You are on page 1of 24

ANN. XIII. - N. 81 SEPTEMBRI - OCTOBRI AN. D.

MCMXLlli

OCTAVIUS CAESAR AUGUSTUS


(EX MUSAEO VATICANO)

S U M M A R I U M
HiimMimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMimiiimii

Bibliographla,
(Mir. J iménez, T ejedor)
August us, I mp e ra t or pacis?
(Jiménez)
I maguncul ae Claretianae,
(Marcus )
De Georgli erratione,
(Avenarius)
E ch a rt ar io scholastico,
(Mir)
C o m m e r c i u m Epistulare,
(G arcía, M esa, Ai.ba , J oannes ,
S tephanus Joseph )
Per O r b e m ,
(Mesa)
Cu r i os a et Jocosa.
(N ugator )

www.culturaclasica.com
B i b l i o g r a p h i e s

W . V a n R ijc k e v o r s e ), S. J. — E x e r c i ­ rem a m b a b u s m a n i b u s p l a u d a m u s , c la­


ces L a tin s , C tasse de S i x i è m e , Desclée, ritate, de xt e ri t a te , m e t h o d o . M a gn o s
de B r o u w e r , B r u g e s , 1 9 4 1 . fructus t u m d o c t ri n a t u m exercitiis a-
l u mn i r e p o r t a b u n t ; qui s ens i m sine s e n ­
In fasciculo 77 P. L. ex c o m m e n t a r i o
su a si mpl ic io r ib u s ad difficiliora d u ­
«Les Et ud es Cl as s i qu es » q u a r a t io n e P.
c u nt u r , ipsis qna*i per t a b u l a s seu sche­
Rijckevorsel magi st ri , qui dicitur, li­
m a t a . - haec est rar a magi st ri dos —leges
b r u m m e n t e c onc ipe re t, expoSui. N u n c
p r i nc ip i aq u e G r a m m a t i c a e acri i nge ni o
vero libri a l u m n o r u m qui p r i m o l at i n i­
p r o p o n e n d o In tertio v o l u mi n e offendi­
t atis a n n o i n c u m b u n t n o t i t i a m l ect or i­
m u s valde m i n u t a s litteras sicut in A n-
bus t r a d i m u s . In eo e x p l a n a n d o Cl. P.
thologia.
B a u w e n s p r a e ce p t a i ns e qui t ur , d i u t u r n o
usu et a s s i d u o l abore mel i us facta et ap In s e c u n d o vo l umi ne e rr at a q u a e d a m
tiore m o d o e xpos i t a. — Hi s exercitiis n o t a r e m ex gr.; «El g r up o + c o n s o n a n ­
p l u r i m u m et facile et j u c u n d e l i nguam te pe rt e ne ce a silaba siguiente m o -s tu m »
(pag. 59); n e mo, n e m i n i s etc. (p. 84);
l a t i n a m —aliis h o r r i d a m —, discet puer,
et illa l a ti n i ta t is s i cci t as his lepidis fi­ legs. scribo (pag. 110) etc. Sed s u n t l a ­
c ri ma e r er um ..
guris, his a p t i s s i m i s dialogis, his n a r r a ­
t io n ib us et historiis, hi sque p r ae ce pt is J. J im én ez , C. M. F ,
c o m m o d e l evabitur: ea e ni m et vertit et
i n t e r p r e t a t u r et c o m p o n i t p a fv u lu s a-
lumnus. J. M asju án R a u ll. — E le m e n to s de G r ie ­
P. Ri j ckevorsel d i l i gent em p u e r o r u m go. I G ram ática. P ró lo g o del lim o . S r .
co gn it or em se pr a eb et , q u i b u s s e ns i m D. Jesús M érid a . — II E je rcic io s.
sine s e ns u j a m inde a p r i m o a n n o p u e ­ E je r c ic io s p rá c tic o s. — V o c a b u la r io . —
rilibus m e n t i b u s t o t a n t i q u i t a t i s res et A n to lo g ía — Léxico G rieg o -E sp a ñ o l y
a ct a et i n s t i t u t a quasi i nstillat. Ex his. E s p a ñ o l - G r i e g o « E d i t o r i a l Lun», E e r -
q u o s c o g no v im u s , libris h u n c o p t i m u m n á n d e ^ de la H o \, 2 1 , M a d r i d .
certe d u ci mu s . — M a g i s t r i l i b r u m lect o­
r ibus c o m m e n d a r e v e h e m e n t e r ex s p ec ­ Int er s c ri pt or es qui graecis c o m p o ­
tamus. n en di s g r a m m a t i c i s o p e r a m i m p e n d u n t
J. M ir . C. M. F. u t n o v o l it te ra ru m ordini s a ti s f ac ia nt ,
h a u d ignobilis Dnus . J oachim Ma s ju á n
evaderet, nisi brevitati, plus q u a m par
'B. B o sc h . P b r o . — C u r s o s de la tin , vol.
est, p r ae se rt im in syntaxi. i ndul seri t .
I, II, I II , IV. — A n lo lo g ia la tina ,
Nihilo m i n u s p e r m a g n a m et a l u m n i s
vol* 1 · ° — P a l m a d e M a llo r c a , 1941 y
et m a g i s t r o u t i li ta t em L i b e r E x e r c i t a t o -
1942 .
r i u s afferet, de qu e g r a e ca ru m l it t e r a r u m
F a m a c ur su s l at i n i ta ti s B a r t ho l o - c u l t o r i b us m a x i m a s r e po r t a b i t laudes,
m a e i B o s c h cl ari ssi mi I n s t i t u t i o n i s M o ­ c um p er fect um in s uo genere illum re-
d er at or is , n e qu e inval i da, prius ad nos p e r i a m u s et a p t u m qui a l u m n o r u m m e n ­
per veni t q u a m v o l u m i n a . Q u i b u s a t t e n ­ tes o p t i m e exerceat.
te c on s p e ct is n o n p o s s u m u s q u i n a u c t o ­ P a u l in u s T e je d o r , C. M F.

90

www.culturaclasica.com
f
IH£ ZXZZ2CZ3CZ2CZ2C=ZXZZ2CZZXZZ:CZZ2CI 3 r ^ g " 3 g 'Jg 31»
r'
u
r

M
SANATORIUM
U Nostin’ novos medicationis naturalis prodoctus? ( jg^ []
M
Formulae sunt Rdl. Dris. J. Garcia Roca
H
Contra Arthritisrmim;
Li

n S a n a to r iu m D ep u ra tiv u m .
0
Contra affectiones gastricas: []
u S a n a to r iu m E u rep ticu m . []
Contra restrictionem ejusque causas:
u
r' S a n a to r iu m P u rg a n s. []
M‘
"
Contra phthislm in omnibus morbi periodis; []
u
S a n a to r iu m R eg e n e r a tiv u m
r' Contra anaemiam, cloroslm et organicas feminarum perturbationes;
M S a n a to r iu m P ilu la e F erru g in ea e.
Veneunt in pharmacopolis et specificorum sedibus
mg—3 g — a g - 3e r ^ 3 r - ^ ;

uf' FABRICA DE MEDALLAS


u
C R U C E S :: DI S TI NTI VOS
u
I N S I GN I A S ;: ETC·
U

u
J A U S IO
h

PROVENZA, 3 7 6 U
u B A R C E L O N A
>4
g — g - ae Jl· -!g— g -ÎE—3grT 3 r-^! 2111
u
IHCZZ2Z: zscz2 :
C o n v e n i e t i s , PAL'AESTRAW LATINAM’n u n t l a n t i b u s r e f e r e t i s

www.culturaclasica.com
T e x to s P a la e s tra
P re p a ra d o s p o r P P . M isioneros del C orazón de M aría

A p a r ta d o 1042. - L auria, 5. - T e lé fo n o 15013. - B a r c e lo n a

Para el Primer Curso: P rim er C urso de Lengua L atina


H isto riae S acrae C om pendium adaptado al Cuestionario Oficial 3 ptas.
Texto, notas, vocabulario 4 ptas.
S egundo C urso de Lengua Latina
Para el Segundo Curso: adaptado al Cuestionario Oficial 5 ptas.

E pitom e H istoriae G raecae T ercero y C u arto


(2.a ed.) Texto, notas, vocabulario 5 pts. C urso de Lengua L atina
adaptado al Cuestionarlo Oficial
Para el Tercer Curso:
(en preparación)
C iceronis E pistulae Selectae
Solo texto latino 1 pta.
Texto, notas, vocabulario 4 ptas. R e p e t i t o r i u’m
C aesaris de Bello Civili Libro de prácticas escolares para
las primeras clases de latín.
Texto y notas 5 ptas,
Contiene:
Programas, (Vocabularios, Ejer­
Para el Cuarto Curso: cicios, Temas, Curiosidades
C iceronis pro Archia P o eta Indices.
Solo texto latino l'p ta . Precio en símil tela ,15 ptas.
Texto, notas, vocabulario 3 ptas.
C iceronis in C atilinam O ra tio I Palaestra Latina
Solo texto latino 1 pta. . Colección completa,
Texto, notas, vocabulario 3 ptas. desde Enero de 1930
hasta Diciembre 1942,
Para el Quinto Curso: en fascículos sueltos 100 ptas.
V irgilií A eneidos liber II
Solo texto latino^ 2 ptas. De próxima aparición:
Texto, notas, vocabulario 4 ptas.
H o ratii C arm ina Selecta
Para el Sexto o Séptimo curso Texto, notas, vocabulario
P ru d e n tii C arm ina Selecta
C rispi S allu stii Selecta
(2 a edición, en preparación)
Texto, notas, vocabulario
Texto, notas, vocabulario
C an to l.° de la O d isea C anto 2.° y 3.° de la O disea
Texto y notas 5 ptas. Texto y notas

EN PREPARACION OTROS TEX TOS


Deven cotos especiales · libraría· y, « podidos de comidaración, a Profesores y Calques

www.culturaclasica.com
AN. XIII. - N. 81 S E PT E M B R I - O C T O B R I AN. D. MCMXLIII

PA LAESTRA LATIN A
Pretium subnotationis annuae, solutione antelata, est io pesetarum in Hispania et Lusitania, n pes. in America et Philippinis insu-
Im, et ia pes. in reliquis civitatibus - Pretium mittatur oportet ad A dm in it tr a ts r cm , Lauria, 5 - Barcinsnt · Apart. 104 »

A ugustus, Im p a r utor· pacis?


Ai nobis Pax alma veni, spicamque teneto (Tib. i . i o , 67)

Mi r a be r i s forsitan q u o d d e d i v o A u g u r o q u a e f t i o n e m i n f l i t u a m, nec e u m jam


n u n c a bs o l u t e , si ne a m b a g i b u s , q u a l e m s cri ptores ac o ratores tradere so l en t , pacis
i m p er a t o re m pr a e di c e m. T a m e n uti aurum h a u d facile a d mi tt i tu r qui n p r i us i g n e
aut ba s a n i t e pr o be t u r , ita et nos ea q u i b u s a d s e n t i m u s , antea experiamur oportet,
i g i t u r p r i u s q u am A u g u f t u m pacis i mp e r a t o r e m digito urbi et or bi monerem us
l i ceat r a t i o ne s d ub i t a nd i , si q u a e su n t , di l i g e n t e r pe n s a r e .
N e m o eft qui p a c e m non quaer at . S e d p a x , q u i d a l i ud eft nisi tra n q u illa li­
b e r ta s , 1 c i v i u m co n c o r d ia , consen sus o m n i u m , q uies o t i u m q u e a n im i? Quid pace
s u a v i u s ? q u i d sal ut a r i u s ? P a x alit artes f o v e t q u e li tter as, agr os servat et nutrit,
f ame m de pe l l i t , mi se r i a m l e vat , a r ce t q u e bel l a m a t r i b u s d e t e f t a t a . 3
Jam v e r o O & a v i u s C a e s a r A u g u f t u s
q u i in te r n a et e x te r n a b ella p l u r a in ii t,
q u i v i o l e n t e r ipse c u m c i v ib u s et necessariis se gessit,
q u i p r i v a t o consilio h o n o re s i n v a s i t ,
a dh u c pacis i mpe r a t o r dici p o t e f t ? A d e f t i g i tu r d u b i t a n d i rati o.

