Professional Documents
Culture Documents
Titsian Tabidze
© Giorgi Leonidze State Museum of Georgian Literature
Tbilisi, 2015
wigni I
poezia
Targmanebi
Tbilisi, 2015
4
leqsebi
muzas
1909
quTaisi
7
is ki mzakvrulaT iRimeboda
1909
quTaisi
8
yvavili
[1909]
9
***
[1910]
10
meliton CogovaZis xsovnas
[1910]
11
melodia
[1910]
12
***
[1910]
13
***
hoi, Canguro, netavi odes
xma mxiaruli SengniT msmenodes!
n. baraTaSvili
[1910]
14
elegia
[1910]
15
nugeSaT damrCa cremli mduRare!!!
I
tanjva-vaebiT, codviT naSeni,
cvalebadia cru es sofeli;
erTxel mec midga Jami Svebisa,
guls ar miRrRnida Savi naRveli.
II
erTxel hyvaoda Cemi mamuli,
Turme ki udga masac zafxuli;
umweod qmnili, SvilTgan gmobili,
exla cremls afrqvevs gul-CaTxrobili.
III
mec myavda satrfo! uJRerdi simebs,
exla sadRaa?! faravs samare,
magram am soflad ar var oblaTa,
nugeSaT damrCa cremli mduRare!
[1910]
16
medeias simRera
[1910]
17
dedav bunebav!
[1910]
18
Zrwode, valtasar!
[1910]
19
muzas
[1910]
20
gaswi, demono!!
[1910]
21
mgzavris simRera
(mibaZva getesi)
[1910]
22
mwuxareba
[1910]
23
madonnas simRera
[1911]
24
mgzavris simRera
soneti
[1911]
25
Cemi simRera
[1911]
26
sevdis simRera
[1911]
27
serenada
[1911]
28
hangi axali
I
sulis demoni, sulis satana,
aryofnis Rames Tan gahyva Tana,
tanjvis samyofels davSordi sofels,
codvis savanes, sulis SemxuTvels.
zecam momixmo soflad tanjuli,
madonnas Tmebi Cangs moeqsova,
zecad warviRe ukvdavi suli;
davstove soflad godeba, glova.
varskvlavT cimcimi, mTvaris Rimili
Svebis mgosansa mimkoben Cangsa;
Svebis jalaTi davgme sikvdili,
da sofels vetyvi me sul sxva hangsa.
II
ox! visac Cemebr dagwviaT guli,
Sxamsa gasmevdaT cxovreba mware,
SemomierTdiT, xeli momeciT,
Suris Ziebis daukraT hangze.
cecxlSi gahqreba sodom-gomori,
kerpTa sadguri iwvis gomoni,
zRvevis grigali, gmirTa saflavebs
soflad mouxmobs, asvlas aficebs.
aRsrulda ukve, rac iyo Tqmuli,
saflaviT aRsdga Suris Zieba,
aRar momkvdara ukvdavi suli,
zRvevis koconi guls ar neldeba!
zRvam Seinaxa maSvralTa cremli,
zecam azida yofnis naRveli,
exla ki zRvevis Jami damdgara,
mebrZolT mouxmobs mgosnis naRara,
uZlevelia mebrZolT laSqari,
samgloviaro CamovkraT zari!
[1911]
29
siCumis angelozi
[1911]
30
qebaTa qeba
1
avscildi sazRvars... avscdi sevdis mTebs,
Svebis mgosani vende Jamis frTebs...
zecad mimafrens dRes aRmafrena,
suls daoblebuls ewvia lxena.
me mzis Svili var soflad mosuli,
me mzes umReri qebaTa qebas.
aRar mokvdeba ukvdavi suli,
sanam tyveda hyavs mSvenierebas...
cecxli mimReris... gesmisT Tqven nana?..
_ iyav demoni, iyav satana!..
2
rac Sendeboda, xom daingreva!
uZlevelia Zala rRvevisa.
naRveli saflavs isev emTxveva,
ufskruls aSinebs xma, xma zRvevisa.
Sors Cemgan sevda, Sors Cemgan cremli,
wyvdiadSi gahqres urva-naRveli!..
Svebis mgosanma cremli ar icis,
mxolod mzisa wil msxverplaT daiwvis.
cecxli mimReris... gesmisT Tqven nana?
_ iyav demoni, iyav satana!..
3
ar Semibrala, cecxlSi viwvodi,
veficebodi tyvilad siyvaruls,
davade grZnobas saflavis lodi,
dRes sxva cecxli swvavs gulsa agznebuls,
aRar arsebobs CemTvis sazRvari,
Svebis simReras ra Seedaros!..
sagazafxulod movmarTe qnari,
rRvevis himns vetyvi exla samyaros,
cecxli mimReris... gesmisT Tqven nana?
_ iyav demoni, iyav satana!..
[1911]
31
sasaflaoze
nawyveti
[1911]
32
adonais
soneti
[1911]
33
medea
soneti
i. griSaSvils
[1911]
34
godeba
[1911]
axali aToni
35
Semodgomis Rame
[1911]
36
ocnebis frTebze
Отецъ, отецъ! нельзя ли
Мiръ зажечь мечтами?
`Царь Гоголь~. Л. Андреевъ
[1911]
37
Nocturne
ZRvnad s. abaSels
[1912]
38
serenada
ZRvnaT i-s
[1912]
39
mkvdari legenda
[1912]
40
mainc is miyvars!..
[1912]
41
Semodgomis Rame
seqtemberi, 1912
42
damibruneT...
[1913]
43
sevdis RameSi
[1913]
44
lurji edemi
[1914]
45
***
Tebervali, 1915
moskovi
46
maskaradSi
[1915]
47
qaldeas sizmrebi
[1915]
48
mgosnis soneti
[1915]
49
TeTri sizmari
[1915]
50
Soreuli
[1915]
51
princi magogi
[1915]
52
Cemi wigni
1915
53
parkSi
1915
54
noemberi
[1916]
55
cisfer Tvaleba
mgonia, TiTqo brbodan gamova
lamazi qali cisfer Tvaleba.
g. tabiZe
[1916]
56
grigol robaqiZes
1916
moskovi
57
wignidan `qaldeas qalaqebi~
I
Ars Poétique
58
II
grZeli, Sori gza da ocneba
usazRvro gzebze,
mzis sicxovele, mziT moTenTa,
simRera mzeze.
CemSi stirian winapari
brZeni mogvebi,
dangreul kibes me vaSeneb,
ukan mivyvebi.
Zveli sityvebi daficebis _
daviwyebuli,
Zveli qalaqi _ dRes nacari,
uwin qebuli,
Zveli qaldea wvavs ocnebas
da eZaxis suls,
oqros leqsebSi me vumRereb
didebul warsuls...
gamobrwyindeba sidonisken
mimavali gza,
TeTr udabnoSi gaiSleba
sakurTxeveli.
rom sTqvas simRera, Cemi guli
ukve ari mzaT,
mbrZanebel CrdilTa mowodebas
mxolod moveli.
marto viqnebi, martoobas
winadve vstiri,
magram amasac ar SeukrTeba
gviani mwiri.
mesmis _ meZaxis, vxedav _ mxedavs,
viCqari, mivhqri.
Zvirfas saflavebs rogorc qori
dafrinavs fiqri.
grZeli, Sori gza da ocneba
usazRvro gzebze,
Cemi saflavi Zvel qaldeas
iqneba mzeze.
59
III
grZelia Jami, RvdelTmsaxurobs
rac Cemi gvari,
vin daTvlis wirvas, raodeni
gamoiyvanes.
exlac ezos win daRvremili
mosCans taZari,
es gerbi ari, amay mgosans
rom damixates.
loculobs mama... mwuxris locvas
munjaT vucqeri,
fsalmuni sulSi Sefrindeba,
daimarxeba.
Sav anaforas mewamuli
gadakravs feri
da vxvdebi exla, Tu qaldea
raT menatreba.
yviTel sanTelze magondeba
me mze brwyinvale,
mzis sadideblaT aziduli
didi taZari.
zviad qvis svetebs TiTqo adnobs
hangi mxurvale,
da mReris magi, vinc rom Cemi
daiwyo gvari.
ase adida winaparma
astarta mwveli,
RvTismSoblis qeba exla mamis
asvelebs wverebs,
ar daleula Cven modgmaSi
jere mlocveli,
gadaxdil wirvis daTvla TviTon
RmerTs daaberebs,
winaparT Crdilno, ar dagwyvetT guls
Camomavalze.
me mabezReben, rom mxedaven
jer ase yrma mSvids.
da Tu veRar vsTqvi liturgia
me Tavis Tavze,
60
qveyanas mainc gadauxdi
erTxel panaSvids...
IV
da me xandisxan meCveneba,
viTom samyaro
baRia didi, dawyevlili
da Sxamiani.
mZime mxedarni, SublSekruli
da uabjaro,
mohqrian: rembo, heredia,
emil verxarni.
TiTqo SecdomiT Semiyvana
viRacam baRSi
da SiSiT vxedav gigantis Crdils,
mimfrinav mxedars.
uRono, susti, avtirdebi
patara bavSi
da Tan mrcxvenia, vixedebi,
xom arvin mxedavs.
rogor abruebs damwvel SxamiT
yvavilebi suls,
TiTqo morbian giJi rbeniT
aq kentavrebi.
cxeli udabno ufro cxovel
uZaxis warsuls
da cas ewveba, rogorc Zvel saxls,
cecxlSi yavrebi.
vin momiyvana, vin SemiSva
am baRSi bavSi?
damwvar qalaqis vin auSva
Cem sulSi boli?..
rad isvris grZel Crdils mimfrinavi
am mxedris raSi,
udabnoSi var, magram raa
es mwvane moli?..
zamTari, 1916
moskovi
61
avtoportreti
noemberi, 1916
moskovi
62
piero
[1916]
63
фatman-xaTun
ianvari, 1917
moskovi
64
balaganis mefe
2 Tebervali, 1917
moskovi
65
peterburgi
25 oqtomberi, 1917
66
vanqis taZari
6 ianvari, 1918
tfilisi
67
qaldeas balagani
2 aprili, 1918
borjomi
68
2 aprili
aprili, 1918
69
valerian gafrindaSvils
70
Rvdeli da maliaria
oqtomberi, 1918
tfilisi
71
orpiris sezoni
aprili, 1919
72
birngamiis tye
ivlisi, 1919
tfilisi
73
saturni da maliaria
agvisto, 1919
tfilisi
74
`mRvdeli da maliaria~ kuboSi
[1920]
75
Jiul laforgi
[1921]
76
droSa qimerielTa
20 ivlisi, 1921
sasaxle
77
paolo iaSvils
agvisto, 1921
tfilisi
78
cxeni angelosiT
disertacia poetebis mefis saxelisTvis
1
apokalipsis TeTri imedi.
gza Soreuli.
qimeria, qaldea, JRali kavkazi.
saqarTvelos beds
mxolod cxeniT Tu daewevi.
morbixar TeTri _ marto imedi
cxeni angelosiT.
gzas Soreuls ra gaiarda?..
ers amorCeuls CamorCebodi,
rom cxeniT ara...
Cven poetebic Tu varT dRemde
Seni amara.
ra gaiarda am Waobebs?..
orpirSi yanCac efloba,
sdgas marto eklesia
TeTri giorgis
da mamis gulze
abjenia magari muxli
gafrenil cxenis.
yoveli Rame matirebda
qaldeas zeca.
Waobis svetad
dadgeboda maliaria.
me samudamoT gavaRmerTe
erTi aria,
daimaxsovrebs am simReras
Cemi samSoblo.
me aq vixile pirvelad yrmam
yrma ukvdavi,
apokalipsis TeTri imedi,
cxeni angelosiT...
79
2
mewamuli zRva,
mTvrali xomaldebi,
sidonis matrosebi,
zRva qaravanebis,
qaldeas oqro,
oqros verZi.
makedoneli,
oloфerni,
sardanapali.
mahmadis xmali,
jalal-edin,
saWurisi da dampali
aRamahmad-xan.
gaSlili veli saqarTvelos
aziis sarke.
yviTeli urdo
viwro TvalebiT.
haramxanebSi Teslis suni
da gamwevi gZeli orgia.
cecxlis grigalSi ikargeba es mogoneba,
apokalipsis TeTri imedi,
yrma ukvdavi,
cxeni angelosiT.
3
me nabolara
did poetebis,
TavdaWril mefeebis,
saakaZis gamtydar xmalis,
romelmac icis yvela statistika,
garda qarTvel gmirebis.
ZuZuebi marwuxebSi,
wiwamuri da tabaxmela.
metexi mediduri,
taiga, cimbiri,
revolucia da dacema.
80
poezia morielis,
maldarori,
laфorgis Wleqi,
karamazovis sisxli
da siфilisi dezesentis.
unazesi qalebi iveriis _
Tamar, rusudan,
yvela ninaSi erTi nina,
madonna _ meri,
melita, marta.
eva uleRvoT da geterebiT savse qaldea.
yvelani wavlen,
darCeba mxolod
apokalipsis TeTri imedi,
yrma ukvdavi,
cxeni angelosiT.
4
gadmofrenili
holandieli,
Tujis mxedari,
xina peterburgis.
SabiabanSi gatydeba cxeni
da rogorc rumbi
gasivdeba Tujis mxedari.
axal evgenis win gaigdebs cxeni angelosiT.
Sori gza ar Rlis,
veSapi ver hklavs,
devni ufrTxian.
TeTri tredebi
TeTr RrublebSi,
TeTri giorgi,
cxeni angelosiT,
esxatalogia.
_ Cem gzas Soreuls, poets CamorCenils
saqarTvelos trial sarkeSi gza damebnia.
gZeli ulvaSebiT qondris kacebi
sionSi mRerian `arSin malalan~...
81
_ aq rom stiroda amirani, vin gaapara?
_ aq rom stiroda rusTaveli, vin gaaCuma?
_ aq rom ibrZoda saakaZe, vin daakava?..
_ swori xerxemali _ droSis tari qimerielTa.
swori xerxemali _ droSis tari TeTri giorgis
vin gadatexa?
beberi Tesli _ surneleba hereTis Rvinis,
beberi Tesli _ Wa uZiro da dauSreti
vin amoswura?
xrinwiani xmiT akivleben mraval Jamiers,
Rvino Camodis qamar gaxsnil Sarvals ganiers.
gZeli ulvaSebiT qondris kacebi
sionSi mRerian `arSin malalan~...
10 oqtomberi, 1921
tfilisi, xelovnebis sasaxle
82
nina mayaSvils
15 ivlisi, 1922
tbilisi
83
***
ivlisi, 1922
84
leqsidan: orpiris oqropiri
1
es ar aris simRera... es arc leqsia,
me TviTon maSinebs gombeSos aneqsia.
me minda vsTqva, qarTvel xalxma rac damavala _
me minda, gavxsna misi awmyo da momavali.
Cem win iyurebian: ialbuzi da myinvari,
rogorc ori boZi _ erTi eSafotis.
murvan yru da yvela despoti mZinvare...
gaZarcul kvarTs grigaliT hpotnis...
am didi qvabidan xma arsad gava.
bedma sxva tomi am adgilas miwiT agava.
kidev daSreba bevri zRva, bevri mdinare,
Cven oqros napirs moadgeba axali argo.
(yvelam bevri sva, bevri sWama _ RmerTma Seargos),
yvela daartyams Tavze uros, Tuki naxa xalxi mZinare.
Cven ar gveSinoda arasodes gamoZaxebis,
Cven yovelTvis gvyavda sezonis falavani.
xedavT nakvalevs, aleqsandres gaTxril arxebis?
am qveyanas Zvelebisagan aqvs galavani.
ra uyoT, rom kaxaberi _ gaxda agasferi,
miwa ar ikarebs Zvel rkinis palos.
yvelas gaasworebs saakaZis xmali naferi.
Tavis gawirvis am gakiTxvas vin daemalos?..
kidev amova wiwamurze orqidea,
mtkvari amoitans maCabelis gvams.
Tu saqarTvelo bewvis xidea,
bevr sxva genias is cecxliT daswvavs...
.............................................................
.............................................................
amas swers nabolara didi poetebis,
romelsac daelia leqsis araqaTi.
roca orpiris cecxli mogedebaT,
maSin gaixseneT es Cemi traqtati.
20 seqtemberi, [1922]
tfilisi
85
***
25 seqtemberi, [1922]
tfilisi
86
sezonis falavani
18 oqtomberi, 1922
tfilisi
87
melitas
aleqsandria... yarabulaxi...
astrali wevari _ RmerTi melita...
modgeba leqsi, rogorc ulayi,
madona afTari _ RmerTi melita.
poetis ocnebis didi xnis wvaleba _
maRal trotuarze TviTon kleopatra
gamvlels da gamomvlels locvas avalebda,
es gulic, es leqsic iman gamofatra.
da bevri gaivlian am gzaze landebi
magram poezia ver etyvis verafers
_ mxolod pirvelia Svenebis gandoba,
pirveli ocneba ase Tu gagafrens.
minda, dRes movewyo marTla lirikulad _
CvenSic SeiZleba, rom iyos pindari.
magram rogor midis leqsi iribulaT,
Tumca sxva leqsebis aris sawindari.
sezonis qalbatons hqondes es afiSa _
dapyrobil parizSi Cahyveba geroldaT,
roca sxva poeti leqss daswers kaфeSi,
leqsisTvis samSoblo mas kidev eloda.
astrali wevari _ madona afTari...
melita _ kaxeTis gvirgvini gamtydari.
23 aprili, 1923
tfilisi
88
23 aprili
5 maisi, 1923
xelovnebis sasaxle
89
melita
dadaisturi madrigali
17 maisi, 1923
90
orpiris oqropiri, steфan malarme
da daniela uria
91
dRes RvTismSobeli Zirs rom Camovides,
miTxariT, aba, vin etyvis leqss?
ase ambobs orpiris oqropiri
msuqani gombeSo.
amxanagebo, poetebo,
visac giWirT leqsebis wera,
vici, amiT gulze mogeSoT.
iyaviT gambedavi da sTqviT pirdapir _
Tqvenze ufro masxrobaa Tqveni leqsebi.
exla n.o.t.-ia da elektroфikacia,
leqsisTvis vinc iclis, is ra kacia?
hkiTxeT Tqven nacnob poets,
Tu is Sinauria,
vin ufro aRelvebs _
steфan malarme Tu daniela uria.
maisi, 1923
92
dadas maniфesti
22 oqtomberi, 1923
tfilisi
93
uJmuri kvireebi
29 ivlisi, 1924
tfilisi
94
muxambazi, romelic ar imRereba
am dros brundeboda grigol orbeliani orTaWalidan,
cxeli cocxalebiT savsea navi.
es xmaa WiWyinasi, ase gulsaklavi,
Tu krwanisidan modian TaTrebi.
gulebi saguledan movardnas elian
(didebulia sikvdili xanjalidan).
mezurneebi ibrZvian gaafTrebiT,
Sarvalis totebSi mTeli mze Cava.
modian virebi datvirTul qliaviT,
(virebic sunTqaven kojris niaviT).
ase aRviZebda saiaTnova mtkvars,
Rvino moundeba gaciebul mkvdars,
gaberil loyebiT mReris saiaTnova:
`aruTina mqvia, saiaTnova var,
leqsebs getyvi, cam quxili daiwyos~...
20 maisi, 1925
95
tfilisidan dedas
96
Sen ginda fici: me marTla vficav,
vficav Cem siyrmes da Cem nasoflars,
vficav, rac gulSi gamiars setyva,
vficav, Cem mamis darCenil olars,
ivlisi, 1925
tfilisi
97
marta maCabels
13 ivlisi, 1925
borjomi
98
Tamunia wereTels
20 ivlisi, 1925
borjomi
99
axali mcxeTa
epopea `tfilisi~
(levan RoRoberiZes)
100
da im adgilas, sadac odesRac
abiaTari kvarTiT damarxes,
TavCaRunuli aTasi muSa
miayoleben mtkvars axal arxebs.
da im adgilas, sadac samWedlo
ver dasWedavda Wak cxenis erT nals,
mortirebs gaaqvT exla gragani
da aTasi xmiT `International~-s.
da im adgilas, sadac odesRac
uwyalo kerpi idga armazis,
dRes suxiSvili, tfilisis muSa,
eleqtro sadgurs uSenebs baziss.
da im adgilas, sadac odesRac
Zvel dinastiaT dagrovda ferfli,
eleqtros cecxlSi sdgas jvris taZari
fantastiuri da eiфeli.
vespasiani, wminda nino, mefe mirian...
lado dumbaZis, suxiSvilis axali mcxeTa
mogonebebi grigaliviT, Tumca mohqrian,
urCi ocneba maT poetis ver daafeTes.
vin daxris droSas maRal tarians,
roca is moaqvs proletariats.
16 noemberi, 1925
tfilisi
101
poemidan `CaRatar~
102
da rogorc erTi urCi miuridi
vficav sayvarel vaJkacTa wverebs,
Samilis fafars da TeTr WaRaras
aleqsandres wvers droSaT nakerebs,
rom me davtoveb poetis saxels,
Tu vaJkacobas Tqvensas ver vamxel...
noemberi, 1925
tfilisi
103
orpiri
20 Tebervali, 1926
tfilisi
104
sergei esenins
105
CofuraSvilTan viyaviT wuxel,
Senze RrialiT gaskda arRani.
sakuTar Zmasac veRar gaumxel,
rac Cakirula sulSi balRami.
samwuxaroa yvela eseni
da ufro mware kidev es ari,
lamazo biWo, sergei esenin!
cocxals ar gesmis es saficari.
amxanagebo, Tu Rrma ReleSi
Cveni Tavebic sadme dagordes,
yvelam icodes _ sxva poetebSi
esenin hyavda ZmaT cisfer ordens.
28 Tebervali, 1926
106
tanit tabiZe
2 aprili, 1926
tfilisi
107
sargis jayeli
aprili, 1926
tfilisi
108
tfilisi
oda
109
uSenoT SenTan...
15 ivnisi, 1926
tfilisi
110
Tamunia wereTels
akaki wereTlis poema `naTela~-s
korrekturis gagzavniT
111
magari aris xom `modi naxe~ _
leqss ufro mtkice aqvs galavani,
da es poemac Sen Seinaxe,
mec poetebis var falavani.
ase imReris Zveli motivi,
samoTxis Citi _ gamaiuni.
Tu saWiroa, mec momiteve,
rom Senze vfiqrob dRes, Tamunia.
22 ivnisi, 1926
tfilisi
112
da nazi, rogorc evqsinis ponti
5 agvisto, 1926
tfilisi
113
...me Tu gindodiT TanamedroeT!..
5 agvisto, 1926
tfilisi
114
***
20 agvisto, 1926
soWi
115
warwera wignze `cxeni angelosiT~
24 agvisto, 1926
gagra-soWi
116
qarTlis cxovreba
Sesavali
117
gamwevi aris es agonia,
aRar Tavdeba cecxlis sakire
da amaRamac ase mgonia,
rom moadgeba qriste napirebs.
da rogorc am gems davarda Ruza,
cas gaexsneba simZimiT kari
da TeTri, rogorc ialbuzia,
momelandeba eris sizmari.
24 agvisto, 1926
soWi-gagra
118
skiфiis elegia
3 seqtemberi, 1926
anapa
119
me yaCaRebma momkles aragvze
5 seqtemberi, 1926
tfilisi
120
ilaiali
121
gigonebT rainds, samudamo
leqsiT dabegrils,
rom gaTenebas quTaisSic
veRar vigebdiT.
vigoneb tfiliss.. rZian dilas
da vardisubans,
abneul sityvas, leqsebis orTqls,
ilaialis
da saiaTnavas simRerebiT
ayvanil duqans.
ali, Zvirfaso! dagvrCa rame
im cecxlis alis?
Tvrameti weli, dasawvavi,
Tvrameti weli.
Cven gusarebi _ gafrenili
holandieli.
momtiris guli, sasikvdile,
guli alali,
cicinaTelaT gadamdnari
da ilaiali...
buinos airess.. alexandro
da kastilia!
TeTri sabnebiT Tavwakruli
malaelebi.
im tanjul dReTa panaSvidi
gadaxdilia,
sabaneevas unazes mziT
namtiralevi.
TiTqo gugunebs amaRamac
daviTis zari
da es skiфia sizmaria,
mxolod sizmari...
14 seqtemberi, 1926
anapa
122
skviTuri elegiebi
5
maSin ovidi stiroda aq roms
da iq darCenil Svilebis alerss,
foladis naduRs droc veRar aqrobs,
romic ver uZlebs aseT naWed leqss.
stiroda Semdeg kidev aq puSkin,
nisliT daburul petrogradis cas,
TiTqo es iyo jer kidev guSin
da peterburgi kidec daiqca.
aq aleqsandre makedonelma
amorZalebis Semusra jari,
magram gascvala qalis qamarSi
lomma lomuri Tavis abjari.
utexden cxenebs magar xerxemals
aq gadamTvrali skviTebis urdo,
gzaT gauvlia aq mahmadis xmals,
rom dunaize gadaeyudos.
bevri sxva tomi, bevri sxva Tesli
am zRvis napirebs gadurevia,
magram damSvidda imaTi gesli,
mwuxris nislSia dRes qimeria.
ra minda aq me? _ risTvis movedi?
gana Tu vityvi Cem gulis saTqmels.
yelwagdebuli imReris gedi,
pirdapir scemen _ Sublis safeTqels.
magram gadava kidev sxva tomi,
iqneb evqsinis pontic amoSres,
mxolod icocxlebs leqsis atomiT,
rac poetis guls cecxliT amoWres.
maSin ovidi stiroda aq roms
da iq darCenil Svilebis alerss,
foladis naduRs droc veRar aqrobs
da me vagrZeleb ganuwyvetel leqss...
14 seqtemberi, 1926
anapa
123
stalini
14 seqetmberi, 1926
anapa
124
iremi aqebs ialaRs
k. T.
5 dekemberi, 1926
tfilisi
125
ciklidan `karmensita~
16 dekemberi, 1926
tfilisi
126
ebrauli melodia
babilonidan
axlo iyo mainc sioni,
mohqondaT sunTqva
kedronisa udabnos qarebs.
da sdarajobda
gulzviadi kavkasioni
xalxTa tyveobis
gadarazul, daketil karebs.
cremli cremlia,
ormagia cremli monisa,
ijden, stiroden
mdinareze babilonisa!..
TiTqo aTass wlis
win edgaT mkvdari;
araqsis moTqmas
bans aZlevs mtkvari.
mohyveba riJraJs,
wayveba daiss
ismis Wriali:
_ o, adonaiss...
tanjva-wameba
rac Seagrova,
risxvaT Tavs ayris
xalxs iegova..
es wigni sisxliT
SeRebilia
da sisxls moiTxovs
mainc biblia...
da es ambavi
moWorili gana rodia.
aqamde stiris
ebrauli es melodia.
da JRers ukvdavi
baironis mrisxane qnari
hanrix haines
mimatebul cremliT damdnari.
127
pirveli sunTqva gana poetis
am didebul xmas sadme ascdeba?..
_ Cqara, mgosnebo!
Torem guli marTla gaskdeba...
2
mec magondeba Cemi bavSoba,
mesmis, zrialebs daviTis qnari.
kiфias qali, pontofres coli,
yrma iosebis mSvenebiT mkvdari.
am dros ezoSi dayefavs ZaRli
da mivardeba gaRebul WiSkars,
da Sukis bolos ismis Zaxili,
es daniela mouxmobs muStars.
win gaugdia Tavis mixaka,
erTs TviTon ityvis, sxvas bavSi bRavis,
saponi, Spilka, farTali,
nuTu ar gindaT, xalxo, aravis?
_ aba, farTali, farCa, farTali!
daedevneba celq biWebis mTeli kalia,
da sawyal cxenis Zua sad ari?
ficavs da stiris, cremlis ar gjera,
RmerTsac atyuebs dReSi asjera.
vin icis, Tavze mas ramdeni gadaxdenia
Treva, wanwali da CarCoba misi bedia.
cremliT vTxov dedas, am sawyal kacs nu evaWreba,
TiTqo guls adebs Tavis adlze sapnis naWrebaT.
Semdeg gavige am sawyalis xma ganwiruli,
roca beiliss gaumarTes gasamarTleba.
drtvinavda maSin studenturi guli gmiruli,
magram guli aq ras gaxdeba.
Ratak ubnebSi gaimarTa ficxeli omi,
sabediswero me vigrZeni sityva `pogromi~.
[1926]
128
***
[1926]
129
darubandidan _ nikopsiamde
7 ianvari, 1927
tfilisi
130
mearRnebi da poetebi
131
xelidan wasuls poets axlo mainc aqvs mtkvari,
kargi biWia: imas ar sZuls ufaso mkvdari.
styui mearRne: gaTxovdeba es Seni nina,
ar daijero, is Tamrikoc rom moiwamlos..
qali qalia, didxans uqmrod ram aronina,
qali qalia da iSovis Tavis malamos!..
ubraloT vkvdebiT: mearRnebi da poetebi _
magram Cven albad Tavis mokvlac gvepatieba...
16 Tebervali, 1927
tfilisi
132
Sexvedra k. balmontTan
moskovis axlo tyis qalaqSi
133
me rusTavelis momaqvs dedani
da Sublze civi ofli gadmomdis.
gvikiTxav mTvaris, Taflis, mzis leqsebs
da TeTri TovliT savsea quCa.
da mSobel miwis viynosav fesvebs,
Cem zamTris sulSi hyvavis aluCa.
TiTqo CaTvlima baltruSaitiss,
voloSins hSvenis lomis fafari
da rusTavelis mgznebare Sairs
zamTris sinaze gadaefara..
gelis tfilisi: `vefxis tyaosans~
meored elis dRes saqarTvelo.
`cisfer yanwebi~-T didebul mgosans
mogagebeben Sen sadRegrZelos.
16 Tebervali, 1927
tfilisi
134
tfilisis Rame
135
me mexarbeba marTla mestvire,
arsenas leqsiT rom gamozrdila.
jer kidev vzivar am Cem Zvel tivze,
vtiri Sekruli fiWvis gedebiT.
ar SevCerdebi me am motivze,
me TviTon vscxovrob am imedebiT...
16 marti, 1927
tfilisi
136
imaTi iyos es sadRegZelo
20 marti, 1927
tfilisi
137
leqsi mewyeri
17 aprili, 1927
tfilisi
138
es ar yofila dasamalavi
16 maisi, 1927
tfilisi
139
gunibi
Могилы вольности Гилгебиль и Гуниб!
В. Хлебников
17 maisi, 1927
tfilisi
140
kaxeTi
I
ase gveZaxis alaznis veli:
_ Cemi stumrebi xarT sasurveli.
modiT da naxeT kaxuri Rvino,
modiT, biWebo da movilxinoT.
neta sxva xalxic wamogeyvana,
geliT poetebs sufra gaSlili.
SildaSi mReris dedas levana
da arTanaSi _ yaralaSvili.
soflidan soflad mexaT gadadis,
TiTqo winandals setyvas urtyamdes,
`mraval Jamier~ Cveni Tamadis,
rom svams da mReris kidevac amdens.
baiaTebiT sufra ixrCoba,
_ aba, gvaCvene, siZev, biWoba!..
aswie yanwi da ar geZnelos,
Cveni kaxeTis svam sadRegrZelos.
da ase damCa yanwi saoblo
da mawevs misi cali uReli,
maS, gamarjveba, tkbilo samSoblo,
viqnebiT erTad Cven ganuyreli.
II
vici, esroleT SvidTa... magrama,
rom daacdineT, vici egeca.
erTi esrola berma papama
da jixvi kldeze Camoekeca.
Svidjer rom giTxraT leqsebi mec dRes,
yvela Svidive acdenilia.
vaJa fSavela agavda mewyers
da Tavze gvawevs zvavad ilia.
mamasac unda, rom sjobdes Svili
da Cvenc viyaviT amis mdomeli.
exla es dagvrCa marto saSveli,
davlioT maTi Sesandobeli.
141
an vin daiTvlis kaxel vaJkacebs.
an Sedarebas vin gaubedavs.
Zmebo, aswieT avsebul yanwebs
da daulocoT mSobeli deda.
amaze rom sTqvas sityva Tamamad,
imisTvis virCevT Cven karg Tamadas.
22 maisi, 1927
tfilisi
142
isia nazarovas
23 ivlisi, 1927
dila matarebelSi
kinoeqspedicia `janyi guriaSi~
143
***
23 ivlisi, 1927
qobuleTi
144
***
24 ivlisi, 1927
qobuleTi
145
da garibaldis wiTeli qudi
10 seqtemberi, 1927
tfilisi
146
amodis, naTdeba!
7 dekemberi, 1927
tfilisi
147
soRanluRidan
1927
148
galaktion tabiZes
фragmenti
[1927]
149
maS, gamarjveba, tkbilo sicocxle
variaciebi
ianvari, 1928
tfilisi
150
gomboris mTaze
sandro SanSiaSvilTan,
giorgi leoniZesTan,
vano cincaZesTan erTad
ianvari, 1928
tfilisi
151
santimentaluri mogzauroba
erT dReobaze gaugzavneli leqsi
1 maisi, 1928
baTomi
152
iaralis
153
xom ari kaci marTla urjulo,
CvenSic arian ucxvirpironi,
magram eyofa kidev sam modgmas,
SanSiaSvilo, Seni mironi.
bevria CvenSi poeti navsi
da ufro meti kidev zarali,
Seni mze gulis cecxliT agvavso,
SanSe, grigalo da iaralo.
8 agvisto, 1928
tfilisi
154
oqroyana
noemberi, 1928
oqroyana
155
Tamunia wereTels
25 marti, 1929
156
roca mercxali monaxavs budes
wiTel droSebiT
daxurul cas,
lals da iagunds.
pionerebis
dafdafebze
amRerebul gunds.
soflis skolaSi
gogo-biWebs
skebaT Sebudruls,
axal Taobis
simtkicesa
da rkinis urduls.
dilis riJraJze
gaRviZebul
qarxnis sayvirebs,
glexis marjvenas
da galesil
Toxis sapires.
mixakis feraT
moelvare
wiTel Tavsafrebs,
rionSi, mtkvarSi,
alazanSi
gemebis afrebs.
udabur samgors
iorisgan
TxrilebiT morwyuls,
Waladidis tbas _
samegrelos
moSuSebul wyluls,
enguris xevSi
daqanebul
fiWvebis tivebs.
tirifonaze
zRvaT movardnil
bzesa da Tivebs.
157
puriT da RviniT
piramde savse
beRlebs da marnebs,
da daxvewili
abreSumis
parkis yazarmebs.
muxranis velsa,
Tergis saTaves,
TuSebma cxvari
rom gautyaves,
SesawiravaT
lomiss da laSars.
svaneTis mTebSi
gakaful Saras,
ialbuzs gverdze
rom daitovebs.
svanis bar-niCabs
da Taflis kodebs,
TuraSaulis
vaSlis ganTiads,
qari rom xeze
aRar ayenebs,
winandals Cayril
vazis namyenebs,
aWaris qedze
lanqerebs damdnars,
jiqura cocxlebs _
gvimras da dafnas.
xevsuris Zroxebs,
alazanSi
Cayril kameCebs,
mze rom umiznebs
safeTqelSi,
sicxe alenCebs.
baTomis palmebs
da Camoxsnil
qalebis Cadrebs,
TuTunis neSoT,
158
ojaleSiT
savse Calvadrebs.
usulos, cocxals,
kacs, adamians,
Siraqis velze
balaxs namians,
rasac nayofiT
mze ver icilebs.
oTaranT qvrivis
kriala ezos
da firosmanis
kruxs da wiwilebs,
Tavze rZiani
qafaT daRvrili,
atmiT da tyemliT
adgas aprili.
roca buneba
ucbaT poetebs
cecxlis naRverdals
gulSi Caudebs.
roca mercxali
monaxavs budes,
simRera gmarTebs,
rom iyo mkvdari.
mec am simReris
mTuTqavs Radari,
magram unda sTqva
romeli erTi,
rom moiSvelo,
arc ari RmerTi!..
aprili, 1929
winandali
159
es iyo maSin, es iyo winaT!..
aprili, 1929
winandali
160
oqroyana
14 ivlisi, 1929
oqroyana
161
Tavfaravanis Wabuki
variacia
162
Wabuki isev gacocxlda,
midis da miuxaria.
cal mklavze eleqtro acvams,
marjvenas rkinis xaria.
mxoloT sulmyrali beberi
saflavSi ufro myralia,
arca Cahqreba arasdros
gizgiza cecxlis qarbuqi,
axali saqarTveloa
Tavfaravneli Wabuki...
agvisto, 1929
winandali
163
Semodgomis dRe oqroyanaSi
rable da kalmasoba
164
mec Caujdebi Cem pantagruels,
cxenis Wixvini mesmis rablesi
da roca qari sul gamayruebs,
gamova landi ioannesi.
TiTqo gavida es asi weli
da erTi wuTiT gadaiSala.
var mokalmase mec awindeli
da sakalmaso gZeli maqvs Sara.
mwarea lukma saqarTveloSi
poetebisTvis ufroa mware.
minda, mec avdge da joxiT xelSi
CamoviTxovo samSoblo mxare.
2 oqtomberi, 1929
oqroyana
165
warwera yanwze
oqtomberi, 1929
oqroyana
166
aragvze da muxranis velze
saTqmeli leqsi
25 ivlisi, 1930
oqroyana
167
somxeTSi
1. qvaTa RaRadi
TiTqo gacocxlda Zveli miTosi
da ciklopebi angreven lodebs.
moxeTqil kldeTa Svavi, xriali
SiSsa da Zrwolas xeobas modebs.
bolSevikuri ibrZvis weraqvi
da rac ocnebaT kaci saxavda,
WirSi da oflSi wyeuli Sroma
ganTqmul gmirobis saqmeT gaxada.
aRar Sendeba xalifebisTvis
dRes es qalaqi _ rogorc baRdaTi.
gamodis xalxi soroebidan,
Zveli cxovrebis dagmo adaTi.
Tu xar moyvare _ xom gaixare,
da Tu mteri xar _ mowydi da wadi.
aRar daindobs muxanaTobas
es mopiruli elvare waldi.
gana Tu marTla tyvilaT xatia
gerbze namgali da an CaquCi.
gamoicvala adamiani
da gaitexa buneba urCi.
TiTqo aRelda udabno kldeTa,
da daagora lodebi zvirTTa:
vaSa marjvenas, vinc am stiqiis
winamZRoloba Tavze itvirTa.
me TvaliT vnaxe es galaSqreba
da movixade mec es saxadi.
naqeb Sirazis vardis magier
qvaTa musikis _ gavxdi saadi.
ase davswere Tanamedrove
me es meore: qvaTa RaRadi...
2. laJvardi laJvards...
laJvardi laJvards gadadnobia,
cis laJvardiTa sevani savse.
Surdulebidan isvrian kldeebs,
mTebs gaumarTavT Saxse¡-vaxse¡.
168
piri Seukravs Savad udabnos,
RrubelTa jari Tavze aburavs.
mTebi damdgaran minaretebaT
da Sesdgomian Tavis al-yurans.
moskdes mewyeri.. da miwac iZras,
movardes warRvnis wvimebis TqeSi.
poema lursmniT dawerilia
da gadarCeba es `gilgameSi~...
3. udabnoTa avtadori
ar unda am kldes zedmeti xorci
da arc SerCeba mas Txeli kani.
ase daiqca didi zvartnoci,
ase daiqca leninakani,
ase moedva cecxli zangezurs.
magram ver daSlis axal cxovrebas,
socializmis tempiT aRgznebuls,
miwis Zvrisa da mewyeris risxva
da gadayveba saukuneebs
bolSevikuri welTa aRricxva.
da mecodeba me Cemi Tavi,
rogorc sawyali Citi niblia,
roca am velze wamoqceula
gilgameSi da TviTon biblia.
TiTqo axvetes devebma qvebi
da saTiTaod klde aalages,
magraT daketil samoTxis karTan
me gadavyureb mwvane alagezs.
roca gadgia Tavze zvinebaT
yoveli mxridan mTa araratis,
gjera, aq iTqva Tavdapirvelad
ukvdavi sityva _ aw da maradis...
Zvel qveynis warRvnis mec var mowame,
vuyureb, sWeden axal kidobans.
vina sTqva Cemze, darCa warsulSi!
axal simReras veRar vetyvi bans.
albaT eria warRvnis tredebSi
uTuod erTi beri qedani.
169
Cqara, simRera, amxanagebo,
Torem dagvidga leqsis sedani.
_ es gilgameSi da es biblia,
socializmis Senebis tempi,
_ mesmis uwyalo kritikosis xma,
_ Sen, Zmao, mainc Zvel gzebsa stkepni.
gana ar vici, rom daSnakebma
suliT xorcamde xalxi gayvlifes.
magram ra vuyo, rom vxedav kidev
asurul lursmnis hieroglifebs.
da aramaiss erzikiansac
saxe miugavs asurbanipals.
me amas vgrZnobdi, roca sevanze
gadavyurebdi kldeebis naprals.
me ucxo TemSi viyavi stumrad,
magram iq ucxo aravin ari.
vusmen Carencis `epiur dilas~,
mxiblavs martiross, me, sariani,
da qarTul leqsiT alaparakda
isakianis `abul-maari~.
da avtadori did udabnoTa
Tavs gadmogvyurebs mTa araratis,
bdRvrialebs zanga _ rom poetebsac
eqnebaT Zmoba _ aw da maradis...
170
SeerTden erni kavkasiisa
da imRerian erT salamurSi.
simSvide Cadga Cven qveyanaSi
da aRar stiris Seni anuSi.
Cvenc aq movediT Zmobis simtkiciT,
vsTqvaT, rom poetebs erTi vgaqvs Rero.
mxolod pirvelaT Sengan mogvesma,
razec Cven awi unda vimReroT.
da loris Taflze ufro tkbilia,
tkbilo, ovanes, Seni saxeli.
daevsos imas orive Tvali,
vinc ar iwamos Tvalis gamxeli.
Sen gergeboda, dagSvendeboda,
rom yofiliyav am droSis tari.
da xelmeored CvenTvis gacocxldi,
Tumca ar iyav arasdros mkvdari.
ver datkvers Jangi dro da Jamisa,
aRarc gawydeba am Zmobis rgoli.
da Cven uxilavs, aqac maspinZels
Cvengan mogmarTavs sityviT grigoli...
171
da Tu araqsi ase xmaurobs,
oblebis cremlic mimatebia,
mama swyevlida im gaCenis dRes,
roca Svilebi dabadebia.
barad urjulo mteri musravda,
xels uTavebda mTebSi zamTari.
da mSier landebs ukan dasdevda
gaTamamebul afTarTa jari.
miwis jurRmulSi gaTxrili soro,
ufro gareul mxecis bunagi.
aq kacs miaCnda Tavis keriaT,
magram daadga Tavze msunagi.
gaxedav, sofels cecxli edeba,
daawiokes yvela erTbaSaT.
cecxlis gmiria yarabeqiri,
am xelobisTvis uwodes faSa.
gana Tu marto osmalo swvavda
yvela mezoblebs, SigniT da gare
ar daukliaT xocva da Jleta,
ase uTxrida Zma Zmas samares.
da kacs egona, es sisxlis warRvna
maRlidan iyo gadmovlenili,
magram sxva kaci maSin gamoCnda
da es sxva kaci iyo lenini.
dRes aRar erCis somexi qurTebs,
somexs qarTveli _ yvelas TaTari.
erovnul SuRlis Ziri rom axsnas,
aq pioneric ukve mzaT ari.
da ukravs mSvidaT mwyemsi salamurs,
pionerebis ismis dafdafi.
da istoriis sizmraT gadadis
erevnis xani, erekle Tafa.
Cven varT Taoba im Taobisa,
ar auRia romelsac yarsi,
magram sagmiro sxva bevri saqme
maT daeTvlebaT bevri aTasi.
varT mokavSire im Taobisa,
romelsac marto swams klasTa omi.
172
bevrs CaeSala Sav-bneli zraxva,
da wauxdineT bevrsac naxtomi.
es is adgilia, sadac
grigol orbeliani
swerda Tavis `sadRegrZelos~ anu
`omis Semdgom Rame lxins
erevnis siaxloves~.
Cvenc erevanis varT siaxloves,
vzivarT aq erTad sardaris baRSi.
axali ismis aq sadRegrZelo,
ufro axali vaSa da taSi.
Cven kavkasiis xalxTa poetebs
erTi gza gvaqvs da erTi manZili,
rom socializmis aSendes fuZe
da xalxs eRirsos mSvidobis Zili.
vinc TvaliT naxa qveynis daqceva
da avsebuli xevebi ZoriT,
naxa, rom iqca velur udabnoT
veli morwyuli ofliT da SromiT.
naxa am eqvsas versze gaWrili
es sasaflao da es udabno.
gana ar gvmarTebs, amxanagebo,
rom sxva Taobas Cven es uamboT?!
da ar iqneba es sadRegrZelo,
es cremli ari da Jruanteli.
sxva romel qveynis mgosans eqneba
mizani, azri _ ufro naTeli.
salamuri rom salamuria _
xalxi imiTac cremlebs ixocavs.
amxanagebo, vsTqvaT is simRera,
rac xalxs imedis sxivebiT mosavs.
6. aRzevans wasvla
arc ise Sorsaa Cvengan es mxare,
Tumca pirvelad dRes me var aqa.
sjobs gamotexva... ar gvaqvs qarTvelebs
ucxo qveynebis movlis baraqa.
173
magram momesmis qarTvel meurmis
me sevdiani tredis RuRuni:
TiTqo am xmebis madani iyos
es Tvaluwvdeni kldeTa jurRmuli.
_ aRzevans mival marilze,
marils movitan brolsao,
jer dedas gadavexvevi,
mere Svilsa da colsao.
ase mgonia, ca gaipo da
gulze momedva aTasi Svildi,
ase mgonia, erTad amRerda
aTasi vano sarajiSvili.
lamazi coli, marili broli
da sixarulis cremlis kurcxali,
gulze miuSves yvela RarebiT
adidebuli berdujis wyali.
sdganan Tujebis mouravebi,
ayudebuli babilonamde.
aTass salamurs xma Seuwyvia
alionidan alionamde.
ase mgonia, kameCis uRliT
mec poeziis mival aRzevans.
da ra iqneba iseTi tvirTi,
ver gaubedavs weli awevas...
maisi, 1931
tfilisi
174
muxranis velze saTqmeli leqsebi
175
vaJkac solomon leoniZisa
ufro vaJkacur colis sofios.
dResac atyvia Tergs da darials
orbelianis nakravi dezi.
ase rbis Tergi, ase Rrialebs,
Tergi cremlebis aris anderZi.
ase mgonia, vaJa-fSavela
Sav cxens aragvze gadmoabotebs,
axal moleqseT modis saSvelaT
da moagorebs leqsebis lodebs.
saxifaToa myinvarze asvla
da iagorac ar aris sando
myinvari banaT vinc gadaTela,
aq ganisvenebs yazbegi sandro.
gauwyvetia faceri kalmaxs,
dabrunebia mercxali budes,
yuri uyria muxranze balaxs,
Savi aragvi TeTr aragvs utevs.
sdgas lanqerebis korianteli,
mTa mTas misdevs da kldeebs awydeba,
rom iyos Tergi ori amdeni,
Tvalebs cremlebiT veRar gawvdeba.
176
de, gaixaron imaT mgosnebmac,
maTi cxovreba xvale iwyeba.
Cven mgloviare, mwuxar ocnebas
dafaravs miwa da daviwyeba.
garCenili var qvebze kalmaxi
da axeuli maqvs layuCebi,
SemarTulia fexze Caxmaxi
da usikvdiloT ver gadurCebi.
ase kvdeboda, albaT, aTasi
da mowmeT hyavdaT aq ananuri,
es aris Cemi mgosnobis fasi
da TviTmkvlelobis iavnanuri.
mewyeri mewyers
177
winaT rom erTi iyo mTrexeli
agvisto, 1932
axali aToni
178
udabnos ajanyeba
poemis Sesavali
1932
axali aToni
179
leqsebidan `aprili orpirSi~
I
orpiris cxeli mziani dRea,
atmis da biis yvavilTa zvirTebs
mze ise apobs, rom yvela xeebs
undaT, erTbaSaT moscilden kvirtebs.
180
II
vwevar orpirSi... bavSi sicxeSi
da umRerian wiTel batonebs.
vardi da ia mousxams Congurs,
dedis cremlebi simebs aTrTolebs.
181
akaki vasaZes
(munasibi francis Sesrulebis gamo)
1933
182
stalin
183
man SemoaZro ezoebs Robe,
samSoblos yore man gadaSala,
yvela gaigebs, dRes Tu ver grZnoben,
rom kominternis grZelia Sara.
vin kiTxavs arwivs, ras eZebs maRla,
an gadafrenas saiT apirebs?..
sdgas kaxaberi _ sazRvrebis alya _
axal samyaros seravs napirebs.
8 ianvari, 1934
184
warwera Tasze
29 noemberi, 1934
185
ori leqsi
warRvnis gadasvla
leqsis dabadeba
186
mainc Tu ver vsTqvi, rasac veswrafi,
me am codvaSi brali ar midevs.
var idumali mxolod mizrafi,
da sxva miniSnavs leqsis amidebs.
20 ivnisi, 1935
cixisZiri
187
samSoblosaTvis
Tormeti rkali
1
mTac lamazi gaqvs, baric lamazi,
didxans gadares mgosnebma edems.
gaxedav _ da Tvals itacebs vazi,
gaxedav _ Tvali ver atans qedebs.
Ramea TeTri irmis nawveli,
dRe Svindis feri varayiani,
Cerqezis qalebs amSvenebs celi,
suqdeba miwa baraqiani...
2
Seni `an-banis~ da `xilTa qebas~
uWrelebia pergamentebi.
ver naxav xis tots, xili ar ebas,
da sakrefadac ar gvemetebi!..
damdgara nisli gomboris mTaze,
erTad hyvavian deka da Rvia.
momxiblavia eg silamaze,
vaJa fSavelas cremli atyvia!..
3
anbanis qebas vin daiqadebs,
dRes uanbano aravin ari.
ase moadga aWaris qedebs
Cais laJvardis cis qaravani.
ase moadga lagodexis vels
traqtoriani kameCis urdo,
romel xils aqeb, an romel Tavels,
Tund rusTavelis leqsi gaqurdo!..
4
Sen frialo mTebs, Sens kldesa da Rres
mtkaveli miwa ar darCa myari _
sada yamiri rom ar ayares,
romel udabnos ar misces Rari!..
188
maCvene kaci, rom ar ekadros
es xelCarTuli ficxeli omi,
marTla moelis wiTel eskadras
winad gamskdari paliastomi!..
5
amoiwura rionis fSani,
am Waobis fskers ra amoTxrida?
Tumc oqros verZis iyo niSani,
egulvebodaT Zveli kolxida!..
ase mgonia, axlos rom iyos,
moiTxreboda aq atlantida!
6
dahkres weraqvi... dagubda wyali,
narinjovani amodis baRi.
aRar aciebs kruxebs kankaliT,
krialebs zecis laJvardi TaRi.
xarT mezoblebi axali soflis,
stalinis miwis xarT binadari.
patiosneba gwamT Sromis oflis,
ar gaaciveT keris Radari!..
7
axedeT maRla ialbuzis bWes,
arc myinvaria masze dabali.
magram orives gadaabijebs,
raki gauxsnes xalxs momavali!
yoveli suli, mRili, balaxi,
vazi xis wverze suroT asuli
da maRal Stoze gadatanili
feTqavs leninis Zlieri suliT
da yvela maTSi feTqavs stalini!..
