Ang Republika mula noong 1945

Markahan: Ikaapat
Modyul 4: Batas Militar: Banta sa Demokrasya
Mga Paksa:
1. Deklarasyon ng Batas Militar
2. Kawalan ng Karapatang Pantao
3. Pagtutol sa Batas Militar
Mga Kakayahan:

1. Naipaliliwanag ang ibat ibang pananaw ukol sa dahilan at layunin ng pagdeklara ng batas militar
2. Natataya ng kabisaan ng mga pananaw ukol sa dahilan at layunin ng paghayag ng batas militar
3. Nailalarawan ang pagbabago sa pamamalakad at patakaran ng gobyerno sa ilalim ng batas militar
4. Natutukoy ang epekto ng mga pagbabagong ito sa kalayaan ng bayan
5. Natataya sa paraan ng paggamit ng kapangyarihan ng gobyerno noong batas militar
6. Naipaliliwanag ang kalagayan ng karapatang pantao sa panahon ng batas militar sa pamamagitan ng
pagsulat ng sanaysay
7. Naiuugnay ng karapatang pantao sa kalayaan at demokrasya
8. Naipaliliwanag ang pagtutol sa batas militar tungo sa malaya at demokratikong pamamalakad
9. Nakakukuha at nakahihinuha ng impormasyon mula sa ibat ibang primaryang sanggunian
10. Nakabubuo ng paglalahat tungkol sa tungkulin ng gobyerno at ng bawat isa na ipatupad ang karapatang
pantao
Oras: Anim (6)

Panimula

Sa pagwawakas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ay ganap na nakamit ng Pilipinas ang

kalayaan nito noong Hulyo 4, 1946. Pinamunuan ng mga Pilipino ang pamahalaang matagal na nilang
inaasam. Hinarap ng mga Pangulong sina Manuel A. Roxas, Elpidio R.Quirino, Ramon F. Magsaysay,
Carlos P. Garcia, Diosadado P. Macapagal, at Ferdinand E. Marcos ang mga balakid sa pamamahala ng
isang malayang republika. Ito ay higit mong naunawaan sa nakaraang modyul na iyong pinag-aralan.Sa
modyul na ito na iyong pag-aaralan, tatalakayin ang pangyayari sa bansa. sa kasaysayan na itinuturing ng
ilan na balakid din sa pagtatamasa ng malayang republika, ito ay ang panahon Batas Militar.

Maraming naniniwala na hindi makatwiran at makatarungan ang pagpapairal ni Pangulong

Marcos ng Batas Militar. Ito ay naging sanhi ng paglawig ng panahon ng pamamahala ng pangulo na
itinuturing na pinakamatagal sa kasaysayan. Sa panahong umiiiral ang Batas Militar sa bansa tumaas ang
bilang ng mga mamamayang naabuso ang karapatang pantao. Naging mapagmalabis din ang Hukbong
Sandatahan ng Pilipinas sa paggamit ng kanilang kapangyarihan.Suriin mo ang flowchart sa ibaba upang
maunawaan ang mga naganap tungo sa pagpapairal ng Batas Militar

1
 Basahin ang batayang aklat Pilipinas, Isang Sulyap at
Pagyakap mga pahina 239-243.

Ang Pilipinas sa Panahon ng Batas Militar

Flow Chart ng mga Kaganapan
Tungo sa Pagpapairal ng Batas Militar
March 29, 1969. Jose Sison formally organizes the military arm of the Communist Party.
November 7, 1969. Ferdinand Marcos re-elected President of the Republic of the Philippines
August 21, 1971. Plaza Miranda bombed during the election campaign of the Liberal Party
August 22, 1971. President Marcos suspends the Writ of Habeas Corpus
1972 .Suspicious bombing incidents increase all over the country. The MNLF launches its campaign for the
independence of the Muslim provinces.
September 21, 1972. President Marcos signs the Martial Law Edict (at that time not publicly announced).
September 22, 1972. Marcos places the entire country under martial law
September 23, 1972. Senator Benigno Aquino, Jr. is arrested
September 26, 1972. The whole country is proclaimed a land reform area and an Agrarian Reform Program is
decreed
February 27, 1974. Presidential appointments to local elective positions declared legal by virtue of another
referendum
October 16, 1976. Martial Law allowed to extend by virtue of a Plebiscite
January 4, 1976.New People's Army Spokesman Satur Ocampo arrested
November 10, 1977. The CPP head Jose Maria Sison arrested
January 20, 1977. The Armed Forces of the Philippines enters into a ceasefire agreement with the MNLF.
December 16, 1977. A referendum is held, the result of which again empowers the President to continue in
office, and to become Prime Minister as well.

Naniniwala ang dating pangulo na ang batas militar ang pinaka mabisang pamamaraan upang muling
maibalik ang kapayapaan at kaayusan ng bansa. Sa panahong umiiral ang batas militar, ipinagpatuloy ng
pangulo ang mga programang naglalayong matugunan ang pangangailangan ng taong bayan na
kinakatawan ng acronym na PLEDGES ( Peace and Order, Economic Reforms, Development of Moral
Values, Government Reforms, Education Reforms, at Social Services). Sa kabila ng mga pagbabagong
isinagawa sa panahon ng batas militar, nagpatuloy ang pagtutol ng mga rebeldeng grupo at kilalang mga
lider na bumabatikos sa awtoritaryang pamumuno ni Pangulong Marcos. Sa kanilang pananaw ay hindi
nagkaroon ng kapayapaan sa bansa, ang katahimikang tinamasa nito ay resulta ng labis na pagkatakot
sa mga militar na kaagapay ng pamahalaan sa pamumuno. Tanging ang mga “crony” o mga taong tapat
at kaalyado ng pangulo ang labis na nasiyahan at nakinabang sa mga panahong umiiral ang batas
military sa bansa.Noong Enero 17,1981 ay nilagdaan ni Pangulong Marcos ang Proclamation No.2045 na
nagpapawalang bisa sa batas militar na tumagal ng walong taon at walong buwan. Hindi ito labis na
ikinatuwa ng sambayanan sapagkat nanatili pa rin na makapangyarihan ang pamahalaan at military kung
kaya’t pabala’t bunga lamang ang tingin nila dito.

Batas Militar: Banta sa Demokrasya

Deklarasyon ng Batas Militar
A. Kung ikaw ang pangulo ng bansa, ano ang iyong gagawin kung laganap ang kaguluhan sa iyong
nasasakupan bunsod ng mga malawakang kilos protesta ng iba’t ibang sektor ng lipunan at mga
rebeldeng grupo? Magbigay ka ng limang mungkahing solusyon ukol dito gayundin ang maaaring
epekto nito. Ilahad mo ang iyong sagot sa pamamagitan ng chart.

2
 B. Sumali sa grupo at ibahagi ang inyong mga nabuong kasagutan. Bumuo ng kaisahan mula sa
inyong mga naging kasagutan. Ibahagi sa harap ng klase ang inyong mga napagkasunduang
sagot.

Suliranin Mungkahing Positibong Negatibong

Solusyon Epekto Epekto
1. Malawakang kilos
protesta ng ibat
ibang sektor ng
lipunan

2. Rebeldeng grupo

Batas Militar: Banta sa Demokrasya

Sanggunian 1
Upang higit mong maunawaan ang dahilan kung bakit ito ipinahayag ni Pang.Marcos,
basahin mo ang ilang bahagi ng sipi sa ibaba ng aktuwal na nilalaman ng Proklamasyon 1081na
binasa ng Pangulo sa harap ng telebisyon.

Pinagkunan: wikipilipinas.org
Proklamasyon 1081
….WHEREAS, the Supreme Court in its said decision concluded that
the unlawful activities of the aforesaid lawless elements actually pose
a clear, present and grave danger to public safety and the security of
the nation and in support of that conclusion found that:
" x x x the Executive had information and reports-subsequently
confirmed, in many respects, by the above-mentioned Report of the
Senate Ad Hoc Committee of Seven to the effect that the Communist
Party of the Philippines does not merely adhere to Lenin's idea of a
swift armed uprising; that it has, also, adopted Ho Chi Minh's terrorist
tactics and resorted to the assassination of uncooperative local
officials ; that, in line with this policy, the insurgents have killed 5
mayors, 20 barrio captains and 3 chiefs of police; that there were
fourteen (14) meaningful bombing incidents in the Greater Manila
area in 1970; that the Constitutional Convention Hall was bombed on
June 12, 1971; that, soon after the Plaza Miranda incident, the
NAWASA main pipe at the Quezon City San Juan boundary, was
bombed; that this was followed closely by the bombing of the Manila
City Hall,