Q u i a revera: A ) Interna et externa bella plura iniit.


Sufficiat t a nt um b e l l o r u m s u m m a r i u m ab Augufto, suo duftu vel consilio
pat rat orum, uti ex Flori E pi t o me s o b t u t u a t q u e e x M o n u m e n t o A n c y r a n u m s p o n t e
patet, tradere:
1) B e l lu m M u tin e n se adversus Antonium, quod ae gr e ferret O&avium
a v u n c u l i h e r e d e m e v a si s s e . 3
2) B. P e r u s in u m q u o L. A n t o n i u m ad d e d i t i o n e m P e r u s i a e c o m p ul i t. <
3) B . P h ilip p e n s e a d v e r s u s C a s s i u m et B r u tu m, i ni t a s o c i et a t e c u m A n t o n i o
et L e p i d o , pe r r e x i t e o s q u e a p u d P h i l i p p o s d e v i c i t . 5
B. S i c u l u m ubi P o m p e j u m S e x t u m pof t v ar i am f o r t un a m t a n d e m o p p r e s ­
sit. *6
1 Cfr. Cic. a Philip. 44 . 113. —2 Hor. Carm. I. t, 25. - 3 Flor. IV. 4. — 4 Ib. IV, 5. - 5 Ib IV, 7. -

6 Ib. IV, 8 .

91

www.culturaclasica.com
5) B. A t t i a n u m , in q u o n av a l i p r o e l i o , ita in s e r u m d i m i c a t i o n e p r o t r a &a ut
in n a v e A u g u f t u s p e r n o & a v e r i t , A n t o n i u m a p u d A & i u m vi c i t. 1 ·
6) B . N o r i c u m et I l l y r i c u m . N o r i c o s per D r u s u m p e r p a c a v i t ; i p s e v e r o Illy­
ricos im peravit. 2
7) B. S e r v o r u m in q u o S i c i l i a m et S a r d i n i a m o c c u p a t a s recuperavit servos­
q u e « q u i f u g e r a n t a d o m i n i s s ui s et arma c o n t r a rem publicam c e p e r a n t , t r i gi n t a
fere mi l i a c a pt a et D o m i n i s ad s u p p l i c i u m s u m e n d u m t r a d i d i t » . 3
8) B. A e t h i o p i c u m , q u o d j u s s u et a u s p i c i o Caesaris incoeptum eft duobus
e x e r c i t i b u s «in A e t h i o p i a m et in A r a b i a m q u a e a d p d l l at u r e u d a e m o n » d u & i s .4
9) C e te r a b e lla . In P a n n o n i o s d o m a n d o s V i n n i u m mi tti t, in Dalmatas V i­
b i u m , in G e r m a n o s D r u s u m ; D a c o s ultra D a n u v i u m perpellit, Sarmatas pr ohibet
Danuvio; M usulanos atque Gaetulos Cosso duce compescit; Marmaridas atque
G a r a m a n t a s Q u i r i n i o s u b i g e n d o s dat; co nt ra A r m e n i o s C . C a e s a r e m nepotem mit­
tit; C a n t a b r o s et A f t u r e s i p s e d o m a t c o e r c e t q u e . 5

B) Violenter ipse cum civibus et necessariis se gessit

1. S a e v u s in h o tfe s : a) Perusia capta, scribunt qu ida m , 6 trecentos ex de­


di t i c i i s e l e & o s u t r i u s q u e o r d i n i s ad aram Divo Juli o extru&am Idibus Martiis
ho.fti a r u m mo re m a &a t o s .
b) ? o S t b e l l u m P h i l i p p e n s e c a p u t Bruti R o m a m mi si t ut Caesaris Statuae
s u b i c e r e t u r in e u m q u e v e r b o r u m c o n t u m e l i a s a e v i i t et c u i d a m s e p u l t u r a m s u p p l i c i t e r
p r e c a n t i r e s p o n d i s s e d i c i t u r «jam iila m in volucrum fore p o te ila te m ».7
2. D u r u s in c i v e s : a) Anno 713 ab U. C., coss. P. S e r v i l i o et Lucio
A n t o n i o , C r e m o n e n s i b u s et M a n t u a n i s a g ri s spoliavit ut inter veteranos milites
distribueret. 8 H ac data occas ion e V erg ili us pr imam eclo gam s c r i p s i t in quo M e­
l i b o e u s h a e c triStis g e m e b a t :
« i m p i u s h a e c tam c ul t a no'valia mi l e s h a b e b i t ,
b a r b a r u s has s e g e t e s ........................................................
............................................ hi s n o s c o n s e v i m u s a g r o s ! » 9
b) P i n a r i u m e q u i t e m R . c u r i o s u m et s p e c u l a t o r e m r a t us , c o r a m c o n f o d i im ­
p e r a v i t ; et T e d i u m A f r u m c o n s u l e m d e s i g n a t u m t a n t i s conterruit m i ni s ut is se
p r a e c i p i t a ve r i t ; et Q u i n t u m G a l l u m P r a e t o r e m , in officio s a l u t a t i o n i s t ab e l l a s d u p l i ­
ce s ve£te te &a s t e n e n t e m , s u s p i c a t u s g l a d i u m o c c u l e r e , nec quicquam inveniretur,
per c e n t u r i o n e s et mi l i t e s r a p t u m e t r i bu n a l i s e r v i l e m in modum torsit et poftea
j us s i t o cc i d i pr i us o c u l i s e j us s ua m a n u eff osi s . 10
c) T h al l o a manu, q u o d pro epiftula prodita denarios q u in g en to s accepisset,
crura ei f re gi t . 11
d) Q u o d v e r o v i x c r ed e r i s p a e d a g o g u m m i n i f t r o s q u c C. f i li i, per o c c a s i o n e m v a ­
l e t u d i n i s m o r t i s q u e e j us o n e r a t o s g r a v i p o n d e r e c e r v i c i b u s p r a e c i p i t a v i t in fl umen. 13

1 Flor. IV, 1 1 . —3 Ib. 12 —3 Mon. Ancyr. 25. 27. —4 Ib. 27. —5 Flor. IV, 12. —6 Suetoo., Aug 15
- 8 Ib. 13. - 9 Ecl. I, 70-72. - 10 Suet. Aug. 27. — 11 Ib 67. - 12 td. Aug. 67.

92

www.culturaclasica.com
c) C u m de i nopi a et caritate vini populus quereretur s e v e r i s s i ma c o e r c ui t
voce: €$atis p r o v i s u m a g en e ro suo A g r i p p a p e r d u i l i s p l u r i b u s a q u is , ne h o m in e s s i­
tir e n t» . 1
( 3. I n m a n i s in v a t e s et m a g i s t r a t u s ; a) O v i d i u m N a s o n e m di s c e d e r e jussit fi­
n ib u s e x t r e ma e A n s o n i a e , qui n fere s e r v o r u m copia nec c o m i t u m , nec apta veile
o p i b u s v e p r o f u g o uti l i c u i s s e t . 3
b) R u f um, q u e m ad c o n s u l a t u m u s q u e et C o r n e l i u m G a l l u m , q u e m ad pr a e ­
fectu ram A e g y p t i p r o v e x e r a t , d a m n a n d o s tradi dit. 3 Il i e G a l l u s ita V e r g i l i o car i s si ­
mu s fuit ut ei e c l o g a m X di caveri t, e j u s q u e l au d e s s u b finem I V G e o r g . libri, uti
f er u n t , ab e o c e l e br a t a e fuerint. S e d po£t ejus n e c e m jus su A u g u f t i s u b l at a e , qui­
b u s Ari st aei fabul a s u b f e c i t .
q.. I m p i u s in suos; a) Julias, filiam et n e p t e m, o m n i b u s probri s c o n t a mi n a t a s ,
rel egavi t; A g r i p p a m n e p o t e m o b i n g e n i um s o r d i d u m ac f erox a d d i c a v i t s e p o s u i t q u e
S u r r e n t u m. «
b) P ro s c r i ps i t C. T o r a n i u m t ut o re m s u u m et c o l l e g a m patri s O & a v i i a e d i l i ­
tate. 5
c) A g r i p p a m g e n e r u m , antea ad s u m m o s h o no r e s e v e i t u m , in i n s u l a m t r a ns ­
p or t a v i t s a e p s i t q u e i n s u p e r c u f t od i a mi l i tu m. C a v i t e ti am s. c. ut e o d e m loci in
perpetuum contineretur.6 # ·

C) Privato consilio honores invasit

1. Ma g i s t r a tu s a t q u e h o n o r e s et ante t e m p u s et q u o s d a m n o v i g e n e r i s per-
p e t u o s q u e cepit . ?
2. A n n o s u n d e v i g i n t i na t us e x e r c i t u m p r i v a t o c o n s i l i o et p r i v a t a impensa
c o m p a r a v i t . *8
3. C o n s u l a t u m v i c e s i m o aetatis a n n o i nv a s i t a d mo t i s hostili ter ad urbem
l e g i o n i b u s m i s s i s q u e q u i sibi n o m i n e e x e r c i t u s deposcerent. 9
q,. D e r e d d e n d a re publ i c a etsi bis c o g i t av e r i t , t a me n reputans se p r i v a t u m
n o n si ne p e r i c u l o fore et i l l am p l u r i um arbit rio te me r e c o m m i t t i , in r e t i ne n d a pe r ­
s e v e r a vi t . 10
S e d unde fut uri pericul i ti mor? N o n d u m post tot t a n t a s q u e vi&ortas summus
d u x et i m p e r a t o r ad c i v i u m c o n s e n s i o n e m p er v e n e r a t ? N e q u a q u a m , s e d erant q ui
r u i nam ipsi et i ns i d i as mo l i e b a n t u r ; i d e o q u e s e n a t ui p r a e s e d i s s e s c i mu s lori ca s u b
v e i t e mu n i t u s f e r r o q u e c i n i t u s , d e c e m v a l e n t i s s i mi s se n a t or i i o r d i n i s ami cis sel lam
suam c i r c un f t a n t i bu s . Et Cordus C r e m u t i u s scri bit ne admissum q u id em · tunc

q u e m q u a m s e n at o r u m nisi s o l u m et p r a e t e m p ta t o si nu. 11
N u n c e r g o recte i n t e l l e g e s C a e s a r i s r e s p o n s u m T i b e r i o d a t u m v i o l e n t i u s a|*ud
se per e p i s t u l a m c o n q u e r e n ti : « A e t a t i tu a e n o li in h a c re in J u lg e r e et n i m i u m in d ig -
nctri q u e m q u a m esse, q u i de m e m a le l o q u a t u r ; s a tis e it e n im si hoc h a b e m u s ne q u is
n o b is m a l e f a c e r e p o s s i t * . 13
1 Suet. Aug 42. —2 Trist. I. 3. —3 Suet. Aug. 6 6 . —4 Ib. 65. —5 Ib. 27, —6 Ib 65. —7 Ib 26. —
8 Mor, Ancjrr. I, 1. —9 Suet. Aug. 26 —10 Ib. 28. —11 Ib. 35. 12 Ib. 51.

