Νίκος Καρούζος

Για χρόνο μοναχά εκλιπαρούσα

(Δημήτριος Καπετανάκης1: Emily Dickinson)
στον Ε. Χ. Γονατά, που μετέφρασε το στίχο

Σαν τους αθόρυβους αϊτούς που με ποικίλα χρώματα

σωριάζονται στ’ αποκριάτικα σκουπίδια
νεκροί που δεν τους πρόλαβε η λύσσα των δευτερολέπτων
εκείνη που σκαρώνει τη διάρκεια, τους μήνες και τα χρόνια,
η τρομερή φαγέδαινα η κουτσομύτα Πλάνη
που δίχως έναστρα φτερά δίχως μικρόβια
τρώει και τρώει την Ανυπαρξία –
πεθαίνουν έρημοι της γης οι κάτασπροι άγγελοι.
Φτωχέ Καπετανάκη κι όμως όλβιε
στη φράση που ’γραφες αναπνέουμε ολοένα
παγιδευμένοι σε πιθανά γεράματα
μ’ ένα ερώτημα που πρέπει να χαράξω:
Πώς θα γλιτώσουμε απ’ το Σύμπαν;
(Λευκοπλάστης για μικρές και μεγάλες αντινομίες, 1971)

Στον Ηλία Πετρόπουλο

1. Να μην ειρηνεύεις ανώφελα.
2. Να μην πολεμάς επίσης ανώφελα.
3. Ν’ αγαπάς τον ήλιο, μα όχι σαν θεότητα.
4. Ν’ αποστρέφεσαι τη σελήνη σαν έδαφος.
5. Να πηγαίνεις καμιά φορά στην εκκλησία, δε χάνεις τίποτα.
6. Να θυμάσαι λογάκι το θάνατο, μα όχι σαν θάνατο.
7. Να βλέπεις τη ματαιότητα και τις ιδέες της ματαιότητας.
8. Να λες Έλληνας και να νιώθεις άλλην ομορφιά, να μη
νιώθεις ελληνικότητα.
9. Να γράφεις αγαπώντας το άγραφο.
10. Να στοχάζεσαι πέρ’ απ’ τους στοχασμούς σου.
11. Να μην ξεχνάς την ύπαρξη του Ανύπαρχτου.
1
Ο Δημήτριος Καπετανάκης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1912. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το
1922 η οικογένειά του βρέθηκε στην Αθήνα. Ο Καπετανάκης φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πολιτικές Επιστήμες και Οικονομικά και συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο
της Χαϊδελβέργης όπου πήρε το διδακτορικό του (1934) στη φιλοσοφία. Στη διάρκεια των σπουδών
του στη Γερμανία έγραψε φιλοσοφικά δοκίμια στην ελληνική γλώσσα: Έρως και Χρόνος, Η
Μυθολογία του Ωραίου, Από τον Αγώνα του ψυχικώς μόνου. Το 1939 βρέθηκε στην Αγγλία με τριετή
υποτροφία σπουδών από το Βρετανικό Συμβούλιο. Στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ εργάστηκε υπό
την επίβλεψη του George Humphrey Wolferstan (Dadie) Rylands, ενός από τους πιο γνωστούς
ερευνητές του έργου του Σέξπηρ στη Βρετανία. Στη συνέχεια ο Καπετανάκης εργάστηκε για ένα μικρό
διάστημα στο Τμήμα Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αγγλία έγραψε κυρίως κριτικά λογοτεχνικά δοκίμια πάνω
στα έργα των Proust, Rimbaud, Stephan George, Dostoevsky, Thomas Gray, Horace Walpole και
Charlotte Brontë. Σχεδίαζε επίσης τη συγγραφή μιας φιλοσοφικής εργασίας στο έργο του Πλάτωνα και
του Kierkegaard. Γνωρίστηκε με σημαντικές μορφές την αγγλικής λογοτεχνίας όπως την Edith Sitwell
και τον William Plomer, καθώς και με τον ποιητή, επιμελητή και εκδότη John Lehmann. Ο
Καπετανάκης αρρώστησε σοβαρά το 1942, πέθανε στο νοσοκομείο Westminster στο Λονδίνο (1944)
και τάφηκε στο West Norwood Cemetery. Το σύνολο του έργου του στην αγγλική γλώσσα εκδόθηκε
το 1947 με τον τίτλο Demetrios Capetanakis: A Greek Poet in England (επιμέλεια John Lehmann) ο
οποίος και δώρισε στα Αρχεία του Καπετανάκη (προσωπικά έγγραφα, σημειώσεις, αλληλογραφία
του) στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.
 12. Ναν τα διαβάζεις κάθε μέρα τούτα.
Νίκος Καρούζος, 21.12.71