8
Siraqis veli Tvaluwvdeneli,
Wiauris tye gza daburduli,
enguris wyali dauleveli,
svaneTis mTebis zvavTa Surduli,
189
winandlis vardi dauWknobeli,
yvarelis vazi, kaxeTis guli.
aladasturi da ojaleSi
ajameTiviT mimdgari yana.
arxiT morwyuli yvela sofeli,
mTa myinvarisa, uSba, uSguli,
locaven miwas Tavis mwyalobels,
CemTan mRerian erT sagalobels!..
9
ormoci wlis var, kidev ormocis,
ufro mtanjvelis, rom viyo mTvleli,
ver SemaCerebs gaTxrili ormoc,
var yrma uwrTvneli da pirtitveli.
CemSic gadmodis, CemSic iRvreba,
Cemi samSoblos feniqsis bedi.
ar unda kvesiT guls amRereba
cecxl moudeblad iwvis abedi!..
10
es Zvelis Zveli ambavi ari,
magram amaze Zvelic rom iyos,
Zvirfaso, gvaxsovs Savi zRapari,
dae, erT wuTiT gamoihqrolos.
Seni gazrdili vaJi, qalwuli
Sen kar-midamos veRar icavda,
gemis anZaze xelgabawruli
stambols mahmadis wversac ficavda.
11
ismis simRera ianiCaris
da yru qviTini mamelukisa,
Sin dabrunebas guli iCqaris _
gza aburduli yvela ruqisa!
gana eRirsa vinme imaTgans,
kidev enaxa samSoblo mxare?
190
mrudes lesavda is iatagans,
Tan dasdioda cremli mduRare.
monaT gayiduls ara hyavs mxsneli,
tyvilad Wixvinebs arabis cxeni!..
12
Samilis beber da damaSvral Zvlebs
ver moasvenebs meqa-medina!
samoTxeSiac suli veRar sZlebs
murids samSoblos cremli edina!
Cvenc kargad gvaxsovs lekis tyveoba
guramiSvili da lamis yana.
dRes ki gaCaRda mTebSi dReoba
da gulis ZgeriT usmens qveyana!
iman Seaxsna darubands kari,
visi samSobloc msoflio ari!..
13
sxvas Tu ar axsovs, Sen mainc gaxsovs,
Cemo tanjulo samSoblo mxare,
Tu ra mduRare cremli gedina!..
gaSale yvela Zveli efuTi
da bedisweris karabadini.
maCvene sadme, rom qarTvel xalxSi
aseTi Sromis mSvidoba iyos?
aba, Tu gaxsovs, Tund erTi wuTi,
romels erTs ityvi, damisaxeleb
aseT bednier me qoronikons?..
14
iyo qaldea da babiloni,
iqneba ufro Sori gzac gqonda,
gicvales bevrjer Sublze mironi,
Seni bumbuli niavs gahqonda.
gicvliden miwas... oflSi gawuruls
rom Seucvlian sicxis sasTumals
da Tu ar gxedavT exla gasudruls,
vmadlobT uZlevel bedsa garduvals...
191
15
ar gaklda dastur Sen araferi,
rac Surs da mtrobas ar daabralo,
mainc ar gerqva Sen agasфeri,
kaxaberisa gicavda palo!..
mTel qveyanaze kaxabers, sxva kacs
pirveli leqsi me gaubede.
gavimeoro, me minda, aqac,
rom leqsis gube darCa gubedve..
16
ormoci wlis var, kidev ormoc wels
aRar momaklebs leqsi Jruantels,
oRond gxedavde ise bedniers
Sen da Sen gazrdil msoflios naTels.
gamovitanjeT es Sedareba,
ramac bavSobis guli gangmira,
Cven kldes yorani ar ekareba,
daulewia jaWvi amirans.
am amiranis saxelic viciT,
mTeli dunia ixsenebs ficiT!..
17
uTqvamT, rom xalxebs yrma iskanderma
kavkasionze esrola bade.
sali gastexa klde xalxTa grdemlma,
Tavis mesia TviTon dabades.
TviTon droSaa da am droSis tars
veravin naxavs gaRunuls, daxrils!.
monaT daxsnili ufro Sors atans,
makedonelis gascdeba maxvils!..
18
sul mouTqmeli ase vimReri,
leqsis dawmenda veRar moucdis,
roca did grZnobis gZiravs mewyeri,
dRea sabWoTa konstituciis.
192
yvela droSis tars xeliT vatareb,
yvela damkvrelTa me var mgosani,
magram did poets Tavs ar vadareb,
bavSic ki mjobnis friadosani.
19
Ramea TeTri irmis nawveli,
dRe Svindisferi da namiani,
gvTuTqavs axali grZnoba damwveli,
sulis dgma axal adamianis.
aba, poeti vin gagibedavs,
anda Tavxedi vin gagawbilebs?
roca svaneTis mTas gadaxedavs,
sul mosuTqmeli rom mReris liles!..
20
ase mgonia, adgeba marri
da xels daadebs axal xanZeTels,
erTi merCuli dastur ra ari,
ergeba kidec Cven gmirs awindels.
rom aiweros saqme da Rvawli,
rac Sen cxovrebas Tan Seezarda,
aTass erT Ramis zRapris sanacvlo
aTass erTi dRis Sexerazada.
21
mTac lamazi gaqvs, baric lamazi
da Tu ar iyo qveynad edemi,
es Seni ari zvari da vazi,
cecxlis brialiT guls rom edeba.
Cven Tu meored davibadeniT _
es Seni vnaxeT Cven dabadeba,
rom sixarulis cremlis dadeniT
axali kacis gavxdeT badebaT!..
22
iakob xucess, miqel modrekils,
leonti mrovels da efrem mcires,
193
mTawmidis berebs _ sicocxlis mTmobels,
vinc rom qarTuli ena mopires,
mama giorgis, mama eqvTimes,
CaxruxaZesa da sargis Tmogvels,
sityva udaveb TviTon rusTavels,
or did Teimurazs da arCil mefes,
did mouravis ioseb tfilels,
guramiSvilsa da orbelians,
da mokalmase ber ioannes,
`qarTlis cxovrebis~ mematianeT _
yvelas geZaxiT, iyaviT mowme,
dastoveT Tqveni saflavis dvire _
me ar mrcxvenia did epoqisa,
erTi sawyali rom var mestvire...
23
nuRa vaxsenebT did qalTa saxels
medeas, ninos, Tamars, qeTevans.
did mgosnebs vxedavT imaT amsaxvels
da verc gauZlebs maT Semotevas.
gTxov, ruqaia, miTxra zRapari
Cven axalgazrda qaliSvilisa,
qarxnis damkvrelis wiTel Tavsafris
da paraSutis gadaSlilisa...
sTqvi ruqaia _ amis zRapari!..
6 ivlisi, 1935
194
da beladobas, telman, gavalebs!
195
xiStebis mwyobrSi is gaatares
da wigniT xelSi Seudrekeli
aramzadebmac arwivs adares,
gamosaRadrad unaxes yeli.
ramdeni unda gavides weli,
es mogoneba ar iyos mwveli?
196
rac qveyanaze patiosani
muSis marjvenis ofli iRvreba,
yoveli qveynis friadosani
Sen fanjarisken dRes iyureba.
miesalmeba germaniis xalxs,
SensaviT tyvesa da pativayrils,
mis wiTel droSas, WerqveSa farTxals,
faSizmisagan droebiT daxrils.
15 aprili, 1936
telmans Seusrulda 50 weli
197
baRdadis zeca
vladimir maiakovskis
_Я
В долгу
Перед Бродвейской лампионьей,
Перед вами,
Багдадские небеса,
Перед Красной Армией,
Перед вишнями Японии,
Перед всем,
Про что
Не успел написать...
_ guldasawyveti dagvrCa mravali,
mainc saerTo gvaqvs erTi vali,
rac mec mawvalebs Rame da dReca _
laJvardovani baRdadis zeca...
dabadebidan simRera gvaxlavs,
kameCs rom zurgze auwvavs balans,
vin daiWiravs am uxilav xmas,
vin gaukeTebs poetur balanss?
rasac siyrmiTve suli miyveba,
damTokvelia Cveni gonebis,
rac ar ician mxolod briyvebma
bodva brodveis lampionebis...
myinvarze asvla mainc aqvs sityvas,
ukvdavebaSi gasrolil Surduls,
rac saTqmelia, is unda iTqvas,
gastexs karebze dadebul urduls.
roca sicocxle sikvdils mxars ubams
da simwris ofli baliSs asvelebs,
iaponiis gaSlil alubals
da sairmesken gafenil velebs
erTad adgebaT didi naTeli _
TrTolva, caxcaxi da Jruanteli!..
guldasawyveti dagvrCa mravali,
mainc saerTo gvaqvs erTi vali,
rac mec mawvalebs Ramec da dReca _
laJvardovani baRdadis zeca.
198
sxvisa sxvam giTxras, me baRdadis cis
minda gimRero bavSobis nana!
dRes aprilia, aprilma icis
vaSlis xeebiT sulis gatana!..
rogorc dedis rZe da bavSis tuCi
askdeba atmis yvavili yvavils _
modi, am mewyers kaci gadurCi,
an sairmeze irmebis bRavils..
erTxel sikvdilsa sikvdil ar hqvia,
me yovel dRe var apriliT mkvdari,
da es saflavic TiTqo aqvea,
TeTr yvavilebis zvavi momskdari.
ase mgonia, Seni sikvdilic
sizmari ari mxolod uxeSi
da am aprilis rZiani diliT
dadgebi muxaT baRdadis tyeSi...
an pasternakis moxval demoni,
Tovlis Svavebis TeTri gundebiT,
rasac cxovrebiT mudam emone,
axal mewyerad daubrundebi.
an wamohyvebi bavSi wignebiT
eJvnis wkaruniT mosul diliJans
da erT partaze erTad visxdebiT,
mokle SarvalSi kanWebi giCans.
solomon mefis giliotina,
xuTaswliani didi Wandari _
TiTqo gamxdara zecis odena,
Tvali ver uwevs, wveri sad ari!..
mohqris rioni, awydeba lodebs
da Cven davcuravT iq lifsitebi,
did dasvenebas TiTqo elodes _
dafarTxaloben xeze Citebi.
xan ki mrisxane ismis guguni,
simRera axal marselielTa,
yazaxis maTraxs gaaqvs zuzuni _
alixanovma, sCans, dro ixelTa.
razmi razms Secvlis, mitingi mitings,
wyevla da krulva mefis mtarvalebs!
199
wulukiZis neSts qveyana mistirs,
ganibalis fics stalins avalebs.
bevri sxva darCa mosagonari,
dadgeba leqsis xvavi askecad
da cisartyelas Wreli zonariT
yvelafers ityvis baRdadis zeca!
fininspeqtorTan gadawyda dava,
TviTon stalinma aiRo sityva
da xalxis mamam TviTon iTava,
eTqva, rac xalxis cxel gulSi iTqva.
TviTon stalinma, romelsac marto
arc cis, arc miwis ar darCa vali.
vinc gauSala erTi gza farTo,
misca samyaros sxva momavali.
romlis winaSe qveynis mgosnebi,
rac unda basrad ena elavdes,
CaxrCobili varT valSi yelamde...
23 aprili, 1936
200
ori aragvi
9 ivlisi, 1936
tfilisi
201
***
202
es donkixoti donkixotamde
qveynad eZebda axal samSoblos,
albad im droSi bevrni SfoTavden,
magram dauwydaT imedi bolos.
ori ki ara, erTic ar hqondaT,
maTi samSoblo niavs gahqonda!
25 seqtemberi, 1936
203
alaverdoba
I
Cardaxiani sdganan urmebi,
kameCi kameCs landiT aSinebs.
gamoucliaT Rvinis rumbebi
xatobas mosul vaJas afSinebs.
kavkasionsac Secvlia gverdi
da siyvarulis dasxmia reti.
surs, moitacos es alaverdi,
barSi dambuli taZari-mtredi.
dRem moitana alazanamde,
nislis Savi zRva rom gadaTela,
dReo, netavi, ar dagaRama,
Tu daRamdebi, ar gagaTena!.
meore mxridan alazans uwevs
mTvrali farexi RamenaTevi,
TiTqo mindias sufra gauwyves,
gvelis mWameli devs awevs devi.
sinaze cekviT qancmileuli
cecxls mijdomia qisti jambazi,
xalxic isea aq areuli,
rogorc arRani da muxambazi.
magram am kaxeTs sxva xmac evala
TeTri taxisa da TeTri batis,
mReris axali dedas levana,
xma alaverdis saZirkvels Cadis.
zed rom miuSva, amoTxris Zelqvas,
exla ki seirs unda uyuro,
dauTovia sikvdilis welkavs
svetze mimbuli kurati kuro.
Tma gawewili vaiT da moTqmiT
TeTri monebi da qadagebi
ise bRavian, RmerTi maT codviT,
Tu aris, caSi aRar dadgeba.
neta, ram swvima an da ram sTova
amdeni xalxi da jamaaTi,
Sesmen alazans, Tu RvinoT mova
da exla kidev Wama sTqvi maTi!.
204
tkbilo kaxeTo, madli Sen gamCens,
Sen baraqian da rZian curas,
Rrubeli caze miagavs kameCs
da kameCiviT Rame moscuravs.
sdgas oxSivari da orTqli mwvadis,
kaci am bolSi Tvals ver gaaxels,
iremi irems balaxs miawvdis,
savse Rvinis jams kaxeli kaxels.
sdgas firosmani, xatavs dReobas
da Cardaxian urmebis morevs,
vaJa-fSavela uqebs xelobas,
jixvi SairiT Sescvlis meores.
Seimben marTla SaSvi, kakabi,
besikis gafi da saiaTnova,
kidev bevri aqvT smisTvis sababi,
kaxeTSi rTvelis dReoba mova.
II
da bedisweras adamianis
maRlidan dascqers Zirs alaverdi _
da saqarTvelos Zvel matianis
gadaiSleba wamebis gverdi _
cis samrekloze damdgara beri
da yvela zarebs erTad daurTo,
arc warmodgena unda mas bevri,
rom mogvagondes mongolTa urdo.
sZlies TaTrebma mamac kaxelebs
da cecxlis ali misces baxtrions
Sahabazi cxens gamoaelvebs,
TiTqo darbevis darCa xaTrio.
ismis qviTini ZuZu mwovarTa,
gamarTulia bavSebis kalo _
Wiauris tyes xalxma mimarTa,
romeli erTi unda damalos?..
yovel dRe ucqers Teimurazi
Tavisi dedis daSanTul cxedars,
rac unda guli gadairazos,
Tavisi qveynis wawymedas xedavs!
205
da gaiZvera rusis despanebs
Sestiris mefe wamxdar qarTlis beds,
ufro did tanjvas kidev izmanebs,
da mainc gulSi ar iwyvets imeds.
mainc endoba gvirgvinosani
xaiamis da nizamis qebas,
creml SeuSrobi stiris mgosani
Tavis ojaxis awiokebas.
gawyda kacoba da sdums kaxeTi,
TiTqo maradis man miiZina,
magram kaxeTis gmirebs gaxedeT,
mosdevs elizbars Salva, biZina.
seqtemberi, 1936
tfilisi
206
gelis kolxida axal orTeoss
207
ufro tkbilia dilaze Zili,
Tvalis gaxela rom gezareba
da gancxromiT gaqvs fexi gawvdili.
da gelandeba Tamariani,
daviT narini da daviT ulo,
rac qveyanaze devni arian,
rasac suli aqvs, raca usulo,
rasac mzis sxiviT gauxaria
da sikvdilamde ginda uyuro.
208
ra Seedreba uimedo xmas _
ar getireba da mainc stiri!
roca cxovreba kacad mogixmars,
roca xelobad gaxdeba stviri,
maSin mohyveba poeti oxvras,
aqvs glaxakiviT xeli gawvdili.
[dekemberi, 1936]
209
***
1936
210
***
[1936]
211
a. puSkins
212
ganuyofeli, bednieri ori genia,
ori mze erTad anTebuli gulis sakire.
xalxis ocneba poezias aRudgenia
da poeziac ukvdavebas xalxiT apirebs.
22 ianvari, 1937
213
vladimir maiakovskis deda da debi
214
akakis leqsiT gamonafreni
buCqebSi bJutavs cicinaTela;
titvel Rrublebis sCanan afrebi
da Cveni guli Tergma gaTela.
2 aprili, 1937
darubandi
215
daRestanis gazafxuli
me vbrundebodi saqarTveloSi,
win momiZRoden daRestnis mTebi;
ara var ucxo am midamoSi,
ZuZuT mergeba misi kalTebi.
ca maRalia da movaraye,
veli _ gaSlili da Tvaluwvdeni;
Rrubels daudgams qvabi saarye,
cecxls mijdomia, rogorc uzdeni.
da magondeba me hazavati,
imamis xmali, TeTri fafari,
waxda mxneoba da fici maTi,
mTebma ar misces saflavs safari.
216
aq Tavs swiravda orbeliani,
ebrZoda jvariT xmali musulmans,
Tavisuflebas TiTqo elian
da Tavis kubos aWeden lursmans.
217
erTad SeverTdeT, erTad vimReroT,
movspoT adaTis yvela naleqi;
stalinis mzeSi yvela erTi varT _
qisti, xevsuri da dido-leki.
me mivdiodi saqarTveloSi,
win momiZRoden daRestnis mTebi;
orjonikiZe davtove kremlSi,
orjonikiZes mainc aq vxvdebi.
218
mTa goliaTi sxva mTas moeba,
kavkasionis wamodga qedi;
TviTon cxovreba aris poema,
STamgonebeli da Semomqmedi.
aprili, [1937]
darubandi
219
***
agvisto, 1937
220
***
15 seqtemberi, 1937
221
vaJa fSavelas gadasveneba mTawmidaze
23 seqtemberi, 1937
222
***
gadaSlilia Tvalmiuwvdeni,
usazRvro sivrcis citrusis baRi,
zRvas gadulaxavs Tavis zRudeni
da casTan erTad Seukravs TaRi.
223
wava aqedan vladivostokSi,
gasavleli aqvs gza taigamde,
forToxalia, vaSli Tu komSi,
miaRwevs muSis vrcel magidamde.
1937
224
kolxidelTa werili did stalins
5. orpireli komkavSireli kremlSi
225
aqedan vxedav im orpirel biWs,
kremlSi patakiT roca warsdgeba,
vicnob Cem miwis me mtkice nabijs,
Cemi fiqrisa is ganaRdeba...
226
aixareben saxlis kacebi,
bednierebis mokavSireni,
saerTo aris dRes aRtaceba,
roca imarjvebs komkavSireli.
1937
227
***
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama!
Cveno sulisdgmav,
TvalisCino da gaxareba.
visac mogesmiT
dRes guguni milion xmaTa,
milion gulTa
Jruanteli da aRsareba!..
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
gulTamxilavo,
SemogxariT beladTa belads,
mware cxovreba
da naRveli vinc dagviama,
mTel duniaze
sawyal xalxis bedi rom sWeda.
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
koSko nagebo
Cveni qveynis rkina-kiriTa,
mTeli samyaro
erT samSoblod Cven rom gvawama
da Sehkra xalxi
erTi guliT, erTi piriTa.
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
Cveni gulebi
saimedo sangrebad gedvas.
gza did sicocxlis
dagiamos vardma-iama,
sul rom sulSi xar,
guli salams imitom bedavs.
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
visac leninis
didi suli marad suls ginTebs,
228
vinc xalxis bedi
ukuRmarTi warmarTa waRma
da qveyanaze
gamarjvebiT gaajiriTe...
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
vinca mSromel xalxs
gaumarTe gamwydari weli,
vazis lerwami
sanam xeze am qveynad gava,
iyavi, stalin,
mudam dRe da mudam mzegrZeli.
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
koSko nagebo
Cveni qveynis rkina-kiriTa,
sadac pirvelad
Tvalgaxelils gesmoda nana,
fesvmagar muxas
SemogxariT Seni Ziridan.
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
did liloelo,
dido lelo, miwav kaxuro,
cixev gorisa,
ver dagfaros maRalma cama,
maRal cis qudi
Cven sawyal xalxs Tavze daxure.
mzeo naTelo,
Cveno dido imedo, mama,
CagrulTa mxsnelo,
uZlevelo xalxis marjvena.
Senma sikeTem
Cven beCavnic gagvaTamama
da did stalinTan
sasaubrod agvidga ena!..
[1937]
229
***
rionis Wala: orpiris fSani,
vxedav islebiT daxurul saxlebs,
bavSi var _ magram gardaqeSani,
ubraloT kaci xels veRar maxlebs.
da xvilifebis magar jagnarSi
mzeT unaxavi koSks gaaCaRebs,
me saakaZes vaxlavar jarSi
da sparselebis vebrZvi yaCaRebs.
1930-iani wlebi
230
***
babilonelno, senas napirze
gZelTmebiano eremiebo.
nacari Tavze, nacari pirze,
da Tqven enasac obi moeba.
sad aris Tqveni piitikosi,
rom Sedaveba Cveni inebos?..
231
***
ra damaviwyebs me im Jruantels,
Tqven rom mRerodiT iq rekrutebi,
deda tyuilad anTebda sanTels,
Sin rom SvidobiT daubrundebiT.
Tqven ki stirodiT:
`va¡me, Cemo venaxo,
Svid weliwads ver gnaxo~...
232
maxsovs qviTini glexis yanaSi,
maxsovs, rom deda mkerds ikawravda,
tirili idga Cven qveyanaSi,
mTeli sofeli saflavs agavda,
iq saomari idga gangaSi
da Zma RviZl Zmasa Tavsac aklavda.
233
***
234
saeWvo dapireba
gareubnis lamazebo,
lamazebo sofelisa,
adre diliT Tqvena dgebiT,
rogorc sxivi ciskarisa.
miiCqariT SadrevanTan
gairecxoT winsafari,
Tumca male samuSao
sul erTia, mas gamuravs.
235
saqorwilo saCuqari
_ gaviare valensia
da qoSebi ver giyide,
gaviare kastilia
da farCa ver mogitane.
xe daarxevs nazad foTlebs
da foTlebi CurCuleben.
236
verc sayure mogitane,
verca lurji me windebi,
mxolod ZRvenad mogitane
saqorwilo me sartyeli.
xe daarxevs nazad foTlebs
da foTlebi CurCuleben.
237
***
238
cxeni Sehkazma, fexmardi lurja,
xelSi lagami amoiTava,
qariSxaliviT moedva tye-vels
da naxa Tavis satrfo martoka.
hyvavis vaSlis xe, iSleba vardi.
239
amelias anderZi
240
_ oTxad oTxi kaba mrCeba
tilosi da batistisa,
yvela oTxi Cemi kaba
sawyal qvrivebs daurigeT.
velis mixakis daSoreba,
ox, ra Znelia!..
sajinibos dabmulia
oqrosferi Cemi lafSa,
Cem Zvirfass da sayvarel Zmas
me Cem lafSas vuanderZeb.
velis mixakis ganSoreba,
ox, ra Znelia.
241
***
242
***
243
***
***
***
es wvima mware,
es TqeSi, mexi
ver SemaCerebs,
ver damdebs saltes.
mivmarTav isev
aJReril xexils,
Cemi leqsebi
rom gamowaldes.
244
poemebi
poemidan `Tvrameti weli~
3. фrontebze
_ viT mamali
sxvis mamalsa
damterdes da
waekidos.
mas scemdes da
TviT icemdes,
daqoCros da
waekidos.
ra orive
daRaluli
ZaRlma naxos,
piri hkidos.
egreT qarTli
da kaxeTi
darCa TurqTa,
lekTa, didos...
..........................
es Zvelis Zveli
ambavi ari,
magram im drosTan,
me rom vigoneb,
mas aqvs msgavseba
gasaocari.
247
2.
_ moqalaqeno! _
ambobs Jordania,
damfuZnebel krebis
pirveli mamali, _
zavis da mSvidobis
amovswureT
yvela saSualeba,
magram somxebma
iSiSvles xmali,
da, ai, exla
amas rom vambob,
sanains somxebis
jari artyia.
Cven imedi gvaqvs,
moRalateebs
Rirseul pasuxs
gascems Cveni
demokratia.
_ Seurcxves WaRara
ruben kaCaznuns!
(sworeT am sityvebiT
swyevlida noe
axal qams,
magram masaviT WaRaras)
somxebis mTavrobis
Tavmjdomares.
damfuZnebel krebis
sxva wevrebmac
dahkres naRara.
cofian risxvis
movarda qari
da erT wamSi
somxebis deputatebi
gareT gahyara.
_ zizRi daSnakebs,
daatyveveT jaSuSebi.
248
giJebi gvnaxes
marTla dasabami,
sworeT tfilisSi
damfuZnebel krebaSia
daSnakebis Stabi.
Cven saxlSi zian,
RuRuneben
gugulebiviT.
_ erevanSi wadiT
da daexmareT
Tqven qecian hdros..
_ erTi ki ara,
asi hyviris
ar malaven brazs
da daSnakeli
deputatebic
stoveben SiSiT
sasaxlis darbazs...
erevanSi amas
sxva mamalic
aZlevda xmas.
ara naklebi
yiyliyoTi.
da wamoiqoCren
erTmaneTze mezoblebi.
orive imaze fiqrobs,
Tu romelma romels
daaswros,
`mosisxle mteris~
sisxli dalios,
yeli gamoRadros....
3.
am dros ar iyo
leki da dido.
Turqebsac orive
fexi hqondaT
ZirSi motexili.
249
da daRlil mamlebs
ZaRli ki ara,
TviTon didi
britaneTis lomi
toriT toravda.
da Tumca tori
diplomatiis
xaverdSi hqonda _
am mamlebis qurds,
kudi mainc
SoriT uCanda.
da xramis wyalze
somexis da qarTvelis
moWrili Tavi,
sul erTia,
sisxlSi goravda...
da sisxlian gziT
midioda jonsoni
kaspiisaken.
aq mas sxva mamlebi
eguleboda.
baqos navTs
xanZari modebia.
aq Saumians
da jafariZes
navTis muSebisgan
dauarsebiaT sovdepia.
da aqac dadga
sisxli da tbori,
aqac miwvda
jonsonis tori.
4.
tfiliss Tavisi
aqvs satirali
da amitomac ase stiris:
_ tyuilia, somxebi
laCrebi iyven.
250
didebulaT arian
SeiaraRebuli.
uTuod aiReben tfiliss.
_ va¡, sircxvilo,
_ va¡, Tavo da Tavo,
_ va¡, saqarTvelo!..
_ vis gaugonia
duqnis biWebis omi?
es gvardia ki ara,
Tavlafdasxmaa..
daxe, rom omSi
kidec eCreba!..
uTuod Semovlen
tfilisSi somxebi
da mTel qveyanaze
Tavi mogveWreba!..
_ es marto erT kacis
ar aris azri,
ase fiqrobs
kaфe `darbazi~..
5.
_ ra ginda, Zmao,
dRes Tu ginda,
Sen moerie,
xval xom uTuod
is mogereva.
da es qveyana,
sul erTia,
mainc aireva.
mivadgeT, vJlitoT
ase erTmaneTi.
esRa aklda,
gaxda saqarTvelo
meore balkaneTi.
_ es bolSevikebis
moyiduli aq
ras laqlaqebs.
251
viciT, Tqven
rogor giyvarT
zavi da mSvidoba.
sxvagan mainc sTqviT,
aq ar gasaRdeba.
Cven aq somxebs,
sxva tomis xalxs
mainc vebrZviT,
Tqven ki, saxlSi
gindaT omis gaCaReba.
_ Cven Tu vucadeT
erevanSi muSebis
gamarjvebas,
sworeT ojaxi
agviSendeba.
umal unda moxdes
meore warRvna,
rom iq leninma
gaaCinos proletariati.
somexi ibadeba
daSnakcakani.
gvelma iqneba,
icvalos kani,
magram is mainc
darCeba gveli.
_ maS, ar yofila
sadme saSveli.
_ ra gansxvavebaa,
menSevikic xom
daSnakelia...
.....................
aRar gaaTavebies,
staces xeli.
moiyvanes gvardielebi
da gaagzavnes
somxebis seminariaSi,
karg dros gaatarebs
am uSeSo ianvarSi...
252
6.
Sin rom ase iyo _
jaric frontze
amas mReroda.
mxolod simRera
qarTuls ara gavs...
viRac uCino
Tavs uyris
da erTmaneTs abams.
_ da mec ar minda,
es simRera
rom daviyvedro,
ase rusulad
galeqsili
dagvrCa Cven es dro.
7.
Главковерх
Армянский Дро
Вместо шашки
Взял ведро..
Муравей,
Муравей,
Пташечка.
Прекрасной
Грузии тебе
Не видать.
Пой, Сервер-бег,
Пой, сердце успокой...
quTaisidan
modioden
moxaliseni,
win grigoli
modioda,
ukan iseni.
saTiTaod gaiparen
moxaliseni,
253
win grigoli
miuZRoda,
ukan isini.
erTi, ori,
sami, oTxi
moxaliseni.
_ aRsdeg, gmirT gmiro,
nu gZinavs,
mterTa ismian xmani.
grZlaT Zilsa
Cveul rodis xar,
mogvixme unjni ymani!.
varT zogTa maTgan mosuli,
zogTagan cxrani Zmani.
_ es ar gegonoT
muStaidSi
mRerodes
kavsaZis xoro.
es namdvili
pankisis da
Sav aragvis
xevsurebia.
Salva qarumiZis
Camoyvanili.
berdujis wyalze
erekles elian,
ukvirT, rom gzaze
jer arsad xvdebaT,
maTi bairaRi
ararats awvdeba.
_ albad bevri xevsuri
uTuod gaiocebs,
rom Salva qarumiZem
erekles xazina
berlinSi gaditana
da dauzogavaT
beWdavs da beWdavs
rusul Cervoncebs...
254
8.
_ cudaT hqoniaT mag ubedurebs
omis saRerReli, Zmao, aSlili.
cota moicadon, kaci ar viyo,
dedas utirebs mazniaSvili.
meores etyoba, sxva sardali
ufro itacebs
da TavgamodebiT icavs
general kvinitaZes.
_ arsenas sizmari vnaxe wuxelis,
me imedi maqvs marto juRelis.
_ maisuraZis sisxls ar SearCens
RmerTsac utirebs da RmerTis gamCens.
sircxvili, Zmao,
mxolod es ari,
qarTvelma Tavi rom gauyadros
mag qecian zinkorebis hdros.
male naxaven TavianT TamaSs
Tavze lafdasxmul
CaTlax ustabaSs...
9.
_ midenian somxebi
qarTvelebis kameCebs.
modenian qarTvelebi
somxebis cxvrebs.
juRelma Tavis xeliT
mohkla gvardieli
qalis gaupatiurebisTvis,
magram es mainc
sasowarkveTis Jestia.
roca omia,
msxverpls vin eZebs,
cotaa Tu metia?..
gaaqvs tyviis mfrqvevels
saSineli kakani,
modi da gaarCie
daSnakcakani...
255
10.
amaRlebis quCa,
nomeri Tvrameti.
patriarqiviT
zis ovaness Tumaniani
da Tavis uricxvs
Svilebs da qaliSvilebs
aficebs, omSi
ar Caerion.
da Cum wuxilis
sapasuxoT
aTavebs werils:
_ sircxvili ari,
mezoblebi
erTmaneTs Jletden,
es ar Svenis
saqarTvelos _
kavkasiis
safrangeTs....
bavSebi quCaSi,
rac xma aqvT,
gahkivian.
_ ekaterinoфedlSi
imarjvebs gvardia.
qarTveli jarebi
Cavlen erevanSi.
mware iqneba
Cveni revanSi.
_ gazeTi, gazeTi,
Вечерняя Газета,
Вечерние Новости.
Покупайте, Братцы,
Падение
Советской
Власти...
axal klubSi
brma sluckis
orkestri,
256
rac xma aqvs,
gugunebs
gamarjvebis marSs.
qali da kaci
taSs ukraven
lekuris TamaSs..
ismis Rrianceli,
mTvralebis xrotini
da mere dedis gineba.
gaTenebamde
daRlil tfiliss
ar eZineba...
cxraas Tvrameti
wlis zamTaria.
da yinavs gareT
tfilisis Rame.
Cven garda qalaqSi
yvela gamTbaria,
Cven sxva bevric
gvaklia rame.
TiTqo qvabSia
es tfilisi
bude Camdgari,
magram rad icis
susxiani,
uwyalo qari?..
257
gana acxoben
tfilisSi purs,
sidan aris
es surneleba?..
Tbil oxSivaris
moSoreba
rom gveZneleba..
albad msuqnebi
daibaden gvardielebi
an sxva nairad
kvebavs imaT
TviTon gogua..
mxolod es mainc
adviladac
gasagebia.
revoliucia
maTi aris,
Sedavebas
vin gaubedavs?..
es aSkaraa,
Tunda mitom,
rom yvela xedavs.
magram ra undaT
am msuqan vaWrebs,
rom sqel mucelze
xels ver daadeb.
ris imedi aqvT?
_ da misiT modis
es lozungi:
_ Бей спекулянтов...
jaric axloa
`natkoviCa~
iris einem,
iris tianuSka.
yvelaze adre
gaCenili
`bezprizornebi~.
258
omis `beJenci~
enver faSas
Svilobilebi.
SimSilis xeliT
mwyobr razmebad
dawyobilebi.
iseT xalxs marTla
yvela lozungs
male gaandob.
da gamwarebiT
yvirian erTad:
_ `Оп, сестра,
Бей спекулянтов~...
samikitnoSi
ki Seibmen
SaSvi, kakabi:
_ nari miyvars,
nari me.
naris sulis
Wirime.
narimana gocaZe
...........................
SeviswariT kocnaze.
...da am epoqis
kocnis bralia,
rom es sityvebi
xalxs gimnaT hqonda.
amitom aris,
es simRerac
rom momagonda.
TiTqo junglebSi
dascuraven
malaelebi
_ `bosiak~ rusebs
mainc varCev
am Sav indusebs.
muguzals gvanan?!.
dae gavden!..
259
sxva ar iyos ra,
zRva axlos aqvT
da saxlSi wavlen.
viRacas landi
viRacas lands
gulmosuli ebaaseba.
_ arCevT Tu ara,
es sxva saqmea.
saqme is ari,
rom sasaxleSi,
sadac exla
prof. sabWo ari,
sadac muSisgan
muSebisTvis
wydeba kiTxvebi,
uceremonioT
gadmoefinaT
ingliselebs
sveli nifxvebi.
albad amas
demonstraciis
saxe Tu hqonda,
Torem civ zamTarSi,
isic Sua Ramisas,
sovel nifxvebs
ra gaaSrobda?..
_ ...es is droa,
roca germaniaSi
mohkles libknexti
da roza luqsemburgi;
roca baqodan
miyavdaT dasaxvretad
alioSa jafariZe da
stefane Saumiani.
zubalovis
TavSesafarSi
imaleboda
mixa cxakaia,
260
magram miagnes
mainc bastilias...
tfilisSi maSin
inglisel jarebs
proklamaciebs
ugzavnida
beso lominaZe.
_ Zirs makdonaldi
...gaumarjos jon maklins.
vinc CvenTan ar aris,
Cvenia mteri.
ra axlos iyo
maSin kominterni? _
ase ambobda
qarTveli,
sparseTSi
gadavardnili,
ambobda Tavis
gadaxvewaze,
da es qarTveli
iyo maSin
vlasa mgelaZe,
_ sparseTis
aTas wliani
dinastia
damingrevia.
exla krebebze
motexil xels
bavSiviT zeviT
mawevieben.
CemTvis xelebi
asawevaT ar mouciaT.
miTxariT,
sad aris revolucia?..
magram zogi sxvac
sxva droisTvis
gadagvidvia.
261
gaxda SuaRame
da operis wirvac
gaTavda.
sabaneevas xmebiT
mReris mcivana
qari.
saxli rom gvqondes,
saxlSi wasvla
mainc adrea...
ucnob poetebs
Tu eqnebaT
sadme krediti.
es albad
mxolod argentinaSi.
`buinos-aires~
gverdiTa gvaqvs
da RvTis winaSe,
gaTenebamde
oRond midi,
ar aris adre.
sTvlems da
naRd muStrebs
elodeba
iq alexandre.
bevri iara
am sawyalma
ucxo qveynebSi,
ar daiviwya
qarTveluri
stumris pativi.
ramdensac Sesvam
kaxur Rvinos,
da sWam
mSral Zexvebs,
es aris mxolod
misi aqtivi.
Tu ginda,
saxlSi wasaRebaT
kidev gagixvevs,
262
gadmoalagebs
qveynis droSebs
sul nairnairs.
yvela qveynebze
sakuTari aqvs
moxseneba.
puri rom Zvirobs
am tfilisSi
es kargad icis.
amitom unda
argentinis
gamoyeneba.
gareSe saqmeT
saministros
emudareba:
`kvdeba simSiliT
saqarTvelo,
rogorc zamTarSi
kvdeba Citi
civ galiaSi..
puris saSovrad
gamagzavneT
kastiliaSi!..~
veRar eRirsa
es sawyali elCobis mandats.
aba, imisTvis
vis ecala
am daqcevaSi!..
magram es wami
mosagonaT
sacodavia,
xom misces elCi
.......................
skandinavias...
Semdeg sadRaca
kidev Segvxvda
Cveni beberi.
zurgze noxebi
wamoegdo
da dadioda.
263
iyideT marTla
es noxebi,
moqalaqeno...
ver naxavT versad
aseT vaWars,
vaWars RvTisniers.
mTel qvyanaze
marto erTi
Cveni qveyana
gamozrdis
iseT patiosan
komisioners!...
eCxubeboda saxlSi
bebers beberi coli.
Svilic buzRunobs,
qaliSvili mziTevs
Txoulobs.
da alexandro
dasdevs titvel
Sotlandielebs.
ukvirs, rom imaT
ar ician kastiliuri.
_ guli mikvdeba,
geficebiT,
rogorc qarTvel kacs,
roca duqnebSi
am yviTel Wads
mudam vuyureb.
_ amitom gevxarT imerlebi
Tqven malaRurebs.
_ modiT, uTxariT,
genacvaleT,
Cveno mgosnebo!.
(Tan noxebi aqvs
amoCrili mas iRliaSi).
dasvan sakiTxi
damfuZnebel krebis
sxdomaze,
264
puris saSovrad
gamagzavnon kastiliaSi!..
sada xar exla,
alexandro,
Cveno Zvirfaso!..
Sen darCi isev
albad mainc
fantastiuri.
dRes ar iyvireb:
_ puri unda Cven qarTvel xalxs.
ar eyofa cnoba `de-iureT~,
Tu ki `muSkopis~
da `xleb-produqtis~
duqnebs uyureb.
iqneba mokvdi
da sikvdilis win
gelandeboda
Sen samoTxeT
buinos airess.
angelosebma
albad gaRirses
da ucodveli,
rogorc bavSi,
okianisken
ukan gafrindi.
Sen rom gxedavdiT,
Cven gvjeroda,
rom miqaravden
SenTan yvela
Jiul-vernebi
da main ridi.
maSin miiRe
epitafiaT
Sen fantastiur
saflavis qvaze,
ai, es leqsi,
aTi wlis win,
me rom dagpirdi...
ianvari. 1928
265
rioni-porti
gemebi orpirSi
1.
amxanagebo,
mezoblebo,
saxlis kacebo!.
minda Soridan
mogesalmoT
Zma-amxanagi.
266
mainc Tqveni var,
Tqveni miwis,
Tqveni orpiris,
Tumca sagrZnobi
ar mimiZRvis
TqvenTan amagi.
vici, kiTxulobT
yvela `komunists~
da es werili
wasakiTxaT
saxlSi mogivaT.
vici, gaarCevT
marTal sityvas _
Zmakacur salams.
amitom aris,
rom ubralo
leqsiT movdivar,
amitom aris,
rom sixaruls
guli ver malavs.
amxanagebo,
mezoblebo,
saxlis kacebo!
Cemi salami
da aRtaceba!...
2.
Cveni bavSobis ocneba axda,
vxedavT orpirSi orTqmaval gemebs,
axlos gagviars ezo da saxlTan
da sabWoebis mzes migvagebebs.
Cveni damqcevi iyo rioni,
gvemuqreboda yoveldRe ayras
da maliariis civi mironi
axlac gvayenebs saSinel zafras.
vin dagviwyevla uJmuri mxare
da sawamlavad mogvca es fSani.
267
aq adamians ra gaaxarebs _
rom iyos marTla gardaqeSani.
ra iyo winad amis wamali,
nakurTxi wyali da aiazma.
amitom iyo, sofeli male
saflavis qvebiT rom dairazma.
bevri yofila aq Secxadeba,
bevris udrovod atirda deda.
veRar uSveles locviT xatebma,
daivso kuTxe da gadaSenda.
me exlac vxedav dakonkil sabnebs,
mzisgan rom adis ofli oxSivrad.
gulad vaJkacsac SiSi daabnevs
da Tavis bedis gaxdis momCivrad.
Tvalwin midgeba Tavebwakruli
fxalis neSoSi balRi da qali
da cxelebisgan pirgaZagruli,
mesmis sawylebis civi kankali.
Zvel dros xalxisTvis vin moiclida,
rame ewamla, eca nugeSi,
piriqiT, lukmas pirSi aclida,
gamoalpobda am myral gubeSi.
3.
axal cxovrebis
da oqtomberis
macocxlebeli
trialebs qari.
Tavis beds xalxi
TviTonve marTavs,
guSin umweo
da Sesabrali,
bednierebis
damdgara karTan!.
ver gagvibedavs rioni ayras,
xedavT gemebis gadmoSlil afras.
Zveli sizmari ukvaloT gahqra,
visac sjeroda, RmerTma Seargos.
268
axali gemis gamoCnda afra,
Zvel iazonis ara gavs argoss.
axal epoqis udidess eposs
aRar sWirdeba ukve medea.
poets sxva cecxli guls moedeba,
Tu Tavis Tavis moimedea.
axal simRerebs gulSi agvinTebs
bednierebis sxva dapireba.
dRes sxva azri aqvT sagnebs da nivTebs
da zRaprad iqca oqros trirema.
sad iyo winad is oqros sila,
anda sad eba is oqros verZi?
albad qveyana sul gamocvlila
da Seucvlia miwasac RerZi.
oqros lodini exla tyvilia _
dRes oqroT marto Sroma fasdeba.
dRes Sroma oqros tyupis wyvilia,
Cven siRaribes is Tu gawvdeba.
axal cxovrebis azric es aris,
xalxs ar waerTvas lukma da sarCo.
da Tu am dReebs Cven SeveswariT,
mizezi ari _ leninis sabWo.
4.
me Tu ver vaqeb industriis qars,
mitom rom fexi am fSanSi damrCa.
sxva kaci imas ufro moixmars,
am axal kacis me var qamanCa.
albad sadRaca zis usaxelo,
iqneb nifxavi jer arc ki ecvas.
magram gaxsnili aqvs mas sayelo,
Ria TvalebiT uyurebs zecas.
mis magierad ramdeni mklavi
Sromobs, irjeba da ofls iwuravs,
xuTkuTxiani misi varskvlavi
orpiris caze sxvagvarad scuravs.
ecvas nifxavi dRes narmiani,
is mainc sxvaa adamiani,
269
oqtombris qari zuzuniT zrdida,
ar movardnila uecrad cidan.
da gigantiurs vxedavT Senobas,
magram jer tyesa da xaraCoebs
nuRar davaCenT, maS, uCvenobas,
gza naTeli aqvs am did sabWoebs..
gaiWedeba es saqarTvelo
foladis rkinis axal javSanSi,
gatanilia imisi lelo,
ar daixrCoba CvensaviT fSanSi.
axal cxovrebis am aSenebas
Zmuri salami Cemi gviani,
axal cxovrebis mSvenierebas
Svenis axali adamiani.
sdgas abreSumis da tyis saxerxi,
male qaRaldis qarxanas veliT,
did sayvirebis grialebs mexi,
gamova gemi rionis xvreliT.
male dadgeba dambebis qseli
da rkinis xidi gamocvlis borans,
male im gzaze, lafebs rom vzilavT,
matarebelic, vxedavT, migoravs.
da im adgilas, sadac jer guSin
ar egdo tyvilad erTi aguri,
cieb-cxelebis gamompal RruSi
klimatiuri Cdeba sadguri.
da daSrebian ase fSanebi
da veRar vnaxavT dagubul ruebs
da motorebis rkinis lafSebi
muxayruasac gadaayruebs.
maSin gaxdeba marTla saCino
es imereTis kuTxe patara.
mgoni, rom bedma gadagvarCina,
mgoni, Cven caze gamoidara.
da me sixarbe damrCa pirveli,
roca orpirSi gemi movida,
ver davinaxe tarass sprinkveli
xavss modebuli Cemi qoxidan.
270
leqss ver unaxe saWiro xtili,
ase ubraloT grZnoba amitans,
sjobs gamotexa da gulaxdili
vkocni am gemis pirvel kapitans.
dRes Cemi guli Wala didia,
gulSi sxva guli gemad dacuravs,
dRes Zveli qveynis panaSvidia,
miwa qalamnad _ ca qudaT mxuravs.
Cveni bavSobis ocneba axda,
vxedavT oprirSi orTqlmaval gemebs,
axlos gaiars ezo da saxlTan
da sabWoebis mzes migvagebebs.
2/VI-928
tfilisi
271
roald amundsen
unda SevagdoT
xalxi namusze.
_ yvelaze lamaz
kriala varskvlavs,
amomaval mzes,
Sublze rom akravs,
misces saxeli
_ roald amundsen.
paraskevia.
ToTxmeti dekemberi.
mTel qveyanaze
mwuxarebis
gaismis zari,
da dedamiwas
swvdeba gulamde.
zogi or wuTs glovs,
zogisTvis kide
sikvdilis dRemde
gastans da gasZlebs
es vaJkacoba
da sigulade.
me TviTon gavxdi
exla sxva kaci
da Cemo Tavo _
gTxov da gibrZaneb:
_ xma amoiRe,
sityva dasZari,
am vaJkacobas
nu uRalateb.
xalxsac mimarTe,
guli gauxsen,
magram ras ityvi
amaze ufro
momxiblav lamazs,
poema ari
ori sityva
_ roald amundsen.
272
Soridan mdevda
da es saxeli
da es ambavi
da mogonebac
nu iqneba dasaZraxavi.
bavSi viyavi,
roca rionze
velodi oqros
lartyeba marxils,
Tvals davxuWavdi
da alionze
wavuyruebdi
dedis daZaxils.
meCveneboda,
oqros trirema
Cveulebrivi
iyo xomaldi,
ufro mxiblavda
gavxde iremaT,
Tovlsa da yinuls
rom apobs mardi.
sul ganabuli
vifareb sabans
da es ocneba
aRar Tavdeba.
da Tu es leqsi
kidev leqss agavs
_ es mogoneba
mas aqvs TavdebaT...
dRes TviTon gavxdi
ojaxis Tavi,
magram yovel dRe
viRviZeb bavSaT.
_ aRar sWiria
cxens mosarTavi
_ TviTon gaignebs
Tavis gzas lafSa.
ase vigoneb
oqros lartyebiT
273
da TeTr irmebiT
gamarTul marxils.
sxvac bevri darCa
albad oblebaT.
da arc imedis
aqvT natamali,
rom moinaxos
sadme `latami~,
an amundsenis
miagnon samarxs.
unda SevagdoT
xalxi namusze
_ yvelaze lamaz,
kriala varskvlavs,
amomaval mzes,
Sublze rom akravs
misces saxeli
_ roald amundsen!..
wamovizarde,
rionis fSani
isev ocnebis
nagubaria.
gaaqvT bayayebs
mZimeT tlaSani,
orkestri Cemi
sakuTaria.
da tiutCevis
yru-munj demonebs
aq saubari
aqvT gamarTuli.
es xma aspiti
dResac mimonebs,
rogorc mSobeli
sityva qarTuli,
am dros ocneba
dasaZraxia?..
dasaZraxia,
Sors gadavarde?
274
aq rom gemebi
Cemi marxia,
ra amoitans,
romeli bade?...
bevri wameba
da cremli maxsovs,
bevric uZilo
me Rame TeTrad
gamiTevia.
sxvam gamocados
exla poetma,
exla Semcvalos
vinme meorem...
`На Полюс,
На Полюс,
Бежим,
Поспешим
И новые
Тайны откроем~.
melandeboden
daRupulni
TeTri gemebi.
melandeboden
myinvarebi _
ialqanebi.
TiTqo polusi
dedamiwis _
gadaWril yelis
am saidumlos
gamocnobas
Cemgan moelis.
vxedav goliaT
dazneqil xidebs,
xeliT vexebi
Zirs atlantidebs.
iman icodes
siRrme am fskeris,
vinc Ramis TeviT
dResac ucqeris.
275
vicodi maSin,
rogorc dRes vici,
rom iyo kaci,
am kacs im TaviT
cisa da miwis
guli gauxsnes.
_ yvela mgzavrobas
me Tan vaxldi
roald amundsens,
gana marto erTs
kapitan skots,
sikvdilis winaT
poliusisken
gza gadauWra
da gadaaswro?
am siamayes,
am ocnebas,
bavSobidan Tan
rom msdevda,
veRar davTmob
albad verasdros.
TviTon sikvdilSi
amundseni ar iyo erTi,
TiTqo Cvenc gvmarxavs
yinulis zRva
_ udabno TeTri...
unda SevagdoT
xalxi namusze,
yvela lamaz,
kriala varskvlavs,
amomaval mzes,
Sublze rom akravs,
misces saxeli
_ roald amundsen...
ra uyoT mere,
ase Tavi rom gadaakla
viRac oxer
faSist-nobiles.
276
mas vaJkacoba
xom aRar aklda,
is vikingebma
daiZmobiles.
qveyniT qveynamde
rac suldgmulobs,
amaze ityvis,
arian kacni,
vis sikvdilsac
qveyana stiris.
gilbos, diderixs,
roca albad
suli xdebodaT,
sakuTar Tavze
aRar stiroden,
stiroden
amundsens,
da am tirils
yinulis zRva
aqamde usmens.
tfilisi.
operis TeatrSi
cecxli varvarebs,
droSebi buraven
Tavdacva-aviaqimis
qimian varskvlavebs.
moxsenebas kiTxulobs
profesori samoiloviCi.
wiTel armiis
da flotis saxlSi
vusmenT Cuxnovskis.
da magondeba
artur rembos
`mTvrali xomaldi~,
romelic qarTulad
iaSvilma sTqva:
`es xomaldia
saSinelad
gza daburduli,
277
gadagdebuli
ufrinvelo
eTerSi qariT,
romlis gaberil
ConCxs napirze
ver gaaTreven
monitorebi
da ganzeas
menaosnebi.
mas Tu evropis
wyali unda,
surs mxolod fSani.
civi da Savi,
romelSiac surnel saRamos
patara bavSi,
moxrili da
kaeSniT savse
saTamaSo navs
gadauSvebs,
rogorc pepelas~.
es kaci ari,
Tu kaciviT
CamoTlili qva?
mTel qveyanaze sabWoebis
gmiroba rom sTqva,
da yinulidan amoTxara
cocxali mkvdrebi.
ar unda Cuxnovskis
malgremis Zori,
ar gavs sxvasaviT
yinulis mudos,
arc afTaria,
mkvdari datkviros.
roca SimSilis
vada gavida,
mokla yinulze
man TeTri daTvi
da avTandilis
wvadi daudo.
278
jer ar yofila
am TeatrSi
sxva warmodgena
ufro brwyinvale,
ufro briala.
ismis yovel mxriv
`maligini~-s
da `krasini~-s
xrialiT qSena.
ramden mosisxar
sabWoTa mters
gmirTa laSqroba
gunebas uSlis,
hkiTxeT Cuxnovskis,
hkiTxeT babuSkins!..