93

www.culturaclasica.com
Q u a e c u m ita si nt O & a v i u m C a e s a r e m A u g u S t u m pac i s imperatorem merito
adhuc dicemus?
***
Q u o d o m n e s mi ra n t u r , q u o d o m n e s q u o q u e s i ne dubitatione confitentur hoc
eSt: i m p e r i u m A u gu S t i t e m p o r e ad e u m g r a d u m p r o s p e r i t a t i s irnmo et t r a n q u i l l i t a t i s
p r o v e £ t u m e s s e ut, quia condidisset imperium, Romulum vocare voluerint; sed
s a n c l i u s et r e v e r e n t i u s visum eSt A u g u s t u m adpellare. 1 Id eo q u e compertum e St
A u gu S tu m , cum ex H is p an ia G al li a q u e, rebus in his provinciis prospere geStis,
R o m a m re.liit, A r a m p a c i s A u g u s t a e , e x s e n a t u c o n s u l t o c o n s e c r a s s e . Q u o tempore
« J a n u m Q u i r i t u m q u e m c l a u s u m esse m a j o r e s n o H r i v o l u e r u n t — ita fert a u & o r a t u m
M o n u m e n t u m A n c y r a n u m ( i 3 ) — c u m per t o t u m imperium populi Romani terra
m a r i q u e e s s e t parta v i c t o r i i s p a x , c u m p r i u s q u a m n a s c e r e r a c o n d i t a u r b e bis o m n i ­
n o c l a u s u m fu is s e p r o d a t u r m e m o r i a e , ter 3, m e p r i n c i p e s e n a tu s , c l a u d e n d u m esse cen-
su it» .
Et t u n c u b i q u e certa jam a t q u e c o n t i n u a totius generis huma ni aut pax fui t
aut pa£ti o. P o t u i t e r g o V e n u s i n u s h ae c c anere:
J a m fid e s et P a x et H o n o r P u d o r q u e
p r i s c u s et neg letd a r e d ir e v i r t u s
a u d e t , a d p a r e t q u e b e a t a p le n o
C opia cornu. 3
E r g o c ur n o n A u g u r i u m , p a c i s i m p e r a t o r e m d i c a m u s ?
Q u o d si s ui s et c i v i b u s q u a n d o q u e i n h u m a n i t e r f u i s s e v i d e t u r , n e s c i m u s C i c e ­
ronem de Caesare Au guSto s o m n ia s s e 4 puerum f aci e liberali a· c a e l o demissum
e i q u e J o v e m f l ag e l l um t r a d i di s s e ?
M o r e s q u i d e m vi c o e r c u i s s e v e r u m eSt. S e d n o n n e plura p e s s i m a e x e m p l a in
p e r n i c i e m p u b l i c a m a u t e x c o n s u e t u d i n e l i c e n t i a q u e b e l l o r u m a ut per pacem sub-
repseraint?
P l u r a q u o q u e bel l a pe r se g e s s i t , s e d n u n q u a m s i n e juStis et n e c e s s a r i i s c a u s i s ,
t a n t u m q u e a fu i t a c u p i d i t a t e q u o q u o m o d o i m p e r i u m v e l b e l l i c a m g l o r i a m a u g e n d i
ut q u o r u n d a m b a r b a r o r u m p r i n c i p e s in a e d e M a r t i s U l t o r i s jurare c o e g e r i t m a n s u ­
ros se in fide ac p a c e q u a m p e t e r e n t : 3
C e t e r u m exStant p l u r i m a c l e m e n t i a e et civilitatis ejus magna documenta. 6
1) P l e b e i R o m a n a e virititn H S t r e c e n o s n u m e r a v i t ex t e s t a m e n t o pa t r i s et
H S quadringe nos ex bellorum manibiis consul quintum dedit... et consul undeci­
m u m d u o d e c i m f r u m e n t a t i o n e s f r u m e n t o p r i v a t i m c o e m p t o e m e n s u s eSt. ?
2) A e d e s sa c r a s vetu.ttate c o l l a p s a s aut i n c e n d i o a b s u m p t a s r e f e c i t, f e c i t q u e
n o v a o p e r a : a e d e m M a r t i s , J ovi s d o n a n t i s , A p o l l i n i s , d i v i Julii, Q u i r i n i , M i n e r v a e ,
Jtt noni s R e g i n a e , Jovi s L i b e r t a t i s , L a r u m , deum Penatium et Juventutis. 8
3) S p e d ta cu l a p o p u l o de di t : ter m u n u s g l a d i a t o r u m , quibus depugnaverunt
h o m i n u m circ i t er d e c e m milia; l u d o s feci t q u a t e r ; v e n a t i o n e s be Sti ari um s e x i e n s et

t Mon. Ancyr 34. —2 Templum Jani gemini bis ante Augustum clausum fuerat sub Numa Pege (cfr.
Liv. I. 19) et victa primum Carthagine (cfr. Flor Eplt. II. 34). —3 Hor. Carm Saec. 57. —4 Cfr, Suet. Aug.
94. 9. —5 lb. 20-21. —6 Suet. Aug. 51 et Mon. Ancyr. —7 Mon Ancyr, ¡J5 - 8 Ib. VI, 2.

94

www.culturaclasica.com
v i c i e n s , q u i b u s c o n f e & a s un t b e f t i a r u m circiter tria milia et q u i n g e n t ae ; naval i s
pr oe l i s p e & a c u l u m , trans T i b e r i m in q u o l oc o nunc nemus eft C a e s a r u m, p o p u l o
detjit c a v a t o s o l o in l o n g i t u d i n e m mi ll e et o & i n g e n t o s pe d e s , in l a t i t u d i n e m mille et
duc e nt o s . In q u o t ri ginta rostratae n a v e s t ri remes aut b i r e me s , plures a ut e m m i n o ­
res inter se c o nf l i xe runt . Q u i b u s in c l a s s i b u s pugnaveiunt praeter r e mi ge s milia
h o m i n u m tria circiter. ’
Q u i d e r g o mi ru m si in rest i tut i one Pa l at i na e domus, incendio consumptae,
o m n e s , t um ve t er ani , turr de c u r i a e a t q u e tri b u s , t um s i ng u l i ci ve s l i benter et pro
f ac ul t a t e q u i s q u e p e c u n i a s c o nt ul e r i t ? 2
q) I n g e n i a sui s a e c ul i S u e t o n i u s o m n i b u s mo d i s f o v i s s e testatur, 3 V e r g il i us
e j u s l a u d e s pass i m c e l e br a t , 4 H o r a t i u s q u o q u e g r a t o a n i mo scribit:
Q u i s sib i res g e s ta s A u g u s t i scribere s u m it?
b ella q u is et p a c e s l o n g u m d i f f u n d i t in a e v u m ? 5
Q u o d si A u g u s t u s e x to r r e m O v i d i u m fecit G a l l u m q u e damnandum tradidit,
t a me n ea fui t ani mi c o mi t a t e ac h u ma n i t a t e ut, audit a Ga l l i nece, il lacri mass e fertur.
5) C e t e r u m vi &or o m n i b u s s u p e r s t i t i b u s pepercit, e x t e r n a s q u e g e n t e s , qui­
b u s t u t o i g n o s c i potui t, c o n s e r v a r e q u a m e x c i d e r e mal ui t. 6
U n d e L iv i us si cut de p o p u l o R o m a n o ita de A u g u s t o di cere p ot u i t p l u s eum
p ae n e p a r c e n d o vi&is q u a m v i n c e n d o h of t es i mp e r i u m a u x i s s e . 7
J. JlMENEZ D fLGADO, C. M . F.

Imagunculae Claretianae
VII angelorum comes
R ure, n iv a li c o n ted u s velam ine, C L A R E T ,
L a t u r u s p o p u l i s v e r b a s a lu tis , a d i t .
N i l nisi n i x ' et c a e r u lu s u n d iq u e c e r n itu r qether;
O b r u t a n a m g e lid o v e lle re cu n c ta ja c e n t.
« Q u a n a m - d ix i t- e a m , ne certo t r a m i t e a b e r r e m ? .
N u l l a h o m i n u m p a r e n t , n u l l a q u e sig na bou m » .
C o n f e i l i m p u b e r r o g i t a n t i a d p a r e t eun ti
S e co m item p r a e b e n s ipse d u c e m q u e v i a e .
S a n e de caelo m issu s; v e s iig ia q u ip p e
N u l l a p e d u m l iq u i t, n u l l a q u e sig n a n ive.
N e c s i m u l h u m a n a f a c ie d ela p su s ah a lto ,
A n g e l u s a n g elico g a u d e t adesse v i r o .
L U D O V IC U S M A R C U S , C. M . F
%
Tucumani in Argentina. t1

1 Cfr. Mon. Aucyr 2223 - 2 Suet Aug. 57. —3 .Suet. 89. - 4 Eel. I. IV: Vlj Geor. III et IV; Aen.
1; 286; VI. 891; VIII, 675; cet. - 5 Hor. Eplst. 1. 3. 8. - 6 Mon. Aocyr. 3 .-7 Livius XXX, 43. 17.

95

www.culturaclasica.com
De erratione Georgii Pelleterii pueri

VII. G e o r g i o l u s i n t e r e a p a s s i b u s , ut erat f a t i g a t u s , l ent i s p r o c e d e b a t illa via


q u a e s u b s e r e n o d e l l a n t i q u e c a e l o sat is i l l us t ri s erat. N a m ea n e b u l a , q u a e s u b o c ­
c a s u m s ol i s t e rr am c o n t e x e r a t , f r i g i d u l a f u g a t a erat aura, quae afflabat ex magna
m o n t i u m c o r o n a t u m a d h u c i n s p e r s a n i v i b u s ; qui m o n t e s luna sublustres alba et
i n g e n t i a p h a n t a s m a t a e s s e v i d e b a n t u r . G e o r g i u s s u b l a t i s ad eas c o r u s c a t i o n e s Siel-
l a r um o c ul i s : h n , i n q u i t , e a e d e m Stellae q u a e l u c e n t eti am s u p r a domum p a te r n a m
me am; et hi c o b t u t u s m a g n o p u e r o erat s o l a t i o t a m q u a m si ex illis c ae l e St i b us i g n i ­
b u s t o t i d e m v e t e r u m a m i c o r u m o c u l i s u o s p ro s p i c e r e n t g r e s s u s . N a m p ro cognitio­
n u m c o s m i c a r u m et g e o g r a p h i c a r u m s u a r u m m o d u l o e t i am iSiud caeleSte theatrum,
q u o d ejus t o t i e s t e n u e r a t o c u l o s e x area p at e r n a e d o m u s quodque tum idem esse
v i d e b a t u r , l a e t o a r g u m e n t o e s s e St at uebat n o n se t a n t o s p a t i o a b e s s e ab agro suo
e x c a q u e q u a i n c e d e r e t via, poStea, o S t e n d e n t e si bi s o l e r e g i o n e m a g n i t u r u m se e x ­
trema lineamenta mon ti um , quae longe, atqu e longissime, conspicerentur ex colle
paternae d om u s.
I nt er ea t a m e n fr i gu s et l a s s i t u d o s u a d e b a n t , ut s i bi q u a e r e r e t , ubi transigeret
n o d e m , l e d u t n . N e q u e v e r o a d m o d u m raro ad vi ae i l l i us dextram conspeda s unt
l u mi n a , q u i b u s c o n S t a b a t ibi i nt er a g r o s l a t e re d o m i c i l i a h o m i n u m ; s e d il li s infelix
p u e r n o n a u d e b a t p r o p i n q u a r e na t u r al i t i mo r e canum, qui eodem prorsus modo
q u o in s u a patri a, s o l e r e n t m a g n o c u m l a t r a t u ' p r o r u m p e r e in e o s , q u i p a r u m cauti
ad r u d i c a m v i l l a m a c c e s s i s s e n t . I t a q u e in u t r a m q u e p a r t e m . v i a e p r o s p e d a n s solli­
c i t e q u a e r e b a t , si q u o d f o e n i l e p o l l i c e r e t u r in e a m n o d e m h o s p i t i u m . Et p r o c e d e b a t
t o t a m h o r a m et a m p l i u s , et c u m mi s e l l u s jam s e n t i r e t c rura si bi c u r v a r i n is u maj or e
v i r i b u s , c o n d i t u i t a v i a p u b l i c a d e f l et l e r e , et se d e d i t in s e m i t a m d u c e n t e m per te­
n e b r o s a m d e n s i t a t e m a r b o r u m ad r u d e m a i r a m q u e a e d i f i c a t i o n e m, v a c u a m , uti vi­
d e b a t u r , h a b i t a t o r i b u s . C a u t e p r o p i n q u a t , et c u m abesset spatio jadus arreptum
c o n t r a t u g u r i u m mi t t i t l a p i d e m , ut in t e m p o r e e x p e r i r e t u r , si ibi c a n i s e s s e t . A u d i ­
t u s e d e x e o l o c o in q u e m lapis ceciderat Strepi tus dumtaxat alarum anxiusque
v o l a t u s m a g n a e a l i cu j u s a v i s e x f r u t i ce se a u f e r e n t i s . G e o r g i u s e a m n a d u s certitu­
d i n e m ac ce di t , s u b i t r u d i c u m t u g u ri i a t r i um, a u s c u l t a t ad fenedram male jundam
q u a e p r o s p e d u m d a b a t in l o c u m , s e n t i t i n d e afferri o d o r e m f o l i o r u m siccorum re­
c e n s c o a c e r v a t o r u m , per s e p i m e n t u m c o m p a d u m e x a s s i b u s intrat. Erat comm odis­
s i m u s ad c u b a n d u m a c e r v u s f o l i o r u m , q u e m ipsa P r o v i d e n t i a ei offerre videbatur
t e g u m e n t u m , f r i g o r i s . T e n t a r o m a n u mo l l i m o n t e et omni jam depulso t i mo r e in
m e d i o a l i q u a s s i bi c a v a t q u a s i c u n a s , in q u i b u s c u m se q u a m poterat comm odissi­
m e c o l l o c a s s e t , p r o t e g u m e n t o brachii s s u p e r t o t u m c o r p u s c o n g e r e b a t f ol ia.
C la u si s d ein de oculi s, pr ius qu am s o m n u m caperet, e x t r a d a m im a g in em D i v a e
V i r g i n i s a d m o v i t l a b i i s , d u x i t s u p e r c o r p u s in n l a g n a e s i g n u m c r u c i s , a p p l i c a t p e c ­
tori or e c o n p i c i e n s v e r b a t a m c a l i da ut d e n u o m a d e s c e r e n t g e n a e puero pugnanti­
b u s i n t e r se s p e a ux i l i i D i v a e Ma c r i s et ea a m a r i t u d i n e , q u a m percipiebat ex ida

