Μηνιαία νομική επιθεώρηση

Αρμενόπουλος
ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ Δ.Σ.Θ.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΑΡΙΣ Σ. ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Α.Π.Θ.

Ε ΤΟΣ 7 4 ο ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2020 Τ Ε Υ ΧΟΣ 1 2

Η νΕα διαδικασια ΕκδικασΗσ των αιτΗσΕων ρΥθμισΗσ

ΥπΕρχρΕωμΕνων νοικοκΥριων κατα το ν. 4745/2020.
μια κριτικΗ αποτιμΗσΗ*-**

Παναγιώτης Σ. Γιαννόπουλος
Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ.

1. προοίμιο κείων, η ευρεία διασπορά τους ανά την επικράτεια,

Η υπερδεκαετής καχεξία της ελληνικής οικονομίας οι τοπικές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τους αριθμούς
συνδέθηκε στη δικαστηριακή πρακτική με το των υπηρετούντων ειρηνοδικών και τις διαθέσιμες
υποδομές σύντομα ανέδειξαν σοβαρότατες διαφο-
Ν. 3869/2020, ένα νομοθέτημα με το οποίο επιχειρή-
ροποιήσεις, τόσο στην ταχύτητα εκδίκασης των υπο-
θηκε για πρώτη φορά η εισαγωγή του θεσμού της
θέσεων αλλά συχνά και στην δικονομική τους αντι-
«πτώχευσης ιδιωτών» στην ελληνική έννομη τάξη.
μετώπιση ανά δικαστήριο. Μερίδιο της ευθύνης για
Αναντίλεκτο είναι ότι οι πρωτοφανείς οικονομικές
την υπερφόρτωση των ειρηνοδικείων μπορεί επίσης
συνθήκες που επικράτησαν κατά την περίοδο 2009-
να αποδοθεί στη μάλλον ατυχή έμπνευση του νομο-
2018, οδήγησαν μεγάλο αριθμό συμπολιτών μας στην
θέτη να μεταφέρει στην υλική αρμοδιότητα των ει-
υποβολή αιτήσεων για τη ρύθμιση των οφειλών τους.
ρηνοδικείων μεγάλο τμήμα των υποθέσεων της εκου-
Η εξέλιξη αυτή έθεσε εξ αρχής σε δοκιμασία μια από
σίας δικαιοδοσίας με το Ν. 4055/2012 κατά την πε-
της κυριότερες νομοτεχνικές επιλογές του νομοθέτη,
ρίοδο 2012-2015, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερα
δηλαδή την υπαγωγή των εν λόγω υποθέσεων στην
τα πινάκια, αλλά και στην τμηματική και με καθυ-
υλική αρμοδιότητα των ειρηνοδικείων και την εισα-
στερήσεις πρόσληψη των επιτυχόντων των διαγω-
γωγή τους σύμφωνα με το διαδικαστικό πλαίσιο της
νισμών ειρηνοδικών των ετών 2012 και 2015.
εκουσίας δικαιοδοσίας. Ο μεγάλος αριθμός ειρηνοδι-
Διαπιστώνοντας τη σοβαρότατη συμφόρηση η
οποία είχε προκληθεί στα Ειρηνοδικεία και αναγνω-
* Εισήγηση σε ημερίδα της ΕΝΟΒΕ (2.12.2020) με θέμα «Το νέο ρίζοντας την αναγκαιότητα ταχείας εκκαθάρισης των
πτωχευτικό δίκαιο των επιχειρήσεων και των υπερχρεωμέ- σχετικών υποθέσεων, ο νομοθέτης επιχείρησε κατ’
νων φυσικών προσώπων». Το παρόν αποτελεί προδημοσίευ-
ση από τα πρακτικά της εκδήλωσης. Το κείμενο διατηρεί το επανάληψη παρεμβάσεις τόσο στις δικονομικές δια-
ύφος της προφορικής εισήγησης με περιορισμένες προσθήκες τάξεις του Ν. 3869/2010, όσο και στο πεδίο των ου-
βιβλιογραφικής και νομολογιακής τεκμηρίωσης.
σιαστικών προϋποθέσεων παροχής έννομης προστα-
** Αναφορές στο κείμενο σε άρθρα χωρίς άλλη ένδειξη, αναφέ-
ρονται στις ρυθμίσεις του Ν. 3869/2010, όπως διαμορφώθη-
σίας, οι κυριότερες εκ των οποίων αποτυπώθηκαν
καν με το Ν. 4745/2020. στoυς Ν. 3996/2011, Ν. 4161/2013, 4336/2015,

Αρμενόπουλος 2020 12 1993

ΜΕΛΕΤΕΣ
4346/2015, 4366/2016, 4384/2016, 4549/2018,
4549/2018 και 4592/2019.
Στα τέλη του 2019 οι παραπάνω προσπάθειες εί-
χαν επιφέρει βελτίωση στη συνολική στατιστική ει-
κόνα, ιδιαίτερα στα δύο μεγαλύτερα Ειρηνοδικεία
Αθηνών και Θεσσαλονίκης, εκ των οποίων το πρώτο
είχε πρακτικά εκμηδενίσει τις εκκρεμότητες παλαιών
ετών, ενώ το δεύτερο εμφάνιζε εκκρεμότητα περίπου
1400 υποθέσεων, μάλλον διαχειρίσιμη σε σύγκριση
με το μέγεθος του. Αντίστοιχη αποσυμφόρηση φαι-
νόταν να έχει επίσης επιτευχθεί στην πλειοψηφία
των επαρχιακών ειρηνοδικείων. Αντίθετα, στα περι-
φερειακά ειρηνοδικεία των Αθηνών (Πειραιάς, Περι-
στέρι κ.λπ.) και σε ορισμένα από ειρηνοδικεία της πε-
ριφέρειας, η κατάσταση διαγραφόταν ακόμη και τότε
ιδιαίτερα επιβαρυμένη με περίπου 37.500 υποθέσεις
να εκκρεμούν, προσδιορισμένες σε δικασίμους μετά
την 1.1.2021 και μέχρι και το 2031. Ενδεικτικά ανα-
φέρεται ότι μόνον το Ειρηνοδικείο Αχαρνών εμφάνιζε
τα τέλη του 2019 εκκρεμότητα 4.575 υποθέσεων του
Ν. 3869/2010, δηλαδή σχεδόν τριπλάσιο σε σύγκριση
με το Ειρηνοδικείο Θεσσαλονίκης. Πρόχειρη ανάλυση
των εκκρεμοτήτων των επιβαρυμένων ειρηνοδικείων
σε σχέση με τις δημοσιευόμενες κατ’ έτος αποφάσεις
του Ν. 3869/2010 επιβεβαιώνει ακόμη ότι η εκδίκαση
τους στον πρώτο βαθμό θα απαιτούσε 30 έως 186
μήνες, με σημείο αφετηρίας το 2021. Η κατάσταση
αυτή μπορεί να προεξοφληθεί με ασφάλεια ότι είναι
αντίθετη προς την επιταγή του άρθρου 6 § 1 ΕΣΔΑ
για παροχή έννομης προστασίας η οποία να είναι συγ-
χρόνως αποτελεσματική και παρεχόμενη σε εύλογο
χρόνο. Αντίστοιχα, η στατιστική ανάλυση των εκκρε-
μοτήτων του Ν. 3869/2010 επιβεβαιώνει δύο ακόμη
αξιοσημείωτα ευρήματα: α) ότι το ποσοστό ευδοκί-
μησης των αιτήσεων κυμαινόταν σε υψηλό ποσοστό,
περί το 57%, αναδεικνύοντας ότι η ταχεία δικαστική
εκκαθάριση των σχετικών υποθέσεων θα απέβαινε
προς όφελος των αιτούντων-δανειοληπτών, β) ότι
σημαντικό ποσοστό των εισαγόμενων προς συζήτη-
ση υποθέσεων (περί το 25%) επιβάρυνε άσκοπα τα
πινάκια, αφού οι υποθέσεις αυτές είτε ματαιωνόταν
είτε λάμβανε χώρα παραίτηση από το δικόγραφο1.
Κατ’ αποτέλεσμα, ο πραγματικός αριθμός των εκκρε-
μών αιτήσεων εμφανιζόταν διογκωμένος, περιλαμ-
βάνοντας σημαντικό αριθμό υποθέσεων που είχαν
στην πραγματικότητα εγκαταλειφθεί από τους αι-
τούντες.
1. ΑιτΕκθ Ν. 4745/2020, σ. 92.
1994
Με το Ν. 4745/2020 ο νομοθέτης επιχείρησε να
δώσει λύση στο παραπάνω πρόβλημα, ομολογουμέ-
νως με μέσα ασυνήθιστα δραστικά. Δεν είναι υπερ-
βολή να πούμε ότι η νέα ρύθμιση εισάγει καινοτομίες
και εμφορείται από χαρακτηριστικά τόσο ριζοσπα-
στικά για την ελληνική δικαστηριακή καθημερινότη-
τα, ώστε εύλογα το νομοθέτημα να διεκδικεί θέση
μεταξύ των πλέον δραστικών δικονομικών μεταρ-
ρυθμίσεων της τελευταίας εικοσαετίας μαζί με τους
Ν. 4335/2015 και 2915/2001.
Οι καινοτομίες του Ν. 4745/2020 που δικαιολο-
γούν τον παραπάνω χαρακτηρισμό είναι κατά τη
γνώμη μας οι ακόλουθες:
1) Το γεγονός ότι αποτελεί το πρώτο ελληνικό δικο-
νομικό νομοθέτημα το οποίο καθιερώνει αποκλει-
στικά ηλεκτρονικά μέσα για την κίνηση της δια-
δικασίας στα πολιτικά δικαστήρια.
2) Την καθιέρωση ενός απλοποιημένου και αρκετά
ευέλικτου συστήματος ηλεκτρονικών κοινοποιή-
σεων, έναντι του οποίου οι ρυθμίσεις των άρθρων
122-143 ΚΠολΔ έχουν καθαρά επιβοηθητικό χα-
ρακτήρα.
3) Την ενσωμάτωση πλήθους στοιχείων της τακτι-
κής διαδικασίας σε μια κατηγορία υποθέσεων της
εκουσίας δικαιοδοσίας.
4) Την καθιέρωση εκτενούς και ιδιαίτερα αυστηρής
υποχρέωσης προαπόδειξης των κυριότερων ισχυ-
ρισμών του αιτούντος.
5) Την καθιέρωση ιδιαίτερα αυστηρού συγκεντρω-
τικού συστήματος σε σχέση με την προβολή των
πραγματικών ισχυρισμών των διαδίκων
6) Την πρόβλεψη μηχανισμού απευθείας επικοινω-
νίας των διαδίκων με το δικαστήριο με ηλεκτρο-
νικά μέσα
7) Την πρόβλεψη της δυνατότητας επίλυσης των εκ-
κρεμών υποθέσεων του Ν. 3869/2010 με διαμε-
σολάβηση κατά παρέκκλιση της ρύθμισης του άρ-
θρου 749 ΚΠολΔ.
8) Την ουσιώδη περιστολή ορισμένων χαρακτηρι-
στικών στοιχείων του ανακριτικού συστήματος
που επικρατεί στην εκούσια δικαιοδοσία [ 745
ΚΠολΔ (χρόνος υποβολής των ισχυρισμών), 751
ΚΠολΔ (μεταβολή της αίτησης)] χάριν της ενίσχυ-
σης της αρχής της διάθεσης και του συγκεντρω-
τικού συστήματος.
Από την παραπάνω επισκόπηση είναι εμφανές ότι
ο Ν. 4745/2020 διαμορφώνει, χάριν σταθμίσεων επι-
τάχυνσης της διαδικασίας, ένα διαδικαστικό πλαίσιο
για την εκδίκαση των υποθέσεων του Ν. 3869/2010,
το οποίο μόνον κατ’ όνομα μπορεί να ονομασθεί πλέ-
Αρμενόπουλος 2020 12

ον ως εκουσία δικαιοδοσία. Κατά πόσον η εν λόγω
«απισχνασμένη» εκδοχή της εκουσίας δικαιοδοσίας
θα επιτύχει τα νομοθετικά desiderata της, παραμένει
προς ώρας αβέβαιο. Βέβαιο είναι ότι το νομοθέτημα
έτυχε δριμείας κριτικής, ήδη πριν ακόμη δοθεί στη
δημοσιότητα. Οι προβληματισμοί που εκφράσθηκαν
εστίασαν άλλοτε στη λειτουργικότητα των διατάξε-
ων και άλλοτε στην ευθεία αμφισβήτηση της συνταγ-
ματικότητας των κυριότερων επιλογών του νομοθέτη.
Με την ομόφωνη απόφαση 36/2020 της, η Διοικητι-
κή Ολομέλεια του Ακυρωτικού τάχθηκε υπέρ της συ-
νταγματικότητας των ρυθμίσεων του Ν. 4745/20202.
Περιορισμένης έκτασης ενδοιασμοί για τη συνταγ-
ματικότητα του νομοθετήματος διατυπώθηκαν από
την Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής, εστιάζοντας
στην πιθανή προσβολή της αρχής της ισότητας λόγω
της διαφορετικής αντιμετώπισης των αιτούντων με
κριτήριο το χρόνο συζήτησης της αίτησης, καθώς και
για την αναδρομική εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων
επί των εκκρεμών αιτήσεων του Ν. 3869/20103.
Στην παρούσα εισήγηση επιχειρείται μια πρώτη
παρουσίαση των ρυθμίσεων του Ν. 4745/2020 υπό
το πρίσμα των σκοπιμοτήτων τις οποίες θεραπεύει
το νομοθέτημα κατά τις εξαγγελίες του νομοθέτη.
2. Η δομή της διαδικασίας κατά
το ν. 4745/2020
Οι ρυθμίσεις που εισάγει ο Ν. 4745/2020 εξ ορι-
σμού καταλαμβάνουν ήδη εκκρεμείς αιτήσεις ρύθμι-
σης οφειλών του Ν. 3869/20104. Ο νομοθέτης επι-
βάλλει στον οφειλέτη το βάρος να επισπεύσει με δική
του πρωτοβουλία την εισαγωγή της εκκρεμούς αίτη-
2. Η ΔιοικΟλΑΠ 36/2020, αδημ. δεν διατυπώνει κάποια επιφύ-
λαξη ή αίρεση για τη συμβατότητα του νομοθετήματος. Περιο-
ρίζεται μόνον να διευκρινίσει (απολύτως εύλογα) ότι η «υλο-
ποίηση του σχεδίου νόμου, κρίνεται ότι θα οδηγήσει στην επι-
τυχή αποσυμφόρηση του μεγαλύτερου μέρους των Ειρηνοδι-
κείων της χώρας, με την προϋπόθεση όμως ότι θα είναι αντι-
κειμενικά δυνατή από τους υπηρετούντες έκαστο ειρηνοδικείο
δικαστές, η εκδίκαση όλων των εκκρεμών υποθέσεων και η έκ-
δοση των αποφάσεων επ’ αυτών στα προβλεπόμενα χρονικά
περιθώρια, χωρίς δηλαδή υπερχρέωση των δικαστών με εξω-
πραγματικούς αριθμούς δικογραφιών και χωρίς άνιση κατανο-
μή των υποθέσεων, ενόψει μάλιστα και της ποιοτικής μεταβολής
κατά τα τελευταία έτη, της φύσης των υποθέσεων που εκδικά-
ζονται ενώπιον των Ειρηνοδικείων…». Από την επισκόπηση
της περικοπής είναι σαφές ότι αναφέρεται στις προϋποθέσεις
για την επιτυχία του εγχειρήματος στη δικαστηριακή πρακτι-
κή σε σχέση με την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και όχι
στην κατάφαση της συνταγματικότητας του Ν. 4745/2020.
3. ΕκθΕπΥπΒουλής 4745/2020, σ. 9.
4. Arg e 4 Α Ν. 3869/2010.
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
σης του κατά το νέο δικονομικό πλαίσιο (4 Β) μέσα
στις αποκλειστικές προθεσμίες του άρθρου 4 Δ.
Άπρακτη παρέλευση των εν λόγω προθεσμιών επά-
γεται ότι η αίτηση θα λογίζεται μηδέποτε ασκηθείσα,
με αναδρομική ανατροπή των εννόμων αποτελεσμά-
των της συμπεριλαμβανομένης και της αυτοδίκαιης
κατάργησης των προσωρινών διαταγών που είχαν
χορηγηθεί υπό την ισχύ του προϊσχύσαντος δικαίου
(4 Ζ). Η αίτηση επαναπροσδιορισμού υποβάλλεται
αποκλειστικά με ηλεκτρονικά μέσα, μέσω ηλεκτρο-
νικής πλατφόρμας που θα διαμορφωθεί επί τούτου
(4 Β). Η υποβολή της αίτησης δεν επάγεται άλλες δι-
κονομικές ενέργειες (π.χ. εκκρεμοδικία), όπερ άλλω-
στε είναι εύλογο αφού κατά το νομοθέτη επέχει θέση
κλήσης προς συζήτηση (4 Α § 2) και όχι εισαγωγικού
δικογράφου. Επάγεται όμως ουσιαστικές συνέπειες
που συνίστανται στην αυτοδίκαιη άρση του φορο-
λογικού απορρήτου έναντι των πιστωτών (4 Γ)5. Η
ηλεκτρονική υποβολή της αίτησης επέχει βαρύνουσα
σημασία για την περαιτέρω διαδικασία, αφού από
την ημερομηνία αυτή αφετηριάζονται όλες οι επόμε-
νες προθεσμίες για την κοινοποίηση της αίτησης επα-
ναπροσδιορισμού (4 ΣΤ § 5-6), κατάθεση προτάσεων
(4 Η § 1 Ν. 3869/2010), προσθήκης (4 Θ), άσκησης
παρεμβάσεων, προσεπικλήσεων κ.λπ. (4 ΙΑ) και ορι-
σμού δικασίμου (4 ΙΒ). Οι κοινοποιήσεις ενεργούνται
κατ’ αρχήν με ηλεκτρονικά μέσα είτε δια της πλατ-
φόρμας, είτε στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρο-
μείου την οποία υποχρεωτικά δηλώνει ο επισπεύδων
οφειλέτης για τον ίδιο και τον πληρεξούσιο δικηγόρο
του (4 Β § 1 στ. β’) και επικουρικά κατά τις διατάξεις
των άρθρων 122 έως 143 ΚΠολΔ (4 ΣΤ § 5). Η κοινο-
ποίηση πρέπει να ολοκληρωθεί εντός 30 ημερών από
την υποβολή της αίτησης, οπότε σε περίπτωση άπρα-
κτης παρέλευσης της προθεσμίας λογίζεται και πάλι
μηδέποτε ασκηθείσα, συμπαρασύροντας την αρχική
αίτηση ρύθμισης του επισπεύδοντος οφειλέτη6. Στα
θετικά του Ν. 4745/2020 προσμετράται η ρητή ρύθ-
μιση του προβλήματος των διασυνοριακών επιδόσε-
ων (4 ΣΤ § 6, αντίθετα προς το άρθρο 215.2 ΚΠολΔ)
και στα αρνητικά του, το γεγονός ότι, αντίθετα από
την τακτική διαδικασία, εν προκειμένω δεν λήφθηκε
πρόνοια για την παρέκταση των δικονομικών προ-
5. Συναφώς το άρθρο 4 § 2 στ. γ’ Ν. 3869/2010, όπως προστέ-
θηκε με το άρθρο 58 Ν. 4549/2018, προέβλεπε την άρση του
τραπεζικού απορρήτου του αιτούντος έναντι των πιστωτών.
6. Εξαίρεση θα πρέπει να γίνει δεκτό εδώ μόνον στην περίπτωση
που ενδεχομένως σώζονται οι προθεσμίες του άρθρου 4 Δ
Ν. 3869/2010.
1995
ΜΕΛΕΤΕΣ
θεσμιών, όταν ο παραλήπτης είναι εγκατεστημένος
στην αλλοδαπή. Οι προτάσεις και η προσθήκη κατα-
τίθενται στη γραμματεία του δικαστηρίου (4 Η § 1)
σε προθεσμία 60 ημερών από την υποβολή της αίτη-
σης επαναπροσδιορισμού και 15 ημερών από την πα-
ρέλευση της προθεσμίας για κατάθεση προτάσεων
(4 Η § 1 και 4 Θ εδ. α’ αντίστοιχα) και κατ’ εξαίρεση,
σε όσα δικαστήρια έχουν ενταχθεί στο σύστημα του
ΟΣΔΥΠΠ, μπορεί να ενεργείται και ηλεκτρονικά, ενώ
για πρώτη φορά παρέχεται η δυνατότητα ηλεκτρο-
νικής τήρησης του συνόλου της δικογραφίας. Μαζί
με τις προτάσεις τους, οι διάδικοι προσκομίζουν υπο-
χρεωτικά κατ’ ελάχιστον τα στοιχεία που αναφέρο-
νται περιοριστικά στην § 2 του άρθρου 4 Η, ενώ με
επιμέλεια της γραμματείας του δικαστηρίου ή του
επιμελέστερου των διαδίκων περιλαμβάνονται στη
δικογραφία και όσα έγγραφα έχουν ανακτηθεί με επι-
μέλεια των πιστωτών ή μέσω της ηλεκτρονικής πλατ-
φόρμας (4 Η § 2 στ. γ’). Με τις προτάσεις προβάλλεται
επί ποινή απαραδέκτου το σύνολο των ισχυρισμών
των διαδίκων (4 Ι). Από τη συστηματική θεώρηση των
ρυθμίσεων του Ν. 4745/2020, συνάγεται ότι η υπο-
χρέωση κατάθεσης προτάσεων βαρύνει όχι μόνον
τον αιτούντα οφειλέτη, αλλά όλα τα πρόσωπα που
έχουν προσλάβει την ιδιότητα του διαδίκου7 Εξ αντι-
διαστολής αποκλείεται η προβολή νέων ισχυρισμών
μετά την παρέλευση της προθεσμίας κατάθεσης των
προτάσεων εκτός αν αυτοί αφορούν στην αντίκρου-
ση ισχυρισμών που προβλήθηκαν το πρώτον με τις
προτάσεις (4 Θ εδ. εδ. β’). Από το συνδυασμό των άρ-
θρων 4 ΙΒ § 5 και 4 ΙΓ, συνάγεται ότι κατ’ εξαίρεση
είναι νοητή η προσκομιδή περαιτέρω εγγράφων ή
άλλων στοιχείων μετά την κατάθεση της προσθήκης
μόνον εφόσον ζητηθούν αυτά από το δικαστήριο. Ως
προς το Δημόσιο εφαρμόζεται κατά την κατάθεση
των προτάσεων και προσθήκης και η ρύθμιση του
άρθρου 46 Ν. 4569/2018 (κατ’ ακριβολογία το άρθρο
20 § 5 Ν. 3086/2002, όπως προστέθηκε με το άρθρο
46 Ν. 4569/2018)8. Από την παρέλευση της προθε-
7. Arg e 4 H § 1: «οι διάδικοι καταθέτουν τις προτάσεις…».
8. Η οποία ορίζει τα ακόλουθα: «6. Κατά την εκδίκαση σε πρώτο
βαθμό των αιτήσεων οφειλετών του Δημοσίου που προβλέπο-
νται στο άρθρο 4 παρ. 1 του ν. 3869/2010 (Α’ 130), αλλά και
κατά τη διαδικασία του προδικαστικού συμβιβασμού ή της προ-
σωρινής ρύθμισης των άρθρων 5 έως 7 του ίδιου νόμου, το Ελ-
ληνικό Δημόσιο εκπροσωπείται από τον Προϊστάμενο της αρ-
μόδιας για την επιδίωξη της είσπραξης των οφειλών του αιτού-
ντα Υπηρεσίας της Φορολογικής Διοίκησης, στον οποίο γίνεται
η κοινοποίηση των αιτήσεων και των αποφάσεων που θα εκ-
δοθούν. Εντός των προθεσμιών που καθορίζονται από τον πα-
ραπάνω νόμο, διαβιβάζονται από την ανωτέρω Υπηρεσία στη
1996
σμίας κατάθεσης προσθήκης κλείνει ο φάκελος της
δικογραφίας και η υπόθεση διαβιβάζεται στον διευ-
θύνοντα το οικείο ειρηνοδικείο. Εν συνεχεία η υπό-
θεση χρεώνεται σε ειρηνοδίκη (4 ΙΒ περ. α’) και ορί-
ζεται δικάσιμος η οποία θεωρητικά δεν πρέπει να
αφίσταται πλέον των 30 ημερών από την παρέλευση
της προθεσμίας χρέωσης, εκτός αν ο προβλεπόμενος
αριθμός υποθέσεων που ανατίθεται σε κάθε δικαστή
έχει καλυφθεί· στην τελευταία περίπτωση ο ορισμός
του δικαστή και του χρόνου της συζήτησης γίνεται
στον απολύτως αναγκαίο χρόνο. Η οριζόμενη δικά-
σιμος ακολουθεί πλήρως το πρότυπο της απισχνα-
σμένης συζήτησης της τακτικής διαδικασίας (4 ΙΒ §
3), οπότε η παράσταση των πληρεξουσίων δικηγό-
ρων δεν είναι κατ’ αρχήν υποχρεωτική9. Το δικαστή-
ριο έχει τη διακριτική ευχέρεια εφόσον διαγνώσει ότι
είναι «απολύτως αναγκαία» η εξέταση μαρτύρων να
διατάξει την επανάληψη της συζήτησης στο ακροα-
τήριο μέσα στις προθεσμίες του άρθρου 4 ΙΒ § 4
Ν. 4745/2020. Με την ίδια διαδικασία το δικαστήριο
μπορεί να ζητήσει διευκρινίσεις από τους διαδίκους
(245 § 1 ΚΠολΔ). Αν και η διάταξη δεν το μνημονεύει
ρητά, η ίδια διαδικασία εφαρμόζεται και στην περί-
πτωση που το δικαστήριο κρίνει αναγκαία την εξέ-
ταση των διαδίκων κατά το άρθρο 415 επ ΚΠολΔ.
Γραμματεία του αρμόδιου δικαστηρίου οι απόψεις της για το
σχέδιο ρύθμισης οφειλών και για το σύνολο των ισχυρισμών
και αιτημάτων του αιτούντος, καθώς και κάθε αναγκαίο έγγρα-
φο και στοιχείο σχετικά με τα χρέη του. Ο Προϊστάμενος της πα-
ραπάνω Υπηρεσίας παρίσταται ενώπιον του Δικαστηρίου σε
όλα τα στάδια της διαδικασίας με γραπτή δήλωσή του, η οποία
αποστέλλεται με το φάκελο των απόψεων της Υπηρεσίας προς
τη Γραμματεία του Δικαστηρίου. Σε ειδικές περιπτώσεις υπο-
θέσεων που παρουσιάζουν ιδιαίτερα νομικά προβλήματα, η
ανωτέρω Υπηρεσία μπορεί να ζητήσει αιτιολογημένα τον ορι-
σμό, ως εκπροσώπου, μέλους του Ν.Σ.Κ. ή δικηγόρου, σε έδρες
Πρωτοδικείων που δεν λειτουργεί Γραφείο του Ν.Σ.Κ. Η μη άσκη-
ση εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου, των ενδίκων βοηθημά-
των ή μέσων που προβλέπονται από γενικές ή ειδικές διατάξεις
αποφασίζεται από τον Προϊστάμενο της παραπάνω αρμόδιας
υπηρεσίας με επισημειωματική πράξη στο φάκελο της υπόθε-
σης. Όλα τα παραπάνω ένδικα βοηθήματα και μέσα, ασκούνται
για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου από μέλος του Ν.Σ.Κ.,
ύστερα από αιτιολογημένη γνώμη της ανωτέρω Υπηρεσίας,
στην οποία επισυνάπτεται έγκαιρα ο φάκελος της υπόθεσης.
Σε περίπτωση άσκησης ενδίκου βοηθήματος ή μέσου από άλλο
διάδικο που στρέφεται κατά του Ελληνικού Δημοσίου, ο φάκελος
της υπόθεσης διαβιβάζεται από την παραπάνω Υπηρεσία στο
Ν.Σ.Κ., το οποίο αναλαμβάνει την περαιτέρω εκπροσώπηση του
Ελληνικού Δημοσίου. Οι παραπάνω ρυθμίσεις εφαρμόζονται σε
υποθέσεις αιτήσεων, που κατατίθενται μετά τη δημοσίευση του
παρόντος νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και εφεξής,
καθώς και σε αιτήσεις η εκδίκαση των οποίων έχει προσδιορι-
σθεί μετά δίμηνο τουλάχιστον από την ημερομηνία αυτή».
9. Πρβλ. όμως κατωτ. § 4.7.
Αρμενόπουλος 2020 12