TiTqo yinulis
Camowva zvavi
_ es aZlevs litvinovs
Zalas da uflebas _
ase guldagul
iTxovos zavi...
dRes am gmirobas
qveyana usmens,
magram ar esmis
marto amundsens.
me rom vyofiliyav
gaxa wiklauri,
romelmac baniviT
gatkepna myinvari,
WaRara wverze
cremlis Rvari
damdindeboda.
yvela CvenganSi
mainc cxovrobs
es wiklauri.
yvela Cvengani
ocnebas endoba,
279
magram sawyal
gaxasac dasWirda
Cveni Sendoba.
misTvis rom gekiTxaT,
iqneb myinvarze
sikvdilic erCia!..
aqedan vxedav sawyal gaxas
yinvis sakaces,
aqedan vxedav
gudamayris moxeveTa
saarye qvabebs,
da qelexSi
gamoclil yanwebs.
myinvars yinulis xsovna
Tan axlavs,
ar daiviwyebs
mgel muxla gaxas.
me ar vatoleb
amundsens gaxas,
amudsens ar yavs
kaci badali.
da minda mainc
Suaze gavtexo
Cemi cremlebis
yinvis Sandali.
da roca Tovli
ubes auvsebs,
yoveli moxeve
itirebs amundsens.
unda SevagdoT
xalxi namusze.
yvelaze lamaz,
kriala varskvlavs,
amomavals mzes,
Sublze rom akravs,
misces saxeli
_ roald amundsen!..
1928
tfilisi
280
guldagul
*
Zmebo, gadaxma
Zveli parnasi,
dRes aseTi mTa
dgeba aTasi.
Tu sinamdvile
ar agamRerebs
da guli grZnobiT
ar agevseba.
281
nu gaikvireb,
guli gagixmes,
nurc imas, Tvali
rom dagevseba.
vis unda mere
Seni godeba,
gadmoRvaruli
cremlis leqsebaT...
sityva lozungi,
sityva mWreli
mokveTilia,
jer WavWavaZe,
scnobda ilia:
`moviklaT warsul
droebze dardi.
Cven unda vsdioT
exla sxva varskvlavs,
Cven unda vSoboT
Cveni myobadi.
Cven unda mivsceT
momavali xalxs~.
da goliaTi
daiZra xalxi,
Cven TviTon mogvca
es momavali.
Zmebo, simReris
gvedeba vali.
wavida is dro,
rodesac Citebs
dasdevda xalxi,
exla sxva borblis
trialebs Carxi,
sxva mdinareTa
gaixsna arxi,
Tu rame dagrCa
Zveli codvisa,
moaswari da
magrad Camarxe:
TviTon unda sce
Sen Tavs pativi,
282
Torem tkbil sityvas
xalxi ar dasdevs.
Seurcxves marTla
imas marjvena
da sasimReroc
gauxmes ena,
vinc daizogos
sityva marTali
im gmirebisTvis,
romelTac Tavi
xalxisTvis dasdves.
Sercxves poeti,
Tu SeuSindes
qveynis orgulsa,
mtersa da muxTals
da sisxlis oflSi
gamoJangul xalxs
amxanaguri
sityva ver uTxras.
*
maS, vsTqvaT ubralod
sityva marTali,
sityva vaJkacis
xeliT naTali,
romlis simtkice
folads agavdes,
kacs gulSi moxvdes
da gauxardes.
_ tfiliselebo,
marto TqvenTvis
ar vlaparakob.
deda qalaqSi
poetebis
dagidgaT rTveli.
Cem win gaSlili
radio-qseliT
gadaserili
sdgas saqarTvelo.
283
_ pirveli sityva,
_ pirveli sunTqva,
_ pirveli leqsi
mSobel mSromel xalxs.
qarxnis gugunSi
yur dayruebuls,
simwaris oflSi
Svidjer gabanils,
facxis karavSi
sicxiT ayvanils
waqceul qoxsa,
islebian saxls...
am gazafxulze
mivesalmebi
Tqven yanis Tesvas.
yana Tqvenia,
Tqveni ari
misi nayofi,
aravina gyavT
moZalade,
Sromis gamyofi.
yovel dRe gesmiT
Tqven radioze sityva-leqcia,
Tu rogor unda
daTesoT yana,
Tu rogor unda
sarCos moyvana.
Tqven umisodac
es kargad iciT
da me ra giTxraT.
gisurvebT mxolod
bednier darebs
da rogorc Citi
Tqven saxlis karebs,
mec CamovZaxeb:
_ gaisarjeniT,
rom Tqveni yana
dedis rZesaviT
madliT aqafdes,
284
TeseT da kafeT!..
es oqroyana,
axali mcxeTa,
xaSuri, gomi,
vani, orpiri,
banZa da gordi,
winandali da
mere axmeta...
......................
vin dasTvlis soflebs,
sadac leqsebi
radios anZas
ealerseba.
sad Sromis oflis
adis almuri,
sad aprilia
da salamuri.
vinatreb mxolod,
rom poetebi
Sromis gaweviT
glexebs agavden,
rogorc mosavlis
dadgeba xvavi,
ise leqsebic
xrovad dalagden.
*
maxsovs pirvelad,
roca aprili
tyemlis siTeTriT
sofels axarebs,
galesdi saxniss
da Tavdaxrili
naCalarisken
misdevdi xarebs.
Sen Tavze ufro
gecodeboda
niSa da laba,
magram ras izam...
285
ojaxis rCena,
davidaraba,
gulze gedeba
cecxlis sakired.
an da vis hyavda
uRlad xarebi?
da ufro xSirad
Sen sxvis saxnavSi
iyavi sxvisi
mojamagire...
is uJmuri dRe
wavida, gaqra,
roca yoveli
beltis moxeTqa
iyo sakuTar
saflavis gaTxra...
exla kaci xar _
adamiani.
Seni marjvena,
dRes madliani
sxva batons TvalSi
aRar uyurebs,
sakuTar uRlis
xsnis apeurebs...
da naCalaris
maRali cecxli
aRar aSinebs
tura-kudians
da sxva jadoqrebs.
gvelveSapiviT
dadga traqtori
da foladis guls
TqvenTvis atokebs.
yoveli misi
qSeniT gareba
aTass Raribis
iqca xarebad.
da sadac erTi
kaci sustia,
286
iq exmareba
xalxs industria.
sadac saxnisi
miwas forCxida,
exla xis kavi
traqtoris moxnuls
veRar gawvdeba
Txrilebze xidad.
magram gaswieT,
am Rrma nakvalevs
es sWedavs TqvenTvis
bednier xvales.
Ramis mexreno,
rom daibadeT
guTnis dedebad,
guls nu gaitexT,
Tqvenc industriis
cecxli gedebaT!..
*
wiTel droSebiT daxurul cas,
lals da iagunds.
pionerebis
dafdafebze
amRerebul gunds.
soflis skolaSi
gogo-biWebs
skebad Sebudruls,
axal Taobis
simtkicesa
da rkinis urduls.
dilis riJraJze
gaRviZebul
qarxnis sayvirebs,
glexis marjvenas
da galesil
Toxis sapires.
mixakis ferad
moelvare
287
wiTel Tavsafrebs,
rionSi, mtkvarSi,
alazanSi
gemebis afrebs.
udaburs samgors
ivrisagan
TxrilebiT morwyuls.
Waladidis tbas,
samegrelos
moSuSebul wyluls.
enguris xevSi
daqanebul
fiWvebis tivebs,
tirifonaze
zRvad movardnil
bzesa da Tivebs.
puriT da RviniT
piramde savse
beRlebs da marnebs
da daxvewili
abreSumis
parkis yazarmebs.
muxranis velsa,
Tergis saTaves,
TuSebma cxvari
rom gautyaves
Sesawiravad
lomiss da laSars.
svaneTis mTebSi
gakaful Saras,
ialbuzs gverdze
rom daitovebs.
svanis bar-niCabs
da Taflis kodebs.
TuraSaulis
vaSlis ganTiads,
qari rom xeze
aRar ayenebs.
288
winandals Cayrils
vazis namyenebs,
aWaris qedze
lanqerebs damdnars,
jiqura cocxebs,
gvimras da dafnas.
xevsuris Zroxebs,
alazanSi
Cayril kameCebs,
mze rom umiznebs
safeTqelSi,
sicxe alenCebs.
baTomis palmebs
da Camoxsnil
qalebis Cadrebs.
TuTunis neSoT,
ojaleSiT
savse Calvadrebs.
usulos, cocxals,
kacs, adamians.
Siraqis velze
balaxs namians,
rasac nayofiT
mze ver icilebs.
oTaranT qvrivis
kriala ezos,
da firosmanis
kruxs da wiwilebs
Tavze rZiani
qafaT daRvrili
atmiT da tyemliT
adgas aprili.
roca buneba
ucbad poetebs
cecxlis naRverdals
gulSi Caudebs,
roca mercxali
monaxavs budes,
289
simRera gmarTebs,
rom iyo mkvdari,
mec am simReris
mTuTqavs Radari,
magram unda sTqva,
romeli erTi!..
rom moiSvelo,
arc ari RmerTi!..
*
sadac gaxedav,
saqarTvelos
yvela kuTxeSi,
ibrZvis weraqvi,
iRvenTeba
kiri da xreSi.
midis sinaTle
yru, miuval
kldesa da RreSi.
aravin darCa
am guldagul
omis gareSe...
daiwyo mcxeTam,
gaibuga
pirvelaT mtkvari,
moedva rions
da yvela wyals
es satkivari.
yvelaze win dgas
tba-Wabuki,
Tav-faravani,
sadac gaiars
eleqtronis
es qaravani...
`Tavfaravneli Wabuki
aspinZas qalsa hyvarobda,
qali anTebda sanTelsa,
sanTeli kelaptarobda.
290
Wabuki wyalSi Securda,
midis da miuxaroda,
cal mkerdze gelazi ecva,
marjvenas ise xmarobda.
qali anTebda sanTelsa,
sanTeli kelaptarobda,
erTi sulmyrali beberi
aqrobda, abezarobda.
Wabuki wyalSi daixrCo,
zed niaRvari Cqarobda,
Wabukis ZuZu mkerdzeda
orbi ijda da xarobda~...
*
Wabuki isev gacocxlda,
modis da mouxaria.
cal mklavze eleqtro acvams,
marjvenas rkinis xaria.
mxolod sulmyrali beberi
saflavSi ufro myralia.
arca Caqreba arasdros
gizgiza cecxlis qarbuqi,
axali saqarTveloa
Tavfaravneli Wabuki...
*
es iyo maSin,
es iyo winaT,
im iverias
mwuxri efina.
im dros siave
exlac Tan axlavs
mrisxane saxels
aRa-mahmad-xans.
tyvilad eZebden
omisgan safars.
qari burdavda
Samilis fafars.
291
rusis mefeTac
guli iyares,
asxden svavebaT
dapyrobil mxares.
daawva SiSi
qveyanas verans,
baraTaSvilic
eZaxda merans.
raT unda amas ganmeoreba.
es leqsi gulze
gvawevs morevaT.
eris misanma,
poetma mainc
sxva gasavali
naxa gzaSara.
bedi qarTlisa
mis erTgul rainds
aseTi leqsiT
gadaeSala.
`sadac aqamde
xmliTa da ZaliT
flobda qarTveli,
mun samSvidobo
moqalaqis
marTavs aw xeli...~
Cvenc xelmeored
davibadeniT,
vsTqvaT poetebma
gulis dadebiT.
idos qarqaSSi
xmali mRelvare,
ayvavdes SromiT
samSoblo mxare.
es mizani aqvs
dRes saqarTvelos,
SromiT da ofliT
gavitanT lelos.
tfilisi-winandali
aprili 1929 w.
292
Targmanebi
jorj gordon noel bairon
ebrauli melodia
1909
quTaisi
295
iohan volfgang goeTe
mgzavris simRera
1909
tfilisi
***
sevda-naRveliT garemoculi,
vtoveb bed-kruli me Cem mSvid sadgurs
da mival _ risTvis? _ TiTon ar vici,
tyesa udaburs, yrus da ukacurs.
[1909]
296
vin damibrunebs!!!
[1909]
mSvidobiT!!!
[1909]
297
konstantin balmont
winaTgrZnoba
(soneti)
[1911]
298
Rame zRvasTan
[1911]
299
dmitri mereJkovski
nirvana
[1911]
300
cfieri gveli
[1911]
301
ivan bunin
alpebze
soneti
[1911]
302
henri uodsuorT longfelo
liuciferi
gadmoagdeT! gadmoagdeT,
Cqara, Cqara!
gadmoagdeT jvari mZime
Cven sarcxvenad, cis wiaRSi,
cis gumbaTSi mocimcime.
xmebi
ar SegviZlia, uRononi varT,
qerubimebi da wmindanebi
gars Semoertyen, icaven im jvars,
veras davaklebT Cven imaT laSqars.
zarebi
Laudo Deum verum!
Plebem voco!
Congrego clerum!
liuciferi
koSkze, koSkze!..
SemoertyiT gars samreklos,
gadmoagdeT is jvari Zirs,
da ufskrulis ganerTxos pirs.
xmebi
uRononi varT,
imaT asxures
nakurTxi wyali,
unayofoa,
da Sesabrali!
aba, risxvisa
sad Segvwevs Zali?!
303
zarebi
Deufnctos ploro!
Pestem fugo!
Festa decoro!
liuciferi
moxieT CarCo,
nu, nu daindobT
Tqven imaT fanjrebs,
oqros mewamuls,
fanjrisa minebs.
gaatialeT, Sors gaabnieT,
ise, viT foTols
Semodgomisas,
qari gaabnevs.
xmebi
uRononi varT, gvwvavs da gvabrmavebs
cecxlis maxvili mixeilisa,
maxvili misi, vinc Cven odesRac
gamogvistumra cidan miwaze.
zarebi
Funera plango!
Fu lgura frango!
Sabatta pango!
liuciferi
momarTeT Svildi da styorceT elva,
mimoamtvrieT maTi karebi,
daeciT taZars, qarsac mieciT
kuboTa mtveri da mkvdarTa ferfli.
xmebi
uRononi varT, mociqulebi
mcvelad damdgaran taZris karebze,
brwyinav mantias, rom davinaxavT,
bindi gvekreba myisve Tvalebze.
304
zarebi
Exito lentos!
Dessipo ventos!
Paco cruentos!
liuciferi
ox! sazizRaro modgmav mSiSarTa!
sul erTi aris, dawyebul Sromas
vin moasrulebs, Tu ara Jami,
rRvevisa Zala, risxvis maxvili,
sadme RameSi daimaleniT,
sanam bnelia, gaifanteniT:
ciskari modis...
xmebi
gavfrindeT male, wavyveT qaris frTebs,
avSordeT tyeTa da wvetian mTebs.
sikvdilis celsa mousvamT sofels,
SevmsuravT gzaSi yvelas da yovels.
(hqrebian).
arRani da xoro
Nocte sugrentós!
Viglimus omnes!
II. dila
ferma odenvaldSi. baRi. dila. princi henri kiTxulobs.
305
foTlebi rxeviT urTerTs ekvroden,
tyisa yvavilni, yurZnis mtevnebi
naz surnelebas irgvliv akmevden.
magram feliqsi fiqrTa buranSi
veras amCnevda... misi Tvalebi
avgustinisa esvena wignze,
iq waikiTxa man sakvirvelze
da jer unaxav RvTisa qalaqze,
sadRac Soreuls da ucxo mxares.
_ mrwams, ufalo, saqmeni Senni,
magram ver Cavswvdi me imaT siRrmes. _
sTqva es berma... da uceb tyeSi
xma gaisma, xma sakvirveli
raRac frinvelis... da TiTqo is xma
cidan moisma da samoTxeSi
aJRerden Cangebs.. Sedga feliqsi,
iqve gaCerda... dakeca wigni
da didxans.. didxans idga ise is,
dafiqrebuli... sanam ar naxa,
TiTqo sizmarSi RvTisa qalaqi,
myudro savane angelozebis.
da moindoma berma feliqsma
im saidumlo frinvlis daWera.
magram frinveli ascilda kordebs,
TandaTan Sorsa Slida Tavis frTebs
da sakvirveli galobisa wil
mwirs Camoesma monastris zari,
SuadRisas rom uxmobda berebs.
da daubrunda igi savanes,
magram ras xedavs? _ icno adgili,
nacnobi aris irgvliv kedlebi.
koSkic Zvelia da senakebic,
magram ZmebSi ki nacnobi saxe
bevri eZeba da ver naxa ki.
irgvliv ucxoni, da ucxo xmaze
arRanic mReris qebaTa qebas.
berebis brboSi sdgas feliqsi
daRonebuli...
306
_ ormoci weli ganvle aq, tyeSi, _
sTqva erTma berma, _ magram am droSi
me Seni saxis ar var mnaxveli.
gacivda SiSiT beri feliqsi,
magram miugo:
_ pirveli Jami ra gavaTave,
me salocavad tyeSi gavedi,
imis galobiT datyvevebuli
didxans mivsdevdi sakvirvel frinvels.
magram momesma SuadRis zari
da monasterSi myisve davbrundi.
Zilad viyavi... da Jamebi wuTad meCvenen.
_ ara wleebi. _ sTqva erTma berma,
qvisa kedelTan romelic ijda,
vinc saukune am monasterSi
locvaSi wmidaT mTlad gaatara
RvTisa mosavma mis didebaSi.
mas gaaxsenda feliqsisa xma,
Sexeda pirze, wamoiZaxa:
_ asi wlis wineT, maSin rodesac
me isev kidev morCili viyav,
monastridan daikarga beri, feliqsi...
es feliqsia.
monastridan moitanes myisve rveuli,
sad RvTis wiaRSi gansvenebuls Zmebsa ricxavden
da iq ewera: `asi wlis winad monastridan
gavida beri, da Semdeg igi aRar mosula
da amisaTvis beri igi mkvdrada iTvleba~.
mixvden yvelani saidumlo RvTisa gangebas,
ucxo galobiT datyvevebul bers
TviT saukune wuTad eCvena...
[1912]
307
simRera haiavataze
Sesavali
Tu Tqven ikiTxavT _ saidan ari
es legendebi da es zRaprebi,
romelTac asdiT tyis surneleba
da Walebisa namis sinedle,
vagvamebisa cisferi boli,
mdinarebisa da niaRvarTa
asaT momskdari xma da xriali,
rogorc xaTquni mTebSi mexisa,
me ase getyviT da gipasuxebT:
_ udabno tyeTa da walkotisgan
SuaRamisa qveynis tbebidan,
ojibuebis aris qveynidan,
velur dakotTa aris qveynidan
tundrebis, mTebis da Waobebis,
sadac gauval laqaSis tborSi
daRoRavs JRali yanCa Sux-Sux-ga.
gavimeoreb, rom es zRaprebi,
es ZvelisZveli gadmocemani,
Sewyobilia cxel simRerebTan
mesalamure navadagisa...
Tu kidev mkiTxavT, sad gaigona
da sad ipova es navadagma,
me ase getyviT da gipasuxebT:
_ tyeSi mgalobel CitTa budeSi,
ruebSi, wavis naTxar soroSi,
velaT bizonis gzis nakvalevSi,
mTebSi arwivTa did budeebSi
es simRerebi xSirad ismoden
walkotebSi da laqaSnaraSi
da CrdiloeTis mwuxar tundrebSi.
mangi... veluri bati
vava da JRali yanCa Sux-Sux-ga,
duraji... muSkodaza.
da Tu Semdegac kidev mkiTxavdiT,
gviTxar _ vin aris es navadagi,
308
gviambe rame am navadagze,
maSin im wamSi gipasuxebdiT
me am kiTxvaze aseTi sityviT:
tavazentasa walkotTa Soris,
mwvane velebis mdumarebaSi,
niaRvarebis saTaveebTan
scxovrobda Turme es navadagi.
am indoeli soflis garSemo
gaiSleboden velaT yanebi,
idga eweri _ zafxulSi mwvane
da TeTri zamTris sastik yinvebSi
simRerebiTa da oxvriT savse.
is mxiaruli niaRvarebi
WalebSi sCanden yovel gazafxuls,
rodesac wyali modiddeboda,
zafxulSi vercxlis vercxlebSi sCanden,
Semodgomis dRes _ kidev nislebSi
da civ zamTarSi wylis kalapotSi.
axlos cxovrobda iq navadagi
tavazentesa walkotTa Soris,
mwvane velebis mdumarebaSi.
is iq mReroda haiavatze,
me mimReroda haiavatze,
imis ucnaur dabadebaze
da mis didebul cxovrebis gzaze,
Tu haivati rogor imarxva,
rogor iloca da imoRvawa,
rom bednieri hyos maTi xalxi
da simarTliTac warmarTos marjveT.
da Tqven, romelTac giyvarT buneba,
tyeebis mwuxri, foTolis nabva
da walkotebSi mzis brwyinvaleba,
setyva da TqeSi, civi qarbuqi
da mdinareTa risxviT movardna.
gadaburdula da uRran tyeSi,
da mTebSi mexis gaxaTquneba,
rogorc arwivis frTebis Sriali
Tqven mogitaneT me es sagebi,
es simRerebi haiavatze.
309
Tqven, visac giyvarT es legendebi,
giyvarT xalxuri es baladebi,
warsulTa dReTa mosagonari,
romelic gvixmobs da Cagvafiqrebs.
bavSuri eniT rom mosaubrobs,
romelsac Zlivs Tu gaarCevs yuri,
es simReraa, Tua zRapari,
velur qveynidan me mogitaneT
Tqven es simRera haiavatze.
Tqven, vis wrfelsa da wmida gulSi,
Senaxulia adamianSi
RvTis naperwkalis da RmerTis rwmena,
Tqven, visac gaxsovT, rom usikvdilo
adamianis gaSlili guli,
romelmac icis eWvic, naRvelic
da simarTlisken maradi ltolva,
gzas gagvinaTebs Sav cxovrebaSi,
win wagvifens da gagvamxnevebs,
uxilavia Tumca ufali.
ase ubraloT minda gimReroT
me Tqven simRera haiavataze.
Tqven, vinc yovelTvis
Camokidula walaT Robeze,
romelic xavsiT aris WaRara
da CafiqrdebiT erT wamiT ase
sadRac migdebul...
da waikiTxavT saflavis qvaze
ubralo, magram sevdiT aRsavse
ucdeli xelis nakeT warweras
siyvarulsa da wmida rwmenaze.
maS, waikiTxeT, Tqvenc es warwera,
es simRerebi haiavataze...
310
da wiTel qvebis mwervalebidan
Tavisken exmo yoveli modgma,
exmo yovelgan yoveli xalxi.
mis nakvalevze Camodioda
da qaTqaTebda dilis sisxamze
mdinare ufskruls daqanebuli,
iSkuda kidev cecxliT brwyinavda.
aRaRo xeli sicocxlis mefem
da dauwera mas walkotebze
gza sxivnaTeli da ase brZana:
`amieridan Seni iyos gza~...
napralebidan man aiRo qva
da gamokveTa qvis yalioni
da daaxata maze suraTi.
mdinaris piras CibuxisaTvis
man amoTxara lerwamis Reri,
gadafuTnuli mwvane foTlebiT
da yalioni kaniT gaiwyo,
gaiwyo wiTel tirifis kaniT
da Seubera mezobel tyesa.
Sebervisagan Seirxen totni,
zed gadaeben mereT erTmaneTs,
bdRvriala cecxlis aliT ainTen.
mwervalze mdgari sicocxlis mefe
zavis yalions magraT abolebs,
rCevaze uxmobs yvela modgmis xalxs.
mziani dilis oqros brwyinvaze
amodis boli sul nela, nela,
jer Savia da wvril zolad modis,
mere ki ufro SavaT akvamlda,
gaTeTrTa velze...
rogorc zamTarSi mTis mwervalebi.
wavida maRla, sul maRla, maRla
da bolos zecis TaRebs Seexo
da cis TaRebSi talRaT gaSlili
Zirs dedamiwas gadmoeRvara...
[1912]
311
zinaida hipius
siyvaruli
[1912]
312
nikolaus lenau
Rame
[1912]
313
fiodor sologub
sulis Zaxili
[1912]
***
kidev movida kocnis surviliT,
kidev movida codvil sititvliT...
ukanasknelaT mkvdrisa maRelvebs
da yvavilebiT kubosa mivsebs...
314
ox! ra siamiT irweba kubo,
bedniereba gamixeTqs me guls...
mkvdari vuyvarvar, mkvdari vuyvarvar!..
miwav, raT marTmev am wrfel siyvaruls?..
Cu, medaviTne galobs fsalmunebs...
haers lurj fersa gvris sakmeveli...
sayvarlis Tvalze cremli cimcimobs,
sayvarlis saxes faravs naRveli...
da sadac aris _ dakrefil xelebs
mgznebare kocna zed daakvdeba...
nu SeuSindi, sulo, siyviTles;
kocniT saflavic ki aduRdeba!..
momepyar mkerdsa, momealerse _
da saidumlos gandobs samare...
aras vinaRvli, icinos xalxma _
da, sayvarelo, Senc ixarxare...
[1912]
mxatvris dawyevla
[1913]
315
pol verlen
koWli soneti
[1914]
316
Sarl bodler
albatrosi
[1916]
317
baasi
[1916]
318
aleksandr blok
Maria da Spolento
[1916]
319
vladimir maiakovski
misteria-buфф
sagmiro, epiuri da satiriuli gamoxatva Cveni epoqis
meore redaqcia, mesame gamocemisTvis
moqmedoben:
1. Svidi wyvili wmida: 1. abesiniis negusi, 2. indoeli raji,
3. osmaleTis faSa, 4. ruseTis spekulianti, 5. Cineli, 6. Casuqe
buli sparseli, 7. klemanso, 8. germaneli, 9. mRvdeli, 10. avstra
lieli, 11. avstralielis coli, 12. loid jorji, 13. amerikaneli
da 14. diplomati.
2. Svidi wyvili uwmiduria: 1. wiTeli armieli, 2. meTorne,
3. Soferi, 4. Saxteri, 5. durgali, 6. mojamagire, 7. mosamsaxure,
8. mWedeli, 9. mebulke, 10. mrecxavi, 11. mkervali, 12. memanqane,
13. eskimosi _ meTevze, 14. eskimosi _ monadire.
3. SemTaxmebeli.
4. inteligencia.
5. qali kartonkebiT.
6. Winkebi: 1. belzebeli, 2. oberWinka, 3. Sikriki, 4. meore Sik
riki, 5. modaraje, 6. 20 wmidani rqebiT da kudebiT.
7. wmidanebi: 1. maTusala, 2. Jan-Jak russo, 3. lev tolstoi,
4. gabrieli, 5. angelosi, 6. meore angelosi da 7. angelosebi.
8. sabaoф.
9. momqmedni aRTqmis qveyanaSi: 1. CaquCi, 2. namgali, 3. manqane
bi, 4. matareblebi, 5. atomobilebi, 6. rubanok, 7. marwuxi, 8. nemsi,
320
9. xerxi, 10. puri, 11. marili, 12. Saqari, 13. materia, 14. Ceqma da
15. dazga.
10. momavalis adamiani.
moqmedebis adgilebi:
1. mTeli msoflio, 2. kidobani, 3. jojoxeTi, 4. samoTxe, 5. qve
yana namsxvrevebis, 6. aRTqmuli qveyana.
prologi
uwmiduri
erTi wamis Semdeg _
Cven Tqven gaCvenebT
misteria-buffs.
minda, vsTqva ori sityva me:
es
axali sanaxavia.
Tavze maRla rom axte,
unda vinme mogexmaros.
axal piesis win
saWiroa prologi.
pirvelad
vin gaSala mTeli Teatri?
zrdilobian xalxs
es ambavi Zlier aRelvebs.
Tqven risTvis dadixarT spektaklze?
imitom rom siamovneba miiRoT,
ara?..
magram ra aris uyuro sixaruls,
Tu sixaruli marto scenazea.
scena ki
sul erTi mesamedia,
maS,
saintereso warmodgenaSi
Tu yvelafers Seavseb,
maSin siamovneba samjer gaizrdeba.
da Tu warmodgena
ara sainteresoa,
maSin arcki Rirs yureba.
321
erT mesamedzedac.
sxva TeatrebisaTvis
warmodgena didi araferia.
maTTvis
scena
gaxvretili WuWrutanaa.
ijeqi wynara.
swored da ara almacrad.
da sxvis cxovrebis uyure naWers,
xedav da uyureb
divanze ganrTxmulan
Zalo maniebi,
da Zia vaniebi.
Cven ki ar gvainteresebs
arc Zaloebi da arc Ziebi.
Zaloebs da Ziebs saxlSi bevrs naxavT.
Cvenc vanaxebT namdvil cxovrebas,
magram is
uCveulo sanaxavad aqcia Teatrma.
pirveli scenis Sinaarsi amnairia:
miwas gasdis:
Semdeg warRvnaa.
yvelani gaurbian revoliuciis warRvnas:
Svidi wyvili uwmindurebis
da wmidebisac kvlav Svidi wyvili.
ese igi
ToTxmeti Rataki-proletari
da ToTxmetive burJua-batonni,
da imaT Soris
ori cremliT damwvar loyiT
patara menSeviki.
poliusi wamovardeba,
ukanaskneli sadguric imsxvreva.
da yvelani erTad aSeneben
ara kidobans,
aramed kidobans goliaTs.
meore moqmedebaSi
kidobanSi miscuravs sazogadoeba.
322
iq TviTmpyroblobac ari
da demokratiuli respublikac
da bolos
gemis karbaze
menSevikebis vai-viSSi.
wminda xalxi gadayares Tavdayira.
mesame moqmedebaSi naCvenebia:
rom muSebs
arafris ar unda eSinodeT,
Tunda Winkebisac Sua jojoxeTSi.
meoTxeSi _
icineT marad _
naCvenebia samoTxis walkoti.
mexuTe moqmedebaSi _ cxovrebis dangrevas
gauRia uzarmazari piri
da yvelafers spobs da ylapavs.
Tumca vimuSaveT mSier muclebze,
magram Cven mainc
davsZlieT dangreva.
meeqvse moqmedeba _
es aris komuna.
mTelo darbazo,
imRereT, rac xma gaqvT,
yvela TvalebiT ucqireT.
yvelaferi mzad ari?
samoTxec?
jojoxeTic?
(scenis iqedan)
mzaadaari.
maS, gauSviT!..
moqmedeba pirveli
CrdiloeTis ganaTebis alze qveynis burTi ebjineba poli
usiT iataks. mTel burTze kibeebiT gajvaredinebulan jambazis
sinebi sigrZis da sibrtyis or morJis Soris, qveyanas rom mos
wolian. gamoCndeba eskimosi-monadire, TiTi dedamiwaze CaurWvia
da uyviris meores, romelic koconTan gawolilia.
323
eskimosi monadire:
ei, ei!
ei, ei!
meTevzev, ras iWeqebi,
saqme ar gaqvs gana meti,
rom TiTiT miwas CasWidebixar?!
monadire:
WuWrutana!
meTevze:
sad aris WuWrutana?
monadire:
gasdis!
meTevze:
ra gasdis?
monadire:
dedamiwa!
meTevze:
wamovardeba da Caxedavs TiTiT dacobils.
o, o, o,
uwmidurTa saqmea,
eSmaki, eSmaki,
waval, Sevatyobineb poliarul wres.
(mirbis. mas daRmarTTan Tavs wamoadgeba zelamoCrili neme
ci. erTi wamiT eZebs folaqs da roca ver naxulobs, wamoekideba
Subas bewvs).
nemeci:
her eskimos!
her eskimos!..
Zalian saCqaroa!
ori wamiT...
meTevze:
raa!
nemeci:
diax, dRes vzivar CemTvis restoranSi
fridrix Strasseze.
fanjaraSi mze
Tavisken miwevs.
dRe,
rogorc burJua revoliuciamde, naTelia.
324
xalxi sxedan
da CumaT Seidemanoben.
wveni SevsWame,
vxedav, me boTlebis eifelze var.
vfiqrob,
romels befs unda miudge
da saWiroa ki befze midgoma.
vxedav,
da yelze damadga sadili.
es ra damarTia `gamarjvebaTa xeivnebs~?!
qvembios gogencolernebi
gvirilebSi ayudebulni
uceb gafrinden zeviT.
ismis zanzari.
gavardi saxuravze,
traqtiris karebSi Cabneuli
uwyalo movardna
mirbis
da kvartalebs TiTqo miamsxvrevs.
berlini, bodva mRelvare zRvis
unaxav talRaTa basis notebi,
da mas zeviT
da mas qveviT
da mis win
saxlebi drednoutebi.
da sanam gonebiT movisazrebdi,
foSidan aris yvelaferi es...
meTevze:
Cqara!..
nemeci:
me davsveldi marTla Zafebamde,
vxedav,
yvelaferi mSralia,
magram misdis, misdis da asxams
da uceb
pompeas daRupvis gaCda suraTi.
Zirianad
amoiTxara berlini
da CaixrCo Sav ufskrulSi.
325
rogorc SanTian brZmedSi.
me gamovfxizldi walekil sofelTa qoCorze.
me movimarjve mTeli iaxtklubis gamocdileba.
(buzRuniT aqnevs xels koconisken da midis meore mxares,
rom win daaswros wres da CaeCexeba meore ferdobidan gamoq
ceul dasvelebul avstralielebs).
da ai,
Tval win exla _
yvelaferi, Cemo Zvirfaso,
rac darCa kidev evropidan.
meTevze:
Zalian cotaa.
nemeci:
dawynardeba, rasakvirvelia _
erTi ori dRiT.
meTevze:
de sTqvi raRa sityva ara evropiuli.
ra ginda Sen? aq SenTvis vin moiclis!..
nemeci (aCvenebs horizontalurad):
momeciT neba, davrCe Tqven pativcemul morJebis Soris.
(wasvlisTvis gamzadebuli eskimosi SeCerdeba da gayurebs
smeniT or xmas, romelnic ismian dedamiwis or mxaresgan).
meTevze (gakvirvebuli ukan ixevs):
amaze ufro sazizRari me saxe ar minaxavs?..
avstralieli coliT (erTad):
Cven varT _ avstralielebi.
avstralieli:
Cven yvelaferi gvqonda,
rogorc, magaliTad,
ixvcxvira, palma da kaktusi.
avstralieli qali (mozRvavebuli grZnobiT, atirebuli):
exla ki,
daviRupeT Cven,
yvelaferi daiRupa.
kaktusebi,
ixvcxvirebi
da palmebi,
yvelaferi waileka,
yvelaferi ufskrulSia.
326
meTevze (aCvenebs wamowolil nemecze):
ai, midiT ager amasTan,
Torem isini marto arian!
(Camoxteba dedamiwis burTidan ingliseli da frangi da orive
calcalke arWoben nacionalur droSas).
pirveli xma:
kotelok, au!
meore:
cilindro, eu, eu!
pirveli:
magrdeba.
daiWiT CrdiloeTis sivrce.
ingliseli:
droSa darWobilia,
sruli var mepatrone Tovlis wiaRSi.
frangi:
ara, ukacravad
me adre davarWve,
es Cemi kaloniaa.
ingliseli (awyobs raRac saqonels):
ara, Cemia.
me ukve vvaWrob.
frangi (guli mosdis):
ara, Cemia.
Tqven TqvenTvis sxvagan eZieT.
ingliseli (garisxebuli):
ax, maS, ase,
wadi, daiRupe.
frangi (ganrisxebuli):
ax, maS, ase,
dagijen cxvirze Sen kukus.
ingliseli (midis muSt-moRerebuli frangze):
anglia, gip, gip.
frangi (midis muSt-moRerebuli ingliselze):
viv la frans!
avstralieli (mivardeba gasaSveleblad):
ai da xalxi,
xalxi ki ara, raRac xrovaa
327
ukve arc imperiebia,
arc imperialebi
da eseni erTmaneTs saxeSi urtyamen.
meTevze:
ax, Tqven imperialistebi!
nemeci:
daanebeT Tavi. marTla ra oxrobaa.
meTevze:
marTla ra xrovaa.
(pirdapir xelmeored gamzadebuls eskimos Tavze daajdeba
Cveni vaWari).
rusi vaWari:
pativcemulo,
es umsgavsobaa,
var me gana marTla azia?
`aziis mospoba~ dadgenilebaa sabWoTa seqciis da me ki
mTel sicocxles ar vyofilvar aziati.
(cota dawynardeba).
guSin tulaSi
vzivar arxeinad Cems magar skamze,
uceb karebi gadatrialda,
vifiqre, vai,
movida Ceka.
Tqven albad gaigebT,
loyebi gamifiTrda.
Turme nu ityvi, Ceka ki ara, qari yofila.
cota daiJinJRla.
Semdeg wamouSva,
SemdegSi ufro,
quCebSi gadmoskda,
saxuravs auwia.
yvelani:
Cumad!
frangi:
gesmiT?
gesmis movardna?
bevri moaxlovebulia xmebi,
warRvna, warRvniT, warRvnas, warRvnaze, warRvna.
328
ingliseli (saSinelebis qveS):
o, RmerTo!
ise Camodis rogorc saxlis Rars,
aRmosavleTis sakiTxs uRebs kars.
(win negusi, mis Semdeg Cineli, sparseli, TaTari, raja, mRvde
li da SemTanxmebeli. am xalxs kidev aTavebs yovel mxridan Semob
neuli yvela Svidi wyvili uwmidurTa).
negusi:
Tumca aq Tovlze ufro Savia,
magram araferia, ara uSavs ra.
me gaxlavarT abisiniis negusi,
Cemi salami da nugeSi.
me davtove exla Cemi afrika,
iklakneboda masSi nilos _ mdinare gveli,
ise gaafTrda nilosi uceb,
rom gadareka Cemi afrika.
Tumca ara maqvs me exla mamuli,
magram me mainc var damaluli.
meTevze (buzRuniT):
magram mainc
Cemi salamic
gvesmis, gavigeT!
negusi:
gTxovT, iyoT zrdilobiani
Tqven gelaparakebaT negusi.
da neguss unda Wamos.
ra ars es?
albad gemrieli patara ZaRlia.
meTevze:
ZaRli ki ara, is ar ginda,
es morJia da ara ZaRli.
(negusi SecdomiT apirobs daajdes morJs, romelic or wya
lis wveTiviT agavs loid jorjs).
meTevze:
modi, dasxedi, nuravis dasvri.
ingliseli (SeSinebuli):
es me ar var morJi,
es TviTon morJia,
329
me ar var morJi _
var loid jorji.
meTevze (miubrundeba sxvebs):
Tqven ra gindaT?
Cineli:
araferi,
araferi,
daiRupa Cemi CineTi!..
sparseli:
sparseTi,
Cemi sparseTi fskrisken wavida.
raja:
TviT indoeTic,
cas mibjenili indoeTic da isic midis.
faSa:
osmaleTidanac mxolod erTi darCa xseneba.
(wminda wyvilebidan gamodis qali, auricxvel kartonebiT).
qali:
frTxilaT!
ar daxioT!
abreSumi metad nazia!
(meTevzes):
yazaxo,
momexmare davdga kartonkebi.
(xma wmidaTa xrovidan):
ra lamazia,
ra pikanturi...
meTevze:
muqTaxora,
usaqmuri.
frangi:
Tqveni nacia?
qali:
Cemi nacia Zalian sxvanairia.
winad viyavi rusi,
Semdeg ruseTi meviwrova,
es bolSevikebi _ saSinelebaa,
me var qali fafuki,
unazess suliT.
330
da Seviqeni ase estonka.
bolSevikebi moawves ganapirebs
da me Seviqeni ukraineli.
aiRes xarkovi, sul aTjer mainc
da me raRac respublikaSi movxvdi adesaSi.
adesac aiRes, vrangeli yirimSia,
me aviRe da davemorCile,
dasdevden TeTrebs zRvaze, midvrebze.
me var osmalo!
vseirnob stambolSi,
bolSevikebi gviaxlovdebian
da me var parizeli,
vseirnob parizSi.
ormoci mainc gamovicvale nacia
da exla mivdivr kamCatkaze.
ra saSineli zafxulia mainc polusebze:
ver uCveneb verc erT tualets!
meTevze (uyviris wminda wyvilebs):
Cumad,
Cumad,
ra yvirilia?
SemTanxmebeli (isterika mosdis, daSordeba xalxs):
gesmiT,
me ar SemiZlia,
gesmiT?
ra aris yvelaferi es?
maSvrali adgili ar aris miwaze,
gesmiT?
damtoveT CemTvis,
gamiSviT saxlSi,
kabinetSi,
gesmiT?
me ar SemiZlia.
me megona, warRvna kauckis angariSiT iqneboda.
mglebi maZRrebi,
cxvrebi mTelebi.
exla ki _
erTmaneTs klaven adamianebi,
kargo wiTlebo,
331
kargo TeTrebo,
gesmiT,
me ar SemiZlia!..
frangi:
nu isresT Tvalebs
da warbebs nu kvnetT,
Tqven ra naciebis xarT?
(miuaxlovdeba ara wmidaTa kocons da gamomwveviT toniT).
ara wmidebi (erTad):
qveynis Saraze tantals
miCveula Cveni moxetiale eroba,
Cven arc erT naciis ar varT _
Cvenive Sromaa _ Cveni samSoblo.
frangi:
Zveli ariebia?
SeSinebuli xmebi wmidaTa:
es proletarebia,
proletarebi...
proletarebi...
mWedeli (xels urtyams karga mozrdil mucelze):
warRvnis xmaurobas ver grZnob yurebSi?
mrecxavi qali (masve dacinviT da tataniT):
Sen dawvebodi loginze da dageZineboda,
Sen unda gagiSvaT TxrilebSi da maRaroebSi.
wiTeli armieli (mrisxaned):
wadi TxrilebSi _ Txrilebi ufro svelia.
(xedavs ra `konfliqtis~ dawyebas wmidaTa da uwmidurTa So
ris, SuaSi Cavardeba da azavebs SemTaxmebeli).
SemTaxmebeli:
kargi, ar unda, nu ilanZRebiT!
daanebeT Tavi erTmaneTis kbenas.
gauwodeT xeli,
akoceT erTmaneTs,
batonebo, amxanagebo,
unda SeTanxmdeT.
frangi (borotaT):
me daveTanxmo,
ara, es SeuZlebelia!
332
meTevze (gaborotebuli meTevze da frangic SemTaxmebels
uzelen kisers):
ax, Se, SemTaxmebelo,
ax, Se pawia SemTaxmebelo!
SemTaxmebeli (morbis galaxuli):
ai, kidev,
ai, exlac,
me maT kargs urCev
da is ki...
asea yovelTvis,
eZaxi _ SeTanxmdnen,
da orive mxriv kidev Sen gcemen.
(uwmidurebi gamodian, gayofen wmidaT jgufs da dausxde
bian kocons, wmida wyvilebi ukan Semoakraven wres).
faSa (gamoZvreba SuaSi):
marTlmorwmuneno,
unda gavarCioT, es ra moxda.
vaWari:
saqme ubraloa _
naTelis warmodgena.
Rvdeli:
me bai mgonia, namdvili warRvnaa.
frangi:
warRvna ki ara,
wvima iqneboda?
raja:
da,
marTlac wvima ar yofila.
diplomati:
maSin idea uTuoT veluria.
faSa:
magram mainc
ra moxda, marTlmorwmuneno?
modi, SevxedoT TviTon ZirSi.
vaWari:
xalxi, Cemi fiqriT, gaxda urCi.
nemeci:
me ki mgonia, rom omia?
333
inteligencia:
ara,
Cemi azriT, mizezi sxvaa.
uTuod metafiziuri.
vaWari (ukmayofiloT):
omi _ metafizikaa,
daiwyo adamidan.
xmebi:
rigiT!
rigiT!
nu SeqmniT sodoms.
faSa:
ts,
modiT, moyeviT yvelam TandaTan.
sityva ekuTnis `students~ (Tavs imarTlebs brbosgan, To
rem pirze duJi moadga).
inteligenti:
pirvelad
yvelaferi ubralo iyo.
dRem Sescvala Rame
da mxolod
riJraJi iyo sisxliani.
Semdeg
kanonebi,
mcnebani,
rwmenani,
granitis sataxtoebi
da TviT an mzis gaCerebuli sinaTle,
yvelaferi TiTqo dainZra
da gaforTxda.
cotaT SeTxelda.
Semdeg wamoasxa.
quCebi moirwyen,
saxli gadnobili saxlze vardeba,
mTeli qveyana
revoliuciis feCSi gadaidno
da wamovarda, rogorc niaRvari.
334
Cinelis xma:
batonebo! yuradReba!
aq daiwyo kidec JinJRla.
avstralielis coli:
Zalian JinJRla!
JinRlavs ki ara,
goWiviT gagvwuwa.
sparseli:
SeiZleba, qveynis aRsasrulia,
Cven ki vmitingobT,
vyviriT da vWixvinobT...
diplomati (ekvreba poliuss):
modiT yvela aq,
mwyobrad,
aq ar dagvasvelebs.
vaWari (muxls aWers eskimoss, romelic dawolia WuWruta
nas am xalxis Cveul moTminebiT):
ei, Sen,
wadi morJTan.
monadire (eskimosi gadavarda da WuWrutanidan amovardnilma
wyalma daasvela yvela iq myofi. rodesac maraod gaiSalen wmida
wyvilebi, morTes bRavili):
i, i, i,
u, u, u,
a, a, a.
CaWedeT,
CaWedeT,
amoucaviT!
(ukan gadmovarden. mxolod avstralieli darCa dedamiwis
burTTan TiTiT WuWrutanaSi. saerTo arevaSi SeSis or naWerze
dadga Rvdeli).
Rvdeli:
Zmano,
gamogvecala ukanaskneli metri,
ukanaskneli diumi dafara wyalma.
xma uwmidur wyvilebis (Cumad):
vin aris es?
es Skafi wverebiani?
335
Rvdeli:
ase iqneba ormoci Rame da ormoci dRe.
vaWari:
marTalia.
RmerTma aswavla Wkua amas.
inteligencia:
istoriaSi iyo aseTi precedenti,
gaxsovT, noes erTxel rom daemarTa.
vaWari (iWers Rvdelis adgils):
es sisulelea,
istoriac, precedentic da sxva amgvari.
xmebi:
axlo saqmesTan.
vaWari:
modiT, Zmebo, avaSenoT kidobani.
inteligencia:
raxan asea, sjobs,
isev gemi avaSenoT.
raja:
ori gemi.
vaWari:
marTalia.
mTel kapitals me davdeb,
isini gadarCen, Cven ra, naklebi varT?
saerTo xriali:
gaumarjos,
gaumarjos texnikas.
vaWari:
aswieT xeli,
vin aris momxre.
saerTo xriali:
raT unda xeli,
TvaliTac etyoba.
(wminda da uwmiduri wyvilebi sweven xels).
frangi (iWers vaWris adgils, avi TvaliT Sexedavs mWe
dels, romelic swevs xels):
Senc iq modixar?
Sen iq ra ginda?
336
batonebo,
nu waviyvanT Tan uwmidurebs,
maSin gaigeben Cven ginebas.
xma durgalis:
Sen SegiZlia xerxva da SalaSini?
frangi (Sefiqrdeba):
me gadavifiqre,
waviyvanoT uwmindurebic.
vaWari:
mxolod avarCioT, vinc ara svams da mxarbeWiania.
nemeci (Sevardeba frangis magier mis adgilze):
Cu, batonebo,
SeiZleba, ar dagvWirdes Serigeba uwmidurebTan.
sabednieroT,
Cven ar viciT, qveynis mexuTe nawilze ra xdeba?
yviriT da ver gagigiaT,
aris Tu ara CvenSi amerikaneli?
vaWari (gaxarebuli):
ai, Tavi amas qonia,
kaci ki ara, kancleri yofila.
(sixaruls arRvevs avstralielis kivili):
avstralieli:
es vin aris?
(pirdapir zalaSi, romelic gaWedilia aRelvebul xalxiT,
Semovardeba amerikeli motocikloze).
amerikaneli:
mowyaleo batonebo!
sad aSeneben aq kidobans? (aCeCebs qaRalds).
ai,
daRupul amerikidan
Ceki or miliardis!
(Cumi sasowarkveTa da uceb yvirili avstralielis, xvrels
rom adga).
avstralieli:
ra dafeTebulxarT,
RmerTs geficebiT, xels gauSveb,
TiTebi gameyina.
(wmida wyvilebi aforiaqden da etmasnebian uwmidurebs).
337
frangi (mWedels):
maS, rogor amxanagebo,
vaSenebT, raRa?
mWedeli (Tvinieri):
me ra,
me, rac gindaT,
aida, amxanagebo,
wasvla Tua, yvela wavideT!
(uwmidurebi adgebian. xerxebi, CaquCebi, rubankebi).
SemTaxmebeli:
Cqara, amxanagebo,
daaCqareT, Cemo kargo,
imuSaveT,
xeli mokideT xerxs da najaxebs!
inteligenti (gadis sxva mxares):
vimuSaoT,
arc ki vifiqreb amaze.
davjdebi CemTvis,
daviwyeb sabotaJs. (uyviris muSebs).
cocxlad, mobrundi,
gasWeri da ar daacilo!
durgali:
Sen ras damjdarxar,
xel dakrefili?
inteligenti:
me speci var da Seucvleli.
farda
[1923]
338
bankim-Candra Catterji
Bande Mataràm
induri nacionaluri gimni
gesalmebi, deda,
mravalwyliano, niadagiano, sanataliT gamaanaxlebelo.
gariJraJiT gafiTrebulo, deda.
gesalmebi, deda;
risxviani guguni samocdaaTi milion xmebis!
orjer samocdaaT milion xels auRia mWreli maxvili!
vin ityvis deda, rom xar uRono?
pativs gcem bevrjer Zliers, gamomxsnels,
mteris urdoTa momgerebels _ dedas!
[1923]
339
fransis pikabia
me var _ iavaneli
[1923]
340
tristan tcara
***
[1923]
341
veniamin pere
[1923]
342
avetik isaakian
sura I
midis abulis win qaravani,
rogorc cxel silas miarRvevs wyaro.
myudro RameSi JReris eJvani
TiTqo ar hqondes mas gza saCqaro.
Rame qaravans gza exlarTeba,
da aqlemebic agvanan gvelebs,
343
neli JRaruni TiTqo RarebaT
edeba ZilSi galursul velebs.
gancxromis ZiliT sTvlemavs baRdadi,
samoTxis vnebis cecxli edeba,
da rogorc aris amis adaTi
gazellis yefiT bulbuli kvdeba.
da es simRera Zval rbilSi atans,
Tvalebze cremlis modis kamara.
da Sadrevanic TiTqo gelistans
vercxlis siciliT gadaefara.
sasaxlis axlo brolis kioski
kocnis surnelsa da gundruks afrqvevs,
qaric mixakis suniT damTvrali
Sexarazadas uyveba ambebs.
da qaravani gveluri rxeviT
win midis, ukan ar ixedeba,
Soreuli gza itacebs abuls
da Jruanteli gulze edeba.
da aq meore sxva qaravani
kriala caze varskvlavebia.
usazRvro sivrces RvTiur naTeli
gza gabadruli dafarebia.
daucxromeli abul-maari
cas xarbi TvaliT veRar scildeba,
esmis ciuri ucxo RaRadi
dausabamo qveynis dideba.
_ maS, ase sul win gaswi, iare!
gza dasadgomi, gza dasvenebis
Cven, qaravano, ara gvaqvs meti.