Μίλτος Σαχτούρης

Για τον Νίκο Καρούζο

Καημένε Νίκο
τι ζωή ήταν κι αυτή
κατατρεγμένος από τους Κατσιμπαλήδες
οι πλούσιοι φτύναν πάνω στη φτώχεια σου
όμως εσύ καλά έκανες
έπινες τα ουζάκια σου
κι όλους αυτούς τους μούτζωνες
και πριν να φύγεις
πρόφτασες κι αρπάχτηκες
από ένα κάτασπρο σύννεφο

από ψηλά τώρα από το σύννεφο αυτό κοιτάζεις

την αθανασία σου
21 Οκτωβρίου ’90-8 Ιανουαρίου ‘91

Νίκος Καρούζος
διακινδυνεύω (Κίρκεγκωρ) «να είστε υποκειμενικοί και μόνο τότε βρίσκεστε μέσα
στην αλήθεια. Μόνο ο υποκειμενικός διανοητής ενώνει την αιωνιότητα με το χρόνο»
να υπερβούμε τα όριά μας ή αν δεν μπορούμε την υπέρβαση να τολμήσουμε την
καταστροφή

Κανένας δε μου γύρεψε να γράφω. Κατά συνέπεια για καμιά δικαίωση δεν έχω τη
μαθηματική λογική με το μέρος μου. Τελικά προσαρμόζομαι στο να υπάρχω ως ποιητής
καθώς ένας που βόσκει το προσωπικό του πρόβατο, που δεν είναι κατά κανένα τρόπο
βοσκός. Ενδεχομένως υπάρχω ως ποιητής επειδή δεν έγινα αστρονόμος, όπως από
παιδί φανταζόμουνα πως θα γίνω, ή ένας φιλόσοφος, όπως αργότερα σκεφτόμουνα,
βυθισμένος αποκλειστικά σε φιλοσοφικά ενδιαφέροντα. Το γεγονός είναι ένα: η ποίηση
με κρατεί στην πικρότητα οπού ονομάζουμε ζωή και η ζωή με αφοσιώνει στην ποίηση.
Το φέρω βαρέως που υπάρχω, μα η ύπαρξη –να πάρει ο διάβολος– έχει και τη
λεγόμενη ομορφιά της. Αυτή η αντίφαση με έχει λιανίσει, θάλεγα πως όχι, δεν είμαι
αυτοκινητούχος του στίχου, είμαι ένας οδοιπόρος του στίχου –δεν είμαι των λεωφόρων
(έλεγε ο Πυθαγόρας ν’ αποφεύγουμε το βάδισμα σ’ αυτές)∙ έκανα μονάχος μου το
μονοπάτι μου, δεν το πατεί παρά μονάχα η αγάπη και εγώ. Το δράμα του ποιητή, κατά
τη γνώμη μου, δεν είναι να εκφράσει την πραγματικότητα, αλλά να την ξεπεράσει. Ο
αληθινός ποιητής ανοίγει λογαριασμούς με την ύπαρξη –εγώ έτσι πιστεύω– και το
όραμά του, χιμαιρικό αν θέλετε, είναι να σπάσει τον κλοιό της πραγματικότητας. Η
ποίηση για μένα είναι μια οντολογική αυταπάτη, εκτός αν ο ποιητής συναντήσει και
κατορθώσει τη λευτεριά της υπάρξεως (ίσον την απόσβεση ή αναγωγή του «εγώ» στη
νόηση της καρδιάς: –ίσον την άλλοτε ονομαζόμενη αγιότητα) που θραύει την
πραγματικότητα και οδηγεί τον άνθρωπο στο ζωντανό άπειρο της καθολικότητας.
περιοδικό Les Nouvelles Littéraires τεύχος 2.699, 9-23 Αυγούστου 1979