Μετά το κλείσιμο της δικογραφίας ή και στο διάστη-
μα μετά την συζήτηση για την εξέταση μαρτύρων, το
δικαστήριο έχει απεριόριστη εξουσία να ζητήσει την
συμπλήρωση κάθε έλλειψης της δικογραφίας με ανά-
λογη εφαρμογή του άρθρου 227 ΚΠολΔ. Στην περί-
πτωση αυτή δεν διατάσσεται επανάληψη της συζή-
τησης κατ’ άρθρο 254 ΚΠολΔ, αλλά τα στοιχεία ζη-
τούνται ηλεκτρονικά και κατατίθενται στη δικογρα-
φία με επιμέλεια του διαδίκου και υπό την αιγίδα της
γραμματείας. Η απόφαση εκδίδεται σε προθεσμία έξη
μηνών από τη συζήτηση της αίτησης (4 ΙΔ), ενώ κατά
της απόφασης παρέχονται όλα τα γνωστά ένδικα μέ-
σα, με τις ακόλουθες διαφοροποιήσεις: α) η τριτανα-
κοπή υποβάλλεται σε προθεσμία τριάντα ημερών (4
ΙΣΤ) κατ’ αναλογία προς τα ισχύοντα και σε άλλες
διαδικασίες συλλογικής ικανοποίησης πιστωτών10,
β) η καταχρηστική προθεσμία της έφεσης συντομεύ-
εται στους έξη μήνες από την δημοσίευση της από-
φασης (4 ΙΖ Ν. 3869/2010). Δεδομένου ότι το άρθρο
4 ΙΖ αναφέρεται ρητά και σε ένδικα βοηθήματα που
μπορούν να ασκηθούν κατά της απόφασης, πρέπει
να γίνει δεκτό ότι διατηρείται η δυνατότητα υπο-
βολής αίτησης ανάκλησης ή μεταρρύθμισης κατά
το άρθρο 758 ΚΠολΔ ή τα άρθρα 8 § 4, 10-11
Ν. 3869/201011. Αντίθετα, η άσκηση ανακοπής ερη-
10. Π.χ. 63 § 5, 71 § 5 Ν. 4307/2014, 57 § 4, 106 Β § 8, 106 Ζ § 6,
106 ΙΑ § 6 ΠτωχΚ, 57 § 2, 83 § 4 ΝΠτωχΚ.
11. Η νομολογία δέχεται τη δυνατότητα ανάκλησης ή μεταρρύθμι-
σης της απόφασης που ρύθμισε οφειλές κατά το Ν. 3869/2020,
χωρίς προβληματισμό για το χαρακτήρα τους ως μη γνήσιων
υποθέσεων της εκούσιας δικαιοδοσίας: ΕιρΠειρ 85/2012
ΕΠολΔ 2012. 496, σημ. Κρητικού· ΕιρΧαλαν 80/2012 ΕΠολΔ
2013. 233, σημ. Κρητικού· ΕιρΘεσ 3033/2013 ΕΠολΔ 2013.
689, σημ. Κρητικού· ΕιρΠατρ 407/2014, ΕλλΔνη 2015.273
σημ. Κρητικού· ΕιρΙλίου 211/2014, προηγ. σημ· ΕιρΒάμου
8/2015 ΕΠολΔ 2014. 748. Στη θεωρία, οι απόψεις διίστανται.
Παλαιότερα υποστηρίχθηκε ότι η λειτουργία του άρθρου 758
ΚΠολΔ είναι ασύμβατη προς τις μη γνήσιες υποθέσεις της
εκούσιας δικαιοδοσίας: Μπέης, ΠολΔ, Εισαγ. άρθρ. 739 επ, σ.
53· Κατηφόρης, Η δικονομία της ρυθμίσεως οφειλών υπερ-
χρεωμένων φυσικών προσώπων, 2013, σ. 118, ο οποίος πε-
ραιτέρω τάσσεται υπέρ της εκδοχής ότι μεταρρύθμιση της από-
φασης που εκδίδεται επί των υποθέσεων του Ν.3869/2010 εί-
ναι νοητή μόνον στο πλαίσιο του άρθρου 8 § 4 ή των άρθρων
10-11 Ν. 3869/2010. Αντίθ. υπέρ της εφαρμογής του άρθρου
758 ΚΠολΔ και στις μη γνήσιες υποθέσεις της εκούσιας δι-
καιοδοσίας, Νίκας, Η μεταστροφή της νομολογίας ως λόγος
ανακλήσεως των εκδιδόμενων κατά τη διαδικασία της εκου-
σίας δικαιοδοσίας αποφάσεων (ΚΠολΔ 758), ΕλλΔνη
2019.1281 επ: 1283-1284. Πρβλ. Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας
(-Αρβανιτάκης), ΚΠολΔ, 2η, 2020, άρθρ. 758 αρ. 1· Ad hoc
υπέρ του επιτρεπτού ανάκλησης ή μεταρρύθμισης είτε κατά
τους όρους του άρθρου 8 § 4 Ν. 3869/2010, είτε με βάση το
άρθρο 758 ΚΠολΔ, Κρητικός, Ρύθμιση των οφειλών υπερχρε-
ωμένων φυσικών προσώπων, 4η, 2016, σ. 528 και Βενιέρης/
Κατσάς, Εφαρμογή του ν. 3869/2010 για τα Υπερχρεωμένα
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
μοδικίας θα πρέπει μάλλον να αποκλεισθεί. Τα ένδικα
μέσα και βοηθήματα που ασκούνται κατά της από-
φασης εκδικάζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων
739 επ ΚΠολΔ.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης οι διάδικοι έχουν
τη δυνατότητα να προσφεύγουν σε διαμεσολάβηση
(4 ΙΕ), είτε με τη μορφή της υποχρεωτικής αρχικής
συνεδρίας, είτε με την υποβολή της υπόθεσης σε δια-
μεσολαβητή. Υποχρεωτική συμμετοχή σε ΥΑΣ με
απειλή δικονομικών κυρώσεων δεν προβλέπεται πά-
ντως12, ούτε και απαιτείται η συνυποβολή ενημερω-
τικού εντύπου από τον επισπεύδοντα τη διαδικασία
οφειλέτη, αφού η ρύθμιση του άρθρου 4 ΙΕ είναι ει-
δικότερη του άρθρου 3 Ν. 4640/2019. Αντίθετα απ’
ό,τι ισχύει όμως στο Ν. 4640/2019, η υποβολή της
υπόθεσης σε διαμεσολάβηση δεν αναστέλλει τη δια-
δικασία και τις προθεσμίες του Ν. 4745/202013, ενώ
σε περίπτωση επίτευξης συμφωνίας με όλους ή ορι-
σμένους από τους πιστωτές, καταργείται αυτοδικαί-
ως η δίκη μόνον κατά το μέτρο που επιτεύχθηκε συμ-
φωνία. Κατά τη ρητή πρόβλεψη του άρθρου 4 ΙΣΤ, το
πρακτικό επίλυσης της διαφοράς μπορεί να προσβλη-
θεί με τριτανακοπή, εξ αντιδιαστολής όμως (και κατ’
αναλογία προς ό,τι γίνεται δεκτό στην ερμηνεία των
γενικών διατάξεων) όχι με ένδικα μέσα14.
Οι δικονομικές ρυθμίσεις του Ν. 4745/2020 απο-
τελούν ενιαίο σύστημα, το οποίο ενόψει και των ιδι-
αιτεροτήτων του πρέπει να θεωρηθεί κατ’ αρχήν
κλειστό. Συμπληρωματικά, εντούτοις εφαρμόζονται
και οι ρυθμίσεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας
Φυσικά Πρόσωπα, σ. 325, 249. Πρβλ. Κατηφόρη, ανωτ. και
προς στην ίδια κατεύθυνση ΕιρΑρήνης 4/2020, Αρμ 2020.1668
σημ. Σκαλίδη. Σύμφωνα με την κρατούσα γνώμη δεν εμποδί-
ζεται η δυνατότητα άσκησης αίτησης ανάκλησης κατά το άρ-
θρο 758 ΚΠολΔ, ακόμη και στην περίπτωση που η απόφαση
εξακολουθεί να υπόκειται σε προσβολή με έφεση: ΑΠ 587/
1975, ΝοΒ 1976. 31· Μπέης, ΠολΔ, άρθρ. 758, σ. 330· Νίκας,
Το έννομο συμφέρον ως προϋπόθεση του παραδεκτού των
ενδίκων μέσων κατά τον ΚΠολΔ, 1981, σ. 218· Κεραμεύς/
Κονδύλης/Νίκας (-Αρβανιτάκης), άρθρ. 758 αρ. 4· Κατηφόρης,
Παρατηρήσεις υπό την ΕιρΑθ 220/2014, ΕΠολΔ 2014.642.
Στην ΑΠ 1398/2019, areiospagos.gr το Ακυρωτικό δέχθηκε
πάντως ότι δεν εφαρμόζεται το άρθρο 758 ΚΠολΔ προκειμέ-
νου για αυξομειώσεις της αξίας της διασωθείσας πρώτης κα-
τοικίας του οφειλέτη.
12. Arg e contrario 4 ΙΕ, το οποίο παραπέμπει μόνον στα άρθρα 5,
7 και 8 Ν. 4640/2019, όχι όμως και το άρθρο 6 Ν. 4640/2019.
13. Πρβλ. άρθρ. 9 Ν. 4640/2019.
14. ΕφΘεσ 199/1986, ΕλλΔνη 1987.321· Νίκας, ΠολΔ ΙΙ, 2005, σ.
590· Μακρίδου, Τακτική διαδικασία στα πρωτοβάθμια δικα-
στήρια, 2019, άρθρ. 293 αρ. 16. Ειδικότερα για το πρακτικό
συμβιβασμού του άρθρου 5 Ν. 3869/2010: Κρητικός, ό.π.
2016, σ. 215-217 μ.π.π.
1997
ΜΕΛΕΤΕΣ
και το Ν. 3869/2010, εφόσον δεν είναι αντίθετες με
τις νέες διατάξεις (4 ΙΗ). Η νομοθετική παραπομπή
του άρθρου 4 ΙΗ πρέπει να νοηθεί ότι κατ’ αρχήν ανα-
φέρεται στις διατάξεις των άρθρων 739 επ ΚΠολΔ,
καθώς παρά τα έκδηλα δικονομικά δάνεια του
Ν. 4745/2020 από την τακτική διαδικασία, ο νομο-
θέτης δεν μεταβάλλει το χαρακτήρα των υποθέσεων
του Ν. 3869/2010 ως υποθέσεων της εκούσιας δικαι-
οδοσίας15. Συμπληρωματικά εφαρμόζονται και οι δια-
τάξεις των άρθρων 1-590 μέσω της παραπομπής του
άρθρου 741 ΚΠολΔ στο γενικό μέρος, εφόσον φυσικά
δεν είναι αντίθετες προς τις ρυθμίσεις του Ν. 4745
και των άρθρων 739 επ. ΚΠολΔ. Αυτονοήτως, δεν
μπορούν να εφαρμοσθούν ρυθμίσεις των άρθρων
115 § 2, 745, 749 και 751 ΚΠολΔ, αφού αποκλείονται
ρητά από το νομοθέτη (4 ΙΒ § 5).
Η επιχειρηθείσα επισκόπηση του δικονομικού
πλαισίου που εισάγει ο Ν. 4745/2020 επιβεβαιώ-
νει ότι η εν λόγω μεταρρύθμιση επιφέρει δραστικές
ανατροπές στην εκδίκαση των υποθέσεων του
Ν. 3869/2010. Υπό την έννοια αυτή και ως εισαγω-
γική παρατήρηση ενδείκνυται να αναδειχθεί ως ου-
σιώδης η παράλειψη του νομοθέτη, ο οποίος δεν εφο-
δίασε το νομοθέτημα με μια Αιτιολογική Έκθεση, η
οποία να μπορεί να υποστηρίξει στοιχειωδώς τον ερ-
μηνευτή του δικαίου κατά την εφαρμογή των νέων
ρυθμίσεων. Πράγματι η ΑιτΕκθ του Ν. 4745/2020,
περιορίζεται σε ελάχιστες γενικόλογες αναφορές16,
οι οποίες εξαντλούνται κυρίως στην παράθεση των
νομοθετικών στοχεύσεων που υπηρετεί η ρύθμιση
και μάλιστα κατά τρόπο μάλλον γενικό. Ουσιαστικά,
η νεαρή ρύθμιση δεν συνοδεύεται από Αιτιολογική
Έκθεση με την τυπική έννοια του όρου, δηλαδή ενός
κειμένου το οποίο να παρέχει ερμηνευτικές κατευ-
θύνσεις επί των νέων διατάξεων. Η έλλειψη αναμέ-
νεται ότι θα επενεργήσει αρνητικά κατά την εφαρ-
μογή του νομοθετήματος στη δικαστηριακή πρακτι-
κή, εφόσον συνεκτιμηθεί ότι ο νομοθέτης επιχειρεί
να εισάγει προς συζήτηση μεγάλο αριθμό υποθέσεων
σε ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα και μάλιστα
υπό ένα δικονομικό πλαίσιο με το οποίο δεν είναι
εξοικειωμένη η ελληνική δικαστηριακή πρακτική. Αν
υποθέσουμε, επομένως, ότι πράγματι επιτυγχάνεται
ο νομοθετικός σκοπός να εκκαθαριστούν δικαστικά
οι υποθέσεις σε βραχύ χρονικό διάστημα, τότε δια-
15. Arg e 4 ΙΒ § 5 όπου και απαριθμούνται συγκεκριμένες μόνον
διατάξεις της εκουσίας δικαιοδοσίας, οι οποίες δεν εφαρμόζο-
νται πλέον στις δίκες του Ν.3869/2010 (745, 749, 751 ΚΠολΔ).
16. ΑιτΕκθ Ν. 4745/2020, σ. 92, 105, 106, 110, 122, 123.
1998
γράφεται βέβαιο αυτό θα γίνει χωρίς να υπάρχει το
χρονικό περιθώριο η νομολογία και η επιστήμη να
επεξεργαστούν το νέο νομοθετικό πλαίσιο. Η ουσια-
στική απουσία Αιτιολογικής Έκθεσης επομένως κα-
ταλείπει ελεύθερο το πεδίο για διαφοροποιήσεις στην
ερμηνεία των κατ’ ιδίαν διατάξεων και κατ’ ακολου-
θία κατακερματισμό των ερμηνευτικών λύσεων και
της πρακτικής εφαρμογής του νομοθετήματος με τη
διαμόρφωση τοπικών λύσεων ανά δικαστήριο. Προ-
φανές είναι ότι η εξέλιξη αυτή, που διαγράφεται ιδι-
αίτερα πιθανή απάδει προς στην ασφάλεια δικαίου,
ενώ είναι και ασύμβατη προς την κοινωνική και οι-
κονομική σοβαρότητα του εγχειρήματος.
3. αξιολόγηση των νέων ρυθμίσεων υπό το
πρίσμα της συμβατότητας τους με τις υπερ-
νομοθετικές επιταγές των άρθρων 20 συντ
και 6 § 1 Εσδα
Οι ρυθμίσεις του Ν. 4745/2020 αποτέλεσαν αντι-
κείμενο έντονης κριτικής ήδη πριν ακόμη παραδοθεί
στη δημόσια διαβούλευση το Σχέδιο Νόμου. Σε θε-
σμικό επίπεδο οι κυριότερες επιφυλάξεις απαντώνται
στην Έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βου-
λής. Η Έκθεση αναγνωρίζει ότι κατ’ αρχήν εναπόκει-
ται στην ευχέρεια του νομοθέτη η υπαγωγή μερίδας
των εκκρεμών υποθέσεων του Ν. 3869/2010 στο νέο
νομοθετικό πλαίσιο, διατυπώνει όμως τον προβλη-
ματισμό για το κατά πόσον προκαλείται άνιση μετα-
χείριση μεταξύ των πολιτών των οποίων οι υποθέσεις
θα συζητηθούν υπό το προϊσχύσαν νομοθετικό πλαί-
σιο και εκείνων που οι υποθέσεις τους, θα εκδικα-
σθούν υπό τις νέες διατάξεις· επιπλέον προβληματί-
ζεται για την πιθανή ανατροπή της ισότητας των
όπλων μεταξύ οφειλετών και πιστωτών, εφόσον οι
πρώτοι «θα κληθούν ενώ υφίστατο εκκρεμοδικία, να
υποβληθούν σε πρόσθετες δικονομικές υποχρεώσεις
στο πλαίσιο άλλης, όχι πλέον εκουσίας, αλλά αμφισβη-
τούμενης δικαιοδοσίας».
Κατά τη γνώμη μας αμφότερα τα σκέλη του προ-
βληματισμού δεν βρίσκουν επαρκές έρεισμα.
Αληθές είναι ότι σύμφωνα με τη γενική αρχή του
δικαίου που αποτυπώνεται στο άρθρο 2 ΑΚ κατά κα-
νόνα οι νεότεροι νόμοι στερούνται αναδρομικής
ισχύος. Η αρχή αυτή που αποβλέπει στην κατά το δυ-
νατό βεβαιότητα των δικαιωμάτων, ασφάλεια των
συναλλαγών και σταθερότητα δικαίου17, δεν κατο-
χυρώνεται όμως από το Σύνταγμα και ως εκ τούτου
17. Ενδεικτ. ΟλΑΠ 1067/1979· ΑΠ 1385/2018, ΝΟΜΟΣ.
Αρμενόπουλος 2020 12

δεν απολαμβάνει αυξημένης τυπικής ισχύος18. Επο-
μένως ο νομοθέτης δεν εμποδίζεται, κατ’ αρχήν, να
προσδώσει στο νόμο αναδρομική ισχύ, με μόνο περιο-
ρισμό, τη μη προσβολή συνταγματικώς προστατευ-
όμενων δικαιωμάτων19. Γίνεται μάλιστα δεκτό ότι τα
αναδρομικά αποτελέσματα μπορούν να προσδοθούν
από το νόμο είτε ρητά, είτε και σιωπηρά (έμμεσα).
Το τελευταίο συμβαίνει εφόσον από την έννοια
και το σκοπό του συνάγεται νομοθετική βούληση πε-
ρί αναδρομικής ισχύος του, ώστε να ρυθμιστούν και
περασμένα γεγονότα ή σχέσεις του παρελθόντος20.
Ρητές εξαιρέσεις με συνταγματικά ερείσματα από το
επιτρεπτό της αναδρομικής ισχύος του νόμου προ-
βλέπονται στο Σύνταγμα μόνον από τις διατάξεις των
άρθρων 7 § 1 και 78 § 2 Συντ. Εξ αντιδιαστολής, συνά-
γεται, ότι στις υπόλοιπες περιπτώσεις η αναδρομική
ισχύς είναι επιτρεπτή, εφόσον δεν υπερβαίνει τα
όρια, που θέτουν τα άρθρα 4 και 17 Συντ, 6 § 1 ΕΣΔΑ
και 1 του Α’ Πρόσθετου Πρωτοκόλλου ΕΣΔΑ21. Κατά
συνεπή εφαρμογή των παραπάνω ερμηνευτικών αρ-
χών η νομολογία περιορίζει την ευχέρεια του νομο-
θέτη να επιφέρει την απόσβεση ή κατάργηση δικαι-
ωμάτων που έχουν απονεμηθεί με προγενέστερο νό-
μο, μόνο στις περιπτώσεις όπου αυτό επιβάλλεται
για λόγους γενικότερου κοινωνικού ή δημόσιου συμ-
φέροντος ή ωφέλειας, με επίκληση του επιχειρήματος
ότι διαφορετικά η έναντι του κοινού νομοθέτη προ-
στασία των περιουσιακών αυτών δικαιωμάτων θα
έμενε χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα22.
Δεδομένου ότι οι ρυθμίσεις που εισάγονται με το
άρθρο 1 Ν. 4745/2020 έχουν χαρακτήρα προεχόντως
δικονομικό, χωρίς να μεταβάλλουν τις ουσιαστικές
προϋποθέσεις υπαγωγής του οφειλέτη στις ρυθμίσεις
του Ν. 3869/2010, δεν διαπιστώνεται κίνδυνος από-
σβεσης ή κατάργησης δικαιωμάτων «που έχουν απο-
νεμηθεί με προγενέστερο νόμο». Άλλωστε, γίνεται ευ-
ρύτερα αποδεκτό, ακόμη και στο πλαίσιο των συ-
νταγματικών ρυθμίσεων των άρθρων 7 § 1 και 78 §
2 Συντ, όπου ισχύει αυστηρή απαγόρευση της ανα-
18. Ενδεικτ. ΟλΑΠ 11/2011, ΕλλΔνη 2011.1316· ΟλΑΠ 7/2013,
ΝΟΜΟΣ· ΟλΑΠ 3/2016, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 1939/2009, ΧρΙΔ
2010.646· ΑΠ 1135/2012, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 733/2012, ΝΟΜΟΣ·
ΑΠ 1385/2018, ΝΟΜΟΣ.
19. Ενδεικτ. ΑΠ 1385/2018, ΝΟΜΟΣ.
20. Ενδεικτ. ΑΠ 1385/2018, ΝΟΜΟΣ.
21. Ενδεικτ. ΟλΑΠ 13/2006, ΝΟΜΟΣ· ΟλΑΠ 3/2016, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ
1366/2017, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 1385/2018, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 207/2019,
ΝΟΜΟΣ.
22. Ενδεικτ. ΟλΑΠ 6/2007, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 996/2008, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ
421/2009, ΝΟΜΟΣ.
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
δρομικής ισχύος των ποινικών και φορολογικών νό-
μων, ότι η απαγόρευση δεν καταλαμβάνει τις δικο-
νομικές διατάξεις23, οι οποίες εφαρμόζονται χωρίς
προσκόμματα σε σχέση με το ατέλεστο μέρος της δια-
δικασίας. Επιπλέον, ορθά έχει παρατηρηθεί ότι η
εφαρμογή του (εκάστοτε) νεοπαγούς δικονομικού
δικαίου επί των εκκρεμών δικών δεν συνιστά παρά-
βαση της αρχής της μη αναδρομικότητας του νόμου,
όταν η ρύθμιση αφορά στο ατέλεστο μέρος της διαδι-
κασίας και δεν θίγει το κύρος ή τις έννομες συνέπειες
των διαδικαστικών πράξεων που διενεργήθηκαν υπό
το προϊσχύσαν δίκαιο24. Κατ’ ακριβολογία στην πε-
ρίπτωση αυτή, που ενδιαφέρει και στην περίπτωση
του Ν. 4745/ 2020, δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανα-
δρομική εφαρμογή, αλλά μόνον για άμεση εφαρμογή
του νέων δικονομικών διατάξεων25. Για τους ίδιους
λόγους, εξάλλου, διαφαίνεται μη πειστικό και το επι-
χείρημα εκ της αρχής της ισότητας26, του οποίου επί-
σης γίνεται επίκληση στην Έκθεση. Σύμφωνα με τα
παραπάνω, διασκεδάζεται και ο προβληματισμός για
το κατά πόσον η νέα νομοθετική ρύθμιση υπηρετεί
επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος που δια-
τυπώνεται στην Έκθεση της Επιστημονικής Υπηρε-
σίας της Βουλής. Άλλωστε, οι νομοθετικές σκοπιμό-
τητες στη θεραπεία των οποίων κατατείνει ο
Ν. 4745/2020 (επίσπευση της διαδικασίας, οικονομία
23. Ως προς το άρθρο 7 § 1: ΟλΑΠ (ποιν) 1/2014, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ
5/2020, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 13/2020, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 286/2020, ΝΟ-
ΜΟΣ· ΑΠ 288/2020, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 1614/2019, ΝΟΜΟΣ κ.α. πα-
γνμλγ. Ως προς το άρθρο 78 § 2, ότι δεν παραβιάζεται η συ-
νταγματική ρύθμιση, όταν η αναδρομική φορολογική διάταξη
αφορά σε διαδικαστικά ή δικονομικά ζητήματα: ΣτΕ 4707/
1998, ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 3994/1998, ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 7/1997, ΝΟΜΟΣ·
ΟλΣτΕ 3621/1995, ΝΟΜΟΣ, εφόσον δεν οδηγεί στην επιβολή
ή αύξηση φόρου ή ρυθμίζει απαλλαγή ή εξαίρεση από την
υποχρέωση καταβολής φόρου: Φινοκαλιώτης, Φορολογικό
Δίκαιο, 6η, 2020, σ. 145· Σπυρόπουλος/Κοντιάδης/Ανθόπου-
λος/Γεραπετρίτης, Σύνταγμα, 2017, άρθρ. 78 αρ. 88.
24. Γιδόπουλος, Το δίκαιον της αναγκαστικής εκτελέσεως. τ. Α’,
1933, § 31, σ. 60· Ράμμος, Εγχειρίδιον Αστικού Δικονομικού
Δικαίου, τ. IV. 1985, § 765, σ. 2203· Μπέης, Η συνέχισις των
εκκρεμών υποθέσεων κατά τον νέον Κώδικα Πολ. Δικονομίας,
1968, σ. 10· Λαγανάς, Οι σταθμίσεις του δικονομικού νομο-
θέτη στο διαχρονικό δίκαιο της ρυθμίσεως της διαδικασίας
των διαδικαστικών πράξεων, 2018, σ. 63-64.
25. Βλ. συναφώς για την ευρύτερα θεματική: Λαγανάς, ό.π. σ. 64.
26. Πρβλ. για τη σχέση αρχή της ισότητας και αναδρομικής εφαρ-
μογής νόμου: Κλαμαρής, Η ανεξαρτησία της δικαιοδοτικής
λειτουργίας έναντι επεμβάσεων της εκτελεστικής και της νο-
μοθετικής λειτουργίας, ΕλλΔνη 1986. 30· Παυλόπουλος, Συμ-
βολή στη νομική θεμελίωση των ορίων της αναδρομικής
ισχύος του νόμου (ιστορική καταγωγή και σύγχρονες προε-
κτάσεις), ΤοΣ 1985.297 επ· Σταματόπουλος, Η δικονομική
αναδρομή των νέων ουσιαστικών και ερμηνευτικών διατά-
ξεων, 1989, σ. 89 επ· Λαγανάς, ό.π. σ. 23-49.
1999
ΜΕΛΕΤΕΣ
της δίκης, επιτάχυνση της δικαστικής εκκαθάρισης
υποθέσεων οι οποίες υπό κανονικές συνθήκες θα
απαιτούσαν χρόνο ακόμη και μιας δεκαετίας) ενέ-
χουν ισχυρό το στοιχείο του δημοσίου συμφέροντος,
δικαιολογώντας τη νομοθετική παρέμβαση27.
Προβληματισμός για τη συμβατότητα των νέων
διατάξεων προς το άρθρο 20 Συντ και 6 § 1 ΕΣΔΑ θα
μπορούσε να δικαιολογηθεί με αξιώσεις μόνον υπό
την παραδοχή ότι η διαδικασία επαναπροσδιορισμού
των εκκρεμών αιτήσεων εισάγει ουσιώδη δικονομικά
εμπόδια για τους αιτούντες οφειλέτες κατά τρόπο,
ώστε να παρεμποδίζεται η πρόσβαση τους στην έν-
νομη προστασία. Η θεώρηση αυτή, όμως, δεν βρίσκει
κατά τη γνώμη μας επαρκή ερμηνευτικά ερείσματα
στις ρυθμίσεις του Ν. 4745/2020. Η αίτηση επανα-
προσδιορισμού υποβάλλεται με ηλεκτρονικά μέσα,
μέσω της πλατφόρμας που προβλέπει το άρθρο 4Β
και ατελώς. Οι πληροφορίες που οφείλει να συμπλη-
ρώσει ο αιτών σύμφωνα με το άρθρο 4 Β § 1 είναι
είτε που είναι κοινές με τα συνήθη δικόγραφα (στ.
α’) ή έστω για τις κλήσεις28 (στ. γ’), είτε κατατείνουν
στη διευκόλυνση της διενέργειας των κοινοποιήσεων
που αφορούν το ατέλεστο μέρος της διαδικασίας με
ηλεκτρονικά μέσα, άρα κατά τρόπο αδάπανο για τον
αιτούντα οφειλέτη (στ. β’). Κατά τα λοιπά, η μεν ανα-
φορά του διαδικαστικού ιστορικού (στ. δ’) υπηρετεί
τον προφανώς εύλογο σκοπό της διευκόλυνσης του
δικαστηρίου που θα επιληφθεί να επισκοπήσει την
διαδικαστική πορεία της υπόθεσης, οπότε κρίνεται
αφενός εύλογη και αφετέρου δεν φαίνεται να επι-
βάλλει στον αιτούντα ιδιαίτερα δικονομικά βάρη,
ενώ το ίδιο πρέπει να γίνει δεκτό και ως προς τα στοι-
χειώδη στοιχεία για το ιστορικό των οφειλών των
οποίων ζητείται η ρύθμιση που αναφέρονται στο στ.
στ’. Άλλωστε τα τελευταία κατά λογική τάξη έχουν
ήδη αναφερθεί στο δικόγραφο της αίτησης και πά-
27. ΔιοικΟλΑΠ 36/2020, αδημ. σ. 29: «οι ρυθμίσεις του σχεδίου
νόμου αξιολογούνται ως πρόσφορες για την επίτευξη του επι-
διωκόμενου σκοπού που είναι που είναι η εκκαθάριση των πι-
νακίων των ειρηνοδικείων, μέσω της υποχρεωτικής για τους
ενδιαφερόμενους υποβολής αίτησης επαναπροσδιορισμού της
συζήτησης των εκκρεμών αιτήσεων ρύθμισης οφειλών του
ν. 3869/2010, αλλά ταυτόχρονα και η επίσπευση της συζήτησης
των υποθέσεων αυτών. Είναι αυτονόητο, ότι η απονομή της δι-
καιοσύνης σε εύλογο χρονικό διάστημα είναι επιβεβλημένη,
αφού εντάσσεται στο πλαίσιο της αποτελεσματικής δικαστικής
προστασίας και αποτελεί τόσο με βάση το άρθρο 20 του Συ-
ντάγματος όσο και με βάση τη διάταξη του άρθρου 6 ΕΣΔΑ βα-
σικό στοιχείο και γνώρισμα του δικαιώματος δικαστικής προ-
στασίας…».
28. Προς στις οποίες εξομοιώνεται και η αίτηση επαναπροσδιο-
ρισμού (4 Α § 2).
2000
ντως περιλαμβάνονται μεταξύ των στοιχείων που ο
αιτών οφειλέτης έφερε ούτως ή άλλως το βάρος να
προσκομίσει ενώπιον του δικαστηρίου κατά τη συ-
ζήτηση της αίτησης, ώστε η απλή αναφορά τους ως
περιληπτικών στοιχείων στην ηλεκτρονικά υποβαλ-
λόμενη αίτηση να μην μπορεί να θεωρηθεί ότι εισάγει
υπερβολικά δικονομικά προσκόμματα. Στο σημείο
αυτό σκόπιμο είναι να διευκρινισθεί ότι το άρθρο 4Β
δεν προβλέπει στην ψηφισθείσα του εκδοχή τον έλεγ-
χο της αίτησης επαναπροσδιορισμού, όπως μάλλον
ανακριβώς υπέλαβε η ΔιοικΟλΑΠ 36/202029. Παρέ-
πεται επομένως ότι αποκλειστικά αρμόδιο για την
αξιολόγηση του περιεχομένου αλλά και των τυχόν
ελλείψεων της αίτησης παραμένει το δικαστήριο που
θα επιληφθεί τελικά της αίτησης ρύθμισης οφειλών.
Τέλος, η πρόβλεψη του στ. ε’ περί συναίνεσης στην
άρση του απορρήτου των τραπεζικών και φορολο-
γικών πληροφοριών, αφενός στοιχίζεται προς στις
συναφείς ρυθμίσεις των άρθρων 4 § 2 και 10 §§ 2-3
Ν. 3869/2010 και αφετέρου συμπλέει με το καθήκον
ειλικρίνειας και καλόπιστης διεξαγωγής της δίκης
(116 ΚΠολΔ)30.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω η ερμηνευτική λύση
στην οποία οδηγήθηκε η ΔιοικΟλΑΠ 36/2020 κατα-
φάσκοντας τη συμβατότητα των ρυθμίσεων του
Ν. 4745/2020 διαφαίνεται πιο πειστική, ανεξάρτητα
από τις de lege ferenda επιφυλάξεις που θα μπορού-
σαν να εκφρασθούν σε σχέση προς κατ’ ιδίαν ρυθμί-
σεις του νομοθετήματος.
Διερευνητέο είναι ακόμη κατά πόσον η υιοθέτηση
διαδικαστικού πυρήνα ρυθμίσεων ο οποίος προσιδιά-
ζει σαφώς στην τακτική διαδικασία για την εκδίκαση
των υποθέσεων του Ν. 3869/2010 δικαιολογεί ενδε-
χομένως ενδοιασμούς, είτε υπό το πρίσμα της συνταγ-
ματικότητας των σχετικών ρυθμίσεων, είτε δογματι-
κής υφής, ενόψει της εισαγωγής των εν λόγω υποθέ-
σεων κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας.
Κατά τη γνώμη μας δεν δικαιολογείται ούτε εδώ προ-
βληματισμός για τη συμβατότητα των ρυθμίσεων προς
τις επιταγές των άρθρων 20 Συντ και 6 § 1 ΕΣΔΑ.
Κατ’ αρχήν αποτελεί κοινό τόπο ότι η εκούσια δι-
καιοδοσία εντάσσεται στην ενιαία δικαιοδοσία των
29. Πρβλ. ΔιοικΟλΑΠ 36/2020, αδημ. σ. 17: «Η ηλεκτρονική υπο-
βολή της αίτησης επαναπροσδιορισμού … Παρέχει τη δυνατό-
τητα επικαιροποίησης της εκκρεμούς αίτησης και ενός άμεσου
ελέγχου σχετικά με το αν ο δικαιούχος εμπίπτει στην προστασία
του νόμου, ενώ μέχρι τώρα ο έλεγχος αυτός γίνεται κατά την
εκδίκαση της αίτησης …».
30. Βλ. συναφώς και ΔιοικΟλΑΠ 36/2020, αδημ. σ. 17-19.
Αρμενόπουλος 2020 12