_ ase Tavis Tavs, Tavis gunebiT
sevdiT mimarTavs abul maari
saxelganTqmuli didi poeti.
gaswi udabnos ukaco sivrces,
Tavisufalsa da laJvard mxares.
mzisken iare da Tu mzis guli
am Cem guls daswvavs _ es gamaxarebs.
me aRar vetyvi maSin _ mSvidobiT _
mamis saflavsa da dedis akvans.
344
warsuls emduris suli mSfoTvare,
mamulis xsovna mas Tan ar axlavs.
marTla miyvarda odesRac xalxi
da guliTadi megobarT dasi.
exla siyvaruls exveva gveli,
SxamiT aivso sicocxlis Tasi.
mZuls yvelaferi, rac win miyvarda,
rac SevamCnie me adamians.
aTass siaves me vxedav masSi,
aTass borotsa aspits Sxamians.
mxolod dRes minda, rom ganverido
me borotebas kidev aTass erTs.
es cbierebis aris alersi,
ase cbieraT klaven erTmaneTs.
ox, kacis enav, sulis jojoxeTs
Sen wamoasxam lamaz samosels,
magram sTqvi, erTxel giTqvams marTali,
rac sasaubroT Sen ena mogces?
o, kacis enav, mowamlul isriT
bevrjer gamipe guli marTali.
TiTqo Taflia ena saloki,
gaxedav da guls gaaqvs farTqali.
Camiqra gulSi siyvarulis mze
da imedebis naTeli zena.
da rogorc mwuxris mze Casvendeba,
mec Camesvena yoveli rwmena.
maS, qaravano, gaswi udabnos,
gaswi ukacur da velur mxares,
vnaxavT garujul mTaTa grexilebs
da iq mxecebi Cven Segvifarebs.
sad eqidnoa da Sxam-lencofa,
iq daidgmeba Cveni karavi.
sjobs axlo yofna morielebTan,
mxolod ar sCandes iq kacis kvali.
aTasjer ufro mSvidi iqneba
da uSiSari iq Cemi Zili,
vidre es iyo maSin, rodesac
megobars viyav me mindobili.
345
megobris gulTan yovelTvis gelis
gadasaylapaT ufskrulis fskeri.
sanam brdRviala mzeze gawolil,
sinas WaRara mTis Tavs vucqeri,
sanam titveli udabnos mkerdi,
rogorc zRvis talRa boboqrobs vrceli.
ar visurvebdi, menaxa xalxi,
arc megobari, arc naTesavi,
ar visurvebdi, rom gamegona
maTi boroti ena mqlesavi.
...da gadaxeda ukanasknelaT
abul maarim mZinare baRdads,
Sublis naoWi ufro moRuSa
da aqlemis yels cxel kocniT daRavs.
da gadakocna tkbili alersiT
poetma maSin aqlemis Tvali,
da erTmaneTze, rogorc mduRare,
mas gadmocvivda cremlis kurcxali.
nazi JRaruniT, wynaraT cxel qviSas
miarRvevs medgraT win qaravani,
ucnobi qveynis cisfer napirebs
uaxlovdeba mzis falavani.
sura II
da rogorc gveli miiklakneba
palmebis Soris win qaravani,
qars miaqvs qviSa da gzas amtverebs
da sxva am gzaze ar Cans aravin.
_ maS ase, sul win, gaswi, iare,
Sen qaravano, udabno mxares,
aba, ra dagvrCa ukan aseTi,
rom mogoneba guls gauxardes,
an sinanuli rom gaimeto.
ase Tavis Tavs Tavis gunebiT
sevdiT mimarTavs abul maari _
saxelganTqmuli didi poeti.
aba, ra dagvrCa Cven samSobloSi,
rom dabruneba imisTvis Rirdes?
346
davtoveT coli? an megobari?
ojaxi didi? didi simdidre?
davtoveT xalxi, anda kanoni?
Tavisufleba? samSoblo kera?
nu igvianeb, Cven Tu davtoveT
marto monoba da borkilebi.
sicrue, xalxs rom pirze ekera!..
ra ari qali? _ xarbi oboba,
mudam cbieri da matrabazi,
mas marto Seni puri Tu uyvars,
muxanaT kocniT gagyidis sxvaze.
sjobs, dampal naviT Sav zRvas miendo,
vidre qalisa gjerodes fici.
mis cbier bagiT Tu laparakobs,
mxolod macduri, marto iblisi.
meZavo, kaxpa, mxeco lamazo!..
kaci ocnebobs lamaz varskvlavze,
TeTr zambaxebis rbil sarecelze
da angelosis qaTqaTa mklavze.
kaci moelis, rom is iqneba,
raRac sizmari, rogorc malamo,
da ezmaneba saucxovo xma
wyaros duduni neli saamo,
elis utkbiless cremlis niaRvars
da ukvdavebis ciur mananas,
TiTqo aTasi salamuris xma
unazesi xmiT mRerodes nanas.
suls mowyurebuls, alersis natruls,
qali Tu miscems marto samsalas.
avxorci grZnobiT Sen gaxeldebi,
da axal grZnobas daatan Zalas.
o, usircxvilo tani qalisa,
gveli, eSmakis bude aSkara.
dagwvavs, dagTuTqavs udabnos cecxli
da mogcildeba male aSara.
me mezizReba es siyvaruli,
rogorc udabno xrioki qari,
sawamlavisTvis mefe da mona
347
ganurCevelaT oriv mzaT ari.
mZuls siyvaruli, radganac igi
sastiki ari, rogorc sikvdili,
radgan yovelgan sTesavs siaves,
rogorc veSapi Tav awyvetili.
radgan wyaroa is borotebis
da macdurebis mayurWi Zafi.
wyurvals rom wyali gadmogawodes,
Tavs samarcxvinoT gedeba lafi.
mZuls samudamoT cfieri qali,
vufrTxi muxanaT mis kocnis bades,
vnebis sarecels Cemi dawyevla,
dawyevla masac, romelic badebs!..
vwyevli orsuli qalis tkivilebs,
badebT Tqven mxecebs da Wia-Ruebs,
erTmaneTs musraT rom darevian,
maTi xriali cas gaayruebs.
is unamuso _ mamaTac gaxda,
axal yofnisTvis dabada kaci.
da sicocxleSi am lerwamis tots
geenas cecxlze gaaqvs barbaci.
`Secoda mamam, rom gaaCina,
TviTon sxvis codvas Tavze ar iRebs~
_ es damawereT saflavis qvaze,
Tu saflavis qvas vinme maRirsebs.
sanam gejasis zurmuxt napirebs
talRa grialiT ealerseba,
me ar vindomeb qalis siyvaruls
da ver damipyrobs misi arseba.
manam vindomeb ekalis alerss,
da sadme buZgze gadavexevi,
manam sipis kldes Tavs SevaxeTqav,
vidre me vinme qals Sevexebi.
da qaravanic ganagrZobs Sor gzas,
miiklakneba win rogorc gveli,
titvel udabnos wynaraT miarRvevs
da ukan rCeba mas oqros veli.
TiTqo stirian Rame eJvnebi
da saTiTaod yvela cremls iwmends.
348
TiTqo stirian abul maaris
Zvel siyvaruls da gadasul imeds.
TiTqo qviTiniT SeRaRadeben
da `dabrundi~-o evedrebian.
bnelSi zefiris aTass salamurs
Sargebic veRar Seedrebian.
da dastirian ucodvel sizmrebs
da siyvarulis damwvel iaras,
rac awuxebda abul maaris,
ramac mis gulze gadaiara.
mwuxare fiqri, fiqri usazRvro
aRar scildeba abul maaris.
fiqri gzasaviT dauleveli,
damSrali, rogorc es qviSa ari.
swuxs abul maari, sevda awveba
varskvlavebisken uqnia piri.
ukan ganvlil gzas aRar uyurebs
da arc am qveynis surs araferi.
ar unda, vinmes gaexmauros,
Tavis xvaSiads gulSi imalavs
da arc erT gzaze gamvlel qaravans
ar eubneba arc erTxel salams...
sura III
midis abulis win qaravani,
TiTqo silaSi wyaro rakrakebs,
wynaraT da mSvidaT win gzas ikafavs
da ismens mTvaris igav-arakebs.
da axalgazrda qalis mkerdiviT
mTvare TeTria da bambis qula,
rogorc jenatSi norCi qalwuli,
pirvel ocnebiT rom daTuTqula.
xan Sors RrublebSi daimaleba,
xan gamoCndeba zecis tatnobze.
fSinven yvavilni, TiTqo almasebs
naz surnelebiT gadaadnoben.
cisartyelas frTiT grZeli Citebi
neli kankaliT stexen Jriamuls,
349
TiTqo ukravdes siamis xoro,
TiTqo Cauwyda es xma salamurs.
qaric mixakis suniT damTvrali
Sexarazadis uyveba zRaprebs,
Zvel Sara gzaze grZeli palmebi
ZilSi arxeven TavianT bwkarebs.
qars usmens, zRapars, mere Tavis Tavs
esaubreba abul maari,
saxelganTqmuli didi poeti,
_ da es msoflio mainc ra ari?..
mxolod zRapari jadoT avsili,
ar aqvs mas bolo, arc dasabami.
mainc vin Sehqmna es saocari
TanavarskvledTa ucxo samani?!
aTasi xma aqvs, aTasi kilo,
daiwyebs, mere uceb gahqreba
aRmocendeba sxvadasxva rjuli,
sxvadasxva qveynis ucxo zRaprebaT.
magram ar aris sadme misani,
rom mis gangebas bolomde Cawvdes,
mxolod poeti erTs waimRerebs
da xma ukvdavi aqamde aRwevs.
aravis axsovs misi dawyeba,
bolos veravin ver moeswreba.
samaradiso es sicocxlis xma
cocxlobs, sanamde moesurveba.
yvela, vinc mova am qveyanaze,
axlaT miiCnevs isev am zRapars.
SehqmnasTan Cndeba, scocxlobs bolomde,
sanamde kaci suls ar daRafavs.
Cveni msoflioc es zRaparia
da es cxovrebac misi sizmari.
da xalxi kidev qaravania,
gzaze rom midis yovel cismari.
rom mieswrafos mgznebare sizmriT
ucnob mxareTa uZrav saflavebs,
magram arian brma da giJebi,
romelTac es xma aRar akavebs.
350
maT aRar esmiT am yofnis azri,
aRar misdeven am naTel sizmrebs.
erTi meores gaJlets, Semusravs
da sasikvdiloT Tofs daumiznebs.
TviTon SevhqeniT uRlis kanoni,
TviTon movqsoveT obobas qseli,
jadosan zRapars aRar davindobT,
arc Cven gvendoba sizmari cxeli.
xalxo, sawyalo! mtveri mtvraT wava,
va¡ Tqven xelis umadur saqmes.
TviTon Semusravs dro sisxlian kvals,
da ar daindobs aRarc Tqven saxels.
qari mrisxane da udardeli
gadaagorebs Tqven kubos lodebs.
vinc erTxel sizmars veRar moixmars,
meoreT mosvlas tyvilaT elodes..
am dros varskvlavTa sxva qaravani
brwyinvale caze gzas ganagrZobda,
da ciuri xma krialosani,
Zleva mosili amas cxadhyofda.
aivso maSin mTeli samyaro
usazRvro xmaTa neli guguniT.
abul maaric garindebula,
am xmis mosmeniT ver ZReba guli.
maS, qaravano, win gaswi, Cqara,
rom Seni JRera cas SeuerTdes.
mSobel bunebis maCvene kalTa,
rom daviRupo am utkbiless dRes.
sadac surnelobs Cumi walkoti,
sad ukvdavebis gadmoquxs wyaro.
cao, mdumarev, Sematyobine,
am Sen varskvlavebs ra davabaro.
guli mokluli megobrebidan
Sen gamimTele da damiame.
ar myavs ufali, vuaryof Zalas,
Cemia neba da var neba me.
aRar arsebobs CemTvis sikeTe,
arc boroteba, arca sxva rjuli,
351
ra samarTali, an ra kanoni?
me TviTona var Cemi msajuli.
da aRar minda, rom mifaravdes
bediswerisgan raime Zala.
sadac ar viyo, iq iyos bneli
mxolod siCume Cemi macaleT.
me minda, viyo usazRvros iqeT,
msurs, daviviwyo TviTon RvTaeba,
viyo sul marto, usazRvroT marto,
sxvas suli Cemi ar edaveba.
da qaravanic sul win miiwevs,
ca varskvlavebiT Tavs daqaTqaTebs.
da gulubryvilo bavSis siciliT
udabnos vercxlis gzas gaanaTebs.
Ramis mTvlemare rZiani namiT
firuzis feri gza ixlarTeba _
da mTvaris sxivze daRlil aqlemTa
landebi sCanan bairaRebaT...
sura IV
da veberTela frinvelis frTebiT
am vrcel udabnos daawva Rame,
aRarc wyaro sCans, aRarc walkoti,
arc qaravanis gza mosCans sadme.
Soridan SoriT bnelma Rrublebma
gadaafares zewari miwas.
Cahqren varskvlavni da mTvarec Cahqra
da bnels sibnele garemoicavs.
misskden grigalni, TiTqo raSebi
lagam axsnili wyvetaven Tokebs,
Rrubeli Rrubels da qviSa qviSas
askdeba, ebrZvis da awiokebs.
da sasikvdilo Jruantels iwvevs
sabediswero maTi gragani.
TiTqo mxecebi stexen galias,
miwaa maTi dabdRvnis sagani.
xveten xeobebs, amtvreven palmebs,
isvrian xeebs, rogorc TriTinebs,
352
TiTqo dagalobs mwuxare fsalmuns,
TiTqo udabnos suli qviTinebs.
gaswi, iare, sul win iare,
qars, qaravano, nu epuebi.
Cven sxva gza ar gvaqvs amaze meti _
ase Tavis Tavs Tavis gunebiT
sevdiT mimarTavs abul maari,
saxelganTqmuli didi poeti.
sastiko qaro, nu Seswyvet Rrials,
mospe, gakveTe garSemo yvela.
Tavs Zirs ar davxri, nu geSinia,
me aRar minda aravis Svela.
ar davbrundebi ukan qalaqSi,
sad avxorcoba mxolod mZvinvarebs.
ar davbrundebi me iq arasdros,
sad Sxamis dana guls gamiyares.
usaxlkaro var, saxli ar minda,
TviTon Cavahqre mSobeli kera.
va¡ ZaRlsaviT vinc saxlSi cxovrobs,
ver gadaudgams nabiji versaT.
dalewe, qaro, Cemi mamuli
da misi fuZe aqcie mtveraT.
usazRvro qveynaT gaaniave
gza daulevi _ Cemia kera.
martoobaa Cemi mamuli,
da mamis saxli varskvlavebis ca,
Sors wamiyvane ucxo mxareSi,
martoobaa dRes Cemi miwa.
sadac viqnebi CemTvis erTia,
gza gaCerebis tkivils aRviZebs.
gza damiloce dasaRupavi,
moveli dResa Cem dasamiwebs.
ra dagvrCa ukan Cven, qaravano,
rom dabruneba imisTvis Rirdes.
davtoveT coli? an megobrebi?
ojaxi didi? didi simdidre?
davtoveT xalxi? an da kanoni?
Tavisufleba, samSoblo kera?
353
nu igvianeb, Cven Tu davtoveT
marto monoba da borkilebi,
sicrue xalxs rom pirze ekera.
raa dideba? dRes caT agweven
da yvelgan ismis qebis gunduki,
xval Zirs dagcemen da Cagqolaven
da fexs dagadgams yvela mutruki.
an da ra aris patiosneba?
nu gjera, xalxi rom dagafasebs,
oqros Tu scemen isini pativs,
an mxolod SiSi Tu akapasebs.
Tu ucabedaT dagicda fexi,
sxva gamoCndeba patiosani.
Sen dagadeben uwyalo sasjels,
da sxva iqneba maTi mgosani.
anda ra aris Tundac simdidre?
ras miscems igi kacis guls gaxruls?
yvela tutuci fuliT yidulobs
niWsac, uflebas da TviT siyvaruls.
simdidre _ cremli aris oblebis
da moklul xalxis gaxrwnili leSi.
fuli sisxlia kacis daRvrili,
rom gadaCexes sadme dilegSi.
anda ra aris TviTon mamuli?
satusaRo da cremlis galia,
sadac umsgavsni daTareSoben
da moZmis sisxliT xalxi mTvralia.
sadac uwyalo _ vinme tirani
TiTqo didebas xalxs ganumzadebs
da uzarmazar piramidisTvis
Tavebis qalebs erTmaneTs adebs.
mZuls, mezizReba Cemi mamuli,
rac ialaRaT gaxdia mdidrebs.
oRond msunagi TviTon ki gaZRes
da Zmis umanko sisxls ar dagidevs.
mZuls, mezizReba brbo umecari,
mona morCili _ Worebis guda.
magram ufleba Tu xelSi igdo,
gaganadguros es unda mudam.
354
anda ra aris Tvistomi Temi?
mxolod muxruWi _ sulis marwuxi.
Soltis zuiliT Tavs gadagiars,
mogklavs da Tavs ki ar Seiwuxebs.
Temi _ cxovrebis makratelia
da ise gakreWs kacis arsebas,
rom yvela erTad gaiTqvifeba,
yvela erTmaneTs daemsgavseba.
an kanonebze ra unda iTqvas?
kaci uZluri Tavisi xeliT
Zliers miawvdis galesil danas,
sawyalis yeli gaRadrulia,
da Zlierebas urCevs gatanas.
ganwirulia yovelTvis susti,
sawyal kacs sadme Tavi mokveTos _
amaze fiqrobs, marjve wams ucdis.
mZuls mTel arsebiT da aRSfoTebiT
xalxis kanoni da samarTali.
sadac kanoni ZalaSi ari,
iq mxolod sawyals gaaqvs farTxali.
sadac aCenen qveynaT samarTals
da dajdebian dinjaT msajulni,
iq mxolod erTi Tavisufleba
aris yovelTvis marto tanjuli.
gzao, ukvalo, gTxov, ganmaride
xalxis sisxlian msjavrs da samarTals
sjobs, vefxvma dambdRvnas, vidre kanoniT
me damafarebs Tavis bilw kalTas.
win, qaravano, eqidnos mande,
anda dammarxe magraT silaSi,
roca kanoni aRar iqneba,
Tavisuflebas me vigrZnob maSin.
da ganrisxebul elvaTa xeli
xmaliT wvdeboda bnel Rames pirSi,
idga guguni, mexis zriali
da udabnoTa moTqma da viSi.
Rmuoden qarni, amsxrevden palmebs,
kviparosebis idga qviTini
355
da qaravani eJvnis JRaruniT
gzas ganagrZobda Rone mixdili.
TiTqo mifrinavs, mirbis da mihqris
win qaravani eJvnis JRaruniT,
TiTqo uCino erekebodes
kudianebis aTass aruliT...
sura V
SuadRis sicxeSi hyvavis nargizi,
yvela yvavilTa Rerebi sunTqavs.
qaravans oflis Rvari Camodis
mcxunvare qviSis Radari TuTqavs.
_ win qaravano, gaape qari,
nu SegaSinebs udabnos xvati
am udabnoSi sxva gza ar ari,
verc Tavs gadirCen raime sxvaTi _
ase risxviT da sevdiT mimarTavs
maSin Tavis Tavs abul maari,
saxelganTqmuli didi poeti.
_ gvcemdes grigalis cecxli damwveli,
qviSam waSalos aq Cveni kvali!
mxolod arasdros Cem axlos mainc
adamianis ar vnaxo Tvali.
xalxi ar aris am udabnoSi,
maS, visi mqondes SiSi da ridi,
gaafTrebuli movides mxeci,
dameces Tavze yvela nadiri.
wiTel fafara gamodis lomi
da me micqeris xaxa gamSrali,
qari naperwklebs qviSaze anTebs,
qaria ufro lomze avSari.
modi, nadiro! me aRar gifrTxi,
gamipe mkerdi, naRveliT savse.
ukan qalaqSi ar davbrundebi,
radgan gavtexe me erTxel navsi.
Tu kacTana xarT... gzad unda gqondes
Sen momarTuli Tofis Caxmaxi.
356
uceb ar geces da ar dagjabnos
an ar dagigos eSmakis maxe.
xalxi eSmakis niRabs atarebs
da sawamlavis Sxamis fialebs,
anda mzakvari da gesliani
gulSi xanjalsac dagitrialebs.
Seni fulisken uWiravs TaTi!
mere gagyidis da giRalatebs
aTasi mela... myrali jalaTi.
Tu Raribia _ mudam cfierobs,
Tu Ratakia _ Tavs daimdablebs.
da Tu moaswro man gamdidreba,
mere xom kacaT aravis agdebs.
da rom daTvalo udabnos qviSa
da qaravanis yvela nabiji.
veRar auva, rasac erT Rames
avs saqmes izams kaci maxinji.
da ase vambob: gesmodes yvelas
dasavleTidan da samxreTamde,
aRmosavleTiT CrdiloeTamde,
roca qarebi gzas miketaven,
daRlilma mgzavrma Tqven gasagonaT
wamoiZaxa aseTi sityva.
da zRvidan zRvamde mTelma samyarom
gaimeora _ rac erTxel iTqva:
_ rom kacze cudi da unamuso
ar aris qveynaT arc erTi suli.
qveynis gaCenis pirveli dRidan
siaviT aris is gafisuli.
me miyvars tura, gveli, aspiti..
ar Seviyvareb kacs ki arasdros.
mis cfier Zmobas me mirCevnia,
nadirma yeli dRes gamomRadros.
kaci, romelmac ase damtanja,
visic sisxlSia xeli gasvrili,
sanam udabnos lurj simaRlidan
Tanavarskvledi aqvs gadawvdili.
357
da sanam qari am qviSis talRebs
rogorc aTass gvels asisianebs,
me saxlSi ukan ar davbrundebi,
me aRar vnaxav Tavisianebs.
ar msurs tyveoba Cemi mamulis,
da mSobliuri kera gamTbari.
win qariSxali gadamidgeba,
aRar gamiSvebs ukan afTari..
gaswi, iare, win, qaravano!.
Sors Cemgan xalxis didi nadimi,
Sors Cemgan maTi gaxrwnili bude
da bazrobaze nayidi Rimi.
Sors Cemgan qali da sayvareli,
Sors megobaris yalbi alersi.
Sors maTi xeli TanagrZnobisa,
da Surisgebis dana nalesi.
me mezizReba adamiani
da aRar minda, mis lands vxedavde.
win, qariSxalo, qusliT gaxie
maTi kanonis macduri bade:
maT borotebas da keTilis gzas
de, daviwyebis faravdes mtveri!
Sors iyven Cvengan _ esec bevria _
ar gvinda maTi sxva araferi.
da moimagres aqlemTa qedi,
TiTqo mihqriso win qariSxali,
JRerden eJvnebi da qari qviSas
win miixvetavs Savi maSxaliT.
gadamwvar velebs miaWenebden
da eswrafoden oqros siSores,
xe xes misdevda, veli kidev vels
gza gasaqani qvaTac iSoves.
TiTqo ufrTxoda abul maari,
rom ukan misdevs vinme mdevari.
qali, kanoni an megobari
da an sxva vinme damawyevari.
gverds Cauvida is did qalaqebs,
didi koSkebiT gamarTul bazars,
358
sadac sixarbiT damTvrali xalxi
erTmaneTs yelSi uWerda bawars.
gverds Cauvlida mZinare soflebs,
saukunebiT gayruebul xalxs.
mxolod udabno vrceli, titveli
oqros napirebs SoriT usaxavs.
da midioda win qaravani
gadagragnili gvelis rgolebiT
da Tavis gulSi abul-maari
Tavis sicofes SeebrZoleba.
da imis naRvels ar aqvs sazRvari,
gza ar Tavdeba, gza qviSas misdevs,
ar unda vinmes gaexmauros,
Tavis xvaSiads gulSi imalavs.
da arc erTs gzaze gamvlel qaravans
ar eubneba arc erTxel salams...
sura VI
da qaravani abul maaris,
maSin udabnos miadga did bWes,
da arabeTis did udabnosken
gamalebuli gzas miabijebs.
Sors horizontis gawiTlda piri
da qviSis maRla elva aenTo.
bnelma moisxa Savi xaverdi,
fosforis brwyinviT tatnobs daendo.
qaravans axlo abul-maari
maSin Camojda gziT damaSvrali,
Tavi miadva pitalo naprals
da oqros cisken aRapyro Tvali.
_ Tavisufali me var usazRvroT,
am udabnoSi gaWrili velaT.
TavisuflebiT vtkbebi Ziramde,
da aRar minda aravis Svela.
aq veRar aRwevs an kacis xeli,
veravin bedavs Cem gawbilebas,
Tavisuflebav, samoTxis xe xar
da vardisferi ayvavileba,
359
Tavze damadgi Seni gvirgvini
da CiraRdanaT aenTe Cem suls,
al-yuranisa yvela bulbulebs
dRes qveyanaze vxedav Camosuls,
mefe udabno gaxdi usazRvro
Cem martoobis erTi samyaro.
mzad var, vadido Seni saxeli,
da mTel qveyanas qebiT vaxaro.
kurTxeul iyos udabno mxare,
sadac kacs kaci aRar awvalebs.
gamravldes Seni qviSa yovelmxriv,
rom ar uxvevdes kaci kacs Tvalebs.
dafare yvela Sen xalxis modgma,
gadaefare imaT qalaqebs,
gadaefare soflebs da baRebs,
RaribTa qoxebs, mdidarT sasaxles.
dae, samyaros amieridan
Seni grigalis sunTqva faravdes
laJvardis guli gaarRvios mzem,
Tavisuflebas zed daqargavdes,
rom cecxlma Zlevis da siamayis
aagos Tavis oqros Cardaxi,
mudam Rvivodes da mis saqebraT
_ movida `Semsi~ _ yvirodes xalxi.
...da udabnoze gaRvivebuli
gigantiuri dadga mze burTi,
moedva qviSas oqros mdinare,
mZinare lomma gaSala kunTi.
_ salami mzesa da usazRvro Suqs,
dedis ZuZuebs da ukvdav ubes,
mxolod SenSia siyvarulis rZe,
bedniereba zRvaT daagubes.
wmidas siwmidis gamodis Rvari,
rogorc odesRac TviT zoroastros
ukvdav siamiT auvso guli
da ziareba misi moaswro.
Cem wyurvilisgan gaxelebul guls
es mewamulis Rvino moarCens,
360
Sen xar msoflios wmida fiala
Camesxi gulSi, wveTi ar darCes.
Sen xar daTroba oqros sxivebiT,
Sen xar uZiro Svebis fiala,
Sen xar ukvdavi naTelis Reba,
da gamarjvebis droSa friala.
damaTvre Seni ukvdavi RviniT
da CaiRvare gulSi fskeramde,
rom ar vxedavde muxanaT mzakvars
da imaT cqeriT aRar vRelavde.
Sen mTel samyaros uxmob nadimze,
sadac zeimiT mudam mRerian,
Sen xar sikeTe mTel samyarosi,
da Ramis bneli Seni mteria.
xar dauZlevi, ebrZvi Sav wyvdiads,
RmerTze Zlieri Sen gaqvs marjvena,
gadamefare netari SuqiT,
rom ar vicode, vin gamaCina.
rom yvelaferi, rac winaT msdevda
da medeboda guls iarebaT,
Seni samoTxis gahqres almurSi,
gaxdes ukvdavi mzis ziarebaT.
mxolod Sen erTi, Sen xar sikeTe,
xar mowyaleba mxolod Sen erTi.
Sen xar maradi, uxrwneli deda,
wmida xar, rogorc ukvdavi RmerTi.
Sena xar deda gazafxulisa.
Sen sikvdilisa xar damTrgunveli,
Sen saswaulze ufro meti xar,
aTass dedaze ufro mzrunveli.
me Sen miyvarxar, me Sen miyvarxar...
damwvi, damdage gulis fskeramde.
oqros fafaris cecxlSi gamxvie
cecxlis isrebis ZafiT mkeravde.
minda, tuCebi damsisxlebodes,
momedos Seni oqros xanZari.
gamixsen mkerdi, rom Cagexvio
da sasikvdilo qariT damZari...
361
_ Tqven, aqlemebo _ droa wamodgeT,
etyvis qaravans abul maari, _
CamoiferTxeT Cliqebze mtveri,
Zvel monobisa... es gza sxva ari,
ukanasknelaT usmineT sityvebs:
_ mZulxar am soflis modgmav xalxisa
ar minda Tqveni sarwmunoeba,
ara mwams Tqveni av da kargisa.
mxolod borkilebs sWedavs aq kaci
da sapatimros uSenebs monebs.
yovel saaTSi, yovel cismar dRes,
rodesac Tavis Tavs moigonebs.
mZulxarT maradis da meZulebiT
da exlac mZulxarT ukanasknelaT,
minda davyruvde, rom xalxis xmaurs
me aRar vgrZnobde autanelaT.
rom ar visurvo Semdeg arasdros,
ukan movxedo me xalxis samums.
dae, dabrmavdes Cemi Tvalebi,
da amoewvas udabnos almurs.
win, qaravano, gafrindi mzisken
mihyev niavqars, rogorc bumbuli,
rom naTel cecxlSi da mzis sxivebSi
mzeT gadaiqces ukvdavi suli.
mzeo mSobelo, mewamul kalTiT
gadamafare axali bedi,
rom gadagedno silaJvardeSi
da Semogewva kaJze abedi.
sura VII
da rogorc oqros gacurebul navs,
aqlemebis svlas ar aqvs sazRvari,
mihqrian, eJvans awkaruneben,
da oqros silis iSleba Rvari.
veraviTari imaT samumi
anTebul frTebiT ver daeweva;
ise miarRvevs udabnos walkots
maTi giJuri oqroTa wyeba.
362
verc beduini Tavisi SubiT
umaless cxeniT ver daeweva.
mxolod palmebis civi totebi
edeba mgzavrebs Sublze bewvebaT.
kocniT xvdebian abul maaris
da Tan ucnaurs etyvian zRapars
samaradiso siyvarulisa
da ase Rame ucdis dRis gayras.
magram ar ugdebs maari gulyurs
dilis ciskaris salams da JRurtuls,
mzisken mifrinavs, mzisken miiwevs,
qva usrolia moWimul Surduls.
da mis fexTa qveS, mxolod garTxmula
udabno cxeli Tvalis uwvdeni _
da mze bdRvriala Tma safironiT
Tavze danaTis mas gaucdeni.
da uaRviro, Tavis nebaze,
alyviTel velze gza daburduli,
giJuri qSeniT mihqris aqlemi,
qvas rom gaisvris SoriT Surduli.
da aqlemebze naTel sxivebSi
ca gvirgvinebiT gadmoRunula,
gauTavebel eJvanTa JReriT,
qars qaravani miaqvs burulaT.
RvTiur sizmarSi garindebuli
Tavis mewamul wamosasxamiT.
mifrinavs mzisken abul maari
da dila Rames Secvlis sisxamiT.
da gza laJvardi aRar Tavdeba,
ara aqvs bolo, verc uwevs Tvali,
da ase mzisken mihqris maari
mziT gafrenili da mziT damTvrali.
oqroyana, 1930
tfilisi, 1931
363
iohanes robert bexer
diadi gegma
socialisturi mSeneblobis poema
diad gegmas,
ucnob jariskacs,
adamians, romelic
midis mwyobrSi
winasityvaoba
pirvelaT
Jami dabadebisa
Sen ar agirCevia.
meoce saukunem
amogirCia.
Seni wlis cifri
iwyeba 19...
Sen daibade
xalxTa
gadasaxlebis
epoqaSi.
xalxi
gadasaxlda
qvevidan zeviT.
meoreT
Sendamia momarTuli
kiTxva:
_ ra gqvia Sen?
Tu Sen ityvi Sen saxels,
maSin gipasuxeben.
_ Sen saxels ki ar
gekiTxebian,
es ar aris kiTxva.
sTqvi, vin xar Sen,
riTi cxovrob,
icne Tavi Seni
Sen klasSi.
364
mesameT
adamiani daejaxa
Tavis Tavs
da Sexeda,
rom arian ori
modgmis adamianebi.
arian ori modgmis masebi
da erTis weswyobileba
ar aris meoresi.
adamianis cxovreba
gailanda
da
gamoCnda
xtili da gawyveta.
da iqna sacnauri,
klasebi daiZren
erTi meores winaaRmdeg.
yvela xalxs
gulis fskeramde
gauara gayofam.
da TviTeul xalxisgan
Seiqna ori xalxi.
meoTxeT
iyo dro,
roca yoveli Zveli gaTavda.
axali ki jer
susti iyo,
rom qveyana
gardaeqmna.
mexuTeT
1917 wels
proletariatma
gaimarjva
da xelisufleba
aiRo erT qveyanaSi.
da mTel msoflios
moekveTa es qveyana.
365
161 milioni xalxi,
21.878000 kvadratuli kilometri _
mTeli msoflios meeqvsedi
sabWoTa qveyanaa.
meeqvseT
gadaavlo am qveyanam
Tvali garSemo
da xedavs,
rom qveyana udaburia
da carieli.
da leninma
Sehqmna gegma.
masebma miiRes
es gegma.
_ gaCndes
eleqtroni!
qveyanaze gaSenden qarxnebi.
daixna veli.
axali qalaqebis
qariSxali
avarda am qveyanaze.
ase daadgines sabWoebma.
meSvide
am gegmis
saxelia
xuTwledi anu
diadi gegma
(Sehqmnili
sakontrolo cifrebiT
masebis
kontrolis qveS).
am gegmas
eZRvneba
Cemi poema.
is eZRvneba
adamianTa sazogadobis
dagegmas.
366
merve
yvela sazRvrebs iqeT
gadavZaxiT
mTel qveyanas
aseT lozungs:
_ diadi gegma Sesruldeba
oTx weliwadSi,
diadi gegma ganZraxuli
xuTi wlisaTvis.
367
urali.
glexi.
milioni vintovka, romelic yovel wels, 7 noembers,
moskovSi, wiTel moedanze iZleva xmas.
ramzinis mowafeni.
ramzini.
13 dRe prompartiis cekas procesisa.
komuna `internacionali~.
kaci, romelic Tvals adevnebs garedan, visac ar aqvs
gamosavali.
brZen mrCevelTa xoro.
mkiTxveli (replikebi).
nawili pirveli
iyven poetebi piramidebTan,
mefsalmuneni RmerTs ugalobden.
yvelaze udReuri mefec ki
naxulobs Tavis momRerlebs.
gomerosi aqamde xiTxiTebs,
aqamde erTgulaT iTvlis leqss,
xoroT imeoreben gimnazielebi,
aqilesis sagmiro brZolebze
qveynis yvela kilokavze
gadamRerebulia siyvaruli.
socialisturi mSeneblobis xoro aqebs udidess
gegmas (qalaqi dneprostroi patiJebs stumraT
qveynis yvela qalaqebs).
xuTwledi umniSvnelovanesi frontia
msoflio proletariatis ieriSebisa kapitalze.
meore internacionali dapirebulia
sazeimo deklaraciis gamoSvebas sabWoTa
kavSiris ambebis Sesaxeb.
parizSi san lazaris vokzalTan sdgas da
elis taqsi (xuTwledi arsebiTad
kapitalistur weswyobilebis dangrevis gegmaa).
amxanagi opoziciidan uaryofs erT qveyanaSi
socializmis aSenebis SesaZleblobas.
368
ramzini da lariCevi sazRvargareT
mivlinebaSi yofnis dros parizis sastumro
`terminus~-Si xvdebian zogierT pirebs.
Cven davamarcxeT Saxtineli mavneblebi.
traqtorma gadaxna mTeli veli erT dRes.
wiTeli armia sdgas sazRvaris meore mxares.
ilaparakeT gulaxdilaT! swereT amis
Sesaxeb gazeTebSi! komuna `internacionali~.
2. mowinaaRmdege
es ra gegmaa,
es ra suleluri veeba gegma.
gagrZelebaa revoluciis
axali saSualebebiT.
3. amxanagi opoziciidan
ar SeiZleba socializmis aSeneba
erT qveyanaSi.
ar SeiZleba ucxo qveynebis kapitalistebis
daxmarebis gamoyenebiT
erT qveyanaSi socializmis aSeneba.
369
4. meore internacionali
saqme exeba maT gegmas.
isini muSebSi
naxuloben TanagrZnobas.
magram maTi qalaqebi
sisxliT ari morwyuli.
maT tramalebSi
saidumloT ewyoba ajanyeba.
terori usazRvroT
ver imefebs.
Cven vamzadebT
sazeimo deklaracias
ruseTis ambebze.
amis garda Cven vawyobT
ufros ostatis gamosvlas
germaniaSi.
is giambobs Tqven,
rac naxa ruseTSi.
maT partiaSi ar ari erToba.
bevri maTi amxanagi ambobs:
_ ar SeiZleba socializmis
aSeneba erT qveyanaSi.
ucxoel kapitalistebis
daxmarebis gamoyenebiT
ar SeiZleba socializmis aSeneba.
magram am amxanagebs
isini cimbirSi asaxleben,
Tu uaresi ar uyves rame,
gadasaxlebas ar daakleben.
370
I
Cven iseTi qalaqi ar varT,
rogorc sxva yvela qalaqia.
Cven iseTi qalaqi ar varT,
rogorc Tqven xarT yvela qalaqebi.
radgan TviTeuli Tqvengani, qalaqno,
or nawilaT aris gayofili.
qalaqis zeviTa nawili
da qalaqis qveviTa nawili.
dae, cota xalxi cxovrobdes zeviTaSi,
mainc zeviTa qalaqi mdidaria da Zlieri.
mas SeuZlia, rac moeprianeba gaakeTos
da rac unda, iseTi sargebeli naxos,
rac mas surs, anda metic.
mas SeuZlia ara marto iyos maZRari,
mas SeuZlia saWmelebis SerCevac.
is ar dadis fexiT.
is dahqris quCebSi.
qveviTa qalaqSi mcxovrebni
Tumca Tavisufali xalxis
saxels atareben,
maT erTi Tavisufleba aqvT,
gayidon samuSao Zala.
isini amisTvis iReben xelfass,
magram es mxolod mciredi
nawilia imisa, rasac isini
namdvilaT hqmnian.
maT aqvT neba, icxovron iq,
sadac yvelaze uaresia cxovreba.
maT micemuli aqvT neba,
sWamon is, rac iafia,
maTi Tavisufali droa,
roca umuSevari rCebian.
ramdenic ginda, dro eqnebaT
SimSilisTvis,
ramdenic ginda, droc aqvT
sikvdilisTvis.
371
maT aqvT ufleba,
icxovron uTavisufloT.
Cven varT qalaqi dneprostroi,
ara iseTi qalaqi
rogorc sxva qalaqia.
Cven iseTi qalaqi ar varT,
rogorc Tqven xarT, qalaqebo!
ara qveviTa qalaqi da
ara zeviTa qalaqi.
Cven qalaqi dneprostroi
varT _ erTiani qalaqi,
erTi mTliani qalaqi
mTliani sabWoTa qalaqi.
II
bevri didebuli Sehqmna adamianma,
bevri saocari moxda mas Semdeg,
rac adamiani daeufla miwas.
dagrZelden misi xelebi
da ase miparviT ganvlo gza
da Sexeda garSemos.
mTebic, tyec da zRvac
saSineli sCanden.
adamianma Sehqmna iaraRi
Tavis saWiroebisTvis.
man gamoigona manqanebi,
romelic TamaSiT
akeTeben yvela mis saqmeebs.
haers da miwas
misca man simagre,
gadalagden materikebi.
moTvinierda sivrce
Sinagan wvis motorebidan,
romelic saaTSi
as kilometrze mets akeTeben.
Cveni xelebi Seibnen
ise grZeli, rogorc dedamiwisa.
da CavexvieT eqvators.
372
Cven aviReT dro
da SevajameT
rogorc CvenTvis iyo
gamosadeqi.
rkinisgzis da
gemebis xazebi
ise aWrelden,
rogorc xazebi
xelis gulze.
Cven axlos mivediT WeSmaritebasTan,
Cven SeviswavleT
mniSvnelovani kanonebi
sazogadoebisa da bunebis.
Cven ZiriT fesvianaT
amovTxareT RmerTi
da Sors visroleT.
Cven gavauqmeT `sagani~ _
SevhqmeniT moZRvreba
dialeqtiur winaaRmdegobaTa.
yvelaferi mzad gvqonda,
rom dagvewyo.
didi ram moxda,
didi ram Sehqmna xalxma,
magram udidesi
jer ar aris miRweuli.
adamianebi cxovroben
erTi erTmaneTTan.
did qalaqebSi
viwroT cxovroben,
magram erTis fiqri
meoresas ar gavs,
erTis moqmedeba
meores winaaRmdeg
ari mimarTuli.
magram sityvebi
erT enaze warmoTqmuli
es sityvebia
sxva da sxva azrisa.
373
klasi ibrZvis
klasis winaaRmdeg.
Cven varT qalaqi dneprostroi,
da Tu CamoxvalT CvenTan
Cven gaCvenebT, rogor mivaRwieT
Cven am erTianobas.
III
diad gegmaSi dadgenilia,
ganvxorcieldeT
Cven, qalaqi dneprostroi.
Cven, qalaqi dneprostroi
unda avSendeT
ara ugvianess xuTi wlisa.
Cven unda avSendeT
tramalebs Soris
dnepris napirebze
napralebis axlo.
smolenskidan
TviT Sav zRvamde
ivlian gemebi
am kldeebze.
brZen olegs
surda amis gadacurva,
magram daaCines kbilebi.
da maSin brZenma olegma
datova xomaldebi
da xmeleTiT Semouara am...
Zlieri iyo olegi
magram masze Zlieri
aRmoCnda _
magram diadma gegmam
daimorCila,
diadma gegmam
moToka.
diadma gegmam
SesZra mTebi.
da WaobebSi
daTesa xorbali dnepris _
374
miuSva wyali
ocdaaT metris
simaRleze.
ase Sescvala man wyali ZalaT
da wyalis Zala
Seiqna qarxnebis
eleqtronaT.
Cven, dneprostroi
giwvevT Tqven stumraT
CamodiT da naxeT,
rogor gavakeTeT es yvelaferi.
6. mowinaaRmdege
qalaqi dneprostroi ambobs _
yvela qveynis qalaqebo,
mewvieT stumraT,
_ movisminoT
ras upasuxeben es qalaqebi.
7. qalaqebis pasuxi
zeviTa qalaqebi
Cven miviReT Tqveni
mowveva, dneprostroi,
gmadlobT TavazobisTvis.
qveviTa qalaqebi
Cven movismineT Tqveni sityva,
qalaqo dneprostroi da gvixaria,
rom gvesmoda Seni sityva.
zeviTa qalaqebi
Cven gvesmis _ rom Sen xar qalaqi,
romelsac ar aqvs zeviTa nawili,
maS, Sen Camogigdia ufrosebi,
romelnic RmerTs dauyenebia.
qveviTa qalaqebi
Cven gvesmis, rom Sen erTiani qalaqi xar.
rom ar xar marto zeviTa qalaqi,
rom ar xar marto qveviTa qalaqi,
aramed erTi mTliani qalaqi.
375
zeviTa qalaqebi
Sen qveviTa qalaqs uxmob amboxebas,
Cven qalaqebi oraT varT gayofili,
sjobs, Caiwyvito xma da sityva.
qveviTa qalaqebi
morbian Cveni Savi quCebi,
Cven gzaSi varT.
Cven movawyobT mitings,
gviTxari, rogorc cxovroben
TqvenSi muSebi.
Sen ambob, rom Sehqeni
diadi gegma,
movalT TqvenTan stumraT
da gvaCveneT es sidiade.
zeviTa qalaqebi
Tqven gindaT, qveyana gahyoT
da vinc metia,
mas meti misceT.
Cven amas vuwodebT usamarTlobas.
8. mowinaaRmdege
kargia, ase iyos,
erTi azrisa ar arian qalaqebi.
magram zeviTa qalaqebi Zlieri arian da mdidrebi.
udidesi simdidre Cven xelSia,
exla me vucdi
meore internacionalis
sazeimo deklaracias
ruseTis saqmeebze da ambebze.
gamova ostati germaniidan.
dae, iman moiaros qveyana
da muSebs mouyves, ra naxa ruseTSi!..
376
partia gadavida
diadi gegmis frontze
da miaqvs ieriSi.
mowinaaRmdege
alo, Sofero!
Se Sofero,
es Cveni kacia,
albad didi davaleba aqvs.
377
11. socialisturi mSeneblobis xoro
diadi gegma Sesruldeba
oTx weliwadSi,
diadi gegma ganzraxuli
xuTi wlisaTvis.
qarxnebi uswreben qarxnebs,
dro kidev dros uswrebs.
1930 welma gauswro
yvela mis wina wleebs.
magnitogorski ejibreba
dnepropetrovsks.
oTxma weliwadma
win gauswro saukunes.
Cven iseTi miviReT gaqaneba
da davZlieT gza,
rom Zveli dro samudamoT
uZluri ari Cven winaaRmdeg.
Cven gvsmenia qalaqebze,
romelic tramalebSi dgebian.
Cven vnaxeT muSaTa razmebi,
ramdenic Seesien udabnos,
rom daaarson axali qalaqebi.
dideba damkvrel brigadebs!
samoqalaqo omebis gmiroba
maT ar daJanges.
isini gausworden
revoluciis gmirebs.
Cveni gmirebia _ qalaqebi.
Cveni gmirebia _ mTeli raionebi.
diadi gegma Sesruldeba
oTx weliwadSi,
diadi gegma gazraxuli
xuTi wlisaTvis.
378
Cem taqsSi vzivar da vucdi.
(Secvlili xmiT)
daiRale Seni taqsis
saWesTan,
sdgexar Sen mokuzuli
sitroenis dazgasTan _
Sekazme cxeni, krasnovis kazakis!
iocnebe omebze tramalebSi,
roca soflebs swvavdi
da titvel xalxs xvretdi.
iocnebe dneprze da donze,
sadac xrovebaT awyobdi leSebs.
iocnebe mamulze, aznaurobaze,
privilegiebze.
eseni Seni iyven odesRac
da ioli iyo cxovreba.
aTi welia ucdi,
ucade!
gjerodes Rvdlebis,
mieci saliuti xmaliT
TeTr andreis droSas.
ucade aq parizSi,
ucade mukdenSi.
iocnebe imaze, rogor
Cauars fronts mefe
da xels CamogarTmevs.
aTi welia ucdi,
exlac ucade!
Cven davamsxvrieT
yvela xidebi,
romelzedac Cven
unda gagveara.
imaT aRadgines Zveli xidebi
da axlebic zed daaSenen.
Cven avafeTqeT aTasi kilometri
rkinis gzis liandagi.
imaT aRadgines es aTasi
da sxva aTasi zed daaSenes.
379
ara erTi qalaqi agviRia Cven
da qva qvaze dagviduRebia,
imaT aRadgines es qalaqebi
da sxva bevric zed daaSenes.
380
ase daxna erT dRes is veli,
winaT yvela glexi erT kviras
rom ver daxnavda Tavis saxnisiT.
da maSin mixvden glexebi,
rom tyuilaT dauyviaT miwa
da rom erTad sjobia
xvnac da Tesvac.
381
Cven mivwereT _ biWebo,
CamogvitaneT komunizmis anbani.
6. komunaSi, amboben isini,
yvelaferi saerToa.
moviden ucxo glexebi,
undodaT enaxaT
is didi samani,
romlis qveS TiTqo
Cven yvelas gvZinavs.
7. erTi muWa miwa
sovelia da Tbili,
Seaxe xeli,
Cvenia es miwa!
8. gamogvigzanes saTesle,
modis agronomi,
rom naxos niadagi,
gvirCios, rogor unda
meti dapativeba.
9. banze avaSeneT Cven antena,
daviWiroT xmebi,
haerSi dafrinaven
da CvenTvis maT
moaqvT axali sityva.
11. satraqtoro sadgurze
iswavlis traqtoris marTvas,
mere zed daajdebi
da sofelSi Caxval
da mere miwa
daskdeba naRverdalaT,
roca gauars traqtoriT biWi.
12. aba, ubrZaneT qars,
magra dacxos xes.
setyvaT Camodis
vaSlis xes nayofi,
sad aris amdeni kalaTa,
sadac miwvdeba Tvali,
yvelgan vaSlebia.
382
13. roca adamianma mospo monoba,
miwac ganTavisuflda.
ganirTxen mTebi
da Zala qvebisa moviden mTidan
da pirvelad marTla cisferi
Seiqna zeca,
pirvelad tyec simwvaniT
gadaifurcqna
da feri daimSvena.
xorbalma miwaSi igrZno,
rom zeciT adamiani da
haeri Tavisufalia
da daeswrafa zeviT amosvlas.
momqmedi pirni:
palCinski _ pasuxi _ daxvretilia.
xrenikovi _ pasuxi _ daWerilia.
krasovi _ pasuxi _ daWerilia.
stiSnovi _ pasuxi _ daWerilia.
batonebi:
nobeli. denisovi. riabuSkini. gliasi.
pasuxi _ aq arian.
warmomadgenelni:
baton: deterdingisa da ukvartisa
pasuxi _ aq arian.
383
safrangeTis generalur Stabis polkovniki,
batoni Juanvali.
pasuxi _ aq aris
organizaciebi:
savaWro-samrewvelokomiteti,
romelsac ewodeba `torgpromi~.
pasuxi _ warmodgenilia.
sainJenero centri.
pasuxi _ warmodgenilia
mTavrobani:
safrangeTisa. pasuxi _ aq aris
poloneTisa. pasuxi _ aq aris
rumineTisa. pasuxi _ aq aris
384
da farCac gamZle.
Cven gvakmayofilebs
samzareulo-qarxnebi.
Cven gvaxarebs
Cveni klubebis Senobebi.
wiTeli armia
gadacda sazRvars,
is yvela sazRvrebs iqeT
muSebis gulebSia.
Cven gavamravlebT
TviTmfrinavTa ricxvs,
Cveni muSebi samxedro SkolebSi swavloben,
Zveli oficrebi gadaayenes,
axali kamandirebi _ muSebia.
bevri ram sWiria
jer kidev Cven Skolas.
damwyebi Skolis qseli
gavafarToveT
orjer mainc,
saSulo SkolaT qselic
orjer.
Cven vuSvebiT likvidacias
wakiTxvis ucodinarobis.
xuTwledi imorCilebs
qarsa da wyals,
xuTwledi aswavlis
wera-kiTxvas.
diadi gegma Sesruldeba
oTx weliwadSi,
diadi gegma ganzraxuli
xuTi wlisaTvis.
20. mowinaaRmdege
sainJenero centris
sayuradReboT.
gegma damtkicebulia,
unda davaCqaroT
misi asruleba.
385
Cven, parizis vaWrobisa
da mrewvelobis komiteti,
romelsac ewodeba `torgpromi~.
Cven, Zveli mepatroneebi
navis sabudaris, naxSiris maRaroTa
da ruseTis qarxnebisa,
Cven, warmomadgenelni
safrangeTis, poloneTis,
rumineTis mTavrobaTa,
Cven, bolos (ar daiviwyoT)
safrangeTis generaluri Stabi _
Cven, siamovnebiT gavsinjeT
saidumlo gegma, romelic warmoadgina
baton ramzinma da lariCevma
sainJenero centris saxeliT
da am gegmis gansaxorcieleblaT
Cven vdebT
milion maneTs weliwadSi.
386
maT SeiZleba daagviandeT,
magram yvela maTgani
mainc miva.
amboben, sazRvarze
amarTulia arka
namgliT da CaquCiT.
`proletarebo,
yvela qveynis SeerTdiT~.
2. adamiano, romelic zixar Cem taqsSi,
Sen ici, sad midixar?