96

www.culturaclasica.com
s o l i t u d i n e , q u am e x c i t a b a t in q u o c u b a b a t le&us, n i m i u m, ab! di s s i mi l i s leCto illi,
q u e m paratura f u i s s e t mat ertera, et r e c o r d a i i o n e matris suae, q u a m fingebat tum
illic in c a s u l a i m p os i t a col l i plac i de d o r m i e n te m i gnorare G e o r g i o l u m s u u m. . .
ht vi di t in s om n i s m a m m a m . V i d e b a t u r sibi, si cut s o l eb a t , c o g er e in edi t ae
h e r b o s a e q u e plani ti ei u mbr a s circiter me r i di a n am hor am vaccas. Ma t e r illa, quac
de casa d e s c e n d e b a t se mi ta, per c a m p u m H i s p a n u m t e n de b at u s q ue ad ipsam p l a n i ­
ti em. G e o r g i u s vaccas a g e b a t ve r sus matrem; sed hae r e p e n t i no per cul s ae ti more
i m m u g i u n t et ad tor r e nt e m di f fugi unt . C u m his a udi t longum t on i tr um bombum­
q u e , et pof t ea, ecce, h o r r e n d a caligo! A u d i t u s q u e in illis tenebri s v o c e m mat ris se
c l a m a n t e m n e q u e c e s s a t ' a d e am currere; sed illa pl ani ti es vallis infinita fafta erat,
in q u a q u o c i t i us c u r r e b a t e o r e s o n a b a t v o x mat ris t e nu i or . T u m ei ev en i t , ut ne
curr ere q u i d e m poss e t . Ferrea m a n u s p r e h e n s o brathi o ita t e n e b at i m m o t u m ut si
c o m p r i m e r e t u r s u b p r e l o c o ih l e a . Ht si mul nigra q u a e d a m e u m i n va d i t figura, veri
facies c u i l o d i s publ i c i . G e o r g i u s l u&atur, lacrimat; s u p p l i c a t illi c uf t od i , ut se p a ­
tiatur abire li ber um; sed ille i m m e m o r c l em e n t i ae r e l uf t a n t e m t rahebat v e r s u s m u ­
rum, in q u o c o n s p i c i e b a n t u r f u s c o c o l o r e cl at ri , carcerem. Et vi de t in eo mu r o
aperiri c ance l l os et se i ps u m i ncl udi in o b s c u r a et ma gn a camera, cujus p a vi m e n t u m
i n c e r n e b a t u r vietis foliis, q u a l i b u s in sui s ¿tabulis pro b e C i a r u m c u b i l i b u s co n s u e s -
sent uti agricol ae. H i c s o m n i a t o r excl amat : O me mi s er um! in ta nt am qui deje&us
si m mi se ri am, ut c u b e m , q u e m a d m o d u m c u b e n t C a b u l i mei beCiae! Sed hui c c l a ­
mor i ejus il li co r e s p o n d i t terribilis l a t ra t u s v e g r a n d i s canis, q ui acu t i ss i mi s p r a e d i ­
tus d e n t i b u s e x a m b o b u s oculis mi t t e b a t ignes. O rem t r eme ndam! Georgiolus
r eti net s p i ri t u m v o c e m q u c . S e d illa b e l u a pergi t latrare et ita latrat, ut t o t us per^
s o n e t carcer et vel ut i terrae mo t u e x c u s s u s c o n t r e mat . T a n t o t a m e n f ragore m o t u q u e
e x p e r g is c i t ur . U b i a p e r u i t o c u l o s , a l i q u am d i u ¿tat a n c e p s , u bi na m sit l o c o r u m. Jam
a l i q u i d luci s i mmi t t e b a t u r per l a t i s s i mos l i g n e a e c o m p a g i n i s hi at us, q u a m p ro pt e r
c o a c e r v a b a n t u r ea folia, q u a e ei praebuerant l e &um. For t un at u s sibi· v i d e b a t ur
puer, q u o d n e q u e ille carcer erat, n eq u e ull us illic latrabat c anis. Dissipatae erant
terrificae i ma g i n e s s o mn i i e x c e p t o f u s c o q u o d a m e x l o n g i n q u o mu r mu r e , q u o a d h u c
¿tridentes t r e me b a n t asseres. G e o r g i u s a d m o t o v u l t u fenes tel l ae ligneae c o n sp i c i t
su pr a, a p a uc i s metris,, rem ni gram, e d u o b u s o c u l i s ra di a nt e m i g n e m , e v i s c e r i b u s
m o n t i s p r o g r e s s am sibi a p p r o p i n q u a n t e m . Ex t e rre f a&us exsi li t ex foliis v e r s u s · exi '
t um loci, ut f u g am peteret; sed nondum eti am re mo v e r a t frondeum tegumentum
c um e x f er rovi ar i o t r a mi n e si b i l us , rerum ei e x h i b u i t ver i t a t em; · erat e ni m supra
i l lu d vil e t u g u r i u m , a paucis metris viae ag ge r ferratae: et jam c u m s i bi l o tradtoriae
machi nae a g me n in p r o x i m u m m o n t e m i n s i n u ab a t .
A s p e r i o r e aura ma t ut i n a fadtum cSl ut p e n i t u s expergisceretur p ue r tri ftem-
q u e , q u a e ei o b t i ge r a t , sortem, per se nt i r e t . Campi adhuc involvebantnr umb r i s
c r e p u s c u l i et G e o r g i o l u s diu ¿letit p r o s p e r a n s , si forte inter d en t at a l i ne a me nt a
i l lor um m o n t i u m d e p r e h e n d e r e t , u n d e l o c o ru m s i t u m a g n o s c e r e t . Fru^ra. I ns o l i t us
ille erat a d s p e c t us m o n t i u m et c a m p o r u m et aedif ici orum jam p r o p e et p r o c u l cla­
rescentium A d n i x u s c i p p o il li us viae p ri n ci p a l i s , ad q u am reverterat , ne i l l u d

97

www.culturaclasica.com
q u i d e m satis d i f t i n g u e b a t e x q u a par t e p r i d i e v e n i s s e t , a d e o o mn i a mutavtrat al­
b e s c e n s .dies, n e q u e a n i m a d v e r t e b a t par o c u l o r u m , qui e u m a m i c e o b s e r v a b a n t . Et
e rant o cul i cate l l i , q u e m Ci e o r g i u s t u m d e m u m a n i m a d v e r t i t , c u m il le, ut se n e g l e c ­
t u m v i di t, l a c o n i c o lat ratu s e o b t u l i t . Erat ut si l at r at u p u e r u m i n t e r r o g a r e t canis:
Q u i s es tu? G e o r g i u s , q u i p r i n c i p i o r e c o r d a t u s c a n e m s o m n i i sui i nh o r r u i t , brevi,
i n t e l l e & o b e f t i a m se s e r e n i s a r g u t i s q u e o c u l i s c o n t e m p l a r i et movere caudam, su­
b r i d e n s ei b l a n a e q u e a l l o q u e n s ad se v o c a t . C a n i s a c c ur r i t u l u l a n s et o d o r a n s q u a m
p ue r p or r i g i m a n u m ; p o f t e a c u m e t i a m ma j o re a u d a c i a p o . d e r i o r i b u s a n n i s u s pedi­
b u s a l t e r u m e x a n t e r i o r i b u s p e d i c u l i s p o r r i g e n s s e r i am j u S l a m q u e p u e r o salutatio­
n e m fecit. B o m b a x ! e x c l a m a t G e o r g i u s , q i i am e g r e g i e i n s t r u c t o s c a n e s habet regio
hae c ! et a r r e p to p e d i c u l o t e s t a t u r c a t e l l o a d m i r a t i o n e m . Se r e p p e r i s s e rarus a m i c u m
h u c d e s i g n a t s o c i u m sui ad lar e m s u u m r e d i t i o n i s: D u o si e r i m u s , i n q u i t , p l u s erit
u t r i q u e ani mi et l a e t i o r e s i b i m u s . S i c l o q u i t u r in via p r o c e d e n s cum cane p u e r et
addit : V e l i e m p r a e d i t u s et tu l o q u e l a e s s e s . S e d v i x d u m h a n c v o c e m p r o t u l er a t c u m
p r o c u l s c u t i c a e iit c r e p i t u s et i n d e a met ri s ci rci ter q u a d r a g i n t a admovetur longis­
s i ma r h a e d a d u o b u s junct a e q u i s , q u o r u m q ui insidebat al t eri , scutica crepabat,
q u o a p p a r e b a t c a n e m r e v oc a r i . . . ·
Q u i prospiciens p au lum puerum, pa ulu m lo n g i n q u a m ad h u c rhaedam incertus
e s s e v i d e b a t u r , a l t e r u m u tr u m s e q u e r e t u r o f f i c i u m , fi del i tati s an ami ci t i ae ; v i n c e n t e
t a m e n f i deli tate s u b s u l t i m recurri t ad c u r r u m i d e n t i d e m se c o n v e r t e n s ad Georgio-
l u m t a m q u a m si i d e n t i d e m j u b e r e t v a l e r e . S e d p u e r i o c u l i h a e r e b a n t in il l o m o n s t r o
c u rr u s, qui s a l t i t a n d o p r o c e d e b a t c u m p u l s u u n g u l a r u m d u o r u m caballorum. Erat
i l l u d m a g n o r u m c a r r o r u m g e n u s , q u o s G e o r g i u s jam v i d e r a t in pa g i s u i l o c o prin*
c i p e , c u m ad p a g a n a l i a a c c e s s e r a t, u n u m e x il li s p l a u f t r i s h a b i t a b i l i b u s q u i b u s c i r ­
c u l a t o r e s et c i ng a r i a r t i um s u a r u m i n f t r u m e n t a t o t a s q u e f a mi l i as s u a s c o m p o r t a n t .
Q u o d ea n o n s e m e l v i d i s s e t in patri a e t i am c o n f i d e n t i u s H a t u i t i n t e r r o g a r e h o m i n e s
p r i m o s si bi i n ea vi a o c c u r r e n t e s , d a r e t n e ea via in p at r i am r e d i t u m n e c n e .
Is q u e m i n s e d i s s e e q u o d i x i m u s c u m v i d i s s e t a d s e p r o c e d e r e p u e r u m , b e f t i a s
i n h i b e t , e x e q u o d es i l i t , c a t e l l u m s u i s se i n t e r s e r e n t e m p ed ib u s intercipit bra£hii s,
p u e r u m q u o n a m illa hora t e n d e r e t i n t e r r o g a t .
A ndreas H aberl, S. V . D . ·
• (sequar)

NUNC PRODIIT
H is to r ia e S a c r a e C o m p en d iu m (2.a edición)
E p ito m e H is to r ia e G r a e ca e (3.a edición)
L i b r o s de t r a d u c c i ó n e s c o l a r para l ó s p r i m e r o s c u r s o s de

latín p r e p a r a d o s p o r el R . P . J o s é J i m é n e z ,, C. A i. F.