πολιτικών δικαστηρίων31, έχει δικαιοδοτικό χαρα-
κτήρα32, έστω και αν γίνεται δεκτό ότι διατελεί στο
μεταίχμιο της διοικητικής και δικαιοδοτικής λειτουρ-
γίας, με την έννοια της κρατικής πρόνοιας για ιδιω-
τικά συμφέροντα33. Υπό την έννοια αυτή ορθά παρα-
τηρείται πως δεν είναι ανεκτή από τη συνταγματική
έννομη τάξη (94 § 3 Συντ.) η παραπομπή στη διοίκη-
ση υποθέσεων εκουσίας δικαιοδοσίας με τις οποίες
επιδιώκεται η διάπλαση ιδιωτικής έννομης σχέσης ή
δικαιώματος34, ενώ αντίθετα συγχωρείται η υπαγωγή
σε διοικητικό όργανο εκείνων των υποθέσεων που
έχουν απλώς διαπιστωτικό χαρακτήρα35. Σκόπιμο εί-
ναι ακόμη να υπομνησθεί εδώ η κλασσική διάκριση
των υποθέσεων της εκούσιας δικαιοδοσίας σε γνή-
σιες και μη γνήσιες, εκ των οποίων οι πρώτες κατα-
λαμβάνουν όλες τις υποθέσεις, όπου με τη λήψη ρυθ-
μιστικών μέτρων διαπλαστικού ή διαπιστωτικού χα-
ρακτήρα λαμβάνεται κρατική πρόνοια για ιδιωτικά
συμφέροντα36, ενώ οι δεύτερες αποτελούν ιδιωτικού
δικαίου διαφορές οι οποίες παραπέμπονται από το
νομοθέτη στην εκούσια δικαιοδοσία κυρίως για λό-
γους σκοπιμότητας και επειδή ο νομοθέτης προσβλέ-
πει στην ελαστικότητα της διαδικασίας37. Κατά κα-
νόνα γίνεται δεκτό ότι οι κατ’ εξοχήν χαρακτηριστι-
κές αποκλίσεις της εκουσίας δικαιοδοσίας, εφαρμό-
ζονται εξίσου και στις μη γνήσιες υποθέσεις της εκου-
σίας δικαιοδοσίας, όπως π.χ. το ανακριτικό σύστημα
(744 ΚΠολΔ)38 και η εφαρμογή συστήματος ελεύθε-
ρης απόδειξης (759 § 3)39, ενώ αμφιβολίες εκφράζο-
31. Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Αρβανιτάκης), Εισαγ. άρθρ. 739
επ, αρ. 5.
32. ΟλΑΠ 914/1980, ΝοΒ 1981.294· Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας
(-Αρβανιτάκης), Εισαγ. άρθρ. 739 επ, αρ. 2.
33. ΜΠρΑγρ 54/2020, ΝΟΜΟΣ· Μπέης, ΠολΔ, Εισαγ. άρθρ. 739
επ, σ. 35 μ.π.π. στη σημ. 3· Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Αρβα-
νιτάκης), Εισαγ. άρθρ. 739 επ, αρ. 1· Σπυριδάκης, Εκούσια δι-
καιοδοσία, 3η, 2019, σ. 7.
34. Μητσόπουλος, Η επίδρασις του Συντάγματος επί της Πολιτι-
κής Δικονομίας, Δ 1975. 673 επ: 674-675· Κεραμεύς/Κονδύ-
λης/Νίκας (-Αρβανιτάκης), Εισαγ. άρθρ. 739 επ, αρ. 2.
35. Μητσόπουλος, Δ 1975.675. Πρβλ. πιο πρόσφατα προς στην
κατεύθυνση αυτή την υπαγωγή της συναινετικής λύσης του
γάμου στο συμβολαιογράφο (22 Ν. 4509/2017).
36. Μητσόπουλος, Η έννοια της εκουσίας δικαιοδοσίας, ΝΔ
1971.333 επ: 339· Μπέης, ΠολΔ, Εισαγ. άρθρ. 739 επ, σ. 36·
Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Αρβανιτάκης), Εισαγ. άρθρ. 739
αρ. 15.
37. Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Αρβανιτάκης), Εισαγ. άρθρ. 739
αρ. 16· Σπυριδάκης, ό.π. σ. 291-292.
38. Ενδεικτ. ΑΠ 257/2020, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 438/2019, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ
1397/2019, ΝΟΜΟΣ.
39. Ενδεικτ. ΑΠ 633/2018, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 968/2018, ΝΟΜΟΣ·
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
νται αναφορικά με την κάμψη του συγκεντρωτικού
συστήματος (751 ΚΠολΔ)40. Εντούτοις δεν πρέπει να
παραβλέπεται το γεγονός ότι τα παραπάνω στοιχεία
της διαδικασίας της εκουσίας δικαιοδοσίας δεν απο-
λαμβάνουν υπερνομοθετικών ερεισμάτων κατά τρό-
πο ώστε ο νομοθέτης να μην κωλύεται από συνταγ-
ματικά προσκόμματα να τα καταργήσει ή περιορίσει
ακόμη και σε σχέση με τις γνήσιες υποθέσεις της
εκούσιας δικαιοδοσίας. Κατά μείζονα λόγο, η ίδια ερ-
μηνευτική λύση προσήκει σε σχέση με τις μη γνήσιες
υποθέσεις εκουσίας δικαιοδοσίας, οι οποίες έχουν
χαρακτήρα γνήσιων διαφορών ιδιωτικού δικαίου που
υπάγονται στην εκούσια δικαιοδοσία κατ’ ανέλεγκτη
επιλογή του νομοθέτη. Υπό το πρίσμα αυτό είναι εύ-
λογη η υπόθεση ότι στο μέτρο που ο νομοθέτης έχει
την εξουσία να υποβάλλει χωρίς περιορισμούς μια
γνήσια ιδιωτική διαφορά προς εκδίκαση κατά τις δια-
τάξεις της εκούσιας δικαιοδοσίας, έχει και τη δυνα-
τότητα να την αφαιρέσει από την ύλη της εκούσιας
δικαιοδοσίας, επιστρέφοντας την στην αμφισβητού-
μενη δικαιοδοσία. A majori ad minus, η επιλογή στην
οποία συντάχθηκε ο νομοθέτης με το Ν. 4745/2020
να διαπλάσει ένα νέο δικονομικό πλαίσιο για την εκ-
δίκαση των υποθέσεων του Ν. 3869/2010, το οποίο
εισάγει σοβαρότατα δάνεια από την τακτική διαδι-
κασία και συγχρόνως αποκλείει ρητά την εφαρμογή
των άρθρων 115 § 2, 745, 749 και 751 ΚΠολΔ πρέπει
να αξιολογηθεί ως συνταγματικώς ανεκτή, με δεδο-
μένο ότι η κρατούσα γνώμη εντάσσει τις υποθέσεις
του Ν. 3869/2010 στις μη γνήσιες υποθέσεις της
εκουσίας δικαιοδοσίας41.
40. Πρβλ. Άνθιμο, Η μεταβολή της βάσης της αγωγής στην πολι-
τική δίκη, 2012, σ. 251, υπέρ της εφαρμογής του άρθρου 224
ΚΠολΔ στις μη γνήσιες υποθέσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας.
41. Αρβανιτάκης, Δικονομικά ζητήματα του ν. 3869/2010, ΕΠολΔ
2013.156 επ: 156· Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Αρβανιτά-
κης), Εισαγ. άρθρ. 739 επ, αρ. 16· ΜΠρΠατρ 149/2020, ΝΟ-
ΜΟΣ· ΕιρΕλευσ 1/2011, ΕΠολΔ 2012.78· ΕιρΘεσ 1994/2012,
ΕφΑΔ 2012.781· ΕιρΘεσ 277/2020, ΝΟΜΟΣ· ΕιρΑλεξανδρού-
πολης 42/2019, ΝΟΜΟΣ· ΕιρΑργοστ 130/2019, ΝΟΜΟΣ· Ειρ-
Κορ 812/2019, ΝΟΜΟΣ· ΕιρΛαμ 226/2018, ΝΟΜΟΣ· ΕιρΠατρ
1338/2018, ΝΟΜΟΣ. Η ΔιοικΟλΑΠ 36/2020, αδημ. σ. 23,
υπέλαβε ως αυτονόητο το χαρακτήρα των υποθέσεων του
Ν. 3869/2010 ως μη γνήσιων υποθέσεων εκουσίας δικαιοδο-
σίας, με περαιτέρω παραπομπή στην ΑΠ 438/2019 (η οποία
εντούτοις δεν αναφέρεται ειδικώς στο θέμα). Πρβλ. ακόμη
Κατηφόρη, ό.π. 2013, σ. 7, σύμφωνα με τον οποίο όταν όλοι
οι πιστωτές συμφωνούν στο υποβληθέν από τον αιτούντα
σχέδιο διευθετήσεως των οφειλών πρόκειται για γνήσια υπό-
θεση. Η ερμηνευτική γνώμη αυτή δεν είναι πειστική, δοθέντος
ότι η κατάταξη ορισμένης υπόθεσης ως γνήσιας ή μη γνήσιας
υπόθεσης της εκούσιας δικαιοδοσίας, δεν εξαρτάται από το
κατά πόσον αναφύεται το στοιχείο της αντιδικίας, βλ. περαι-
τέρω (ενδεικτ.) Μπέη, ΠολΔ, Εισαγ. άρθρ. 739 επ, σ. 29.
2001
ΜΕΛΕΤΕΣ
4. ανάλυση των κατ’ ιδίαν ρυθμίσεων του άρ-
θρου 1 ν. 4745/2020
4.1. Πεδίο εφαρμογής
Το πεδίο εφαρμογής των νέων ρυθμίσεων κατα-
λαμβάνει αποκλειστικά αιτήσεις ρύθμισης οφειλών
οι οποίες εκκρεμούν σε πρώτο βαθμό και των οποίων
η συζήτηση έχει προσδιορισθεί μετά τις 15.6.2021
(4 Α § 1). Εξ αντιδιαστολής παρέπεται ότι αποκλείε-
ται της εμβέλειας του νέου νόμου κάθε υπόθεση που
θα έχει συζητηθεί πριν τις 15.6.2021 σε πρώτο βαθμό
και όλες ανεξαιρέτως οι υποθέσεις που εκκρεμούν
στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο. Κατά πόσον η ορι-
σθείσα δικάσιμος μετά τις 15.6.2021 είναι η αρχική
ή μετ’ αναβολή ή αν έχει ορισθεί κατόπιν επαναφοράς
μετά από ματαίωση δεν ασκεί επιρροή (4 Α § 1 εδ.
γ’). Αν και ο νομοθέτης παρέλειψε να το ρυθμίσει,
μάλλον ως αυτονόητο, το πεδίο εφαρμογής του νέου
νόμου καταλαμβάνει και όσες αιτήσεις τυχόν έχουν
ματαιωθεί πριν τις 15.6.2021 χωρίς να έχει λάβει χώ-
ρα ακόμη επαναφορά τους με κλήση42.
Ήδη εκκρεμείς υποθέσεις των οποίων η δικάσιμος
έχει ορισθεί μέχρι τις 15.6.2021 και των οποίων ανα-
βάλλεται η συζήτηση για το διάστημα μετά τις
15.6.2021, υπάγονται κανονικά στο πεδίο εφαρμογής
των νέων διατάξεων. Το ίδιο ισχύει αναφορικά με τις
υποθέσεις που ματαιώθηκαν ή θα ματαιωθούν κατά
τη διάρκεια του 2020 λόγω της αναστολής της λει-
τουργίας των δικαστηρίων εξαιτίας της πανδημίας.
Ως προς τις υποθέσεις αυτές, σημειωτέον, η έναρξη
ισχύος του νέου νόμου δεν απαλλάσσει τις διοικήσεις
των δικαστηρίων από την υποχρέωση επαναπροσ-
διορισμού τους, ακόμη και σε δικασίμους, μετά τις
15.6.2021: οι ματαιωθείσες υποθέσεις θα πρέπει να
επαναπροσδιορισθούν, έστω και αν διαγράφεται βέ-
βαιο ότι τελικά θα λογισθούν αυτοδικαίως αποσυρ-
θείσες (4 Κ). Η παράλειψη του νομοθέτη εν προκει-
μένω πρέπει να γίνει δεκτή με κριτική διάθεση υπό
το πρίσμα της αρχής της οικονομίας της δίκης. Κατά
τα λοιπά, ως προς τις υποθέσεις που θα αναβληθούν
από την έναρξη ισχύος του Ν. 4745/2020 (6.11.2020)
και μέχρι τις 15.6.2021 λαμβάνεται πρόνοια για την
υποβολή της αίτησης επαναπροσδιορισμού κατά πα-
ρέκκλιση των προθεσμιών του άρθρου 4 Δ, οποτε-
δήποτε μεταξύ της 1.12.2020 και μέχρι τις 30.6.2021.
Αν και η γενικότητα της διατύπωσης του άρθρου
42. Εφόσον δεν έχουν συντρέξει φυσικά οι προϋποθέσεις του άρ-
θρου 4 § 4 Ν. 3869/2010 (όπως ισχύει μετά το άρθρο 58 § 3
Ν. 4549/2018.
2002
4 Α θα μπορούσε ίσως να προκαλέσει αμφιβολίες επί
τούτου, θα πρέπει μάλλον να αποκλεισθούν από το
πεδίο εφαρμογής της νέας διαδικασίας, οι υποθέσεις
του Ν. 3869/2010 στις οποίες έχει διαταχθεί επανά-
ληψη της συζήτησης κατ’ άρθρο 254 ΚΠολΔ και η
επαναφερόμενη δικάσιμος έχει προσδιορισθεί μετά
τις 15.6.2021. Ασφαλές έρεισμα προς τούτο παρέχει
η κρατούσα στη νομολογία γνώμη σύμφωνα με την
οποία η επαναλαμβανόμενη συζήτηση νοείται ως συ-
νέχεια της αρχικής43. Διάφορη ερμηνεία άλλωστε θα
απέληγε στο άτοπο να υποβάλλεται εκάστη συζήτη-
ση σε εξ ολοκλήρου διαφορετικό δικονομικό πλαίσιο.
4.2. Διαδικασία επαναφοράς
Οι υποθέσεις που καταλαμβάνονται από το πεδίο
εφαρμογής του Ν. 4745/2020 επαναφέρονται απο-
κλειστικά κατά τον διαγραφόμενο στο άρθρο 4 Β τύ-
πο, δηλαδή μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας της
Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.
Η αίτηση υποβάλλεται υποχρεωτικά μέσω πληρεξου-
σίου δικηγόρου και περιλαμβάνει τα στοιχεία του άρ-
θρου 4 Β § 1 στ. α’-στ’. Τα παραπάνω στοιχεία αφο-
ρούν κατ’ αρχήν τις αναγκαίες πληροφορίες για την
εξατομίκευση των προσώπων των διαδίκων (4 Β § 1
στ. α’) συμπληρώνονται όμως με την υποχρεωτική
αναφορά αρκετών ακόμη στοιχείων, όπως των στοι-
χείων της εκκρεμούς αίτησης, του διαδικαστικού
ιστορικού της υπόθεσης, τη δήλωση του έτους ανά-
ληψης της πρώτης δανειακής υποχρέωσης και τις δι-
ευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του αιτούντος
και του πληρεξουσίου δικηγόρου. Ο νομοθέτης δεν
ρυθμίζει τις δικονομικές κυρώσεις σε περίπτωση ατα-
ξιών ή ελλιπούς περιεχόμενου της αίτησης επανα-
προσδιορισμού. Δεδομένου ότι η αίτηση επαναπροσ-
διορισμού αποτελεί δικόγραφο, οι αταξίες και ελλεί-
ψεις της θα πρέπει να αξιολογούνται από το δικα-
στήριο στο οποίο θα εισαχθεί τελικά η υπόθεση, κατά
κανόνα στο πλαίσιο της ρύθμισης του άρθρου 159.3
ΚΠολΔ44. Περιθώριο ανάλογης εφαρμογής του άρ-
θρου 4 Ζ δεν καταλείπεται, αφού η τελευταία ρύθμιση
αφορά ειδικά την παράλειψη μη υποβολής αίτησης
επαναπροσδιορισμού και όχι την αντιμετώπιση ελ-
λείψεων της υποβληθείσας. Ακόμη παρίσταται λογικά
43. Ενδεικτ. ΑΠ 936/2018, ΝΟΜΟΣ· ΕφΠατρ 159/2019, ΝΟΜΟΣ·
ΕφΔυτΜακ 81/2018, Αρμ 2018.1345.
44. Το ενδεχόμενο κήρυξης της ακυρότητας σε περίπτωση παρά-
λειψης κάποιων από τα στοιχεία του άρθρου 4 Β § 1 αναφύε-
ται εντονότερο στην περίπτωση της παράλειψης υποβολής
της δήλωσης περί συναίνεσης στην άρση του φορολογικού
και τραπεζικού απορρήτου (στ. ε’).
Αρμενόπουλος 2020 12