Sen damisaxele quCa,
momeci saxlis nomeri,
me Sen iq migiyvan.
qali, romelic zixar Cem taqsSi,
oqros fuls akakunebs fanjaraze
da maCvenebs mimarTulebas.
me ki ar vici, gza amebnia.
magram me exla vici,
me am qalsac miviyvan
Tavis adgilas.
Cemi amricxveli
aniSnebs 200 aTass kilometrs,
xuTjer Semomiaria
me dedamiwis garSemo.
da adgilidan ki
ar davZrulvar.
me ara maqvs mimarTuleba,
me davdivar umiznoT.
aTi welia vzivar aq parizSi,
san-lazaris vokzalTan da vucdi..
22. mowinaaRmdege
ruseTidan araferi kargi ar ismis.
diadi gegma Sesruldeba
oTx weliwadSi,
diadi gegma ganzraxuli
xuTi wlisaTvis.
ruseTidan saZageli
ambebi modis.
387
23. amxanagi TviTkritikosi
Cven aSkaraT vambobT da gazeTebSi vbeWdavT.
samuSao dro bolomde ar aris gamoyenebuli.
amxanagebma jer kidev ar ician manqanebis
kargi mopyroba. Cven depoebis garSemo
yria da Jangdeba saukeTeso saremonto nawilebi.
Cven ar gvyofnis kvalificiuri muSebi
da saerToT samuSao Zala.
xorbali, saqoneli, transporti _
jer kidev viwro adgilebia.
sabWoTa aparati mouxeSavia zedmetad
da es mouxeSaoba vnebs Cven saqmes.
sabinao mSenebloba Zalian sustad
warmoebs, soflebidan xalxi
kidev garbis, qalaqebi gavsebulia, ar viciT,
am xalxs ra vuyoT. sofelSi saqonelis
SimSilia, saWiroa misi mospoba.
axali miwis moxvna vadaze ver sruldeba
mZime industriaSi da qimiur
mrewvelobaSi Cveni inJenerebi sabotaJs
uwyoben ucxoel specialistebs.
zog adgilas arc Cven inJenerebs ugonen
muSebi (Cven amas aSkaraT vambobT da
gazeTebSic vbeWdavT). Cven SegviZlia,
avRniSnoT, rom roca nakls mivagnebT,
Cveni sakontrolo komisiebi yovelTvis
naxuloben saSualebas maT amosafxvrelaT.
388
verc myudro binas.
scems mSeneblobis banis bani,
Jami sasrulia
mSeneblobis JrJoliT.
iyos sityva mkveTri
da saqme gabeduli.
26. mkiTxvels
axale Tvali,
yurT smenisTvis ar CamorCe.
adamiani Tbeba Tavisi siTboTi
da iyineba Tavisi sicividan.
amave dros ki (da SeiZleba,
swored axla sworeT am wamSi)
qveyana akeTebs iseT naxtoms,
rom sul sxva mxaresken unda gadavides.
sityva Sen Segexeba,
Sen eswrebi am saubars,
magram Sen ar ici,
razea laparaki.
swored Sen Segexeba.
Sen TviTon gesmis es xmauroba,
ucnobi xmebi.
amaze mets Sen ver gaigeb.
droa laSqrobisa
da Sen ki gZinavs.
Sen ar gesmis niSani,
dro mirbis win
da Sen ki isev dReebiT cxovrob,
im dReebiT, romelTac landi efareba.
389
27. wiTelarmieli brundeba frontidan
_ ai, davbrundi frontidan
da sixaruliT momages pativi:
Cven wiTelarmielebma
davamarcxeT CankaiSis jarebi.
Cveni artileria dinjaT isroda.
sworaT da mkveTraT
Cveni tyviis mfrqvevelebi
TeTr kazakebs anadgurebda.
da mixaria, rom wiTelma armiam,
muSebisa da glexebis armiam, gaimarjva.
1932
Tbilisi
390
ucnobi jariskaci
I. mayurebelni
Zveli ruseTis polkebis paradze
ucnob jariskacis saflavTan parizSi.
391
damoukidebel ukrainas
kidev gamoadgeba Cveni Zveli polkebi.
warmoidgineT, ra iqneboda,
me rom mecxovra CineTSi
da ar mqonoda arasdros
safrangeTSi dabrunebis imedi.
Tu ruseTi aseTi samoTxea,
ratom iq ar midian?
RmerTo, neta waviden yvela
bolSevikebi ruseTSi
da aq dastovon kapitalistebi!
TviTon ar ician, ra undaT?..
ismis barabanis cema.
mkvdari ucnobi jariskaci
unda yvirodes `vaSa~-s...
392
namgaliTa da CaquCiT.
da zed aweria:
_ proletarebo
yvela qveynisa, SerTdiT!..
393
sadgurze TofebiT
migvqonda yvavilebi.
pirvelad davixure foladis muzaradi,
suraTic gadaviRe,
radgan qudi mSvenoda,
exla me mgonia,
rom dro movida
(zeviT barabani scems),
saflavidan amovide
da gavixedo Cems garSemo.
gavigo, Semdeg ra moxda?..
me mgonia, ar movtyuvdebi,
Tu vityvi, rom isev
omia garSemo.
da ucnob jariskacs
ar SeuZlia, Tavi daaRwios.
meca da sxvebsac
dro gveyo saflavSi,
amaze gvefiqra.
droc ar dagvikargavs.
cota ar gvinaxavs,
cota ar gvsmenia,
rac cocxlebisaTvis damalulia,
Cven ar gvqonda saSualeba
omis daviwyebis.
omis damwyebTa damnaSave saxelebi
Cveni xsovnidan jer ar waSlilan.
ase rom, roca me avdgebi kubodan
da Tqven gamogecxadebiT,
nu eliT madlobas
im pativiscemis, romelic meciT.
me ar SemiZlia, pativiTve gadagixadoT.
ar SemiZlia, viyo madlobeli,
rom mTel qveynis win gamomaCineT,
da ucnob jariskacs parizSi momeciT
didebuli saflavi.
me minda, vauwyo
Cem uTvalav Zmebs,
394
da iyos es Cemgan motanili xma
yvelas gasagoni, visac exeba da
imoqmedon am xmis gavleniT!..
395
aq saxlebic SeucvliaT
Zveli nacnobebic aRar arian!..
gamovikiTxe aqeT-iqeT da gza vipove,
Camouare yvela did batons
da did generlebs.
me Cem saflavSi xSiraT msmenia
aRtacebuli maTi sityvebi,
magram karebi gamomixures,
miTxres, saflavi didebuli gaqvs,
da rad ginda gaxrwnil leSaT
aq rom daZrwio!..
ruqebs ujden. droSebs alagebden.
da samxedro TamaSiT arTobden Tavs...
Semodgomis susxSi davZrwodi quCebSi,
da Sevxede kacs, romelic miwaze ijda,
me mgavda Zalian!..
arRanze ukravda da gamvlels uwvdida
Tavis motexil fexs.
magram gamvlelni arc ki xedavden,
ganze dgeboden.
aba, ra miTxra im jariskacma,
miwaze rom ijda?..
miTxra gana rame
jariskacis myudro binaze,
romelic mas mouwyves
mtrebis damarcxebis Semdeg?
damisaxela saCuqrebi,
romelic maT dauriges?
gana stiroda is madlobis cremliT,
rom Sroma daufases?..
man wamiyvana Tavis saxlSi
da gamiRo Tavis oTaxi.
romelic ufro viwro iyo,
vidre Cemi saflavi.
mTxova dajdoma cariel sufrasTan,
momiWra gamxmari puris natexi
da dawvrilebiT momiyva yvelaferi,
rac mas SeemTxva,
396
da rac me isedac kargad vicodi.
araferi damrCenoda garda imisa, rom
davbrunebuliyav, saidanac wamovedi.
rekomendaciebiT adgils ver iSovi!
da oTaxic Zalian Zviria.
bednieri viqnebi marTla uzomoT,
Tu Cemi saflavis binac
ar aris dakavebuli
mkvdrebi ukeTesad cxovroben
TavianT saflavebSi,
vidre cocxlebi, romelnic
miwaze kidev RoRialoben...
ase gamovedi me qalaqidan,
qalaqi ki iyo gaCaRebuli.
maSin momesma gazis SiSini,
da yumbarebis yru quxili
da gavige, rom omi dawyebula.
uzarmazari cecxlis ali
adga qalaqebs da bnels ebrZoda.
da is wyvdiadi me rom mexvia,
qalaqidan gamoqceul xalisiT iyo savse.
maT Tan mohqondaT
mowamluli haeri,
maTi filtvebi sduRda.
aRmeba maSin saTqmelad ena
da vsTqvi es sityva.
aravis egonos, rom ucnobi jariskaci
saflavSi iwves da arafers ambobdes.
tyuilad ificeben mis saxels
hgoniaT, rom mkvdrebi
saflavebidan ar sdgebian!..
397
muzaradi yumbarebis natexebidan,
anda mxrColavi gaziT
mesunTqa moSxamul haerSi.
amitom ar avmdgarvar
me saflavidan!..
maS, risTvis?
aramed misTvis, rom Cemi didi xnis
myudroebaSi gamego, ra xdeba aq zeviT
da ar gavCumebuliyavi,
roca dro dadgeboda.
movida dro, adamiani Cadges rigSi!..
me movuwodeb ucnob adamians
da mivmarTav mas:
_ Casdeg mwyobrSi!..
gamodi haerodromze!
garSemo gaixede!
gasafrenad gamzadebulan
yumbarebis mzidavebi.
dabla yumbarebi SemoumbiaT.
isini savse arian ucnaur siTxiT,
da roca gaskdeba RrubelaT iqceva.
gazebis wvimaT haerovanaT da uCinaraT.
da es wvima daecema xalxs da qalaqebs.
wyali moiwamleba, tyeebi gaxmebian,
es TeTri Tovli gaaxmobs yvelafers.
is CumaT modis win
da Tavis kerZs JRenTavs
mas ar aqvs gemo, mas ar aqvs suni.
kedlebSi gasdis, miwas xvretavs
da dagepkureba namaT...
wadi qarxnebSi, mixede dazgebs.
iq yuTebs ukeTeben Stampebs.
mis gverdiT kidev xiStebs lesaven.
wadi, sadac ginda,
samobilizacio gegma mzaT ari.
Seni saxeli _ siaSia.
Sen pirvel dResve gagiZaxeben.
ucnobo adamiano!
398
Casdeq, mwyobrSi!..
ucnobo adamiano!
Sen imitom ar dabadebulxar,
rom oqro agrovo omis velebze.
SeniT rom gaaZRo Wiebi,
es xom marTla mouTmenelia!..
qveynis batonebs
eSiniaT, rom Sen maTTan
axlo ar mixvide.
Tavis sasaxleebTan
maT moawyves myudro adgili,
maT rkinis sinebi gaabes,
rom Tavs uSvelon,
Tqven ar migikaron!..
da simSils Tavi daaxwion!..
junglebSi ibadeba qariSxali,
is mihyveba ian-Zi-Zaus,
is dahqris simidis yanebSi.
qariSxali daadga Cikagos
da Semoertya cistola saxlebs.
is mihqris udabur tyeebSi
da Waobebs amboxebs gran-CakoSi.
es qariSxalis zonebia!..
qariSxalze hyvirian indo-CineTidan,
qariSxali grialebs budapeStis quCebSi,
qariSxalia _ berlinis Tavze,
da balkaneTSi barometri
qariSxals uCvenebs!..
qariSxali dayefavs
xelfasis cariel konvertebidan
`qariSxali~ aweria
yovel muSis wignaks.
qariSxali mohyveba
yovel muSis samuSaodan daTxovas.
yvela, vinc SimSilobs,
yvela, visac samuSao ara aqvs
Tavis TavSi atarebs
qariSxalis natexs.
399
da milionebia qariSxalis matarebelni.
adamiani, romelic daeca mwyobrSi,
rogorc grigali win uZRvis mwyobrs
da imReris qariSxalis simReras.
ucnobi jariskaci midis
mwyobris win rogorc droSa!
aba, CaaqreT es qariSxali
Tqveni zeTis sistemiT,
Tqven, qariSxalis Camyenebelno!
gamoiyvaneT garaJebidan
Tqveni javSnosnebi
da ubrZaneT qariSxals:
_ Casdeq, grigalo!..
qveyana moicva grigalma.
nu Tu am erTxelac
ar Cadgeba es qariSxali?..
farTo beWiani, ZarRviani
is zeimobs moednebze
is SemoiWreba Tqven
dovlaTiviT gatenil saxlebSi.
ras eli, ucnobo adamiano?
Cadeqi mwyobrSi!..
400
gadaagde Sors gazeTi,
gamarjvebis ambavi
Sen ar gaTrobs.
Sen kargad ici, rac ambavia!..
Sen gaicani gamcemloba,
Sen winadadeba Seitane
_ isini partiidan gaeyaraT,
muSaTa wridan gaeyaraT.
Sen eZebdi gamosavals.
_ omi oms _ naxe lozungi,
imperialisturi omi
unda Seicvalos
samoqalaqo omaT!..
Sen gazome ufskruli
Sensa da ufrosebs Soris,
aiRe xelSi Tofi
da Caxmaxi ar gadagitrialebia.
Sen yvirodi:
_ gaumarjos libknexts!
_ gaumarjos roza luqsemburgs!
da rogorc sityva
_ aa, gveRirsa!..
wamoiZaxe saxeli _ lenini.
Sen dabrundi frontidan,
Sen cecxli dauSine
revoliuciis mtrebs.
magram Seni cecxli susti iyo,
revoliuciis mtrebi
ufro Zlieri cecxliT Segxvden.
veRar dagaCoqes,
Sen fexze dgexar aqamde.
jer Seni xeli Tofis cxel yels ar exeba,
Sen qarxanaSi xar
dabal samuSaoze.
Sen dablidan aSeneb fronts,
ujreds ujredze.
amxanago, romelic
muSaob sabWoTa kavSiris
gareT _ me geubnebi:
401
_ Sen iyavi CvenTan,
roca 17 wlis oqtomberSi
Cven vawyobdiT ajanyebas
kreiser `avroraze~,
Sen zarbazanTan ideqi.
roca masebi iRebden kremls,
da zamTris sasaxles,
roca masebi Tavisi wridan
sabWoebs irCevden,
Sen gvaZlevdi Cven Zalas
denikinis, kolCakis winaaRmdeg.
roca vrangeli
Cven zRvebSi gadavisroleT,
fexSiSveli, gaxsnil iariT
Sen Cven mwyobrSi ibrZodi
da Cveni damtvreuli vintovkebi
iaponiis karabinebs sjobda.
Cveni xelebi ufro Sors wvdeboden,
vidre inglisis
gemebis zarbaznebi.
Cveni danJRreuli TviTmfrinavebi
ufro uZlebden haers,
vidre eskadrilia
monoplanebisa da biplanebis,
romelnic Cven winaaRmdeg
TeTrma Stabebma
gadmoafrines.
amxanago, Sen iyavi CvenTan
maSin _ roca Cven
vixilavdiT socialistur
mSeneblobis xuTwleds.
Cven Sen gaCveneT yvela proeqtebi
da Senc imaT xma mieci.
Sen gvSveli Cven sazRvargared muSaobaSi.
Sen CvenTan xar
koleqtivizaciis dros
da axal qalaqebis
safuZvelis Cayris drosac.
402
Sen CvenTan muSaob
im muSaobiT, romelsac
Sen qveyanaSi ewevi.
Sen CvenTan xar
Seni aRfrTovanebiT,
Seni rwmeniT,
Cveni saerTo saqmisaTvis.
es, amxanago, Zalian mniSvnelovania.
amxanago, es ambavi
ar daiviwyo.
_ amxanago, Sen muSaob
sabWoTa kavSiris gareT!
_ Sen qudze brwyinavs
xuTqimiani varskvlavi.
da magrad uWiravs
Seni saxe mis Rveds.
amxanago, Sen muSaob
Cven sazRvrebs iqeT,
magram Sen ici Cveni sazRvrebi.
Cveni qveynis sazRvrebi
ise ar ari daxlarTuli,
rogorc sxva qveynis sazRvrebi.
arc erTi qveynis win
isini ukan ar daixeven.
amxanago, romelic muSaob
Cven qveynis sazRvrebis gareT,
_ wiTeli armiis
samobilizacio brZaneba
Senc mogiva.
_ diadi gegma
Seruldeba
oTx weliwadSi.
diadi gegma ganzraxuli
xuTi wlisaTvis.
30 marti, 1932
403
lui aragon
wiTeli fronti
1.
_ asiamovneT, cota Cem ZaRlsac,
dausxiT masac Sampaniuri!
Bien Madame! _
Cven vzivarT maqsimTan
aTas cxraasis welia ocdaaTi.
boTlebi noxebzea dalagebuli,
rom ar Sewuxdes maTi
aristokratiuli sajdomi.
noxebi, noxebi, yvelgan noxebi,
rom ar ismodes `kaco~-s fexis bakuni.
sasmelebs svamen Reroebidan,
zedmeti gafrTxilebis da
Tavazianobis perangidan
amoRebulia es Rero.
sigaras ifaravs mundStuki,
Senelebulia motoris xriali,
mebargisa da fostalionisTvis
ukana karia Semosavali.
paketebs gars artyams
qaRaldis nisli _
da am nisls kidev gareT kani aqvs.
vin zogavs qaRalds?
ufasoa, yvelasTvis muqTi,
Reroc ufasoa da qaRaldis nislic.
Sampaniuric TiTqmis muqTia,
an da raRac groSi Tu Rirs.
saferflec reklamaa _ suraTis CarCoc.
reklamaa ferebis gamma.
reklamaa sanaTis ali.
reklamaa boa qalebze.
da TviTon es qalbatonic reklama ari.
kbilis sawmendi _ reklamaa.
reklamaa qari, marao.
404
Tu daijerebT, santimic ar Rirs.
da am `arc santimisTvis~
cocxali xalxi Tqven mogarTmevs
firmebis prospeqts:
_ waiReT, muqTaT!..
prospeqtic muqTia da
xeli, romelic gawvdis,
isic ufasoa, karis daxurvisTvis
nu SewuxdebiT, amisTvis ari `blundi~,
da Tavis Tavze iRebs am Sromas.
yvelafers adevs sinazis ieri:
TviT kibeebsac uzarmazar maRaziebSi,
TavdaviwyebiT zemoT rom mivlen.
da dRe fetraze ufro rbilia,
adamiani nislze mCatea,
sinaTle _ bambazea gapentili.
bazrobis ar ismis xriali
yvelaferi Tavis rigzea.
_ `cercvi ZaRlisTvis~.
ax, Cemo kargo, jer imis Wiri ar damarTia.
ai, saaTebi, patara saaTebi,
ismis Cxaruni da tiki-taki.
ramden patarZals Tqvenze fiqraT
Zili gakrTomia?
ai, savarZeli mefe mze luis,
SeiZleba iyidoT erTi wlis SeRavaTiT.
sasaflaozedac am zeTis qveynis
guladi mamakacebi ise arian gaWimuli,
rogorc saflavebze marmarilos Zeglebi.
niSebi _ TiTqo buxaria.
ra Rirs wels qrizantema?
auarebeli fuli ixarjeba
micvalebulTa yvavilebze.
gamoCenil mocekvave qalze
da xandaxan idealebzedac.
qvelmoqmed qalTa Savi kabebi hgvian kibeebs.
warmoidgineT grafinia kanonier mowyalebis
sazRvars gadacda!..
405
sul erTia am xalxisgan
aba, madlobas vin eRirseba?
magaliTs iTxovT?
_ bolSevikebi!..
da ruseTi ubeduri da sawyali.
_ iu reses, an maTi TqmiT s.s.r.
_ es-es? ra aris es es-es?
eseseria, Cemo kargo.
warmoidgineT eseseri.
ginaxavs wiTeldroSoba CrdiloeTSi?
_ me vnaxe bergi da pari-pliaJ,
magram ar minaxavs wiTeli pliaJi eseser.
_ eseser, eseser, eseser!..
2.
rodesac xalxi modioda gareubnebiT
respublikis moedanze ajanyebisTvis.
roca muStiviT iyo moRerili
demonstraciebis Savi niaRvari.
vitrinebis Tvalebi fardebs uSvebden,
rom ar dabrmavebuliyven
momavali kolonaTa elvisagan.
me maxsovs cxraas eqvsis maisi,
roca SiSisagan daiJanga oqros salonebi.
mSoblebi SkolebSi bavSebs ar uSvebden
am gareubanSi, sadac Zlivs amodioda
Soreul risxvis grigalis talRa,
me maxsovs fareris demonstracia,
roca espaneTis saelCos
Savi melanis boTli esroles
da miadaRes Savi yvavili.
parizo! gaxsovs es kvireebi?
gaxsovs Joresis damarxvis procesia?
sakos da vancetis brboTa niaRvari?
parizo, Seni quCa bandebi
yvela nestoebiT aTrTolebula.
Seni qvebi afeTqebisTvis mzad arian!
Seni xeebi barikadebaT dawolas elian!
406
maS, Searxie didi bWeebi
_ belvil!
_ o, belvil da Senc san-deno!
sadac wiTelTa tyveobaSi
sZinavT mefeebs.
_ aba!
_ ivro, Javel, malakov!
_ mouxmeT yvelas aq Tavis bargiT,
qalebo, Cveni ubnebisa!
bavSebo, CvenTvis ambis momtano!
kacebo (jer kidev SromiT daRlils
Tvalebi rom gibrwyinavT).
_ iaraRs vnaxavT maRaziebSi,
avto _ burJuas saxlis wina sdgas.
da rogorc lerwams, ise movRunavT
Cven farnis svetebs.
skamebi, kioskebi, xeebi _ acekvden,
movspoT faraonebi!
davxocoT aJanebi!
da ase aRmosavleTisken,
aRmosavleTisken,
sadac sZinavT burJuas bavSebs,
da pirvel xarisxis roskipebs.
win magdalinelis taZrisken, proletariato!
Seni risxva daSlis elizes.
win gadaRobe asfaltis veli,
iqneba dRe da avafeTqebT triumfis arkas.
icode Seni Zala, proletariato!
ican Seni Zala da miec gasaqani!
is ucdis, roca dRe dadgeba, uyureT mkveTraT,
ismineT grgvinva, romelic modis
xalxiT gatenil cixeebidan.
is ucdis, roca misi dRe mova,
misi saaTi, misi wami da misi wuTi,
roca sasikvdilo iqneba dakvra!..
da ise sworaT daartyams tyvia,
rom yvela social-faSist-doqtorebi
msxverplTa gvamebze dayudebulni,
407
ramdenic unda sZebnon iara,
ramdenic unda sinjon guli _
ver monaxaven mosarCen wamals
da xelebi ajanyebulTa
piriT kedlisken daayeneben.
cecxli leon bliums.
cecxli frosars, bonkurs da deas,
cecxli social-demokratiis
mecnier turebs.
cecxli da cecxli!..
_ me vxedav sikvdilis garebas.
sikvdili acxreba garSeros.
da me geZaxiT _ cecxli magari,
romelic icis komunistebis partiam,
safrangeTis komunisturma partiam.
xeli gedoT Caxmaxebze,
rom me ki ar geZaxdeT
_ cecxli!
_ aramed lenini.
lenini, romelmac icoda,
ajanyebis saaTis amorCeva...
klerviodan ismis xma,
romelsac veravin ver gaaCumebs,
massebis xmis gazeTia,
kedelis simRera...
revoliucionuri simarTle
modis salaSqroT.
salami martis, Savi zRvis meamboxes.
is kidev iqneba Tavisufali.
ar SeiZleba brZolis simbolos
cixeSi CaxrCoba.
ar SeiZleba arasdros,
aba, dacxeT!
TviTon es xmac imas RaRadebs,
rom xalxs burTs pirSi veravin CaCris.
ar SeiZleba xalxis damSvideba
jalaTis mrude daniT.
yviTelo Zmebo,
408
TqvenTvis aris es Cveni fici,
Tqveni sicocxlis yvela wveTisTvis
Cven vupasuxebT varenTa sisxliT.
gesmodeT moTqma sirielebis,
romelTac sjian mesame respublikis
aviatorTa yumbarebiT.
gesmodeT Zaxili marokoSi daxocilTa,
romelTa arc sqesi, arc asaki ar ari naCvenebi.
kbilebis xrWeniT, vinc elian
samagieros gadasaxdelaT,
exla mRerian am simReras, romelic aq stvens.
es simReraa _ es-es,
se-re _ guls daRavs es-es,
se-re _ aeros qrolvaa es-es,
se-re _ da caTa siSore.
es-es-serea epoqis sunTqva,
oqtombris brwyinvaleba.
mova dro da yvelgan iqneba
es-es-es-re...
sabWoTa respublikebis
socialisturi kavSiri.
3.
ifSvnebian gipsis statuetkebi
Zvelebur saxlebis damWknar yvavilebSi.
ukanaskneli xelsaxocebi,
ukanaskneli ganjinebi
kidev aniSneben ucnaur
sicocxles muqTaxorebisas.
burJuaziis Wiis gawyvetili weli
scdilobs gamarTlebas.
es aris konvulsia klasis agonia.
sagvareulo tradiciebi
iqcen namsxvrevebaT,
fexi daaWireT gaRvivebul gvels.
saxli daanZrieT _ de, Cais kovzebi
baRlinjosa da Zvelmanebs Tan gadayven.
ox, ra tkbilia, ra tkbilia oxvra da moTqma,
409
romelic mococavs nangrevebidan.
me daveswari am qveynis dawvas,
romelsac gauvida Tavisi yavli.
var bednieri, vtkbebi uzomoT,
rodesac vumzer burJuaziis
eSafotze asvlas,
neta Tu yofila sadme nadiroba
amaze momxiblavi,
vidre nadiroba im Wiebze,
romelnic imaleboden yvela
qalaqebis yvela kedlebSi?
me vumReri sastik uflebas,
rodesac burJuazias
sCagravs proletariati.
me vumReri burJuaziis likvidacias.
xelisuflebas, romelic spobs burJuazias _
es aris yvelaze momxiblavi
Zegli moedanze _
yvelaze ucnauri ZeglTa Soris
yvelaze ufro wvrili da saocari
arka, romelic edareba wvimis prizmas,
isic ki araferia.
im qaotiur gasaocar nangrevebTan,
romelsac dinamiti augebs eklesias.
_ erTi scadeT, ra didebulia!
ase Txrian niCbiT Zvel moTminebas,
Txrilebi _ simReraa axali gzebis,
xalxi da kedlebi Zvel epoqaTa
elvis isrebiT dacxrilulia.
srolis xma aZlevs peizaJs iseT sixaruls,
rac Cven winaT aRar gvinaxavs.
_ ase xvreten baton mavneblebs.
_ sikvdili yvelas, vinc oqtombris
gamarjvebis winaaRmdeg ibrZvis.
sikvdili xuTwledis mavneblebs!
Tqven, axalgazrda komunistebo,
gagaveT, rac darCa Zveli nagavi,
religiis yvela oboba.
410
did mSeneblobis moxaliseno!
nu daindobT Zvel qveyanas,
Tavi gauCeCqveT cofian ZaRls.
aujanydiT moxuc papebs,
Sors Tqvengan Rame, Savi Wiri, Zveli ojaxi.
Tqven xelSi agyavT Cvili bavSi
jer aqamde unaxavi yrma.
jer kidev ena ar amoudgams,
magram man icis mainc simRera
axali qveynis da cxovrebisa,
xelidan sxlteba da gaiqceva, icinis kidec.
varskvlavi familiarulaT miwas ecema.
varskvlavno, dawviT Sen Cemoba,
rac darCenila imisgan leSi.
cementis yvavilebi, qvis minanqrebi,
foladis palmis furceli!
vis esizmreboda aseTi gazafxuli?
gigantiuri gamoCnden yvavilebi:
_ es aris _ bagebi, samzareuloebi
25 aTass kacis sadilisTvis.
saxlebi, saxlebi _ rogorc mzis umzira.
klubebi _ amoviden ionjasaviT.
gzebi iqsoveba, rogorc yelsaxvevi
da vanebis oTaxebs awydeba ganTiadi.
aTasi mercxaliT gamocxadda _
socialisturi maisi.
velebze Seiqna sastiki brZola
WianWvelebis da mglebisa.
tyviis mfrqveveliT ver Sexval omSi
Zvel damyayebul rutinis winaaRmdeg.
magram xorbalis oTxmocdaaTi procenti
kolmeurneTa marqsistul yanidan modis.
axali goliaTebi ReWaven TavTavebs,
velebs modebia yayaCo _ droSebi.
sityva `umuSevari~ aq waSlilia,
ibrZvis CaquCi _ brialebs namgali.
es CaquCi da es namgali
es-es-eseria.
411
JriamuliT ivseba haeri
eseseseris.
mWrelia Tvali eseseseres
revoliuciis.
es aris kulakis ganadgureba
es-es-esere.
sferoTa musikis unazesi xma
ese-ese-esere.
xorbali, foladi
ese, ese-ese-re,
gadajdomia CaquCi namgals:
es-es, ese-rSi.
sabWoTa socialisturi
respublikebis kavSirSi.
imaTTvis, vinc amas ar CasTvlis `poeziaT~,
vinca glovoben palmis saponsa
da mTolvare zambaxebs
da amarideben danislul Sublebs.
imaTTvis, vinc yviris:
`Zirs~ _ `es masxrobaa~!
imaTTvis, visic zraxva
avtors unda Rvria wylidan amoiyvanos.
imaTTvis avtori am ubralo sityvebs umatebs:
_ intervencia unda dawyebuliyo rumineTis gamosvliT,
romelic moimizezebda, magaliTad, romelime sazRvarze mom
xdar konfliqts: amas moyveboda poloneTis mier formalurad
omis gamocxadeba da limitrofebis gamosvla.
intervenciaSi unda mieRoT monawileoba vrangelis ja
rebs, romelnic gaiarden rumineTs.
londonis msoflio energetiul konferenciidan parizSi
gavliT sabWoTa kavSirSi dabrunebuli ramzini, lariCevi _ kav
Sirs abamden `torgpromTan~ riabuSinskis saSualebiT, rome
lic luSeris meoxebiT dakavSirebuli iyo safrangeTis mTav
robasTan.
...xelmZRvaneli roli intervenciis organizaciis mowyo
baSi ekuTvnis safrangeTs, romelic Tavis gegmebs intervenci
is mosamzadebelaT atarebda inglisis mTavrobis aqtiuri mo
nawileobiT.
412
ai, Tqve ZaRlebo, SeTqmulno ZaRlebo.
rogorc mkrTali spironeta gauZvreba
mikroskopis Tvals.
puankares unda gaxdes uCinari
xanjlebze mocekvaveTa jiSi,
mefis suteniorebi _
didi mTavrebi _ manekenebi,
kartis saTamaSo pritonebSi
wagebisTvis gamzadebuli,
romelnic oci santimisTvis jaSuSoben.
emigraciis Waobis sidample,
nela iwmindeba emigraciis Ramis qoTanSi.
poloneTis da rumineTis WiaRuebi
msoflios _ bloyini,
yoveli mxridan garemoicven
im qveyanas, sadac Sendeba socializmi,
xaroben Tavkopalebi, Tavi goniaT gombeSo,
ordenebSi Camsxdaran
socialistebi da ministrebi,
dampalo wyalo! nu aqafdebi!
dampalo wyalo _ ar xar mdinare!..
damdgaro wyalo _ Casdeg gubeSi,
dampalo wyalo, ver gadarecxav
didebul walkots,
sadac izrdeba axali kacobrioba.
dampalo wyalo _ ver daCirqav
momavalis amosul jejils,
da ver wabilwav xuTwledis safexurebs.
ase daiRupebiT gaxurebul
dialeqtikis zRurblTan
im dialeqtikis, romelsac
asobiT aqvs cixe da koSki.
da asiaTasobiT sWedavs iaraRs.
esmodes samyaros
es xma Zlieri, romelic cxadyofs
materialistur dialeqtikis didebas.
is Tavis fexze, aTass fexze sdgas
da samxedro acvia waRa.
413
Tavis fexze, romelic mSvenieria
rogorc Zaladoba.
da Sorsac iwvdis iaraR asxmul xels
gamarjvebul komunizmisken!..
dideba materialistur dialeqtikas,
dideba mis ganxorcielebas _
wiTel armias.
dideba armias wiTels!..
varskvlavi iSva qveynisaTvis
da varskvlavi midis anTebul xvrelSi.
budionis mxedrebo! win!
budionelebo, brZolisaken!
Tqven xarT proletariatis
SeiaraRebuli sindisi.
Tqven iciT, roca sikvdili mogaqvT,
rom axal cxovrebas ukafavT gzas.
yoveli Tqveni dartyma
_ gafrenili almasia.
yoveli Tqveni nabiji alia droSis...
yoveli Tqveni SaSxanis elva
ukan erekeba yvela aramzadas,
visac saTaveSi udgas safrangeTi!
nurafers dazogav, budionis jaro!
yoveli Tqveni sunTqva _
sunTqva ari msoflio revoliuciis.
yovel Tqven sunTqvas
qveynisaTvis moaqvs marqsi da lenini.
Tqven wiTeli xarT, rogorc ganTiadi,
Tqven wiTeli xarT, rogorc risxva,
Tqven wiTeli xarT, rogorc sisxli,
rogorc Surisgeba
babefisa da libknextisTvis.
proletarebo yvela qveynisa,
SeaerTeT Tqveni xmebi,
mouxmeT yvelas da gakafeT gza
imaTTvis, vinc Tqven SaSxanebs
Tavis SaSxanebs SeuerTeben,
proletarebo yvela qveynisa!..
414
ai, qariSxali moTvinierebuli,
ai, vefxvis moqnili naxtomi,
istoriis sadave.
kominternis xelSia,
da gaqanebulia
wiTeli eqspresi.
es-es se-re.
UR
S. S.
aswieT xeli _ SaSxanebis tye.
ar moixedavs ukan aravin!
es-es se-re.
UR
S. S.
Camodeg gzidan _ skeptiko opozicionero!
manqanas ar aqvs muxruWebi.
dafleTili xar borblebisagan,
qari ki mReris:
UR
S. S.
UR
С. С.
С. С.
С. Р.
Debout les damnés de la terre...
СС
СР
СС
СР
saaTma dahkra: sikvdili warsuls!
СССР-СССР.
mihqris borbali _ brwyinavs liandagi
es-es se-re.
mihqris matarebeli bednier xvaleSi
СССР.
es-es se-re
mTeli gaqanebiT.
415
xuTwledi oTx welSi
sabWoTa kavSirSi
Zirs adamianisagan
adamianis eqsploatacia,
Zirs monoba,
Zveli yofna,
imperializmi!
is, rac izrdeba
rogorc mTebSi
didi yiJini,
roca arwivi
gaSlis mZlavraT klanWs.
es-es se-re...
adamianis simRera da sicilia
sabWoTa kavSirSi.
mihqris matarebeli
wiTel TanavarskvlaviT
sabWoTa kavSirSi.
es-es se-re
sadguria...
axal eraTa,
saswaulis matarebeli
es-es se-re.
oqtomberi _
eqspresia
sabWoTa kavSiri.
oqtomberi mTel
msoflios
es-es se-reSi.
СССР.
URSS.
sabWoTa
kavSiri...
[1931]
416
nazim hikmet
aRmosavleTi da dasavleTi
misteriebi,
morCileba,
fatalizmi,
moajirebi.
SeRebili fanjrebi,
qarvaslebi da qaravnebi,
moednebze civi Sadrevnebi,
Sexerezadas zRaprebSi
aTas erTi weli
gancxromaSia fadiSaxi.
msubuq da vardisfer minareTebs
gadaWdobia lalis kotornebi.
gunda-laxustakiT SeRebili qali
fexiT qargavs vardebs.
quCebze daZrwian ZaRlebi da adamianebi.
sulTanis coli cekvavs
vercxlis langarze
da gariJraJidan
qarebis SesaxvedraT
mosTqvams lurjwveriani imami.
ai, evropis poemebisa da romanebis aRmosavleTi.
ase sweren aTass wignebSi,
romelnic gamodian yovel wuTSi.
magram arc dRes, arc guSin
arc gvian, arc adre
arc yofila da arc iqneba
aseTi aRmosavleTi.
saxlebi yvelas aqvs
am qveynis mkvidrebs ki ara,
aq dasaRupavaT ganwirulia monebi.
oqroTi da xorbaliT savse beRlebi.
SimSili kvdeba SimSilidan.
azia.
CineTis yviTeli xalxi.
417
fexmardi yulebi.
da tanwvrili Cineli qalebi,
yviTel sanTlebiviT
drednoutis javSnis koSkebidan
gadmokidulan iankebi.
avRanistanis Sav bWeebTan
everestis Tovlian mwvervalebTan.
britaniis oficrebi
cekvaven foqstrots
zangebis orkestris
CaxleCil xmaze.
fexis Sav brWyalebs
asveleben wminda gangis wyalSi,
sadac dascuraven
TeTr kbilebian induselTa
damxvrCali leSebi.
anatolia, Sena xar poligoni,
sadac amstrongi
abnevs SiSxina yumbarebs.
kmara!
aziis mkerdi aivso,
aRmosavleTis yeli gaiguda.
sakmaoT ylapa Cvenma qveyanam
tyviis mosavlis xorbali.
da Tu erTi TqvenTagani
saswauliT mkvdreTiT aRadgens
Cven ukanasknel damxrCval Zroxas.
Cven mas xels davuWerT
da vetyviT:
_ mogvwydiT Tavidan
Tqvenc, batono pier loti,
tili Cven yviTel tanze,
romelsac gadaaqvs saxadi Zmidan Zmaze.
TviT es tili
CvenTvis Zvirfasia da ufro axlobeli,
vidre Tqveni frangi jariskacebis dardimandoba.
ax, Tqven dagaviwydaT,
rogor hkrToden aziades
418
yurZnis Tvalebi dawynarebul wyalze.
da Tqveni zarbaznebi
aqcevden Cven gulSi dadgmul
mis saflavis qvas.
vinc ar icis, exla gaigos,
rom Tqven xarT SeRebili Sarlatani.
Tqven jibeSi danas malavT
da qarvaslebSi yidiT Cvenze
dampal frangul farCas.
da asze ass iRebT mogebas
ase uricxvi motyuebisaTvis.
Tqvenma jibosnebma moitanes miwebi
bumbritisi wyalis ReWviT,
Cven kargaT viciT, ra Roris xorcidanac
xarT gamoWrili, batono burJua.
me rom mwamdes Tqveni sulis ukvdaveba,
amboxebis Jams, roca tyviebi mRerian,
rogorc krazanebi,
me imas gavafrendi
manqanis zuzunze
da xidze gadamdgari
papiross moukidebdi.
oi, evropis sankiuotebo,
me Tqvensken aRvapyar xeli.
am xramebze da ufskrulebze
Cven Tqven gawvdiT xels.
oi, evropis sankiuotebo,
dasZariT cxenebi.
cxenebis nalebis grgvinvaze
SeuerTdiT Cven wiTel cxenebs.
amboxebuli aRmosavleTi
wiTel cxvirsaxocs gviqnevs da gvelis.
axloa sadguri. gza mzad ari.
Cveni cxenosani jari nalebis eklebiT
datoravs imperializmis faSvebs.
[1932]
419
antal hidaS
koloniebi yvirian!
1. laparakobs yuli
laparkobs pari:
ori aTasi kasta, ori aTasi.
vinc momedeba, imas bReri gadaedeba,
ase ifaravs TeTri Zvali
Tavis TeTr tans yvela CvenTagan.
laparakobs zangi:
Cvenc mogvitanes liandagi
da daugeben Cven Zvlebs SpalebaT.
Zalas da sisxls cfieraT gvparaven
frangebi, ispanelebi, iankebi, britanelebi
da Cveni Sinauri ZaRli-batonebi.
kolonia yviris, kolonia yviris
da uwyalo mzis cxeli sxivebi
xeebis webodan sawamlavs swuravs.
laparakobs yuli:
kmara!
guTaniT me maT sxeuls miwas SevaWri.
laparkobs pari:
kmara!
me maT leSiT xeobebs amovavseb.
laparakobs zangi:
liandagi mzad ari: dasde,
exla isini vixmaroT SpalebaT.
420
lukmas da keras cfieraT gvparaven
iaponelebi, holandielebi,
iankebi, britanelebi
da Cveni Sinauri ZaRli batonebi.
uwyalo maxvilis cxunvare sxivebs
xeebis webosaviT mze gared adens
SurisZiebas.
kolonia yviris!
kolonia yviris!
2. indoeTi
1. mze dauSine Takara gangas!
mze dauSine Takara gangas!
mze dauSine Takara gangas!
gango, Caeqec Cven Zmebs.
mogveci qafi, mieci Cven Zmebs.
indoeTo! Zmebo!
zRvaSi gadayareT,
bombeiSi da kalkutaSi
veluri mxecebi _ adamianebi.
421
bevri ram unaxavs
da bevri ramac mas ganucdia.
mxiarul simReris magier
cofiani yvirili deltas TiTebidan
erTvis okeanes.
422
yvelaferi, rac win aRudgeba.
unda daaxrCos isini
Tavis nayofis momcem xelebiT.
ase unda qnas _ mitom, rom
ganga adidda, azvirTda
ara imitom, rom is kargia, anda cudi,
aramed imitom, rom...
dadga Jami, unda gadaiaros.
3. lursmnebi moitanes
ai, mogvitanes Cven lursmnebi,
CrdiloeTidan movidnen gemebi,
daviwyoT gacvla-gamocvla.
TeTri batoni icinis:
_ me Sen mogcem aT cal lursmans,
Sen ki, vefxis momeci tyavi.
ax, Cemo batono, mere ra vqna?
keTilo batono, sadRa wavide?
ra vqna ulursmnoT me ar vici,
lursmnis gakeTeba ar SemiZlia,
ax, batono, keTilo batono,
ra cotas iZlevi.
vefxvebi xom _ avi mxecebia,
maT veberTela xaxa aqvT,
maT basri da sisxliani kbilebi aqvT,
sawyal zangs Sua gadawyveten.
ax, batono, ra cotas iZlevi,
cotas iZlevi da bevri migaqvs.
yviTeli vefxvis mokvla Znelia,
erTi dRe, ori dRe, sami dRe,
oTxi dRe _ Cven imaT xolme
vuTxriT ormoebs.
cotas iZlevi, Cemo batono,
am vefxvisTvis.
magram mainc me ra unda vqna?
ra gavakeTo ulursmnoT, ar vici,
Sen momcem me aT lursmans
da waiReb Cem vefxvis tyavs.
423
ai, moitanes TeTrma batonebma
moitanes lursmnebi.
_ me mogcem aT cals lursmans,
or diumians da did qudians,
Sen unda momce vefxis tyavi _
unda mogce, aba, ra vqna?
ra gavakeTo ulursmnoT, ar vici.
da Tu ar miveci tyavi,
damalavs lursmans Tavis gemSi
da sicils damayris.
Zalian cotas iZlevi,
Cemo batono, am vefxSi,
magram lursmani saWiroa _
ai, moitanes, moitanes.
.......................................
vin momcems me uzarmazars
da basr lursmnebs,
vin momcems me rkinis satevars
mxaris sigrZes,
rom Sen Wipidan xerxemlamde gagapo,
verago mxeco, Se aTjer vefxvo?!
Cemi risxva yviris cxviridan, piridan,
gared unda gadmoenTxios da ase yviris:
sad arian grZeli satevrebi,
sad arian basri lursmnebi,
me minda, palmaze mivakero
imisi tyavi, imisi, imisi, imisi.
mzis Znebi sxivebaT iRvreba,
gauvarda moxmaure tyeSi.
Cven ki mogvitanes,
Cven mogvitanes keTilma batonebma,
lursmnebi mogvitanes.
4. arabi
mohqris samumi, xmaura xe.
totebiT TrTis,
foTlebic TrTian,
palmebi xmauroben.
424
Zmebo arabno,
sad daikarga, sad daikarga
Cemi siyrme da Tavisufleba.
mohqris samumi, xmaura xe.
totebiT TrTis,
foTlebi gaSavdnen,
palmebi iwvian.
xelebo, xelebo,
gasxivdiT xelebo,
tyeT gaizardeT,
qviSebis mTebiT.
Cven udabnoTa usazRvro qviSaze
da daifareT arabeTis ca
da daifareT mtris Tvalebidan.
ise, rogorc vels balaxi fenavs,
ise, rogorc talRa Zros faravs,
ise, rogorc Tovli mTas faravs,
ise dafareT da daefineT
arabeTis cas,
mteri Tvals nu kravs.
mihqris samumi, xmaura xe,
totebiT TrTis, foToli gaSavda,
palmebi iwvian.
sad daikarga, sad daiRupa,
Zmebo arabno,
sad daikarga Cemi siyrme
da Tavisufleba?!
425
tyviismfrqveveli rekavs
da ukan mkvdrebi lpebian.
o, o, daagde Seni uremi,
ca kantonze setyvaT daipenta,
bavSebi stirian,
ei, ei, dasdeg, uremo!
kantonTan moviden
axali razmebi
da wiTeli brinji Relavs.
ax, male gaskdeba rkinis burTi
_ cecxlSia,
yviTel mdinareze
sul fskeramde xanZaria!
ai, ai, gaskdeba rkinis burTi
oTxas oc milions
SubliT miaqvs ieriSi.
6. vin aris?
mama, me ar vici, ras niSnavs `mama~,
deda odesRac minaxavs.
me viyavi sul eqvsi wlis,
pawia xelebiT _
roca mozrdilma kacma mnaxa
da damsva skamze,
rom davaxvio abreSumi
Solapuris qarxanaSi.
inglisi... aCvenebs mTel qveyanas britaneTis
sulis siZlieres, romelic Seudrekelia
siZneleTa winaSe.
`mTeli Cveni warsuli _ gvaniSnebs momavals,
Seqspiris xmac da nelsonis xeli~
(filip snoudenis sityvidan TemTa palataSi
inglisur girvanqa sterlingis dacemis win).
dabadebidan viyavi rva wlis,
meti me araferi mebada.
roca sapirfareSos SesavalTan
balnianma ostatma wamaqcia,
me man mcema maSin da merec mcema.
426
me vkbendi _ da is kidev
muStebiT mcemda,
Semdeg qamariT Semkra,
xeliT piri damico da iq,
sapirfareSosTan damagdo.
me dabadebidan viyavi
Tormeti wlisa
da meti araferi mqonia,
roca ingliselma
_ me is arasdros arsad ar menaxa _
qarxana daketa.
mze brwyinavda da hqroda qari
da me napirze Rame gavaTie,
nagavsa vqeqdi, saWmels veZebdi
iq, mdinaris napirze
da Semdeg, Semdeg, ingliselma
_ me is arasdros arsad ar minaxavs _
qarxanaSi wamiyvana,
rogorc pirvelaT.
me exla TiTqmis TxuTmetisa var,
rogorc winaT, arc am wamSi araferi maqvs.
ramdens moviTmen awi kidev,
aba, ra vici.
ra iqneba momavalSi,
arc is vici,
amboben, ingliseli
unda moiklaso.
imitom, rom is veragi mxecia,
man momipara me soflidan,
es man mcema me sapirfareSosTan
da Semdeg qamariT Semkra.
is maiZulebs me SimSils.
...magram me arasdros arsad
is Tvalidan ar minaxavs,
vin aris? ox, vin aris?
me Tavs vimtvrev dRe cismari
Solapuris qarxanaSi.
427
7. magram afrika Cvenia
did xans gvyavden batonebaT TeTrebi.
didxans gvziles CeqmebiT TeTrebma.
didxans dagvqonda Tqven fexebTan
cxel afrikis sisxli da simdidre, TeTrebo!
gadamwvar tyeSi vRmuodiT da movTqvamdiT,
ax, ax, ax!
Cven araferi ar dagvrCenia,
Tqven waiReT Zvirfasi spilos Zvlebi,
TeTrebo,
Tqven gadaTxareT almasis mkerdebi,
TeTrebo,
Tqven surneliani kauCuki amoswviT,
TeTrebo,
Tqven xuWuWa Tavebi dagvisriseT,
TeTrebo!..
maZRari xarT wiTeli sisxliT.
magram cxeli afrika
_ Cveni afrikaa.
brwyinaven Tvalebi Sav saxeze
varskvlavTa qveviT!
saSineli iqneba Surisgeba.
yoveli Rame Savi deda
Svils aswavlis am Suris gebas,
da zRvidan zRvamde rekavs simRera,
da qari camde abnevs cxel qviSas.
`TeTri mkvlelia, TeTri yaCaRia,
patara Sviliko,
is yvelaze cudia da vefxvze avi,
patara Sviliko,
naxe sadme, daamarcxe da mohkali,
patara Sviliko,
siZulvili moswove Cem ZuZuebs,
patara Sviliko,
basri iyos Seni kbilebi.
kongoze riJraJi adga xanZariviT,
patara Sviliko,
428
kantonze mTvare, rogorc
oxvra, ise acurda,
patara Sviliko.
magram TeTris batonoba
Cvengan ar wasula,
patara Sviliko.
qariSxali swews tba Cads,
patara Sviliko.
zed Toliebi dahkivian,
patara Sviliko.
daxoce TeTrebi,
patara Sviliko~.
cxeli afrika, Cveni afrikaa.
8. iavanis iavnana
Seni mama sarze Camoacves,
kvdeboda, TiTqo Samfurze xari
da TeTri sari komplamde gawiTlda.
magram feTqavda kidev sicocxle
damanWul saxeze
da xedavda mamaSeni,
misi sisxlidan,
rogor sriala gaxda dabla qva.
es sari kidev mTelia, bWesTan aris miyudebuli,
es qvebic yrian TavianT adgilas.
Cveni risxvac mTelia, ufro izrdeba,
mTelia kidev iava. iyav vaJkaci
da daec risxva Cven mosisxar mters.
9. mokvda saifusani
mokvda
saifusani!
guSin CvenTan iyo,
kamaTobda,
saRamos daiWires sawyali.
Tavi gautexes,
muxlebi daumtvries,
SuaRameze gaasamarTles.
429
itireT, amxanagebo,
inaRvleT mkvdari.
kantonis qvebze
sdioda sisxli,
Cveni iyo saifusani,
CvenTan iyo saifusani,
Cveni varskvlavebiT
Tvalebi ubrwyinavda.
mokvda
saifusani.
kenwero SeanZrieT
tyeebo, velebo, xeebo,
ian-Zi-Ziano,
saSinelebidan
daeci Rrublebidan
gadarecxil
brinjis mindvrebs!
gaskdi, mzeo,
risxvis kvirTad
yviTel mdinareze
waleke cecxliT
Cveni samSoblos mxecebi.
vwuxvarT, Cven vwuxvarT,
rogorc arasdros aqamde,
gaape SeerTebuli samefo
Sen, mware qaro,
iyvire Zlieri xmiT
gariJraJze, romelic sdgeba.
ara, arasdros
oTxass oci millioni
arasdros ar mokvdeba.
ara, ar momkvdara,
cocxalia saifusani.
ver moeswrebiT
kantonis sikvdils verasdros,
ver daiyvanT sikvdilamde,
magram wvanan kantonSi
mkvdrebi mTeebaT,
430
Suris uZieblaT.
isini ar dalpebian,
amaoT ar iRupebian
wamebulni.
Zvirfasi sisxli
amaoT ar sdis.
oTxas oci millioni
uyurebs am cxedars,
cxedris win ficavs.
SurisZieba, SurisZieba modis.
seifusani,
modis SurisZieba,
aba, gaiqec yuli,
ar daisveno,
SoltiT gcemen,
SoltiT gdenian,
daarTe, Cinelo,
abreSumis Zafi,
ar daisveno,
daarTe Zafi,
abreSumis Zafi
batonis yelisTvis.
SurisZieba modis,
seifusani, SurisZieba.
