشد‪.‬‬

‫اجرای مدل در شرایت بدون ناهمواری های شرق فالت ایران‬

‫در مرحله سوم به منظور مطالعه نقش توپوگرافی در شکلگیری ویژگیهرای براد سیسرتان‪ ،‬از‬
‫قابلیت های مدل استفاده شد و کلیه ناهمواریهای موجرود در شررایط واقعری (مرجرع) شرامل‬
‫کوه های خراسان جنوبی‪ ،‬رضوی‪ ،‬شمالی و ناهمواری های کشرور افغانسرتان و پاکسرتان حرذف‬
‫گردید و مناطق یادشده همارتفاع با دشتهای شمالی و جنروبی در نظرر گرفتره شردند‪ .‬تجربره‬
‫حذف کامل ناهمواری های شرق فالت ایران‪ ،‬مبین آن اسرت کره پرس از حرذف نراهمواریهرا‪،‬‬
‫مراکز فشار دستخوش تغییرات برجسته ای هم از جهت آرایش منطقه ای مراکز فشرار و هرم از‬
‫جهت میزان فشار مرکزی و محل شکل گیری آنها شده است‪ .‬به طوری که کمفشار سیسرتان برا‬
‫کم فشار مستقر بر روی شمال شرق پاکستان یکی شده و یک گستره وسیعی را با فشار مرکزی‬
‫‪ ۹۹1‬ه‪.‬پ‪ .‬در منتهی الیه شرق افغانستان و پاکستان اشغال نموده اند‪ .‬عالوه بر ایرن‪ ،‬زبانرهای از‬
‫پرفشار مستقر در عرض های باالتر‪ ،‬کل شرق فالت ایران را در بر گرفته است‪ .‬خطوط هرمفشرار‬
‫دارای جهتی تقریباً شمالی‪ -‬جنوبی است که به پیروی از آن جهت بادهای منطقه نیز شرمالی‪-‬‬
‫جنوبی شدهاند (شکل ‪.)21‬‬
‫در شرایط مرجع در محدوده دشت سیستان مرکز کم فشاری با منحنی هرای بسرته خودنمرایی‬
‫می نماید که در مجاورت مرکز پرفشار محلی مستقر بر روی کوه های خراسان جنوبی‪ ،‬یک شیو‬
‫فشار قوی را در محدوده مرزهای شرقی ایران سبب می گردد‪ .‬چنین الگویی از مراکرز فشرار‪ ،‬برا‬
‫تقویت گردش چرخندی در شرق سوی کوه های خراسان جنوبی و دشت سیستان همراه گشته‬
‫و بادهای شدید مرزهای شرقی ایران را رقم می زند‪ .‬این باد همانطوری که خروجی هرای مردل‬
‫نشان می دهد در شمال سوی دریاچه هامون و منطقه زابل به یک رودباد تراز زیرین مبدل مری‬
‫گردد‪ .‬اما پس از حذف کامل کوه های شرق فالت ایران‪ ،‬چنین آرایشی از الگوهای فشرار محلری‬
‫وجود نخواهد داشت و دیگر شاهد این شیو فشار قوی در مقیاس محلی برین دشرت سیسرتان و‬
‫کوه های خراسان جنوبی نخواهیم بود‪ .‬در این وضعیت شریو فشراری قروی برین ایرن دو مرکرز‬
‫فشاری از بین رفته و چنین آرایشی در منطقه منجر به جریانات شرمالی–جنروبی خواهرد شرد‬
‫(شکل ‪.)22‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫شکل (‪ .)12‬مراک فشار در گستره مورد مطالعه در سال ‪ 0222‬در شرایت بدون توپوگرافی شرق فالت ایران‬

‫شکل (‪ .)11‬جهت باد در تراز بیشینه شدت بادز در شرایت حذف کامل ناهمواری ها در شرق فالت ایران‬

‫در تجربه حذف کامل کوه ها‪ ،‬با توجه به تغییر اساسی در پراکنش ناهمواریها‪ ،‬وزش بادهرای‬
‫شدید (باد سیستان واقعی؛ شکل ‪-21‬ب) بطور کامل از منطقه شرق فالت ایران محو گردیرده و‬
‫تنها یک باد زمینه شمالی جایگزین می گردد (شرکل ‪-21‬الرف)‪ .‬برر اسراس ایرن تجربره‪ ،‬دیگرر‬
‫مناطقی چون دشت سیستان و دشت مارگو شاهد بادهای شدید نخواهند بود‪ .‬همچنرین بیشرنه‬
‫سرعت باد به عرض های بسیار باالتر در حدود مرزهای میانی شمال کشور افغانستان جابجا مری‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫گردد‪ .‬پس از حذف ناهمواریهای شرق فالت ایران آنچه که قابل تامرل اسرت‪ ،‬وجرود یرک براد‬
‫زمینه بسیار گسترده و در عین حال ضعیف از سمت شمال‪ ،‬برر روی شررق فرالت ایرران اسرت‬
‫(شکل ‪-21‬الف)‪.‬‬

‫شکل (‪ .)10‬شدت باد در شرایت با توپوگرافی (سمت راست) و بدون توپوگرافی (سمت چپ) شرق فالت ایران در‬
‫تراز بیشینه سرعت باد (‪ ۹35‬ه‪.‬پ‪ .).‬پربند سیاه پررنگ نشاندهنده سرعت باد ‪ 12‬متر بر ثاینه است‪.‬‬