3
the COMELEC Building, the Congress Building and the MERALCO substation at Cubao, Quezon
City; and that the respective residences of Senator Jose J. Roy and Congressman Eduardo
Cojuangco were, likewise, bombed, as were the MERALCO main office premises, along Ortigas
Avenue, and the Doctor's Pharmaceuticals, Inc. Building, in Caloocan City.
" x x x the reorganized Communist Party of the Philippines has, moreover, adopted Mao's concept
of protracted people's war, aimed at the paralyzation of the will to resist of the government, of the
political, economic and intellectual leadership, and of the people themselves; that conformably to
such concept, the Party has placed special emphasis upon a most extensive and intensive program
of subversion by the I establishment of front organizations in urban centers, the organization of
armed city partisans and the infiltration in student groups, labor unions, interests, that, as of August,
1971, the KM had two hundred forty-five (245) operational chapters through out the Philippines, of
which seventy-three (73) were in the Greater Manila Area, sixty (60) in Northern Luzon, forty nine
(49) in Central Luzon, forty-two (42) in the Visayas and twenty-one (21) in and farmer and
professional groups; that the CPP has managed to infiltrate or establish and control nine (9) major
labor organizations; that it has exploited the youth movement and succeeded in making Communist
fronts of eleven (11) major student or youth organizations;. that there are, accordingly, about thirty
( 30) mass organizations actively advancing the CPP interests, that, as of August, 1971, the KM had
two hundred forty-five (245) operational chapters through out the Philippines, of which seventy-
three (73) were in the Greater Manila Area, sixty (60) in Northern Luzon, forty nine (49) in Central
Luzon, forty-two (42) in the Visayas and twenty-one (21) in Mindanao and Sulu; that in 1970, the
Party had recorded two hundred fifty-eight (258) major demonstrations, of which about thirty-three
(33) ended in violence, resulting in fifteen (15) killed and over five hundred (500) injured; that
most of these actions were organized, coordinated or led by the aforementioned front organizations;
that the violent demonstration were generally instigated by a small, but well-trained group of armed
agitators; that the number of demonstrators heretofore staged in 1971 has already exceeded those of
1970: and that twenty-four (24) of these demonstrations were violent and resulted in the death of
fifteen (15) persons and the injury of many more.
"Subsequent events xxx have also proven xxx the threat to public safety posed by the New People's
Army. Indeed, it appears that, since August 21, 1971, it had in Northern Luzon six (6) encounters
and staged one (1) raid, in consequences OJ which seven (7) soldiers lost their lives and two (2)
other: were wounded, whereas the insurgents suffered five (5) casualties; that on August 26, 1971,
a well-armed group of NPA trained by defector Lt. Victor Corpus, attacked the very command post
of TF LAWIN in Isabela, destroying two (2) helicopters and one (1) plane, and wounding one (1)
soldier that the, NPA had in Central Luzon a total of four (4) encounters, with two (2) killed and
three .(3) wounded on the side of the Government, one (1) BSDU killed and three (3 KM-SDK
leaders, an unidentified dissident, and Commander Panchito, leader of the dissident group were
killed; that on August 26, 1971, there was an encounter in the barrio of San Pedro, Iriga City,
Camarines Sur, between the PC and the NPA, in which a PC and two (2) KM members were killed,
that the current disturbances in Cotabato and the Lanao provinces have been rendered more
complex by the involvement of the CPP /NPA, for, in mid 1971, a KM group, headed by Jovencio
Esparagoza, contacted the Higa-onan tribes, in their settlement in Magsaysay, Misamis Oriental,
and offered them books, pamphlets and brochures of Mao Tse Tung, as well as conducted teach-ins
in the reservation; that Esparagoza was reportedly killed on September 22, 1971, in an operation of
the PC in said reservation; and that there are now two (2) NPA cadres in Mindanao.
…WHEREAS, the violent disorder in Mindanao and Sulu has to date resulted in the killing of over
1,000 civilians and about 2,000 armed Muslims and Christians, not to mention the more than five
hundred thousand of injured, displaced and homeless persons as well as the great number of
casualties among our government troops, and the paralyzation of the economy of Mindanao and
Sulu.

4
 …WHEREAS, I have already utilized the first two courses of action, first, by calling upon the armed
forces to suppress the aforesaid lawless violence, committing to that specific job almost 50% of the
entire armed forces of the country and creating several task forces for that purpose such as Task Force
Saranay, Task Force Palanan, Task Force Isarog, Task4 Force Pagkakaisa and Task Force Lancaf, and,
second, by suspending the privilege of the writ of habeas corpus on August 21, 1971 up to January 11,
1972, but inspite of all that, both courses of action were found inadequate and ineffective to contain,
much less solve

…NOW, THEREFORE, I, FERDINAND E. MARCOS, President of the Philippines, by virtue of the

powers vested upon me by Article VII, Section 10, Paragraph (2) of the Constitution (=1935
Constitution), do hereby place the entire Philippines as defined in Article I, Section 1 of the Constitution
under martial law and, in my capacity as their commander-in-chief, do hereby command the armed
forces of the Philippines, to maintain law and order throughout the Philippines, prevent or suppress all
forms of lawless violence as well as any act of insurrection or rebellion and to enforce obedience to all
the laws and decrees, orders and regulations promulgated by me personally or upon my direction.
In addition, I do hereby order that all persons presently detained, as well as all others who may hereafter
be similarly detained for the crimes of insurrection or rebellion, and all other crimes and offenses
committed in furtherance or on the occasion thereof, or incident thereto, or in connection therewith, for
crimes against national security and the law of nations, crimes against public order, crimes involving
usurpation of authority, rank, title and improper use of names, uniforms and insignia, crimes committed
by public officers, and for such other crimes as will be enumerated in Orders that I shall subsequently
promulgate, as well as crimes as a consequence of any violation of any decree, order or regulation
promulgated by me personally or promulgated upon my direction shall be kept under detention until
otherwise ordered released by me or by my duly designated representative.

IN WITNESS WHEREOF, I have hereunto set my hand and caused the seal of the Republic of the
Philippines to be affixed.
Done in the City of Manila, this 21st day of September, in the year of Our Lord, nineteen hundred and
seventy two.(Sgd.) FERDINAND E. MARCOS President Republic of the Philippines

By the President: (Sgd.) ROBERTO V. REYES Acting Executive Secretary

Pinagkunan: (http://www.filipiniana.net/publication/proclamation-no-1081/

5
 Glosari
Lawless Elements- mga elementong laban sa batas
Assassination- pataksil na pagpatay
Greater Manila- sa kalakhang Maynila
Protracted- pinahaba
Demonstrators-mga taong nagsasagawa ng kilos protesta
Subsequent- kasunod
Insurgents- naghihimagsik
Insurrection- himagsikan
Promulgated- magproklama
Furtherance- pagsulong
Unsurpation of Authority- pangangamkam ng kapangyarihan
Insignia- sagisag

Gawain 1: Kuha Mo? Gamit ang 3-2-1 tsart. Gumawa ng pagbubuod sa iyong binasang sipi,
punan ang tsart batay sa iyong mga naunawaan. Itala ang mga ito ayon sa mga hinihingi sa
bawat bilang.

3 Mga Bagay na iyong Natuklasan

2 Mga Bagay na Pumukaw ng iyong pansin

1 M ga Katanungang Nanatili sa iyong isipan

Humandang maibahagi ito sa klase ang iyong natapos na gawain.

Pamprosesong Tanong

1. Ano-ano ang dahilan bakit idineklara ni Pangulong Marcos ang batas militar?
2. Legal ba ang ginawang pagpapairal ni Pangulong Marcos ng batas militar? Patunayan.
3. Bakit mahalaga ang papel na ginampanan ng Armed Forces of the Philippines (AFP) sa panahong
pinairal ang batas militar? Ipaliwanag ang sagot.
4. Sumasang-ayon ka ba sa ginawang pasya ni Pangulong Marcos na pairalin ang batas militar
matapos mong basahin ang sipi? Ipaliwanag.

6
 Gawain 2: Alam Ko at Dama Ko. Sa tulong ng Thinking at the Right Angle Chart buuin ng inyong
grupo ito, pumili ng sampung mahalagang datos (Facts) na makikita mula sa siping binasa. Itala
din ang kaugnay na saloobin ng inyong pangkat sa mga datos na inyong napili.

Mga Datos:

Paksa: Batas Militar 1.________________________________

2.________________________________
3.________________________________
4.________________________________
5. ________________________________
6._________________________________
7._________________________________
8._________________________________
9_________________________________
10.________________________________

Mga Saloobin:

1.________________________________
2.________________________________
3.________________________________
4.________________________________
5. ________________________________
6._________________________________
7._________________________________
8._________________________________
9_________________________________
10.________________________________

Pamprosesong Tanong

1. Bakit iyon ang mga napili mong datos mula sa sipi?

2. Bakit ganun ang iyong naging damdamin para sa nasabing datos?
3. Ano ang kahalagahan sa iyo bilang mag-aaral at kabataan ng sipi ukol sa Proklamasyon 1081 ni
Pang.Marcos?