συνεπές να αποκλεισθεί η δυνατότητα απόρριψης
της αίτησης ως αόριστης, αφού η αίτηση επαναπροσ-
διορισμού δεν αποτελεί το εισαγωγικό δικόγραφο
αλλά χρησιμεύει αποκλειστικά για την επιτάχυνση
της διαδικασίας συζήτησης της ήδη υποβληθείσας
αίτησης ρύθμισης οφειλών, επέχοντας θέση κλήσης
προς συζήτηση (4 Α § 2). Η απαγγελία του απαραδέ-
κτου λόγω αοριστίας στην περίπτωση αυτή, άλλω-
στε, θα πρέπει να αποκλεισθεί και χάριν σταθμίσεων
επιείκειας, αφού στην αντίθετη εκδοχή θα πρέπει να
γίνει δεκτό ότι θα συμπαρασύρεται και η αίτηση ρύθ-
μισης οφειλής λόγω παρέλευσης των προθεσμιών
του άρθρου 4 Δ.
Στην υποβολή της αίτησης νομιμοποιείται απο-
κλειστικά ο οφειλέτης (4 Α § 2). Αποκλείεται επομέ-
νως η υποβολή της αίτησης από άλλα πρόσωπα. Σε
περίπτωση ομοδικίας περισσότερων αιτούντων, η
αίτηση μπορεί να κατατεθεί από έναν ή ορισμένους
μόνον από τους ομοδίκους (4 Β § 2 εδ. α’). Αν και ο
νομοθέτης δεν το προβλέπει ρητά, ορθότερο είναι να
γίνει δεκτό ότι νομιμοποιούνται στην υποβολή της
αίτησης και όσοι άσκησαν πρόσθετη παρέμβαση
υπέρ του αιτούντος πριν την έναρξη ισχύος του
Ν. 4745/2020. Η υποχρέωση επαναφοράς αφορά
αποκλειστικά τις αιτήσεις ρύθμισης οφειλών και όχι
τις κύριες και πρόσθετες παρεμβάσεις που έχουν
ασκηθεί επί αυτών πριν την έναρξη ισχύος του
Ν. 4745/2020. Οι παρεμβαίνοντες θα πρέπει όμως να
μνημονεύονται και αυτοί στην αίτηση και να κλητεύ-
ονται σύμφωνα με το άρθρο 4 ΣΤ.
Η αποτύπωση των αναλυτικών στοιχείων που
αξιώνει ο νομοθέτης κατά τη συμπλήρωση της αίτη-
σης επαναπροσδιορισμού σύμφωνα με το άρθρο 4 Β
§ 1, κατατείνει αφενός στην εξατομίκευση του αντι-
κειμένου της διαφοράς και αφετέρου στη διευκόλυν-
ση των ηλεκτρονικών κοινοποιήσεων που προβλέπει
το νέο δικονομικό πλαίσιο. Επιπλέον προσβλέπει στη
διευκόλυνση της προπαρασκευής της άμυνας των πι-
στωτών μέσω της συναίνεσης του οφειλέτη στην άρ-
ση του τραπεζικού και φορολογικού του απορρήτου,
στοιχείο το οποίο πάντως είχε ήδη εισαχθεί στο
Ν. 3869/2010 (άρθρ. 4 § 2 στ. γ’ όπως προστέθηκε
με το άρθρο. 58 Ν. 4549/2018). Προς στην κατεύθυν-
ση αυτή κινείται επίσης η ρύθμιση του άρθρου 4 Γ
προβλέποντας την περιορισμένη άρση του φορολο-
γικού απορρήτου έναντι των πιστωτών. Η άρση του
φορολογικού απορρήτου πάντως κατά την τελευταία
διάταξη περιορίζεται αποκλειστικά: α) στις οφειλές
προς το Δημόσιο, β) τα έγγραφα που αναφέρονται
στο άρθρο 4 Η (εκκαθαριστικά σημειώματα για το
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
διάστημα τριών ετών πριν τη λήψη του δανείου και
μέχρι την κατάθεση σημειώματος και πράξεις προσ-
διορισμού ΕΝΦΙΑ των τελευταίων πέντε ετών του
αιτούντος και των ανήλικών τέκνων του) και τα στοι-
χεία του φορολογικού μητρώου του συζύγου και των
τέκνων του αιτούντος. Δεδομένου ότι ο Ν. 4745/2020
δεν καταργεί συλλήβδην το Ν. 3869/2010, παραμένει
παράλληλα σε ισχύ και η ρύθμιση του άρθρου 4 § 2
Ν. 3869/2010.
Για την ολοκλήρωση της άσκησης της αίτησης
επαναπροσδιορισμού απαιτείται η ηλεκτρονική υπο-
βολή της αίτησης και η σύνταξη πράξης κατάθεσης
από τη γραμματεία του αρμοδίου δικαστηρίου στην
οποία η αίτηση διαβιβάζεται αυτοματοποιημένα από
την πλατφόρμα. Από τη σύνταξη της πράξης κατά-
θεσης η αίτηση λογίζεται υποβληθείσα, ικανοποιώ-
ντας τις απαιτήσεις του υπολογισμού του εμπρόθε-
σμου κατά το άρθρο 4 Δ. Προσαπαιτείται εντούτοις
η κοινοποίηση της στους πιστωτές και όσα τρίτα
πρόσωπα συμμετέχουν στη δίκη ή έχει διαταχθεί η
κοινοποίηση του δικογράφου της αίτησης ρύθμισης
οφειλών σε αυτούς. Η κοινοποίηση διενεργείται κατ’
αρχήν με ηλεκτρονικά μέσα σύμφωνα με το άρθρο 4
ΣΤ, συμπεριλαμβανομένου και του ηλεκτρονικού τα-
χυδρομείου, ενώ μπορεί να γίνει και κατά τις διατά-
ξεις των άρθρων 122 έως 143 ΚΠολΔ. Σημειώνεται
ότι η διαβίβαση της αίτησης με ηλεκτρονικά μέσα,
δεν πρέπει να συγχέεται με την αρκετά πιο σύνθετη
και μάλλον δυσλειτουργική μέθοδο επίδοσης που
προσφάτως εισήχθει με το άρθρο 122 Α ΚΠολΔ45.
4.3. Δικονομικές προθεσμίες
Η αίτηση επαναπροσδιορισμού κατατίθεται επί
ποινή απαραδέκτου μέσα στις προθεσμίες του άρ-
θρου 4 Δ, οι οποίες οροθετούνται με σημείο αναφο-
ράς το χρόνο κατάθεσης της αρχικής αίτησης. Τυχόν
ενδιάμεσες καταθέσεις κλήσεων για επαναφορά της
υπόθεσης μετά από ματαίωση δεν επιδρούν στην
οριοθέτηση των προθεσμιών. Σε περίπτωση που ο
αιτών έχει παραιτηθεί από το δικόγραφο προηγού-
μενης αίτησης του για τη ρύθμιση οφειλών, κρίσιμος
είναι ο χρόνος κατάθεσης της νεότερης αίτησης που
εκκρεμεί και όχι της αρχικής.
Σύμφωνα με το άρθρο 4 Δ § 1 η αίτηση επανα-
προσδιορισμού πρέπει να υποβάλλεται σε συγκεκρι-
μένο χρονικό πλαίσιο, το οποίο προσδιορίζεται κατά
τρόπο μάλλον ασυνήθη για δικονομική ρύθμιση, όχι
μόνον κατά το απώτερο όριο αυτών αλλά και κατά
45. Βλ. και αναλυτικότερα, κατωτ. § 4.4.
2003
ΜΕΛΕΤΕΣ
το σημείο αφετηρίας του, με σημείο αναφοράς πά-
ντοτε το χρόνο κατάθεσης του δικογράφου της εκ-
κρεμούς αίτησης ρύθμισης οφειλών. Από τη διατύ-
πωση της διάταξης δεν είναι σαφές αν συγχωρείται
η υποβολή της αίτησης επαναπροσδιορισμού, πριν
την αφετηρίαση της προθεσμίας, το δε ζήτημα κατά
πάσα πιθανότητα θα ρυθμισθεί μέσω της Υπουργικής
Απόφασης που θα εκδοθεί κατά το άρθρο 4 ΙΘ για να
ρυθμίσει τα διάφορα διαδικαστικά ζητήματα λειτουρ-
γίας της πλατφόρμας. Αν συνεκτιμηθεί εντούτοις ότι
από την υποβολή της αίτησης αφετηριάζονται όλες
οι επόμενες προθεσμίες ενέργειας για την κοινοποί-
ηση (4 ΣΤ § 5) και την κατάθεση προτάσεων (4 Η) σε
συνδυασμό με την εύλογη ερμηνευτική υπόθεση πως
ο νομοθέτης προέκρινε τη λύση της κατάτμησης των
διαστημάτων προς άσκηση της αίτησης προς απο-
φυγήν συνωστισμού και υπερβολικής επιβάρυνσης
των γραμματειών των ειρηνοδικείων, διαγράφεται
μάλλον ορθότερη η αρνητική απάντηση.
Απώλεια της προθεσμίας επάγεται έκπτωση από
το δικονομικό δικαίωμα (151 ΚΠολΔ) για την υπο-
βολή της αίτησης επαναπροσδιορισμού με περαιτέρω
άμεσες συνέπειες να λογίζεται η αίτηση ρύθμισης
οφειλών μηδέποτε ασκηθείσα (4 Ζ εδ. α’) και την αυ-
τοδίκαιη ανάκληση των προσωρινών διαταγών που
έχουν ενδεχομένως χορηγηθεί. (4 Ζ εδ. β’).
Ο νομοθέτης δεν προνοεί για την περίπτωση απώ-
λειας της προθεσμίας σε περίπτωση που συντρέξουν
λόγοι ανωτέρας ή δόλος του αντιδίκου. Ο σχετικός
προβληματισμός απασχόλησε και την ΔιοικΟλΑΠ
36/2020, η οποία τελικά όμως απέκλεισε τη δυνατό-
τητα εφαρμογής της ρύθμισης του άρθρου 152
ΚΠολΔ με επίκληση επιχειρήματος εκ της ειδικότητας
της ρύθμισης του άρθρου 4 Η σε συνδυασμό με σταθ-
μίσεις αποφυγήν παρελκύσεων46. Η ερμηνευτική λύ-
ση αυτή δεν είναι κατά τη γνώμη μας αναντίλεκτη.
Κατ’ αρχήν στο μέτρο που το άρθρο 4 ΙΗ αποκλείει
την εφαρμογή μόνον των αντίθετων διατάξεων του
Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το έρεισμα του απο-
κλεισμού της εφαρμογής των άρθρων 152 επ ΚΠολΔ
παρίσταται αμφίβολο. Το γεγονός ότι το άρθρο 4 Ζ
τάσσει συγκεκριμένες και αυστηρές δικονομικές προ-
θεσμίες ενέργειας για την υποβολή της αίτησης επα-
ναπροσδιορισμού δεν τις καθιστά ipso facto αντίθε-
46. ΔιοικΟλΑΠ 36/2020, αδημ. σ. 23: «Η συγκεκριμένη όμως ρύθ-
μιση είναι ειδική και μάλλον φαίνεται ότι δεν προβλέπεται η
εφαρμογή της ανωτέρω διάταξης (σημ. του άρθρου 152 ΚΠολΔ),
αφού αντίθετη άποψη μπορεί να οδηγήσει στην επανάληψη
των αιτίων που δημιούργησαν το πρόβλημα, η επίλυση του
οποίου επιχειρείται με την υπό κρίση ρύθμιση».
2004
τες προς τα άρθρα 152 επ ΚΠολΔ, αφού η ρύθμιση
της επαναφοράς των πραγμάτων στην προτέρα κα-
τάσταση λειτουργεί εξ ορισμού συμπληρωματικά
προς τις δικονομικές προθεσμίες. Επιπλέον δεν πρέ-
πει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι σε περίπτωση
απώλειας της προθεσμίας για λόγους που μπορούν
να στοιχειοθετήσουν βάσιμα την εφαρμογή του άρ-
θρου 152 ΚΠολΔ, τότε ο αιτών οφειλέτης θα απωλέ-
σει την ευκαιρία να επιδιώξει την παροχή έννομης
προστασίας για λόγους οι οποίοι εκφεύγουν από τη
σφαίρα επιρροής του. Διαγράφεται λοιπόν εναργώς
ο κίνδυνος ο νομοθέτης να κελεύει πράγματι στα αδύ-
νατα και μάλιστα σε μια χρονική συγκυρία όπως η
παρούσα, όπου τα περιστατικά ανωτέρας βίας γνω-
ρίζουν λόγω της πανδημίας ασυνήθη και εξαιρετική
αύξηση. Πρόσθετο ερμηνευτικό επιχείρημα παρέχει
ακόμη προς στην κατεύθυνση αυτή η ρύθμιση του
άρθρου 4 ΣΤ § 4 εδ. δ’, το οποίο ρητά αναγνωρίζει την
ανωτέρα βία ως λόγο ανατροπής του τεκμηρίου γνώ-
σης του παραλήπτη της επίδοσης· η συνδρομή ανω-
τέρας βίας στο πρόσωπο του οφειλέτη να υποβάλλει
εμπρόθεσμα την αίτηση δικαιολογεί κατά μείζονα λό-
γο την κατάφαση του επιτρεπτού υποβολής αίτησης
επαναφοράς των πραγμάτων στην προτέρα κατά-
σταση. Ενδεχομένη αποστέρηση του αιτούντος οφει-
λέτη από τη δυνατότητα να υποβάλλει εμπρόθεσμα
την αίτηση επαναπροσδιορισμού για λόγους ανωτέ-
ρας βίας, χωρίς να συνδυάζεται με δυνατότητα άσκη-
σης αίτησης επαναφοράς των πραγμάτων στην προ-
τέρα κατάσταση, θα δικαιολογούσε ενδοιασμούς ανα-
φορικά με τη συμβατότητα της όλης διευθέτησης
προς το άρθρο 6 § 1 ΕΣΔΑ, ακυρώνοντας εκ του απο-
τελέσματος το δικαίωμα παροχής έννομης προστα-
σίας του διαδίκου. Οι ανωτέρω ενδοιασμοί για την
ερμηνευτική λύση που υιοθέτησε η ΔιοικΟλΑΠ
36/2020, δεν διασκεδάζονται τέλος, από το επιχεί-
ρημα περί του κινδύνου να γίνει κατάχρηση της δι-
κονομικής δυνατότητας προς άσκηση αίτησης επα-
ναφοράς, επαναφέροντας το πρόβλημα που επιχειρεί
να επιλύσει ο Ν. 4745/2020. Τούτο επειδή κατ’ αρχήν
διαφαίνεται ελάχιστα πιθανό το ενδεχόμενο ο διάδι-
κος να επιλέξει να εκτεθεί στον κίνδυνο να απωλέσει
την έννομη προστασία της χορηγηθείσας προσωρινής
διαταγής προκειμένου να διακινδυνεύσει την παρέλ-
κυση της διαδικασίας. Επιπλέον, η αξιολόγηση των
αιτήσεων επαναφοράς των πραγμάτων στην προτέ-
ρα κατάσταση καταλείπεται στην κρίση του δικάζο-
ντος δικαστή, ώστε να μπορεί να προεξοφληθεί εύλο-
γα ότι ενδεχόμενες προπετείς και παρελκυστικές αι-
τήσεις επαναφοράς θα απορρίπτονται χωρίς επιπλο-
Αρμενόπουλος 2020 12

κές για την εύρυθμη λειτουργία των ειρηνοδικείων.
Εγείρεται εδώ ο προβληματισμός για τον τρόπο
άσκησης της αίτησης επαναφοράς κατά το άρθρο
152 ΚΠολΔ. Με δεδομένο ότι η διαδικαστική πράξη
στην οποία αφορά η απώλεια της προθεσμίας μπορεί
να επισπευσθεί αποκλειστικά μέσω της πλατφόρμας
(4 Β § 1), εγείρεται το ερώτημα πως θα υποβληθεί η
αίτηση επαναφοράς. Κατά τελολογική συστολή εν
προκειμένω διαφαίνεται ως μόνη λογική διέξοδος να
γίνει δεκτό ότι στην περίπτωση αυτή η αίτηση θα
μπορεί να υποβληθεί κατ’ εξαίρεση στη γραμματεία
του αρμοδίου δικαστηρίου.
Οι προθεσμίες του άρθρου 4 Δ αποτελούν νόμιμες
δικονομικές προθεσμίες ενέργειας47· ως τέτοιες είναι
νοητή η αναστολή τους κατ’ αρχήν στις περιπτώσεις
του άρθρου 147 ΚΠολΔ (οι οποίες πάντως δεν ενδια-
φέρουν άμεσα την παρούσα, εφόσον δεν εντοπίζεται
τμήμα των εν λόγω προθεσμιών που να τοποθετείται
εντός του Αυγούστου). Με το άρθρο 1 § 1 στ. 4 – 1 –
5‑ β της ΚΥΑ Δ1α/ΓΠ.οικ.76629/28.11.2020 ορίσθη-
κε ότι εξαιρούνται από τη γενική αναστολή προθε-
σμιών που προβλέπει η εν λόγω πράξη, οι προθεσμίες
του άρθρου 4 Δ48. Η επιλογή αυτή του νομοθέτη δι-
καιολογεί ισχυρούς προβληματισμούς δοθέντος ότι
τόσο η υποβολή της αίτησης επίσπευσης, όσο και η
κατάθεση των προτάσεων, προϋποθέτει την συλλογή
εγγράφων από διάφορες υπηρεσίες και τραπεζικά
ιδρύματα, η οποία προφανώς καθίσταται δυσχερής
εν μέσω συνθηκών πανδημίας.
Η ρύθμιση του άρθρου 4 Δ καταλείπει αρρύθμιστο
επίσης το ζήτημα της διακοπής της προθεσμίας στις
προβλεπόμενες από το άρθρο 286 ΚΠολΔ περιπτώ-
σεις. Κατά συνεπή εφαρμογή της κρατούσας στη νο-
μολογία γνώμη, ότι ο θάνατος του διαδίκου επάγεται
την κατάργηση της δίκης της αίτησης ρύθμισης οφει-
λών του Ν. 3869/201049, ο προβληματισμός θα στε-
47. Ρητά έτσι η ΔιοικΟλΑΠ 36/2020, ΝΟΜΟΣ.
48. Η ίδια λύση ακολουθήθηκε ήδη και στην ΚΥΑ Δ1α/ΓΠ.οικ.:
78363 (ΦΕΚ Β’ 5350).
49. ΕιρΠατρ 409/2020, ΝΟΜΟΣ: «Αν κατά τη διάρκεια της εκκρε-
μοδικίας ο οφειλέτης αποβιώσει, τίθεται σχετικώς το ερώτημα,
αν η δίκη θα πρέπει να διακοπεί, συμφώνως προς τα ισχύοντα
με το άρθρο 286 περ. α’ ΚΠολΔ, νομιμοποιουμένων των κληρο-
νόμων του αποβιώσαντος οφειλέτη να την επαναλάβουν ή μή-
πως ο θάνατος του οφειλέτη διαδίκου οδηγεί σε κατάργηση της
δίκης κατά το κύριο αντικείμενό της λόγω του προσωποπαγούς
χαρακτήρα της δίκης (βλ. σχετικώς Αθ. Κρητικό, Ρύθμιση των
οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων με βάση τον
Ν. 3869/2010, όπως ισχύει μετά τις επελθούσες νομοθετικές
μεταβολές, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, 4η έκδ., στις Εισαγωγικές Πα-
ρατηρήσεις, σελ. 20, στον αρ. περ. 43, ΕιρΘεσ 2857/2012 ΕφΑΔ
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
ρείται αντικειμένου στην περίπτωση αυτή. Αντίθετα,
στην περίπτωση της ενηλικίωσης (286 § 1 ΚΠολΔ)50,
το ζήτημα διατηρεί την πρακτική του σημασία. Μάλ-
λον ορθότερη διαγράφεται και εδώ η εκδοχή ότι η αί-
τηση επαναπροσδιορισμού θα υποβάλλεται κατ’ ανά-
γκη στη γραμματεία του αρμοδίου ειρηνοδικείου.
Εκτός από τις προθεσμίες του άρθρου 4 Δ § 1, ο
νομοθέτης εισάγει μια σειρά από περαιτέρω προθε-
σμίες ενέργειας στα άρθρα 4 ΣΤ § 5 (κοινοποίηση),
4 Η § 1 (κατάθεση προτάσεων), 4 ΙΑ (προσεπικλή-
σεις, ανακοινώσεις) και 4 Θ (κατάθεση προσθήκης).
Οι πρώτες δύο εκ των ανωτέρω προθεσμιών αφετη-
ριάζονται από την υποβολή της αίτησης επαναπροσ-
διορισμού. Επιπλοκές είναι νοητό να ανακύψουν σε
περίπτωση που η έκθεση κατάθεσης δεν συντάσσε-
ται την ίδια ημέρα με την ηλεκτρονική υποβολή της
αίτησης, ενδεχόμενο το οποίο είναι νοητό υπό τη ρύθ-
μιση του άρθρου 4 Ε. Η ασφάλεια δικαίου επιβάλλει
στην περίπτωση αυτή κατά τη γνώμη μας την αφε-
τηρίαση των παραπάνω προθεσμιών, από την ανάρ-
τηση της πράξης κατάθεσης στην πλατφόρμα και όχι
2013. 372 και εν γένει για τον οικείο προβληματισμό και σε άλ-
λες περιπτώσεις Μακρίδου σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα, Ερμη-
νεία ΚΠολΔ, Τ. I, υπό το άρθρο 286, στον αρ. 2). Στην ως άνω
περίπτωση πρέπει να προκριθεί η λύση περί την κατάργηση
της δίκης. Με την κατ’ άρθρο 4 του ν. 3869/2010 υποβαλλόμενη
αίτηση επιδιώκεται κατ’ αρχάς η ελάφρυνση του οφειλέτη από-
τα χρέη του, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την
επανένταξή του στην κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα.
Υπό την έννοια αυτή, η δημιουργούμενη σχετικώς έννομη σχέση
έχει μεν περιουσιακό χαρακτήρα, διαθέτει, ωστόσο, και έντονα
προσωποπαγή χαρακτήρα, αφού συνδέεται τόσο με το πρόσω-
πο του οφειλέτη, όσο και με την οικονομική κατάσταση, στην
οποία αυτό ευρίσκεται. Λαμβανομένου, συνεπώς, υπόψη ότι με
τη σχετική διαδικασία του Ν. 3869/2010 επιδιώκεται η επανέ-
νταξη του συγκεκριμένου - αιτούντος οφειλέτη στην κοινωνική
και οικονομική δραστηριότητα, η απάντηση στο ζήτημα της
δυνατότητας συνέχισης της συγκεκριμένης δίκης από τους κλη-
ρονόμους του αιτούντος οφειλέτη και δη υπό την ιδιότητά της
ως επιμέρους στοιχείου της περιουσίας του αποβιώσαντος δεν
μπορεί παρά να είναι αποφατική. Η δίκη, δηλαδή, καταργείται
κατά το κύριο αντικείμενό της, χωρίς να τίθεται ζήτημα διακο-
πής της κατ’ άρθρο 286 ΚΠολΔ, οι δε κληρονόμοι, εφόσον δεν
αποποιηθούν την κληρονομιά, ευθύνονται και με την προσω-
πική τους περιουσία για τα χρέη του αποβιώσαντος, αναλόγως
του κληρονομικού τους μεριδίου. Στην περίπτωση, ωστόσο, που
συντρέχουν στο πρόσωπο οιουδήποτε των ανωτέρω κληρονό-
μων οι όροι των διατάξεων του ν. 3869/2010, δεν αποκλείεται
η από μέρους του κληρονόμου αυτού υποβολή (νέας) αιτήσεως
της ανωτέρω φύσεως για την υπαγωγή του ιδίου στις ρυθμίσεις
του νόμου αυτού (βλ. Αθ. Κρητικό, ο.π., σελ. 20, στον αρ. περ.
44, Βενιέρη/Κατσά, Εφαρμογή του ν. 3869/2010 για τα υπερ-
χρεωμένα φυσικά πρόσωπα, β’ έκδ., σελ. 551-552)»· ΜΠρΘεσ
7072/2016, ΝΟΜΟΣ.
50. Για την εφαρμογή των διατάξεων περί διακοπής της δίκης
στην περίπτωση αυτή και στις δίκες του Ν. 3869/2010, βλ.
ΕιρΠατρ 1073/2017, ΝΟΜΟΣ.
2005
ΜΕΛΕΤΕΣ
από την ενδεχομένως προγενέστερη ηλεκτρονική
υποβολή της αίτησης, αφού χωρίς την ολοκλήρωση
της ενέργειας του γραμματέως είναι αδύνατη η ολο-
κλήρωση των κοινοποιήσεων.
4.4. Θέματα επιδόσεων
Για την ολοκλήρωση της άσκησης της αίτησης
επαναπροσδιορισμού απαιτείται η κοινοποίηση της
προς τα υπόλοιπα πρόσωπα που μετέχουν της δια-
δικασίας (υπόλοιποι διάδικοι, συμπεριλαμβανομένων
των ομοδίκων51, πρόσωπα των οποίων διατάχθηκε
η κλήτευση και πιστωτές). Η κοινοποίηση λαμβάνει
χώρα κατ’ αρχήν με ηλεκτρονικά μέσα, είτε μέσω της
ηλεκτρονικής πλατφόρμας, είτε και με μήνυμα ηλε-
κτρονικού ταχυδρομείου (4 ΣΤ § 1). Κατ’ εξαίρεση, ο
επισπεύδων οφειλέτης έχει τη δυνατότητα να κοινο-
ποιήσει και με τις παραδοσιακές μεθόδους του ΚΠολΔ
(4 ΣΤ § 4), η χρήση των οποίων είναι υποχρεωτική,
εφόσον δεν έχει δηλωθεί ΑΦΜ του παραλήπτη από
τον οφειλέτη κατά τον επαναπροσδιορισμό. Προς δι-
ευκόλυνση της διενέργειας των ηλεκτρονικών επι-
δόσεων ορίζεται ακόμη ότι τα πρόσωπα που μετέ-
χουν με οποιονδήποτε τρόπο σε δίκη ρύθμισης οφει-
λών του Ν. 3869/2020 έχουν τη δυνατότητα μετά τις
1.12.2020 να εγγραφούν στην πλατφόρμα και να δη-
λώσουν διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην
οποία θα δέχονται τις ηλεκτρονικές κοινοποιήσεις (4
ΣΤ § 2). Η ηλεκτρονική κοινοποίηση κατά το άρθρο
4 ΣΤ δεν πρέπει να συγχέεται με την επίδοση με ηλε-
κτρονικά μέσα που εισήχθη πρόσφατα με το άρθρο
122 Α ΚΠολΔ (άρθρ. 67 Ν. 4689/2020)· αντίθετα από
τη μέθοδο επίδοσης του άρθρου 122 Α ΚΠολΔ, οι κοι-
νοποιήσεις του άρθρου 4 ΣΤ δεν απαιτούν τη σύ-
μπραξη δικαστικού επιμελητή, ενώ η ολοκλήρωση
της επίδοσης με τα ηλεκτρονικά μέσα που προβλέπει
η διάταξη επιφέρει άμεσα τα αποτελέσματα της, χω-
ρίς να απαιτείται η επιστροφή απόδειξης παραλαβής
του παραλήπτη (πρβλ. 122 Α § 2 ΚΠολΔ). Η διαφο-
ροποίηση αυτή δικαιολογείται από το γεγονός ότι
στην περίπτωση του άρθρου 4 ΣΤ λαμβάνεται για
πρώτη φορά πρόνοια για τη δημιουργία ενός μητρώ-
ου ηλεκτρονικών διευθύνσεων στις οποίες οι δυνη-
τικοί παραλήπτες, καταχωρούν τη διεύθυνση ηλε-
κτρονικού ταχυδρομείου στην οποία επιθυμούν την
παραλαβή του σχετικού δικογράφου. Μάλιστα, ανα-
φορικά με τα πιστωτικά ιδρύματα, τους ΟΤΑ, ΝΠΔΔ,
Δημόσιο κ.λπ. που κατά κανόνα αποτελούν τους πι-
στωτές στις δίκες του Ν. 3869/2010, ορίζεται ότι οι
51. Arge. 4 Β § 2.
2006
κοινοποιήσεις του άρθρου 4 ΣΤ ενεργούνται υποχρε-
ωτικά με ηλεκτρονικά μέσα, στο πλαίσιο επιδοκιμα-
στέας καινοτομίας, η οποία εφαρμόζεται για πρώτη
φορά στο ελληνικό δίκαιο, εξοικονομώντας σημαντι-
κές δαπάνες για τους επισπεύδοντες οφειλέτες.
Στα θετικά της ρύθμισης του άρθρου 4 ΣΤ πρέπει
ακόμη να προσμετρηθεί η ρύθμιση του άρθρου 4 ΣΤ
§ 6 με την οποία αποσαφηνίζεται ρητά ο χρόνος διε-
νέργειας της επίδοσης, όταν η τελευταία πρέπει να
ενεργηθεί σε παραλήπτη εγκατεστημένο στην αλλο-
δαπή. Υπενθυμίζεται ότι η ανάλογη ρύθμιση του άρ-
θρου 215.2 ΚΠολΔ έχει προκαλέσει ισχυρά διχογνω-
μία στη νομολογία52, μερίδα της οποίας αξιώνει να
έχει ολοκληρωθεί και η πραγματική επίδοση μέσα
στην προθεσμία των 60 ημερών53. Από τη συνδυα-
σμένη παραπομπή της παρ. 6 στα άρθρα 9 Καν
1393/200754 και 136 ΚΠολΔ, δεν καταλείπεται αμ-
φιβολία ότι για την οριοθέτηση του εμπρόθεσμου της
κοινοποίησης αρκεί η κοινοποίηση του δικογράφου
προς στον Εισαγγελέα ως παραλαμβάνουσα Αρχή·
φυσικά αν η πραγματική επίδοση δεν έχει συντελε-
στεί εμπρόθεσμα προς τον παραλήπτη, η συζήτηση
ενώπιον του Ειρηνοδικείου θα πρέπει να κηρυχθεί
ματαιωθείσα. Δεδομένου ότι κατά κανόνα στις υπο-
θέσεις του Ν. 3869/2010 δεν εμπλέκονται αλλοδαποί
ο κίνδυνος παρελκύσεων διαγράφεται εδώ περιορι-
σμένος. Οίκοθεν νοείται ότι ‑όπως και σε όλα τα δι-
κόγραφα που διαβιβάζονται μέσω του μηχανισμού
του Κανονισμού 1393/2007‑ απαιτείται μαζί με το
κοινοποιούμενο έγγραφο να συγκοινοποιείται και
μετάφραση του σε γλώσσα την οποία ο παραλήπτης
κατανοεί (4 § 3, 8 § 1 Καν 1393/2007). Αν πάντως το
έγγραφο διαβιβασθεί χωρίς μετάφραση ή ο παραλή-
52. Βλ. αναλυτικότερα για τη σχετική προβληματική: Αρβανιτά-
κης/Βασιλακάκης (-Αρβανιτάκης), Κανονισμός 1393/2007,
2018, άρθρ. 9 αρ, 20 επ· Γέσιου-Φαλτσή, Ο Ν. 4335/2015 (άρ-
θρο 215 § 2) απέναντι στους Καν. 1393/2007 (άρθρα 9 και
19) και 1215/2012 (άρθρο 45 § 1 β), ΕλλΔνη 2019.1601 επ,
ιδίως 1604· Μακρίδου, άρθρ. 215 αρ. 6· Γιαννόπουλο, Ερμη-
νευτικά προβλήματα και αλληλεπίδραση της νέας τακτικής
διαδικασίας με τον Κανονισμό 1393/2007, 2018, passim.
53. Πρβλ. ΜΠρΚατ 303/2019, ΕλλΔνη 2019.1691· ΜΠρΘεσ 800/
2020, ΝΟΜΟΣ· Αντίθ. και ορθά: ΠΠρΠατρ 57/2020, ΝΟΜΟΣ·
ΠΠρΑθ 2565/2020, αδημ. ΜΠρΣερ 248/2018, ΕΠολΔ 2018.
576· ΜΠρΘεσ ΜΠρΘεσ 1855/2018, ΕΠολΔ 2018.168·
54. Η πρόσφατη θέσπιση του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού για
τις επιδόσεις (Κανονισμός 2020/1784, περί επιδόσεως και
κοινοποιήσεως στα κράτη μέλη δικαστικών και εξωδίκων
πράξεων σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις), δεν ασκεί επιρ-
ροή στην εφαρμογή των ρυθμίσεων του Ν. 4745/2020, δοθέ-
ντος ότι θα τεθεί σε εφαρμογή την 1.7.2022, δηλαδή σε χρόνο
κατά τον οποίο θα έχει λογικά διενεργηθεί το σύνολο των κοι-
νοποιήσεων του άρθρου 4 ΣΤ.
Αρμενόπουλος 2020 12

πτης δεν κατανοεί τη γλώσσα στην οποία έχει συντα-
χθεί το επιδιδόμενο έγγραφο, η κοινοποίηση του δεν
θα είναι ελαττωματική, αλλά ο παραλήπτης έχει τη
δυνατότητα να αρνηθεί την παραλαβή μέσα σε προ-
θεσμία μιας εβδομάδας (8 § 1 Καν 1393/2007). Ο επι-
σπεύδων την επίδοση μπορεί να θεραπεύσει την έλ-
λειψη επαναλαμβάνοντας την επίδοση (8 § 3 Καν
1393/2007). Ο χρόνος διενέργειας της επίδοσης πά-
ντως θα οριοθετείται στην ημερομηνία της αρχικής
επίδοσης (8 § 3 Καν 1393/2007). Φυσικά, στο πλαίσιο
των ασφυκτικών δικονομικών προθεσμιών των άρ-
θρων 4 Η, 4 ΙΑ, η διαβίβαση του εγγράφου χωρίς με-
τάφραση κατά κανόνα θα επάγεται την ματαίωση της
συζήτησης λόγω εκπρόθεσμης κλήτευσης.
Αρνητικά αξιολογείται το γεγονός ότι στην παρ.
6 και εν συνεχεία στα άρθρα 4 Η § 1, 4 ΙΑ δεν λαμβά-
νεται πρόνοια για παρέκταση των προθεσμιών επί-
δοσης, κατάθεσης προτάσεων και άσκησης προσε-
πικλήσεων και ανακοινώσεων προκειμένου για δια-
δίκους εγκατεστημένους στην αλλοδαπή (πρβ. 215.2,
237 § 1, 238 ΚΠολΔ). Η παράλειψη αυτή δυνητικά
απολήγει σε ουσιώδη περιορισμό του δικαιώματος
ακρόασης των παραληπτών της κοινοποίησης στην
περίπτωση αυτή, καθώς αν εξαντληθεί το χρονικό
περιθώριο των τριάντα ημερών για την ολοκλήρωση
της κοινοποίησης, καταλείπονται μόνον 15 ημέρες
για την άσκηση της προσεπίκλησης και ανακοίνωσης
και 30 ημέρες για την κατάθεση προτάσεων.
4.5. Άσκηση παρεμβάσεων, προσεπικλήσεων και
ανακοίνωσης δίκης
Οι παρεμβάσεις (κύριες και πρόσθετες) στη δίκη
του Ν. 3869/2010 ασκούνται πλέον με τις προτάσεις
εντός της προθεσμίας του άρθρου 4 Η, δηλαδή εντός
60 ημέρων (4 ΙΑ εδ. α’). Η διατύπωση φαίνεται να
αποκλείει εξ αντιδιαστολής την άσκηση παρέμβασης
με αυτοτελές δικόγραφο, χωρίς πάντως να είναι σα-
φής η σκοπιμότητα που υπηρετεί η διευθέτηση αυτή.
Σε όσες περιπτώσεις έχει ήδη ασκηθεί πριν τις
6.11.2020 κύρια ή πρόσθετη παρέμβαση με αυτοτε-
λές δικόγραφο ή προφορικά με δήλωση στο ακροα-
τήριο επ’ αφορμή αναβληθείσας συζήτησης, διατη-
ρούνται τα αποτελέσματα της κατ’ εφαρμογή της αρ-
χής του διαχρονικού δικαίου ότι το κύρος της διαδι-
καστικής πράξης κρίνεται με βάση το δίκαιο που
ίσχυε κατά το χρόνο διενέργειας της (tempus regit
actum, 12 ΕισΝΑΚ ΚΠολΔ) και ως εκ τούτου δεν είναι
ούτε αναγκαία, ούτε νοητή η άσκηση δεύτερης πα-
ρέμβασης, ενδεχόμενο που άλλωστε θα προσέκρουε
στην εκκρεμοδικία του αρχικού δικογράφου. Ο πα-
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
ρεμβαίνων οφείλει πάντως να καταθέσει αυτοτελείς
προτάσεις επί της πρόσθετης παρέμβασης. Άσκηση
πρόσθετης παρέμβασης στο ακροατήριο κατά την
προφορική συζήτηση του άρθρου 4 ΙΒ, σύμφωνα με
το άρθρο 752 § 3 ΚΠολΔ, αποκλείεται φυσικά, αφού
είναι απολύτως ασύμβατη με τη διαδικασία του
Ν. 4745/2020.
Οι προσεπικλήσεις και ανακοινώσεις ασκούνται
μέσα σε προθεσμία 45 ημερών από την υποβολή της
αίτησης επαναπροσδιορισμού. Το άρθρο 4 ΙΑ εδ. β’
αναφέρεται σε «κατάθεση» της αίτησης επαναπροσ-
διορισμού, πλην όμως ορθότερο είναι κατά τελολο-
γική διαστολή να γίνει δεκτό ότι η προθεσμία αφε-
τηριάζεται από την σύνταξη της έκθεσης κατάθεσης
και όχι από την ηλεκτρονική υποβολή της αίτησης
επαναπροσδιορισμού.
Για την άσκηση της προσεπίκλησης και της ανα-
κοίνωσης εφαρμόζεται το άρθρο 215 ΚΠολΔ και όχι
το άρθρο 4 Β. Επομένως, τα δικόγραφα αυτά θα
ασκούνται με κατάθεση του δικογράφου στη γραμ-
ματεία του ειρηνοδικείου στο οποίο εκκρεμεί η αίτη-
ση ρύθμισης οφειλής, ενώ για την ολοκλήρωση τους
θα προσαπαιτείται και επίδοση στους καθ’ ων. Αμ-
φότερες οι διαδικαστικές πράξεις (κατάθεση, επίδο-
ση) θα πρέπει να ολοκληρώνονται μέσα στην προθε-
σμία του άρθρου 4 ΙΑ, δηλαδή το αργότερο μέχρι την
45η ημέρα από την υποβολή της αίτησης επαναπροσ-
διορισμού. Πρόκειται για δικονομική προθεσμία ενέρ-
γειας, οπότε αν η τελευταία ημέρα είναι αργία ή εξαι-
ρετέα μετατίθεται αναλόγως στην επόμενη εργάσιμη
(144 §§ 1 κα 3 ΚΠολΔ). Αν και το άρθρο 4 ΙΑ δεν επα-
ναλαμβάνει τη ρύθμιση του άρθρου 4 ΣΤ § 6 αναφο-
ρικά με τις επιδόσεις στην αλλοδαπή, θα πρέπει να
γίνει δεκτό με δεδομένη την ταυτότητα του λόγου,
ότι για τον έλεγχο της εμπρόθεσμης άσκησης της
προσεπίκλησης ή ανακοίνωσης είναι αρκετή η ολο-
κλήρωση της επίδοσης στον Εισαγγελέα ως διαβιβά-
ζουσα Αρχή.
4.6. Κατάθεση προτάσεων και προσθήκης αντί-
κρουσης
Οι προτάσεις κατατίθενται σύμφωνα με το άρθρο
4 Η § 1 σε προθεσμία 60 ημερών από τη σύνταξη της
πράξης κατάθεσης της αίτησης επαναπροσδιορισμού.
Οι λόγοι για τους οποίους ο νομοθέτης επέλεξε να συ-
ντμήσει την 100ήμερη προθεσμία του άρθρου 237 §
1 ΚΠολΔ παραμένουν αδιευκρίνιστοι. Αν και η διάρ-
κεια της εν λόγω συντμημένης προθεσμίας δεν αξιο-
λογείται καθεαυτή ως απαγορευτική για την προσή-
κουσα προετοιμασία των διαδίκων και την κατάλ-
2007
ΜΕΛΕΤΕΣ
ληλη προπαρασκευή τους για την κατάθεση των προ-
τάσεων, ενδεχομένως να απολήγει de facto στην υπο-
βάθμιση της παρεχόμενης έννομης προστασίας, εφό-
σον συνεκτιμηθεί ο σύγχρονος σχεδόν επαναπροσ-
διορισμός μεγάλου αριθμού υποθέσεων, οι οποίες κα-
τανεμόταν χρονικά σε δικασίμους σχεδόν μιας δεκα-
ετίας. Υπό το πρίσμα αυτό η καθιέρωση ενός συντε-
τμημένου διαδικαστικού χρονοδιαγράμματος για την
κατάθεση των προτάσεων, ακόμη και σε σύγκριση
με την τακτική διαδικασία, δικαιολογεί προβληματι-
σμούς τόσο σε σχέση με την σκοπιμότητα της, όσο
και αναφορικά με την αναγκαιότητα της55.
Η κατάθεση προτάσεων ορίζεται υποχρεωτική,
αίροντας τη σχετική διχογνωμία που καταγράφεται
ως προς τις υποθέσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας56.
Μαζί με τις προτάσεις κατατίθενται και όλα τα απο-
δεικτικά μέσα που επικαλούνται οι διάδικοι ως και
τα αποδεικτικά για τη διενέργεια των κοινοποιήσεων.
Σε περίπτωση παράλειψης κατάθεσης προτάσεων, η
υπόθεση θα εισαχθεί προς συζήτηση κατά τη δικάσι-
μο του άρθρου 4 ΙΒ, ως αν ήταν παρών ο απολειπό-
μενος διάδικος (754 εδ. β’ ΚΠολΔ). Σε περίπτωση που
καμία πλευρά δεν καταθέσει προτάσεις, τότε η συζή-
τηση δεν ματαιώνεται (πρβλ. 754 εδ. α’ ΚΠολΔ), αλλά
λογίζεται η «αίτηση» ως μηδέποτε ασκηθείσα. Η δια-
τύπωση του άρθρου 4 Η § 1 εδ. τελ. αναφέρεται σε
«αίτηση» χωρίς να διευκρινίζει αν πρόκειται για την
αρχική αίτηση ρύθμισης οφειλών ή την αίτηση επα-
ναπροσδιορισμού. Το ζήτημα όμως στερείται πρακτι-
κής σημασίας, εφόσον σε αμφότερες τις περιπτώσεις
θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο ως απώτερο απο-
τέλεσμα ότι η αρχική αίτηση ρύθμισης οφειλών θα
θεωρηθεί μη ασκηθείσα (4 Ζ), καθώς αποκλείεται στο
χρονικό σημείο συμπλήρωσης της προθεσμίας κατά-
θεσης προτάσεων να σώζεται ακόμη η προθεσμία για
την υποβολή νέας αίτησης επαναπροσδιορισμού.
Οι διάδικοι έχουν την ευχέρεια να προσκομίσουν
μαζί με τις προτάσεις τους και κάθε άλλο αποδεικτικό
μέσο που κρίνουν αναγκαίο για την υποστήριξη των
55. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί πειστικά η θέση, ότι καθ’ ο μέ-
τρο ο νομοθέτης και η πολιτεία ανέχθηκαν την πολυετή χρο-
νοτριβή στη δικαστική εκκαθάριση των υποθέσεων του
Ν. 3869/2010, διαγράφεται βέβαιο ότι θα μπορούσαν να είχαν
ανεχθεί αντίστοιχα, χωρίς ουσιώδεις επιπτώσεις στην απο-
τελεσματικότητα της παρεχόμενης έννομης προστασίας, την
κατάθεση των προτάσεων στην προθεσμία που τάσσει το άρ-
θρο 237 § 1 ΚΠολΔ.
56. Βλ. αναλυτικότερα για τις υποστηριζόμενες απόψεις, Γιαννό-
πουλο, Η εκουσία δικαιοδοσία ως ειδική διαδικασία και η σχέ-
ση της με το άρθρο 591 ΚΠολΔ, Αρμ 2020.753 επ: 766 επ μ.π.π.
2008
ισχυρισμών τους57. Ο αιτών όμως φέρει το βάρος
προσκομιδής των εγγράφων που απαριθμούνται στο
άρθρο 4 Η § 2. Η σκοπιμότητα της απαρίθμησης των
συγκεκριμένων εγγράφων που αφορούν στην εξα-
κρίβωση της περιουσιακής κατάστασης του οφειλέτη
δικαιολογείται προφανώς χάριν σταθμίσεων διασφά-
λισης ότι η δικογραφία θα εισαχθεί προς συζήτηση
το κατά δύναμη ώριμη για την έκδοση απόφασης58.
Με εξαίρεση τη βεβαίωση υποβολής της αίτησης επα-
ναπροσδιορισμού (4 Η § 2 α) η προσκομιδή της οποί-
ας συναρτάται με τον έλεγχο του εμπρόθεσμου (4 Δ,
4 Ζ), η προσκομιδή των υπολοίπων εγγράφων δεν
συναρτάται υπό το άρθρο 4 Η § 2 με τη ρητή απαγ-
γελία δικονομικών κυρώσεων. Παράλειψη του αιτού-
ντος να προσκομίσει τα υποδεικνυόμενα από το νο-
μοθέτη έγγραφα λοιπόν θα πρέπει κατ’ αρχήν να
αξιολογηθεί στο πλαίσιο της αποδεικτικής διαδικα-
σίας, με κίνδυνο του αιτούντος τελικά να απορριφθεί
η αίτηση ρύθμισης οφειλών ως ουσία αβάσιμη. Ο επι-
λαμβανόμενος δικαστής έχει πάντως την εξουσία να
ζητήσει την συμπλήρωση κάθε έλλειψης της δικο-
γραφίας (άρα και την προσκομιδή των εγγράφων
του άρθρου 4 Η § 2) σύμφωνα με το άρθρο 227
ΚΠολΔ. Επανάληψη της συζήτησης κατ’ άρθρο 254
ΚΠολΔ δεν είναι αναγκαίο να διαταχθεί εδώ. Σε πε-
ρίπτωση άρνησης του διαδίκου να προσκομίσει τα
ζητηθέντα στοιχεία, το δικαστήριο θα πρέπει να αξιο-
λογήσει τις ελλείψεις στο πλαίσιο της αποδεικτικής
διαδικασίας.
Δεδομένου ότι τα στοιχεία που αναφέρονται στο
άρθρο 4 Η § 2 επικαλύπτονται ή αναπληρώνουν τα
στοιχεία που κατέθετε ο αιτών σύμφωνα με τα άρθρα
4 §§ 1 και 2 Ν. 3869/2010 ή παλαιότερα κατ’ εφαρ-
μογή των ρυθμίσεων του 2 § 1 ΥΠΟΠΑΡ.Α.4 άρθρου
2 του Ν. 4336/2015 (ΦΕΚ Α 94), όπως αυτή είχε αντι-
κατασταθεί με το άρθρο 14 § 9 Ν. 4346/2015 και τρο-
ποποιηθεί με το άρθρο 55 Ν. 4384/2016, εκτιμάται
ότι η προσκομιδή των στοιχείων του άρθρου 4 Η § 2
καλύπτει τις ενδεχόμενες ελλείψεις στα υποβληθέντα
57. Από την αντιπαραβολή του άρθρου 4 Η § 2 και 237 § 1 ΚΠολΔ
διαπιστώνεται ότι η μετάσταση στοιχείων της τακτικής διαδι-
κασίας στην εκδίκαση των υποθέσεων του Ν. 3869/2010, δεν
φθάνει μέχρι τη θέσπιση δικονομικής προθεσμίας για την προ-
σκομιδή πληρεξουσίου μαζί με την κατάθεση των προτάσεων.
58. Δεδομένου ότι το σύνολο των εγγράφων που υποδεικνύονται
ως προσκομιστέα από το νομοθέτη (εκκαθαριστικά σημειώ-
ματα, πράξεις προσδιορισμού φόρου, πράξει προσδιορισμού
ΕΝΦΙΑ) είναι ανακτήσιμα σε ηλεκτρονική μορφή (τα εκκα-
θαριστικά από το έτος 2003) μέσω της υπηρεσίας taxis και
ατελώς, η επιβολή του βάρους προσκομιδής τους, δεν επάγε-
ται δυσανάλογη επιβάρυνση για τον αιτούνται οφειλέτη.
Αρμενόπουλος 2020 12

έγγραφα. Εκτός από τους διαδίκους, το άρθρο 4 Η §
2 επιφορτίζει και τη γραμματεία του δικαστηρίου με
το καθήκον να εισάγει τα έγγραφα που είχαν κατα-
τεθεί από τον αιτούντα κατά την κατάθεση της αί-
τησης ρύθμισης οφειλών καθώς και όσα έχουν ανα-
κτηθεί μέσω της πλατφόρμας σύμφωνα με το άρθρο
4 Γ. Τις σχετικές ενέργειες μπορεί πάντως να επιμε-
ληθεί με δική του πρωτοβουλία και ο επιμελέστερος
διάδικος. Η διάταξη δεν τάσσει προθεσμία για την
συγκέντρωση ή κατάθεση των στοιχείων από τη
γραμματεία. Ενόψει όμως της προφανούς αναγκαι-
ότητας, οι διάδικοι να έχουν τη δυνατότητα σχολια-
σμού και αντίκρουσης τους, παρέπεται πως εφαρμό-
ζεται και εδώ η προθεσμία του άρθρου 4 Η § 1. Πά-
ντως, η ρύθμιση του άρθρου 4 Η § 2 στ. γ’ δεν συναρ-
τάται προς δικονομικές κυρώσεις, οπότε σε περίπτω-
ση παράλειψης της, θεμελιώνεται ενδεχομένως μόνον
πειθαρχική ευθύνη του γραμματέα, δεν παρακωλύε-
ται όμως η εξέταση της αίτησης κατ’ ουσίαν. Το δι-
καστήριο διατηρεί άλλωστε την διακριτική ευχέρεια,
εφόσον διαπιστώσει ότι τα έγγραφα που παρέλειψε
η γραμματεία να θέσει στο φάκελο είναι ουσιώδη, να
διατάξει επανάληψη της συζήτησης για την προσκο-
μιδή τους.
Μαζί με τα υπόλοιπα αποδεικτικά μέσα οι διάδικοι
έχουν την ευχέρεια να καταθέσουν ένορκες βεβαιώ-
σεις· δοθέντος ότι δεν μεταβάλλεται ο χαρακτήρας
των υποθέσεων του Ν. 3869/2010 ως μη γνήσιων
υποθέσεων της εκούσιας δικαιοδοσίας, διαφαίνεται
ορθότερη η υπόθεση ότι εν προκειμένω δεν θα είναι
αναγκαία η κλήτευση του αντιδίκου (όπως και στις
υπόλοιπες υποθέσεις της ύλης της εκούσιας δικαιο-
δοσίας59), ούτε θα ισχύουν οι αριθμητικοί περιορισμοί
του άρθρου 422 § 3 ΚΠολΔ. Από την αντιπαραβολή
του άρθρου 237 § 6 ΚΠολΔ και 4 ΙΒ § 4 διαπιστώνεται
ότι ο νομοθέτης δεν αποδίδει στην εξεταζόμενη πε-
ρίπτωση προτεραιότητα στην εξέταση μαρτύρων
που έχουν ήδη χορηγήσει ένορκη βεβαίωση.
Περαιτέρω με τα άρθρα 4Θ εδ. β’ και 4 Ι ο νομοθέ-
της καθιερώνει αυστηρό συγκεντρωτικό σύστημα για
την προβολή των ισχυρισμών στις δίκες του
Ν. 3869/2010 αποκλείοντας επί ποινή απαραδέκτου
κάθε ισχυρισμό που δεν έχει προβληθεί με τις προτά-
σεις. Σκόπιμο είναι να επισημανθεί η διαφοροποίηση
59. Μετά το Ν. 4335/2015: ΜΠρΑθ 939/2020, ΝΟΜΟΣ· ΠΠρΠειρ
1315/2020, ΝΟΜΟΣ· Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Αρβανι-
τάκης), άρθρ. 759 αρ. 1. Προ του Ν. 4335/2015: ΑΠ 289/1999,
ΕλλΔνη 1999.1309· ΑΠ 131/2009, ΕλλΔνη 2009.709-710·
Γιαννόπουλος, Οι ένορκες βεβαιώσεις ως αποδεικτικό μέσο
στην πολιτική δίκη, 2005, σ. 128 επ μ.π.π.
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
της διατύπωσης μεταξύ άρθρου 4 Θ εδ. β’ και 4 Ι, εκ
των οποίων το πρώτο αναφέρεται σε νέους «ισχυρι-
σμούς», ενώ το δεύτερο σε «μέσα επίθεσης και άμυ-
νας». Ελλείψει άλλων ερμηνευτικών ενδείξεων στην
ΑιτΕκθ Ν. 4745/2020, ο όρος «μέσα επίθεσης και άμυ-
νας» θα πρέπει να ερμηνευθεί υπό το ίδιο περιεχόμενο
που προσλαμβάνει και στο άρθρο 591 § 1 στ. δ’
ΚΠολΔ (και παλαιότερα στο άρθρο 269 § 1 ΚΠολΔ,
όπως ίσχυε πριν το Ν. 4335/2015), υποδηλώνοντας
δηλαδή αυτοτελείς πραγματικούς ισχυρισμούς που
συνθέτουν την ιστορική βάση και άρα στηρίζουν το
αίτημα αγωγής, ανταγωγής, ένστασης ή αντένστασης,
καθώς και οι κύριοι και πρόσθετοι λόγοι έφεσης που
αφορούν σε αυτοτελείς πραγματικούς ισχυρισμούς
και σε άρνηση τέτοιων ισχυρισμών60. Εξ αντιδιαστο-
λής αποκλείονται από την εμβέλεια της απαγόρευσης
του άρθρου 4 Θ εδ. β’ και μπορούν να προβληθούν με
τις προτάσεις, τα (πραγματικά ή νομικά) επιχειρήμα-
τα που χρησιμοποιούνται προς ανατροπή των όσων
εκθέτει ο αντίδικος ή τα συμπεράσματα που συνάγο-
νται από την αξιολόγηση των αποδείξεων ή την επε-
ξεργασία των όσων υποστηρίζει ο αντίδικος61 καθώς
και η αιτιολογημένη άρνηση της αγωγής62-63.
60. Για το εννοιολογικό περιεχόμενο των μέσων επίθεσης και
άμυνας στο άρθρο 591 § 1 στ. δ’ ΚΠολΔ, βλ. Γιαννόπουλο, Οι
ειδικές διαδικασίες μετά τον Ν. 4335/2015, ΕΠολΔ 2015.453
επ: 465 επ. Προς στην κατεύθυνση αυτή είχε ήδη κινηθεί η
νομολογία με αφορμή την οριοθέτηση του επιτρεπτού προ-
σκομιδής νέων αποδεικτικών μέσων με την προσθήκη για την
αντίκρουση «ισχυρισμών» που προβλήθηκαν το πρώτον με
τις προτάσεις. Βλ. ενδεικτ. ΑΠ 321/2018, ΝΟΜΟΣ (με αφορμή
το άρθρο 238 ΚΠολΔ, όπως ίσχυε πριν το Ν. 4335/2015)· ΑΠ
616/2015, ΝΟΜΟΣ (με αφορμή την οριοθέτηση της έννοιας
του ισχυρισμού στο άρθρο 591 § 1 στ. δ’ ΚΠολΔ, όπως ίσχυε
πριν το Ν. 4335/2015)· ΑΠ 543/2014, ΝΟΜΟΣ (με αφορμή
την οριοθέτηση της έννοιας του ισχυρισμού στο άρθρο 591
§ 1 στ. δ’ ΚΠολΔ, όπως ίσχυε πριν το Ν. 4335/2015)· ΕφΒο-
ρΑιγ 35/2020, ΝΟΜΟΣ (στο πλαίσιο του άρθρου 238 ΚΠολΔ,
όπως ίσχυε πριν το Ν. 4335/2015)· ΜΠρΙωαν 129/2020, ΝΟ-
ΜΟΣ (237 §§ 1-2 ΚΠολΔ)· ΜΠρΠατρ 286/2020, ΝΟΜΟΣ (237
§§ 1-2 ΚΠολΔ) κ.α.
61. ΜΠρΙωαν 129/2020, ΝΟΜΟΣ.
62. ΑΠ 126/2020, www.areiospagos.gr.
63. Υπό την αναφερόμενη στο κυρίως κείμενο ερμηνευτική προ-
σέγγιση, η έννοια του «μέσου επίθεσης και άμυνας», προσλαμ-
βάνει διαφορετικό νοηματικό περιεχόμενο σε σύγκριση προς
τον αντίστοιχο όρο του γερμανικού δικαίου («Angriffs und
Verteidigungsmittel»), ο οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων
μεταξύ άλλων την άρνηση της αγωγής, τις ενστάσεις, τα απο-
δεικτικά μέσα (“Beweismittel”) και τις ενστάσεις κατά του
κύρους των αποδεικτικών μέσων («Beweiseinreden»). Πε-
ραιτέρω, για αποκλίνουσες νοηματικές οριοθετήσεις ως προς
τους αυτοτελείς πραγματικούς ισχυρισμούς, πρβλ. Μητσό-
πουλο, Διαδικαστικαί πράξεις, Μελέται Ι, 1980, σ. 322 επ: 337-
338˙ Καλαβρό, Πολιτική Δικονομία, 3η, 2012, σ. 490 επ οι οποί-
οι προκρίνουν την ερμηνευτική κάλυψη και των μη αυτοτε-
2009
ΜΕΛΕΤΕΣ
Επιπλέον, κατά ρητή πρόβλεψη του άρθρου 4 Θ
εδ. β’ μπορούν να προβληθούν απρόσκοπτα με την
προσθήκη νέοι αυτοτελείς ισχυρισμοί, εφόσον κατα-
τείνουν στην προβολή ισχυρισμών που προβλήθηκαν
το πρώτον με την προτάσεις ή αφορούν σε αποδεικτι-
κά μέσα που προσκομίσθηκαν64 το πρώτον με αυτές.
Υπό τη συνδυασμένη διατύπωση των άρθρων 4 Θ
εδ. β’ και 4 Ι είναι αμφίβολο κατά πόσον καταλείπεται
περιθώριο στο δικαστήριο για τη λήψη υπόψιν ισχυ-
ρισμών που δεν προτάθηκαν στο πλαίσιο του ανα-
κριτικού συστήματος65. Ορθότερη διαφαίνεται η αρ-
νητική απάντηση. Κατ’ αποτέλεσμα η νέα ρύθμιση
διαγράφεται μάλλον ευμενής για τον οφειλέτη, καθώς
στη δικαστηριακή πρακτική ενίοτε η επίκληση του
ανακριτικού συστήματος στο πλαίσιο των δικών του
Ν. 3869/2010 απέληγε είτε στην αυτεπάγγελτη λήψη
υπόψιν μη προταθέντων ισχυρισμών, οι οποίοι ευνο-
ούσαν τους πιστωτές, είτε στην ελαστική δικονομική
λών πραγματικών ισχυρισμών από το εννοιολογικό εύρος
των «μέσων επίθεσης και άμυνας», με επίκληση του επιχει-
ρήματος πως όπου ο νομοθέτης απέβλεψε στη διακριτή αντι-
μετώπιση των αυτοτελών από τους μη αυτοτελείς πραγμα-
τικούς ισχυρισμούς το διευκρίνισε ρητά (248, 559 αρ. 8).
Πρβλ. ακόμη την ΑΠ 889/1985, ΝοΒ 1986.840, όπου γίνεται
δεκτό ότι στα μέσα επίθεσης και άμυνας περιλαμβάνονται
«οι πάσης φύσεως ισχυρισμοί οι κατατείνοντες εις την ανατρο-
πήν της αγωγής ή των ενστάσεων, την παρακώλυσιν της ενερ-
γείας του δι` αυτών προβαλλομένου δικαιώματος ή και τον πε-
ριορισμόν της επεκτάσεως των επιζημίων, δια τον αντίδικον,
συνεπειών τούτων, είτε υπό μορφήν ενστάσεως ή αντενστάσεως
προβάλλονται είτε περιβάλλονται την μορφήν αιτήματος, ού-
τινος το παραδεκτόν ήρτηται εκ της κατ` αρχήν παραδοχής ως
νόμω βασίμου, της αγωγής και των κατ` ουσίαν αποτελεσμάτων
αυτής, μη έχοντος αυτοτελή υπόστασιν υπό την έννοιαν της θε-
μελιώσεώς του επί ιδίας ανταξιώσεως του κατά της αγωγής
προβάλλοντος τούτο». Πρβλ. όμως την εναλλακτική προσέγγι-
ση της έννοιας της αυτοτέλειας ενός πραγματικού ισχυρισμού
από Κουσούλη, ό.π. σ. 11 επ, ιδίως 172 επ, ο οποίος εντοπίζει
το κριτήριο της διάκρισης μόνο στην έκλυση ή μη αυτοτελούς
έννομης συνέπειας. Στην πρώτη περίπτωση, όταν δηλαδή με
την προβολή του πραγματικού ισχυρισμού επιζητείται η έκλυ-
ση αυτοτελούς έννομης συνέπειας τότε το περιεχόμενο αυτής
συνίσταται είτε στη θεμελίωση δικαιώματος, είτε στην αδυ-
ναμία ενέργειας του ή στη γένεση ενός αντιδικαιώματος. Στη
δεύτερη περίπτωση, οσάκις προβάλλεται μη αυτοτελής ισχυ-
ρισμός αυτός συνέχεται προς άλλον αυτοτελή και σκοπό έχει
όχι να εφελκύσει σε εφαρμογή ίδια έννομη συνέπεια αλλά να
αποτρέψει την εκδήλωση αυτοτελούς έννομης συνέπειας.
64. Το άρθρο 4 Θ εδ. β’ αναφέρεται σε αποδεικτικά μέσα που προ-
βλήθηκαν το πρώτον με αυτές. Δεδομένου ότι τα αποδεικτικά
μέσα «δεν προβάλλονται» πρόκειται για προφανές lapsus
calami.
65. Ως γενικότερα γίνεται δεκτό στην ύλη της εκούσιας δικαιοδο-
σίας, βλ. ενδεικτ. ΑΠ 784/2015, 769/2015, ΑΠ 1463/2013,
ΑΠ 2176/2013, ΑΠ 1340/2013, ΑΠ 411/2012, ΑΠ 1844/2009
σε ΤΝΠ ΔΣΑ· ΕφΘεσ 1061/2017, ΝΟΜΟΣ· ΜΠρ Ροδ 221/2018,
ΝΟΜΟΣ· ΕιρΚαβ 565/2017, ΝΟΜΟΣ.
2010
αντιμετώπιση αυτοτελών ισχυρισμών που είχαν προ-
βληθεί από τους πιστωτές κατά τρόπο αόριστο66.
4.7. Συζήτηση της αίτησης στο ακροατήριο
Με την κατάθεση της προσθήκης αντίκρουσης,
«κλείνει» η δικογραφία και ορίζεται με πράξη του δι-
ευθύνοντος το ειρηνοδικείο, ειρηνοδίκης για την εκ-
δίκαση της σύμφωνα με τον Κανονισμό του δικαστη-
ρίου. Από τη ρητή αναφορά του άρθρου 4 ΙΒ § 1 στους
Κανονισμούς των δικαστηρίων συνάγεται ότι απο-
κλείεται η υπερφόρτωση των δικαστικών λειτουργών
με χρέωση περισσότερων υποθέσεων από εκείνες που
προβλέπει ο οικείος Κανονισμός. Εντούτοις παρίσταται
σκόπιμη η επικαιροποίηση των Κανονισμών, ώστε να
προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες των διαδικαστι-
66. Π.χ. ΕιρΚαβ 565/2017, ΝΟΜΟΣ (επιτρεπτό αυτεπάγγελτου
ελέγχου για τη βασιμότητα της ένστασης δόλου που προβλή-
θηκε απαραδέκτως)· ΕιρΛαμ 49/2020, Sakkoulas-online (επι-
τρεπτό αυτεπάγγελτης λήψης υπόψιν ένστασης δόλου)· Ειρ-
Ρόδου 20/2016, dikastis-blogspot.gr (επιτρεπτό αυτεπάγγελ-
της λήψης υπόψιν ένστασης δόλου). Κρατούσα παραμένει πά-
ντως η γνώμη ότι κατ’ εφαρμογή του άρθρου 1 § 1
Ν. 3869/2010, το οποίο ως ειδικότερο εκτοπίζει το άρθρο 744
ΚΠολΔ, το βάρος της επίκλησης και απόδειξης της ένστασης
δόλου το φέρει ο ενιστάμενος πιστωτής. Βλ. ΑΠ 1226/2014,
ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 951/2015, ΝΟΜΟΣ· ΑΠ 65/2017, ΕλλΔνη
2017.825 με συμφ. σχόλιο Κρητικού· ΑΠ 153/2017, areiospa-
gos.gr [: «Τέλος, όπως προκύπτει από την πρόβλεψη του τελευ-
ταίου εδαφίου της παρ. 1 του άρθρ. 1 του Ν. 3869/2010, σύμ-
φωνα με την οποία την ύπαρξη του δόλου επικαλείται και απο-
δεικνύει ο πιστωτής, η νομοθετική αυτή ρύθμιση τάσσεται προς
το συμφέρον των πιστωτών. Επομένως, την ύπαρξη του δόλου
ερευνά το επιλαμβανόμενο της υποθέσεως δικαστήριο όχι αυ-
τεπαγγέλτως, αλλά κατά πρόταση πιστωτή, ο οποίος πρέπει να
προτείνει τον σχετικό ισχυρισμό κατ’ ένσταση και βαρύνεται με
την απόδειξη αυτού»]· ΑΠ 1421/2018, Sakkoulas-online.gr· ΑΠ
1446/2018, Sakkoulas-online.gr· ΜΠρΝάξου 82/2017, αδημ·
ΜΠρΠειρ 291/2019, Nomotelia· ΕιρΣερ 169/2018, Sakkoulas-
online.gr. Στη θεωρία επίσης εμφανίζεται κρατούσα η γνώμη
ότι η ένσταση δόλου του αιτούντος δεν μπορεί να ληφθεί υπό-
ψιν αυτεπαγγέλτως: Κρητικός, ό.π. 2016, σ. 62· Βενιέρης/Κα-
τσάς, ό.π. 2016, σ. 165· Μαμαδάς, Η δολιότητα του αιτούντος
στην αίτηση για υπαγωγή στο Ν. 3869/2010, ΕλλΔνη 373 επ:
382-383. Πρβλ. ΜΠρΑθ 5451/2019, ΝΟΜΟΣ, όπου έγινε δεκτό
με επίκληση του άρθρου 744 ΚΠολΔ ότι το δικαστήριο έχει τη
δυνατότητα να διατάσσει κάθε πρόσφορο μέτρο για την εξα-
κρίβωση ακόμη και μη προταθέντων από τους διαδίκους πραγ-
ματικών γεγονότων και κατ’ ακολουθίαν ότι αρκεί η αναφορά
των ως άνω περιστατικών να είναι συνοπτική και όχι αναλυ-
τική με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, που έχει για τον οφειλέτη
ο πιστωτής, λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι ο πιστωτής συνήθως
δεν έχει πρόσβαση σε όλα τα οικονομικά στοιχεία του οφει-
λέτη (εισοδήματα κατ’ έτος, περιουσιακή κατάσταση) και στις
δανειακές συμβάσεις που έχει συνάψει με τρίτους (χρόνος
ανάληψης χρεών, ύψος ενήμερων δόσεων κάθε δανείου), ώστε
να έχει τη δυνατότητα να τα επικαλεστεί αναλυτικά προς θε-
μελίωση της ένστασής του, εν όψει μάλιστα του ότι και ο οφει-
λέτης δεν υποχρεούται να τα εκθέτει για την πληρότητα του
δικογράφου της αίτησής του για ρύθμιση των χρεών του.
Αρμενόπουλος 2020 12