‫در واقع شبیه سازی فوق بیانگر آن است که‪ ،‬در نبود توپوگرافی پیچیده شرق فالت ایران‪،‬‬
‫سامانه های مقیاس همدید (در اینجا پرفشار ترکمنستان و کم فشار پاکستان) تنها می توانند‬
‫یک باد شمالی ضعیف و گسترده را بر روی منطقه ایجاد نمایند‪ .‬این در حالی است که‪ ،‬وجود‬
‫توپوگرافی محلی باعث افزایش شدت باد و پیدایش رودبادهای تراز زیرین در حوالی دشت‬
‫آتیشان و دریاچه هامون (شهر زابل) میگردد‪ .‬بر این اساس‪ ،‬میتوان بیان کرد که باد سیستان‬
‫واقعی در محدوده دشت سیستان یک پدیده با ویژگیهای مقیاس متوسط‪ 2‬است‪ .‬سامانه ‪-‬‬
‫مقیاس متوسط سامانهای است که با سامانه های بزرگ مقیاس و مقیاس همدید در ارتباط است‬
‫(امیدوار‪ .)51 ،23۹2 ،‬برخی از ویژگی های این نوع پدیده ها تحت تاثیر عوامل مقیاس متوسط‬
‫و محلی به وجود می آیند‪ .‬با توجه به خصوصیات مشاهده شده به طور دقیقتر میتوان مدعی‬
‫شد که باد سیستان از جمله پدیدههای چندمقیاسه‪ 1‬میباشد‪ .‬به طوری که با حذف‬

‫‪1- Meso-scale‬‬
‫‪2 -Multi-scales‬‬
 ‫‪34‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫ناهمواریهای محیطی محرز گردید؛ باد سیستان به حیات خود همچنان ادامه میدهد اما‬
‫دارای بیشینه سرعت در منطقه آتیشان و به ویژه نزدیکی دریاچه هامون نیست و هستههای‬
‫سرعت خود را از دست میدهد؛ در واقع باد سیستان از یک منظر به عنوان یک پدیده مقیاس‬
‫همدید محسوب میگردد و یکی از نشانههای آن هم تداوم همیشگی این باد در منطقه‬
‫سیستان در طول دوره گرم سال است‪ .‬به عنوان یک نشانه‪ ،‬میتوان به پژوهش انجام شده در‬
‫مورد آغاز و پایان باد سیستان که در زمانهای تقریباً مشخص ری میدهد اشاره کرد (مفیدی و‬
‫همکاران‪-23۹1 ،‬ب)‪ .‬از منظری دیگر‪ ،‬تغییرات شبانه روزی و تغییرات درون سالی این پدیده‬
‫اقلیمی دارای مجموعهای از ویژگیهای محلی است که این ویژگیها تحت تاثیر ناهمواریهای‬
‫محیط به وجود میآید‪.‬‬