7
Sanggunian 2 Halaw sa Diary ni Pangulong Marcos “In his own words: Marcos on martial law”

Sept. 18, 1972

12:50 pm
Monday

The Concon and the sala of Judge Lustre of

Quezon City trying the subversives were bombed
by unidentified persons this afternoon at 3:40 pm.
It caused exterior damage and injured about
twenty people.Two of the subversives were almost
able to escape.This is apparently the answer of the
subversives to the raids on their headquarters in
Manila, Quezon and Pasay last Sunday morning at
4:30 where about 48 were arrested including
Calardo a former PMA cadet who is tagged as the
Visayan NPA head.Ex Sec Piding Montelibano,
after bringing the problems of the PNB and the
sugar industry, pledged that he and his family (one
Pinagkunan: abs-cbnnews.com/-depth//09/21/12/
governor and one congressman) were behind me
and Imelda even if I proclaimed martial law.One
thing about this man, he has a good nose for
survival.We finalized the plans for the
proclamation of martial law at 6:00 pm to 10:00
pm with the SND, the Chief of Staff, major
service commanders, J-2, Gen. Paz, 1st PC Zone
Commander, Gen. Diaz and Metrocom
commander, Co. Montoya, with Gen. Ver in
attendance.They all agreed the earlier we do it the
better because the media is waging a propaganda
campaign that distorts and twists the facts.So after
the bombing of the Concon, we agreed on the 21st
without any postponement.We finalized the target
personalities, the assignments, and the procedures.

8
Sept. 19, 1972, Tuesday Sept. 22, 1972, Friday, 9:55 p.m.

Released the report of Sec. Ponce Enrile of Sept. 8,
1972 where he reported that Sen. Aquino had met
with Jose Maria Sison of the Communist Party and
had talked about a link-up of the Liberal Party and
the Communist Party.So since I invited Sen. Pres.
Puyat, Speaker Villareal I explained to the media
which was covering us that when I invited the
leaders of the Liberal Party I had wanted a private
conference where we could, as Filipinos and for the
welfare of our people, agree that neither party
(Nacionalista or Liberal) would “link-up” with the
Communist Party but their refusal to attend
indicated that the Liberals were in on the deal to
“link-up”• with the Communists through Sen.
Aquino.
Sept. 20, 1972, 10:40 pm
This afternoon General Staff with the SND and the
Chiefs of the major services came to see us to
submit the Assessment of Public Order wherein they
recommend the use of “other forms of countering
subversion/insurgency should be considered.” This
means they recommend the use of Emergency
Powers including Martial Law, formally.
Sec. Juan Ponce Enrile was ambushed near
Wack-Wack at about 8:000 pm tonight. It
was a good thing he was riding in his security
car as a protective measure.
This makes the martial law proclamation a
necessity.
Sept. 23, 1972, Saturday, 12:20 pm
Things moved according to plan although out
of the total 200 target personalities in the
plan only 52 have been arrested, including
the three senators, Aquino, Diokno and Mitra
and Chino Roces and Teddy Locsin.
At 7:15 pm I finally appeared on a
nationwide TV and Radio broadcast to
announce the proclamation of martial law,
the general orders and instruction.
I was supposed to broadcast at 12:00 p.m. but
technical difficulties prevented it. We had
closed all TV stations. We have to clear KBS
which broadcast it live. VOP and PBS
broadcast it by radio nationwide.

Sept. 21, 1972, Thursday (Sept. 22nd at 1:45 am)

Delayed by the hurried visit of Joe Aspiras and

Nating Barbers who came from the Northern bloc of
congressmen and senators who want to know if
there is going to be Martial Law in 48 hours as
predicted by Ninoy Aquino.Of course Imelda and I
denied it.But Johnny Ponce Enrile, Gen. Paz, Gen.
Nanadiego, Kits Tatad and I with Piciong Tagmani
doing the typing finished all the papers (the
proclamation and the orders) today at 8:00
pm.[U.S.] Amb. Byroade came to see me at 11:15
pm and was apparently interested to know whether
there would be Martial Law. He seemed to favor it
when I explained it is intended to primarily reform
our society and eliminate the communist threat. But
he suggested that a proclamation before the
American elections may be used by MacGovern, the
Democratic presidential candidate, as proof of the
failure of the foreign policy of the present president.

9
 Gawain 3: Pag isipan Natin. Gamit ang Tri –Dimensional Question pag usapan ng bawat pangkat
ang kanilang mga sagot sa sumusunod na tanong.

1. Ano-ano ang mga pangyayari sa bansa ang naging batayan ni Pangulong Marcos sa pagpapairal
ng Batas Militar? Sapat ba ang mga ito para sa kanyang isinagawa?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

2. Anong katauhan ni Senador Benigno “Ninoy” Aquino Jr. ang inilahad sa diary ni Pangulong
Marcos? Sumasang-ayon ka ba dito? Bakit?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

3. Ano ang kalakasan at kahinaan ng pasyang ginawa ni Pangulong Marcos?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Basahin ang batayang aklat

Pilipinas, Isang Sulyap at Pagyakap,
sa mga pahina 241-242.

Ang pagtataguyod ng Saligang Batas 1973 ay isa sa pinakamahalagang naganap sa bansa sa

ilalim ng Batas Militar . Suriin sa ibaba ang mga bahagi at ilang mahalagang probisyon ng Saligang Batas
1973 sa pamamagitan sa paghahambing nito sa Saligang Batas 1987 na kasalukuyang gamit ng bansa.

10
 Sanggunian 3 Mga Bahagi ng Saligang Batas

Saligang Batas 1973 Saligang Batas 1987

Panimula nimula
Artikulo I Ang Pambansang Teritoryo Artikulo I: Ang Pambansang Teritoryo
Artikulo II Pagpapahayag ng mga Simulain at Artikulo II: Pahayag ng mga Simulain at
Patakaran ng Estado mga Patakaran ng Estado
Artikulo III Pagkamamamayan Artikulo III: Katipunan ng mga
Artikulo IV Katipunan ng mga Karapatan Karapatan
Artikulo V Mga Tungkulin at Pananagutan ng Artikulo IV: Pagkamamamayan
mga Mamamayan Artikulo V: Karapatan sa Halal
Artikulo VI Karapatan sa Halal Artikulo VI: Ang Kagawarang
Artikulo VII Ang Pangulo Tagapagbatas
Artikulo VIII Ang Pambansang Asamblea Artikulo VII: Ang Kagawarang
Artikulo IX Ang at ang Gabinete Tagapagpaganap
Artikulo X Ang mga Hukuman Artikulo VIII: Ang Kagawarang
Artikulo XI Pamahalaang Pampook Panghukuman
Artikulo XII Ang mga Komisyong Likha ng Artikulo IX: Ang mga Komisyong
Saligang-Batas Konstitusyonal
A. Mga Karaniwang Tadhana A. Mga Karaniwang Tadhana
B. Ang Komisyon ng Serbisyo Sibil B. Ang Komisyon sa Serbisyo Sibil
K. Ang Komisyon sa Halalan K. Ang Komisyon sa Halalan
D. Ang Komisyon sa Audit D. Ang Komisyon sa Awdit
Artikulo XIII Kapanagutan ng mga Pinunong Artikulo X: Pamahalaang Lokal
Pambayan Mga Rehyong Awtonomus
Artikulo XIV Ang Pambansang Kabuhayan at Artikulo XI: Kapanagutan ng mga
ang Kayamanang Mana ng Bansa Pinunong Bayan
Artikulo XV Mga Tadhanang Pangkalahatan Artikulo XII: Pambansang Ekonomiya at
Artikulo XVI Mga Susog Patrimonya
Artikulo XVII Mga Tadhanang Lilipas Artikulo XIII: Katarungang Panlipunan
at mga Karapatang Pantao
Paggawa
Repormang Pansakahan at Panlikas na
Kayamanan
Reporma sa Lupang Urban at sa Pabahay
Kalusugan
Kababaihan
Mga Karapatang Pantao
Artikulo XIV: Edukasyon, Syensya at
Teknolohya, mga Sining, Kultura, at Isports
Wika
Syensya at Teknolohya
Mga Sining at Kultura
Isports
Artikulo XV: Ang Pamilya
Artikulo XVI: Mga Tadhanang
Pangkalahatan
Artikulo XVII: Mga Susog o mga
Pagbabago
Artikulo XVIII: Mga Tadhanang Lilipas
Pinagkunan: (http://www.filipiniana.net/publication/ang-konstitusyon-ng-republika-ng-pilipinas-1987/12791881597682)