Rrublebi kantonSi
aliT TrTian,
saRamos Rrublebi
inglisur sawyobis saxuravze,
tyvia-wamlis sawyobis saxuravze
sxvanairaT anaTeben.
SurisZieba modis,
saifusani, SurisZieba!..
xom gadavida ieriSze kantoni.
xom cocxalia da
cocxali iqneba kantoni!..
xom ueWvelad
gandevnis mters kantoni.
431
10. mere Semdeg?..
eZRvneba rva alabamis muSa zangebs,
romelTa sikvdilis sasjelSi Tavis Tavs aCens
CrdiloeT amerikis SeerTebul Statebis
`gansakuTrebuli kanonebi~.
432
magram avitan cemas, avitan Sromas,
dae, mcemon da mawamon,
linCis sasamarTlo da sikvdiliT sasjeli.
_ da mere Semdeg?
da Cven mainc gasisxlianebuli
erTad mivdivarT, iankebTan erTad.
_ ai, ase!.
mivdivarT qarxnis karebTan
da mainc mSierebi erTad vucdiT,
iankebTan erTad.
_ ai ase!.
Zvliani, ofliani, gaborotebuli, umuSevari,
yvelafriT erTni, erTad vucdiT
ukanasknel amoxeTqvas, vucdiT.
TeTrebi, Savebi, Sereulebi, yviTlebi.
Cven erTni gavxdiT am tanjvaSi,
mwuxarebaSi mnaxe Sen, amxanago.
da naRvelSi da gamarjvebaSi _ erTad wavalT.
Tofis srolas _ ver uSvelis proteqcia,
iq ver dagifaraven,
yvelas erTnairad gvesvrian,
TeTric gaSavdeba eleqtronis skamze,
Savsa da TeTrs _ erTi cecxliT
datrusaven cxeli tyviebi.
_ da mere Semdeg?
mrisxane niu-iorkis oqros koSks
Cven misisipis niaRvariT waviRebT,
Cveni avi TiTebi sixaruliT
gauxicineben sisxlian yelebs,
meSvide modgmamde movspobT.
misi sarTulebis dampal simaRleebs.
amaoT daecemian maTi qaliSvilebi muxlebze,
Cveni danebis brwyinvis winaSe,
Cven maT sisxlian ZaRlebs daviWerT
da oTx amoRebuls gavaZrobT tyavs.
maTi koSkebisa da sasaxleebis
rkinis kontruqciebi alSi gadadneba,
Cven cecxlSi gadneba misi tani
da dasamarxi Zvalic ar darCeba.
433
Savi maSxaliT agizgizdeba
da gaanaTebs Cven ukanasknel fronts.
ai, ase,
swored ase.
_ da mere Semdeg?
mere Semdeg?
Cveni mebrZoli da magari biWebi
ramdenime mxiarul welSi
am nagavidan gawmendil miwaze
avaSenebT
Crdilo amerikis
SeerTebul
socialistur Statebs.
11. simRera
Cveni saxe iwvis
risxvis wiTeli vardiT,
bengaliis kaciWamia vefxvi
imden ojaxs ar daRupavs,
rogorc britaneli
briti, briti.
aRsdeg, penJabo, penJabo,
ajanyebis Cavardi cecxlSi:
kidev da kidev, measejer
aRsdeg, kalkuta,
aRsdeg, madraso,
goro, lagora!
aenTe, bombei.
nakvercxlis wvimaT
iqec bramaputra,
gandis gamcemloba
daswvi da gaaniave.
icodeT:
gimalais mwvervalidan
grialebs mexi
da iRupeba
britaneTis imperia.
434
12. Cineli glexi qalis simRera
...CineTSi qalis gaqceva gasabWoebul olqebSi
yoveldRiur movlenaT iqca, radgan sabWoTa
konstitucia anTavisuflebs qals saukuneobrivi
monobidan. CineTis wiTel armiis dakavebul olqebSi
qalebi, romelTac surT, rameTi mainc daexmaron
wiTel armias, jariskacebs urecxaven sacvlebs.
(gazeTebidan)
435
ai, ase. swored ase.
ai, Zin-Zan, ai, ai.
vurecxav perangs am gabedul biWs,
Cinel Raribebs moutana Tavisufleba,
ai, ase. swored ase.
mere ra ari es Tavisufleba?
yvela valebi gaauqmes,
mevaxSe wurbelebi cecxlSi Cayares.
ai, ase. swored ase.
ai, Zin, Zan, ai, ai!
fexsaxvevebs urecxav mebrZol jo-li-xas,
sufTa iyos, roca brZolaSi gadava.
ai, ase. swored ase.
jer kidev bevri saqme aqvs jo-li-xas,
dee, tilebi nu awvaleben,
rwyilebi nu kbenen.
ai, ase. swored ase.
ai, Zin, Zan, ai, ai!
ayvirden sayvirebi,
zarbaznebi hquxan,
jo-li-xa win unda wavides razmiT.
ai, ase. swored ase.
wavides samxreTiT,
wavides CrdiloeTiT,
sadac ki darCa memamule,
sadac ki aris memamule,
rom wyalSi isrolos.
ai, ase. swored ase.
ai, Zin-Zan, ai, ai!
13. samoedi
1918
es ra moxda, ra moxda
Soreul samxreTSi?
ver gaugia samoeds.
SeiZleba Wkua dakargo,
raRac xmauroba,
raRac laparaki
moyveba qariSxals.
436
arc wynardeba, arc iRleba,
dadis fiqri civ Jamobis dros.
ra moxda Soreul samxreTSi?
_ tundra gadna, gemi movida,
rogorc yovelTvis,
ise movida gazafxuliviT.
da mogvitana Cven Saqari, nevsi da Zafi,
rom waiRos Cvengan bewvebi.
moridebiT viTxove
Saqris Tavi da erTi dasta
foladis nevsi, xuTi koWa Zafi
da kidev viTxove
naxevari cecxlis wyali
(Tumca Cemi daTvis bewvi
ise pawia iyo).
im kacma gadmomxeda
da mwared gaicina.
_ rao? ra wyalio?
arafer wyalsac ar mogcem,
_ es sabWoTa gemia.
_ diax, amxanago Zvirfaso,
aq araviTari arayi ar gvaqvs,
sabWoTa gemebze?
da maZlevs Saqars,
maZlevs nevsebs
da maZlevs Zafebs,
da kidev sxva nivTebs or tomaras.
me ver gavinZeri, videq da videq.
colebi stiroden,
vfiqrobdi, es sizmaria.
rusebs uyvarT xumroba,
da ai, exlav Cxubs damiwyebs!
magram mosuli ar icinoda,
damexmara, tomara amiwia,
da kidec wamaRebina.
isev dadgen mdinareni,
tundra gaTeTrda da yinulis mze
TeTr udabnos Tavze daadga.
437
magram dahqris
xma da xmauroba,
dahyveba qariSxals
da yvelgan gaaqvs xma
am yinulis Jamobisgan.
ra moxda,
ra moxda
Soreul samxreTSi?
1930
_ iq, Sors, Sors samxreTSi,
taigis iqeT, grigalis iqeT,
Waobisa da tundrebis iqeT,
leninis qalaqSi swavloben kursebze
samoedeli komkavSirelebi.
TovlSi erTmaneTs ejibrebian
damkvreli brigadebi,
mxecebze nadiroben
arteli-koleqtivebi,
xuTwlian gegmaze mdumare tundraSi.
isini ukraven da Tanac mRerian,
sabWoebidan modian naxatebiT.
gadavwyviteT, mTeli samSoblo
qartebze gadavitanoT
da simdidre vZebnoT miwaSi!
dabrunden komkavSirelebi
leningradis kursebidan.
_ unda vibrZoloT, unda vecadoT,
brZoliT da SromiT
unda gavagdoT saukuneobriv
umecreba da siRatake.
sabWoebi daiwyebs apatitebas _
qox-samkiTxveloebi Zalze gatenilia,
saRamos radio mReris.
irgvliv taigaze gaiSalen soflebi
da CrdiloeTis mze Tavis sxivebs
rogorc brZolis Zalas, ise
pirveli sabWoTa eleqtrosadguri.
438
14. berberebi
tanJeris srute sisxliviT wiTelia.
franguli droSebi momdgara tyeT.
maTraxis kudi ezmaneba
berberTa saxes.
puri da bavSvi muxlebidan
Camovarda, Cveni muxlebidan,
da daeca oficrebis xmals.
icinian zarxoSi frangebi,
marrokos arayiT gamsunagebulni.
Ramis nislia, Tu dRe dadgeba,
Cven berberebi, mona berberebi
ucxo gemebze iZulebuli varT,
movitanoT Cveni spilenZi,
Cveni zafrana, Cveni kviparosi.
da Tanac mxiaruli vimReriT simReras,
ase gvibrZanes Cven ucnobebma.
Cqaria mdinare bu-regragi.
frangebs etkbilebaT,
rogorc arayi.
Camovardnil varskvlaviviT
daixrCo Cveni Tavisufleba
bu-regragis qoCora talRebSi.
sami naxevar mTvare
wiTeli droSaa.
sami naxevar mTvare
Cveni droSaa...
frangebis fexebTan
gdia Cveni droSa da gaqelilia.
ei, rifebo!
Zmebo, rifebo!
sad gvyavs cxenebi,
sada gvaqvs xmali?
iaraRiT dagvamarcxa mterma,
ver gviSvela simamacem,
Camovardnil varskvlaviviT
daixrCo Cveni Tavisufleba
bu-regragis qoCora talRebSi.
439
magram qariSxalis kivilSi
gaqaful cxenebze
ismis tuaregTa
brZolis yiJina.
ratom wynarobs zRva?
raT ar aqafdeba?
ratom ar qariSxlobs?
ratom ar aris berberebi
alSi gaxveuli?
ratom lurjobs ca?
ratom aris ase uZravi?
rad ar moiwevT, Zmebo berberebo?
ratom ar gadmodis civ xanjlebiT
Cveni mdinareni?
raT ar iRunebian maRali xeebi,
rogorc saxrCobela?
Cven awi ar viomebT
frang batonebisaTvis,
Zmebo berberebo!
samferovan droSebs
Tavs ar SevaklavT,
Cven gvexmareba
mSobliur saharas
cxeli qviSa,
Cven gvexmareba Cveni kongo
da cxeli sudani.
ca gadiwminda
milionebis TvalebiT,
tkivili axrCobs
amomSral xaxas.
ismis zriali
da Cven vxedavT:
xmelTaSua zRvaSi ecema mze,
frangi batonebis
sisxliani mze.
gvwyuria _ iaraRi!
mogveciT _ iaraRi!
xelSi mogveciT yvelas _ iaraRi!..
da Cven gagvitacebs Cveni cekva,
440
ulamazesi, ukanaskneli cekva,
Zmebo berberebo!..
laparakobs pari:
ori aTasi kasta, ori aTasi.
Tu momekare, gadagdeb bRers.
ase ifaravs TeTri Zvali
Tavis TeTr tans yvela CvenTagan.
laparakobs zangi:
Cvenc mogvitanes liandagi
da daugeben Cven Zvlebs SpalebaT.
Zalas da sisxls
cbierad gvparaven:
frangebi, ispanelebi,
iankebi, britanelebi,
da Cveni Sinauri ZaRli-batonebi.
kolonia yviris,
kolonia yviris
da uwyalo mzis cxeli sxivebi
xeebis webodan sawamlavs swuraven.
laparakobs yuli:
kmara!
me imaT sxeuls
Cemi guTanis
miwas SevaWri.
laparakobs pari:
kmara!
me imaT leSiT
xeobebs
avavseb.
441
laparakobs zangi:
liandagi mzad ari... dasde.
axla isini vixmaroT SpalebaT.
piridan lukmas,
saxlsa da keras
urcxvad gvparaven:
iaponelebi,
holandielebi,
iankebi,
britanelebi,
da Cveni Sinauri
ZaRli-batonebi.
uwyalo maxvils
cxunvare aliT
mze gareT adens
SurisZiebas,
rogorc xe webos!..
kolonia yviris!
kolonia yviris!
ivlisi, [1933]
Tbilisi
442
aleksandr puSkin
443
palmam amarTa amayad Tavi,
wyliT daimSvena Wamac saTave.
[1937]
monasteri yazbegze
10 seqtemberi, [1937]
yazbegi
444
[iazikovs]
445
Sengan rCeuli onavari
da muzebis maRali...
Cveni delvigi yvelafers dasTmobs.
da Cven samyofels...
gandevnis Savi kuTxe...
da movatyuebT Cven yaraulebs,
Tavisuflebis vaqebdeT niWsa
da Cven uxeSi axalgazrdobis
kvlav gavaRviZebT mxiarul nadims,
da yurs daugdebT Cven....
leqsebis da Wiqebis xmaurs
da zamTris Ramis mZime mowyenas
RviniT, simReriT ukan gavagdebT.
446
hainrix haine
zamTris zRapari
Tavi pirveli
es iyo mwuxar noembris Tves,
awva dRes tyviis Rrublis naleqi.
amtvrevda qari yviTel totebs xes,
roca samSoblos gzas davadeqi.
davadgi fexi Tu ara sazRvars,
mkerdSi raRaca iZra uwyali,
Tvalebze vigrZen soveli nami
da gadmomcvivda cremlis kurcxali.
roca momesma germanuli xma,
TiTqo zRvam mkerdze gadamiara,
TiTqo gamixsnes daWrili guli
da sisxli mowyda sovel iaras.
mozrdili qali mReroda raRac
sevdiani da unazesi xmiT
da TiTqo es xma yalbic ki iyo,
magram guls sevdis wvimebi esxmis.
mReroda igi siyvarulisTvis
da iyo tanjvis gamovlineba,
iq, maRla caze, sxva qveyanaze,
sadac Caqreba yoveli vneba.
mReroda igi miwis vaebas,
bednierebas, uceb rom hqreba,
rom suls gawmendils iq saiqio
Svelis maradi bedniereba.
is uaryofis mimRerda qebas,
raRac zeciur epopeias,
rom bavSi _ xalxis gasaCumeblaT
gaimeteben aseT...
me, megobrebo, getyviT ukeTess,
simReras TqvenTvis marTla mosadegs,
qveynaT ufalis samefo CvenTvis
am qveyanaze Cven davamyaroT.
447
fiodor dostoevski
didebuli inkvizitori*
(romanidan `Zmani karamazovebi~)
448
vilebs da xedavs maT saSinel tanjvas. iq, sxvaTa Soris, aris
erTi SesaniSnavi dargi codvilTa aduRebul tbaSi, romel
nic Caiyuryumelaveben tbaSi da Semdeg ar SeuZliaT amos
vla zeviT. `maT iviwyebs RmerTi~ _ gana ar aris es gamoTqma
ara-Cveulebrivi siRrmis da Zlierebis? da ai, SeZrwunebuli
RvTismSobeli mtirali daemxoba RmerTis win da sTxovs mas
yvelas Sebralebas, ganTavisuflebas, yvelasi ganurCevlad.
RvTismSobeli sTxovs, ar eSveba da rodesac RmerTi uCvenebs
mas Tavisve Svilis milursmul xelebze da ekiTxeba: rogor
vapatio me mis mwvalebelTo, maSin RvTismSobeli ubrZanebs
yvela wmindanebs, wamebulTa da angelosebs, daemxon masTan
erTad pirqve RvTis winaSe da sTxovon Sebralebas yvelasi
ganurCevlaT. es poema Tavdeba miT, rom RvTismSobeli gamos
Txovs RmerTs Seyenebas tanjvisas samebis dRemdi da codvil
ni jojoxeTidan iqve hmadloben RmerTs, SeRaRadeben mas.
`marTal xar, Sen ufalo! rom ase gansaje~.
Cemi poemac amnairi iqneboda, rom im dros gamoCeniliyo.
Cem poemaSi scenaze gamodis is. poemaSi is TiTqmis arafers
laparakobs, mxolod gamoCndeba da isev midis. TxuTmeti sau
kune wavida mas Semdeg, rac man dasdo aRTqma, rom kidev moev
lineboda kacTa naTesavs, TxuTmeti saukunea mas Semdeg, rac
misma winaswarmetyvelma daswera kidec da `Semdgomad momaval
ars~. dRe da Ja mi Cemi mos vli sa ara
vin uw
yis, ar ca Svil ma,
garna mamam zeciermao, ase sTqva man TiTon jer kidev dedami
waze, magram kacobrioba elis mas Zveli rwmeniT da sasoebiT,
radgan TxuTmeti saukunea mas Semdeg, rac Seswyda adamianTan
cis Tavdeboba. marTalia, iyo maSin kidev saswaulebi, iyven
wmindanebi, romelnic kurnavden saswauliT, ramdenime mar
TalTa eCvena kidec RvTismSobeli, magram eSmaks ar sZinavs
da kacobriobas daebada iWvi am saswaulTa simarTleSi. didi
varskvlavi `CiraRdnis msgavsi~ (e. i. eklesiisa) Camoswyda cas
da daeca wyalTa saTaves da Seiqmna wyali mware. eretikosebma
kadnierebiT uaryves saswaulebi, magram vinc darCen morwmu
neni, mainc elian. adamianis cremli midis ufalTan, elian mas,
uyvarT igi da swyurianT itanjon, mokvden misTvis, rogorc
uwin kvdeboden xolme. ai, ramdeni xani loculobda kacT-na
Tesavi dauSretel molodinis cecxliT aRgznebuli. gardmog
449
vevline Cven, SeRaRadebden mas da manac ganusazRvrel Sebra
lebiT moindoma kidev Camosvla qveynaT, maze mlocvelebze.
moindoma man Camosvla, Tunda wuTiT Cveneboda xalxs, tan
juls, wamebuls, magram kidev mainc bavSviviT gulubryvilo
morwmunesa. moqmedeba Cemi poemisa swarmoebs espaniaSi, qalaq
seviliaSi, saSinel Jams inkviziciisas, roca RvTis sadideblaT
am mxareSi yovel dRe gauqroblad enTen koconebi da auto
dafeze swvavden borot eretikosebs. es, rasakvirvelia, ar
yofila is Camosvla, romelic man aRgviTqva Jamis dasasrulSi
mTeli Tavisi zecieri didebiT, romelic iqneba `rogorc el
va brwyinvale aRmosavleTidan dasavleTiT~. ara, man moindo
ma wuTiT, mxolod wamiT enaxa Tavis bavSvebi da gangeb kidev
iq, sadac mZvinvarebden koconebi _ eretikosebisa. usazRvro
mowyalebiT is modis kidev erTxel kacTa Soris im adamianis
saxiT, romliTac dadioda sami weli xalxTa Soris TxuTmeti
saukunis winad. is Camodis samxreTis qalaqSi didebul auto
dafes win, sadac mefis, mTeli raindobis, sasaxlis qalTa Ta
nadaswrebiT, mTeli qalaqis mcxovrebTa Tvalwin kardinalma,
didebulma inkvizitorma daswva mTeli aseuli eretikosebisa
ad majorem gloriam Dei; is gamoCnda Cumad, SeumCnevlad, magram
ucnauria _ yvelam icnes. es SeiZleboda yofiliyo erTi Sesa
niSnav adgilTagani Cemi poemisa _ ratom icnes igi?
xalxi Seukavebeli ZaliT miiltvis misken, gars exveva, ukan
mihyveba. is CumaT dadis maT Soris Cumi RimiliT usazRvro
Sebralebisa tuCebze. mze siyvarulisa Rvivis mis gulSi, sxive
bi sinaTlisa, Secnobis da Zlierebisa ifrqvevian mis Tval
Tagan da roca Seexebian adamians, mis guls, gafarTxaldeba
grZnoba siyvarulis, pasuxisa.
...is Slis xelebs, akurTxebs maT da misi mikareba, Tunda
misi samoselisa sisaRis Zalas afrqvevs garSemo. vai, brbodan
iZaxis moxuci, bavSvobidan brma:
_ ufalo, gamkurne da me gixilav Sen!..
ai, TiTqo qercli CamoSorda mis Tvalebs da brma xedavs
mas... xalxi tiris, kocnis miwas, sadac is midis. bavSebi mis win
yvavilebs abneven, galoben da SehRaRadeben `osanas~:
_ es, is aris, TiTon isaa, is unda iyos, aravinaa Tu ara
is! ismis xalxSi. magram ager is SeCerda seviliis taZris Sesa
450
valTan, swored im wamSi, roca galavanSi SeaqvT moTqma-vaebiT
Tav-axdili patara TeTri kubo. imaSi Svidi wlis gogona wevs,
erTad erTi qali saxelovani moqalaqisa. mkvdari sul erTian
yvavilebSia gaxveuli.
_ is aRad gens Sens bavSvs. _ uZa xis vi Rac brbo dan mti
ral dedas. eklesiis pastori gaqvavebuliviT sdgas da warbe
bi Seukravs. deda emxoba mis (qristes) ferxTan:
_ Tu Sena xar, gamicocxle me Cemi bavSvi. _ Tavdaviwye
biT SesZaxis mas da fexebs ukocnis. procesia SeCerdeba. kubo
dauSves iqve, mis fexebTan. is xedavs Sebralebis im RimiliT,
romelic mas ar Sordeba saxeze da misi bageni erTxel kidev
ganimeoreben:
_ talifa kumi.
qalwuli adgeba da gainZreva kuboSi, jdeba bavSvi da aqeT-
iqiT ixedeba gakvirvebulis TvalebiT, xelSi Taiguli aqvs
TeTri yvavilebisa, romelSiac kuboSi iwva. xalxSi ryevaa, Zaxi
li, moTqma da ai, am dros moedanze gaivlis TiTon kardinali,
didebuli inkvizitori. es TiTqmis oTxmocda-aTi wlis moxu
cia, maRali da swori, gamxmari saxiT da Cacvinuli TvalebiT,
magram TvalebSi, rogorc cecxlis naperwkali, kiafobs sxivi.
exla mas ar acvia Tavisi SesaniSnavi kardinalis wiTeli tani
samosi, rogorc guSin, roca swvavden koconze romis eklesiis
mtrebs, exla is beris ubralo samoselSia. mas Sori axlos
mohyvebian daRvremili TanaSemweni, monebi misi `saRvTo~ sada
rajosi. kardinali SeCerdeba xalxis win da Soridan uyurebs.
man yvelafers Sexeda, Sexeda, rogorc CamouSves kubo, rogor
adga qali da raRac bediTma cecxlma gadaiara mis saxeze. kar
dinalma gaiSvira xeli da ubrZana mcvelebs, daeWiraT igi. ai,
rogoria misi gavlena, rogor Zrwis xalxi mis win da rogor
misCvevia mis brZanebas.
xalxi erT wuTSi gairRva da samarisebur dumilSi mcvelebma
mohkides mas xeli da waiyvanes. brbo, rogorc erTi kaci, moix
ris Tavs da miwaze daecema moxuc kardinalis win da isic Cu
mad akurTxebs maT da midis. mcvelebs miyavT tyve da amwyvde
ven sapatimroSi wminda sasamarTlos Zvel SenobaSi da toveben
iq. gadis dRe da dgeba Savi, cxeli seviliis Rame. haeri limo
nis da dafnis suniT aris gaJRenTili. uceb am RameSi gaiReba
451
karebi satusaRosi da Semodis TviTon moxuci didebuli in
kvizitori sanaTiT xelSi. is martoa da SemosvlisTanave ka
rebi ixureba. kardinali Cerdeba da Semosvlis dros didxans
ukvirdeba mis saxes. Semdeg Cumad midis, sdgams farans magi
daze da eubneba mas:
_ es Sen xar, Sen? _ magram rom ver miiRebs pasuxs, saCqa
rod umatebs, _ nu mipasuxeb, gaCumdi. da mainc ra SegeZlo,
rom geTqva Sen? me kargad, Zlier kargad vici, rasac Sen it
yvi. Sen arc ufleba gaqvs, rom moumato rame, rac sTqvi uwin,
imas, risTvis modi, risTvis, rom dagviSalo Cven? radgan Sen
modi, rom dagviSalo da Sen ici es. magram ici Sen, ra iqneba
xvale? me ar vici, vina xar Sen da arc minda vicode; xar Sen
is, Tu misi msgavsi, sul erTia, xval gagamtyuneb da dagwvav
kidec koconze, rogorc uborotes eretikoss da is xalxi,
romelic dRes fexebs gikocnida, xval rogorc ki ubrZaneb,
naxSirs daay ris Sens ko cons da ici es Sen? da, Se saZ
le be
lia, es icode Sen, sTqva man gayruebul mdumarebaSi, Tvals ki
mainc ar aSorebda Tavis tyves.
_ me araferi ar mesmis, ra aris yvela es? _ gaiRima mTel
dros Cu mad rom is men
da alio Sam, _ es swo red ra Rac usaz
Rvro fantaziaa, an da raRac Secdoma moxucisa, raRac SeuZ
lebeli qui pro quo?
_ miiRe ukankaskneli mainc, _ gaicina ivanem, _ Tu Sen ase
gaganebivra Tanamedrove realizmma da Sen ar SegiZlia ga
daitano araferi fantastiuri _ Tu ginda iyos Seni qui pro
quo. esec marTalia, moxuci oTxmocda-aTi wlisaa da SeiZleba
Wkuazedac Seirya Tavis ideiT. tyves SeeZlo, Tavis garegno
biT moexibla igi. SesaZlebelia, es yofiliyo bodva-moCveneba
oTxmocda-aTi wlis moxucisa sikvdilis wineT da mere kidev
guSin autodafeze, sadac asi eretikosi daswves, is gacecxle
buli iyo. magram gana sul erTi ar aris CvenTvis qui pro quo
da usazRvro fantazia! aq saqme mxolod imaSia, rom moxucs
undoda gamoeTqva bolos is, rasac am oTxmocda-aT welSi
grZnobda, magram romelzedac amden xans sdumda.
_ da tyve kidev sdums? xedavs mas da arafers eubneba?
_ diax, da asec un da iyos yo vel SemTxve va
Si, _ gaici na
ivanem, _ TiTon moxucma SeniSna, rom mas ar SeuZlia araferi
452
moumatos mas, rac erTxel sTqva uwin. da Tu ginda, mxolod
amaSia ZiriTadi mcneba kaTolikobisa, Cemi fiqriT, yovel Sem
TxvevaSi. `yvelaferi gadaeca SeniT paps da amitom paps exla
yvelaferi aqvs da Sen nu moxval da Tu SegviSli xels, am az
rze isini ara Tu laparakoben, sweren kidec iezuitebi mainc.
amas me TiTon vkiTxulobdi maT RvTismetyvelebis nawerebSi.
`SegiZlia gana Sen, gadmogvce erTi im saidumloTagan, saida
nac Sen moxvedi? _ ekiTxeba Cemi moxuci da TviTonve upasu
xebs mis magier, _ ara, ar SemiZlia, rom ar moumato imas, rac
uwin sTqvi, rom ar waarTo xalxs Tavisufleba, romelsac ase
icavdi, roca miwaze iyavi. yvela, rasac Sen exla ityvi, saf
rTxeSi agdebs adamianTa sarwmunoebis Tavisuflebas, radgan
gamoCndeba, rogorc saswauli da Tavisufleba rwmenisa, rom
yvela ufro Zvirfasi iyo SenTvis TuTxmeti saukunis winaT.
Sen ar iyavi, ase xSirad rom imeorebdi, `minda, gagxadoT Tavi
sufalio~, magram ai, Sexede Sen im Tavisufal xalxs~. _ borot
RimiliT daumata man.
_ diax, ZviraT dagvijda Cven, Zlier ZviraT es saqme, mag
ram davaTaveT Seni saxeliT. TxuTmeti saukune vitanjebodiT
Cven im Tavisuflebis gamo, magram exla ki mouReT bolo da es
dasrulda magrad. Sen ar gjera, rom yvelaferi dasrulda?
Sen Semomcqeri me mSvidaT da ar micxadeb zizRs! magram icode,
rom exla, diax, exla darwmunebulia is xalxi ise, rogorc aras
dros ar yofila darwmunebuli, rom is Tavisufalia, sruliad
Tavisufali maSin, rodesac maT dadves Cven fexebTan Tavisuf
leba. magram es vqeniT Cven da gindoda amgvari Tavisufleba?
_ me kidev araferi mesmis, _ gaawyvetina alioSam, _ is icinis?
_ sulac ara. is saxeldobr iqebs Tavs da Tavisianebs, rom
dasces Tavisufleba da qnes es imitom, rom adamiani yofili
yo bednieri. radgan mxolod exla (e. i. laparakobs inkvizici
aze) Seiqna SesaZlebeli adamianis bednierebaze fiqri. adami
ani Seqmnilia ajanyebulaT da SeiZleba iyos is bednieri?
_ Sen gagafrTxiles, elaparakeba is mas, gana Sen dagaklda
gafrTxileba, magram Sen ar ismine, uaryav erTad erTi gza,
romliTac SeiZleboda adamianis gabedniereba, magram sabed
nierod, Sen rodesac Cven dagvitove es saqme, Cven gadmogve
ci, Sen aRgviTqvi, Sen ganamtkice Senive sityviT, Sen mogveci
453
ufleba Sekonvisa da gaxsnisa da exla, rasakvirvelia, ar Se
giZlia, rom ifiqro mis warTmevaze. risTvis modi, risTvis?
xelis SesaSvelad?
_ es ras niSnavs, Sen ar dagklebia gafrTxileba da gzis Cve
neba? _ daekiTxa alioSa.
_ diax, amaSi imaleba saTave, rac moxucs unda, sTqvas.
_ saSineli da Wkviani suli, suli TviTdamxobisa da ar
yofnisa, _ ganagrZobs moxuci, _ didebuli suli laparakobda
SenTan udabnoSi da Cven gadmogvces wignSi, TiTqo is Sen `gac
denda~, marTalia es? da SeiZleboda kidev Tqma raime WeSma
ritisa, rac Sen giTxra man sam kiTxvaSi, romelic Sen ukuagde
da daarqves mas `Secdena~ wignebSi? da marTla ki Tu yofila
rodisme miwaze saswauli, yvelaze udidesi da saSineli iyo
is saswauli im dRes, dRes sam Secdenisas. saxeldobr, im sam
kiTxvaSi iyo saswauli, da rom warmovidginoT mxolod sama
galiTod, viTom es sami kiTxva saSineli sulisagan mocemuli
amoiSala wignebidan da xelaxlav unda ainiSnos da amisaTvis
SekriboT yvela brZenni qveynisani, mmarTvelni mRvdel-mTa
varni, mecnierni, filosofosebi, poetebi da misceT amocana:
gamoigoneT, SeTxzeT sami kiTxva, magram romelnic ara Tu un
da Seesabamebodes ambis zomas, aramed sam sityvaSi, sam ubralo
adamianis frazaSi gamoTqvamdes mTels istorias samyaroisas
da kacobriobisas, gana fiqrob Sen, rom mTeli sibrZne qveyni
sa erTad SeerTebuli SeiZlebda gamogonebas, Tunda imis rame
msgavsisas, rac imaleboda siRrme da Zala im sam kiTxvaSi, ro
melnic mogca saSinelma da Zlierma sulma udabnoSi?..
marto im kiTxvaTa gamoCenis saswauliT SeiZleba gageba,
rom gaqvs saqme ara adamianis WkuasTan, samaradisosTan da ab
soliuturTan.
radgan mxolod im sam kiTxvaSi TiTqo erTad SeerTebula
winaswametyveleba kacobriobis awindeli istoriisa da sam sa
xeSi, romelSiac Sesula gamoucnobi istoriuli winaaRmdego
ba adamianis bunebisa mTel dedamiwaze, maSin ar SeiZleboda
misi Secnoba, radgan momavali ganuWvreteli iyo maSin, magram
exla, roca gavida TxuTmeti saukune, Cven vxedavT exla, rom
am sam kiTxvaSi imdeni winaswarmetyveleba gamodga, rom Cven
ar SegviZlia araferis mimateba, arc gamokleba.
454
_ gamoican Sen TviTonve, vin iyo marTali: Sen Tu is, rome
lic Sen, Sen gekiTxeboda? moigone pirveli kiTxva, imis azri
es iyo, `Sen ginda qveynaT mixvide carieli xeliT, raRaca Ta
visuflebis aRTqmiT, romelsac isini ver gaigeben, ver moisaz
reben da romlisac maT eSiniaT, radgan araferi aras dros ar
yofila adamianisTvis da adamianTa sazogadoebisTvis iseTi
gadautaneli, rogorc Tavisufleba. da xedav Sen am qvebs, am
titvel da xriok udabnoSi? gadaaqcie es qvebi purad da ga
mogekideba kacobrioba, rogorc jogi, madlieri da gamgone,
Tumca marad mZrwolvare, rom Sen SegiZlia, SeaCero es. magram
Sen ar indome wagerTmia adamianisTvis Tavisufleba, uaryav
gafrTxileba, radgan Sen ase gansaje, ra Tavisuflebaa is Ta
visufleba, rodesac nayidia is puriTo. Sen upasuxe, rom ara
marto puriT scxovrobs xolme adamianio, magram ici Sen, rom
im qveyniur purisTvis aRsdgeba Senze, miwis suli SegebrZo
leba da dagamarcxebs, yvela mas miyveba ZaxiliT: `ra Seedreba
am mxecs, man mog vca cec xli ci da
no~. ici Sen, rom gan vlen
saukuneni da kacobrioba mecnierebis piriT gamoacxadebs,
rom ar aris danaSauli, maSasadame, arc codvaa, arian mxolod
mSierni. `gamokvebe da maSin mosTxove mas, saTnoeba~ _ ai, ras
daaweren im droSaze, romelsac Sens winaaRmdeg aafrialeben
da romliTac daimxoba Seni taZari. Seni taZris alags daid
gmeba axali Senoba, isev aaSeneben babilonis godols, Tumc
verc axla moaTaveben mis aSenebas, rogorc uwin, magram Sen
xom SegeZlo, ar aeSenebiaT igi, aTas wlobiT Segemoklebia
tanjva adamianisa, radgan CvenTan movlen isini, ra daiRlebi
an godolis SenebiT da mogvnaxaven maSin Cven isini miwis qveS
akldamebSi damalulTa (radgan Cven viqnebiT maSin devnilni
da wamebulni), mogvnaxaven da SemogvRaRadeben:
_ gvaWameT Tqven, radgan maT, vinc Segvpirden cecxli ci
dan, igi ar mog vces da ma Sin Cven da vaTa
vebT maT go dols,
rad gan daa Tavebs is, vinc maT aW mevs da vaW mevT mar
to Cven
Seni saxeliT da vicruebT, rom Seni saxeliT ara, arasdros,
arasdros uCvenoT. isini ver gaZRebian. araviTari mecniereba
maT ar miscems purs, sanam darCebian Tavisufalni, magram da
Tavdeba miT, rom isini moitanen TavianT Tavisuflebas Cven
fexTan da gvetyvian:
_ isev gvqeleT Cven, oRond gvaWameT.
455
maSin isinic gaigeben, rom Tavisufleba da miwieri puris
gayofa ar SeiZleba. darwmundebian, rom isini veras dros ver
iqnebian Tavisufalni, radgan uRononi da ararani arian. Sen
aRuTqvi maT zecieri puri, magram, isev gimeoreb, SeuZlia ga
na imas, susti da mudam codvili kacTa modgmaSi, Seedaros
miwier purs? da Tu Sen zecier purisaTvis wamogyven aTasi
an aTi aTasi, ra unda daemarTos im milionebs da as milion
xalxs, romelTac ar SeuZlianT, zecieri purisaTvis miwieri
daiviwyon? SenTvis Zvirfasia aTasi an aTi aTasi didebuli
da Zlieri da ras uSvebi im milions, zRvis qviSasaviT mraval
sustTa, magram Sens moyvarulT, unda gadaeqcnen isini gina
safexuraT ZlierTa da didebulT? ara, CvenTvis Zvirfasia
sustebic. isini codvilni arian da ajanyebulni, magram ara
uSavs ra, bolos da bolos gamgone Seiqmnebian. isini gakvir
debian Cvenze da RmerTebs gviwodeben, radgan Cven davudeqiT
maT saTaveSi da davTanxmdiT gvezida Tavisufleba, romelmac
isini SeaSina. oh, rogor SesZuldebaT maT ukanasknelaT Tavi
sufleba. magram Cven vetyviT, rom Sen gismenT da Seni saxeliT
vbatonobT. Cven imaT kidev movatyuebT, radgan Sen ar mogiS
vebT CvenTan da am sicrueSi iqneba mTeli Cveni tanjva, radgan
Cven iZulebuli varT, rom vicruoT. ai, ras niSnavda pirveli
kiTxva udabnoSi da ai, ra uaryav Sen, daayene ra Tavisufleba
yvelaze win. am kiTxvaSi ki imaleboda didebuli saidumlo,
saidumlo samyarosi, rom migeRo `puri~, maSin Sen upasuxebdi
sayovelTao, samaradiso tanjvas kacobriobisas, ise araferi
ar awuxebs adamians, rogorc roca Tavisufali darCeba, male
monaxos xolme is, romlis winac qedi moixaros. amisTvis iyo
xolme, rom isini xocavden erTi-meores maxviliT, isini hqmni
den RmerTebs da erTi-meores elaparakeboden:
_ daagdeT Tqveni RmerTebi da Cvenze iloceT, Torem sik
vdili gelis Tqvenc da Tqvens RmerTebsac.
da ase iqneba es dausrulebliv. maSinac ki, roca RmerTe
bic ki ar iqnebian, sul erTia, isini maSin daemxobian kerpTa
winaSe. Sen icodi es, Sen ar SegeZlo, ar gcodnoda es Ziri
Tadi saidumloeba adamianis bunebisa, magram Sen uaryav er
Tad-erTi absoliuturi droSa, romelic geZleoda Sen, rom
yvelas eTayvanebie, droSa miwieri purisa uaryav Sen zecieris
saxeliT. Sexede, ra qeni Sen Semdeg, da kidev yvelaferi imave
456
TavisuflebisaTvis. geubnebi, araferi ar yofila imaze uaresi
adamianisaTvis, rom moenaxa vinme, visTvisac gadaeca es niWi
Tavisuflebisa, romelic dabadebisTanave Tan dahyveba xolme
am ubedur arsebas, magram daepatroneba adamianTa Tavisufle
bas, mxolod is, vinc daawynarebs maT sindiss. purTan erTad
Sen geZleoda droSa uZleveli: miscem purs, Sen gagaRmerTebs,
radgan araferi ar aris masze Zlieri, magram Tu vinme am dros
daepatrona, Sens garda mis sinidiss, maSin is daagdebs pursac
da wahyveba mas, vinc misi sinidisi aatoka.
radgan saidumloeba adamianis arsebobisa imaSi ki ar aris,
rom icocxlos, aramed misTvis icocxlos. es asea, magram ra
gamovida, mis magier, rom Sen xelT gegdo adamianis Tavisuf
leba, Sen kidec gaaZliere masSi es. iqneb Sen dagaviwyda, rom
myudroeba da sikvdili ufro Zvirfasia, vidre Tavisufali
arCevani keTilis da borotis Secnobisa? ara ra aris adami
anisTvis ise momajadoebeli, rogorc Tavisufleba misi sini
disisa, magram samagierod, arara aris masze saSineli. Sen, ro
melic moxvedi, rom migeca msxverplad maTTvis sicocxle, mis
magier, rom dapatronebodi adamianis Tavisuflebas, Sen gaam
ravle is, datvirTe tanjviT sulieri samefo adamianisa uku
niTi ukunisamde. Sen moisurve Tavisufali siyvaruli adami
anisa, rom Tavisuflad wamosuliyo is Sens nakvalevze, SeniT
datyvevebuli. Zveli sastiki kanonis magier _ Tavisufali gu
liT unda gaarCios adamianma, ra aris boroti da ra keTili da
amaSi unda exelmZRvanelebia Seni saxiT, magram rad ar ifiqre,
rad, rom bo los da bo los ar er wmuneba is arc Sens sa xes,
arc Sens simarTles, Tu mas zurgze awevs misTana saSineli
tvirTi, rogoric aris Tavisufleba arCevisa. isini SemogZa
xeben ukanasknelaT, rom simarTle ar aris SenSi, radgan ar
SeiZleboda maTi ase datoveba tanjvaSi da wvalebaSi, rogorc
es Sen hqeni, dautove ra maT amdeni gamoucnobi gamocanebi.
TiTon Sen daudevi safuZveli Seni samefos damxobas da mos
pobas, sxvas mainc nuravis daabraleb. mere es geZleoda Sen?
aris sami Zala, samad sami dedamiwaze, romelTac SeuZliaT,
samaradisod daatyvevon sinidisi im sawyalTa _ bednierebaa
maTTvis es sami Zala: saswauli, saidumloeba, avtoriteti. Sen
uaryavi erTic da meorec, mesamec ki da TviT mieci magaliTi
457
maT, rodesac saSinelma da brZenma sulma dagayena Sen taZris
Tavze da giTxra:
_ Tu ginda, gaigo, rom Sen marTla xar Svili RvTisa, gada
vardi aqedan, radgan Tqmul ars Senze, rom angelozebi dagita
ceben da wagiReben, ros davardebi Zirs, araferi ar dagemarTe
ba, gaigeb maSin, xar Tu ara Svili mamisa Senisa da daamtkiceb,
rogoria Seni rwmena masze; magram Sen gaigone yvela eseni da
uaryav winadadeba, viTom ar dahyev Secdenas. o, rasakvirvelia,
Sen moiqeci maSin ampartavnulad, rogorc RmerTi, magram sus
ti modgma adamianisa... imaTac daerqmevaT RmerTebi?
o, Sen gaige maSin, rom geqna erTi nabiji, Tunda moZraoba
dabla gadasavardnaT, Sen maSinve Sescodebdi RmerTs, dahkar
gavdi rwmenas da saSinlad daifliTebodi Zirs Cavardnili mi
waze, im miwaze, romlis saxsnelad Sen moxvedi cidan da gaixa
rebda maSin Wkviani suli, Seni Semcdeneli, magram, gimeoreb,
bevria gana misTana, rogorc Sen? da gana Sen gulSi gaitare es
azri, rom adamianic gadaurCeboda Secdenas? gana isea Seqmni
li adamianis buneba, rom uarhyofs saswauls amisTana saSinel
momentSi, roca stanjavs gamosacnobi kiTxvebi da ahyveba gulis,
mxolod gulis gamocnobas? o, Sen icodi, rom Seni es gmiroba
Caiwereboda wignebSi, Cawvdeba Jamis siRrmes da ukanasknels
sazRvars qveynisas da Sen fiqrobdi, rom mogbaZaven Sen adami
anebi, darCebian mudam RmerTTan da ar indomeben saswaulebs.
magram Sen ar icodi, rom, rogorc ki uarhyofs adamiani sas
wauls, uarhyofs RmerTsac, radgan is saswauls ufro eZebs,
vidre TviT RmerTs. Sen ar Camoxved jvaridan, rodesac giZa
xoden Sen, gajavrebden da dagcinoden: `Camodi jvaridan da
girwmunebT, rom Sen xar namdvilad is~. Sen ar Camoxvedi, rad
gan ar gindoda, adamiani dagebrmavebia saswauliT da elodi,
gwyuroda Tavisufali rwmena da ara sasawulebrivi. gwyuroda
Tavisufali siyvaruli da ara monuri aRtaceba Zlierebis win,
romelmac samudamod Searyia cxovreba monisa... magram Sen
gansaje Zlier maRla, adamianebic igive monebia, Tumca Seqmni
li arian ajanyebulaT. gamoaxile Tvalebi da gansaje, TxuT
meti saukune wavida mas Semdeg da Sexede exla, vin aiyvane Sen
Seni saxemdi? geficebi, adamiani ufro sustad aris Seqmnili,
vidre Sen gegona? SeuZlia, SeuZlia imas Seasrulos is, rac
458
Sen Seasrule. Tumca ase giyvarda Sen adamiani, magram ise mo
eqeci mas, TiTqo dakarge misdami Sebraleba, radgan mosTxove
mas Zlier bevri, Zlier bevri da mere vin? Sen, vinc Seiyvare
adamiani Tavis-Tavze ufro, Sen rom gdomoda misi bedniereba,
cotas mosTxovdi da es iqneboda siyvarulTan axlo, radgan
advili iqneboda amisTana tvirTis zidva. adamiani sustia, ada
miani qvemZromia. ra aris aq sakvirveli, rom is Cven da Cvens
Zlierebis winaaRmdeg amxedrebiT ampartavnobs? es ampartav
nobaa da siamaye bavSvisa, mowafis. eseni patara bavSvebi arian,
klasSi rom ajanyden da maswavlebeli gared gamoagdes, magram
daedeba sazRvari patara bavSvebis TamaSs da es Zlier Zvirad
daujdebaT maT. isini daamxoben taZrebs da sisxliT morwyaven
miwas. magram isini TviTon mixvdebian, rom Tumca ajanyebulni
arian, magram maTi janyi Zlier sustia da maT ar SeuZliaT, is
gadaitanon. sulelur cremlebs daafrqveven da gamogvityde
bian, rom vinc isini ajanyebulaT gaaCina, Tqma ar unda, maT
dascinoda da ityvian isini amas sasowarkveTilebaSi da misgan
naTqvami iqneba RvTis gmoba, amiT isini ufro ubeduri Seiqmne
bian, radgan adamianis buneba ver itans xolme RvTis uaryofas
da bolos da bolos TviTonve iZiebs Surs Tavisve Tavze. ma
Sasadame, ukmayofileba, ubedureba aris exlandeli bedi ada
mianisa da yvela es imis Semdeg, roca Sen awame misi Tavisuf
lebisTvis jvarze. didebuli winaswarmetyveli Seni Tavis Cve
nebaSi laparakobs, rom Sexeda yvela monawileT Seni pirveli
aRdgomisa da isini iyven yovel Tormet muxlidan, Tormeti
aTasi, magram Tu iyven marTla yvela eseni, maSin isini yofi
lan RmerTebi da ara adamianebi, imaT gadaitanes Seni jvari,
isini itanjeboden udabnoSi mSieri da titvelni, ikvebeboden
veluri TafliT, balaxis ZirebiT _ rasakvirvelia, Sen SegiZ
lia amayad maCveno imaTze, rogorc namdvil Tavisuflebis
Svilebze, maCveno maTi saSineli msxverpli, Sendami motanili,
magram moigone, rom isini iyven mxolod aTasni da igic Rmer
Tebi _ danarCenebi? riT arian damnaSaveni, sustni, rom ver
SesZlen moTmena ise, rogorc im ZlierTa? raT aris damnaSave
suli, rom ver zida es saSineli nawilebi? iqneb Sen moxvedi
marTla rCeulebTan da rCeulTaTvis? magram Tu asea, aq saidum
loebaa da Cven imas ver gavigebT, vera. da Tu es saidumlo
459
ebaa, maSin Cven gvqonia ufleba, gveqadagebina saidumloeba, rom
Tavisufali gamocnoba gulisa da siyvaruli ki ar aris SesaniS
navi da saWiro, aramed saidumloeba, romelsac isini unda er
wmunon brmad, Tunda maT sinidisis garedac. da Cvenc ase vqe
niT, Cven gavasworeT Seni dawyebuli saqme da yvelaferi dava
fuZneT saswaulze, saidumloebaze da avtoritetze da adami
anebs gaexardaT, rom Cven isini waviyvaneT, rogorc jogi, amo
vacaleT ra gulidan saSineli niWi Tavisuflebisa, romelmac
amdeni tanjva-wvaleba miayena. marTali viyaviT Cven, ase rom
vaswavlidiT, marqvi? gana Cven ar gviyvarda kacobrioba, roca
SevxedeT mis sisustes, SeumsubuqeT tvirTi, avxseni codvac
ki, magram yvela es vqeniT Cveni nebiT? risTvis moxved exla,
risTvis, rom SegviSalo? risTvis miyureb mase mSvidaT Tvaleb
Si? garisxdi, me ar minda, rom Sen giyvarde, radgan me Sen TiTon
ar miyvarxar, ra unda dagimalo, ra, mainc Sen, an da ra maqvs da
samalavi? gana ar vici, visac velaparakebi? me vxedav, rom rac
minda giTxra, Sen ukve yvelaferi ici, me amas Sen TvalebSi vam
Cnev. da an me dagimalav Cven saidumlos? SesaZlebelia, Sen mainc
da mainc Cemi piridan ginda gaigono yvelaferi, maSin ismine,
Cven SenTan ki ara varT, imasTan varT, ai, Cveni saidumlo. Cven
didixania dagSordiT Sen da imisken waveliT. ukve ager rva
saukunea. diax, rva saukunea Cven waviReT imisgan (e. i. eSmakis
gan) is, rac Sen uaryavi, is ukanaskneli niWi, romelic Sen ziz
RiT ukuagde, roca gnaxa man Sen, yvela samefo qveynisani. Cven
waviReT imisagan romi da maxvili keisrisa da gamovacxadeT Cve
ni Tavi mefeebaT, erTad erT mefeebaT, Tumca jer kidev ver
migviRwevia namdvilaT miznisaTvis da Cveni saqme ver dagvis
rulebia. magram vin aris damnaSave? es yvelaferi jer dasaw
yisSia, magram icode, rom daiwyo. didxans unda velodeT Cven
imis daTavebas, jer kidev bevr tanjvas gamoivlis qveyana, sanam
Cven SeviqnebiT keisrebi da vibrZolebT saqveyno bednierebis
Tvis. Sen ki maSinac SegeZlo xelSi ageRo keisris maxvili. ris
Tvis, risTvis uaryav Sen es ukanaskneli saCuqari? rom mogeRo
Sen im saSinel sulisgan mesame rCeva, Sen daasrulebdi imas,
rasac eZebs adamiani Zirs, dedamiwaze. ese igi: vis win moexara
Tavi, visTvis gadaeca sinidisi da vis SeerTeboda. yovelTvis
kacobrioba miiltvoda imisken, rom vismesTan SeerTebuliyo
460
ganuyrelaT. bevri iyo didebuli eri, didebuli istoriiT,
magram rac win iyven es xalxi, miT ufro aSkara iyo saWiroeba
sayovelTao SeerTebisa. didebuli mxedarT mTavarni _ Temur-
langi, Cingis-yaeni _ rogorc grigali, ise dafrinavden miwaze
samyaros dasapyrobaT da maTac Tumca instinqtiuraT gamoxa
tes ltolva saqveyno SeerTebisa. roca miiRebdi samyaros da
porfirs keisrisas, Sen daaarsebdi saqveyno samefos da miscem
di sayovelTao mSvidobas. radgan vin unda ebatonos adamianebs,
Tu ara isini, romelTac xelSi upyriaT maTi sinidisi da romel
Ta xelSiac aris puri. Cven aviReT xelSi keisris maxvili da ra
aviReT, rasakvirvelia, uargyaviT Sen da wavyeviT mas (e. i. eSmaks).
ra wavlien saukuneni da maTi mecniereba daicleba anTropo
fagiaSi misTvis, rom roca daiwyes babilonis godolis Seneba,
uCvenoT, isini gaaTaveben anTropofagiiT da ai, maSin CamoZ
vreba CvenTan mxeci da daiwyebs Cveni fexebis lokvas da gada
bans maT sisxlis cremlebiT. da Cven SevjdebiT im mxecze, xel
Si aviRebT Tass da imaze iqneba dawerili `saidumlo~ da ma
Sin, mxolod maSin dadgeba adamianisTvis Jami mSvidobis da mos
venebisa. Sen amayob rCeulebiT, Cven ki gveyureba yvela, Cven
yvelas davakmayofilebT, magram uyure Sen rCeulebs, romel
nic SeiZlebden yofiliyven Zlierni, magram daiRalen, Sen rom
gicdiden da TviTonve aafriales Tavisufali droSa, magram
TviTon Sen aafriale es droSa. Cven ki yvelani gveyolebian
bednierebi. Semdeg isini ar daxocaven erTmaneTs, rogorc
Sensobas uwin. maSin isini mixvdebian, rom Cven marTalni varT,
radgan ician, sad miiyvana Sengan aRTqmuli Tavisufleba. Tavi
sufleba, Tavisufali Wkua miiyvans maT misTana dilegSi, rom
isini mecnierebiT mas ver daaxweven Tavs ubedurebi, davarde
bian Cven fexebTan da SemogvZaxeben:
_ Tqven iyaviT, Tqven marTali, mxolod Tqven xelT gepyraT
saidumlo misi da Cven gibrundebiT Tqven, dagvixseniT Cven
Cvenive Tavidan. miiReben ra Cvengan purs, isini mixvdebian, rom
Cven TviTonve varT puri da Cven vaZlevT mas usaswauloT, qve
bi ar gadagviqcevia puraT, isini iqnebian moxarulni, rom Cven
xelidan iReben purs. radgan maT axsovT, rom TviT puri maT
xelSi qvebi iyo da qvebi maT xelSi puraT iqceoden, roca Cven
dagvibrunden. isini daafaseben samudamod, ras niSnavs, ras,
damorCileba. da sanamdin amas ver gaigeben adamianebi, isini ube
461
durebi iqnebian. yvelaze ufro vin uwyobda xels am gaugebrobas,
sTqvi? vin daarRvia jogi da ganabnia uCvev gzebisken? magram
jogi kidev Semokrbeba da dagvemorCileba da am JamaT ki samu
da moT. ma Sin Cven miv scemT maT mSvid da wynar bed nie
re
bas.