Veneunt apud: “Textos Palaestra**, Lauria, 5 - Barcelona

96

www.culturaclasica.com
E c h a rta rio scholastico
Relationes loci f / 'r o a lu m n is m etitis}

Q u o n i a m ca q u a e ra t i o ne et usu d i s c u n t u r altius in m e n t e i n ha e r e nt , h od i e in
p a v i m e n t o creta c hartam g r a p h i c a m H i s p a n i a e v o b i s d e p i n x i ; uti, q u a n d a m pe r e gr i ­
n a t i o n em qu a s i p e r a g e n t e s , n u n q u a m me mo ri a e x c i d a t quo modo r e la tio n e s, q u a e
d i c u n t u r loci, c o m p o n e r e opor t e at .
A u s p i c e m u r igi tur. Tu , D n e Feli x, si£te p e d i b u s in u rb e G adibus. Dic mihij
ubi es? — S u m in H i s p a n i a , n o b i l i g e n t e et i n g e n u a , in q u a natus — m a x i ma s D e o
g r a t i a s — i m b u t u s s u m cathol i ca r e l i g i o ne et a mo r e . P e d i b u s s i s t o G a d i b u s , q ua e ad
u lt er i o r e m r o m a n o r u m Hispaniam pe rti nui t: e£t p o r t u s niari a t l an t i c o a b l u t us .
H a u d m u l t u m di&at ur b s H i s p a l i s .quae Baeti fluvio i rri gatur, et si par um i nde
p ro c e s s e r i s Italicae et M u n d a e m e m o r a n d a s r u i n a s aspi c i as.
— Be ne no s t r um Felicem! i nt e l l e g o te n on modo l a t i num s e r m o n e m , sed et,
g e o g r a p h i a m et his tori am patri am o p t i m e call ere. Be ne cSt. S e d pe r g e al i q u a t e n u s :
exi G a d ib u s.
— Ex e o , D o m i n e , G a d i b u s , et vel a u t o m o l o patri s mei terra p e r v e n i o Calpem^
vel e m a r i a t l a n t i c o , p e r v e n i o in m e d i t e r r a n e u m s e u I b e r i c u m pe r t r a n s i e n s p e r F r e ­
t u m G a d i t a n u m . S u m igi tur C a l p e , h od i e « G i b r a l t a r », — si mi hi pe r A n g l o s licet.

via) itg r fec i / t i ?


g r f e c i v i a A g ro ilifr

►r 0 a H ia n f);
igr d o m u r o p a t r i / ,

r r » p e t o G g r u n d a m
OCEANUS

T r a j e c i m o n tes P y r e n a e o / ,
p a r w o n f t / P y r e n a e o / ,

t o t » T a r r a c o p e ; ¿3, ^
G e ru o d S · T a r r a c ^ n ^ m ^ r , \

m a r i ite r /J O

--------------1 <y
R e d e o a d H i/P ftn ifrtn .

V algntianfriSff; p e t r a m .
frtra n / q r g A / f t / / u m f l u m e n Q '
uM 1b a r u r o . ^ Q

9^
„o Ca rt h a q No v a r o,
d Cttrtbexq Novt>m com m i " a ,
H a b i t o i o H i/p & n
d o m u i w , d o m u m m g &ro
Hupc e r a m i n b o r t e
mum Ciceroni/
G a d ib u /, ru ri, dom i x e o G a d i b u / T
dorpi r p e a e /io dorno /omo.je) domo"p a t r i / ,
p a t r i/. o b u r b e G a d ib u /,
G a d i b u s a b u r b g n o b i l i ,

/ J t^ r > ^a d e/ non looq% di/taot a C

www.culturaclasica.com
Hic duae Herculis colum nae positae dicebantur, C a lp e a l t era, A b y l a e altera
in a d v e r s o A f r i c a e p r o m u n t u r i o . H i n c mari et v i a e d e n u o m e c o m m i t t o et pc r t r a n -
s i e n s a d C a r t e j a m (p o r lo s a lr e d e d o r e s de T a r i f a J , p r o s p i c i o M a l a c a m et A l m e r i a m
et s i C o C a r t h a g i n e N o v a q u a m tanti r o m a n i n o b i l i t a v e r u n t .
— B e n e se h a b e t , r e q u i e s c e ibi p a r u m p e r . T u , D n e Albine, iter aggredi Ge­
r u n d a ut c u m Fe l i c e c o n v e n i a s .
— S i C o p e d i b u s G e r u n d a e , s u m in u r h e G e r u n d a c u j u s g e n s nomine, v i r t ut e ,
f o r t i t u d i n e o b s i d i o n i b u s q u e c e l e b r a t a . Et G e r u n d a e x i e n s B a r c i n o n e m pervenio, in
q u a u rb e p a r e n t e s , me p u e r o , c o m m o r a t i s u n t et p u l c h r a et jucunda m i hi de ea
p r i n c i p e ur be n a r r a v e r u n t : de m o n u m e n t i s , de a e d i b u s , sac r i s et p u b l i c i s , de viri­
dar i i s, q u a e l oca p u b l i c a o r n a n t , d e a n i m a l i u m v i v a r i i s in q u i b u s et e l e p h a s et c a ­
m e l u s et l e o n e s d e t i n e b a n t u r . S e d e g o , p r o d o l o r ! c u m i l l uc recreandi a n i mi c a u s a
q u a d a m di e d e v e n i s s e m , q u a s i r e l i g a tu s a d p o r t u m detentus sum cum sociis ve­
n i a m q u e c i v i t a t e m i n g r e d i e n d i n o b i s d e n e g a t a e x n i m i a f ort e c i v i u m frequentia et
perturbatione.
— V i d e b i s , si s, p r o x i m a a e C a t e , n a m a l u m n i fere o m n e s e x c u r s i o n e m sc i e nt i -
ficam i l l u c p e r a g e r e o p ta n t .
— A i n ’ v e r o?
— Ea e C m e n s .
— I nt e r e a e p o r t u B a r c i n o n e n s i , scapha ve£tus motoria m ari M ed iterra n eo
T a r r a c o t i e m a p p e l l o . EC e x v e t u s t i s H i s p a n i a e u r b i b u s f aci le p r i n c e p s . H a b e t moe"
nia q u a e c y c l o p e a v o c a n t u r a b i b e r i s f o rt e e x C r u & a . Ea urbe potitus eC a. 218
a n t e C h . n. P. C o r n e l i u s Scipio Africanus Major cum Hispaniam, bellum cum
P o e n i s et H a n n i b a l e d u & u r u s , a p p u l i t . D e i n d e c a p u t Hisp a n ia e citerioris exCitit
m a x i m u m q u e i n c r e m e n t u m et m o m e n t u m t e m p o r i b u s dicionis romanorum habuit,
s e d e s f ui t p r o c o n s u l i s , c i r c o , f o r o , b a s i l i ci s a l i i s q u e m o n u m e n t i s o r n a t a .
— T u mi hi v i d e r i s T a r r a c o n e n a t u s , a d e o i l l i us u r b i s h i C o r i a m c a l l e s .
— M i n i m e v e r o , D n e . , s e d in p e r i c u l i s H i s t o r i a e d e e o o p p i d o p lu r a sum i n.
t e r r o g a t u s et i d e o me n t i i n h a e s e r u n t ac p r a e t e r e a a v u n c u l u s e x ea urbe adveniens
p lu r a mi hi rett ul i t . T a r r a c o n e de fl e&ens D e r t o s a m e t n o b i l e S a g u n t i n o r u m o p p i d u m
r e c o r d o r , c u j u s n o m e n et f o r t i t u d i n e m s u m m i s l a u d i b u s Titus L i v i u s a mpl i f i c avi t :
t a n d e m V a l e n t i a m p e r v e n i o . H a u d p r o c u l a ‘V a l e n t i a i n s u l a e B a l e a r e s d i C a n t : M a ­
jori ca, M i n o r i c a , E b u s u s , P i t u y s a e . . .
— B e n e se ha b e t : b e n e e t h i C o r i c o n o C r o . V o s Fe l i x et A l b i n e , a m b o ‘V a l e n t i a ,
et C a r t h a g i n e N o v a i n t e n d i t e i t er M a t r i t u m u bi c o n d i s c i p u l u s Aloisius commora­
tur et v o s p r a e c o l a t u r . T r e s e Ci s c o n d i s c i p u l i et c o l l u s o r e s : i n t e r v o s c o n s a l u t a t e :
— B e n e v o b i s , F e l i x et A l b i n e .
— S a l v e et tu, A l o i s i . *
— U n d e veniCis?
F elix: — L o n g u m itineris spat ium emensi sumus, ego commoratus G a d ib u s,
C a l p e , M a l a c a e , C a r t h a g i n e N o v a , i t e r q u e f e c i · terra, equo insidens eoque saepe
c o n c i t a t o , a u t o m o l o , m a r i s c a p h a v e i l u s ac d e n i q u e p e d i b u s e t i a m .

100

www.culturaclasica.com
A l b i n u s : — Kgo fui G e r u n d a c , pertransii B a r c i n o n e m , T a r r a c o n e m , ‘V a l e n t i a m .
A lo i s i a s : — N u n c e r g o t an d e m M a t r i t i e£tis, q u o d eft c a p u t t o t i u s H i s p a n i ae ,
v o b i s q u e grati as a go m a x i m a s q u o d me d o m u m s a l ut a t u m conveniris. Sed video
c a e l u m a d m o d u m t e p es c e n s s u d u m q u e esse, ac si pl acet , d o m o e x e a m u s deambula­
t um ut qu a e s u nt c o n s p e & u d i g n i s s i ma in liac pr i nc i pe urbe et vos intueri e i s q u e
dele&ari pos s i t i s. V i s e r e licet M u s e a , Ar chi va, M o n u m e n t a , Palati a, A e d e s Minis­
t eri ales, U n i v e r s i t a t e m C e n t r a l e m , C i v i t at e m Universitariam, Academias l i ng u a e
H i s p a n i c a e , Hi ál o r i ae , A r t i u m, . Bi b l i o t h e c a m N a t i o n a l e m , c e l e br e m Por t am Soli s,
A m p l a m V i a m , R e g a l e P r a e d i u m « £ / P a r d o » et R e c e s s u m in q u o P a l a t i um C r y s ­
t a l li nu m et D o m u m Pi scat ori s v i d e b i t i s , ac si t e m p u s s u p p e t a t e l e t t r i v e há in R e g a ­
le Praedi uni et M o n a f l e r i u m Hs curi al ense nos c o n f e r e m u s : A t . . . ub i n a m s u mu s?
A l b i n u s : — N i s i fal lor in aul a latini tati s et si ne Magiori venia hinc exire
n on licet.
M a g i i l e r : A u d i o v o s c o l l o q u e n t e s , al u mn i , et s u m m a d e x t e r i t a t e latine c o n f a ­
b u l a n t e s , c u m q u e v o s i m p i g ro s v i d e a m in e d i s c e n d i s l edi i oni bus, et veniam ultro
c o n c e d o ut d e a m b u l a t i o n e m p er agat i s si t amen non p e r M a t r i t u m , ubi q u i d e m vo­
bis l o c u s et t e m p u s s u p p e t a t . Id tamen sp e ro , v o s s e m p e r in poilerum relationum
loci m e m o r e s . Séhola p o me r i d i a n a vacat. V a l e t e , pueri.
D i s c i p u l i : — V a l e a t et ma g i f t e r n o c e r i

Leges Exem pla


U bi — I. Efferuntur ablativo cum U bi. — / a ) in herba, in sella, in ponte,
praep. in: a) n o m i n a c o mm u n i a , b) p r o ­ in m o n te, b) in Italia, in H is p a n ia , in C a m ­
pria regionum, n a t io n um , m a j o r u m in­ p a n ia , in A r a g o n i a .
s u l ar um. In Britannia, in Creta, in Majorica natus —
Magnae insulae censentur Britannia, Sicilia, Chii, Corcyrae natus■ — Melius in Cypro In
Sardinia, Creta, Euboea cet. parvae vero Chius, Chersoneso quam Cypri, Chersonesi
Delos, Lem nus, Rhodus, Salam is, Sam os,
Corcyra
N. E x c ip e ab a) o m i tt it u r saepius N. T e n a m a riq u e ; — eo loco (e t in
praep. c u m appellativa te rra, m a ri, loco, lo co) — m u ltis locis ( m u l t i s in locis), p a ­
n u m e r o , c um verbis qui bus adjicitur to- re n tis loco habere, in p a r e n tis loco a licui
tu s ( o m n i s , u n iv ersu s , m e d iu s ). esse. « H onesto loco natus». Cic. Tuse. 5,
2 0 , 58 . A liq u o in n u m e r o esse; «Obsidam
n u m e i o mitti», C aes., B. G 5. 2 7 , 2 . —
« T o ta Italia va ga tu r» , Cic., Phil. / / , 2 .
II. N o m i n a u rbi um, op p i do r um, in­ II. S u m R o m a e , C a e sarau gustae, T a ­
s ul ar um m i no r u m p r i m a e vel secundae, renti, M a tr iti .
d ec lin a tio n is quae per n u m e r u m s i n g u l a ­
r e m flectuntur, in g e n i tiv o (seu veteri l o ­
cativo ) p o n un t u r .
N. E x c ip e : in a pp os i t i one et a t t r a c ­ N . In urbe R o m a , in u rb e C o r in th o .
tione n o mi ni s urbis ad n o me n c o m m u ­ R o m a e [in] urbe A m plissim a, n atu s. An-
ne p r a e it p r a e p o sitio . tiaochiae, celebri q u o n d a m u rbe et copiosa
(Cic., P. Arch., 3 ,, 4 ).
III. Legem II c o n s e q u u n t u r d o m i, I I I . · «Ruri fe r e se co ntinebant». TER·,

101

www.culturaclasica.com
r u r i , h u m i , m ilitia e ( d o m i m i lit ia e q u e ) , Phorm. 363 . A e s t a te ruri, d o m i v ita m
belli, ( d o m i b e lliq u e ) [orbi, T i b u r i , C a r ­ a g er e.
th a g in i , A n x u r i } .
N C u m p ossessivis et a lie n u s et a d ­ N . D o m i meae, d o m i tu a e , alie n a e,
jecto genitivo po ss e ss or i s h a b e t u r et ia m d o m i P o m p e ji , C ice ro n is; | i n ] d o m o mea,
a b la tivu s: p r a e p o s i t i o o m i t t i valet At |in] d o m o C ic e ro n is, In d o m o a m p l i s s i ­
c u m ceteris adjectivis a d h ib e n d a est p r a e ­ ma.
posi t i o.
IV. N o m i n a u r b i u m o p p i d o r u m , i n ­ IV . S u m C arth a g in e N ova, B a rc in o ­
s u l a r u m qua e per p r i m a m et s e c u n d a m ne, B u r g i s . «E sse A t h e n i s tuis», CiC., Att.
d e c l i n a t i o n e m n o n fl ec tu n tu r et p l u r a l i a , 1 6 , 6 , 2 . « S i sta tim n a v ig a s, nos Leucade
in ab lativo casu p o n u n t u r . co nsequere». Cic , Fa m 1 6 , 1 , 2 .
V. V e r b a a u t l o c u ti o n e s quietis V. Ad. ( a p u d ) R o m a m , ( u r b e n , s il­
qua e v ic in ia m significant, a ccu sa tivo cum va m i |,Y. a d p a t r e m — en casa de mi pa-
a d , a p u d (en los a l r e d e d o r e s ) exigunt. dre] m o r a r i , c a s tr a f a c e r e ; P u g n a ad
C a n n a s facta , « P u g n a n a v a lis ad Tene-
dutn», Cic. P. Arch, 9 . 2 1 .

U n d e . — I. Ve r ba a u t m o t u s l o c u ­ U n d e . — /. P r o fic is c i ab Ita lia , e x


t ione s qua e l oc um u n d e qui s exit si gni ­ itin ere ; e x eq uis p u g n a r e . « A d m e e x A e ­
ficant a b la ti v u m et p r a e p o s i t i o n e m ab, e, gypto litter a s m i s i t », Cic., P. Lig. 3 , 7.
de, r e q u i r u n t c u m n o m i n a q u a e s e q u u n ­
t u r s u n t c o m m u n i a au t n a t i o n u m , re­
g i o n um , m a g n a r u m i n s u l a r u m pr op ri a .
II. P r a e p o s i t i o n e m r e s p u u n t a) n o ­ II. a) P r o fic isc i R o m a , C o r c y r a ; Delo
m i n a p r o p r i a u r b i u m et p a r v a r u m i n s u ­ R o m a m n a v i g a r e , b ) Rure't/j u r b e m r e d i ­
l a r u m , b) d o m u s , r u s nisi genitivus p o s ­ re, d o m o e x ir e . »Se d o m o n o n c o m m o v e ­
sessori s s e q u a t u r , «-E d o m o C a e sa ris t a m r u n t» Cic.. Fam·, 9 , 5, 2 . « V ideo r ur e r e ­
m u l t a d e la t a sunt», Cic. P h il. 2 , 14, 35; d e u n t e m senem « T e r ., E u n . 9 , 6 , 7 . c )
c) s u b s t a n t i v a q ua e c um a bl at iv o origi­ « Q u i N a r b o n e reditus?». Cic. Phil. 2 , 3 0 ,
nis exitusve j u n g u n t u r ; t a m e n « Se pt em S o le a e Sy r ac us i s; discessu s Al exandr ia,
e x i t u s e d o m o fecerat», C a e s , B. G . 7, 28. P e r i p h a n e s R h o d o m e r c a to r .
N. E x c i p e a lege II a); r e q u i r u n t N . P r o fic isc i a b urbe R o m a : p r o f i ­
p r a e p o s i t i o n e m : 1) p r o p r i a q u ae sibi p r a e ­ cisci R o m a ab urbe a m p lis s im a . T a r q u i ­
p o s i t a m vel a p p o s i t a m vocem ( u r b e m , n iu s S u p e r b u s e x urbe R o m a p u l s u s , p a ­
o p p i d u m , i n s u l a m ) h a be n t, 2 ) u r bi u m n o ­ tr i a carebat». 2 ) Pr oc ul a R o m a ; « A b e s t
m i n a c u m verbis d is ta r e , abesse, esse ab, a Larino d u o d e c im m ilia p a s s u m », Cic. P.
lo n g e , p r o c u l a , 3) c u m a, ab, urbis p r o ­ Clu. 9 , 2 7 . 3 ) P r o fic isc i a Medi ol ano, a
p i n q u i t a t e m ( l o s a l r e d e d o r e s ) n o t a t , 4) R o ma , «C a e s a r a Ge rg o vi a discessisse a u ­
c u m n u m e r i s o r d i n a i i b u s et verbis si­ d ie b a tu r » C a e s ·, B. G. 7 , 5 g , 1 , 4 .) A d
mi l i bus q ua e p r in c ip i u m n u m e r a n d i i n ­ q u a r t u m la p id e m a R o m a (a p a rt ir de R )
di c an t.
III. Locus u n d e quis o r t u s est, a b la ­ ¡II. M a r i u s , Cicero Arpi no [m eliu s
tivo c u m urjbium et generis n o m i n i bu s ; A r p i n a s } Gn. Magius C r e m o n a , ¡me/ms
a b la tivo et p r a e p o s itio n e c u m n a t i o n u m , Cr e mo n e n si s ] , sed «L-. J u n i u s ex H i s p a ­
r e gi o n u m , m a j o r u m i n s u l a r u m vocibus. nia q u i d a m . Caes. B. G 5. 2 7 . 1 .

Q u o . — I. . Ve rb a vel l o c ut io n e s q u a e Q u o . — I. Ad C i c e r o n e m , in u r b e m ,
m o t u m significant a c c u s a ti v u m exi gunt in Ita lia m ; « C u m fa c ib u s ad C u r i a m c u ­
ad je ct a p r a e po s i t i on e in , a d, c u m no mi - c u r r e r u n t ., , Cic. P. Mil. 3 3 . g i . «In M a ­

102 .

www.culturaclasica.com
nibus c o m m u n i b u s et propriis regionum, ced on l am an G n . P o m p e ji castra venit»,
m a j o ru m i n su la ru m. Cic P. Lig. g, 2 7 .
N. E x c ip e : i nv eni unt ur sine p r a e p o ­ N. Proficisci Cr et am, Aegyptum,
sitione non nullae i nsulae maj ores et Ch e r so n e s um , «Cum se ille eripuisset et
regiones, fere n o m i n e graeco insignitae. Bosforum co nfugisset», Cic P Mur ¡ 6 ,
34-
II. Praeit etiam pr aeposi t i o urbium II. T r e s viae, s u n t ad (que llevan a)
n o mi n i b u s cum vicin ita tem n o t a m u s vel Mutinam. Cic. Phil 1 2 , 9. 2 2 , M a r i u s
d ire c tio n e m . ad Z a m a m p er ve n it (a los alrededores);
«A d u le s c e n tu lu s miles ad C a p u a m p r o f e c -
tu s sum », Cic. C. M. 4 , / 0.
III. Efferun tur accusat i vo sin e p r a e ­ I II . a ) Proficisci R o m a Athenas.
positione: a) n om i n a m i no r u m i n s u l a « E p istu la s Syracusas c o m m o d iu s m itte re
r um et urbi um, b) d o m u s et rus, c) si potero», ClC Att. 1 6 , i t , 7 . b ) Proficisci
possessiva vel genitivus possessoris ac­ d o mu m, rus; d o m u m reduces «Rus ibo»,
cusat i vo d o m u m adj ungi t ur saepius T e r . Eun. 1 8 7 . c ) Proficisci d o m u m
deest praeposi t i o, sed et p r os t a t quan. me am vel in d o m u m m e a m , d o m u m Ci­
doque; d) cum adjectivis non possessivis ceronis vel in d o m u m iceronis. «Do­
a ut c u m vox d o m u s respondet fa m ilia e , mo s suas discedere» Nep. Them. 4 , 2 .
a d h ib e n d a est p r a e p o sitio ; e) u s u r p a t u r vel « V e n i r e in M. Leccae d o mu m» , Cic. Cat.
o mi t t i t u r praeposi t i o in ap p o si ti on e et 1 , 4 8 : d ) In d o m u m a mp l a m, Octavius
a t t ra ct io n e cum n om i n i b u s u r bi um et in d o m u m (familiam) su a m c o n s u la tu s
m i n o r u m in su la ru m. in tulit, e) P roficisci R o m a m , (in) u rb e m
a m p lis s im a m : p ro ficisc i in a m p lis s im a m
u rb e m R o m a m .

Q ua . — I. A b l a t i v u m p o s t u l a t si Q ua . — I, Recta linea d e o r s u m f e r ­
viam seu di rect i onem p e r q u a m m o tu s ri; P a d o (por el Poo) f r u m e n t u m ad vehe­
fit vel tr a n s itu s , significamus sive n o m i ­ re; Cicero Laodicea iter fe cit I n tr a r e Coi
ni bus propriis sive c o m m u n i b u s et in lina porta, Aurelia via. Terra 'M a c e d o ­
pr imi s c um vocibus te rra m a r i et lotus. n ia m petere. Mari navigatio.
II. C u m a u t e m t r a n s i t u m ( a través II. Per Gal l i am. Ita lia m petere. Itet
d e ) aperte n o t a r e v o l u m u s p r a e p o s i t i o ­ fa c e r e per Alpes, « E q u o per Babyl ona
nem per usurpamus. vectus», Curt. 3 , 3 3 .
J M.a M ir , C M. F.

Com mercium E p isto la re


C o r d is M a r i a e P o s tu la n t e s A la b o n e n s e s S c h o la stic is B u d a p e s t in e n s ib u s , S . P .