‫گرمایش کلی (‪)Diabatic Heating‬‬

‫همانطوری که در روش پژوهش بیان شد به منظور ارزیابی نقش واداشتهای گرمایی مناطق‬
‫مرتفع کوهستانی شرق فالت ایران بر ساختار و ویژگیهای باد سیستان‪ ،‬مقادیر گرمایش کلی‬
‫(گرمایش دررو)‪ ،‬حاصل از باقیمانده معادلهی انرژی ترمودینامیک‪ ،‬برای ماه ژوئیه سال ‪ 1111‬و‬
‫برای تراز بیشینه سرعت باد محاسبه گردید‪ .‬الزم به ککر است که‪ ،‬رشته کوهها و موانع مرتفع‬
‫کوهستانی‪ ،‬با توجه به موقعیت‪ ،‬جهت‪ ،‬گستردگی‪ ،‬ارتفاع و سایر خصوصیات هندسی خود می‪-‬‬
‫توانند بطور همزمان هم به عنوان یک واداشت مکانیکی و هم به عنوان یک واداشت گرمایی بر‬
‫شرایط اقلیمی و جوی محیط پیرامون خود تأثیرگذار باشند‪ .‬برای مثال‪ ،‬تحقیقات اخیر مبین‬
‫آن است که رشته کوه زاگرس در طول فصل تابستان‪ ،‬به عنوان یک واداشت مکانیکی‪ ،‬با ایجاد‬
‫یک موج راسبی غرب سو‪ ،‬شرایط اقلیمی مناطق واقع بر جانب غربی خود (از بین النهرین تا‬
‫بخش های میانی و غربی مدیترانه) را کنترل می کند‪ .‬در واقع‪ ،‬به نظر میرسد خشکی و کم‬
‫بارشی منطقه مدیترانه در دوره گرم سال‪ ،‬بیش از هر عاملی به نزول هوای منشأ یافته از رشته‬
‫کوه زاگرس مرتبط باشد (سیمپسون و همکاران‪ .)1125 ،‬عالوه بر نقش مکانیکی رشته کوه‬
‫زاگرس‪ ،‬یافتههای اخیر نشان دهنده آن است که این رشته کوه به عنوان یک چشمه گرمای‬
‫ارتفاع یافته بر گردش جو در مقیاس منطقهای تأثیر میگذارد‪ .‬در واقع‪ ،‬گرمایش حاصل از‬
‫رشته کوه زاگرس در دوره گرم سال‪ ،‬عامل اصلی شکلگیری مرکز پرارتفاع ترازهای میانی‬
‫وردسپهر بر جانب غربی فالت ایران محسوب می گردد (زایتچک و همکاران‪1111 ،‬؛ زرین و‬
‫همکاران‪1122 ،‬؛ مفیدی و زرین‪ ،23۹2 ،‬وو و همکاران‪ .)1125 ،‬بر این اساس‪ ،‬هدف از ارائه‬
‫این بخش‪ ،‬پاسخگویی به این پرسش کلیدی است که‪« ،‬نقش رشته کوههای شرق فالت ایران‪،‬‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪33‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫به عنوان یک واداشت گرمایی‪ ،‬در تشکیل و تکوین ساختار محلی و منطقهای جریان هوا در این‬
‫منطقه به چه میزان میباشد؟»‪ .‬در بخشهای قبلی این مقاله‪ ،‬نقش مکانیکی ناهمواریهای‬
‫شرق فالت ایران مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬حال‪ ،‬نقش گرمایی ناهمواریهای یادشده در رابطه با‬
‫اقلیم منطقه مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت‪.‬‬
‫شکل(‪ )23‬مقادیر گرمایش کلی جو را برای ماه ژوئیه ‪ 1111‬در شرق فالت ایران در تراز‬
‫بیشینه وزش باد سیستان نشان می دهد‪ .‬جهت انجام مقایسه‪ ،‬شرایط واقعی در کنار شرایط‬
‫حذف کوه ها ارائه گردیده است‪ .‬همچنین از آوردن جملههای گرمایش محلی‪ ،‬فرارفت افقی و‬
‫فرارفت قائم گرما به جهت محدودیت در صفحات مقاله‪ ،‬صرفنظر گردیده است‪ .‬در یک نگاه‬
‫کلی به نقشه ها‪ ،‬تمامی مناطقی که مقادیر منفی را در این تراز (تراز ‪ ۹45‬هکتوپاسکال) تجربه‬
‫میکنند از یک سرمایش رنج می برند‪ .‬به عبارتی‪ ،‬میزان گرمایی که این مناطق در نتیجه‬
‫فرارفت افقی‪ ،‬قائم و گرمایش به شکل محلی از دست میدهند بیش از آن مقداری است که به‬
‫دست می آورند‪ .‬در نتیجه مناطق یاد شده از نظر گرمایش‪ ،‬از یک بیالن منفی رنج میبرند که‬
‫قاعدتاً می بایست یا با فرارفت افقی گرما از محیط پیرامون و یا فرارفت قائم گرما (از طریق نزول‬
‫هوا از تراز باالتر و یا صعود از تراز پایین تر) جبران گردد‪ .‬در مقابل‪ ،‬تمامی مناطقی که در این‬
‫تراز گرمایش کلی مثبتی را تجربه مینمایند‪ ،‬یک منطقه چشمه محسوب میگردند‪ .‬الزم به‬
‫توضیح است که انتقال درون منطقهای گرما و انرژی در درجه اول به نحوه توزیع و استقرار‬
‫مناطق دارای بیالن گرمایی مثبت و منفی در آن منطقه باز می گردد‪ .‬با توجه به شکل ‪-23‬‬
‫الف‪ ،‬به طور کامالً مشخص و آشکاری استقرار رشته کوهها در شرق ایران موجبات تضادهای‬
‫گرمایی محلی و منطقهای را فراهم نمودهاند‪ .‬نکته جالب تر آن که باالترین تضادهای گرمایش‬
‫کلی (قرارگیری مقادیر مثبت و منفی در مجاورت هم) در امتداد مرزهای شرقی کشور از شمال‬
‫سیستان تا جنوب عرض‪ 31‬درجه شمالی مشاهده می گردد‪ .‬این امر‪ ،‬خود به خوبی از پتانسیل‬
‫باالی ناهمواریهای منطقه برای تبادل انرژی و شکلگیری جریانهای محلی خبر میدهد‪ .‬با‬
‫این توصیف‪ ،‬مقایسه دو شکل ‪-23‬الف و ‪-23‬د‪ ،‬به ترتیب به عنوان معرف شرایط واقعی و‬
‫شرایط حذف کامل کوههای شرق فالت ایران‪ ،‬نکات جالبی را آشکار میسازد‪ .‬با توجه به شکل‪-‬‬
‫ها‪ ،‬در صورت حذف کامل کوه ها‪ ،‬الگوی محلی گرمایش کلی بر روی منطقه‪ ،‬دستخوش یک‬
‫تغییر اساسی و جدی میگردد‪ .‬در واقع با حذف کوه ها‪ ،‬دیگر از آن تضادهای محلی گرمایی که‬
‫بتواند تبا دل محلی گرما و انرژی در این تراز و در نتیجه تشکیل بادهای قوی را توضیح دهد‪،‬‬
‫خبری نخواهد بود‪ .‬ارتفاعات شرق ایران‪ ،‬جهت ارزیابی میزان نقش کوه های خراسان جنوبی و‬
‫ارتفاعات خراسان بطور کلی‪ ،‬شکلهای ‪-23‬ب و ‪-23‬ج تهیه گردیدهاند‪ .‬با توجه به شکلها‪،‬‬
 ‫‪35‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫حذف کوههای خراسا ن جنوبی‪ ،‬محو مناطق چشمه و چاهه گرمایی مستقر بر مرزهای شرقی‬
‫کشور‪ ،‬درست در منطقه شکل گیری هسته بیشینه باد سیستان را در پی خواهد داشت‪ .‬در واقع‪،‬‬
‫تضادهای دمایی و فشاری بین دشت سیستان و مناطق واقع در غرب آن (شکل ‪ ،)3‬به شدت به‬
‫وجود کوههای خراسان جنوبی وابسته است‪.‬‬

‫شکل (‪ .)14‬مقادیر گرمایش کلی (گرمایش دررو) در تراز بیشینه سرعت باد (‪ ۹35‬ه‪.‬پ‪ ).‬برحسب کلوین در روز‪.‬‬
‫(الف) شرایت واقعی‪( .‬ب) حذف کوههای خراسان جنوبیز (ج) حذف کوههای خراسان جنوبی و رضوی و (د) حذف‬
‫تمامی کوههای شرق فالت ایران‪.‬‬