11
 Ilang Mahalagang Probisyon ng Salig Batas ng Pilipinas

Saligang Batas 1973 Saligang Batas 1987

Artikulo VII Ang Pangulo Artikulo VII Ang Kagawarang Tagapagpaganap

Buod: Ipinahahayag ng Artikulo VII na ang Pangulo Buod: Itinatakda sa Artikulo VII ang mga katangian,
ang simbolikong puno ng Estado, na maihahalal mula tungkulin, at kapangyarihan ng Pangulo at Pangalawang
sa mga kagawad ng Pambansang Asamblea. Nakatala Pangulo. Isinasaad dito na ang pangulo ng Pilipinas ang
rin dito ang mga katangian, kapangyarihan, tungkulin, nagtataglay ng kapangyarihang tagapagpaganap
taning ng panunungkulan, mga pagbabawal, at (executive power). Ang dalawang pinuno ay kapwa
immunity ng pangulo ng Pilipinas. tuwirang inihahalal ng mga kwalipikadong botante at
manunungkulan sa loob ng anim na taon. Gayunpaman,
Artikulo IX Ang at ang Gabinete ang pangulo ay hindi na muling maihahalal matapos ang
Buod: Itinatakda ng Artikulo IX ang komposisyon, panunungkulan nito samantalang ang pangalawang
tungkulin, at kapangyarihan ng sangay ng pangulo ay maaaring maihalal muli ng isa pang
Tagapagpaganap. Ang prime minister, bilang pinuno pagkakataon. Tinataglay ng pangulo ang iba't ibang
ng pamahalaan, ang mayroong kapangyarihang kapangyarihan bilang pinuno ng estado (head of state),
tagapagpaganap sa tulong ng Gabinete. Ang prime pinunong tagapagpaganap (chief executive), at
minister din ang commander-in-chief ng lahat ng commander-in-chief ng sandatahang lakas. Kabilang
sandatahang lakas ng Pilipinas. Ilan sa kanyang naman sa mga itinatakdang limitasyon sa kapangyarihan
kapangyarihan ay ang pagkakaroon ng kontrol sa lahat ng pangulo ang hindi pagganap sa iba pang propesyon
ng ministry; hirangin ang pinuno ng mga kawanihan at habang nanunungkulan, pagbabawal sa paghirang sa mga
sandatahang lakas; suspindihin ang pribilehiyo ng writ kamag-anak bilang mga pinuno sa pamahaalan, at ang
of habeas corpus; ipailalim sa martial law ang pagkakaroon ng limitasyon sa pagdeklara ng batas militar
Pilipinas; magkaloob ng amnesty sa pagsang-ayon ng at suspensyon ng pribilehiyo ng writ of habeas corpus.
Pambansang Asamblea; at, lahat ng mga
kapangyarihang itinalaga sa Pangulo ng Pilipinas sa Artikulo VI Ang Kagawarang Tagapagbatas
ilalim ng Saligang-Batas ng 1935. Buod: Itinatakda sa Artikulo VI ang komposisyon,
tungkulin, at kapangyarihan ng Sangay na Tagapagbatas
Artikulo VIII Ang Pambansang Asamblea na kinakatawan ng Kongresong nagtataglay ng dalawang
Buod: Nakapaloob sa Artikulo VIII ang pagkakatatag kapulungan: ang Senado at ang Kapulungan ng mga
ng isang Pambansang Asamblea, kabilang ang Kinatawan. Nagtataglay ang Kongreso ng
komposisyon, tungkulin, at kapangyarihang kapangyarihang tagapagbatas bagama't itinatakda din ng
itinatalaga dito ng Saligang-Batas. Nakasaad din dito Artikulo na may kapangyarihang tagapagbatas ang mga
ang mga katangian, taning ng panunungkulan, mamamayan sa pamamagitan ng pagpapatiuna (people's
pribilehiyo, mga pagbabawal, kapangyarihan, at initiative) at reperendum. Magsisilbi ang bawat Senador
tungkulin ng mga Kagawad nito. Ilan sa mga sa loob ng anim na taon samantalang tatlong taon naman
kapangyarihan ng Pambansang Asamblea ay ang ang ipagsisilbi ng tinatayang 250 kasapi ng Kapulungan
paggawa ng batas, pagbubuwis, pagpasa ng laang- ng Kinatawan. Kaugnay nito, may dalawang uri ng
gugulin, pagbawi ng kompiyansa sa Prime Minister, at kinatawan sa Mababang Kapulungan: aqng kagawad
magpahayag ng pagkakaroon ng kalagayang digma. mula sa purok pangkapulungan (congressional district) at
kagawad ng kinatawang party-list. Kabilang sa mga
kapangyarihan ng Kongreso ang paggawa ng batas,
pagbubuwis, paglalaan ng gugugulin ng pamahalaan,
pagpapahayag ng pag-iral ng kalagayang digma
(declaration of a state of war), at ang pagtiyak, sa
pamamagitan ng Komisyon sa Paghirang, sa lahat ng
paghirang ng Pangulo.

12
Artikulo XIII Kapanagutan ng mga Pinunong
Pambayan
Buod: Isinasaad sa Artikulo XIII na ang pagtitiwala ng
bayan ay angkin ng katungkulang pambayan kaya't ang
mga pinuno ng pamahalaan ay dapat mamalaging may
pananagutan sa mga taong-bayan. Ang mga opisyal na
maaaring sampahan ng kasong impeachment ay ang
pangulo, mga mahistrado ng Kataas-taasang Hukuman,
at mga kagawad ng mga komisyon na likha ng
Saligang-Batas. Ang Pambansang Asamblea ang may
tanging kapangyarihang magpasimula, maglitis, at
magpasya sa lahat ng kaso ng impeachment. Inaatasan
din ang Pambansang Asamblea na lumikha ng isang
natatanging hukuman na tatawaging Sandiganbayan, at
ng tanggapan ng Ombudsman na kikilalanin bilang
Tanodbayan.
Artikulo XI: Kapanagutan ng mga Pinunong Bayan
Buod: Isinasaad sa Artikulo XI na ang mga pinuno ng
pamahalaan ay mamamalaging may pananagutan sa
mga mamamayan. Kaugnay nito, itinatakda sa Artikulo
ang mga opisyal na maaaring maalis sa katungkulan,
mga dahilan ng impeachment, at ang paraan sa
paghahahain nito. Kabilang sa mga opisyal na
pamahalaan na maaaring sampahan ng kasong
impeachment ay Pangulo, Pangalawang Pangulo, mga
Mahistrado ng Kataas-taasang Hukuman, mga
Kagawad ng mga komisyong konstitusyonal, at ang
Ombudsman. Itinatakda rin na ang Kapulungan ng mga
Kinatawan ang tanging maykapangyarihang
magpasimula ng lahat ng mga kaso ng impeachment.
Ang Senado naman ang tanging maykapangyarihang
maglitis sa lahat ng mga kasong ito. Bahagi rin sa
itinatakda sa Artikulo ang paglikha sa Tanggapan ng
Ombudsman, Tanggapan ng Tanging Taga-usig (Office
of the Special Prosecutor), at Sandiganbayan, ang
hukumang lilitis sa mga kaso ng katiwalian sa
pamahalaan.

Gawain 4. Kayang-Kaya Ko Ito! Gamit ang Compare and Contrast Diagram. Gumawa ng
paghahambing kaugnay sa mga bahagi at ilang mahalagang probisyon ng dalawang Saligang
Batas na tinalakay sa sipi sa itaas. Itala ang mga detalye sa diagram

Paksa 1: Saligang Batas 1973 Paksa 2: Saligang Batas 1987

Paano nagkakatulad?

13
 Paksa 1: Saligang Batas 1973 Paksa 2: Saligang Batas 1987

Paano nagkakaiba?

Kaugnay sa:

Mga Bahagi

Sangay Tagapagpaganap

(Paraan ng Paghalal)

(Bumubuo)

(Katangian)

(Kapangyarihan)

Sangay Tagapagbatas

(Paraan ng Paghalal)

(Bumubuo)

(Katangian)

(Kapangyarihan)

4. Pamprosesong Tanong

1. Aling artikulo ng dalawang saligang batas makikita ang pinakamalaking pagkakaiba nito?
2. Paano nakatulong sa pamahalaan ni Pangulong Marcos ang pagpapairal ng Saligang Batas
1973?
3. Alin sa dalawang saligang batas ang para sa iyo ay mas mainam? Bakit?

14
 Basahin ang batayang aklat
Pilipinas, Isang Sulyap at Pagyakap,
sa mga pahina 278-285.
Kawalan ng Karapatang Pantao

Ang panahon ng Batas Militar ay itinuturing ng ilan na panahon ng karimlan sa bansa. Ito ay bunsod ng
malawakang paglabag sa karapatang pantao. Masasalamin sa mga larawan ang ilan sa mga halimbawa
nito.

Sanggunian 4 Mga Imahe ng Batas Militar

Larawan A Larawan B
www.google.com.images (lifestyle.inquirer.net/64316/better-dead-than-read-the-years-of-writing-dangerously)

Larawan C Larawan D

(www.tumbler.com/tagged/martial-law?before=1296184516) (philrights.org/?.p=212)

15
Gawain 5. Picture Talk : Gamit ang mga larawan, magbigay ng iyong sariling interpretasyon at saloobin
ukol sa mensahe na ipinahihiwatig nito.
Larawan A: ________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

Larawan B: ________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

Larawan C: ________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

Larawan D: ________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

Pamprosesong Tanong

1. Ano ang maaaring naging saloobin ng mga mamamayan sa panahong iyon nang
ipahayag ang Batas Militar? o mabasa ang balita ukol dito?
2. Bakit kinailangang dakpin ang mga mamamahayag? Sang-ayon ka ba rito? Bakit?
3. Dapat bang pigilan ng pamahalaan ang mga nagsasagawa ng kilos protesta? Bakit?
4. Ano ang iyong mabubuong konklusyon sa sitwasyon ng mga mamamayan sa panahon ng
Batas Militar?
5. Nagaganap pa rin ba sa kasalukuyang panahon ang mga pangyayaring nasa mga
larawan?