κών ρυθμίσεων που εισάγει ο Ν. 4745/2020.
Οι προθεσμίες του άρθρου 4 ΙΒ § 1 για τη χρέωση
των υποθέσεων και τον ορισμό δικασίμου είναι προ-
φανώς ενδεικτικές, όπως δηλώνει ευθέως και η δια-
τύπωση της ρύθμισης67. Με τη ρύθμιση αυτή ο νομο-
θέτης επιθυμεί να τονίσει και να υποδείξει την ανα-
γκαιότητα προσδιορισμού της συζήτησης της υπό-
θεσης κατ’ απόλυτη προτεραιότητα στην πρώτη δυ-
νατή δικάσιμο68.
Παράσταση των πληρεξουσίων δικηγόρων στην
ακροαματική διαδικασία δεν είναι κατ’ αρχήν ανα-
γκαία, όπως και στην τακτική διαδικασία (4 ΙΒ § 3)69.
Εντούτοις, αν έχει χορηγηθεί προσωρινή διαταγή κα-
τά την κατάθεση της αίτησης ή μεταγενέστερα, με
ισχύ μέχρι τη συζήτηση, τότε για τη διατήρηση της
ισχύος της απαιτείται ειδικό αίτημα, το οποίο ανα-
γκαστικά θα πρέπει να διατυπώνεται προφορικά. Εν-
δεχόμενες αντιρρήσεις των πιστωτών ως προς τη
διατήρηση της προσωρινής διαταγής, θα πρέπει επί-
σης να αναπτύσσονται προφορικά κατά τη συζήτηση.
Με δεδομένο ότι στην πλειοψηφία των υποθέσεων
του Ν. 3869/2010 έχουν χορηγηθεί ανάλογες προ-
σωρινές διαταγές, αναμένεται ότι η προφορική συ-
ζήτηση στις δίκες του Ν 4745/2020 θα είναι εκ του
αποτελέσματος λιγότερο απισχνασμένη σε σύγκριση
με την τακτική διαδικασία. Αναβολή της συζήτησης
δεν επιτρέπεται (4 ΙΒ § 3 εδ. β’) κατ’ αναλογία προς
ό,τι ισχύει και στην τακτική διαδικασία.
Όσον αφορά την εμμάρτυρη απόδειξη, ο νομοθέ-
της ακολουθεί το πρότυπο της νέας τακτικής διαδι-
κασίας. Υπό τις ίδιες προϋποθέσεις μπορεί να ζητήσει
διευκρινίσεις από τους διαδίκους (245 ΚΠολΔ) αλλά
και να διατάξει την εξέταση διαδίκων, παρά το γεγο-
νός ότι το τελευταίο δεν αναφέρεται ρητά στο άρθρο
4 ΙΒ § 4. Επίσης παρά τη σιωπή του άρθρου 4 ΙΒ § 4,
το δικαστήριο εξακολουθεί να έχει την εξουσία να
διατάξει πραγματογνωμοσύνη ή αυτοψία. Αν κριθεί
σκόπιμη η διεξαγωγή απόδειξης με τα αποδεικτικά
μέσα αυτά, θα διαταχθούν σύμφωνα με τους ορι-
σμούς του άρθρου 591 § 4 ΚΠολΔ (759 § 2 ΚΠολΔ),
67. Arg e 4 IB § 1 εδ. γ’ [: «Κατ’ εξαίρεση … ο ορισμός … γίνεται
στον απολύτως αναγκαίο χρόνο»].
68. Νίκας, ΕγχΠολΔ, 3η, 2018, σ. 378 (με αφορμή την όμοια δια-
τύπωση του άρθρου 237 § 4 εδ. δ’ ΚΠολΔ).
69. Εντούτοις, ακόμη και στην περίπτωση που οι πληρεξούσιοι
δικηγόροι δεν παρασταθούν στη συζήτηση, επιβάλλεται πλέον
να έχουν προσκομίσει κοινό γραμμάτιο για την κατάθεση
προτάσεων και τη συζήτηση, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο
άρθρο 61 § 4 στ. α’ Κώδικος Δικηγόρων (όπως αντικαταστά-
θηκε με το άρθρο 12 Ν. 4745/2020).
Αρμενόπουλος 2020 12
ΜΕΛΕΤΕΣ
δηλαδή με προφορική ανακοίνωση που καταχωρίζε-
ται στα πρακτικά. Η ρύθμιση του άρθρου 4 ΙΒ § 4 στ.
γ’ θα εφαρμοστεί αναλογικά και στην περίπτωση αυ-
τή, οπότε οι διάδικοι θα έχουν την δυνατότητα να με
την συμπληρωματική προσθήκη τους αυτή να προ-
βούν σε αξιολόγηση των αποδείξεων. Αμφιβολίες δι-
καιολογούνται για τη συμβατότητα της διαταγής
επανάληψης της συζήτησης κατά το άρθρο 254 με
την εν γένει οικονομία του Ν. 4745/2020.
Αν και οι ρυθμίσεις των άρθρων 237 §§ 10 και 11
ΚΠολΔ δεν επαναλαμβάνονται στο άρθρο 4 ΙΒ, ορθό-
τερο διαφαίνεται να γίνει δεκτό ότι είναι δυνατή η
ανάλογη εφαρμογή τους κατά το συνδυασμό των άρ-
θρων 4 ΙΗ και 741 ΚΠολΔ, αφού δεν είναι αντίθετες
προς τις ρυθμίσεις που εισάγει ο Ν. 4745/2020.
4.8. Θέματα προσωρινής έννομης προστασίας
Ο Ν. 4745/2020 δεν περιλαμβάνει ρυθμίσεις ως
προς την προσωρινή έννομη προστασία. Τα σχετικά
ζητήματα επομένως θα πρέπει να αντιμετωπίζονται
κατ’ εφαρμογή των άρθρων 781 ΚΠολΔ, 10 ΠτωχΚ
και 4 § 3, 5 § 2 Ν. 3869/2010.
4.9. Θέματα ενδίκων μέσων και τριτανακοπής
Με το Ν. 4745/2020 δεν εισάγονται ειδικότερες
ρυθμίσεις για τα ένδικα μέσα με εξαίρεση τη σύντμη-
ση της καταχρηστικής προθεσμίας για την άσκηση
έφεσης που περιορίζεται σε έξη μήνες από την δημο-
σίευση της απόφασης (4 ΙΖ) και την δυνατότητα
άσκησης εμπρόθεσμης τριτανακοπής (4 ΙΣΤ). Κατά
τα λοιπά οι αποφάσεις που εκδίδονται επί υποθέσε-
ων του Ν. 3869/2010 συνεχίζουν να υπόκεινται στα
διαθέσιμα ένδικα μέσα της έφεσης, της αναψηλάφη-
σης και της αναίρεσης (στην τελευταία περίπτωση
μόνον τους λόγους αναίρεσης του άρθρου 560
ΚΠολΔ). Διευκρινίζεται ότι οι ρυθμίσεις των άρθρων
4 ΙΣΤ και 4 ΙΖ καταλαμβάνουν αποκλειστικά όσα έν-
δικα μέσα ασκούνται κατά αποφάσεων οι οποίες
έχουν εκδοθεί με το καθεστώς του Ν 4745/202070,
χωρίς να επεκτείνονται π.χ. σε εφέσεις κατά αποφά-
σεων που θα εκδοθούν μετά τις 15.6.2021, πλην όμως
επί αιτήσεων που θα έχουν συζητηθεί προγενέστερα.
Αν και το άρθρο 4 ΙΖ παραπέμπει αδιακρίτως στα
άρθρα 739 επ. ΚΠολΔ ως προς το διαδικαστικό πλαί-
σιο εκδίκασης των ενδίκων μέσων και βοηθημάτων
κατά των αποφάσεων του Ν. 3869/2010, θα πρέπει
70. Arg e 4 ΙΖ [: «κατά των αποφάσεων, οι οποίες εκδίδονται κατ’
εφαρμογή του παρόντος, δικάζονται σύμφωνα με τα άρθρα 739
επ…»].
2011
ΜΕΛΕΤΕΣ
να γίνει δεκτό ότι ορισμένες τουλάχιστον διαδικαστι-
κές ιδιορρυθμίες που εισάγει ο Ν. 4745/2020 σε σχέση
με την περιστολή του ανακριτικού συστήματος και
την ενίσχυση του συγκεντρωτικού συστήματος θα
τύχουν εφαρμογής και στη δευτεροβάθμια δίκη, προς
αποφυγήν του άτοπου, άλλο δικονομικό σύστημα να
διέπει τη δίκη στον πρώτο βαθμό και άλλο στο δεύτε-
ρο. Κατ’ ακολουθίαν θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι τα
άρθρα 745, 749, 751 και το άρθρο 115.2 ΚΠολΔ δεν
εφαρμόζονται ούτε στη δίκη του δεύτερου βαθμού.
5. ανακεφαλαίωση – πορίσματα
Με τις ρυθμίσεις του Ν. 4745/2020 ο νομοθέτης
επιχείρησε τη ριζική αναμόρφωση του δικονομικού
πλαισίου εκδίκασης των εκκρεμών υποθέσεων του
Ν. 3869/2010. Ορισμένες από τις ρυθμίσεις του νέου
νόμου είναι πράγματι τολμηρές και επιδοκιμαστέες,
όπως π.χ. η καθιέρωση υποχρεωτικού ηλεκτρονικού
τύπου για την υποβολή της αίτησης επαναπροσδιο-
ρισμού ή η θέσπιση συστήματος ηλεκτρονικών κοι-
νοποιήσεων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Εντούτοις, το κατά πόσον το νομοθέτημα θα πετύχει
τους σκοπούς στους οποίους προσέβλεψε ο νομοθέ-
της παραμένει λίαν αμφίβολο. Π.χ. η προσήλωση του
νομοθέτη στο σύστημα της απισχνασμένης προφο-
ρικής συζήτησης, χωρίς να συνδυάζεται με ενίσχυση
των έμψυχων και υλικών υποδομών των Ειρηνοδι-
κείων είναι βέβαιο ότι θα περιστείλει ουσιαστικά τις
όποιες προσδοκίες για την αποσυμφόρηση και ταχεία
δικαστική εκκαθάριση των υποθέσεων του
Ν. 3869/2010. Ουσιαστικά, παρά τις δραστικές πα-
ρεμβάσεις στο δικονομικό πλαίσιο για τη συζήτηση
των υποθέσεων του Ν. 3869/2010 που επιφέρει ο
Ν. 4745/2020, η μόνη αποσυμφόρηση των πινακίων
που μπορεί να αναμείνει κανείς ρεαλιστικά είναι η
πιθανή εκκαθάριση των εκκρεμών υποθέσεων, τις
οποίες ουσιαστικά έχουν εγκαταλείψει οι ενδιαφε-
ρόμενοι, οι οποίες σήμερα είτε ματαιώνονται, είτε πε-
ρατώνονται με παραίτηση από το δικόγραφο στο
2012
ακροατήριο. Κατά τα λοιπά, η κοινή λογική διδάσκει
ότι δεδομένος αριθμός ειρηνοδικών που εκδικάζει τις
υποθέσεις του Ν. 3869/2010 υπό συγκεκριμένο και
δεδομένο πλαίσιο δικονομικών εγγυήσεων (το οποίο
‑καλώς‑ παραμένει αμετάβλητο από το Ν. 4745/2020),
μπορεί να εκδώσει κατά βάση σταθερό αριθμό δικα-
στικών αποφάσεων κατ’ έτος, ο οποίος δεν αναμένε-
ται να μεταβληθεί υπό το νέο δικονομικό καθεστώς.
Στο σημείο αυτό, οι νέες δικονομικές ρυθμίσεις δια-
γράφεται πιθανό ότι όχι μόνον δεν θα εισφέρουν
στην επιτάχυνση της διαδικασίας, αλλά ενδεχομένως
να προκαλέσουν περαιτέρω καθυστερήσεις, αφού η
θέσπιση εξ υπαρχής νέου δικονομικού πλαισίου λο-
γικό είναι να εγείρει και σοβαρά ερμηνευτικά ζητή-
ματα, που λογικά θα επιβαρύνουν το δικαιοδοτικό
έργο. Προς στην κατεύθυνση αυτή, πρέπει να απο-
δοκιμασθεί ακόμη η παράλειψη του νομοθέτη να συ-
νοδεύσει το Ν. 4745/2020 με μια αναλυτική Αιτιολο-
γική Έκθεση, η οποία θα μπορούσε να χρησιμεύσει
αφενός ως ερμηνευτικό βοήθημα για τους εφαρμο-
στές του δικαίου και αφετέρου να διασφαλίσει την
ομοιομορφία της ερμηνείας και εφαρμογής του νο-
μοθετήματος στα κατά τόπους ειρηνοδικεία. Ο κίν-
δυνος ανόμοιων ερμηνευτικών λύσεων κατά την
εφαρμογή του νομοθετήματος με ό,τι αυτό συνεπά-
γεται για την ασφάλεια δικαίου διαγράφεται, εξάλ-
λου, ακόμη πιο επιτακτικός αν συνεκτιμηθεί ότι από
την ίδια τη δομή της διαδικασίας που εισάγει ο
Ν. 4745/2020 προεξοφλείται ως αυτονόητο ότι μεγά-
λος αριθμός εκκρεμών υποθέσεων του Ν. 3869/2010
θα εισαχθεί προς συζήτηση μέσα στο επόμενο έτος,
χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα ερμηνευτικής επε-
ξεργασίας των επιμέρους νομικών ζητημάτων, τα
οποία μετά βεβαιότητας θα ανακύψουν.
Διαγράφεται επομένως έντονος και ενεστώς ο κίν-
δυνος η βιασύνη και η προχειρότητα του νομοθέτη
όχι μόνον να υπονομεύσουν τους στόχους τους οποί-
ους φέρεται να θεραπεύει το εξεταζόμενο νομοθέτη-
μα, αλλά τελικά να επιφέρουν και ουσιώδες πλήγμα
στην ασφάλεια δικαίου.
Αρμενόπουλος 2020 12