‫همانطوریکه در شکل ‪-23‬ب نمایان است‪ ،‬نبود کوههای خراسان جنوبی سبب محو تضادهای‬
‫گرمایی در مقیاس محلی شده که به تبع آن‪ ،‬از بین رفتن تضادهای فشاری و شیب تاوایی در‬
‫منطقه باالدست دشت سیستان (محدوده استقرار هسته بیشینه باد سیستان) را بدنبال خواهد‬
‫داشت (شکلهای ‪ 3‬و ‪ .)5‬بدین ترتیب‪ ،‬شکلگیری و استقرار هسته بیشینه باد در باالدست‬
‫دشت سیستان‪ ،‬عالوه بر نقش مکانیکی کوه های خراسان جنوبی‪ ،‬به نقش گرمایشی این توده‬
‫کوهستانی نیز وابسته است‪ .‬در عین حال‪ ،‬حذف کامل ارتفاعات خراسان‪ ،‬سبب تغییر و کاهش‬
‫قابل توجه گرمایش کلی در مرزهای شرقی کشور در حدفاصل عرض‪ 34‬تا ‪ 31‬درجه شمالی‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪32‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫خواهد شد (شکل ‪-23‬ج)‪ .‬نبود ارتفاعات خراسان‪ ،‬تضاد افقی گرما بین کوه های افغانستان و‬
‫مناطق شمال شرقی ایران را بطور محسوسی کاهش خواهد داد‪ ،‬که نتیجه آن تغییر الگوی‬
‫جریان و کاهش قابل توجه شدت باد در دومین هسته بیشینه باد در محدوده دشت آتیشان‬
‫خواهد شد (شکل ‪ .) ۹‬نتیجه کلی آن که‪ ،‬مقادیر گرمایش کلی مبین این واقعیت است که با‬
‫حذف ناهمواری ها‪ ،‬عالوه بر محو مقادیر بیشینه گرمایش‪ ،‬چیدمان خطوط همارزش تفاوت‬
‫بارزی را در شرق فالت ایران پیدا خواهند نمود‪ .‬به عبارتی‪ ،‬با توجه به ماهیت گرمایشی‪،‬‬
‫سامانههای فشاری تابست انه در ترازهای زیرین جو و تغذیه این سامانهها از تضادهای گرمایی‬
‫محلی و منطقهای‪ ،‬حذف ناهمواریها در منطقه‪ ،‬محو سامانههای مقیاس متوسط فشاری در‬
‫منطقه را در طول فصل تابستان در پی خواهد داشت‪ .‬بررسی گرمایش کلی‪ ،‬مبین این مطلب‬
‫است که هستههای بیشینهی گرمایش و سرمایش از ناهمواریهای منطقه پیروی مینماید و از‬
‫آنجایی که گرمایش کلی تابعی از سه جملهی گرمایش محلی‪ ،‬فرارفت قائم و افقی است و‬
‫همچنین این جمالت خود متاثر از ناهمواریهای منطقه میباشند با حذف ناهمواری ها ساختار‬
‫محلی جریان در مرزهای شرقی کشور دچار تغییرات اساسی خواهد شد‪.‬‬

‫نتیجهگیری‬
‫هدف اصلی این پژوهش نقش توپوگرافی در تبیین ویژگیهای مقیاس متوسط باد سیستان‬
‫در شرق فالت ایران با استفاده از مدلسازی و ریزگردانی دینامیکی است ‪ .‬بدین منظور از مدل‬
‫دینامیکی و غیر‪-‬هیدرواستاتیک ‪ RegCM4‬بهره برده شد‪ .‬از ویژگیهای ممتاز شبیه سازی‬
‫رقومی‪ ،‬امکان ایجاد تغییر و دست کاری در یک ویژگی جغرافیایی‪ ،‬بدون تغییر سایر ویژگی‬
‫هاست‪ .‬فلسفه این امر مبین این مطلب است که با حفظ تمامی متغیرهای موجود و تغییر تنها‬
‫یک ویژگی (در اینجا توپوگرافی)؛ می توان انتظار داشت که هرگونه تغییر در شرایط مرجع‬
‫مت وجه متغیر تغییریافته باشد‪ .‬با توجه به توپوگرافی منطقه و به منظور آشکار شدن نقش منفرد‬
‫و دسته جمعی آنها در مرحله نخست کوههای خراسان جنوبی‪ ،‬در مرحله دوم کوههای خراسان‬
‫رضوی و جنوبی و در مرحله پایانی تمامی کوه های شرق فالت ایران حذف شدند‪ .‬نتایج نشان‬
‫دادند که در شرایط حذف کوه های منطقه به دنبال کاهش مقادیر گرمایش و سرمایش آرایش‬
‫فضایی سامانه های فشاری در منطقه تغییر نموده؛ به بیانی دیگر سامانههای حاصل از فعالیت‬
‫بازیگران در مقیاس متوسط از بین میرود‪ .‬به طور جداگانه به دنبال حذف کوههای خراسان‬
‫جنوبی‪ ،‬پرفشار کوههای خراسان جنوبی ناپدید شده و کمفشار سیستان گستردهتر شده است و‬
‫کل مناطق خراسان جنوبی در سیطره کمفشار سیستان قرار میگیرند‪ .‬البته به لحاظ شدت باد‬
 ‫‪32‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫می توان بیان داشت که دیگر به مانند شرایط مرجع دو هسته سرعت باد در سطح زمین وجود‬
‫ندارد و به دلیل انباشت هوا در قسمت شمالی ارتفاعات و ایجاد شرایط کانالیزه شدن یک باد‬
‫شکاف ایدهآل تری در حوالی دشت آتیشان (نزدیک خواف و تایباد) ایجاد گردید‪ .‬در تجربه دوم‬
‫مدلسازی می توان مدعی بود که به لحاظ چیدمان مراکز فشاری چندان تفاوت آشکاری با‬
‫اجرای اول مشاهده نمیگردد‪ .‬اما میتوان بیان داشت که شدت باد تحت تاثیر حذف کوههای‬
‫خراسان جنوب و رضوی به طور همزمان قرار گرفته چرا که دیگر آن شرایط کانالیزه شدن و‬
‫انباشت هوا پشت کوه های منطقه خراسان رضوی و افغانستان وجود ندارد؛ بنابراین از شدت باد‬
‫در هسته سرعت کاسته میگردد و باد سرعت کمتری را تجربه میکند‪ .‬پس از حذف کوهها‬
‫جهت باد همچنان دارای جهت شمالشرقی‪ -‬جنوب غربی است‪ .‬شایان ککر است که سرعت باد‬
‫در شرایط مرجع در منطقه دارای دو هسته سرعت است که شدت باد در هسته جنوبی یعنی‬
‫منطقه هامون حدود ‪ 12‬متر بر ثانیه است پس از اجرای اول و حذف کوههای خراسان جنوبی‬
‫فقط یک هسته سرعت باقی میماند و سرعت آن با حالت شرایط مرجع برابری میکند که این‬
‫نشان دهنده تقش کوه های خراسان حنوبی در ایجاد شدت زیاد سرعت باد ثبت شده در‬
‫ایستگاه زابل است اما در اجرای دوم چون به طور همزمان کوههای خراسان جنوبی و رضوی‬
‫حذف میگردد؛ شرایط انباشت هوا حذف شده و سرعت باد به ‪ 25‬متر بر ثانیه تقلیل مییابد‪.‬‬
‫در اجرای سوم باید یادآور شد که دیگر هیچ نشانی از هستههای سرعت در منطقه وجود ندارد‬
‫و جریان حاصل به جریان کلی (جریان زمینه) بسیار نزدیک میگردد و در منطقه شاهد جریانی‬
‫یکنواخت با جهت شمالی‪-‬جنوبی و با سرعت کمتر از ‪ 21‬متر بر ثانیه خواهیم بود و در نهایت‬
‫اینکه به منظور ارزیابی نقش واداشتهای گرمایی مناطق مرتفع کوهستانی شرق فالت ایران بر‬
‫ساختار و ویژگی های باد سیستان‪ ،‬مقادیر گرمایش کلی (گرمایش دررو)‪ ،‬حاصل از باقیمانده‬
‫معادلهی انرژی ترمودینامیک‪ ،‬برای ماه ژوئیه سال ‪ 1111‬و برای تراز بیشینه سرعت باد‬
‫محاسبه گردید بررسی گرمایش کلی‪ ،‬مبین این مطلب است که هستههای بیشینهی گرمایش و‬
‫سرمایش از ناهمواریهای منطقه پیروی مینماید و از آنجایی که گرمایش کلی تابعی از سه‬
‫جملهی گرمایش محلی‪ ،‬فرارفت قائم و افقی است و همچنین این جمالت خود متاثر از‬
‫ناهمواریهای منطقه می باشند با حذف ناهمواری ها ساختار محلی جریان در مرزهای شرقی‬
‫کشور دچار تغییرات اساسی خواهد شد‪.‬‬
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪32‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫منابع و ماخذ‬
‫‪ .2‬ابراهیم زاده‪ ،‬عیسی (‪ .)23۹1‬سازمانیابی فضایی و روابت شهر و روستا با تاکید بر سیستان‪،‬‬
‫انتشارات صحرا‪ ،‬مشهد‪.‬‬
‫‪ .1‬احمدی گیوی‪ ،‬فرهنو؛ ایمان سلطان زاده‪ ،‬پرویز ایران نژاد‪ ،‬روزبه پازوکی (‪ .)2313‬بررسی تأثیر‬
‫کوهستانها و کاربری اراضی اقلیم منطقهی ایران با استفاده از مدل اقلیمی منطقهای؛ ‪-0‬‬
‫بررسی طرحواره زیرشبکهای ‪ BATS‬در مدل منطقهای ‪ .RegCM‬همایش پیشبینی عددی‬
‫وضع هوا‪ ،‬پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو – گروه پژوهشی هواشناسی دینامیکی و همدیدی‪ 31 .‬آکر‪.‬‬
‫‪ .3‬امیدوار‪ ،‬کمال (‪ .)23۹2‬آب و هواشناسی دینامیک‪ ،‬انتشارات دانشگاه یزد‪ ،‬ویرایش دوم‪ ،‬ص‬
‫‪.3۹4‬‬
‫‪ .4‬حسینزاده‪ ،‬سیدرضا (‪ .)2311‬بادهای ‪ 102‬روزه سیستان‪ ،‬فصلنامه تحقیقات جغرافیایی‪ ،‬سال‬
‫دوازدهم‪ ،‬شماره ‪ ،3‬شماره پیاپی ‪ ،41‬ص ‪ 211‬تا ‪.211‬‬
‫‪ .5‬حمیدیانپور‪ ،‬محسن (‪ .)23۹1‬بررسی نحوهی شکلگیری باد ‪ 102‬روزه سیستان با ری گردانی‬
‫دینامیکی جریانهای تراز زیرین در شرق فالت ایران‪ ،‬رساله دکتری رشته جغرافیایی طبیعی‬
‫گرایش اقلیم شناسی در برنامهریزی محیطی‪ ،‬دانشگ اه خوارزمی‪ ،‬دانشکده جغرافیا‪ ،‬زمستان‪212 ،‬‬
‫صفحه‪.‬‬
‫‪ .1‬حمیدیان پور‪ ،‬محسن‪ ،‬عباس مفیدی‪ ،‬محمد سلیقه (‪ .)23۹5‬تحلیل ماهیت و ساختار باد‬
‫سیستان‪ ،‬مجله ژئوفیزیک‪ ،‬جلد ‪ ،21‬شماره ‪ ،1‬تابستان‪ ،‬صص ‪.21۹-13‬‬
‫‪ .1‬خسروی‪ ،‬محمود (‪ .)2311‬تاثیرات محیطی اندرکنش نوسانهای رودخانه هیرمند با بادهای‬
‫‪ 102‬روزه سیستان‪ ،‬فصلنامه تحقیقات جغرافیایی‪ ،‬شماره ‪ ،۹۹‬زمستان ‪ ،2311‬صص ‪.2۹-4۹‬‬
‫‪ .1‬خسروی‪ ،‬محمود (‪ .)231۹‬بررسی توزیع عمودی گردو غبار ناشی از طوفان در خاورمیانه با‬
‫استفاده از مدل ‪ NAAPS‬در منطقهی سیستان ایران‪ ،‬مجموعه مقاالت چهارمین کنگره‬
‫بینالمللی جغرافیدانان جهان اسالم‪ ،‬ایران‪ ،‬زاهدان‪ 11 – 15 ،‬فروردین‪.‬‬
‫‪.۹‬راشکی‪ ،‬علیرضا و زرین‪ ،‬هدایتا‪ .)2311( ...‬پیامدهای بادهای ‪ 102‬روزه سیستان در خشکسالی‬
‫اخیر دشت سیستان ‪ ،‬باشگاه پژوهشگران جوان‪ ،‬بیرجند‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمی واحد بیرجند‪.‬‬
‫‪ .21‬زمردیان‪ ،‬محمد جعفر (‪ .)2312‬ژئومورفولوژی ایران‪ -‬فرآیندهای ساختمانی و دینامیکهای‬
‫درونی‪ ،‬انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد‪.‬‬
‫‪ .22‬سلیقه‪ ،‬محمد (‪ .)2311‬توجه به باد در ساخت کالبد فی یکی شهر زابل‪ ،‬مجله جغرافیا و‬
‫توسعه‪ ،‬پاییز و زمستان‪ ،‬سال اول‪ ،‬شماره ‪ .1‬شماره استاندار بینالمللی‪ ،2135-1135 :‬صص ‪.212-21۹‬‬
‫‪ .21‬سلیقه‪ ،‬محمد (‪ .)231۹‬آثار مشترک تقابل حرارتی سیستمهای جوی در کشورهای اسالمی‬
‫مطالعه موردی‪ :‬بادهای ‪ 102‬روزه سیستان‪ ،‬مجموعه مقاالت چهارمین کنگره بینالمللی جغرافیدانان‬
 ‫‪3۹‬‬ ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬

‫جهان اسالم‪ ،‬ایران‪ ،‬زاهدان‪ 11 – 15 ،‬فروردین‪ ،‬صص ‪.21‬‬

‫‪ .23‬قویدل رحیمی‪ ،‬یوسف (‪ .)23۹2‬نگاشت و تفسیر سینوپتیک اقلیم (با استفاده از نر اف ار‬
‫‪، GrADS‬انتشارات سها دانش‪ ،‬صص ‪.111‬‬
‫‪ .24‬کاویانی‪ ،‬محمدرضا؛ علیجانی‪ ،‬بهلول (‪ .)2312‬مبانی آب و هواشناسی‪ ،‬انتشارات سمت‪ ،‬چاپ‬
‫ششم (‪.)2311‬‬
‫‪ .25‬کاویانی‪ ،‬محمد رضا (‪ .)2314‬توربینهای بادی و ارزیابی انرژی باد در ایران‪ ،‬فصلنامه تحقیقات‬
‫جغرافیایی‪ ،‬شماره ‪،31‬‬
‫‪ .21‬کاویانی‪ ،‬محمد رضا (‪ .)2311‬میکروکلیماتولوژی‪ ،‬انتشارات سمت‪ ،‬چاپ اول‪.‬‬
‫‪ .21‬کمالی‪ ،‬سمیه (‪ .)23۹2‬بررسی ساختار توفانهای گرد و غباری در دشت سیستان‪ ،‬پایاننامه‬
‫کارشناسی ارشد جغرافیا‪ ،‬گرایش اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی‪ ،‬دانشگاه فردوسی مشهد‪،‬‬
‫زمستان‪ 211 ،‬صفحه‪.‬‬
‫‪ .21‬گندمکار‪ ،‬امیر (‪ .)2315‬بررسی سینوپتیک انرژی باد در منطقه سیستان‪ ،‬رساله دکتری‬
‫اقلیمشناسی‪ ،‬دانشگاه اصفهان‪.‬‬
‫‪ .2۹‬گندمکار‪ ،‬امیر؛ کاویانی‪ ،‬محمد رضا و مسعودیان‪ ،‬سید ابوالفضل (‪ .)2311‬بررسی انرژی باد در‬
‫منطقه سیستان به منظور تولید انرژی بادی‪ ،‬مجله علوم انسانی دانشگاه اصفهان‪ ،‬جلد ‪ ،11‬شماره ‪،1‬‬
‫صص ‪.214-۹5‬‬
‫‪ .11‬گندمکار‪ ،‬امیر (‪ .)2311‬ارزیابی انرژی پتانسیل باد در کشور ایران‪ ،‬مجله جغرافیا و برنامه‬
‫ریزی محیطی‪ ،‬سال ‪ ، 11‬شماره پیاپی ‪ ، 31‬شماره ‪ ،4‬زمستان‪ ،‬صص ‪.211-15‬‬
‫‪ .12‬گندمکار‪ ،‬امیر (‪ .)231۹‬تعیین گستره افقی باد سیستان با استفاده از تحلیل خوشهای‪،‬‬
‫فصلنامه جغرافیایی طبیعی‪ ،‬سال سوم‪ ،‬شماره ‪ ،21‬زمستان‪.‬‬
‫‪ .11‬طاوسی‪ ،‬تقی؛ رئیس پور‪ ،‬کوهزاد (‪ .)23۹1‬تحلیل آماریز همدیدی طوفانهای گرد و خاک در‬
‫جنوب شرق ایرانز (مطالعه موردی‪ :‬منطقهی سیستان)‪ ،‬مطالعات جغرافیایی مناطق خشک‪ ،‬سال دوم‪،‬‬
‫شماره پنجم‪ ،‬پاییز‪ ،‬صص ‪.211-231‬‬
‫‪ .13‬علی اکبری بیدختی‪ ،‬عباسعلی و برومند‪ ،‬نرگس (‪ .)2315‬مطالعهای بر بادهای گپ منطقه دشت‬
‫لوتز مجله بیابان‪ ،‬جلد ‪ ،22‬شماره‪ ،‬صص ‪.23-11‬‬
‫‪ .14‬علیجانی‪ ،‬بهلول (‪ .)2313‬آب و هوای ایران‪ ،‬انتشارات دانشگاه پیام نور‪.‬‬
‫‪ .15‬مفیدی‪ ،‬عباس (‪ .)2311‬تحلیل گردش جو تابستانه بر روی ایران و ارتباط آن با بارش های‬
‫تابستانه فالت ایران‪ ،‬رساله دکتری‪ ،‬دانشگاه تربیت معلم‪ ،‬دانشکده علوم جغرافیایی‪ ،‬تهران‪ ،‬آبان‪.‬‬
‫‪ .11‬مفیدی‪ ،‬عباس و زرین‪ ،‬آکر (‪ .)23۹2‬تحلیل ماهیت و ساختار و وردایی زمانی گردش جو‬
‫تابستان بر روی جنوب غرب آسیا‪ ،‬پژوهش های اقلیم شناسی‪.25-41 ،22 ،‬‬
 ۹5 ‫ز زمستان‬34 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره‬ 52
Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021

‫ پیوند‬RegCM4 ‫ ارزیابی توان مدل‬.)‫الف‬- 23۹1( ‫ آکر‬،‫ عباس؛ کمالی سمیه و زرین‬،‫ مفیدی‬.11
‫خورده با طرحواره غبار در آشکارسازی ساختار توفانهای گرد و غباری تابستانه در دشت‬
.52-1۹ ‫ صص‬،‫ تابستان‬،3 ‫ شماره‬،‫ سال سوم‬،)‫ فصلنامه جغرافیا (برنامهریزی منطقهای‬،‫سیستان‬
‫ تعیین زمان‬.)‫ب‬-23۹1( ،‫ بهلول علیجانی‬،‫ محمد سلیقه‬،‫ عباس؛ محسن حمیدیان پور‬،‫ م فیدی‬.11
‫ مجله‬،‫آغازز خاتمه و طول مدت وزش باد سیستان با بهرهگیری از روشهای تخمین نقطه تغییر‬
.11-221 ،1 ،‫جغرافیا و مخاطرات محیطی‬
‫ طرح‬،‫ تاثیر آب و هوای پاکستان بر منطقه جنوب شرق ایران‬.)2311( ‫ محمد‬،‫ نجار سلیقه‬.1۹
.‫ دانشگاه سیستان و بلوچستان‬،‫ معاونت پژوهشی‬،‫پژوهشی‬
‫ پیشبینی سرعت و جهت بادهای فرساینده (مطالعه موردی‬.)231۹( ‫ غالمرضا‬،‫ هادربادی‬.31
.‫ دانشگاه شیراز‬،)‫منطقهی زابل‬
Abiodun BJ, J.S. Pal, E.A. Afiesimama, W.J. Gutowski, and A. Adedoyin
(2007). Simulation of West African monsoon using RegCM3 Part II:
impacts of deforestation and desertification. Theor Appl Climatol 93:245–
261.

Alizadeh-Choobari, O., Zawar-Reza, P., and Sturman, A., (2014). The wind
of 120 days and dust storm activity over the Sistan basin. Atmospheric
Research, http://dx.doi.org/10.1016/j.atmosres.2014.02.001.
Barough M.S., S.S. Kashani, A.A. Bidokhti, and A. Ranjbar (2010). The
Numerical Study of Low Level Jets Formation in South Eastern of Iran.
World Academy of Science, Engineering and technology.
Bardossy, A., (1997). Downscaling from GCMs to local climate through
stochastic linkages. J Environ Manage 49:7–17.
Barrow, E., Hulme, M., and Semenov, MA. (1996). Effect of using different
methods in the construction of climate change scenarios: examples from
Europe. Clim Res 7:195–211.
Basit, A., S. Shoaib Raza, N. Irfan, And R. Avila (2012). Simulation of
Monsoon Precipitation over South-Asia Using RegCM3, International
Scholarly Research Network, ISRN Meteorology, Article ID 754902, 14
pages, doi: 10.5402/2012/754902.

Blackadar, A. K., (1957). Boundery layer wind maxima and their

significance for the growth of nocturnal inversion, Bull. Amer. Meteor.
Soc, 38,283-290.
 51 ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021

Bloom A., V. Kotroni, and K. Lagouvardos (2008). Climate change impact

of wind energy availability in the Eastern Mediterranean using theregional
climate model PRECIS, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 8, 1249–1257,
www.nat-hazards-earth-syst-sci.net/8/1249/2008/
Byers, D. J., (1995). Synoptic and mesoscale influences on refraction
during SHAREM 110. M.S. thesis, Dept. of Meteorology, Naval
Postgraduation School, 126 pp.
Castero, C.L., R . A. Pielke, and G. Leoncini (2005). Dynamical
downscaling: assessment of value retained and added using the regional
atmospheric Modeling System (RAMS), J. Geophys. Res., 110, D05108,
doi: 10.1029/2004JD004721.
Castero, C.L., R. A. Pielke and J.O. Adegoke (2007). Investigation of the
Summer Climate of the Contiguous United Statesand Mexico Using the
Regional Atmospheric Modeling System(RAMS). PartI: Model Climatology
(1950–2002), JOURNAL OF CLIMATE, Volume 20, DOI: 10.1175/ JCL
I4211.1.
Goudie, A. S., and N. J. Middleton. (2001). Dust storm in South West Asia.
Acta Univ Car., XXXV: 37-83.

Huntington, E. (1905). The depression of Sistan in eastern Persia. Bulletin

of the American geographical society, 32(5), 221-281.