Ang pagkakaroon ng karapatang pantao ay isa sa mahalagang itinatadhana ng isang Saligang

Batas. Dito masasalamin ang uri ng pamahalaang umiiral sa isang bansa. Sa Saligang Batas 1973
matatagpuan sa Artikulo IV ang Katipunan ng mga Karapatan (Bill of Rights). Sa panahon na umiral ang
Batas Militar sa bansa at maging sa ito ganap na alisin, maraming mga paglabag sa karapatang pantao
ang naganap, isa sa mga patunay nito ay ang mga tinatawag na “Desaparecidos”. Ito ay salitang
Espanyol na ang ibig sabihin ay "mga nawawala". Sa Pilipinas, ang DESAPARECIDOS ay bukluran ng mga
pamilya ng mga biktima ng sapilitang pagkawala. Ito ay isang kolektibong ekspresyon ng pagnanais ng
mga kaanak na hanapin at matagpuan ang kanilang mga mahal sa buhay sa pamamagitan ng pagbibigay
at pagtangan ng lakas mula sa isa't isa.

Narito ang sipi na isang halimbawa ng kaso ng desapericidos na naganap sa bansa.Humandang masuri
ito sa pamamagitan ng pagsagot ng mga katanungan sa ibaba.

16
 Sanggunian 5 “Desaparecidos”

Kin of ‘desaparecidos’
keep up fight
By Tonette Orejas
Philippine Daily Inquirer

THIS PHOTO of police brutality on protesters is among those displayed in the exhibit, “Himagsik at Protesta,” put up by Karapatan at the
University of the Philippines Library until Sept. 21 for the 40th anniversary of the declaration of martial rule. PHOTO REPRO DUCTION BY
TONETTE OREJAS

CITY OF SAN FERNANDO—At 92, Cecilia Castelar-Lagman died on Aug. 13 without finding
her son, Hermon, a labor and human rights lawyer during martial rule.
Must be because she was a public school teacher or a devoted mother, Lagman showed exceptional
tenacity during the 35 years she had looked for Hermon, says her daughter, Nilda Lagman-Sevilla. She
never surrendered Hermon, then 32, to oblivion ever since a group of men, believed to be soldiers,
abducted him and labor leader Victor Reyes on May 11, 1977, on the heels of successful strikes waged
by his clients, the 10 labor unions that openly defied the strike ban during martial rule imposed by
strongman Ferdinand Marcos, Sevilla says.
In the depth of her grief, she drew courage from the Tayag, Crismo, Yap, Ontong, Del Rosario, Pardalis,
Reyes and Romero families whose relatives were “desaparecidos” (involuntarily disappeared) like
Hermon. The Task Force Detainees of the Philippines (TFDP) was their beacon of hope, guiding them
in their search. Sevilla says that although Marcos lifted martial law in 1981 to put up a humane front
ahead of the visit of Pope John Paul II, the nine families founded the Families of Victims of Involuntary
Disappearance (FIND) in 1985 as repression heightened and the ranks of the missing swelled. “They
began with personal crusades and embarked on a collective crusade that continued even after martial
rule of Marcos,” says Sevilla. Weeks before her death, Lagman consented to make a film on the life of
Hermon to make the younger generation remember martial rule and gain lessons from it.
She looked forward to watching it and she said, „I will watch it and I‟m ready to cry over and over and
over again. I have not run out of tears for Hermon,‟” Sevilla says. Lagman‟s son, Felimon, more known
as “Ka Popoy” in the revolutionary socialist movement, was murdered in 2001. Failure of martial rule.
Sevilla, now FIND cochair, says efforts of Lagman and the eight families to pursue the causes of the
desaparecidos and their kin speak of what martial rule failed to do: Silence everyone into fear and
inaction. “It‟s an uphill battle,” Sevilla says of finding political activists. Aside from looking for the
victims and recovering their remains, the FIND has lobbied in the last 16 years for the passage of a law
to classify involuntary disappearance as a criminal offense.

17
 The lobby reached a positive turn in March when Congress passed House Bill No. 98 on third and
final reading. The principal author is Albay Rep. Edcel Lagman, Hermon‟s younger brother. Sevilla says
the Philippines has yet to sign the International Convention for the Protection of All Persons from Enforced
Disappearances (Icpaped). HB 98 adopted Icpaped‟s definition of involuntary disappearance: “The arrest,
detention, abduction or any other form of deprivation of liberty by agents of the State or by persons or
group of persons acting with the authorization, support or acquiescence of the State followed by a refusal to
acknowledge the deprivation of liberty or by concealment of the fate or whereabouts of the disappeared
person which place such a person outside the protection of the law.”

Without letup

Martial rule or not, enforced disappearances continue without letup, FIND data show. Under
Marcos, the number of documented victims reached 878, beginning with the first victim, Charlie del
Rosario, one of the founding members of the Kabataang Makabayan.
were farmers, workers and youths. Regions with high incidence of documented cases are Western Visayas,
Western Mindanao, Southern Mindanao, Northern Mindanao, Metro Manila and Central Luzon. But justice
is hard to come by even to those who have been able to identify their captors and torturers in the military or
police, Sevilla says. Several of these officers had been promoted, case studies showed.
The FIND counted 614 victims during the administration of President Corazon Aquino from 1986
to 1992; 94 during the term of President Fidel Ramos from 1992 to 1998; 58 in the time of President Joseph
Estrada from 1998 to 2001; 182 during the nine-year reign of President Gloria Macapagal-Arroyo; and 12
under President Aquino.

At least 435 victims have surfaced alive while 256 others were found dead, providing closure to
their families. Most of the victims were men, with women making up 9 percent. Many of the
victimsFollowing the path of the founders, the FIND has organized the families, drawing 1,100 members
from among them. The families helped each other as some undergo trauma reduction or start livelihood
programs. “Many mothers and children are resilient and they serve as pillars of strength,” Sevilla says.
Corazon Estojero and Grace Topacio have not given up on their husbands, Edgardo and Renato,
respectively, pursuing their quest for justice by working as FIND volunteers.

“The desaparecidos are martyrs because they have stood up against regimes that violated the
socioeconomic and political rights of Filipinos. You cannot expect an end to desaparecidos or extrajudicial
killings because the conditions to quell the protest of the people are still around,” Sevilla says.

Pinagkunan: http://newsinfo.inquirer.net/273142/kin-of-desaparecidos-keep-up-fight)

Glosari
Oblivion pagkamalimutin
Devoted matapat
Pillar of strength- haligi ng lakas
Abducted- dinukot
Deprivation of liberty - pag-agaw ng kalayaan

18
Gawain 6: Usap Tayo. Sa pamamagitan ng pangkatang talakayan pag-usapan sa grupo ang
inyong magiging kasagutan sa sumusunod na katanungan kaugnay sa siping binasa.

Tanong Sagot
1. Paano hinarap ni Cecilia Castelar-Lagman
ang pagkawala ng kanyang anak na si
Hermon?
2. Paano nakatulong ang FIND sa mga tulad
ni Cecilia Castelar-Lagman?
3. Ano ang pinatutunayan ng mga datos ng
FIND ukol sa bilang ng kaso ng
Desaparecidos sa bansa mula sa
administrasyon ni Pangulong Marcos
hanggang sa kasalukuyang pamunuan ng
pamahalaan?
4. Maituturing bang martir ang mga
Desaparecidos ? Patunayan ang iyong
sagot.
5. Nakamit ba nang mga pamilya ng
Desaparecidos ang hustisya na kanilang
hinahangad? Patunayan ang iyong sagot.
Iulat sa harap ng klase ang nabuong kasagutan ng inyong pangkat sa gawain.

Gawain 7: Maaalala Mo Pa Kaya? Pagyamanin mo pa ang iyong kaalaman ukol sa paksang

tinalakay sa pamamagitan ng pakikipanayam.

1. Mag interbyu sa inyong komunidad ng mga taong nabuhay at

nakaranas o nakasaksi ng pang-aabuso ng karapatang pantao
noong panahon ng Batas Militar.
2. Pasagutan ang mga sumusunod na katanungan sa iyong
kakapanayamin:
 Ano ang iyong pangalan? ( optional)
 Ilang taon ka ng panahong umiiral ang Batas Militar sa bansa?
 Saang lugar ka naninirahan noong panahon ng Batas MIlitar?
 Ano ang iyong karanasan o nasaksihan kaugnay sa pang-aabuso
ng karapatang pantao noong panahon ng Batas Militar?
 Paano mo ilalarawan sa iyong sariling pananaw at karanasan ang
panahon ng Batas Militar sa bansa?
 Anong aral ng batas militar ang nais mong ituro sa mga kabataan
ng kasalukuyang henerasyon?
3. Ibahagi sa harap ng klase ang ginawang panayam.