Jaiti diu est, c u m ad v o s s cri bere a f f e&a ba mus, sed aut q u i a nulla s u c c u r r e b a t
ma g ni m o m e n t i res, aut q u i a v o s s t u d i o s i s s i m o s et p e r i t i s s i mo s l i n g u a e l atinae s c i e ­
b a m u s , id m i n i me p e r f e c i m u s. N u n c a u te m c u m ep i f t u l a r u m commercium n o n sit
i n t e r c l u s u m, de a l i q u i b u s vo s certi ores fa c i mu s . N o s a d u l e s c e n te s litteris vacamus
b i s p a ni s , latini s et g r a e c i s , ut his e x c u l t i ad alt i ores s a c e r d o t al e s d i s c i p l i n a s d e v e ­
n i a m u s . P r o p e C a e s a r a u g u f t a m (in H i s p a n i a ) Alabonae gymnasium noflrum eft,
a l u m n o r u m v er o n u m e r u s ad 1 0 ^ a s cen d i t . H u m a n i t a t i s c u r r i c u l um ^ annis apud

103

www.culturaclasica.com
n os c o m p l e t u r . P r i m o c u r s u i 21 a l u m n i s u n t , s e c u n d o a u t e m 2 3 , t e r t i o 2 3 , quarto
2 4 , in q u i n t o t a n d e m 12 s u m u s . In n o P r i s s i h o l i s l i t t e r a r i i s a m a g i o r i s praeclaris­
s i m i s e d o P i s u m u s , q u o r u m q u i d a m v o b i s n o t i e r u n t pe r n o P r a m P alaestram L a­
tinam ( m e n P r u u m de latinitate com m entar ium ): ut magiPer noPer Iosepbus M .a
M i r C o r d i s M a r i a e Fi l i us. I11 p r o m p t u h a b e o « J u v e n t u t e s » a l i q u a s v e s t r a s , et mi hi
o m n e s m a g n o p e r e p l a c e n t , v e l o b puldhras e f f i g i e s, v e l propter venuPatem suam.
S e d p l u r i b u s v e r b i s ad v o s s c r i b a m , c u m p l u s ot i i n a P u s ero. Jam li tter as vePras
s p e P a m u s . D o m i n u s et V i r g o M a r i a v o b i s b e n e d i c a n t , ut o p t i m i c i v e s e f f i c i a mi ni .
V e P e r in D o m i n o :
A lbinus G a r c ia , C. M. P . 1
A l a b o n a e - K a l . Febr. M C M X L I I I .
1 C laretiani quoque vocamur a Bto. Fundatore Claret.

P o p u l a n t e s A l a b o n e n s e s F r a t r i b u s P o s t u l a n t i b u s S e g o n t i n i s S . P. D .

Jam d u d u m has l i t t e r a s v o b i s m i t t e n d a s gePiebam sc r i be r e ; advenit tandem


di e s q u o , n u l l o m o d o p r a e t e r m i t t e r e p o s s u m q u i n l i b e n t e r c a p i a m c a l a m u m P u d e n s
p l u r i m a et o p t i m a q u a m d i l i g e n t i s s i m e q u e a m v o b i s referre.
Jam ve r o , g r a t i s s i m i N a t i v i t a t i s I n f a n t i s Jesu d i e s dilapsi sunt; sed pro do­
lor! n u n q u a m r e v e r s u r i n o b i s P o p u l a n t i b u s ! T a m e n n o n e P q u e r e n d u m : v e n i e n t ! et
v e n i e n t c u m t e m p o r a me l i o r a f a v e a n t p r o p i u s o p t a t i b u s n o P r i s : t u m d e n i q u e n o b i s
e x s p e P a t u m ader i t T i r o c i n i u m .
Ita D e u s M a t e r q u e p u l c h e r r i ma faxi nt !
Ea m e n s f u i t ut, etsi s er a s , g r a t u l a t i o n e s noPras ob adventum Redemptoris
acciperetis.
Q u am jucundum f r a t e r c u l o s i nt er se a d h o r t a r i , g e P a Pr i o r i s Fratri s, id eP,
D o m i n i , a s p i c i e n t e s et a e m u l a n t e s !
G a u d e t e et i t e r u m g a u d e t e ! : P u e r n a t u s e P n o b i s , q u o a d j u v a n t e , nulla obs­
tacula n os det errebunt nec vincent; quin etiam, post brevissimos c u r r i c u l o s , Illo
propitio, su s ci p ie m u s perm ag num o p u s sacerdotale, rutilum sc o p u m omnium nos­
trorum co n at u u m .
• U t h o r u m P o s t u l a n t i u m A l a b o n e n s i u m m e m i n e r i t i s f e r v e n t i b u s in v e s t r i s p r e ­
cibus, etiam a tq ue etiam pe to ... Valete . H elladius G a r c ia , C . M . P.

P o s t u l a n t e s S e g u n t i n i F r a t r i b u s P o s t u l a n t i b u s A l a b o n e n s i b u s S . P.

Litteras vestras accep imu s, q ua e magna nos perfuderunt laetitia. Dies vero
p r o f u g e r e v e l o c i t e r et a d h u c n o n p e r s o l v i m u s eis. I g n o s c i t e . U n a c u m li tteris, dul­
c i s s i m i f r at r es , d i l e P i o n e m n o s t r a m a c c i p i t e , s i m u l q u e p i n e t u m s e g u n t i n o r u m auras
saluberrimas.
O c u l is a n i m i s q u e l i t t e r a s l e g i m u s a t q u e perlegimus vestras. Sane, perlePis,
ni hi l e s t q u o d d u b i t e m u s et n o s et v o s i i s d e m s e n s i b u s , iisdem studiis propositis­
que esse imbutos. N o s quoque s a n P u m cogitamus tirocinium, quod nobis p an s i s
foribus cxpeP at; nos q u o q u e sacerdotium vehementer suspiramus et i m o pePore

104

www.culturaclasica.com
Chri st i carit atem, ad s a l ut e m u n i v e r s o m u n d o per Co r I mma c u l a t um suae Ma t r i s
aff erendam, no s u r g e n t e m s e n t i mu s .
U t i n ani, pl ace at D e o , tanta c o n s e q u a m u r pro po s i t a ! Q u a e n o b i s felicitas! Kam
ad i n vi c e m e x o p t e m u s . N o s v o b i s sic fe rve nt er d e s i de r a mu s . Deumque, ut ita fiat,
pr e c i bu s pr e c a mur . V o s q u o q u e D e u m rogate pro S e g o n t i a e P o s t u l a n t i b u s , ma x i m e
v e r o pro m e , qui n o m i n e o m n i u m v o b i s s a l u t e m sc r i bo. V a l e t e .
J osephus M esa, C. M. P.
S e g o n t i a e . I V Idu s Junias. '

«
C a r i s s i m i s f r a t r i b u s L u s i t a n i s , P o s tu la n t e s A la b o n e ttse s V C u r s u s s a lu te m
p l u r i m a m in D o m itio dicu n t:

P r i mu m a n i m u s g r a t u s et noftra g r a t u l at i o erga vos si gni f i c amus, pr opt e r


e p h e m e r i d e m « Al v o r e c e r » q u a m ad nos mi sii ti s; hanc laetitia ac d e l e &a t i o n e ma g n a
l e g i mu s ; Lu s i t an a , e ni m, l i ngua ab H i s p a n i c a m u l t u m non differt.
N u n c di l i g e nt e r v a c a mu s ¿ludi o. Ferias magno gaudio d e r e l i qu i mu s ; annus
e n i m ver t ens p o f t r e m u s no b i s A l a b o n a e erit: S a n &u m T i r o c i n i u m nos e xspedl at.
Ho ra t i i «ad P i s o ne s e p i s t u l a m » , a l i q u o t O v i d i i poemata, ac V e r g i l i i eglogas, et
pr i n c i pi s poetarum ¿hri f ti anorum, Pru d e n t i i , C a r mi n a Seleila» l i br u m a n o f t r o
R . P. H e nri co Mar t i j a c o m p o s i t u m : haec o mn i a in aula vidimus; nunc Magister
n o b i s l o qu i t u r de a ede r omana et de ejus part i bus, de moribus atque muneribus
r o m a n o r u m , cet... Fratres cari s si mi , in veniris o r a t i o n i b u s ad Virginem a Fatima
f rat rum A l a b o n e n s i u i n me m e n t o t e , nos q u o q u e ante V i r g i n e n v d e C o l u m n a v e f l r u m
r e mi ni s c e mu r , int er e a v al et e.
Ve f t r i a dd i & i s s i mu s , F elix A lba, C. M . P.

L u s i t a n i P o s tu la n t e s a d m o d u m d ile c tis s im is f r a t r i b u s A la b o n e n s ib u s , 5 . P. D .

Inc r e di bi l i v er o afficimur laetitia propterea quod neque i g n o r a mu s quin


fratrum l us i t ani ae v o s i m m e m o r e s unquam sitis. P r a e c i p u e de s i gn i f i c a t i o n e veftra
in «A lv o r e c e r C l a r e t i a n o » , Se mi na r i i h u j u s c e e d i t i o n e ex i m o c o r d e grati as a g i mu s
h a b e m u s q u e . H o c p r i mu m. C u m p r o p r i u s ad rem v e n i a m u s nescio an cognitum
ha be at i s, nos n u p e r e x A l p e n d u r a d e n s i M o n a £ l e r i o in hunc San£li V i n c e n ti i pe r ­
amoenum l o c um, tra n s l a t o s esse. Hi c m u l t i p l i c i b u s deli cii s perfrui mur: artus te­
nu i s s i ma aura ve l ut mi tis z e p h y r u s c i r c um p l e c t i t u r . T u m aedifici um magni fi c um ex
tri bus conftitutum tabulatis eximiaque pi &ori s ma n u depictum, caelum con­
t i n g e r e v ul t .
M u l t a eti am v o b i s de a m o e n i t a t e l o c o r u m d i c e n d a erant « S e d n u n c non erat
his l o c u s » .
Q u o d ad ra t i o ne m ¿ludii perti net Ho r a t i i «Ad Pisones Epi st ul a, non modo
i nt e r pr et at a sed eti am a n o b i s c o m p re h en s a . A d h o c V e r g i l i i A e n e i d o s C ar mi n a et
T i b u l li P r o p er t i i q u e e l e g i as , Mar t i al i s, C l a u d i a n i A u x o n i i q u e e p i g r a m ma t a v e r ­
t i mu s .

105

www.culturaclasica.com
N c c D e m o s t h e n i s H o m é r iq u e lingua it em q u e B o ss u et despicitur.
C a r r i s s i m e Fel i x, s a l u t e m di c f r a t r i b u s o m n i b u s praesertimque Patribus si n-
gulatimque P raefed o R ed o riq u e.
N u m q u a m n o s v e r e a n t e V i r g i n e m a F a t i ma v e d r i o b l i v i s c e m u r . Et i a m atque
etiam valete.
E mmanuel Joannes U reira, C . M . P.
(E V cunu)

S a n d i V i n c e n t i , p ri d i e i d u s M a r t i a s A . D . M C M X L I I I .
( a d p o r t u m in L u s i t a n i a ) .

P. S t e p h a t t u s a S . J o s e p h , O . C . D . « P a l a e s t r a e L a t i n a e » M o d e r a t o r i , s a l u t e m .

P r ae l e c t or in h u m a n i o r u m l i t t e r a r u m c o n l e g i o ex o b o e d i e n t i a f a d u s , pe r p lu r e s
ann os hu manitatis studia ardenti q u id em amore sum p ro sec ut us. Difficile ed didu
quantam condantiam adhibuerim diligentiamque ad discipulos in his disciplinis
i n f o r m a n d o s . N e s c i o an p r o f e d u s obtenti maximi sint: sed certo scio ex tant a
a s s i d u i t a t e m a x i m u m e r g a l i t t e r a s l at i n a s a m o r e m mi h i p r o v e n i s s e .
C u m h a b e n d i prae o c u l i s c o m m e n t a r i u m « P a l a e s t r a m Latinam» mihi ofccasio
da t a e d , e u m l eg i i t e r u m a t q u e i t er u m! Et c u m v i d e a m hodie maximas quas tum
s d i o l a r e s a d u l e s c e n t e s t u m i ps i p r a e l e d o r c s e x h u j u s l e d i o n e possent afferre utili­
t at e s, e u m h a b e r e v e h e m e n t e r c u p i o .
A te, i g i t u r , h u j u s c l a r i s i m i c o m m e n t a r i i M o d e r a t o r e , p o d u l o ut o m n i a e x e m -
-pl aria a n n o p r o x i m e e l a p s o e d i t a et quae in poderum edantur ad me quampri­
m u m mittere velis.
V o l o e t i a m ut mi h i si gn i f i ce s s u b n o t a t i o n i s a n n u a e p r e t i u m .
Sum totus tuus,
P. S tephanus a S. J oseph.

D a t u m V i l l a f r a n c a e in N a v a r r a V K a l e n d a s S e p t e m b r e s .

J o s e p h u s M . a J i m e n e z , , C . M . F , R d o . P . S t e p h a n o a S t o . J o s e p h , O . C . D . , S . P.

G a u d e o te in n u m e r u m l e d o r u m P elaestrae L atinae a d n u m e r a t u m esse. Plu­


res p r o f e d o s u n t m a g i d r i q u i c o m m e n t a r i u m n o d r u m si n o v i s s e n t , e x p e d i t i o r e m in
d o c e n d o viam invenissent.
Si quos habes amicos qui l it t e ra ru m l a t in a r um d u d i o d e l e d e n t u r , eis P alaes­
trae ex emp la r mittes; a l iq u o t ad id fasciculos d o n o accipies.
T r a n s a d i an ni c o l l e d i o n e m ad v o s d e v e n i s s e s p e r o . N o n n e et vos aliquando
P alaestram n o d r a m s c r i pt i s o r n a b i t i s ?
S u b n o ta t io annua i o pesetis c o n d a t . Vale.
B a r c i n o n e , n o n i s o & o b r i b u s a. 1 9 4 3 .

106

www.culturaclasica.com
VINOS d e MISA

J. DE MDLLER, $. 4.
TARRAGONA
Casa Fundada en 1851

Medalla de O ro en la
Exposición Vaticana de 1888 (S. S. León XIII)
Proveedores de Sus Santidades
Pío X, Benedicto XV, Pío XI y Pío XII

G arantía de absoluta pureza


EXQUISITA CALIDAD

Certificados del Excmo. Sr. Arzobispo de


Tarragona y de muchos otros limos* Prelados

iw fcV.£:w<! sw SV>-S!í·-^,
C u m e m e t i · , PALAESTRAM LATINAM n u n t i a n t i b u s r e f e r e t i s

www.culturaclasica.com
HIJO DE QUINTIN RUIZ DE GAUNA
V e la s L itú r g ic a s p a r a e l C u lto jj
:· :j
j: Economía increíble usando mis velas especiales con el jj
jj CAPITEL GAUNA patentado. \\
: j LAMPARA DE CERA «GAUNA» para alum brado del Tabernáculo, de cuatro j :
11 días de duración. JLIMPIEZA ABSOLUTA! jTRANQUILIDA COMPLETA! jj
H V I T O R I A (Alava) j|
......................
•· . ............... ......................................... .............................................. ...............................»............ :.s
..... ........................................................................................................................................................5.1

Lapiceros M ecánicos y de
FOTOGRABADOS cuatro colores
Plum illas oro 14 k.
y chapadas

M. SOLANO Fornituras en General

Casa

Tefl o c a n
PLUMAS Estilográficas
Aribao, 9, interior > Teléfono, 3 0 2 5 5
Ventas al Mayor
F o n tan ella, 10, 2.°, 2 .a

BARCELONA K
x ::
T eléfono 2 3 7 5 0
BARCELONA

! ENCUADERNACION, EDITORIAL Y PARTICULAR ¡i

En la s c o m p r a s haced r e f e r e n c ia a PALAESTRA LATINA 1

www.culturaclasica.com
Per Orbem
U s u s l i n g u a e l a t i n a e . — I. A pud libros in us um scholarum c omp o s u e ru n t
Boiohoemicos. usque ad an. 1939 quo edi coept a est
In Boi ohoemi a. nunc G e r m a n i a e o b ­ «Bibliotheca graeca et latina».
noxia, latine docetur. Pe rpauca r o ma no ru i n scripta bulga
a) Apud gvm nasia classica, in q u i ­ rice conversa sunt, q u o r um non minima
bus linguae ac litteris latinis d a tu r o p e ­ pars ex linguis aliis ac latina, uti Vergi ­
ra a classe tertia ad octavam, idque lii Horatiique opera ex graeco, gallico
senis horis h eb d om a d al ib u s in singulis i m m o et russico sermone.
classibus, praeter o ct avam cui qui nque P os t r e mo l a u d a nd a est industria
m o d o horae dest i nant ur. G ra ec ae au t em «Societatis a mi co r um classicae eruditio­
linguae a classe q ui nt a ad o c tavam nis» cujus ephemeri s n o mi ne0 " P rome-
s t u de tu r theus» jam inde ab an. 1936 condita,
b) Apud gym nasia realia, in quibus veterum res gestas, religiones, civilem
graece non discitur, at latinae linguae cultum, litterarum at que o p t im a r um
s t ud et ur a tertia classe ad octavam, h o ­ art i um m o n u m e n t a bulgaris aperire
r ar um n um e r o gr ad at im decrescente, studet.
c) Apud gym nasia realia emen lata, C ultorum litteraru m conventus
—h or um perexiguus est n u me ru s — in Alabonae apud Conlegium Claretia-
quibus per quad r ie nn iu m, sc. a qui nt a nu m, alter de ingenuis disciplinis c o n ­
classe ad oct avam, quiTiae quat ernaeve ventus a die I augusti ad XIV h a bi tu s
horae in h e b d o m a d e latinae linguae est, decem et septem professoribus e tri
dest i nant ur. bus hi spani s provinciis congregatis eo
O m n i u m frequentissima s u n t g y m ­ p r opos i t o ut selectioribus de re graeca,
nasia realia. q u o r u m a l um n i s discenda latina hi sp a na qu e o mn e t empus, ut re­
p r o p o n u n t u r exempla s u m m o r u m poe­ vera factum, conferrent.
t a ru m s c ri pt or umq ue r o m a no r ui n , t um Consilium ergo h u m a n is s i mi s verbis
et iam a u c t or u m medii et renascentis i nchoat um significavit Dr. Ar ct hur us
aevi ( Piccolomini et Bracciolini) qui Tabera, C. M. F. qui supr emi studi or um
rer um b o io h oe m ic a ru m m e m o r i as p r o ­ Rectoris vices gerebat; scholis vero p r a e­
diderunt. fuit m o d e r at o r R. P. Daniel Ruiz, Insti­
II. A pud Bulgaros. tuti sa lmant i censi s nobilis professor qui
Linguae latinae mi n i ma , vel pot i us graecas quaest i ones ill ust r andas s us ce ­
nulla, —nisi in publicis sc ho li s— cura pit. De litteris latinis egerunt Joseph M.
fuit apud bulgaros, q u or u m gens per pe­ Jimenez et Joseph M. Mir, uterque P a­
tuo ac diu Ori ent al i Ecclesiae addicta la estrak Latinae collaborator.
fuit- Anno 1879 quo qui dem ea gens li Ternae horae singulis diebus discipli­
bert at em adepta, S op hi ae p r i m u m g y m­ nis tri buebant ur ; q u a r t a vero rationi
na si um ad b on as litteras pert i nens c o n­ seu praxi i ngenuas artes docendi ita ut
d it um est. n os t r at es laetos, et, quod o p t a n d u m ,
G. St ame no v, pr imus gymnasii pr ae­uberiores s t u d i o r u m fructus percipere
fectus. celeriter enchiridion c o m po s u i t possint. Rmus, P. Nicolaus Garci a, I ns ­
tironibus satis utile, nec m u l to post (a. tituti Super ior Generalis, q u a m s emper
1881) g r a m ma t i c a m q u a n d a m pot i s s i ma in litteras contulit et benevolentiam et
p ra ec ep ta c on ti ne nt em. vol unt at em, eam o r n at is s i ma epi st ul a
Dr. Serov qui de latina lingua apud docentibus simul ac discentibus reddita,
bulgaros agit plures recenset auct or es d e nu o mani f es t am voluit.
qui g r am m a t ic a s, dictionaria, aliosque .C arolus E. Mesa , C. M F.

187

www.culturaclasica.com
Curiosa e t Jocosa
—Militaris p e r a (m o ch illa ) domine
mi.

26. M a g n a ja c t u r a .
Villicus q u i d a m s u m m a f r u m en t i c a ­
ri t at e c o ac t us de die in d i e m m o d i u m
asino attenuat. D emum pabulum nul­
l um fere a p p o n i t . Mo r ie n te d e n i q u e
j a m a s i n o prae f ame, ille:
21. In t e r poetam et ju d ic e m c r it i­ —Ma gn a m, heu! feci j a c t u r a m . C u m
cu m —Legistine c a r m i n a m e a ?
. e ni m n o n c o m e d e r e di di cer at , t u n c a s i ­
—E equi d n o n ? n u s m o r t u u s est.
—Conf ido te ul t r o pr of lu e nt ia ea i n ­
venisse: m i n i m o e ni m mi hi c o n s t a n t .
—E q u i d e m n u l l u m p r e t i u m h a b e n t . 27. C r e d it o r d e b it o r i.
—Salve, b o n e vir!
—Ave, o p t u m e ; g a ud eo q u i d e m tibi
22. S e r v u s n a v u s —E hu s tu. C r i s ­ occur ri sse, in eo e r a m ut te c o nv en i r em .
pe, c ur a u t cras a n t e l u c a n a h o r a q u a r t a
m e s o m n o excites; mi hi e ni m proficis­ Q u o t a est h o r a ?
c e n d u m ' mo x est. — H o r a solvendi.
—T r a n q u i l l o fruere s o m n o , mi d o m i ­ —Ni mi s igitur i m m a t u r a a d h u c Se­
ne, a t q u e s e c u r u m tene, me, ubi p r i m u m ri us te i n v is a m. Vale.
t i n t i n n a b u l u m ( t i m b r e ) p ul s aver is , sta-
tim e v o l a t u r u m a d s o m n o s t u o s a b r u m ­ 28. E b r i o su s q u i d a m m o r i t u r u s m o ­
p e n d os . n e t u r ut v o l u n t a t e m c o m m o n s t r e t c u m
h o s t i b u s in g r a t i a m re ve rt en di , T u m ille
flebiliter.
23. A d m i m t u m s t a t i o n e m . —D e c u ­
—Pr a eb e , igitur, q u a e s o , c y a t h u m a-·
rio, jus ( c a l d o ) ho c nihil sapit.
q uae.
—Facile con ce do ; o b l it u s e n im s u m
c a r n e m in p u l t a r i o poner e. Vi s ne ali­
q u a n t u l u m salis tibi p r a e b e a m ? 29. C r i s p u s de H i s t o r i a N a t u r a e p e ­
r ic u lu m subit:
M a g i s t e r , — I ndi ces m ih i ma mi fe -
24. Joci v er b o r u m . r u m a n i m a l d e n t i b u s carens.
F on t i ne l l u s m o r i e n s quaerentibus — C r ispu s. — F a c i l l i m u m q ui de m:
q u o m o d o se haber et : av i am m e a m .
— « E g o j a m n o n m e h a b eo , i n qu it , sed
abeo».
30. Mal us pi ct or i m a g i n e m S u m m i
Pontificis penni cel l o q u o n d a m i ne pt e
25, C e n t u r i o a ds c ri pt iv os milites r eddi di t , q u e m enixe r o g a b a t ut s us c ri p-
( r e c l u t a s ) i n s t i t u e n s i nt e rr og a t . t i o n e m s u a m c u m a l i q u o s a cr o ver si cu­
—H e u s tui Si in c o n s p e c t u s e pt e m- lo t a b u l a e d i g n a re t ur a p p o n e r e . T u m
t r io ne s h ab es , ad d e x t e r a m o r i e nt e m S u m m u s Po n t if ex a r r e p t o c a l a m o . —
so le m, ad l a ev am o c c i de n te m , qui d tibi « E g o s u m , scripsit, n o lite tim e re» .
est p o n e u m e r u m ? N ugator.

Typographia — F. Camps Calmet. — Teleph. 54. — Tarregae in Prov. Ilcrdenai·

www.culturaclasica.com

You might also like