Leung L.R., L.O. Giorgi, and R.L. Wilby (2003). Regional climate
research- needs and opportunities. Bull. Am. Meteorol. Soc. 84. 89-95.
Liu, M., L.W. Douglas, R.H. Teddy, and X. Qin (2000), Numerical
Simulation of a Low-Level Jet over Complex Terrainin Southern Iran.
Journal of climate, Volume128.
Mcmahan, H. (1906 a). Recent survey and exploration in Seistan. Journal
of the Royal Geographical Societ, 28 (3), 209-228.
Mcmahan, H. (1906 b). Recent survey and exploration in Seistan. Journal
of the Royal Geographical Society, 28 (4), 333-240.
Marcella, P. and A.B. Eltahir (2008). Modeling the Hydroclimatology of
Kuwait: The Role of Subcloud Evaporationin Semiarid Climates. Journal of
climate, Volume21, DOI: 10.1175/2007JCLI2123.1.
 ۹5 ‫ز زمستان‬34 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره‬ 50
Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021

Marcella, P. and A.B. Eltahir (2012). Modeling the Summertime Climate of

South west Asia: The Role of Land Surface Processesin Shaping the
Climate of Semiarid Regions. Journal of climate, Volume25, DOI:
10.1175/2011JCLI4080.1.
Mearns, LO., Bogardi I., Giorgi F., Matyasovskey, I., and Paleski, M.
(1999). Comparison of climate change scenarios generated from regional
climate model experiments and statistical downscaling. J Geophys Res
104:6603–6621.
Middelton, N.J., (1986). Dust storms in the Middle East. J. Arid Environ.
10, 83-96.
Murphy, J., (1999). An evaluation of statistical and dynamical techniques
for downscaling local climate. J Clim 12: 2256–2284.
Pal, J.S., and E.A.B. Eltahir, (2003). A feedback mechanism between soil-
moisture distribution and storm tracks. Quart. J. Roy. Meteor. Soc., 129,
2279–2297.
Pamperin, H., and G. Stilke, (1985). Nocturnal boundary layer and LLJ in
the pre-alpine region near the outlet of the Inn Valley. Meteor. Rundsch.,
38, 145-156.
Pasini A., (2005). FROM OBSERVATIONS ro SIMULATIONS A
Conceptual Introduction to Weather and Climate Modelling, Translated by
Francesca Sofri, Published by World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.
Rockel, B., C.L. Castro, R.A. PielkeSr, H. Storch and G. Leoncini (2008).
Dynamical downscaling: Assessment of model system dependent retained
and added variability for two different regional climate models, JOURNAL
OF GEOPHYSICAL RESEARCH, VOL. 113, D21107, doi:10.1029/ 2007
JD009461.
Salon, S., Cossarini, G., Libralato, S., Gao, X., Solidoro, S., and Giorgi, F.,
(2008). Downscaling experiment for the Venice lagoon. I. Validation of the
present-day precipitation climatology. Clim Res 38:31–41.

Simpson, I.R., Seger, R., Shaw, A.T., AND Ting, M., (2015) Mediterranean
Summer Climate and the Importance of Middle East Topography. J. of
Climate. DOI: 10.1175/JCLI-D-14-00298.1.
 54 ‫نقش توپوگرافی بر شبیه سازی ساختار باد سیستان در شرق فالت ایران‬
Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021

Stull, R. B., (1988). An introduction to boundary layer meteorology.

Department of Meteorology, University of Wisconsian, Madison, U.S.A.
Sylla, M.B., E. Coppola, L. Mariotti, F. Giorgi, P. M. Ruti, A. Dell Aquila
and X. Bi (2010), Multiyear simulation of the African climate using a
regional climate model (RegCM3) with the high resolution ERA-interim
reanalysis. Clim Dyn, 35:231–247, DOI 10.1007/s00382-009-0613-9.
Teadt, T. R., (1996). Studies in satellite multispectral determination of
boundary layer depth. M. S. thesis, Dept. of Meteorology, Naval
Postgraduation School, 70 pp.
Walters, K. R., and W. F. Sjoberg, (1988). The Persian gulf region a
climatological study. USAFETAC TN-88/002, USAF Environmental
Technical Application Center, 62 pp.
Wilby, RL. Wigley, TML. Conway, D., Jones, PD., Hewiston, BC. Main, J.,
and Wilks, DS. (1998). Statistical downscaling of general circulation
model output: a comparison of methods. Water Resour Res 34:2995–3008.
Washington, R., and M. C. Todd, (2005). Atmospheric controls on mineral
dust emission from the Bodélé depression, Chad: Intraseasonal tointer
annual variability and the role of the Low level jet. Geophys. Res. Lett., 32,
L17701, doi: 10.1029/ 2005GL023597.
Wang, G. and A. Alo., Clement (2012). Changes in Precipitation
Seasonality in West Africa Predictedby RegCM3 and the Impact of
Dynamic Vegetation Feedback. International Journal of Geophysics, Article
ID 597205, 10 pages, doi: 10.1155/2012/597205.
Wang, Y., Leung, L.R., McGrrgor, J. L., Lee, D-K., Wang, W-Ch., Ding, Y.,
and Kimura, F., (2004). Regional Climate Modeling: Progress, Challenges,
and Prospects. Journal of the Meteorological Society of Japan, Vol.82, No.6,
pp.1599--1628, 2004.
Zaitchik, B.F., Evans, J.P., and Smith, R.B., (2007). Regional impact of an
elevated heat source: the Zagros Plateau of Iran. J Clim. 20:4133–4146
Zarrin, A., Ghaemi, H., Azadi, M., Mofidi, A., and Mirzaei, E., (2011). The
effect of Zagros Mountains on the formation and maintenance of Iran
anticyclone using RegCM4. Meteorology and Atmospheric Physics, 112(3-
4): 91-100, DOI: 10.1007/s00703-011-0134-z.
 ‫نشریه تحقیقات کاربردی علو جغرافیاییز سال شان دهمز شماره ‪34‬ز زمستان ‪۹5‬‬ ‫‪53‬‬
‫‪Downloaded from jgs.khu.ac.ir at 2:44 +0330 on Friday January 22nd 2021‬‬