19
 Rubric para sa Pagmamarka ng Pakikipanayam
KRAYTIRYA NAPAKAHUSAY
4 3
Nilalaman Kumpleto at kumprehensibo
ang nilalaman ng panayam.
Wasto ang lahat ng
impormasyon. Gumamit ng
mga primarya at
sekondaryang sanggunian
upang mabuo ang nilalaman.
May mga karagdagang
kaalaman na matututunan
mula sa kinapanayam
Paglalahad ng Masusing sinuri at tinimbang
Pananaw ang mga pananaw na inilhad.
Nakabatay sa moralidad,
ebidensiya at sariling
pagsusuri ang paglalahad ng
pananaw. Hindi nagpakita ng
pagpanig sa sino mang
personalidad o pangkat.
Mensahe Malinaw na naipabatid ang
mensahe ng
panayam..Naimulat ang mga
manonood sa mga
katotohanan at maling
pananaw ukol sa paksa ng
panayam.Nakabatay ang
mensahe sa mga nilalaman ng
sangguniang ginamit.
Nahikayat ang mga manonood
na kumilos ayon sa mensahe
ng panayam.
MAHUSAY NALILINANG NAGSISIMULA
2 1
Kumpleto ang nilalaman May ilang Maraming kulangang
ng panayam. Wasto ang kakulangan sa nabuong dokyumentaryo.
lahat ng impormasyon. nilalaman ng Gumamit lamang isang
Gumamit ng tatlo panayam. May sanggunian at maraming
hanggang limang ilang maling mali sa mga impormasyon
sanggunian upang mabuo impormasyon na na nakapaloob sa
ang nilalaman ng nabanggit. panayam.
panayam. Gumamit ng isa
hanggang
dalawang
sanggunian upang
mabuo ang
panayam.
Pantay at batay sa Maayos na Hindi maayos ang
katotohanan ang nailahad ang paglalahad ng pananaw.
paglalahad ng pananaw. pananaw subalit Ginamit ang sariling
Ibinatay sa ebidensiya at hindi nagawang damdamin at opinyon sa
hindi sa sariling damdamin maisantabi ang paglalahad ng pananaw.
ang pananaw. Hindi sariling damdamin.
nagpakita ng pagpanig sa Bagama’t may
sino mang personalidad o pinagbatayang
pangkat. ebidensiya,
nagpakita ng
pagpanig sa isang
tao o personalidad.
Maayos na naipabatid ang Hindi gaanong Hindi naipabatid ang
mensahe ng panayam.Nai mayo na mensahe ng panaya.
tama ng mga manonood naipabatid ang Walang karagdagang
ang kanilang mga maling mensahe ng kaalaman na nadagdag sa
pananaw ukol sa paksa. panayam. mga manonood.
Nadagdagan ang
kaalaman ng mga
manonood ukol sa
paksa.
20
Presentasyon Organisado, malinaw, simple
at may tamang
pagkakasunod-sunod ang
presentasyon ng mga
pangyayari at ideya sa
panayam. Malinaw ang daloy
ng istorya at organisado ang
paglalahad ng mga argumento
at kaisipan.
Malinaw at maayos ang Maayos ang Hindi maayos ang
presentasyon ng mga presentasyon ng presentasyon ng mga
pangyayari at ideya sa mga pangyayari at pangayyari at ideya.
panayam.Malinaw ang ideya. May mga Maraming bahagi ang
daloy ng istorya at bahagi na hindi hindi gaanong malinaw
organisado ang paglalahad gaanong malinaw ang paglalahad ng
ng argumento at kaisipan. at organisado ang argumento at kaisipan.
paglalahad ng
argumento at
kaisipan.

Pagkamalikhain Malikhain, malinis at Malikhain at malinis ang Hindi gaanong Hindi malikhain at malinis
kumprehensibo ang nabuong nabuong panayam. malikhain at ang pagkakabuo ng
do panayam. Gumamit ng iba Ginamit ang midya o malinis ang panayam.
pang midya o teknolohiya teknolohiya na hinihingi ng pagkakabuo ng
bukod sa hinihingi ng gawain gawain. panayam. Ginamit
upang mas maging kaaya- ang midya o
ayang panoorin ang nagging teknolohiya na
panayam. Nakatulong ang hinihingi ng
mga ginamit na midya o gawain.
teknolohiya upang
makakauha ng karagdagang
impormasyon na nagpayaman
sa panayam.

Pagtutol sa Batas Militar

Umani ng malawakang pagtutol sa ibat-ibang sektor ng lipunan ang Proklamasyon Blg 1081 ni
Pang. Marcos na nagpapailalaim sa bansa sa Batas Militar. Patuloy lumakas ang mga grupong tulad ng
Communist Party of the Philippines (CPP), New People’s Army (NPA), Moro National Liberation Front
(MNLF), Bangsa Moro Army (BMA) at di naglaon ang Moro Islamic Liberation Front (MILF). Ang mga
grupong ito ay naglalayong wakasan ang awtoritaryang pamumuno ni Pang. Marcos. Isa sa mga pinaka
nakilalang lider na tumutol sa paraan ng pamumuno ni Pang. Marcos ay ang dating Senador na si Jovito
Salonga.

Basahin ang sipi sa ibaba kaugnay sa kanyang talambuhay.

21
 Sen. Jovito R. Salonga addressing a forum in Filipino Community in the US during Martial Law

Sanggunian 6 Talambuhay ni Senador Jovito Salonga

Martial Law Years

During martial law, Sen. Salonga strongly and openly opposed the dictatorship of Pres. Marcos, the massive
corruption of Marcos and his cronies, the rampant violation of human rights, the suppression of press freedom
and curtailment of free speech, and the total disregard for the due process of law.
In the early part of the Martial Law years, Sen. Salonga, along with his friends in the democratic opposition,
would meet in various residences to discuss and exchange views on the latest developments on the country’s
political situation and ways to challenge martial law. Eventually, Sen. Salonga along with Protestant Minister
Dr. Cirilo A. Rigos and several priests from the Philippine Independent Church (PIC), organized the
Wednesday Forum at Cosmopolitan Church in Manila where key opposition leaders and officials from the
Marcos government were invited to speak and ask questions through an open forum by ministers and lay
leaders. Sen. Salonga served as Ninoy Aquino’s counsel in various cases filed against Aquino. He would also
lawyer for many political detainees who were unjustly arrested by the government.
On the third year of martial law, Sen. Salonga, again with the help of Pastor Rigos, organized the Paglingap
Ministry to Political Detainees. 20

22
The Paglingap Ministry assisted political prisoners by interceding for their release and extending financial help
to their families. With the help of Marcos Defense Minister Juan Ponce Enrile, a fraternity brother of Sen.
Salonga, more than 90 political detainees were released through the efforts of the Paglingap Ministry. He was
eventually released partly because of this pressure put on Malacañang and after the arrest of the real
mastermind of the bombing who admitted to the crime. After his imprisonment, Sen. Salonga went into self-
exile in the United States.
. While in the United States, Sen. Salonga continued to speak in different Universities and Churches on the
political situation in the Philippines. In 1981, Sen. Salonga drafted the Liberal Party’s “Vision and Program of
Government” and he continuously worked to united the Liberal Party which was divided on some issues at that
time. In 1985, Sen. Salonga returned to the Philippines to help fortify the Liberal Party and unite the
democratic opposition. He would later be elected as President of the Liberal Party and finally end the division
between members of the party. He would continue to explicitly resist and criticize the dictatorship of Pres.
Marcos when he invited to speak before different groups.

Post EDSA

After the EDSA Revolution which ended the long dictatorship of Pres. Marcos, Sen. Salonga was
appointed by Pres. Corazon C. Aquino as the first Chairman of the Presidential Commission on Good
Government (PCGG). The PCGG was tasked to recover the ill-gotten wealth of the First Family, their
subordinates and associates. It was during Sen. Salonga’s term that the PCGG filed abroad the Republic’s
claim on the properties and assets of the Marcoses, Romualdezes and their cronies situated in the United States
and Switzerland. The Commission also sequestered many companies and obtained separately from a U.S. court
and the Swiss government a “freeze” on all the assets of the Marcoses and their cronies in these countries.

In 1987, after one year as chairman of the PCGG, Sen. Salonga ran again for Senator and for the third time
was elected No. 1 Senator. Sen. Salonga was elected Senate President by his colleagues and authored
significant legislative measures, namely: the Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and
Employees (R.A. 6713), the Anti-Coup d’etat Act (R.A. 6968) and the Anti-Plunder Law (R.A. 7080). The
post-EDSA Senate, under the leadership of Sen. Salonga, passed numerous laws of national importance which
started the restoration of our country’s democratic processes, economic recovery and social transformation.