Cven vaswavliT maT, ar iamayon, radgan Sen isini ise aamaRle,
rom isini mieCvien ampartavnobas. Cven daumtkicebT maT, rom
isini uRononi arian, rom isini sacodavi bavSvebi arian da rom
bavSuri bedniereba Zlier tkbilia. isini Seiqnebian mSiSarni da
mogvekvrian Cven, rogorc bartyebi kruxs. isini gakvirdebian,
SeZrwundebian da iamayeben miT, rom Cven ase Zlierni varT da
Wkviani, rom SeviZeliT, dagvemSvidebia damfrTxali milioniani
jogi. rogorc bavSvebs, maT SeeSindebaT Cveni risxvisa, maTi
Wkua damSviddeba, Tvalebi aucremldebian, rogorc dedakacebs
da bavSvebs da Zlier Cqara gadavlen isini Cveni brZanebiT mxi
arulebaze, sicilze da bavSur simRerebze. diax, Cven vaiZulebT
maT muSaobas, magram Sromisgan Tavisufal dros Cven movuwyobT
maT bavSur saTamaSoebs da gavarTobT sabavSo cekva-simReriT.
Cven avxsniT maT codvas, isini sustni arian da uRononi, isini
Segviyvareben Cven, rogorc bavSvebi misTvis, rom nebas dav
rTavT Secodebisas. Cven vetyviT, rom yoveli codva Seinani
ebis, Tu es iq neba Cveni nebarTviT. Cven ne bas mivscemT maT
Secodebisas mitom, rom gviyvaran da sasjels ki Tavis Tavze
miviRebT. Cven aviRebT danaSauls Tavis Tavze da isini Cven
gagvaRmerTeben, rogorc keTilis myofelT, romelTac vzi
deT maTi codvebi. Cven nebas davrTavT, Cven aRukrZalavT maT
cxovrebas colebTan da sayvarlebTan, bavSebis yolas da ar
yolas, yvelafers ganvsjiT da maTi gagonebis mixedviT da
isini dagvemorCilebian Cven sixaruliT. da yvelani iqnebian
bednierebi, yvela milionebi, garda asi-aTasTa, romelnic maT
ganageben. radgan marto Cven, romelnic vinaxavT saidumlos,
viqnebiT ubedurebi. iqnebian milioni bednieri bavSvebi da asi
aTasi tanjulni, romelTac miiRes Tavze wyevla keTilis da
borotis cnobisa. mSvidaT icxovreben isini, wynarad mokvde
bian da kuboSi mxolod Sexedaven sikvdils. magram Cven Se
vinaxavT saidumlos imaTi bednierebisTvis da vatyuebT maT
samaradiso zeciuri saCuqriT, radgan Tu marTla aris rame
zecaT, yovel SemTxvevaSi, ara imaTTvis. laparakoben, winas
warmetyveloben, rom moxval Sen da xelaxla gaimarjveb Seni
462
rCeulebiT, magram maT mxolod TavianTi Tavi ixsnes, Cven ki
yvelani vlaparakobT, rom Sercxvenili iqneba meZavi, mxecze
mjdomare, xelSi saidumlo rom uWiravs, laparakoben, rom
isev ajanydeba susti kacT-naTesavi, daxevs mis porfirs da
gaatitvlebs mis `gaxrwnil~ sxeuls. magram me avdgebi da vaC
veneb im aTas milionebze, romelTac ar ician codva da Cven,
romelTa miviReT maTi codva maTive bednierebisaTvis Tavis-
Tavze, warmovsdgebiT Sen win da getyviT:
_ gagvsaje, Tu SegiZlia, Tu gabedav. icode, rom me ar me
Sinia Seni, icode, rom mec viyavi udabnoSi, mec vsazrdoobdi
veluri TafliT da balaxebis ZiebiT, mec vlocavdi Tavisuf
lebas, romliTac Sen akurTxe adamianebi, mec mindoda Sev
mdgariyavi rCeulTa ricxvSi, ZlierTa da didebulTa ricxvSi,
mec mwyuroda `Semevso ricxvi~, magram me gamovfxizldi da ar
vindome sigiJis samsaxuri. me davbrundi da Sevemate maT, vinc
gaasworen Seni dawyebuli saqme. me ganvedi ampartavanTagan da
davbrundi mSvidebTan am ukanasknelTa bednierebisaTvis. me
rom vlaparakob, es uTuod asruldeba da samefo Cveni uTuod
damkvidrdeba. gimeoreb, xvalve Sexedav, rogor morCili jogi
daayris naxSirs im kocons, romelzedac dagwvav, radgan Sen
dabrundi, rom SegviSalo xeli, radgan Tu ki vismes daumsaxu
rebia koconi, usaTuod Sen. xval dagwvav Sen... Dixi.
...................................................................................................
...me mindoda, es dameTavebia ase: roca inkvizitori da
dumdeba, is ucdis, rom tyve imas upasuxebs. mas ver gadauta
nia dumili. is xedavda, rogor yovelTvis usmenda mas patima
ri da ar undoda, rame epasuxebia. moxucs undoda, rom eTqva
mas rame, Tunda mware da saSineli. da is Cumad miuaxlovdeba
moxucs, mSvidaT hkocnis mis usisxlo ormocda-aTi wlis tu
Cebze. ai, mTeli pasuxi. moxuci SekrTeba. raRac gainZra mis
tuCebze. is midis karebTan, aRebs kars da elaparakeba mas:
_ wadi da aRar moxvide, ar moxvide... aras dros... ar mox
vi
de... aras dros. _ da gauS vebs mas... qa la qis bnel bWis ken.
tyve midis.
_ moxuci?
kocna iwvis mis gulze, magram moxuci mainc ar Ralatobs
Tavis ideas.
[1911]
463
valeri briusov
aganatis
(finikiuri poema)
I
misi saxeli aganatisia da is yvelaze ufro mSvenieria si
donSi. mwuxare saxeze Tvalebi ise kiafoben, rogorc Ramis
varskvlavebi, mkerdi zambaxiviT mkTrali aqvs.
jer kidev yrmobisas gamoscada man mwuxareba: misi saqmro
sidonis napirebze veRar dabrunda, ukvaloT daiRupa zRvaSi.
aganatisma qalwuleba miutana sxverplaT RmerTebs* da amas
Semdeg scxovrobda xolme, rogorc qurumi, vnebisa da siyva
ruliT anaRebi safasuri taZarSi miqonda.
gamoCndebodnen Tu ara Sors sivrceSi ialqanebi, igi Cqa
robda ra napirisaken, ucTida mezRvaurebs xelebis mtvreviT.
motyuebuli Tavisas miyavda, patara saxlSi, romelic koSks
miagavda, sadac dabla oTaxSi yovelTvis bneloda.
maSin aiReboda qvis sawoli. gana SeeZlo visme, daeviwyebia
misi Tvalebi? yvela geteraze ufro mets aZlevden mas. yovel
dRe midioden masTan stumrebi da vnebis grigalSi Tavdaviw
yebuli xvevnisagan, wyvil gveliviT erTad gadawnul sxeul
Tagan. qvis sawolze Cndeboda siRrmave.
II
xelovan mogvs, varskvlavT mricxvelobaSi daxelovnebuls
rom Seedgina mis bedisweraTa matiane, TviTon is waikiTxavda
mas gakvirvebuli, diax!.. ar daRupula xetialSi Seni saqmro,
Soreul mxares itanjeboda is datyvevebuli, tyveobaSi wels
weli misdevda da Jams dro scvlida. monuraT scxovrobda is,
yvelasgan moZulebuli, Seuracyofas itanda, sisxls ixocav
da, guli ki, guli... mainc rCeboda ucvlelaT. Sens siyvaruls
inaxavda, ufrTxildeboda. tyveobaSi mxoloT is imedi, wmida
464
imedi acocxlebda, rom kidev davbrundebio. ar iviwyebda mas
aSaroti da bolos dastova kidec tyveoba. gamoqceulma ber
Znebis trieras Seafara Tavi, iqidan mSvidobiT miaxwia karTa
gens da axla samSoblosken moeSureba, mocuravs da elis molo
dinis cecxliT agznebuli sidonis kedlebs.
rogorc didi xnis mSieri elis saWmels, isic loculobs:
`RmerTo, de nu iqneba yvelaferi es sizmari~ _ da ai, gamoCnda
kidec Sors sivrceSi napiri.
ialqanTan moisma Zaxili: `sidoni~.
da raRac sxvam gaielva mis fiqrSi, Tavis ocnebis sigiJe
gaigo man da winaTgrZnobaSi gaqvavda.
III
sidonis navT sadgurTan sicocxle sduRs gemebis mosvlis
bednier Jams. sicili, stvena... sxvadasxva enaze laparaki erTma
neTSi ireva da riTmiuli tborva talRebisa imeorebs Zaxils...
lxenaa... magram vai maT, visac ara yavs megobari an ver unaxavs.
geterebic Sekrebilan, SexedviT atyveveben mosulebs, mklave
bi, mxrebi moutitvlebiaT.
rogor swyuroda mas, rogor Tunda mkrTali nakvalevi war
sulisa!.. magram amaoT, ra aris mogoneba, rasac risxviT gada
qelavs Jamis etli.
yvelaferi gamqrala. moxazuloba navTsadgurisa gamocvli
la da gadidebula; garSemo sul ucnobi saxlebi ayudebulan.
versad xedavs Tvali odesRac naxuls, mxolod zRvis xma
uroba isev imeorebs mSobliur xmebs. Sors ayudebul mTaTa
CrdilSic amCnevs suli raRac naTesaurs.
TuTxmeti weli, TuTxmeti weli ganSorebisa; eZios kidev me
gobrebi, Tu ukanve gaiqces?. magram Cu, viRac mis mxrebs Seexo
xeliT. ras xedavs!.. oqro, mewamuli tanze, damwveli saxe, Sav
wamwam qveS...
mezRvauro, wamodi CemTan, dRes Sen Zma xar Cemi.
da geteras misdevs is damorCilebuli.
IV
azarfeSebSi Rvinos ar daklebia jer araferi.
mis gverdiT ar zis is (es cudi niSania)... da cota lxenaa
maT saxeze.
465
fanjridan ixedeba is wyvdiadSi, qalis kiTxvebi upasuxoT
kvdebian.
saSiSaria... saSiSari Cafiqrebuli mezRvauri.
magram qals axsovs jer kidev aRTqma: naCvevi xeliT gaiZ
ro wamosasxami.
dauCqare, is gelis Sen naxevraT titveli.
magram mas raRac sevda RrRnis, jdeba qalTan qvis sawol
ze da Ramis dumilSi CumaT saubroben.
_ risTvis momixme, risTvis?
_ gamvlelo, Sen lamazi xar..
_ Sen aqauri xar?
_ diax.
_ ras Svebodi uwin, ras akeTebdi?
_ imas, rasac axla.
_ ara, uwin, Sen xom iyavi odesRac axalgazda, SesaZlebelia,
kidec giyvarda...
_ me Sen zRapris saamboblaT ki ar momiyvanixar aq.
...da uceb igi wamoxta da unda gaiZros tanisamosi, eZaxis
mas, magram mezRvauri swuxs... ar ugdebs yurs mis sityvebs... arc
alersiT upasuxebs.
oho, rom siyvaruliT daekra mis tuCebs; uceb aixeda zeviT
da qals kidev misca erTi kiTxva:
_ Sen ras geZaxian?
_ me, aganatis? aganatis!.. _ yrud waiqviTina man.
V
didebulia yvela RmerTebSi aStarta, RmerTi naTeli. Sen
mefob zRvaze, dedamiwaze da udabnoTa Zilze. Sen yvelafers
xedav, yvelaferi Sen win axTilia, Seni survili _ yvela samya
roTaTvis aRTqmaa.
RmerTebic ki TrTian Sens winaSe, mSveniero?
rodesac moxTa es Sexvedra, Seni varskvlavis sinaTle erT
wams dabnedila, magram Sens mowyalebas ar aqvs sazRvari.
Sen gadaswyvite... da asrulda; erT wams gaibnen welni da
rogorc sizmari, gaqren modgmani. kvlav adgen ferflidan qa
laqebi, mzes daubrunden saflavSi mZinareni, yvelaferi Seiq
na maSin, rogorc uwin, rogorc im dros.
466
yvelam daiviwya warsuli, rogorc sizmari _ sxvaTa Soris
aganatisma da misma saqmromac da kvlav ar xetialoben tye-
RreebSi.
rogorc uwin, axlac kamaToben, qorwinebis win imas un
doda zRvaze gasuliyo, rom enaxa simdidre da ucxo mxareni.
aganatisTvis ki _ ganSoreba mwuxareba iyo.
_ nu waxval, nu, raT gvinda, marqvi, raT, simdidre?
da axla ki igi daeTanxma aganatis.
im dRes, rodesac afrialden ialqanebi mis gemze, isini ta
ZarSi waviden, rom Tvisi aRTqma gaemeorebiaT aSarotisTvis...
[1911]
467
fridrix vilhelm nicSe
Ramis simRera
468
keTilisa. ase vinc scems, yovelTvis dae eSinodes, rom dakar
gavs sircxvils. is, vinc yovelTvis scems, scems misi guli da
xelebi uxeSdebian marto gacemisgan.
Cemi Tvali ukve gaivso cremliT mTxovnelis sircxvilis
gan. Cemi xeli sakmaod magaria, caxcaxiT atanil xelisTvis, da
sidan mova is, vinc miscems Cems Tvals cremls da naz grZno
bas Cems Rarib guls. o, martooba yvela mimcemTa da siCume
sinaTlis yvela matarebelTa!..
Ramis sibnele Camowva, rogorc duRare nakadi, Cemi guli
dan moduRs survili, me minda sityva.
Ramis sibnele Camowva; ufro mosagoni Seiqnen sityvebi
kldiT momskdari niaRvarisa: Cemi sulic xom mousvenari niaR
varia... Ramis sibnele Camowva, gamoiRviZes SeyvarebulTa sim
Rerebma, Cemi sulic xom igive simReraa Seyvarebulisa!..
ase mReroda zaratustra!..
[1912]
469
leonid andreev
eleazari
I
rodesac eleazari amovida saflavidan, sadac is imyofe
boda sikvdilis saidumlo uflebaSi da cocxali dabrunda
Tavis saxlSi, didxans ver amCnevden mas im bediT axirebas, ro
melmac Semdeg saSineli Sehqmna saxeli misi. mxiarulobden na
Tel sixaruliT megobrebi da axlobelni axal dabrunebulze
da mis alerssa da sasmel saWmelze zrunvaSi iklavden Tavi
anT gaumaZRar yuradRebas.
da Caacves eleazars mSvenieri tanisamosi, morTuli ime
dis da sicilis yvavilebSi da roca is, rogorc saqmro saqor
wilo tanisamosSi, ijda maT Soris sufraze da kidev svamda,
kidev sWamda, isini stiroden sixaruliT, Tan uxmobden mezob
lebs, rom mosuliyven da SeexedaT saswauliT aRmdgarisTvis.
modioden mezoblebi da uxarodaT.
modioden ucnobni Soreul qalaqebidan da soflebidan
da xmamaRlaT acxadebden TavianT Tayvaniscemas saswaulze da
rogorc futkrebi bzuoden mariamis da marTas saxlSi.
_ mas, rac axali gamoaCda saxeze eleazars da mis mixvra-
moxvras, isini bunebrivad xsniden, rogorc mZime avadmyofo
bis da gamocdil ZrwolaTa nakvalevs.
albad rRveviTi muSaoba sikvdilisa cxedarze mxolod Se
eyenebina cotaTi saswaulebriv Zalas, magram mTlad ar moes
po da is, rac sikvdils moeswro, daemCnia eleazaris saxesa da
sxeulze, Zlier miagavda mxatvrisgan gauTavebels suraTs Txel
minaze. Tvalebze da loyebze aCnda eleazars miwis feri gani
eri silurje, ise lurji da miwis feri iyven gZeli TiTebi misi
xelebisa da saflavSi amosul frCxilebsac aCnda igive feri.
alag-alag tuCebze da sxeulze gamskdariyo kani, saflavSi gasive
buli da im alagze darCeniliyven Txeli, sisxliani Wrilobebi,
romelnic brwyinavden. saflavSi gasivebul sxeuls SerCenoda
sidide da gaxrwnis myrali suni. magram mkvdris suni, romli
Tac gaJRenTili iyo misi saflavSi Cayolebuli tanisamosi da
agreTve misi sxeuli, male sruliad gahqra. ramdenime xnis Sem
deg gadavida silurjis feri da gamxdari sisxliani adgilebi,
470
Tumca, srulebiT aras dros ar gadasulan. ai, am saxiT warudga
is adamianebs Tavis meore sicocxleSi, magram is sruliad bu
nebrivad eCvenebodaT maT, visac unaxavT is damarxuli.
saxis garda TiTqo xasiaTic gamoecvala eleazars, magram
es aravis akvirvebda da verc miepyro Sesaferi yuradReba.
sikvdilamdi eleazari iyo mudam mxiaruli da udardeli.
uyvarda sicili da Seuracxyofas moklebuli masxroba. am bo
rotebas da wyenas moklebul simxiarulisTvis Seuyvarda is
maswavlebels, exla is Seiqna seriozuli da mdumare, TiTon
ar xumrobda da arc sxvis xumrobas upasuxebda siciliT da
is sityvebi, romelsac xandisxan is warmosTqvamda, iyven sru
liad ubraloni, Cveulebrivi da miucilebeli da es sityvebi
ise iy ven mok le bulni Sinaarss da siR rmes, ro gorc is xme
bi, romliTac cxovelebi gamosTqvamen tkivils da sixaruls,
wyurvils da SimSils. amisTana sityvebi SeuZlia mTel sicoc
xleSi ilaparakos adamianma da veravin veras dros ver gai
gebs, ra tkioda an ra axarebda mis Rrma suls... ase mkvdris sa
xiT, romelsac sam dRes flobda sikvdili wyvdiadSi, mdidar
saqorwilo tanisamosSi, romelic brwyinavda yviTeli oqroTi
da sisxlis fer mewamuliT, mZime da mdumare ijda is sanadimo
magidasTan megobarTa da axlobelTa Soris.
gZeli talRebiT xan nazad, xan qrolviT dadioda mis gar
Semo sixaruli da Tbili saxeli siyvarulisa miezideboden mis
saxisken, romelsac kidev Seenaxa saflavis sicive da cxeli
xeli megobrisa ealerseboda mis lurj da mZime xels. musika
ukravda. mouxmes memusikeT da ise mxiarulad ukravden: sa
lamuri, Cangi, timpani erTmaneTSi ireoda, TiTqo frinvelebi
galobden mariamis da marTas bednier saxlis zeviT.
II
viRac gaufrTxilebelma gaswia zewari. viRacam gaufrTxi
lebeli erTi SeberviT, erTi ucabedaT wamosrolili sityviT
daamsxvria naTeli jado da saSineli sititvliT aRmoaCina
WeSmariteba. jer kidev azri ar gamorkveuliyo mis TavSi, ro
ca bageni RimiliT kiTxulobden:
_ risTvis ar mogviyvebi Sen, eleazar, ra iyo iq? _ da yvela
daumda am kiTxviT SeZrwunebuli, TiTqo mxolod exla moagon
471
daT maT, rom sami dRe iyo mkvdari eleazari da cnobis moy
vareobiT umzerden mas _ eloden mis pasuxs, magram eleazari
sdumda.
_ Sen ar ginda, gviambo? _ gaikvirva mkiTxavma, _ nuTu mar
Tla magre saSinelia iq?
da isev azri midioda sityvebis ukan da is rom sityvebis
win wasuliyo, maSin mkiTxavi ar miscemda mas am kiTxvas, rom
liTac erT wamze mouTmeneli SiSiT daRonda misi sakuTari
guli. yvelas Seepara mousvenroba da ukve sevdianad eloden
isini eleazaridan sityvebs. is ki sdumda civad da sastikad da
misi Tvalebi Sors sivrceSi gaiyureboden. da aq isev, TiTqo
pirvelad SeamCnies saSineli silurje saxisa, magidaze TiTqo
daviwyebuli eleazaridan idva misi lurji xeli da Tvalebi
uneblieT daetovebia mas, TiTqo pirvelad imisgan eloden sa
survel pasuxs. memusikeni isev ukravden, magram ai, maTTanac
miaRwia siCumem, da rogorc wyali roca daesxmeba naRverdals,
ise gaaqro man mxiaruli xmebi. dadumda Cangi, da TiTqmis si
mi gawyda da TiTon simRera mokvda, mTrTolvare mowyvetil
xmiT gamoexmaura qnari.
da Camovarda siCume.
_ da Sen ar ginda? _ gaimeora mkiTxavma, radgan ver SeZlo
daekavebina motartare ena. iyo siCume da gaunZrevlad idva ma
gidaze lurji xeli. ai, is cotaTi SeinZra da yvelam amoisun
Tqa mosvenebulaT da miaCeres Tvalebi pirdapir mas. mZimed da
saSinlad ixedeboda amdgari eleazari.
es iyo mesame dRe eleazaris saflavidan amosvlis Semdeg.
amis Semdeg bevrma gamoscada damRupveli Zala misi Sexvedri
sa, magram arc isini, vinc samudamod moswyvita man, arc isini,
vinc TviT sicocxlis pirvel wyaroSi naxa neba sawinaaRmdego,
ver xsniden saSinels, romelic esvena mis TvalebSi. icqirebo
da eleazari mSvidad da saRaT. mas ar qonda survili, raime
daemala da an raime eTqva. civad icqireboda is rogorc ada
miani, romelic usazRvrod gulcivia sicocxleze. bevri uz
runveli xalxi xvdeboda mas axlo da ver amCnevden. Semdeg ki
gancvifrebiT da SiSiT igebden, vin iyo is mSvidi, romelic
Seexo Tavis mdidari tanisamosiT. mze ar Sewyvetda sinaTles,
roca is xedavda, Sadrevani ar wyvetda Zaxils da isev uRire
472
bulo da lurji rCeboda mSobeli ca, magram adamiani, romel
mac ganicada misi Sexedva ukve ar grZnobda mzes; ar esmoda
Sadrevnis xma da ver cnobda samSoblo cas. xandisxan adami
ani tiroda mwared, xandisxan sasowarkveTilebaSi iwewda Tmas
Tavze da giJiviT eZaxda xalxs saSvelad, magram ufro xSirad
ase xdeboda: mSvidad daiwyebda kvdomas, kvdeboda gZel wle
ebiT. kvdeboda yvelas Tvalwin, ufero, mowyenili, rogorc
xe, mdumared rom xmeba qvian niadagze da pirvelni, romelnic
uyviroden da giJdeboden, xandisxan ubrundeboden sicoc
xles, meoreni ki _ kvdeboden.
_ maS, ar ginda Sen, gviambo, eleazar, rac naxe iq? _ mesame
jer gaumeora kiTxva mkiTxavma, magram exla misi xma iyo civi
da mkvdruli, ruxi mowyeniloba mRvried icqireboda mis Tva
lebidan da yvelas saxe dafara, rogorc mtverma, am mowyenam
da gakvirvebiT ucqeroden erTmaneTs stumrebi da ver gaegoT,
rad Seikriben da zian aq mdidar sufraze. Seswyvites lapa
raki, gulcivad fiqrobden, rom uTuod unda waviden saxlSi,
magram ar SeeZloT, daeZliaT zarmaci mowyena, uRono ZarRvebi
da isev ganagrZobden sxdomas. yvela erTmaneTs mowyvetili,
rogorc bindiani cecxli udabnoSi gabneuli RamiT. memusikeT
asaCuqrebden, rom daekraT da isev mokides maT xeli instru
mentebs da isev ametyvelden daswavlili mwuxare xmebi. isev is
Segubebuli harmonia isaxeboda maTSi, magram gakvirebiT usmen
den stumrebi, maT ar icoden, risTvis iyo es saWiro da ris
Tvis aris es kargi, roca adamianebi Camokraven simebs, loyebs
gaafarToveben da qmnian uCveulo, sxvadasxva xmian xmaurobas...
_ rogor cudad ukraven! _ Tqva erTma.
memusikeni gaibuten da waviden. maT ukan miyven saTiTaod
stumrebi, radgan ukve Rame iyo da roca yovel mxridan maT Se
moertyaT wyvdiadi da ukve ufro msubuqad SeeZloT amoesun
TqaT, uecriv maT win saTiTaod risxvis brwyinvaSi gamoCnda
eleazaris saxe. lurji saxe mkvdarisa, saqmros tanisamosi,
mdidari da brwyinvale, civi saxe, romlis siRrmeSi cialobda
raRac saSineli. TiTqo qvad qceulni iyven isini sxvadasxva
adgilas da wyvdiadi gareicavda maT. sibneleSi ki ufro naT
lad isaxeboda sazareli moCveneba, zebunebrivi saxe misi, vinc
sami dRis ganmavlobaSi imyofeboda sikvdilis uflebaSi, sami
473
dRe iyo is mkvdari, samjer amovida da Cavida mze, is ki iyo
mkvdari, bavSebi TamaSobden, qvebze moliklikebda wyali, cxe
li mtveri adioda gzas da is ki iyo mkvdari. da exla isev xal
xSi aris igi, exeba maT, xedavs maT! _ da mis Tvalis kaklebis
SavwreTa Soris, rogorc bnel minisgan, xedavs is adamianebs,
TviT miuwdomeli iq...
III
aravin ar zrunavda eleazarze, ar darCen mas axlobelni
da megobrebi da vrceli udabno, romelic garSemo ertya wmi
da qalaqs, miuaxlovda TviT mis saxlis karebs. da Sevida mis
saxlSi da mis sawolze dawva, rogorc mosiyvarule coli da
Caaqro cecxli. aravin ar zrunavda eleazarze. erTi erTmaneT
ze waviden misi debi marTa da mariami, didxans ar undoda misi
datoveba marTas, radgan ar icoda, vis unda esmia da eWmia mis
ZmisTvis, an vis unda Sebraleboda. did xans tiroda da locu
lobda, magram erT Rames, roca qariSxali dahqroda udabno
Si da mware moTqmiT iRuneboden kiparisebi saxlis saxuravze,
marTam Cumad Caicva, da Cumadve wavida. uTuod gaigona eleazar
ma, rogor moixura kari da did xans arwevda mas qariSxali,
TiTqo undoda, Tavis frTebze wamoekida da waeRo, magram ar
adga eleazari, rom Seexeda da daeketa. da mTeli Rame zuzu
nebden mis Tavis maRla kiparosebi, da mwuxared eraxuneboda
kari, uSvebda ra saxlSi qariSxals da civ udabnos. rogorc keT
rovans ufrTxoden mas yvelani da rogorc keTrovans daupires
kidec patara zarebi daekidaT yelze, rom gaegoT misi Sexved
ra da gadadgomoden gzaze. magram viRac gafiTrebulma SiSiT
sTqva, rom saSineli iqneba, roca Rame fanjarasTan CamoesmebaT
patara zarebis wkaruni eleazarisa da yvela gafiTrda da dae
Tanxma mas...
da radgan arc TiTon zrunavda is Tavis Tavze, SesaZlebe
lia, momkvdariyo kidec SimSiliT, rom mezoblebs, raRac SiSis
gamo ar gadaewyvitaT misTvis saWmelis datoveba saxlSi. mih
qondaT saWmeli bavSebs, radgan maT ar eSinodaT eleazarisa,
magram arc dascinoden mas, rogorc gulubryviloT xandisxan
ician xolme dacinva ubedurebisa. gulcivad ekideboden mas
bavSebi da gulgrilobiTve uxdida eleazaric. ar qonda mas
474
survili, miealersebia xuWuWa TavisTvis da Caexeda gulub
ryvilo naTel TvalebSi. Jamis da udabnos anabarad datove
buli TandaTan ingreoda misi saxli da didi xania gaiqcen me
zoblebSi SimSilisgan gabruebulni peteliT Txebi. daZvelda
saqorwilo tanisamosi misi. rogorc Caicva man pirvelad im
bednier dRes, roca ukravden memusikeni, ise ucvlelad atareb
da, TiTqo verc ki cnobda garCevas axalsa da Zvels, daxeuls
da mTels Soris... naTeli feri gaxunda da amoiwva. boroti qa
laqis ZaRlebi da udabnos eklebi ZonZebaT aqcevden mSvenier
samoss. dRe, roca Seubralebeli mze yovel cocxalis mkvle
lad Cndeboda da roca lokokinebic ki miZvreboden qvebis qveS
da iq ixrukeboden vismesi daSxamvis giJur survilisgan, is
gaunZrevlad ijda sxivebis qveS, maRla aewia Tavis lurji saxe
da veluri wverebi. roca jer kidev elaparakeboden mas, kiTxes:
_ sabralo eleazar! Sen gixarian gana. mzis qveS jdoma da
misi yureba?..
da man upasuxa:
_ diax, mixaria.
albad ase Zlieri iyo sicive sam dRes saflavSi da ise Rrma
wyvdiadi misi, rom ar iyo miwaze raime sicxe, an sinaTle, ro
melsac SeeZlo gaeTbo eleazari anda gaenaTebia mis TvalTa
wyvdiadi. ifiqres maT, vinc ekiTxeboden da amooxvriT moscil
den mas. da roca wiTeli burTi miwisken wamoiwevda, eleazari
brundeboda udabnoSi da midioda pirdapir mzisken, TiTqo un
da daewioso. yovelTvis pirdapir mzisken midioda is da isini,
vinc mis gzas uTvalTvalebden da undodaT gaegoT, ras akeTeb
da eleazari Rame udabnoSi, amouSlelad CaibeWden mexsiereba
Si Savi silueti maRali, mowyenili adamianisa uSvelebeli wi
Teli diskis fonze. Ramem gaabnia isini Tavis SiSiT da isev ver
gaiges, ras Sveboda eleazari udabnoSi, magram xateba Savis wi
Tel fonze, TiTqo gamoiwva maT WkvaSi da ar midioda. rogorc
mxeci, gamosacvenad momzadebul TvalebiT Tavis pirs TaTebiT
ixokavs, ise sulelurad iwmendden isini Tvalebs, magram is, ra
sac iZleoda eleazari, amouxoceli rCeboda da aviwyebinebda
mxolod sikvdili. magram iyven adamianebi, romelTac ar enaxaT
eleazari da mxolod gaegonaT masze. kadnieri cnobis moyva
reobiT, romelic SiSze uaresia da ikvebeba SiSiT, damalul da
475
cinviT sulSi, moeloden isini mzeze damjdarTan da gaubamden
saubars... am dros eleazars saxe ecvleboda sikargisaken da ar
iyo Zveleburad saSineli. da pirvel wamSi isini imtvrevden Ti
Tebs da fiqrobden wmida qalaqis mcxovrebTa sisuleleze da
roca mcire laparakis Semdeg isini brundeboden saxlSi, maT
qondaT aseTi Sexeduleba, rom wmida qalaqis mcxovrebni maSin
ve amCnevden maT da laparakobden.
_ ai, kidev modis giJi. _ romlisTvisac Seuxedia eleazars
da SebralebiT dadumdeboden da awevden xelebs. modioden iara
RiT xelSi, gulmagari da mamaci meomrebi, moeloden siciliT da
simReriT bednieri vaJkacebi. modioda saqmiani xalxic, fulis
bzrialiT da kadnieri msaxurni taZrisa ayudebden eleazaris
karebTan TavianT kverTxebs da aravin ar dabrunebula iseTi,
rogoric movida. erTi da igive saSineli Crdili Caxveoda suls
da axali saxe eZleoda Zvel nacnob samyaros. ase gamoscemden
TavianT grZnobas isini, visac kidev qonda laparakis Tavi.
yvela sagnebi, TvaliT Sesaxedi da xeliT Sesaxebi uceb ca
rieldeboden da iqceoden mCateT, gamWvirvaleT, miagavden wa
sul Crdilebs Ramis udabur wyvdiadSi, radgan is uSvelebeli
wyvdiadi, romelic axvevia samyaros, ver naTldeboda verc mziT,
verc mTvariT, verc varskvlavebiT da usazRvro Savi zewariT
mosavda miwas, rogorc deda kocnida mas.
yvela sagnebs Seexo is, rkinas da qvas da martoT rCeboden
sagnebi, ra daekargaT kavSiri, nawilebis siRrmeSi Sedioda is
da anawilebda yvelafers...
radgan is saSineli sicariele, romelic samyaros ver av
sebda verc mziT, verc mTvariT, verc varskvlavebiT da mefob
da usazRvroT. yvelgan Sedioda da yvelafers acalkevebda:
sxeuls sxeulisgan, nawils nawilisgan.
sicarieleSi Sliden Tavis Zirebs xeebi da TiTonve iyven
carielni. sicarieleSi, TiTqo Camoqcevas lamobden, ekiden
taZrebi, sasaxleni, saxlebi da TiTonve iyven carielni. sica
rieleSi dadioda adamiani an TiTonve iyo carieli, mCate ro
gorc Crdili.
radgan ar iyo Jami da daaxlovda dasawyisi yovel sagnisa
mas dasasrulTan. kidev aSenebden Senobebs, kalatozebi CaquCiT
xmaurobden, magram ukve iqceoda, da ibadeboda Tu ara adamiani,
476
mis Tavis sasTumals ainTeboda dasamarxi sanTeli da qreboda
sicariele, ikavebda adamianis da dasamarx sanTelis adgils da
sicarieliT avsebuli adamiani uimedod Zrwoda dausrulebelis
saSinelebis win.
ase laparakobden isini, visac kidev qonda laparakis Tavi,
magram uTuod kidev mets ityoden isini, romelTac ar undo
daT laparaki da ise Cumad kvdeboden.
IV
am dros cxovrobda romSi erTi didebuli moqandake. mar
marilosa, Tixasa da brinjaosgan is qmnida RmerTebisa da ada
mianTa tans da ise RvTaebrivi iyo silamaze maTi, rom xalxma
mas ukvdavi daarqva. magram moqandake mainc ukmayofilo iyo
da amtkicebda, rom aris raRac WeSmaritad yvelaferze ula
mazesi, romelic ar SeuZlia mas gadaitanos marmarilosa da
brinjaoze. kidev ver Semikrebia me mTvaris sxivebi, kidev ver
damTvralvar me mzis sxivebiT da ar aris Cem marmariloze su
li, ar aris sicocxle Cem lamaz brinjaoze. da roca mTvarian
RameSi is midioda gzaze da gadaWrida Sav Crdiloebs kiparis
Ta, Sexvedrilni mas megobrulad gaucinebden da etyoden:
_ mTvaris sxivebi xom ar ginda Sekribo, avreliuss? rais
Tvis ar wamoiRe Tan kalaTa?
da isic siciliT eubneboda, uCvenebda ra Tavis Tvalebze:
_ ai, Cemi kalaTebi, sadac vkreb me mTvaris sxivebs da mzis
brwyinvas.
warmosdgeboda is Zveli patriciebis gvaridan, yavda keTi
li coli, lamazi bavSebi da araferSi ar grZnobda danakliss.
roca movida romSi ambavi eleazarze, avreliusi moelaparaka
Tavis cols da megobrebs da gaemgzavra Soreul gzaze iude
iaSi, rom Seexeda saswauliT amdgarisTvis.
cota mowyenilobas grZnobda is am dReebSi, magram Tanda
Tan izrdeboda gzaSi yuradReba da cnobis moyvareoba.
rasac mouTxrobden eleazarze, mas sulac ar aSinebda. is
bevrs fiqrobda sikvdilze, ar uyvarda sikvdili, magram ar
uyvarda arc isini, romelnic sikvdils sicocxleSi ureven.
am mxareze mSvenieri sicocxle, im mxareze saidumlo sikvdili,
fiqrobda is, da araferi amaze kargi ar SeuZlia adamians ga
477
moigonos, rogorc Sexarodes am mSvenier sicocxles da is
kidec fiqrobda gulSi, rom amaSi daarwmunebda eleazars da
daubrunebda mis suls sicocxles, rogorc dabrunebuli iyo
sxeuli. miT ufro SesaZlebeli xdeboda es, rom ambavi, romelic
eleazarze midioda mis yuramdi, ar gamoscemda srul WeSmari
tebas da mxolod afrTxilebden raRac saSinelebis win.
ukve adga qvidan eleazari, rom gamodgomoda mzes udabno
Si, roca miuaxlovda mas mdidari romaeli, SeiaraRebuli go
niT da xmamaRla dauZaxa:
_ eleazar!
da Sexeda eleazarma mSvenier da amay saxes, didebiT gabrwyi
nebuls, naTel tanisamoss, Zvirfas qvebs, mzis qveS rom brwyi
navden. wiTeli sxivebi mis Tavs aZlevden brinjaos fers da es
eleazarma SeamCnia. gaugona da dajda is Tavis alagas da daRli
li Tvalebi dauSva Zirs.
_ Sen ulamazo xar, Cemo sabralo eleazar, _ ambobda mSvi
dad romaeli da aTamaSebda oqros Zewkvs xelebze, _ Sen saSi
neli xar, Cemo megobaro, kidec. da sikvdili ar yofila zarma
ci im dRes, roca Sen imas Cavardnixar xelSi, magram Sen sxvili
xar, rogorc guda da amisTana xalxi aras dros ar arian boro
ti, ase ambobda didebuli keisari, da me ver gamigia, risTvis
gifrTxian Sen adamianebi. momcem gana nebas, Sen saxlSi gava
Tio Rame? ukve daRamda da me ar maqvs TavSesafari.
jer aravis ar uTxovia eleazarisTvis Ramis gaTeva.
_ me ara maqvs sawoli. _ miugo man.
_ me ramdenamde mxedari var da SemiZlia mjdomarem viZi
no, _ miugo romaelma, _ Cven avanTebT cecxls.
_ me ara maqvs cecxli.
_ maSin bnelaSi, rogorc ori megobari Cven gavabaT sauba
ri, Sen uTuod mogeZebneba sadme cota Rvino.
_ me ara maqvs Rvino.
romaels gaecina.
_ ai, exla mesmis, risTvis xar Sen ase mwuxare da ar giyvars
meore sicocxle. ar aris Rvino, ra unda vqnaT, davrCeT ase, xom
aris sityva, romelic abruebs Tavs, rogorc Taleonis Rvino.
aniSna xeliT da gauSva mona da isini darCen ori erTad,
xelaxla alaparakda moqandake da TiTqo Camaval mzesaviT mi
478
dioda misi sityvebidan sicocxle da dacarielden sityvebi,
gauferulden. TiTqo iryeoden uZlur fexebze. TiTqo iqce
oda mTvrali sevdis da sasowarkveTilebis Rvino.
_ exla Seni stumari var, da ar dagtoveb ase, eleazar, _ am
bobda is, _ stumarTmoyvareoba savaldebuloa misTvisac, vinc
saflavSiac iyo sami dRe. ox! rogor bnela, da saidan gamoitane
Sen es Cveuleba uRvinoT da ucecxloT gaZlebis. me miyvars
cecxli, aq rogor male bneldeba, Sen marTla saintereso xa
zebi gaqvs warbebsa da Sublze, TiTqo ferfliT damarxuli
nangrevebia sasaxleTa miwis Zvris Semdeg? magram risTvis xar
Sen axirebuli da ulamazo tanisamosSi. me minaxavs saqmroni
Tqven mxareSi da isini atareben amnair tanisamoss. ra sasacilo
tanisamosia, ra saSineli tanisamosia. magram Sen saqmro xar?
ukve daimala mze da Savi goliaTi Crdili gamoiqca aRmosavle
Tidan, TiTqo veeberTela SiSvelma fexebma daiwyes silaze xra
Suni, da Cqari sirbilis qrolvam zurgSi siciviT Seiqrola.
_ bnelaSi Sen ufro didi moCanxar, Cemo eleazar! Sen TiTqo
gasuqdi am ramdenime wamSi, marTla xom ar ikvebebi Sen wyvdia
diT?.. me ki mindoda cecxli, Tunda patara cecxli, me mciva ra
Rac, TqvenSi barbarosuli civi Rameebi codnia... rom ase bneli
ar yo fi liyo, me Sen get yodi, rom mic qe
ri me, elea zar, diax,
mgonia, Sen micqeri... xom marTalia, me vgrZnob, rom Sen iRimebi.
Rame movida da mZime siSaviT gaiJRinTa haeri.
_ ai, kargi is iqneba xval, rom amova mze. Sen uTuod ici,
rom me didebuli moqandake var, rogorc meZaxian megobrebi.
me vqmni, diax, amas qvia Seqmna. magram amisTvis dRea saWiro.
civ marmarilos me vaZlev sicocxles, me cecxls udeb mrekav
brinjaos... risTvis Semaxe Sen xeli?..
_ wavideT, _ uTxra eleazarma, _ Sen Cemi stumari xar. _ da
isini waviden saxlSi da gZeli Rame daawva miwas. monam bevri
ucada batons, Semdeg ki mivida masTan, roca maRla idga mze.
da Sexeda pirdapir, damwvel sxivTa qveS ijden erTi meores
Tan eleazari da misi batoni, icqireboden zeviT da sdumden.
atirda mona da xma maRla daiyvira.
_ batono Cemo, ras vxedav amas? batono, ra dagmarTiaT?
im dResve is dabrunda romSi. mTeli gza avreliusi dafiqre
buli iyo da sdumda, yuradRebiT aTvalierebda yvelafers,
479
xalxs, xomalds, zRvas, TiTqo scdilobda damaxsovrebas. zRva
Si maT Zlieri qariSxali wamoewiaT da mTeli es dro avreliusi
imyofeboda baqanze da gaumaZRrad aTvalierebda mozRvavebul
talRebs. saxlSi SeSinden, ra SeamCnies saSineli gamocvla moqan
dakes, magram man daamSvida saxloba, didmniSvnelovanad sTqva:
_ me vnaxe.
da im WuWyian tanisamosiT, romelic mas ar gamoucvlia mgzav
robaSi, is Seudga muSaobas da morCilad daiwkriala marmari
lom CaquCis dakvraze. didxans, gaumaZRrad muSaobda is, aravis
ar uSvebda oTaxSi da bolos erT dRes sTqva, rom nawarmoebi
ukve gaaTava da ubrZana, SeekribaT megobrebi, damfasebelni da
mcodneni xelovnebisa... da ucdida is maT mSvenier da brwyinva
le tanisamosSi, gamowyobili oqroTi da mewamuliT.
_ ai, ra Sevqeni. _ sTqva man dafiqrebiT.
Sexedes megobrebma da orma mwuxarebis Crdilma dafara
misi saxe.
es iyo raRac sazizRari, romelsac ar hqonda arc erTi
TvalisTvis nacnobi forma. magram ar iyo moklebuli raRac
axal, ucnob xatebaze nasaxs. wvril da mrude totze anu mis
momsgavsebaze mruded da axirxulad idva brma veluri nam
tvrevebi qvisa, romelnic uRonod scdilobden TavisTavidan
wasvlas. SemTxveviT erT amisTana velurad myvirala adgil
Tan SeamCnies mSvenivrad gamoqandakebuli pepela, gamWvirvale
frTebiT, TiTqo mTrTolvareni frenis uRono ndobidan.
_ ratom aris es sakvirveli pepela? _ gaubedavad hkiTxa
viRacam.
_ ar vici. _ upasuxa moqandakem.
_ es saZageli ramaa, sabralo megobaro.
_ momeciT CaquCi!
da ori dartymiT man daamsxvria qandaki, datova marto ga
moqandakebuli sakvirveli pepela.
amis Semdeg araferi ar Seuqmnia avreliuss. gulgrilad
ucqeroda exla is marmarilosa da brinjaos da Tavis uwind-
el RvTaebriv qmnilebaT, romlebzedac ganisvenebda ukvdavi
silamaze. cdilobden _ aReZraT masSi Semoqmedebis Zala, dah
yavdaT _ rom daekvirvebinaT sxvis mSvenier nawarmoebTaTvis,
magram is malec gul grilad ucqeroda yvelafers da Rimilic
480
ki ar aTbobda mis daRvremil saxes. roca mas didxans da bevrs
esaubreboden silamazeze, is, daRlili, civad upasuxebda.
_ magram yvela es xom sicruea.
dRiT, roca mze anaTebda, is gadavidoda Tavis xelovnurad
morTul baRSi da monaxavda ra im adgils, sadac ar iyo Crdi
li, dauxurel titvel Tavs da mRvTis Tvalebs gauCerebda
sicxes da brwyinvas. dahfrinavden wiTeli da TeTri peplebi,
marmarilos wylis amosaRebidan moCuxCuxebda wyali _ netarad
mTvrali satiris mrude bageTagan. is ki ijda ganuZrevlad,
rogorc mkrTa li Crdi li misi, vinc ki bar ma sivrce
Si, TviT
udabnos kldovan bJesTan ganuZrevlad iwva papaneba mzis qveS.
V
da ai, miixmo TavisTan eleazari TviTon didebulma RvTaeb
rivma avgustma. Caacves eleazars isev sadResaswaulo, saqorwi
no tanisamosi, TiTqo Jamma daakanona, rom TviT meore sikvdi
lamde yofiliyo is saqmaro ucnobi sarZlosi. gavda imas, TiTqo
Zveli, dampali kubo isev moevarayebinaT oqroTi da axali far
CiT SeemosaT da mihyveboden mas sadResaswaulod gamowyobil
ni, TiTqo marTla midioda qorwilis procesia da winamZRvarni
xmamaRla ayvirebden sayvirT, rom miecaT gza imperatoris ga
mogzavnilTaTvis, magram udaburi iyo gzebi eleazarisa.
mTeli samSoblo mxare swyevlida saswauliT amdgars. da
dafrTxa da gaiqca xalxi marto gagonebaze eleazaris moax
lovebisa. mainc yviroden tyviis sayvirebi da marto udabno
upasuxebda Tavis gamoZaxiliT.
Semdeg waiyvanes zRviT. da es iyo yvelaze ufro mwuxare
xomaldi, romelic odesme midioda xmelTa Sua zRvis talReb
ze. bevri xalxi midioda am xomaldiT, magram, rogorc safla
vi, iyo is mSvidi da mdumare, TiTqo stiroda wyali uimedoT.
martod-marto ijda eleazari da mieSvira Tavi mzisTvis, yurs
ugdebda zvirTis duduns da sdumda. Sors ki, rogorc mwuxa
re CrdilTa grova, uRonod iwven mezRvaurebi. am dros rom
mexi gavardniliyo uecrad, qariSxals wiTeli afra daewewa,
uTuod daiRupeboden yvelani, radgan arc erTs maTgans _ ar
hqonda Rone da ndoma sicocxlisaTvis brZolisa. gulgrilad
Sevida eleazari ukvdav qalaqis quCebSi. TiTqo mTeli simdid
481
re misi, SenobaTa sakvirveleba, bumberaziviT rom caSi ezide
boden, mTeli silamaze da musika sicocxlisa, iyo mxolod
gamoZaxili qariSxlisa udabnoSi da mkrTali sxivi gaxure
bul silisa. miqroda etlebi, midioda grova Zlieri, lamazi
da kadnieri adamianebis, ukvdav qalaqis amSenebelTa da misi
cxovrebis amay monawileTa. ismoda simRera _ icinoden Sadre
vanebi da qalebi Tavis margaliti siciliT, filosofosobden
mTvralni, RimiliT pirze usmenden maT fxizelni da nalebi
rekden quCebze, ra Caecemodnen qvebs. yovel mxriv mxiarul
xmaurobiT Semortymuli, civi dumilis daRiT dadioda mZime,
moRrubluli adamiani da Tesavda Tavis gzaze risxvas da jan
yian mwvel sevdas. vis SeuZlia, iyos mwuxare romSi? _ guli
modiodaT moqalaqeT da ori dRis Semdeg mTelma romma ico
da ambavi saswauliT amdgarisa da SiSiT ufrTxoda mas. magram
iyvnen iseTi gul-magari adamianebic, romelTac surdaT gamo
ecadaT TavianTi Zala da maT daufiqrebel Zaxilze morCilad
midioda eleazari. saxelmwifo saqmeebiT datvirTuli impera
tori agvianebda miRebas da mTeli Svidi dRe dadioda romSi
saswauliT amdgari. ai, movida eleazari mxiarul loTTan da
loTi wiTeli tuCebis siciliT Sexvda mas.
_ dalie, eleazar, dalie! ai, bevrs icinebs avgusti, roca
mTvrals daginaxavs.
da icinodnen gatitvlebulni loTi dedakacebi da vardis
foTlebi ecemoden eleazaris lurj xelebze. magram Sexeda
loTma TvalebSi da saukunod gaTavda misi mxiaruleba. mTe
li Tavisi sicocxle is darCa loTad, ukve exla aRar svamda,
magram mainc darCa loTad. magram mxiarul zmanebaTa wil sa
Sineli sizmrebi Seiqnen erTad erT sazrdod misi sulisa. ai,
mivida eleazari WabukTan da qalwulTan, romelTac uyvardaT
erTmaneTi da iyven mSvenieri TavianT siyvarulSi ampartavnu
lad da magrad moexvia xelebi sayvarlisaTvis da Wabukma sTqva
Cumi SecodebiT:
_ Segvxede, eleazar, imxiarule CvenTan, gana aris rame
siyvarulze Zlieri?