23
 It was also under the leadership of Sen. Pres. Salonga that the Senate rejected a treaty which put an end to 470
years of foreign military presence in the Philippines. During the September 16, 1991 session of the Senate, Sen.
President Salonga demonstrated to the people his nationalism, courage and love for country and freedom when the
Philippine Senate under his leadership voted 11 “NO” votes out of 22 members even though only 8 votes were
needed to reject the Treaty. He voted “no” to the extension and ratification of the RP-US bases treaty, recording
an 11-11 vote in the Senate. Because of his vote on the treaty, Sen. Pres. Salonga lost the financial backing of
some of his friends and supporters from the business community for the 1992 Presidential elections, which he
eventually lost despite the support of the youth from various colleges and universities.

With his election as the No. 1 Senator in the 1987 elections, Sen. Pres. Salonga won and topped three consecutive
Senatorial elections under three different administrations, an achievement which has no precedence up to this
date.

After Retirement

After his retirement from Government Service in 1992, Sen. Salonga

Pinagkunan: images.yahoo.com
continued to serve his country and the Filipino People through the Kilosbayan
Foundation, the Bantay Katarungan and the Bantayog ng mga Bayani Foundation.
His retirement also gave him time to publish his memoirs and other books which
inspire and share with the people stories, experiences and lessons which he attained
throughout his long and illustrious life.
Kilosbayan is an independent, non-partisan, ethics oriented organization committed
to the cause of truth, justice, and national renewal. It publishes a monthly magazine
and organizes forums held in different universities in Metro Manila where
Government officials and civil society leaders are invited to speak on matters of
national interest.
Bantay Katarungan (Sentinel of Justice) seeks to improve the administration of
justice in the Philippines. Law students from, different universities serve as the
organization’s watchdog or monitors. They systematically monitor and evaluate the
performance of courts and quasi-judicial agencies.
The Bantayog ng mga Bayani Foundation was organized to honor the nation’s
martyrs and heroes for their sacrifices during Martial Law years.
Sen. Salonga also chairs the editorial board of the fortnightly paper for high school
students and teachers in public schools called “Living News and Good Education”
(LNGE). It aims to address the serious crisis confronting secondary education in the
Philippines and help raise the literacy level of high school students towards Better
English, Better Values, Better Learning in Math and Science.
Sen. Salonga lived his life genuinely dedicated to his country and the Filipino
People. The stories which he tells serve as an inspiration to many people who have
known and had been a part of Sen. Salonga’s life. The lessons which he imparts
reflect his deep sense of nationalism and dedication to public service.

Pinagkukunan: farm2.staticflickr.com/1206/1294008801_5a71147593_m.jpg

24
 Glosari

Restoration- pagpapanumbalik

Fortify- magpalakas

Curtailment-pagbawas

Gawain 8 Siya ang Bida! Buuin ang sumusunod na pahayag batay sa

sipi ukol sa Talambuhay ni Senador Jovito R. Salonga. Bumuo ng limang
pangungusap gabay ang mga nakasaad sa bawat titik.

Si Senador Jovito R. Salonga noong…

A. panahong umiiral ang Batas Militar sa bansa ay…_________________________.

B. matapos maganap ang Edsa Revolution ay…_____________________________.
C. matapos magretiro sa paglilingkod sa pamahalaan ay…____________________.

Gawain 9 Tuklasin Mo: Pagsasaliksik Sa pamamagitan ng pagsasaliksik ay dagdagan mo

pa ang iyong kaalaman kaugnay sa paksa na tinalakay.

1. Magsaliksik sa mga aklatan magasin, internet websites ng mga kilalang personalidad o

organisasyon na nagpahayag ng pagtutol sa Batas Militar na pinairal ni Pangulong Marcos
2. Gumawa ng pagbubuod gamit ang mga graphic organizer ukol sa kanilang pamamaraang
ginamit upang tutulan ang Batas Militar at ang kinahinatnan ng kanilang pinaglaban.
3. Humandang ibahagi ang resulta ng ginawang pagsasaliksik.
Rubric para sa Pagmamarka ng Pagsasaliksik

KRAYTIRYA NAPAKAHUSAY MAHUSAY NALILINANG NAGSISIMULA

4 3 2 1

Nilalaman Kumpleto at kumprehensibo Kumpleto ang nilalaman May ilang Maraming kulangang
ang nilalaman ng ng pagsasaliksik. Wasto kakulangan sa nabuong pagsasaliksik.
pagsasaliksik. Wasto ang ang lahat ng impormasyon. nilalaman ng Gumamit lamang isang
lahat ng impormasyon. Gumamit ng tatlo pagsasaliksik. May sanggunian at maraming
Gumamit ng mga primarya at hanggang limang ilang maling mali sa mga impormasyon

25
 sekondaryang sanggunian
upang mabuo ang nilalaman.
May mga karagdagang
kaalaman na matututunan
mula sa pagsasaliksik.
Paglalahad ng Masusing sinuri at tinimbang
Pananaw ang mga pananaw na inilhad.
Nakabatay sa moralidad,
ebidensiya at sariling
pagsusuri ang paglalahad ng
pananaw. Hindi nagpakita ng
pagpanig sa sino mang
personalidad o pangkat.
Mensahe Malinaw na naipabatid ang
mensahe ng pagsasaliksik.
Naimulat ang mga manonood
sa mga katotohanan at maling
pananaw ukol sa paksa ng
pagsasaliksik. Nakabatay ang
mensahe sa mga nilalaman ng
sangguniang ginamit.
Nahikayat ang mga manonood
na kumilos ayon sa mensahe
ng pagsasaliksik.
Presentasyon Organisado, malinaw, simple
at may tamang
pagkakasunod-sunod ang
presentasyon ng mga
pangyayari at ideya sa
pagsasaliksik. Malinaw ang
daloy ng istorya at organisado
ang paglalahad ng mga
argumento at kaisipan.
Pagkamalikhain Malikhain, malinis at
kumprehensibo ang nabuong
sanggunian upang mabuo impormasyon na na nakapaloob sa
ang nilalaman ng nabanggit. pagsasaliksik.
pagsasaliksik. . Gumamit ng isa
hanggang
dalawang
sanggunian upang
mabuo ang
pagsasaliksik.
Pantay at batay sa Maayos na Hindi maayos ang
katotohanan ang nailahad ang paglalahad ng pananaw.
paglalahad ng pananaw. pananaw subalit Ginamit ang sariling
Ibinatay sa ebidensiya at hindi nagawang damdamin at opinyon sa
hindi sa sariling damdamin maisantabi ang paglalahad ng pananaw.
ang pananaw. Hindi sariling damdamin.
nagpakita ng pagpanig sa Bagama’t may
sino mang personalidad o pinagbatayang
pangkat. ebidensiya,
nagpakita ng
pagpanig sa isang
tao o personalidad.
Maayos na naipabatid ang Hindi gaanong Hindi naipabatid ang
mensahe ng pagsasaliksik. mayo na mensahe ng pagsasaliksik.
Naitama ng mga naipabatid ang Walang karagdagang
manonood ang kanilang mensahe ng kaalaman na nadagdag sa
mga maling pananaw ukol pagsasaliksik. mga manonood.
sa paksa. Nadagdagan ang
kaalaman ng mga
manonood ukol sa
paksa.
Malinaw at maayos ang Maayos ang Hindi maayos ang
presentasyon ng mga presentasyon ng presentasyon ng mga
pangyayari at ideya sa mga pangyayari at pangayayari at ideya.
pagsasaliksik. Malinaw ang ideya. May mga Maraming bahagi ang
daloy ng istorya at bahagi na hindi hindi gaanong malinaw
organisado ang paglalahad gaanong malinaw ang paglalahad ng
ng argumento at kaisipan. at organisado ang argumento at kaisipan.
paglalahad ng
argumento at
kaisipan.
Malikhain at malinis ang Hindi gaanong Hindi malikhain at malinis
nabuong pagsasaliksik. malikhain at ang pagkakabuo ng
26
 pagsasaliksik. Gumamit ng Ginamit ang midya o malinis ang pagsasaliksik.
iba pang midya o teknolohiya teknolohiya na hinihingi ng pagkakabuo ng
bukod sa hinihingi ng gawain gawain. pagsasaliksik.
upang mas maging kaaya- Ginamit ang midya
ayang panoorin ang ginawang o teknolohiya na
pagsasaliksik. Nakatulong ang hinihingi ng
mga ginamit na midya o gawain.
teknolohiya upang
makakauha ng karagdagang
impormasyon na nagpayaman
sa pagsasaliksik.

Gawain 10 Quotable Quotes Bigyan ng sariling pagpapaliwanag ang sumusunod na

winika ng mga kilalang personalidad noong panahon ng Batas Militar.

“The Filipino is worth dying for. ”

Benigno “Ninoy” Aquino Jr.

Asia’s Society in New York, August 4, 1980

“All those years of struggle against Marcos, and most especially during those four
historic days in February, everyone found out that in the Philippines, the line of fire is
the place of honor.”

Lean Alejandro
From an interview in 1986 reprinted in Progress Notes, October 1987

27
 “Ngayon ay panahon na ng paglilimi at pag-iisip. Sapat na ang mga hirap na ating dinaranas.
Kaya’t panahon na para magkaroon ng pagbabago sa ating lipunan! Ang kailangan nang
mangibabaw ay ang KATOTOHANAN, KATARUNGAN AT KALAYAAN. Ang mga mapag-api at
mapagsamantala ay walang puwang sa lipunang pangarap para sa atin ng Dakilang Lumikha!”

Aurelio D. Magpantay (1952-1984)

Sanggunian 7

Halaw sa Talumpati ng Kagalang-galang Benigno S. Aquino III Pangulo ng Pilipinas Ukol

sa ika-40 Anibersaryo ng Deklarasyon ng Batas Militar

…Ang mga Pilipinong dati ang bukambibig ay, “sige pagbigyan na natin si Marcos, baka gumana,”
ay naging mga kritikong nagtatanong na, “kung nagawa nila ito sa isang dating Senador, paano pa
kaya sa mga karaniwang mamamayan na tulad namin?” Lalo pa siyang naibaon sa hukay ng agam-
agam nang nasaksihan ng buong mundo ang pagwalk-out ng dalawampu’t siyam na computer
technician bilang protesta sa sapilitang pagmamanipula ng boto para palitawin na si Marcos ang
panalo noong 1986. Milyun-milyong katao ang nagtipon sa EDSA upang ipaalam kay Marcos na
sawa na sila sa Batas Militar. Sinalubong ng mga nagdarasal na madre ang mga dambuhalang
tangke; nagkapit-bisig ang mga sundalo at ordinaryong tao sa gitna ng rally. Mapayapa nating
pinabagsak ang diktadurya; tinapos natin ang Martial Law gamit ang pananampalataya at tiwala sa
isa’t isa. Nais ko lang pong linawin: Nabawi natin ang demokrasya, hindi dahil sa asasinasyon ng
aking ama. Nabawi natin ito dahil may daan-daang bayani pa tayong tumaya para ipaglaban ang
karapatan ng mga inaaapi; dahil may iba pang pilit na pumalag upang pabagsakin ang naghahari-
harian; dahil may iba pang hindi nagpaalipin sa mga kagustuhan ng diktador, at nanindigan para sa
karapatan ng kanilang kapwa; dahil may iba pang martir na bumaklas sa tanikala ng rehimeng
Marcos, kahit pa alam nilang buhay nila ang nakataya.

28
Hindi ko alam kung minsan kung matatawa ako, o iiling na lang sa tuwing may mga ipinagduduldulan
ang ideyang mas maganda raw ang buhay noong Martial Law. Maraming nagtatagisang pananaw sa
mga panahong iyon, at hindi ko masisisi kung may mga kababayan tayong kampi talaga sa kanya, at
sinasabing kung natuloy daw ang Martial Law, tiyak na mas maunlad at matiwasay tayo ngayon. Na
kinakandili na daw dapat tayo ngayon ng isang bagong lipunan. Karapatan po nilang ihayag ang
kanilang opinyon at iginagalang natin ito. Pero habang pinipilit nating maging patas at makatwiran sa
kanila, sana’y masagot din nila tayo nang mata sa mata kung tanungin natin sila ng: May ibinunga
bang maganda itong Martial Law? Paumanhin po, pero hindi ko hahayaang may maligaw na kaisipan
dahil sa baluktot na persepsyon ng ilan.Magderetsahan po tayo. Kung Batas Militar ang sagot para
bumaba ang krimen, bakit tadtad tayo sa balita tungkol sa pagkawala, salvage, at summary execution
noong Martial Law? Kung Batas Militar ang sagot para mapatid ang pag-usbong ng komunismo, eh
bakit ayon sa librong Dictatorship and Revolution: Roots of People’s Power, mula sa halos 1,250
kasapi noong 1972, tumaas sa tinatayang 40,000 ang bilang ng NPA pagdating ng 1983? Kung Batas
Militar ang tugon para gumanda ang ekonomiya, bakit noong pag-upo niya, four is to one ang dollar,
pero sa pagbagsak ng kanyang rehimen, 25 is to one na ito? Ito ba ang ipinapangako nilang bagong
lipunan? Kayo na po ang humusga.
Upang matiyak na ang mga ipinapasa nating mga impormasyon sa mga kabataan ay nakabatay sa
tunay na nangyari sa kasaysayan, inatasan ko ang National Historical Commission of the Philippines
na bumuo ng isang komite. Ang layon: ang masusing paglikom sa mga karanasan at kuwento ng mga
indibidwal na talagang nabuhay noong panahon ng martial law. Nais nating tiyakin na katotohanan
lamang ang bukal ng mga impormasyong nakalimbag sa mga aklat ng mga estudyante—hindi sa
pinagtagpi-tagping kasinungalingan ng mga propagandista; hindi sa mga retaso ng panlilinlang ng mga
rebisyonista.May kasabihang “ang mga nakakalimot sa mga kamalian ng nakaraan ay laging nasa
bingit na ulitin ito.” Huwag na nating pahintulutan na maulit pang mailagay sa alanganin ang ating
karapatan at kalayaan. Hindi ako makakapayag na maipasang muli sa susunod na henerasyon ang mga
pagkakamali ng kasaysayan. Pahalagahan natin ang pamana’t aral ng Batas Militar. Tungkulin ng
bawat isa sa ating alagaan ito, gamit ang tiwala sa isa’t isa, pagmamahal sa katotohanan, at higit sa
lahat, sa pagkilala’t pagbibigay-halaga sa sakripisyo ng ating mga bayani. Huwag nating sayangin ang
kanilang ipinaglaban. Ayokong maranasan ninyo ang pinagdaanang hirap at sakripisyo ng aking ama,
at ng iba pang naging biktima ng Martial Law. Itinatama natin ang mga baluktot na prinsipyo’t
kaisipan upang higit na ipaalala ang halaga ng demokrasya at kalayaan, gayundin ang tunay na
kabayanihan ng mga Pilipinong lumaban sa diktadurya. Katapatan at katotohanan lamang ang tangi
nating lalakaran sa tuwid na daan. Hindi na tayo kailanman maliligaw, at ang tanging ipapamana
namin sa inyo—sa ating mga kabataan—ay isang maliwanag, malaya, at makatarungang bayan.

Pinagkunan: http://www.gov.ph/2012/09/21/speech-of-president-aquino-at-the-40th-anniversary-of-the-declaration-of-martial-law-september-21-
2012/

29
 Gawain 11: Three-Minute Pause: Gawin ang mga hinihingi sa bawat bilang batay sa siping
binasa.

1. Ibuod ang mahahalagang 2. Idagda ang iyong sariling 3. Magtala ng mga tanong
puntos/ kaisipan mga saloobin na nangangailangan ng
pagpapaliwanag

Pamprosesong Tanong

1. Ano ang mensaheng nais iparating ni Pangulong Aquino III sa kanyang talumpati sa
mga tagapakinig nito?

2. Sumasang-ayon ka ba sa talumpati ng pangulo? Bakit?

30
 Produkto/Pagganap. Pagsulat ng Sanaysay. Bumuo ng sanaysay tungkol sa Batas Militar at
Karapatang Pantao. Isulat ang nagawang sanaysay sa isang buong papel.

Rubric sa Pagsulat ng Sanaysay

Puntos Lebel Pamantayan: Katangian ng Isinulat na Komposisyon

10 Napakahusay  Buo ang kaisipan, konsistent, kumpleto ang detalye ng kaganapan sa
kasaysayan na tinalakay
 Malinaw ( hindi na manghuhula pa ang babasa kung ano ang layunin ng
sumulat) at nakabatay sa tunay na pangyayari
 Gumamit ng wastong bantas.

8 Mahusay  May kaisahan at may sapat na detalye ng kaganapan sa kasaysayan na

tinalakay na nakabatay sa tunay na pangyayari
 May malinaw na intensyon na makapagbihay ng mensahe na nakabatay
sa
kasaysayan
 Gumamit ng wasong bantas
5 Katamtaman  Konsistent, may kaisahan, kulang sa detalye ng kaganapan sa
kasaysayan,
 Di-gaanong malinaw ang intensyon
 Gumamit ng wastong bantas
4 Mahina  Hindi ganap ang paglalahad ng detalye ng kaganapan sa kasaysayan
 Di-malinaw ang intensyon
 Hindi wasto ang bantas na ginamit
2 Napakahina  Hindi buo at konsistent, walang sapat na detalye ng kaganapan sa
kasaysayan
 Malabo ang intensyon
 Di-wasto ang bantas

31
 Transisyon sa susunod na modyul

Sa modyul na ito ay naunawaan mo ang dahilan, batayan at epektong

idinulot ng Batas Militar na pinairal ni dating Pangulong Marcos sa ating bansa. Naging
maliwanag din sa iyong kaisipan kung paano nakaapekto sa tinatamasang karapatang pantao
ang nasabing proklamasyon ng pangulo, gayundin ang pagtutol ng nakararami.

Sa susunod na modyul ay tatalakayin ang isa pang itinuturing na

mahalagang epektong hatid ng Batas Militar na nagbigay wakas sa rehimeng Marcos, ito ay ang
“People Power Revolution”.

32