Sexeda eleazarma da mTel sicocxleSi isini ganagrZobden
erTmaneTis siyvaruls, magram mwuxare da bindiani Seiqna maTi
siyvaruli, rogorc saflavze amosuli kviparosebi, romelnic
482
Zirebs asazrdoeben saf lavis gaxrwniT da Sav ma Ral wve ro
ebiT amaod eZeben cas Cums saRamo Jams, ucnobi Zala sicoc
xlisa maT agdebdaT erTi meoris wiaRSi. magram maTi kocna
erTad erToda cremls, tkboba tanjvas da monebad grZnobden
Tavs: morCil monebad mTxovnel sicocxlis da upasuxo mo
samsaxureebad mdumare araraisa. mudam SeerTebulni, mudam
gayrilni _ isini inTeboden naperwkaliviT, da rogorc naper
wkali hqreboden usazRvro wyvdiadSi.
ai, mivida eleazari amay brZenTan da brZenma rqva mas:
_ me ukve vici, eleazar, rac SegiZlia Sen miTxra saSineli.
riT SegiZlia Sen, kidev damaSino me?
magram gavida sul cota xani da igrZno brZenma, rom cod
na saSinelis _ ar aris kidev saSineli. rom sikvdilis moCvene
ba _ ar aris sikvdili. da igrZno man, rom sibrZne da umecreba
sul erTia usazRvros winaSe, radgan ar icis isini usazRvro
bam. da gahqra sazRvari codnisa da ucodinarobisa, WeSmari
tebisa da sicruisa, simaRlisa da simdablis da Camowva usaxo
azri. maSin moikida man xeli WaRara Tavze da daiyvira:
_ me ar SemiZlia fiqri.
ase iRupeboda gul-gril Sexedvis gavleniT saswauliT
adgomilisa yvelaferi, rac emsaxureba cxovrebis damyarebas,
azrs da lxe nas mi
sas. da daiw yes fiq ri, rom sa Si
Sa
ria misi
SeSveba imperatorTan, sjobs, misi mokvla da roca Cumad da
marxaven, mere ityvian, rom daimala is sadRac. ukve ileseboda
maxvilebi da xalxisTvis Tavdadebulni yrmani TavianT Tavs
amzadebden mkvlelebad, roca avgustma moiTxova, rom dilas
eCvenebiaT eleazari, da amiT daSala sastiki plani. Tu ar SeiZ
leboda, sul gadaeyenebiaT eleazari, moindomes cotaTi ma
inc SeemsubuqebiaT mZime STabeWdileba, misi saxe rom axdenda.
am mizniT krebden xelovan mxatvarT, dalaqebs, artistebs da
mTeli Rame Sromobden eleazaris Tavze! moparses wverebi da
misces mas lamazi da sasiamovno Sesaxedaoba. usiamovno iyo
silurje misi xelebisa da saxisa da saRebavebiT moaSores is.
gauTeTres xelebi da saxe vardis frad SeuRebes: sazizRari
iyo naoWebi, tanjvis nakvalevi da SeRebes, amoavses, gaaswores
sul. xelovnurad gaukeTes patara naoWebi gulubryvilo si
cilisa da uboroto mxiarulebisa.
483
gulgrilad emorCileboda eleazari yvelafers, rasac uS
veboden da male is gadakeTda bunebrivad msxvil, lamaz moxu
cad, mSvid da Cum papad mraval ricxovan SviliSvilebisa. kidev
ar moSorebia Rimili, romliTac is ambobda sasacilo zRaprebs
da kidev iyo mis Tvalebis kuTxeSi sinaze. saqmros tanisamosis
gaxda ver gabedes, magram Tvalis gamocvla ver SesZles, bun
dovani saSineli minebi, romlidanac icqireboda adamianebze
TviT miuwdomeli iq.
VI
veraferi agrZnobia eleazars imperatoris Cardaxis dide
bulebam, TiTqo ver xedavda is gansxvavebas Tavis dangreul
saxlsa, romelsac miuaxlovda udabno, da qvian, magar da la
maz sasaxles Soris, ise gulgrilad icqireboda da ar icqi
reboda is, roca midioda da magari marmarilo mis fexeb qveS
emsgavseboda udabnos qviSas da miagavden auarebeli adamia
nebi misTvis sicalieres haerisas. misi Sexedvis dros saxeze
mas ar xedavden. roca midioden, eSinodaT, ar moyoloden mi
si Tvalebis saSinel gavlenas, magram mZime nabijis xmiT mix
vdeboden Tu ara, rom is ukve gaSorda maT, aiRebden Tavebs
da moSiSari cnobis moyvareobiT ucqeroden msuqan, maRal,
cotaT welSi moxril moxucs, nelad rom miimarTeboda impe
ratoris sasaxlis gulSi. TviTon sikvdils rom gaevlo, me
tad ar SeeSindebodaT adamianebs, radgan amdenxans ase iyo,
mkvdarma icoda sikvdili, cocxalma _ sicocxle da maT Soris
ar yofila xidi. am araCveulebrivma adamianma icoda sikvdili
da iyo saSiSari da saidumlo dawyevlili misi codna. moh
klavs mag Cvens RvTaebriv imperatorso _ SiSiT fiqrobden
romaelebi da uRono wyevas ugzavniden eleazars, romelic
nela midioda sasaxlis siRrmeSi. TviTon keisarmac icoda, Tu
vin iyo eleazari da moemzada mis Sesaxvedrad, magram iyo ma
maci adamiani, grZnobda daumorCilebel Zalas da amisaTvis
sabediswero brZolaSi ar indoma, dayrdomoda gareSeTa mox
marebas. pirispir, erTi erTTan Seeyara is eleazars.
_ nu Semomxedav Seni TvalebiT, eleazar! _ ubrZana man
Semosuls, _ gamigonia, rom Seni Tavi miagavs meduzis Tavs da
qvad aqcevs yvelas, visac ki Sexedavs. me ki minda, dagxedo Sen
da gelaparako, sanam qvaT gadaviqceode, _ daumata man mefu
484
ri xumarobiT, romelic SiSs ar iyo moklebuli, mivida axlos,
yuradRebiT gaarCia misi saxe da ucnauri sadResaswaulo ta
nisamosi da motyuvda xelovnurad gakeTebuliT, Tumca Tva
li qonda mWreli da maxvili.
_ ase, Sesaxedavad ara xar Sen saSineli, pativcemulo mo
xuco, magram miT uaresi adamianebisTvis, rodesac saSineli
miiRebs aseT saxes. exla vilaparakoT.
avgusti dajda da elaparakeboda ra saxiT imdens, ramden
sac sityvebiT da iwyo saubari:
_ risTvis ar miTxari gamarjveba, roca Semodi?
_ me ar vicodi, rom es iyo saWiro!
_ Sen qristiani xar?
_ ara.
avgustma kmayofilebiT daaqnia Tavi.
_ es ki kar gia. me ar miy vars qris tiane
bi. isini ar yeven
cxovrebis xes, ar aclian mas nayofiT dafenas da qariSxals
atanen mis surnelovan yvavils. magram vin xar Sen?
cota Zaldatanebis Semdeg eleazarma upasuxa:
_ me mkvdari viyavi.
_ eg gamigonia, magram vin xar exla Sen?
eleazari agvianebda pasuxs da bolos gaimeora gulgrilad:
_ me mkvdari viyavi.
_ gaigone Sen, ucnobo, _ uTxra imperatorma, _ Cemi samefoa
cocxalTa, Cemi eri _ cocxalTa da ara mkvdarTa, da Sen aq meti
xar. me ar vici, vin xar Sen, me ar vici, Sen ra naxe iq, _ magram
Tu Sen styui _ me mezizReba Seni tyuili, Tu Sen marTals ambob
_ me mZuls Se ni si marTle, me Cems gul Si vgrZnob si coc xlis
TrTolvas da Cems xelebSi Zlierebas. ampartavani fiqrebi Cemi,
rogorc arwivebi _ sivrceSi dafrenen. iq ki _ Cems zurgs ukan
Cemi uZluris dacviT da Cemgan Sedgenili kanonebis meoxebiT
cxovrobs, Sromobs da mxiarulobs xalxi. Sen gesmis es sakvir
veli harmonia sicocxlisa? Sen gesmis es saomari Zaxili, rome
lic adamians miawyvebs momavals da iTxovs mas brZolisaTvis.
avgustma mlocaviviT aRapyro xeli da sasoebiT wamoiZaxa:
_ iyav kurTxeul, didebulo, RvTaebrivo sicocxlev! _
magram eleazari sdumda da mometebuli sisastikiT ganag
rZobda imperatori.
485
_ Sen meti xar, Sen sacodavi danarCeni xar sikvdilisagan
SeuWmeli, adamianebs gvri sevdas da sicocxlis siZulvils.
Sen rogorc bobola moziro sWam msuqan TavTavs sixarulisas
da inTxev cremlebs sasowarkveTilebisas da kaeSnisas. Seni
simarTle miagavs daJangul maxvils Ramis mkvlelis xelSi, da
rogorc mkvlels, me Sen gadagcem dasasjelad. magram manamde
me minda Cavixedo Sens TvalebSi. SesaZlebelia, marto mSiSa
rebs eSiniaT maTi da mamacebs uRviZeben wyurvils brZolisas
da Zlevisas, maSin sasjelis ki ara, saCuqris Rirsi iqnebi Sen,
Semomxede, aba, me, eleazar!
pirvel wamSi TiTqo megobari uyurebda ise nazi da warmta
ci iyo Sexedva eleazarisa. ara Tu saSinelebas, mSvidobas pir
deboda is da naz sayvarlad, Semcodebel daT, dedaT evena mas
uboloo. magram TandaTan Zlierdeboda misi kalTebi da sun
Tqva gadaiqca kocnas mowyurebul tuCebad da viRacis civi
brWyalebi Seexo mis guls da Caeflo Sig.
_ me cudad var! _ rqva gafiTrebulma RvTaebrivma avgus
tma, _ magram, gaxsovdes, eleazar! gaxsovdes!
TiTqo nela ganirRven mZime saukunoebiT daketili bWeni
da amosul xvrelSi civad da nela modioda saSineleba usaz
Rvrosi. or CrdiliviT Semoviden sicaliere da wyvdiadi da
Caaqres mze, fexebisgan gamoacales miwa da saxuravi sasaxlisa
moaSores Tavs. da Seswyda, gayinuli gulis tkivili.
_ gaxsovdes, gaxsovdes, eleazar! _ ubrZana avgustma. Ses
dga Jami da saSinlad dauaxlovda dasawyisi yvela sagnisa mis
dasasruls. axlad aSenebuli daimsxvra taxti avgustisa da si
caliere iyo avgustisa da taxtis adgilas. uxmod daiqca romi
da axali qalaqi gaSenda mis adgilas da gadaylapa sicalierem,
rogorc moCvenebuli goliaTebi Cqara daiqcen da gahqren si
caliereSi qalaqebi, saxelmwifoni da mxareni da gulgrilad
ylapavda maT gaumaZRari, Savi muceli uboloosi.
_ gaCerdi! _ ubrZana imperatorma. ukve gulgriloba is
moda mis xmaSi da uRonod daeSven misi xelebi da moaxloebul
sibnelesTan amao brZolaSi dahqren misi arwivis Tvalebi.
_ momkali me Sen, eleazar! _ sTqva man uferulad da am sit
yvebma, uimedobis sityvebma ixsna is. mas moagonda xalxi, romlis
faSadac is aris mowodebuli da mxsneli. tkiviliT igrZno mis
ma mimkvdarebulma gulma dasaRupad ganmzadebulni. mwuxared
486
gaifiqra man: naTeli Crdilni uboloo wyvdiadSi; saSinelebiT
gaifiqra man: susti WurWelni, cocxali moelvare sisxliT, gu
liT, romelmac icis mwuxareba da lxena _ gaifiqra man.
ase, am fiq riT da grZno biT xan sicoc xlis mxa
res swev-
da is sas wors, xan sik vdilis mxa res. nela daubrun da is si
cocxles, rom mis tanjvaSi da lxenaSi enaxa Svela uboloo
wyvdiadis da bnelis winaaRmdeg.
_ ara. Sen ver momkali me, eleazar! _ sTqva man magrad, _
magram me ki mogklav Sen, gesmodes!
im saRamos gansakuTrebuli sixaruliT sWamda RvTaebrivi
avgusti saWmels, magram mal-male Cerdeboda haerSi aRebuli
xeli da uferuli brwyinva scvlida mis TvalTa arwivisebur
elvarebas da saSineleba gayinul talRasaviT gakrTeboda mis
fexebTan. damarcxebuli, magram cocxali is civad ucdida
Tavis Jams, is Sav aCrdiliviT mTel sicocxleSi idga sasTu
malTan da morCilad scvlida naTel dReebs mwuxarebaSi. me
ore dRes gaxurebuli rkiniT, imperatoris brZanebiT amowves
eleazars Tvalebi da gamouSves is samSobloSi, misi mokvla
ver gadaswyvita RvTaebrivma avgustma.
dabrunda eleazari udabnoSi da miiRo is udabnom qariSxa
lis sisiniT da gaxurebul mzis sicxiT. isev ijda qvaze; zeviT
aewia veluri wveri da ori Savi ormo amomwvar Tvalebis adgi
las icqireboda caze. Sors xmaurobda wmida qalaqi da axlos
yvelaferi momkvdariyo da munjobda. aravin ar uaxlovdeboda
adgils, sadac Tavis ukanasknel dReebs aTavebda saswauliT am
dgari da mezoblebs didi xania daetovebiaT TavianTi saxlebi.
gaxurebuli rkiniT Semwyvdeuli Tavis siRrmeSi, dawyevlili
codna imaleboda iq da aravis ar SeeZlo, Seebeda eleazarisTvis.
saRamos, roca mze gadiddeboda, gawiTldeboda da dasavleTis
ken gadixreboda, masTan erTad nelad midioda brma eleazari.
wamokravda qvebs fexs da daecmoda. mZimed adgeboda da isev mi
dioda da ganTiadis moaxlovebaze misi Savi tani da apyrobili
xelebi miemsgavseboden veeberTela jvars.
ise moxda, rom wavida erTxel is da Semdeg ar dabrunebula.
albad, aRsrulda meore cxovreba eleazarisa, sami dRe sikvdi
lis saidumlo uZlurebaSi yofilis da saswauliT amdgaris.
[1913]
487
fiodor sologub
Tvalebi
iyven mSvenieri Savi Tvalebi. Sexedavden, uWvretden da
ekiTxeboden.
da iyven ruxi, eSmaki Tvalebi. sul celqobden, aravis pir
dapir ar xedavden.
ikiTxes Tvalebma:
_ ras mirbixarT? vis eZebT?
SeiTamaSes pawia Tvalebma da upasuxes:
_ ise, arafers... ar SeiZleba, Tqvenc xom iciT. _ da iyven
es pawia Tvalebi urcxvi da usicocxloni, SeiWreboden da ic
qirebodnen.
hkiTxes Tvalebma:
_ ras ucqeriT, ras xedavT?
Sedgen pawia Tvalebi da daiyvires:
_ rogor hbedavT? vina xarT Tqven da vina varT Cven. ras
gizamT, iciT?
eZebden Tvalebi Tvalebs mSveniers, ver naxes da daixuWen...
sanaTi da asanTi
magidaze idga sanaTi.
moaZvres SuSa, sanaTma Sexeda asanTs da eubneba:
_ Sen pawia! cota gaiwie, me saSiSari var, exlave avinTebi.
me yovel saRamos avinTebi xolme. uCemod xom SeuZlbelia Ra
me muSaoba.
_ yovel saRamos?.. _ ambobs asanTi... _ yovel saRamos an
Teba es xom saSinelia.
_ ratom? _ hkiTxa sanaTma.
_ siyvaruli marto erTxel SeiZleba!.. _ sTqva asanTma,
ifeTqa da mokvda...
yviTeli foToli
wveTi daeca cidan pirdapir Wadris furcels.
es iyo SeSinebuli da aTrTolebuli wveTi da Wadris fo
Tolma Seibrala igi.
488
_ risTvis TrTi? _ hkiTxa foTolma.
_ me sul ar velodi amas, _ eubneba wveTi, _ me miTxres,
rom Zirs iseTive caa, rogorc zeviT.
_ aq ar aris araviTari ca da arc aras dros yofila, _
miugo Wadris foTolma, _ ca yovelTvis zeviT aris, qveviT ki
qvebia mxolod da Cveni Zirebi.
_ me meSinia, _ sTqva wveTma, _ mivxvdi, rom Sevcdi!..
_ nu geSinia, _ anugeSebs Wadris foToli, _ vicxovroT
erTad, me aravis ar davabriyvebieb Sen Tavs.
wveTi miekra Wadris foTols. isini mzad iyven, ukve Seer
Tebuliyven, magram uceb wveTma gaigona foTlebis Sriali da
siamisgan acaxcaxda.
_ gaigone, _ ambobs wveTi, _ aq Zirs me gavigone, rom foT
lebi SeinZren da CurCuleben: iq dabla caa, dabali ca.
_ ra sisulelea... _ gulmosuli upasuxebs Wadris foTo
li, _ aki, giTxari, araviTari dabali ca ar aris meTqi.
magram wveTi mainc mowyda da dagorda Zirs, foToli ki
gayviTlda naRvelisagan.
imas ukve moeswro wveTis Seyvareba!..
[1915]
489
lotreamon
wignidan: `Poésies~
monologi maldororis
sulieri aRelvebani, mwuxareba, simaxinje, sikvdili, gamonak
lisi moraluri an fizikuri, suli uaryofisa, gavelureba, TviT
dabadebuli galliucinaciebi, tanjva, darRveva, Zirs davardna,
cremlebi, gaumaZRroba, Zalmomreoba, wamebis warmodgena, ro
manebi. is, rac moulodnelia, is, rac ar unda gaakeTo, qimiuri
axirebani idumali Zerasi, romelic sdarajobs gaxrwnil leSs,
romelime mkvdari illiuziisas, adrindeli da daumTavrebe
li gamocda, bundovanoba baRlinjos qerqiT, sastiki monomania
siamayis, guliswasvlis pirveli movardna, sityvebi saflavebze
warwerili, Suri, Ralati, tirania, uRmerToba, gulis mosvla,
RvarZlianoba, agresiuli gamosvlebi, sigiJe, splini, ara umi
zezo SiSi, axirebuli SehkrToba, romelsac mkiTxveli arCevda
ar gamoecada, grimasebi, nervebi, sisxliani gamocda, romel
Tac logika dahyavT daqancvamde, gadametebani, gulwrfelobis
uqonloba, xerxva, salaxanoba, yvelaferi trauruli, bavSis da
badeba, romelic sikvdilze uaresia, vnebani, klani romaniste
bisa nafic veqilTa kategoriidan, tragediebi, odebi, melodra
mebi, usazRvro sazRvris gadasvla, dausjelad nastveni goneba,
soveli qaTamis suni, simlaSe, bayayebi, cxrafexa, samumi, udabno,
yvelaferi, rac somnabuliuria, saeWvo, yvelaferi Ramisa, Zilis
momgvreli, uZilo, balRamiani, tiulenis saxis, orazrovani, sus
490
tguliani, spazmatiuri, yvelaferi, rac aRZravs meZaobas, anemi
uri, mrude, germafrdituli, ukanonoT dabadebuli, albinosebi,
pederastebi, akvariumis saswaulebi da qali wverebiT, saaTebi,
romelnic gatenilni arian uxmo sasowarkveTiT, fantazia, siave,
qajebi, demoralizaciis sillogizmebi, talaxi, is, rac ar az
rovnobs, rogorc bavSi, sasowarkveTa, sulieri sawamlavi, prin
ci surnelebiT gabruebuli, kamelias TeZoebi, da Sauloba mwe
ralis, romelic mieqaneba aryofnis ufskrulze da mxiaruli
xmiT gamoxatavs Tavis Tavisadmi zizRs, sindisis qejna, cbie
reba, bundovani perspeqtivebi, romelnic RrRnian suls una
xavi kbilebiT, seriozuli mifurTxeba siwmidis, Wiebi da maTi
Semparavi Ritini, SeSlili winasityvaobani, romelnic hgvanan
kromvelis, Mademoiselle mopenisa da diuma Svilis winasityva
obaT, uRonoba, daxsna, RvTis uaryofa, asfiqsiebi, daxrCoba,
sicofe... da roca hxedav yvela am uwmidurebis Sexrovebas, ro
melnic sircxvilia, daasaxelo, me mgonia, droa, rom moxdes
reaqcia yvelafer amis winaaRmdeg, rac Seuracgvyofs da ase
Ti ZaliT gvRunavs miwasTan...
[1923]
491
`dadas~-s manifestebi
fransis pikabia
492
dadas arafris suni ar udis, radgan is TviTon araraa da
araferi.
rogorc Tqveni imedebi _ araraobaa.
rogorc Tqveni samoTxeebi _ araraobaa.
rogorc Tqveni RmerTebi _ araraobaa.
rogorc Tqveni politikosebi _ araraobaa.
rogorc Tqveni gmirebi _ araraobaa.
rogorc Tqveni mxatvrebi _ araraobaa.
rogorc Tqveni religiebi _ araraobaa.
istvineT, iyvireT, Tu ginda yaryato CamixieT _ mere amis
Semdeg ra iqneba?.. Semdeg kidev me getyviT, rom Tqven yvela
xarT _ msxlebi da sami Tvis Semdeg me da Cemi megobrebi mog
yidiT Tqven Cven suraTebs ramdenime frankebaT.
filippo supo
`dada~-s proфili
493
inteleqti yvelafers anaTebs, _ ambobs dada, _ dada ki yve
lafers swvavs.
inteleqti iZleva haers _ dada ki daxrCobas.
inteleqti momakvdavia _ dada aris tomati.
inteleqti yvelafers iWers _ dada yvelafers gaurbis.
inteleqts Semoaqvs ganaTeba _ dadas araferi ar Semoaqvs.
inteleqts aqvs momavali _ dadas araviTari momavali ara aqvs.
inteleqti aris mania _ dada aris dada.
lui aragon
sasamarTlos garCeva
494
ri damrCenia, garda imisa, rom davwve SesavalTan da vsTqva: ara!
gana me SemiZlia vsTqva ara?.. S... S... S...
me 23 wlisa var da kidev ori Tvisa da ocda oTxi dRis.
me gamxdari var.
me ar vici im pirTa saxelebi, me rom SemomCerebian. fanja
ridan me vamCnev mSvenier qals yviTel avtoSi, avtomatiurad
rom miqris.
mSvenieri dari dgas, sicive erTianad Sewyda. es iliuziaa.
saxlebi _ es quCis natexebia _ me ki xeliT sagorebeli taCka.
gana marTla me xeliT saxmari taWka ar var? s.. s.. ara...
ara!.. usargeblo, gaunZreveli, gamoyruebuli da saTnoiani
(S... es me var) wavikiTxe da davamtkice me lui arragonma.
[1923]
495
vladimir maiakovski
me TviTon
(avtobiografia)
Tema
me _ poeti var da amiT var saintereso. amaze vswer kidec.
miyvars, Tu Sevdivar azartSi kavkasiis bunebis silamazidan _
yvelaferi es maSin aris, roca sityviT gadaduRdeba.
romantizmis Ziri
pirveli saxli naTlad warmodgenili, or sarTuliani. ze
viT sarTuli Cvenia, qveviT kidev patara marania. weliwadSi
erTxel modioden yurZniT datvirTuli urmebi, swuravden
Rvinos sawnaxelSi. me vsWamdi yurZens, isini svamden maWars.
yvelaferi, sadac es xdeba: teritoria _ baRdaTis axlo uZ
velesi qarTuli cixis nangrevi. cixes oTx kuTxiv akravs ga
lavani. kuTxeebSi darCenilan zarbazanis dasadgami adgilebi.
Semdeg didi Txrilebi. aris Semdeg tyeebi da turebi. tye
ebis zeviT mTebi. wamovizarde. yvelaze did mTaze davrbodi.
CrdiloeTiT xramia. vocnebobdi, rom es aris ruseTi: saSin
lad miwevda guli iqiT.
egzameni
gadavsaxldiT baRdaTidan quTaisSi. egzamenia quTaisSi.
egzamenic daviWire. mkiTxes Ruzis Sesaxeb (Cem saxeloze). kar
gad vicodi, magram Rvdelma mkiTxa, ra ario `Око~. es niSnavs
Tvals Zvel slavianur-xucurad. amisTvis lamis ar CamWres.
amitom im TaviTve SeviZule yvelaferi Zveli, yvelaferi xu
curi da slavianuri. SeiZleba aqedan warmosdga: Cemi futu
rizmi, Cemi ateizmi da Cemi internacionalizmi.
496
iaponiis omi
Cvens ojaxs moematnen gazeTebi da Jurnalebi: `Русския
Ведомости~, `Русское Слово~, `Русское Богатство~ da sxv. vkiTxu
lob yvelafers angariS miucemlad. aRelvebuli var. Cem aRta
cebas iwveven Ria baraTze daxatuli kreiserebi. mec vadideb
am suraTebs da xelmeoreT vxatav. gamoCnda sityva `proklama
cia~. proklamaciebs akravdnen qarTvelebi, xolo qarTvelebs
kazakebi saRrCobelaze hkidebdnen, qarTvelebi Cemi amxanagebi
arian. me SeviZule kazakebi.
1905 w.
ra dros swavlaa. wamoviden orianebi. gadavedi meoTxe klas
Si, mxolod imitom, rom me Tavi gamitexes qviT (rionis pirze
viRacasTan Cxubis dros). gamocdebis dros Semibrales. Cem
Tvis revoliucia daiwyo ase: Cemi amxanagi, mRvdlis mzareuli
isidore plitaze Sexta fexSiSvela sixaruliT _ mokles gene
rali alixanovi, saqarTvelos damawynarebeli. daiwyes demon
straciebi da mitingebi. mec wavedi. kargia. mxatvrulad ganvic
di: SavebSi anarqistebia, wiTelSi eserebi, lurjSi esdekebi da
sxva ferebSi federalistebi.
socializmi
sityvebi, gazeTebi. yvelaferSi mxvdebian ucnobi sityvebi
da cnebebi. Cem Tavs vTxov axsnas. fanjaraSi TeTri wignebi
mosCans: `Буревестник~-s vyidulob. vdgebi dilis 6 saaTze. vkiT
xulob loTiviT. pirveli wigni: `Zirs social-demokratebi~,
meore: `ekonomiuri saubrebi~. mTel Cem cxovrebaSi damrCa ga
saocrad socialistebis niWi: xsnian faqtebs, da qveyana moh
yavT sistemaSi. `ra unda ikiTxo?~ mgonia, rubakinisa. wavikiT
xe, rasac mirCevda. bevri ar mesmis. gamovikiTxav. me Semiyvanes
marqsistul wreSi, mouswari erfurtis programas. movxvdi Sua
swavlaze `lumpen proletariatis~ Sesaxeb. me ukve Cem Tavs
social-demokratad vsTvli: gadavaZvrine mamaCemis berdanke
bi esdekebis komitetSi. figuriT momewona lasali. albad imi
tom, rom wveri ar aqvs, raRac ufro axalgazrdaa. lasali me
gadavabi demosTens. davdivarT rionze, vlaparakob sityvebs
da piri kenWebiT maqvs amovsebuli.
497
gza
yvelaze didebulia baqo, Webi, cisternebi, saukeTeso sur
neleba _ navTi da Semdeg ki veli. TiTqmis udabno.
moskovSi
mTeli ojaxi CavediT razumoskovieSi. Cemi dis nacnobe
bi arian _ plotnikovebi. daviWireT bina bronnaiaze. maxsovs
pirveli `bolSeviki~ vaso kandelaki.
partia
1908 wels Sevedi r.s.d.m.p. (bolSevikebis) partiaSi. davi
Wire egzameni savaWro-samrewvelo qveraionSi. kargad Cavaba
re. propagandisti var. wavedi mebulkeebTan, Semdeg meCeqmeeb
Tan da Semdeg stambis muSebTan. qalaqis saerTo konferenci
aze amomirCies moskovis komitetSi. iyven: lomovi, povolJe
ci, smidoviCi da sxv. meZaxden `amx. konstantin~.
dapatimreba
gruzinebSi movxvdi Casafrebul policias. gvqonda ara
legaluri stamba. vsWamdi bloknots adresebiT da Sekanul
tyaviT. presnias ubnis nawili. oxranka. suSCevis ubnis nawili.
gamomZiebelma _ voltanovskim (albad Tavis Tavs sTvlida Za
lian eSmakad) damawyebia karnaxiT wera. me mabralebden prok
lamaciebis weras. me uimedoT aurie karnaxi. vswerdi: `Социал-
демократическая~. gamomiSves Tavdebobis qveS. ubnis nawilSi
gakvirebiT wavikiTxe `sanini~. ratomRac es wigni yvela saubno
nawilebSi iyo xolme, albad sulis sacxoneblad.
gamovedi erTi weli partiul muSaobisa.
meore dapatimreba
isini, vinc CvenTan cxovrobden, awyobden `podkops~ ta
gankisTvis. undodaT, gaenTavisuflebiaT katorReli qalebi.
moawyes gapareba novinskis cixidan. me damiWires. saxlSi mina
xes revolveri da aralegaluri literatura. ar mindoda jdo
ma. vakeTebdi skandalebs. gadavyavdiT erT saubno nawilidan
meoreSi _ basmanaia, meSCankaia, miasnickaia da sxv. da bolos
butirkebi. `odinoCka~. #103.
498
11 Tve butirkis cixeSi
CemTvis yvelaze ufro sagulisxmo dro. sami wlis praqti
kis da Teoriis Semdeg gadavardi beletristikaSi, wavikiTxe
yovelgvari axali, simvolistebi: belli, balmonti. vamCnevdi
formalur siaxles, magram CemTvis es Zalian ucxo iyo. Temebi
da saxeebi ar iyven Cemi cxovrebidan. davapire mec damewera maT
saviT kargad, magram sxva rameze. gamoCnda, rom aseve ar SeiZle
ba sxvis Sesaxeb. gamovida Zalian damanWuli da revplaqsiuri.
aseTi ambebiT erTi rveuli gavavse. madloba kidev zedam
xedvelebs, ganTavisuflebis dros wamarTves, Torem davbeW
davdi kidev!..
me gamomiSves. unda wavsuliyavi (oxrankam daadgina) sami
wliT turuxanskSi. mamaCemis megobarma maxmudbekovma ganac
xada, rom revolveri misi iyo da rogorc iyo, daalmobiera
kurlovi. cixeSi jdomis dros masamarTlebden pirvel saqme
ze. damnaSaveT micnes, magram xnovaneba ar gamovida _ mieces
policiis zedamxedvelobas da mSoblebis pasuxismgeblobas.
egredwodebuli dillema.
gamovedi aRelvebuli. isini _ vinc me wavikTxe, egreT wo
debuli didebulebia, magram rogor ar aris Zneli, maTze uke
Tesad wera!.. me ukve exlac swori ganwyobileba maqvs qveyanas
Tan. mxolod saWiroa gamocdileba xelovnebaSi.
saidan unda aviRo? me uswavleli var. unda gaviaro seri
ozuli skola. me ki gamogdebuli var gimnaziidanac da stro
ganovis saswavleblidanac. rom davrCe partiaSi samuSaoT, un
da gavxde aralegaluri. aralegalurs ki ra SeuZlia iswavlo.
perspeqtiva aseTia: mTeli sicocxle swero letuCkebi, amoa
lago azrebi, marTali, magram ara Cemgan naazrevi, wignebidan.
wakiTxuli rom gadaferTxo, Cemi ra darCeba, marqsistuli
meTodi.
magram gana bavSvis xelSi ar moxvda es iaraRi?
advilia misi xmareba, Tu saqme gaqvs sakuTar azrebTan.
magram ra unda hqna mowinaaRmdegesTan Sexvedris dros?
ai, magaliTad, andrei belize ukeTesad me ver davswer. is
Tavis sakuTarze `в небеса запустил ананасом~ da me ki umReri Cem
`aTasi momkvleli gulis dReebi~. kargia sxva partiulebisTvis.
maT aqvT universiteti.
499
umaRles skolas maSin me kidev ar vicnobdi, ra iyo da ami
tom pativs vcemdi.
ra unda davupirdapiro me Tavze wamoqceul Zvel este
tikas?
gana revoliucia ar momTxovs me seriozul skolas? maSin
me Sevedi Cem partiul amxanagTan medvedevTan: minda Sevqmna
socialisturi xelovneba.
me Sevwyvite partiuli muSaoba da davjeqi samecadinoT.
daviT burliuk
mxatvrobis saswavlebelSi gamoCnda burliuki. urcxvi Se
xeduleba. lornetka, siurtuki, dadis da daimReris. me dauw
ye devna. lamis waviCxubeT.
samaxsovro Rame
burliukTan saubari. raxmaninovis mowyenidan gadavediT
Cven saswavleblis mowyenaze, saswavleblidan mTel klasikur
mowyenilobaze. daviTs, aqvs TanamedroveTa gaswrebulis os
tatis risxva, me ki _ socialistis paTosi, romelmac icis
aucilebloba Zvelis damxobis. daibada rusuli фuturizmi.
Semdegi
dRes me gamomivida leqsi. ufro sworad rom iTqvas, ra
Rac naglejebi, cudi. arsad ar aris dabeWdili. Ramea. sre
tenskis bulvari. vukiTxav striqonebs burliuks. Tan umateb,
rom es aris erTi Cemi nacnobi. daviTi SeCerda, damaTvaliera
da wamoiyvira, es xom Tqveni dawerilia. Tqven genialuri poe
ti yofilxarT! aseTi grandiozuli da daumsaxurebeli qeba
me maxarebs. me mTlad gadaveSvi leqsebSi. am Rames sruliad
moulodnelad me Seviqeni poeti.
sila
maiaCkidan davbrundiT Tu Camoyalibebul SexedulebiT ara,
galesili temperamentiT. moskovSi vnaxeT xlebnikovi. misi mSvidi
genialoba maSin CemTvis miuwdomeli iyo, radgan mas Crdils aye
nebda mduRare daviTi. aqve bzrialobda futuristuli sityvis
iezuiti kruCionix.
500
ramdenime lirikis Rameebis Semdeg davbadeT saerTo mani
фesti. daviTma gadaswera, misca saxeli da gamouSva _ `sila sa
zogadoebriv gemovnebas~.
daiZra...
gamofenebi. `bubnovi valet~. disputebi. amoxeTqili sit
yvebi Cemi da daviTis. gazeTebi gaivsen фuturizmiT. toni ar
iyo mainc da mainc zrdilobiani. ase magaliTad, me pirdapir
meZaxoden `сукин сын~.
yviTeli koфta
kos
tiu mebi me aras dros ar mqo nia. mqon da ori blu za _
sazizRari Sexedulobis. gamocdili xerxia galstukiT Selama
zeba. fuli ar maqvs. gamovarTvi Cems das yviTeli lentis nag
leji. movixvie yelze. фuroria. sCans, yvelaze ufro SesamCnevi
da lamazi kacisTvis yelsaxvevi yofila. aSkaraa, Tu yelsaxvevs
gaadideb, фuroric gaizrdeba da radgan yelsaxvevis zoma gan
sazRvrulia, me vixmare eSmakoba: gavakeTe yelsaxvevis bluza
da bluzis yelsaxvevi. STabeWdileba auwerelia.
mxiaruli weliwadi
davdiodiT mTel ruseTSi. saRamoebi, leqciebi. saguber
natroebi fxizldeboden. nikolaevSi Cven mogvces winadadeba,
ar SevxebodiT arc kacobriobas, arc puSkins. xSirad naxevar
ze gvawyvetiebden moxsenebas policielebi. Cven vatagas mie
mata vasia kamenski, uZvelesi фuturisti. Cem Tvis es wle bi
_ formaluri muSaobaa, sityvis damorCileba (pirveli tomis
pirveli nawili). gamomcemlebi Cven ar gviRebden. kapitalis
turi cxviri grZnobda CvenSi dinamitebis msrolelT. Cemsas
erT striqonsac ar yidulobden.
moskovSi dabrunebuli ufro xSirad vcxovrobdi bulvareb
Si, es dro dasrulda tragediiT, `vladimir maiakovski~ dad
ges peterburgSi: `luna parkSi~ ustvines.
omi 1914 w.
miviRe aRelvebulad. pirvelad ufro dekoratiulad da
xmauris mxriT. leqsi: `omi gamocxadebulia~.
501
zamTari
aRSfoTeba da siZulvili omis: `ox, daxureT, daxureT gaze
Tebis Tvalebi~ da sx. interesi xelovnebisadmi srulebiT gaqra.
kuokkala
Svid niSniani sistema (Svid noliani). gaviCine sadilis nacno
bi. kviras `vsWam~ Cukovskis, orSabaTs evreinovs da sx. xuTSa
baTs yvelaze cudi iyo, vsWamdi repinis balaxebs. фuturis
tisTvs, romelsac erTi saJeni simaRle aqvs, rasakvirvelia,
es saqme ar aris.
saRamoobiT davxetialob pliaJze. vswer `облако~-s.
gamoiWeda Segneba moaxlovebul revoliuciis.
gavemgzavre mustomiakaSi. m. gorki. wavukiTxe mas `облако~-s
nawyvetebi. grZnoba gamodenilma gorkim mTeli Jileti damis
vela cremlebiT. leqsebic davayole.
me cota gavamaydi. mere gamoirkva, rom gorki Turme yvela
poetur Jiletze qviTinebs.
yovel SemTxvevaSi, Jilets vinaxam. SemiZlia, dauTmo, Tu
vinmes unda provincialur muzeumisaTvis.
26 Tebervali, 17 weli
wavedi avtomobilebTan erTad saTaTbirobSi, Sevardi ro
ZiankosTan kabinetSi. SevaTvaliere miliukovi. sdums. magram
me ratomRac mgonia, rom is cota ena dambuli unda iyos. erTi
saaTis Semdeg momawyines Tavi. wavedi. ramodenime dRiT miviRe
avtoSkolis komanda.
guCkovis sio qris. Zveli oficroba Zveleburad daseirnobs
saTaTbiroSi. CemTvis naTelia, rom amaT uTuod mihyvebian so
cialistebi.
bolSevikebi. vswer revoliuciis pirvel dReebSive. `poetis
qronika~, revoliucia. vkiTxulob leqcias `xelovnebis bol
Sevikebi~.
agvisto
ruseTi TandaTanobiT anebebs kerenskis Tavs. dakarges pa
tiviscema. gavdivar `Новая жизнь~-dan. daviwye fiqri `misteria
buфф~-ze.
502
oqtomberi
miviRoT Tu ar miviRoT. aseTi kiTxva CemTvis (da sxva mos
kovis futuristebisaTvis) ar yofila. Cemi revolucia. wavedi
smolnSi. vmuSaobdi yvelafers, iwyeben sxdomas.
18 weli
r.s.ф.s.r. ver moiclis xelovnebisaTvis. me ki swored ami
saTvis var moclili. Sevedi proletkultSi kSeniskaiasTan,
ratom partiaSi ara? komunistebi muSaobden frontebze. xe
lovnebaSi da ganaTlebaSi ki SemTanxmeblebi. me gamagzavnes
astraxanSi Tevzis saWeraT.
19 weli
vmogzaurob Cemi misteriiT da sxva nawerebiT Cem amxana
gebTan erTad qarxnebSi. mSvenivrad gviReben. viborgis mxare
ze xde ba komфutis organizacia, SevudeqiT `komunis xelov
nebis~ gamocemas. akademiebi ingrevian. gazafxulze Camovdi
var moskovSi. TavSi meZgera `150.000.000~ daweris idea. wavedi
rostovSi saagitacioT.
20 weli
gavarRvie yvela kancelariis Tavis texa da siZulvili _
vsdgam `Cemi misteriis~ meore variants. midis r.s.f.s.r. pir
vel TeatrSi meierxoldis reJisorobiT da mxatvrebis _ la
vinskis, xrakovskis, kiseliovis dekoraciebiT, cirkSi germa
nul enaze kominteris mesame kongresisaTvis.
sdgams granovski altmaniT da ravdeliT. midis TiTqmis
asjer.
daviwye wera `izvestieb~-Si.
21 weli
movawyve `maф~-is gamomcemlobis organizacia, vagroveb
komunis фuturistebs. Soreul aRmosavleTidan Camoviden
aseevi, tretiakovi da sxva brZolebis amxanagebi. daviwye Ca
wera sami wlis namuSevaris 5 internacionalis, utopia. unda
vaCveno xelovneba 500 wlis Semdeg.
503
ganvizraxe: siyvarulze uzarmazari poema, Semdeg welSi
gavaTaveb.
rigSi dgas ori piesa.
es cotaa da uvargisi.
daskvna
rac vsTqvi, imiT ar msurda, amovwuruliyavi. yvela naT
qvamis garda miyvars astronomia, `vardis feri fanari~ daxu
res imis Semdeg, roca me wavikiTxe: `erTi saaTi amis Semdeg~,
`moxetialec~ lamis miaketes leqsisaTvis: `Вам проживающим~.
magram amisTvis saWiroa romanebis wera.
me ki poeti var. da es aris egred wodebuli avtobiograфia.
ai, yvelaferi...
[1923]
504
sarCevi
leqsebi
muzas................................................................................................................ 7
is ki mzakvrulaT iRimeboda......................................................................... 8
yvavili............................................................................................................. 9
*** niavi daqris, nazi zefiri..................................................................... 10
meliton CogovaZis xsovnas......................................................................... 11
melodia......................................................................................................... 12
*** wynari Ramea, dumili sufevs................................................................ 13
*** Camovkar Cangurs... aTrTolda simi..................................................... 14
elegia............................................................................................................ 15
nugeSaT damrCa cremli mduRare!!!............................................................ 16
medeias simRera ........................................................................................... 17
dedav bunebav! .............................................................................................. 18
Zrwode, valtasar!........................................................................................ 19
muzas.............................................................................................................. 20
gaswi, demono!!.............................................................................................. 21
mgzavris simRera.......................................................................................... 22
mwuxareba....................................................................................................... 23
madonnas simRera.......................................................................................... 24
mgzavris simRera.......................................................................................... 25
Cemi simRera.................................................................................................. 26
sevdis simRera.............................................................................................. 27
serenada......................................................................................................... 28
hangi axali.................................................................................................... 29
siCumis angelozi.......................................................................................... 30
qebaTa qeba..................................................................................................... 31
sasaflaoze.................................................................................................... 32
adonais.......................................................................................................... 33
medea.............................................................................................................. 34
godeba............................................................................................................ 35
Semodgomis Rame........................................................................................... 36
ocnebis frTebze.......................................................................................... 37
Nocturne .......................................................................................................... 38
serenada......................................................................................................... 39
mkvdari legenda........................................................................................... 40
mainc is miyvars!........................................................................................... 41
Semodgomis Rame........................................................................................... 42
damibruneT.................................................................................................... 43
sevdis RameSi................................................................................................. 44
505
lurji edemi................................................................................................. 45
*** neli musika sibneleSi SehqviTinebs cas.............................................. 46
maskaradSi..................................................................................................... 47
qaldeas sizmrebi.......................................................................................... 48
mgosnis soneti.............................................................................................. 49
TeTri sizmari.............................................................................................. 50
Soreuli........................................................................................................ 51
princi magogi................................................................................................ 52
Cemi wigni....................................................................................................... 53
parkSi............................................................................................................. 54
noemberi......................................................................................................... 55
cisfer Tvaleba............................................................................................ 56
grigol robaqiZes........................................................................................ 57
wignidan `qaldeas qalaqebi~........................................................................ 58
avtoportreti.............................................................................................. 62
piero.............................................................................................................. 63
фatman-xaTun................................................................................................. 64
balaganis mefe.............................................................................................. 65
peterburgi.................................................................................................... 66
vanqis taZari................................................................................................. 67
qaldeas balagani.......................................................................................... 68
2 aprili......................................................................................................... 69
valerian gafrindaSvils.............................................................................. 70
Rvdeli da maliaria..................................................................................... 71
orpiris sezoni............................................................................................. 72
birngamiis tye............................................................................................... 73
saturni da maliaria.................................................................................... 74
`mRvdeli da maliaria~ kuboSi.................................................................... 75
Jiul laforgi.............................................................................................. 76
droSa qimerielTa........................................................................................ 77
paolo iaSvils.............................................................................................. 78
cxeni angelosiT........................................................................................... 79
nina mayaSvils............................................................................................... 83
*** minda, rom movewyo avtonomiurad....................................................... 84
leqsidan: orpiris oqropiri....................................................................... 85
*** var usaTuod amis movale... ................................................................. 86
sezonis falavani.......................................................................................... 87
melitas.......................................................................................................... 88
23 aprili....................................................................................................... 89
melita........................................................................................................... 90
orpiris oqropiri, steфan malarme da daniela uria.............................. 91
dadas maniфesti............................................................................................ 93
506
uJmuri kvireebi............................................................................................ 94
muxambazi, romelic ar imRereba................................................................ 95
tfilisidan dedas........................................................................................ 96
marta maCabels.............................................................................................. 98
Tamunia wereTels......................................................................................... 99
axali mcxeTa............................................................................................... 100
poemidan `CaRatar~..................................................................................... 102
orpiri......................................................................................................... 104
sergei esenins............................................................................................. 105
tanit tabiZe................................................................................................ 107
sargis jayeli............................................................................................. 108
tfilisi....................................................................................................... 109
uSenoT SenTan............................................................................................. 110
Tamunia wereTels....................................................................................... 111
da nazi, rogorc evqsinis ponti............................................................... 113
...me Tu gindodiT TanamedroeT!.............................................................. 114
*** dezertirebi isroden Tofebs............................................................ 115
warwera wignze `cxeni angelosiT~............................................................ 116
qarTlis cxovreba...................................................................................... 117
skiфiis elegia............................................................................................. 119
me yaCaRebma momkles aragvze.................................................................... 120
ilaiali........................................................................................................ 121
skviTuri elegiebi...................................................................................... 123
stalini........................................................................................................ 124
iremi aqebs ialaRs...................................................................................... 125
ciklidan `karmensita~............................................................................... 126
ebrauli melodia........................................................................................ 127
*** samjer var dabadebuli....................................................................... 129
darubandidan _ nikopsiamde...................................................................... 130
mearRnebi da poetebi................................................................................. 131
Sexvedra k. balmontTan moskovis axlo tyis qalaqSi............................ 133
tfilisis Rame............................................................................................ 135
imaTi iyos es sadRegZelo......................................................................... 137
leqsi mewyeri.............................................................................................. 138
es ar yofila dasamalavi........................................................................... 139
gunibi........................................................................................................... 140
kaxeTi........................................................................................................... 141
isia nazarovas............................................................................................. 143
*** ase mgonia... rom aris doRi................................................................ 144
*** ...da es cxovrebac xom sizmaria......................................................... 145
da garibaldis wiTeli qudi...................................................................... 146
amodis, naTdeba!......................................................................................... 147
507
soRanluRidan............................................................................................. 148
galaktion tabiZes...................................................................................... 149
maS, gamarjveba, tkbilo sicocxle.......................................................... 150
gomboris mTaze........................................................................................... 151
santimentaluri mogzauroba.................................................................... 152
iaralis........................................................................................................ 153
oqroyana...................................................................................................... 155
Tamunia wereTels....................................................................................... 156
roca mercxali monaxavs budes................................................................. 157
es iyo maSin, es iyo winaT!......................................................................... 160
oqroyana...................................................................................................... 161
Tavfaravanis Wabuki................................................................................... 162
Semodgomis dRe oqroyanaSi...................................................................... 164
warwera yanwze............................................................................................ 166
aragvze da muxranis velze saTqmeli leqsi............................................ 167
somxeTSi...................................................................................................... 168
muxranis velze saTqmeli leqsi............................................................... 175
rom iyos Tergi ori amdeni....................................................................... 175
garCenilia qvebze kalmaxi......................................................................... 176
mewyeri mewyers........................................................................................... 177
winaT rom erTi iyo mTrexeli.................................................................. 178
udabnos ajanyeba........................................................................................ 179
leqsebidan `aprili orpirSi~.................................................................... 180
akaki vasaZes................................................................................................ 182
stalin......................................................................................................... 183
warwera Tasze............................................................................................. 185
warRvnis gadasvla...................................................................................... 186
leqsis dabadeba.......................................................................................... 186
samSoblosaTvis.......................................................................................... 188
da beladobas, telman, gavalebs!.............................................................. 195
baRdadis zeca............................................................................................. 198
ori aragvi................................................................................................... 201
*** Seswyda simRera da serenada............................................................... 202
alaverdoba................................................................................................. 204
gelis kolxida axal orTeoss................................................................... 207
*** gaRebul WiSkars SemoabRavlebs... .................................................... 210
*** didxans eZina myinvars titveli... ..................................................... 211
a. puSkins..................................................................................................... 212
vladimir maiakovskis deda da debi.......................................................... 214
daRestanis gazafxuli............................................................................... 216
*** dedas rom bavSi gaepareba... .............................................................. 220
*** ise ubralod, rogorc muxranze........................................................ 221
508
vaJa fSavelas gadasveneba mTawmidaze..................................................... 222
*** ase mgonia, TiTqo vxedavde................................................................. 223
kolxidelTa werili did stalins............................................................ 225
*** mzeo naTelo......................................................................................... 228
*** rionis Wala: orpiris fSani... ............................................................ 230
*** babilonelno, senas napirze... ........................................................... 231
*** minda, dRes gavyve orpiris Sukebs... ................................................ 232
*** mas marto Seni puri Tu uyvars.......................................................... 234
saeWvo dapireba.......................................................................................... 235
saqorwilo saCuqari................................................................................... 236
*** erTsa berkacsa lamazi qali............................................................... 238
amelias anderZi.......................................................................................... 240
*** marTali rom vTqva, es oqropiri bayayia.......................................... 242
*** ise wava dRe, rom erTi leqsi... ......................................................... 243
*** Semodebian baTomis quCebs... .............................................................. 244
*** Tu vaJkacoba poets ar axlavs........................................................... 244
*** es wvima mware........................................................................................ 244
poemebi
Targmanebi
konstantin balmont
winaTgrZnoba............................................................................................... 298
Rame zRvasTan............................................................................................. 299
dmitri mereJkovski
nirvana......................................................................................................... 300
cfieri gveli.............................................................................................. 301
ivan bunin
alpebze........................................................................................................ 302
509
henri uodsuorT longfelo
poemidan `oqros legenda~......................................................................... 303
simRera haiavataze..................................................................................... 308
zinaida hipius
siyvaruli.................................................................................................... 312
nikolaus lenau
Rame.............................................................................................................. 313
fiodor sologub
sulis Zaxili............................................................................................... 314
*** kidev movida kocnis surviliT.......................................................... 314
mxatvris dawyevla...................................................................................... 315
pol verlen
koWli soneti.............................................................................................. 316
Sarl bodler
wignidan `Les Fleurs du Mal~.......................................................................... 317
albatrosi................................................................................................... 317
baasi ............................................................................................................ 318
aleksandr blok
Maria da Spolento............................................................................................ 319
vladimir maiakovski
misteria-buфф.......................................................................................................... 320
bankim-Candra Catterji
Bande Mataràm............................................................................................... 339
fransis pikabia
me var _ iavaneli........................................................................................ 340
tristan tcara
*** dada _ qalwuli mikrobia... ............................................................... 341
veniamin pere
veniamin peres memuarebi............................................................................ 342
avetik isaakian
abul ala maari........................................................................................... 343
lui aragon
wiTeli fronti........................................................................................... 404
510
nazim hikmet
aRmosavleTi da dasavleTi....................................................................... 417
antal hidaS
koloniebi yvirian!..................................................................................... 420
aleksandr puSkin
[ciklidan `mibaZva yurans~]....................................................................... 443
monasteri yazbegze.................................................................................... 444
[iazikovs]..................................................................................................... 445
hainrix haine
zamTris zRapari......................................................................................... 447
fiodor dostoevski
didebuli inkvizitori.............................................................................. 448
valeri briusov
aganatis....................................................................................................... 464
leonid andreev
eleazari...................................................................................................... 470
fiodor sologub
Tvalebi........................................................................................................ 488
sanaTi da asanTi......................................................................................... 488
yviTeli foToli........................................................................................ 488
lotreamon
wignidan: `Poésies~........................................................................................ 490
fransis pikabia
dadas kanibalis maniфesti......................................................................... 492
filippo supo
`dada~-s proфili....................................................................................... 493
lui aragon
sasamarTlos garCeva.................................................................................. 494
vladimir maiakovski
me TviTon.................................................................................................... 496
511
fotoebi: