You are on page 1of 185

qarTuli

3
moswavlis wigni
qarTuli
3
moswavlis wigni
Sinaarsi

Tavi 1.
wigni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Teoria. gamocana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
*** (TeTri xnuli, Savi Tesli). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
*** (uenoa, magram uxmod). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
wigni vis ekuTvnis? (moTxroba). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
qarTuli anbani (nawyveti) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Teoria. anbani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
gramatika. aso da bgera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Zvirfasi yuTi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Teoria. poeti, leqsi, riTma, wignebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
rogor swavlobda goWi frenas (zRapari). . . . . . . . . . . . . . . . . 16
deda wertili da Svili wertili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
gramatika. sityva da winadadeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Tavi 2.
cxovelebi wignebSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

wero da mela (igavi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24


Teoria. abzaci, igavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
sami mgeli (xalxuri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
gramatika. sityvis marcvali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
daTvi da melia (qarTuli xalxuri zRapari). . . . . . . . . . . . . . 28
gramatika. zmna da arsebiTi saxeli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
martoWamia daTvi da mela (qarTuli xalxuri zRapari). . . 32
gramatika. sulieri da usulo arsebiTi saxelebi. . . . . . 33
mTaSi mosula zamTari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
gramatika. sityvis gadatana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
saTaguri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
gramatika. vin? Tu ra? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
keTili beberi buebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
arwivi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Teoria. fsevdonimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
fuRuro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
gramatika. mxolobiTi da mravlobiTi. . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Wkviani ZaRlebi (namdvili ambavi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Wkviani basara. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Tavi 3.
Zala erTobaSia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

gvriti (zRapari). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
gramatika. gasuliereba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Zala erTobaSia (igav-araki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
gramatika. arsebiTi saxeli da ricxviTi saxeli . . . . . . 59
spilo da WianWvelebi (igav-araki). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Conguri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Teoria. strofi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Tavi 4.
Tqmulebebi da miTebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

amirani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
laxtiani kopala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
gramatika. arsebiTi saxelis bruneba. . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
ariadnes Zafi (Zveli berZnuli miTis mixedviT) . . . . . . . . . . 70
gramatika. arsebiTi saxelis kumSva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Tavi 5.
Cven da buneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

ymawvili da pepela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
tye da misi didi mniSvneloba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
gramatika. arsebiTi saxelis kveca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
beTaniis gzaze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
*** (atyda quxili). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
m e x i (mogoneba). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
buneba vaJa-fSavelas leqsebSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
giorgobisTvis dRe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
gramatika. mimarTva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
zRvebi ratom ar ivseba da napirebidan ar gadmodis . . . . . . 87
gramatika. bevri Tu cota?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

4
qarTlis gzaze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
naZvis cremlebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Tavi 6.
samSoblo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

gerbi, droSa da himni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95


xatis win. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
saqarTvelo da misi nawilebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
simRera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
gazafxuli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
gramatika. erTmaneTis monacvle zmnebi . . . . . . . . . . . . . . 103
patara beduinis sizmari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
gramatika. zedsarTavi saxeli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
galaktion tabiZis leqsebidan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Tavi 7.
kargi da cudi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

ori amxanagi (ezopes igavi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108


kargi oini. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
gramatika. nacvalsaxeli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
ori ambavi aleqsandre makedonelis cxovrebidan . . . . . . . 112
gramatika. nacvalsaxeli mravlobiT ricxvSi. . . . . . . . . 116
eSmakis lagami (qarTuli xalxuri zRapari). . . . . . . . . . . . . . 117
gramatika. mxolobiTi da mravlobiTi. . . . . . . . . . . . . . . . 120
dayvedreba tyveobaze uaresia
(sulxan-saba orbelianis igavi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
gulwrfeli pasuxi (sulxan-saba orbelianis igavi). . . . . . 122
butias kerZi tkbilia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

Tavi 8.
saxaliso ambebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

yiyina safosto yuTi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126


bulbuli da yiyina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
gramatika. zmna da dro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
momavali dro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
margaliti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

5
Teoria. iumori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
wveuleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
daTvis wveuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Teoria. iumori xatovan gamoTqmebSi . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
ampartavani noti si . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Tavi 9.
saqme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

erTi maneTis Sovna (qarTuli xalxuri zRapari). . . . . . . . . 144


gramatika. Tavaziani saubari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
WriWina da WianWvela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
gramatika. pirveli piri da meore piri . . . . . . . . . . . . . . . 149
sikeTis ukvdaveba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
andazebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

Tavi 10.
ojaxi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

Cxik­vTa qor­wi­li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154


Teoria. personaJi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
gramatika. CamoTvla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
gramatika. zmna da aso `h~. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
deda Citi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
umcrosi da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
gramatika. saxeliT mimarTva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
papa da SviliSvili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
gramatika. TxrobiTi da kiTxviTi winadadebebi. . . . . . . 169

Tavi 11.
erTi kacis Tavgadasavali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

na­car­qe­qia (qarTuli xalxuri zRapari) . . . . . . . . . . . . . . . . . 171


gramatika. brZanebiTi winadadeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
gramatika. wertili, orwertili, sami wertili. . . . . . . 178
cot­ne da­di­a­ni (istoriuli ambavi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
gramatika. brWyalebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

6
1

1
Tavi

wigni
-li

wigni

aq Seiswavli...
Teoria. gamocana Zvirfasi yuTi
*** (TeTri xnuli, Savi Tesli) Teoria. poeti, leqsi, riTma, wignebi
*** (uenoa, magram uxmod) rogor swavlobda goWi frenas
wigni vis ekuTvnis? (moTxroba) (zRapari)
qarTuli anbani (nawyveti) deda wertili da Svili wertili
Teoria. anbani gramatika. sityva da winadadeba
gramatika. aso da bgera

7
***
1
TeTri xnuli, Savi Tesli,
wigni

Tesli mTesvels eubneba.

xalxuri

***
uenoa, magram uxmod
bevri ram kargis mTqmelia,
sulelis dawunebuli,
Wkvianis sanatrelia.

akaki wereTeli

am gamocanebs erTi da igive pasuxi aqvs. gamoicani!

upasuxe kiTxvebs
1. pirvel gamocanaSi romeli miniSneba migvaxvedrebs swor pasuxs?
2. meore gamocanis pasuxs yvelaze metad ram migaxvedra?

dawere
3. Seadgine winadadeba, romelSic am gamocanaTa pasuxs
gamoiyeneb da rveulSi Cawere.

Teoria gamocana
Sen albaT bevri gamocana ici da axali gamocanebis gamocnobac
giyvars. albaT, isic SeginiSnavs, rom zogierTi gamocana leqsad
aris gamoTqmuli.
gamocanis pasuxi yovelTvis winaswar aris Cafiqrebuli da
gamomcnobma swored es pasuxi unda Tqvas.

gamocana gergeba! – eubnebian mas, vinc swor pasuxs pirveli


gamoicnobs.

8
wigni vis ekuTvnis?
(moTxroba) 1

wigni
erTi moxuci kaci gardaicvala. sikvdilis win man Tavis
vaJebs sxva qonebasTan erTad `vefxistyaosanic~ dautova.
Zmebi waiCxubnen. orive cdilobda, wigni mas darCenoda.
modave Zmebs mezobelma uTxra:
avtori
– Tqven uTuod Zlier giyvarT kiTxva da bevri wignic
laTinuri
wagikiTxavT, radgan mis gamo ase CxubobTo. sityvaa
Zmebma Tavebi daxares. maT verc erTi wakiTxuli wigni da raime
ver gaixsenes, radganac wignebs ar nawarmoebis
Semqmnels
kiTxulobdnen!
niSnavs.
– maS, Tqven im or sasacilo
SoTa
eli
rusTav kacs hgavxarT, Tavze Tma rom aRar
i
yaosan
vefxist
hqondaT da savarcxlis gamo erT-
maneTs Tav-pirs amtvrevdneno, –
Cailaparaka mezo­belma.

iakob gogebaSvilis mixedviT

upasuxe kiTxvebs
1. sxva qonebasTan erTad, ra dautova vaJebs moxucma mamam?
2. rogor moiqcnen Zmebi?
3. ra uTxra maT mezobelma?

imsjele
4. Seni azriT, ratom daxares Zmebma Tavebi? SearCie swori pasuxi.
SercxvaT, rom erTmaneTs eCxubebodnen;

SercxvaT, rom wignebs ar kiTxulobdnen.

5. vis Seadara moCxubari Zmebi mezobelma?


6. daakvirdi ilustracias. vin aris `vefxistyaosnis~ avtori?

dawere
7. upasuxe am moTxrobis saTaurs da pasuxi rveulSi Cawere.
8. sityva `avtoris~ gamoyenebiT winadadeba Seadgine.

9
qarTuli anbani
1 (nawyveti)
wigni

ymawvilo, Tu gsurs, giyvardes


Seni samSoblo Zalian,
jer kiTxva unda iswavlo:
pirveli aso aris a...

akaki wereTeli

upasuxe kiTxvebs
1. ras miganiSnebs saTauris qveS miwerili sityva `nawyveti~?
2. ras aRniSnavs sityva `samSoblo~?
mSobliur qveyanas; mSobliur qalaqs; mSobliur enas.

3. waikiTxe bolo striqoni. ras gulisxmobs avtori?

Teoria anbani

mimdevrobiT dalagebul asoebs anbani ewodeba. qarTul


anbanSi ocdacameti asoa. qarTuli anbanis asoebi yvela sxva
anbanis asoe­bisagan Zalian gansxvavdeba.
rusuli anbanis asoebi: à á â ã ä å...
inglisuri anbanis asoebi: a b c d e f...
berZnuli anbanis asoebi: α β γ δ ε ζ...

upasuxe kiTxvebs
1. romelia qarTuli anbanis pirveli aso? bolo aso?
2. ramdeni asoa qarTul anbanSi?
3. garda qarTulisa, kidev romeli anbani ici?

dawere
4. amoiwere qarTuli anbanis mexuTe, meSvide da meToTxmete asoebi.
5. moifiqre xuT-xuTi sityva, romlebic am asoebiT iwyeba.

10
saxaliso anbani 1

wigni
a vaza m imino R ori

b eRura n iangi y anCa

g veli
o boba
S aSvi

d aTvi
p ingvini C oCori

e noti J irafi
c iyvi

v iri r aSi
Z era

z Rarbi
s pilo w ero

T agvi t ura
W iayela

i remi
u layi
x vliki

k akabi
f ocxveri j ori

l omi
q ori
h ipopotami

maswavlebelTan erTad moiZie leqsikonSi, rogor aris ganmarte-


buli sityvebi: raSi, ulayi.
sxvagvarad ras vuwodebT hipopotams qarTul enaSi?

11
1 gramatika aso da bgera
wigni

gaixsene! bgera orgvaria:


xmovani da Tanxmovani.
a
qarTul enaSi xuTi xmovania:
a, e, i, o, u
yvela sxva bgeras ki Tanxmovani hqvia.
asos vwerT da vxedavT.

a
xmovani sityvas aYJRerebs,
axmovanebs.
daakvirdi:
w gn - wigni

bgeras warmovTqvamT k l m - kalami


da gavigonebT. vt r - avtori

upasuxe kiTxvebs
1. ramdeni xmovania qarTul enaSi? CamoTvale.
2. ramdenia Tanxmovani?

gamoicani
3. gamoicani gamotovebuli xmovnebi da gadaiwere sityvebi:
rv l w r l m Txr b
k Txv l qs k n mw r l

4. gamoicani gamotovebuli Tanxmovnebi da gadaiwere winadadebebi:


a os v e T a v edavT.
b eras wa movT vamT da gavi one T.

dawere
5. amoiwere rveulSi: anbanis meaTe da meoce asoebi; meoTxe da
meToTxmete asoebi, mexuTe da ocdamesame asoebi.
xmovnebs qveS xazi gausvi.

12
Zvirfasi yuTi
1

wigni
saxelovanma mTavarsardalma – aleqsandre makedonelma –
sparseTze gaimarjva. gamarjvebis aRsaniSnavad xelqveiTebma
mTavarsardals miarTves erTi yuTi. sparsul Zvirfaseu-
lobaTa Soris maT es yuTi yvelaze saucxoo nivTad miiCnies.
aleqsandrem megobrebs hkiTxa:
– Tqveni azriT, ra SeiZleba iyos am yuTSi Ca-
debis Rirsi?
zogma es Tqva, zogma – is; bolos TviTon ale-
qsandrem ganacxada, rom Sig Cadebda da Seinax-
avda `iliadas~. am ambavs mogviTxrobs Zveli
drois bevri mwerali. maTi monaTxrobiT vigebT,
rom `iliadas~ avtori – homerosi, makedonelTa
mTavarsardlisaTvis gansakuTrebiT Zvirfasi
poeti iyo.
homerosi Zveli berZeni mwerali

upasuxe kiTxvebs
1. vin iyo aleqsandre makedoneli?
2. ratom miarTves Zvirfasi yuTi aleqsandres xelqveiTebma?
3. Seni azriT, ra aris `iliada~?
4. ra miiCnia aleqsandrem saucxoo yuTSi moTavsebis Rirsad?
5. Sen romel wigns Seinaxavdi Zvirfas yuTSi?

imsjele
6. ganmarte sityvebi: a) saxelovani; b) saucxoo.

dawere
7. daalage asoebi anbanis mixedviT:
nimuSi: a, g, d, b – a, b, g, d
i, e, z, v, T, k. m, J, l, o, p, n.

8. Seadgine winadadeba. gamoiyene sityva `mTavarsardali~.


9. ra gaige am teqstidan homerosis Sesaxeb?

13
1 Teoria poeti, leqsi, riTma
wigni

poeti leqsebis mweralia.


leqsi moTxrobisagan imiT gansxvavdeba, rom riTmebi aqvs.
leqsi rom sasiamovno mosasmeni iyos, poetebi mas riTma-
ven.
daakvirdi: ar kakaneben kakbebi,
melac Tvlems didi xania,
ukanaskneli sakvebi
soroSi Seutania.
leqsis sxvadasxva striqonSi bolo bgerebis gameorebas
riTma ewodeba.
poeti, leqsi da riTma Zveli berZnuli sityvebia.

upasuxe kiTxvebs
1. ra gansxvavebaa leqssa da moTxrobas Soris?
2. zemoT mocemuli nawyvetis romel striqonebSia riTmiani sityvebi?

moZebne
3. ipove riTmebi:
tvirTi taSi
raSi zvirTi
cqera Suqi
muqi bgera

dawere
4. gadaiwere nawyvetebi da sworad SeurCie sityvebi:
a) amoWrili, amoqarguli b) SemouWyitina, Semoixeda
`Cveni wigni, Cveni deda, `swavlobs gigla titina,
Cveni ena qarTuli, mzem ...
oqrosxmian simebad gigla, geyofa swavla,
gulSi ... ~ axla kargia gavla.~

5. daalage asoebi anbanis mixedviT:


u, r, S, q, s, R, t, f, y, C

14
wignebi 1

wigni
leqsikoni leqsebis krebuli zRaprebis wigni

es leqsikonia. masSi am wignSi Tavmoyrilia am wignSi cnobili


ucxo enis sityvebi sabavSvo leqsebi. xalxuri zRaprebi
dalagebulia anbanze da weria.
ganmartebulia.

miTebis wigni moTxrobebis wigni leqsikoni qarTuli

aq berZnuli miTebi weria. aq ki Tanamedrove es qarTuli enis


miTebi Zveli drois qarTveli mwerlebis ganmartebiTi
RmerTebsa da moTxrobebi weria. leqsikonia.
gmirebze mogviTxrobs.

upasuxe kiTxvebs
1. ra aris leqsikoni? ra ganasxvavebs erTmaneTisagan ucxo enis
leqsikonsa da ganmartebiT leqsikons?
2. rogor fiqrob, vinaa zRaprebis wignis avtori?
3. daasaxele Seni sayvareli zRapari. ratom mogwons is?
4. romelia Seni sayvareli leqsi? vin aris misi avtori?

ikarosi da
dedalosi
15
vidre waikiTxav zRapars msoflios bavSvebis usayvarlesi wigni-

1 dan, gaecani am ganmartebas:


ikarosi
wigni

ikarosi Zveli berZnuli miTis gmiria. Zvel berZenTa gadmocemiT, kunZu-


lidan asafrenad ikarosis mamam TavisTvis da Tavisi SvilisTvis frTebi
daamzada. maT frTebi mxrebze sanTliT miimagres da, marTlac, gafrindnen.
ikarosi metismetad maRla afrinda da mzis mcxunvarebam sanTeli daadno.
mas frTebi Camoscvivda, frena veRar SeZlo, zRvaSi Cavarda da daiRupa.

rogor swavlobda goWi frenas


(zRapari)

1.
erTxel erTi goWi, saxelad ikarosi, jadosnur wyarosTan
mivida da erTi natvris asruleba sTxova. goWi natrobda:
raRac unda netavi frena maswavlao. tyuilad ki ar erqva ikarosi!
viRono
– Tu Zalian ginda, mogixerxeb, – uTxra wyarom, – oRond
rame unda
gavakeTo, amisaTvis jer frinvelad unda gaqcio.
movaxerxo. – ara, me goWoba minda. minda goWi viyo da Tanac vifrino.
– ki, magram goWebis frena rom ar SeiZleba?! – gaukvirda
wyaros.
ganawyenebuli goWi Sin dabrunda. gzaze mainc sul amas
mcxunvare fiqrobda: raRac unda viRono da frena viswavloo.
cxeli meore dRes goWi dilaadrian tyeSi wavida da, ra frinvel-
ic ki Sexvda, yvelas sTxova, – erTi bumbuli momecio. erTi
bumbuli ra aris, yvelam misca.
goWma bumbulebi Sekra da frTebi gaakeTa; mere ki zRvas­
Tan axlos, mTis mwvervalze avida. ukan kata, Tagvi, erTi
Citi, ori baWia, xoWoebis mTeli fara da TviT lokokinac ki
misdevda, – yvelas undoda, sakuTari TvaliT
enaxa, ra moxdeboda.
ikarosma frTebi wina fexebze miimagra,
daiqnia da nel-nela afrinda. es iyo namdvili
bedniereba! mayureblebic ki cas ewivnen
sixaruliT. ikarosi sul maRla-maRla
mifrinavda da mcxunvare mzes uaxlovde-
boda.

16
upasuxe kiTxvebs 1
1. ra erqva goWs? ratom SeurCia mweralma mas es saxeli?

wigni
2. ra natvra hqonda goWs? `vis~ sTxova man natvris asruleba?
3. ra gaukvirda wyaros?
4. ra moifiqra ganawyenebulma ikarosma?

imsjele
5. sxva nawarmoebi xom ar gagaxsena am zRaparma?
ra aris saerTo am or nawarmoebs Soris?
6. Seni azriT, rogor dasruldeba es sabavSvo zRapari?

dawere
7. gadaiwere swori azri:
`goWi meore dRes tyeSi wavida. frinvelebs Zalian
SeecodaT da TiTo bumbuli SesTavazes.~
`goWi meore dRes tyeSi wavida da yvela frinvels TiTo
bumbuli sTxova.~
8. daalage asoebi anbanis mixedviT:
S, R, y, Z, w, W, x. f, q, C, c, j. h

9. ipove is adgili, sadac aRwerilia goWis afrena da rveulSi ga-


daiwere.

2.
– goWi da ra goWi! midi, ikaros, midi! – aqezebda
Tavis Tavs, – maS, goWebis frena ar SeiZleba, ara, jadosnuro aqezebda
agulianebda.
wyarov?! midi, ikaros, midi!
am laparakSi ikarosi mzesTan ise axlos mifreniliyo, rom
baw­rebs, romliTac frTebi hqonda mi­mag­re­buli, cecxli bawari Toki
waekida. frTe­bi dascvivda, frTebs ki TviTon
goWic mihyva. is haerSi ramdenjerme
gadakotrialda da Sig zRvaSi moadina
tyapani.
sabralo ikarosi! sul dasvelda.
kidev kargi, rom curva icoda, napirze
gamovida da dedasTan gaiqca.

17
– ar ijavro, Cemo patarav, – uTxra dedam, – mainc xom af-
1 rindi, mTavari ki es aris!
wigni

imave saRamos goWi jadosnuri wyaros sanaxavad wavida.


Caixeda Rrma ormoSi da mis fskerze molaplape wyals CasZa-
xa:
– marTali xar, wyarov, goWebis frena ar SeiZleba, – da
Rawvebze cremlebi Camougorda.
Rawvi – aswi Tavi maRla! – amosZaxa jadosnurma wyarom, – Sen
loya
mainc yoCaRi xar, ikaros!

donald bisetis wignidan `yvelaferi yiramala~


gadmoaqarTula revaz inaniSvilma.

upasuxe kiTxvebs
1. ra daemarTa ikaross, roca maRla afrinda?
2. ra uTxra dedam mowyenil Svils?
3. ra upasuxa jadosnurma wyarom ikaross?

imsjele
4. Sen rogor daaxasiaTeb am zRapris gmirs?
5. gaixsene berZnuli miTi ikarosze da aRniSne, goWis gafrenis aR-
werisas ra Secvala mweralma.
6. Seni azriT, ratom Seaqes dedam da wyarom ikarosi?
7. SeuZlia Tu ara ikaross Secdomis aRiareba? pasuxi daasabuTe.

dawere
8. meoTxe kiTxvis pasuxi rveulSi Cawere.
9. mocemuli sityvebis gamoyenebiT Seadgine winadadebebi:
a) amSvidebda
b) aqezebda
g) aqebda

daxate
10. daxate epizodi, romelSic goWi sTxovs jadosnur wyaros, frena
maswavleo. Seafase sxvisi namuSevari.

18
deda wertili da Svili wertili
1

wigni
1.
iyo da ara iyo ra. iyo erTi fanqari. am fanqars Zalian
uyvarda xazebisa da xveulebis xatva. erTxel Tqva:
– axla wertilebs davxatav.
adga da erTi didi wertili daxata, meore – patara.
– Sen deda-wertili iqnebi, – uTxra did wertils, – Sen
kidev – Svili-wertili, – miubrunda patara wertils.
wertilebi Tavs mSvenivrad grZnobdnen.
– ra kargia, wertilebi rom varT, – ambobdnen isini, – verc
xazebi Segvedrebian da verc xveulebi!
– nametans nu gaibRinZebiT! – uTxra maT mezobelma xveul-
ma, – isxediT TqvenTvis da iyaviT Cumad! nametans
wertilebi TavisTvis isxdnen da Cumad iyvnen. bolos deda- nu gai­
bRinZebiT
wertilma veRar moiTmina da Tqva:
Zalian nu
– rame mainc gveTamaSa! gayoyoCde­
– Seni TamaSi rogor SeiZleba! – gaukvirda Svil-wertils biT,

– Sen didi xar. me rom viTamaSo, sxvaa, me patara var. Sen unda gametiC­
rdebiT.
imuSao da seriozuli iyo!
– ar minda, ara! – gajiutda deda-wertili, – TamaSi
mirCev­nia!
– oo, es ukve uwesobaa, – Tqva fanqarma da deda-wertils
irgvliv wre Semoavlo, rom arsad gaqceuliyo.
deda-wertili Zalian gabrazda.
`rogor gavide am wridan? – fiqrobda is, – modi, tirils
daviwyeb, cremlis tbas davayeneb da mere im tbas gadav-
curav~.

19
1 upasuxe kiTxvebs
1. ra daxata fanqarma?
wigni

2. ra moindoma deda-wertilma?
3. ra upasuxa mas patara wertilma?
4. rogor dasaja fanqarma uweso wertili?
5. ra moifiqra deda-wertilma?

imsjele
6. romeli gamoTqmiT daasabuTeb, rom es ambavi zRaparia da sinamd-
vileSi ar xdeba?
7. Seni azriT, rogor gagrZeldeba es zRapari?
8. SearCie Sesabamisi sityvebi: deda-wertili ... iyo.
mxiaruli, jiuti, mousvenari, mSvidi, Wirveuli

sakUuTari azri daasabuTe.

dawere
9. ipove da amoiwere winadadeba, romelsac kiTxvis niSani axlavs.
10. meore da mesame SekiTxvis pasuxebi mimdevrobiT Cawere rveulSi.

2.
deda-wertili Seecada kidec, rom atirebuliyo, magram
erTi cremlic ki ver gadmoagdo.
`iqneb Sinaurulad movelaparako am wres, – gaifiqra
wertilma, – mivesalmebi da vetyvi: dila mSvidobisa, sayvare-
lo wreo! Tavs xom kargad grZnoben wris patara rkalebi? xom
janmrTelad brZandeba mTeli Tqveni ojaxi? magram, meeWveba,
am laparakiT rame gamovides~.
swored am dros fanqarma gadawyvita:
`modi, moTxrobas davwer!~
pirkata­ wera da wera. iq, sadac SekiTxva daebada, kiTxvis niSnis
nacemi xveuls qveS CvenTvis kargad nacnobi patara wertili miusku-
gaocebuli, pa. Semdeg ganagrZo wera da boloSic Cavida. wertilis dasma-
Secbunebu-
Ra iyo saWiro, magram swored am dros fanqars wveri mostyda
li, gawbi-
lebuli da pirkatanacemi darCa.

20
– ar itiro! – uTxra fanqars saSlelma, – me wris nawils
wavSli, didi wertili wridan gamova da Seni moTxrobis bo- 1

wigni
loSi dajdeba.
– didebuli azria! – gauxarda fanqars, – didad gmadlob,
Zvirfaso saSlelo, gadamexados!
saSlelma wris nawili moSala, wertili
gamovida, moTxrobis dasasruli monaxa da
iq daskupda.
aqve mTavrdeba Cveni ambavic... wertili.

donald biseti
gadmoaqarTula revaz inaniSvilma.

upasuxe kiTxvebs
1. moZebne teqstSi da waikiTxe is adgili, sadac Cans, rom saSleli
keTilia da fanqari Zalian zrdilobiania.
2. amjerad ra moifiqra deda-wertilma?
3. ra gadawyvita fanqarma?
4. ra bedi ewia patara wertils?
5. ra daemarTa fanqars?
6. rogor daexmara fanqars saSleli?
7. romelia swori azri? waikiTxe:
`deda wertili atirda, cremlis tba daayena da gacura.~
`saSlelma wris nawili moSala. wertili gamovida, moTxrobis
dasasruli monaxa da iq daskupda.~

imsjele
8. Seni azriT, ras aswavlis bavSvebs am zRapriT mwerali?

dawere
9. Camowere am zRapris yvela monawile anbanis Tanmimdevrobis
mixedviT.
10. SeurCie zRapars sxva saTauri da rveulSi Cawere. ganixileT
klasSi erTmaneTis arCevani.

21
1 gramatika sityva da winadadeba
wigni

daakvirdi:
sityvebia: winadadebebia:
mze, amoanaTa. mzem amoanaTa.
dila, lamazi, gaTeneba. lamazi dila gaTenda.

CamoTvlili sityvebi erTmaneTs daukavSirda da winadadebebi


Seiq­mna. sityvebiT rom azri gadmovceT, winadadebas vadgenT.
erT patara ambavs ori winadadebiT mogiTxrob:

gio dRes megobris dabadebis dReze midis.


man saCuqrad wigni SearCia.

daimaxsovre: TxrobiTi winadadebis bolos


wertili unda dasva!

upasuxe kiTxvas
1. romel winadadebaSia yvelaze meti sityva?
`Camobnelda. bavSvebs ukve sZinavT. qalaqis TiTqmis yvela saxlSi

Caaqres sinaTle. Ramis siCumeSi mxolod Sadrevani xmaurobs.~

dawere
2. SearCie mxolod winadadebebi da Semdeg rveulSi gadaiwere:
mze, mTvare, varskvlavebi, cis ganaTeba.
dRisiT mze anaTebs, RamiT ki caze varskvlavebi Cndeba.
ezo, Tovli, adriani dila, sixaruli.
patarebs dilaadrian uzarmazari Tovli daxvdaT.

3. gadaweril winadadebebSi daTvale sityvebis raodenoba da


frCxilebSi miuwere.
4. Seadgine winadadeba, romelSic Svidi sityva iqneba.

22
1

2
Tavi

wigni
Tavi
me-

cxovelebi
wignebSi

aq Seiswavli...
wero da mela (igavi) mTaSi mosula zamTari
Teoria. abzaci, igavi gramatika. sityvis gadatana
sami mgeli (xalxuri) saTaguri
gramatika. sityvis marcvali gramatika. vin? Tu ra?
daTvi da melia (qarTuli xalxuri keTili beberi buebi
zRapari) arwivi
gramatika. zmna da arsebiTi saxeli Teoria. fsevdonimi
martoWamia daTvi da mela (qarTuli fuRuro
xalxuri zRapari) gramatika. mxolobiTi da mravlobiTi
gramatika. sulieri da usulo Wkviani ZaRlebi (namdvili ambavi)
arsebiTi saxelebi Wkviani basara

23
wero da mela
2 (igavi)
cxovelebi wignebSi

melam wero sadilad miipatiJa. maspinZelma muxudos wvni-


ani brtyel TefSze daasxa. daiwyes Wama. mela eniT Tqvlefda.
wero ki TiTo-TiTo marcvals Zlivs iRebda.
meore dRes werom dapatiJa mela. manac muxudo moxarSa da
viwroyelian qoTanSi Caasxa. wero niskarts hyofda qoTanSi
da ise miirTmevda. melam ki tuCic ver Caatia WurWlis yelSi
da raRas SeWamda?
mas Semdeg wero da mela Tvals arideben erT-
maneTs.

ezopes mixedviT

upasuxe kiTxvebs
1. riTi miarTva melam weros wvniani?
2. wero rogor miirTmevda?
3. TviTon mela rogor Wamda?
4. meore dRes riT gaumaspinZlda melas wero?
5. ratom darCa mela mSieri?
6. werom rogor SeZlo danayreba?
7. rogor damTavrda melas da weros stumar-maspinZloba?

dawere
8. daalage sityvebi anbanis mixedviT:
cxoveli, adamiani, frinveli, wero, mela

9. pirveli, meore, meoTxe da mexuTe SekiTxvis pasuxebi mimdevro-


biT Cawere rveulSi.
Semdeg ki gadaiwere igavis bolo winadadeba.

24
Teoria igavi

`wero da mela~ igavia. igavi moTxrobas hgavs, magram sinamd-


vileSi misgan gansxvavdeba.
igavi aucileblad raRacas gvaswavlis, gvarigebs. igavis av-
tori SeiZleba frin­velebisa da cxovelebis Sesaxeb gviambobdes,
magram adamianebs gulisxmobdes.
igavebis avtors meigaves uwodeben. saqarTveloSi yvelam icis
sulxan-saba orbelianis igavebi. Cvens wignSic Setanilia misi ram-
denime igavi. `wero da mela~ ki Zveli berZeni meigavis – ezopes –
mogonilia. meigaveebi xSirad adamianTa cud Tvisebebs dascinian.

upasuxe kiTxvas
1. ras gvaswavlis igavi `wero da mela~? SearCie pasuxi da rveul-
Si Cawere:
a) muxudos wvniani ugemuri kerZia.
b) maspinZelma stumrisTvis unda izrunos.

abzaci abzaci
abzaci

igavi
daakvirdi igavs `wero da mela~. yoveli `wero da mela~ igavia. igavi moTxrobas
hgavs, magram sinamdvileSi misgan gansxvav­
axali azri axali xazidan iwyeba, pirveli sity- deba.
igavi aucileblad raRacas gvaswavlis
da gvarigebs. igavis avtori SeiZleba frin­
vis win ki mcire adgilia datovebuli. es aris velebisa da cxovelebis Sesaxeb gviambobdes,
Tumca adamianebs gulisxmobdes.
igavebis avtors meigaves uwodeben. sa­
abzaci. qarTveloSi yvelam icis sulxan-saba orbe­
lianis igavebi. Cvens wignSic Setanilia misi
ramdenime igavi. `wero da mela~ ki Zveli ber­
abzaci hqvia erTi Seweuli striqonidan meo- Zeni meigavis – ezopes – mogonilia. meigaveebi
xSirad adamianTa cud Tvisebebs dascinian.

remde gagrZelebul monakveTsac.

upasuxe kiTxvebs
1. ramden abzacad aris dayofili `wero da mela~?
2. ra SevityveT pirvel abzacSi?
3. meore abzacSi ra aris moTxrobili?
4. mesame abzacSi ra iTqva?
5. gadaSale wigni me-13 gverdze. ramdeni abzacia?

25
sami mgeli
2 (xalxuri)
cxovelebi wignebSi

serze midis sami mgeli,


tuCmokle da kudagrZeli,
erTmaneTs eubnebian:
Walas aris lurja cxeni.

erTma Tavsa daurbinos,


orma gavkraT gavas xeli,
patrons kaci gavugzavnoT,
nuRar ginda Tiva, qeri.

upasuxe kiTxvas
1. riT gamoirCeva es leqsi, vin aris misi avtori?

imsjele
2. ipove leqsSi sityvebi, romlebic mglebs aRwers.
3. ipove leqsSi sityva, romelic cxens aRwers.
4. Seni sityvebiT gadmoeci mglebis gegma.
5. Seni azriT, rogor SeZlebs cxeni, mglebs gadaurCes?

dawere
6. daalage sityvebi anbanis mixedviT:
mgeli, cxeni, kaci, patroni, Tiva, qeri, seri

7. gadaiwere leqsi rveulSi.


8. SearCie Sesaferisi sityva da daasrule winadadeba:
am leqsis mixedviT, mglebi ... arian.
xarbebi, cbierebi, daundoblebi

26

26
gramatika sityvis marcvali 1

wigni
sityvaSi ramdeni xmovanicaa, imdenive
marcva­lia. daakvirdi damarcvlil si-
tyvebs da marcvali daiTvale: daakvirdi:
cxe – ni, fa – fa – ri, u – na – gi – ri sanTeli san – Te – li
rogor unda davmarcvloT sityva, Tu masSi cimcimi cim – ci – mi
Tanxmovnebi erTmaneTis gverdiTaa?
roca sityvaSi Tanxmovnebi gverdigverdaa,
pirveli Tanxmovani wina marcvals ekuTv-
nis, danarCeni – momdevnos.

daimaxsovre: sityvis sworad damarcvla


dagexmareba striqonidan striqonze sity-
vis sworad gadatanaSi.
gaxsovdes: erTi asos datoveba an gadatana
miuRebelia.

upasuxe kiTxvebs
1. rogor mivxvdebiT, ramdeni marcvalia sityvaSi?
2. daasaxele ormarcvliani, sammarcvliani, oTxmarcvliani da
xuTmarcvliani sityvebi.
3. ra Secdomaa daSvebuli?
cxenis u-

nagiri

4. damarcvle sityvebi:
tuCmokle, kudagrZeli, Wixvini, xalxuri

5. damarcvle leqsis TiToeuli striqoni. miuwere marcvlebis


raodenoba.
nimuSi: ser-ze mi-dis sa-mi mge-li (8)

6. gadaiwere leqsi 26-e gverdidan, xmovnebs qveS xazi gausvi.


striqonis bolos miuwere xmovnebis raodenoba. ras amCnev?

27
daTvi da melia
2 (qarTuli xalxuri zRapari)
cxovelebi wignebSi

1.
iyo da ara iyo ra. iyo erTi melia. mudam martoka dacun-
culebda. bolos moswyinda marto cxovreba da Tqva: Zmobili
unda viSovnoo.
adga da wavida. gzaze daTvs Sexvda. meliam uTxra, davZmo-
bildeTo!
– kargi, – uTxra daTvma, – Sen ras moitan? me yoveldRe
TiTo cxvars moviyvan.
– me yoveldRe TiTo qaTams movaTrev, – Tqva meliam.
daTvs gauxarda da daZmobildnen.
daTvs, marTlac, mohqonda TiTo cxvari. melia qons aiReb-
da, gadaadnobda da qoTanSi Caasxamda.
daTvma gakvirvebiT hkiTxa:

Zmobili
– magas rasa Svrebi, meliav, rad ginda qoni?
megobari meliam uTxra:
– Zmobilo, mudam ase maZRari ar
viqnebiT, erTxelac iqneba, cxvar-qaTami
Semogvakldeba da maSin ra unda vWamoT,
Tu araferi SevinaxeT?
– Zalian kargia, – uTxra
daT­vma, – magram uCemod ki ar
SeWamo.
erTxel meliam da daTvma
veraferi iSoves saWmelad.
Zalian moSivdaT. meliam ifiqra: modi, daTvs mo-
vatyueb da qons me TviTon mivaZRebi martokao.
meore dilas meliam daTvs uTxra: guSin erT
qorwils gamovuare da dampatiJes; radganac me
axlaxan naTlobaSi viyavi, qorwilSi Sen wadio.
wavida daTvi, magram ra qorwils Sexvdeboda?
iara, iara da erT mecxva­resTan mivida.

28
upasuxe kiTxvebs 2
1. romeli gamoTqmiT daiwyo zRapari?

cxovelebi wignebSi
2. ra gadawyvita meliam?
3. ra piroba dades daTvma da meliam?

moZebne
4. teqstSi moZebne da waikiTxe is adgili, sadac Cans, rom melia
moxerxebulia.
5. moZebne teqstSi is adgili, sadac Cans, rom melia da daTvi
sinamdvileSi ar damegobrebulan.

dawere
6. gadaiwere rveulSi pirveli abzaci da am abzacs saTauri SeurCie.
7. amoiwere teqstidan mesame SekiTxvis pasuxi.
8. Seswavlili nawyvetis mixedviT dawere patara Txzuleba:
`motyuebuli daTvi~

9. daalage sityvebi anbanis mixedviT:


mela, daTvi, Zmobili, cxvari, qaTami, saWmeli

2.
– mecxvarev, aba, maWameT rame, qorwili gqoniaT! – SesZaxa
daTvma.
mecxvarem wamoavlo joxs xeli da daTvs gamoudga: Se amy-
ralebulo, aqedan gadaikargeo.
daTvma Zlivs gaaswro.
sanam daTvi movidoda, meliam amoWama qoni, Cayara nacari
da qoTani iqve dadga.
mivida daTvi Sin da melias uTxra, SimSiliT movkvdi,
amoiRe qoni, vWamoT, raRa Savi dRisaTvis inaxavo.
meliam uTxra: zed nacari davayare, suli Seubere, moaSore
da vWamoTo.
Seubera daTvma da nacari TvalebSi Seeyara. itaca daTvma
TaTi Tvalebze da daiwyo wmenda.
am dros meliam xerxi ixmara, qoTani nagviT aavso, moayara
zed nacari da daTvs alersiT uTxra:

29
– Zmao, es qoni sul Sen SeWame, mSieri xaro.
2 daTvma sTxova: – aba, axla Sen Seubere nacars, me kinaRam
cxovelebi wignebSi

Tvalebi gamoviTxareo.
meliam uTxra:
– me suli kudSi midgas da, aba, kudidan rogor Sevubero?
– maS rogor vqna? – hkiTxa daTvma, – Tvalebi dameTxreba,
kidev rom nacari Semicvivdes.
meliam aswavla: – Tvalebi daaWyite da
ise Seubereo.
daTvma Tvalebi daaWyita da, rac Zali
da Rone hqonda, Seubera. mkiTxvelma Ta-
vad warmoidginos, rac mas dRe daadga...

xerxi ixmara
eSmakoba moifiqra.

upasuxe kiTxvebs
1. vis gadaeyara gzaze daTvi? ra bedi ewia mas?
2. ra oins mimarTa melam?
3. ra daemarTa daTvs?
4. daakvirdi am winadadebebs. romeli sityvebi gamoxatavs moq-
medebas?
mela dacunculebda, daTvi daZunZulebda.

moZebne
5. moZebne da waikiTxe teqstSi adgilebi, romlebic daasab-
uTebs, rom daTvi gulubryvilo da miuxvedrelia.
6. waikiTxe is adgilebi, sadac Cans melas eSmakoba.

dawere
7. zRapris meore nawilis mixedviT daasrule Txzuleba:
`melas oini~.
melam mTeli qoni SeWama da qvabi nacriT aavso. roca
daTvi dabrunda, uTxra: qons nacari movayare, midi,
Sen suli Seubere da vWamoTo...

30
gramatika 1

wigni
zmna da arsebiTi saxeli

Sen ici, rom zogi sityva moqmedebas gamoxatavs. sityvebs, romle-


bic moqmedebas gamoxatavs, zmna ewodeba.
yuradRebiT waikiTxe es patara ambavi:
bayayma da Tagvma iCxubes. qorma Camoiqrola, moCxu­
brebs klanWebi Caavlo da budisaken gaaqana.
rogor fiqrob, am winadadebebs rom zmnebi amovakloT, ra
moxdeba? ambavs gavigebT?

daakvirdi:
bayayma da Tagvma . qorma , moCxubrebs klanWebi
da budisaken .
bayayi, Tagvi da qori arsebiTi saxelebia.
zmna arsebiTi saxelis moqmedebas an mdgomareobas
gamoxatavs.

dawere
1. gadaiwere winadadebebi. daixmare SekiTxva `ra qna?~ ipove sami
zmna da qveS xazi gausvi.
mecxvare daTvs gaekida. daTvi gaiqca. melam qoni SeWama.

2. am winadadebebidan amoiwere oTxi arsebiTi saxeli.


3. Camowere xuTi zmna, xuTi arsebiTi saxeli da daalage anbanis
mixedviT.
4. gadaiwere nawyveti da daamuSave nimuSis mixedviT:
nimuSi: cbierma melam qoni SeWama.

`daTvi da kurdReli saxls aSenebdnen. mozides qva,


aguri, sila da saqme daiwyes. cxovelebma Svilebic
daixmares. belma da baWiam ficrebi moitanes...~

31
martoWamia daTvi da mela
2 (qarTuli xalxuri zRapari)
cxovelebi wignebSi

daTvi da mela daZmobildnen. gaudgnen gzas. gavidnen erT


mindorze. daTvma dainaxa cxvris fara da melas uTxra: meliko,
Tu SegiZlia, erTi cxvari momiyvaneo!
melam uTxra: rodesac mival, mwyemsebi me gamomekidebian
dasaWerad, Sen ki cxvari moitace, magram uCemod ar SeWamoo.
mivida mEEela mwyemsebTan. mwyemsebma dainaxes da dasaWerad
gamoekidnen. am dros miirbina daTvma da erTi cxva­ri moitaca.
erTxans ucada melas, magram is arsad Canda. bolos adga da cx-
vari martom SeWama. cota xnis Semdeg movida mela. daxeda,
cxvari aRar iyo. uTxra: daTunia, cxvari ra uyavio?
daTvma daifica, me ar SemiWamiao. rodesac cxvari
momyav­da, mgeli Semxvda da momtacao. mela ganawyenda, ma-
gram ras izamda? gulSi daTvis javri Caido.
daadgnen gzas. bevri iares Tu cota, melam dainaxa, rom
erT kacs cxvris qoni miwaze daudia da gverdiT ki xafangi
gaumarTavs. melam daTvs uTxra: – wadi, im xesTan qons
arigeben da Wameo.
gaxarebuli daTvi gaiqca, orive fexi xafangSi Cadga da
qons Wama dauwyo. am dros xafangi daixura da daTvi Sig moeq-
ca. kmayofili mela ki arxeinad gaudga gzas.

upasuxe kiTxvebs
1. raze SeTanxmdnen daZmobilebuli mela da daTvi?
2. rogor moiqca daTvi?
3. riT gadauxada samagiero melam?

imsjele
4. riTi hgavs es zRapari wina zRapars? riT gansxvavdeba?
5. rogoria am zRapris daTvi? mela? romelia msunagi da cru? rome-
lia moxerxebuli?

dawere
6. pirveli SekiTxvis pasuxi Cawere rveulSi.
7. zRapridan amoiwere oTxi arsebiTi saxeli da zmnebi SeurCie.

32
gramatika 1

wigni
sulieri da usulo arsebiTi saxelebi

daakvirdi:
biWma qva isrola.

gogonam yvavili mowyvita.

biWi da gogona sulieri arsebiTi


saxelebia, maT TavisiT moZraoba
SeuZliaT.

qva da yvavili usulo arsebiTi


saxelebia. maT TavisiT moZraoba ar
SeuZlia.

dawere
1. gadaiwere arsebiTi saxelebi. gverdiT miuwere, sulieria Tu
usulo.
mtredi, bude, bade, Tevzi, mweri, gube, kalaTa, kalia

2. amoiwere zRapridan `martoWamia daTvi da mela~ usulo arse-


biTi saxelebi.
3. gadaiwere nawyveti da usulo arsebiT saxels xazi gausvi:
`tyeSi kurdRlebi zeimobdnen. yurcqvitebma gadawyvites, iseTi
kerZi moemzadebinaT, adamianebi rom miirTmeven...~
4. gadaiwere nawyveti da sulier arsebiT saxels xazi gausvi:
`mTebi aWrelda, rogorc Jirafi...~

33
mTaSi mosula zamTari
2
cxovelebi wignebSi

ar kakaneben kakbebi,
kakabi melac Tvlems didi xania,
gareuli ukanaskneli sakvebi
frinveli
soroSi Seutania.

zis da dums ruxi kurdReli,


SurTxi
rogorc uZluris wesia;
gareuli
frinveli jixvebs ki Savi SurTxebi
Tivas da balaxs esvrian.

ra didi manZilebia,
ra unapiro velebi;
mTaSi daTvs dasZinebia
Tavis patara belebiT...
paolo iaSvili

upasuxe kiTxvebs
1. ra aris am leqsis saTauri? vin aris misi avtori?
2. ratom dasadgurebula siCume mTaSi?
3. gaixsene SinaarsiT msgavsi sityva:
a) Tvlems – ... , b) sakvebi – ... ,
g) uZluri – ... , d) unapiro – ... , e) ruxi – ...
4. am leqsis pirveli strofis striqonebSi ramdeni marcvalia?
yvela sxva striqonSi amdenive marcvalia?

dawere
5. leqsis mesame strofSi ipove da amowere riTmebiani sityvebi.
pirveli strofis nimuSi:

kakbebi – sakvebi, didi xania – Seutania

6. amoiwere leqsidan eqvsi sulieri arsebiTi saxeli da daalage


anbanis mixedviT.
7. a) daxate leqsis pirveli da mesame striqonis ilustraciebi.
b) daasaTaure Seni namuSevari da TanaklaselebTan erTad
moawyve gamofena.

34
gramatika sityvis gadatana 1

wigni
zogjer sityvas striqonis leqsi rom moTxrobas
bolos adgili aRar hyofnis. am ar daemsgavsos, gadata-
dros damarcvlis wess viyenebT nis sxva wess icaven. leq-
da sityvis nawili axal xazze sis striqons gadatanili
gadagvaqvs. amaSi ki gadatanis nawili marjvniv unda
niSani gvexmareba: mieweros.

iyo da ara iyo ra. iyo er- ar kakaneben kakbebi,


Ti msunagi mela. erTxel me- melac Tvlems didi xa-
la xesTan mivida da Cituni- nia,
as SesZaxa... ukanaskneli sakvebi
soroSi Seutania.

dawere
1. gadaiwere `daTvi da melas~ pirveli sami abzaci. Seecade, rom
sityvebi striqonidan striqonze sworad gadaitano.
2. qaRaldis furclisagan gamoWeri patara zoli da zed es stro-
fi gadawere. Seecade, sityvebi striqonidan striqonze sworad
gadaitano:
`dakrefila yurZeni, dawurvis dro damdgara,

sawnaxelTan biWebis facifuci amtydara,

am dros Semovardnila fexSiSvela cangala

da im Savi fexebiT TeTr yurZenSi Camxtara...~

35
saTaguri
2
cxovelebi wignebSi

1.
saTagveTis samefoSi CoCqoli atyda. ganjinidan ynosvis
damatkbobeli suni Semodioda. Tagvebis mTeli gundi da-
iZra ambis gasagebad. win mouZRodaT saxelovani ficxela,
ganTqmuli simardiT da gambedaobiT; imas mosdevda celqa,
Semdeg cqmuna, mere kuda, fxora... mTeli gundi iyo: sul
rCeuli vaJkacebi. roca pirvelad Caixedes ganjinaSi, SekrT-
nen, radgan saTaguri dainaxes.

CoCqoli
– biWebo, aq raRac oinia! – daiZaxa ficxelam, – is mSve-
xmauri, nieri sunic swored aqedan modis. vxedav kidevac, nigvzis
aliaqoTi lebania.
– Cvens samtrod ar iyos mogonili! raRac Cemi guli da

ganjina
Tvali ar endoba, – Tqva celqam.
kedelSi ficxela micunculda, ramdenjerme Semouara, saTaguri
Seweuli ubralo mavTulis WurWlad miiCnia, romelSic erTi lebania
Taro
darCenili... dabrunda da Tavis amxanagebsac aseve uambo...
– ras ityviT, biWebo?! – uTxra ficxelam Tagvebs, – me sa-
SiSs iq verafers vxedav. gabedavT vinme Sig Sesvlas?
– moveridoT, Tavi gavaneboT, – Tqves Tagvebma.
– hai, Tqve laCrebo! eg aris Tqveni biWoba, rom trab-
axobT, me es vaJkacoba Cavidine, me esao?! me waval da micq-
ireT, ra biWia ficxela! – Tqva da gaemarTa saTagurisken.
xolo sxva Tagvebi Soridan uTvalTvalebdnen. ficxela
mardad micucunda saTagurTan, miixed-moixeda, Sehyo Tavi
Sig da ubedurebac swored am dros moxda: saTaguri dasxlta
da Cxakani moisma.

36
upasuxe kiTxvebs
1. ratom atyda saTagveTSi CoCqoli?
2

cxovelebi wignebSi
2. ra ipoves ganjinaSi Tagvebma?
3. ra moimoqmeda ficxelam?
4. romelma Tagvma gamoicno, rom am ambavs kargi dasasruli ar eqne-
boda?
5. rogor axasiaTebs mwerali ficxelas?

moZebne
6. moZebne teqstSi da waikiTxe is adgili, sadac Cans, rom ficxela,
marTlac, gabedulia.
7. ipove da waikiTxe is abzaci, romelSic weria meoTxe SekiTxvis
pasuxi.

dawere
8. amowere teqstidan Tagvebis saxelebi da daalage anbanis mixed-
viT. romel abzacSi weria es saxelebi?
9. amoiwere pirveli nawilis bolo winadadebidan ori zmna da ori
usulo arsebiTi saxeli.
10. pirvel abzacs SeurCie saTauri da rveulSi gadaiwere. Seecade,
rom sityvebi striqonidan striqonze sworad gadaitano.

2.
Tavzardacemuli Tagvebi dafrTxnen. egonaT, imaTac
gamoudgeboda saTaguri. ficxelamac igrZno Tavisi Secdoma.
gaeqana karisken, magram kari ukve daketili iyo. Tavzarda­

did sagonebelSi Cavarda Tagvebis gundi. zogni RmerTs cemuli


Zalian Se-
exvewebodnen, daexsna maTi TanamoZme. sxvani saTaguris mav-
Sinebuli
Tulebs RrRnidnen...
– Zmebo! – daiZaxa bolos kudam, – me Zalian kargi xerxi
movigone. Tu Tqvenc dameTanxmebiT, vcadoT. sagonebel­
Si Cavarda
– Tqvi da, Tu mosawonia, Cvenc mzada varT, – uTxres
ar icoda,
Tagveb­ma. rogor moq-
– iciT, ras vfiqrob, – ganagrZo kudam, – es wyeuli manqana ceuliyo.

aqedan unda gadavkargoT! SevebaT yvelani Sig, Sin avaTrioT


da iq davamsxvrioT, Torem gana marto am zarals gvakmarebs?
bevr sxvas imsxverplebs.

37
2
– marTalia, marTali! yoCaR, kudav! – SesZaxes Tagvebma
da erTad miexvivnen saTagurs. celqam kbili CasWida, celqas
cxovelebi wignebSi

kudze fxora moeWida, fxoras – kuda, kudas – cqmuna, imas


sxva, imas sxva da gaiWima Tagvebis gundi.
– aba, gaswiT, biWebo, gaswiT, – aqeze-
bda Signidan ficxela.
imsxver­ is iyo gaTenda, roca Tagvebma
plebs saTa­guri TavianT saZrom xvrelTan
moklavs,
miaTries. rac Zali da Rone hqondaT,
daRupavs.
wruwunebdnen, amxnevebdnen er-
Timeores, bejiTad gaewiaT da ae-
TriaT saTaguri. ver moisazres, rom
saTaguri xvrelSi ar gaeteoda.

upasuxe kiTxvebs
1. ra SesTavaza Tagvebs kudam?
2. romel abzacSi weria es?
3. rodis igrZno ficxelam Tavisi Secdoma?
4. ratom moiwones Tagvebma kudas azri?
5. ras ver xvdebodnen Tagvebi, roca saTaguri Sin mihqondaT?
6. Seni azriT, rogor gaagrZelebs mwerali moTxrobas?

moZebne
7. moZebne da waikiTxe is abzaci, romelSic aRwerilia, rogor mi-
aqvT Tagvebs saTaguri. ra saTaurs SeurCevdi am abzacs?

dawere
8. gadaiwere winadadeba:
`celqam saTagurs kbili CasWida, celqas ki kudze fxora
moeWida.~

amoiwere ori zmna da ori sulieri arsebiTi saxeli. daalage


isini anbanis mixedviT.
9. gadaiwere meore nawilis pirveli ori abzaci da TiToeuls Seur-
Cie saTauri.

38
2
3.
– qalo, efemiav! – daiZaxa estatem, ojaxis patronma, – aq

cxovelebi wignebSi
iseTi xmaurobaa, am ganjinaSi raRac ambavia.
– facafucSi saTaguri sul gadamaviwyda. namdvilad Tagvi
gaebmeboda, – Tqva efemiam da ganjinisaken gaemarTa.
efemiam ganjina gamoaRo. saTagurSi Tagvi SeniSna, xolo
sxva Tagvebi ver dainaxa, radgan ganjinaSi bneloda. gad-
moiRo saTaguri da, ai, sakvirveleba! – mTeli gundi Tagvebi-
sa Tan gamohyva: celqa, fxora, cqmuna, kuda, eca, beca da
mfarveli
sxvani.. Tagvebi magrad CasWidebodnen erTmaneTs amxanagis damcveli
saSvelad, magram radgan Svela aRar SeiZleboda, uSves xeli
erTmaneTs: zogi aqeT eca, zogi iqiT.
TanamoZmeebi
efemias xelSi marto ficxela SerCa da javris amoyra
naTesavebi,
masze moindoma, magram Tagvs mfarvelad estate daudga. megobrebi
– me, rogorc ojaxis ufrosi, vaTavisufleb mag Tagvs,
radgan Tavis TanamoZmeTa TanagrZnoba moupovebia. xom naxe,
rogor eSvelebodnen Tagvebi da undodaT misi gaTavisufle-
ba. unda gavuSvaT!
ra gaewyoboda, efemia estates daeTanxma da ficxela sa-
Taguridan gauSva.
Tagvebi daeZebdnen erTimeores...
bolos Seiyarnen erTad, mRerodnen, ficxelas caSi isrod-
nen da gamarjvebas zeimobdnen.

vaJa-fSavela

upasuxe kiTxvebs
1. mesame nawilSi vin arian moTxrobis mTavari monawileebi?
2. ra moxda, roca efemiam ganjina gamoaRo?
3. ratom gadawyvita estatem ficxelas gaTavisufleba?

dawere
4. Camowere am moTxrobis yvela monawile.
5. dawere meore da mesame SekiTxvebis pasuxebi. gamoiyene sityvebi:
Tagvebis gundi, mfarveli, TanamoZme

39
gramatika vin? Tu ra?

vin? da ra? arsebiTi saxelebis kiTxvebia.


daakvirdi: albaT gaxsovs xalxuri leqsi:

1. – ra mibajbajebs?
– daTvi. `modi, vnaxoT venaxi,

– vin mibajbajebs? ram SeWama venaxi,

– bavSvi. mivel, vnaxe venaxi,


Txam SeWama venaxi...~

2. – bavSvs vin hyavs?


– Zma.
– bavSvs ra hyavs? kiTxva vin? daesmis mxolod
– lekvi. adamians:

daTvi da lekvi sulieri ar-
bavSvi – vin?
sebiTi saxelebia, magram maT
daesmis kiTxva ra? Zma – vin?

dawere
1. gadaiwere arsebiTi saxelebi da gverdiT kiTxvebi miuwere:
nimuSi: gogona (vin?)
balaxi (ra?)
kurdReli, yvavili, deda, saTvale, wigni, qalaqi, Svili,
daTvi,mela, qaTami, vaJi, ca, mdinare, mezobeli,
megobari, qveyana, naTesavi, xe, niJara, maswavlebeli, manqana.
2. gadaiwere winadadebebi, xazi gausvi arsebiT saxelebs, romleb-
sac daesmis kiTxva vin?
a) oTxi wlis biWunam gaiRviZa da saZineblidan fexSiSveli
gatantalda.
b) uxsovar dros erTi saxelganTqmuli adamiani cxovrobda.
g) gagas Zalian uyvarda did biWebTan erTad fexburTis TamaSi.
d) nikom patara cigiT bevri isriala.

40
keTili beberi buebi
2

cxovelebi wignebSi
1.
iyo ori bu, Zalian beberi da sabralobeli bu. Svilebi
aRar uCndebodaT, isxdnen veeba muxis fuRuroSi da an eZi- uCveulo
ucnauri
naT, an TavianT ubedobaze buzRunebdnen: – Su-bu! Su-bu! –
raRaa Cveni sicocxle, risTvisRa varsebobTo.
magram erT saRamos maTTvisac moxda axali ram. funCula
is iyo, buebi fuRurodan unda gamofreniliyvnen, rom msuqani,
putkuna
uCveulo xma SemoesmaT. gadaswies didi Tavebi, Caixedes Zirs
da ras xedaven: Zalian lamazi patara bavSvi Semosula tyeSi,
dgas muxis Ziras, funCula xeli TvalTan miutania da tiris.
beberma buebma erTmaneTs Sexedes, – am bavSvs aq ra undao,
da isev Zirs daiwyes yureba.
itira patara bavSvma, daiRala tiriliT, Cawva balaxebSi,
moikunta da am tirilsa da slukunSi CaeZina.
beberi buebi erTmaneTs uyurebdnen gizgiza yviTeli Tva-
lebiT, ra vqnaT, rogor moviqceTo.
– Sescivdeba, – Tqva deda bum.
– ho, Sescivdeba, – miugo mama bum.
– RamRamobiT axla ukve Zalian civa.
– marTalia, RamRamobiT Zalian civa.
– ra mSvenieri bavSvia! magasac xom deda eyoleba?
– dedac eyoleba da mamac. modi, frTebi gadavafaroT!
– gadavafaroT, gadavafaroT.
buebi fuRurodan gamofrindnen, gaSales didi, Tbili
frTebi da bavSvs mTel sigrZeze gadaafares.

upasuxe kiTxvebs
1. ratom aRar moswondaT buebs TavianTi cxovreba?
2. erT saRamos ra SeniSnes maT?
3. ra survili gauCina beber buebs atirebuli bavSvis danaxvam?
rogor moiqcnen isini?
4. Seni azriT, weliwadis romel dros momxdara es ambavi?

41
2 dawere
1. waikiTxe pirveli abzaci, ipove sityva, romelSic Cans, rom av-
cxovelebi wignebSi

tors beberi buebi ecodeba da Caiwere rveulSi.


2. gadaiwere mesame abzaci da zmnebs qveS fanqriT xazi gausvi.

2.
beberi buebi gaSeSebulebi isxdnen da amayad TavaRerilebi
gadascemdnen sxeulis siTbos patara bavSvs. patarebs xom
RamiT yvelas sWirdeba siTbo, – buebsac da adamianebsac!
gaTenebisas tyeSi xmauri atyda. moisma ZaRlebis yefa da
Tofis srola. buebma erTxans ki iTmines, magram mere veRar
gauZles SiSs, afrindnen da fuRuros Seafares Tavi.
mocvivdnen ZaRlebi, moirbines adamianebmac, CaiCoqes
bavSvTan, aiyvanes xelSi, dauwyes kocna, xelebiT usinjavd-
nen sxeuls, ukvirdaT, sul rom ar Sescivnoda, cisken iyure-
bodnen, beberi buebisken ki aravis amouxedavs.
beberi buebi TavianT fuRuroSi isxdnen. xan tyis siRrmis­
ken mimaval adamianebs uyurebdnen, xan erTmaneTs Sexedavd-
nen. roca yvelani gauCinardnen, fuRuroSi CaRrmavdnen,
krusuniT, mxrebis aweviT Seuqcies zurgi erTmaneTs, Tavi
mxrebSi Carges da sanam CaiZinebdnen, abuzRundnen:
– Su-bu! Su-bu! – raRaa Cveni sicocxleo.
magram Zalian male gaCumdnen, Semobrundnen, gverdi
gverds miayudes, Tavi – Tavs da ase CaiZines.
revaz inaniSvili
upasuxe kiTxvebs
1. ra moxda tyeSi gaTenebisas? ra gaukvirdaT adamianebs?
2. rogor dasrulda moTxroba?
3. Caukvirdi pirveli abzacis pirvelive winadadebis Sinaarss.
ratom gauCndaT buebs siamayis gancda?

dawere
4. moifiqre am moTxrobis sxvagvari dasasruli da Txzuleba daas-
rule:
`gaTenda. tyeSi xmauri atyda. mocvivdnen ZaRlebi, moirbines ada-
mianebmac. bavSvi xelSi aiyvanes da kocna dauwyes. xelebiT usin-
javdnen sxeuls, ukvirdaT, sul rom ar Sescivnoda, am dros...

42
arwivi
2

cxovelebi wignebSi
arwivi vnaxe daWrili,
yvav-yornebs eomeboda, beCavi (igive
bedSavi) gasaWirSi
ewada beCavs adgoma,
myofi
magram veRara dgeboda.

cal mxars miwaze miiTrevs, yovebo yvavebo

gulispirs sisxli scxeboda:

CagigdavT xelada
vah, dedas Tqvensas, yovebo, CagigdiaT xelSi
cud dros CagigdavT xelada,
Toro vnaxavdi Tqvens bumbuls
Toro Torem
gaSlils, gafantuls velada.

vaJa-fSavela

upasuxe kiTxvebs
1. ra unaxavs leqsis avtors?
2. ras cdilobda arwivi?
3. romeli sityva migaxvedrebs imas, rom arwivi yvav-yornebs ar
SeuSinda?

moZebne
4. ipove leqsSi monakveTi, romelSic Cans, rom poeti arwivs Tanau-
grZnobs, mis beds ganicdis.
5. gaiazre leqsi da SearCie sityvis swori mniSvneloba:
ewada – fiqrobda, undoda

6. ganmarte, ra igulisxma poetma `cud droSi~?

dawere
7. dawere am leqsis pirveli strofis mixedviT `daWrili arwivi~.

43
Teoria fsevdonimi

ici Tu ara, rom zogierTi mwerali Tavisi namdvili sax-


elisa da gvaris nacvlad gamogonil saxels irqmevs? gamogo-
nil saxels fsevdonimi hqvia. fsevdonimi berZnuli sityvaa.
magaliTad, vaJa-fSavela fsevdonimia. sinamdvileSi am
poetis saxeli da gvaria luka razikaSvili, magram mas mTeli
saqarTvelo vaYJa-fSavelad icnobs. zogma arc ki icis, ra
aris misi namdvili saxeli da gvari.

ratom SearCia luka razikaSvilma


swored es fsevdonimi? imitom, rom amiT
yvelas uTxra, saqarTvelos erT-erTi
kuTxidan, fSavidan var – fSaveli varo.

moZebne
1. ipove vaJa-fSavelas leqsSi fSavelebisaTvis damaxasiaTebeli
formebi (SearCie sami sityva).

upasuxe kiTxvebs
2. qvemoT mocemuli pirobebis mixedviT moifiqre Seni ori fsev-
donimi.
a) fsevdonimSi unda Candes, romeli kuTxidan, qalaqidan, sofli-
dan an qveynidan xar;
b) fsevdonimi ubralod bgerebis erTobliobaa, Sinaarsi ara aqvs.
mTavaria, Seni fsevdonimi kargad JRerdes.
3. dawere patara Txzuleba:
a) mocemuli personaJebidan airCie nebismieri sami:
mela, daTvi, mgeli, bu, arwivi, yvavi, wero, Tagvi

b) moifiqre da dawere patara ambavi,


g) SeurCie saTauri da miawere Seni fsevdonimi.

44
fuRuro

1.
muxis fuRuroSi beberi oboba
dasaxlda. ramdenime adgilas
ablabudebi gaWima. RamiT um-
Tavresad eZina. diliT ki gad-
moawyobda wina fexebs da aT-
valierebda Tavis ablabudebs.
Tu romelimeSi gabmul mwers
dainaxavda, sabrZolod afxo-
rili wamovidoda.
obobas wvimis ar eSinoda. ar
eSinoda arc Tovlis. eSinoda
mxolod setyvisa. setyvis mar-
cvlebi ablabudebs glejda.
didi Sroma iyo saWiro maTi xelaxla gabmisaTvis.
obobas yvelaze metad erTi uweso Tagvi awuxebda. Semo-
fafxurdeboda Tagvi fuRuroSi, facxafucxiT avardeboda
maRla, gaarRvevda TiTqmis yvela qsels, mirboda da misT-
revda ablabudac. gaedevneboda oboba, magram ra! ukan mo-
brunebuli Tagvi erTs Semoubrialebda elam Tvalebs, an
daanaxvebda Tavis basr kbilebs da oboba ukan ixevda.
wavidoda Tagvi da daboRmili oboba Tavidan daiwyebda
ablabudebis gaWimvas. muSaobda umTavresad TavdaRma da-
kidebuli. ise iRleboda, zogjer fuRuroSi mibrunebis Ta-
vic aRar hqonda, Sig ablabudaSi iZinebda. icoda, es Zalian
saSiSi iyo, Tagvs rom ase enaxa, veRar gadaurCeboda, magram
mainc eZina.
erT saRamos ki, sul rom ar eloda Tagvis gamoCenas,
fuRuros baTqaniT moawyda raRac, gaisma Tagvis gamware-
buli wruwuni...

45
2 moZebne
1. rogor aRwers mwerali obobas muSaobas? moZebne teqstSi Sesa-
cxovelebi wignebSi

bamisi adgili da waikiTxe.


2. moZebne teqstSi is adgili, sadac Cans, rom oboba bevrs muSao-
bda.

upasuxe kiTxvebs
3. ra awuxebda obobas yvelaze metad?
4. rogor daaxasiaTa mweralma Tagvi?

imsjele
5. daasabuTe, rom oboba Sromismoyvare da gabedulia.
6. eTanxmebi Tu ara azrs, rom mwerali obobas adamianis gancdeb-
sa da Tvisebebs miawers? pasuxi daasabuTe.

dawere
7. mexuTe davalebis pasuxebi rveulSi Cawere.
8. amokribe pirveli abzacidan xuTi arsebiTi saxeli da dausvi
Sesabamisi SekiTxva.

2.
xmauri Sewyda. obobam Caixeda dabla da SeSinebulma isev
ukan daixia. fuRuroSi yviTelTvaleba bu ijda. Tan eSinoda
obobas, Tan uxaroda, misi mteri Taguna rom bus klanWebSi
iyo.
meore dilas isev mofrinda bu, Tanac, ukve marto ki ara,
moiyvana meorec. Sesxdnen fuRuroSi, raRacas CifCifebdnen.
mere miades Tavi Tavs da daiZines. saRamos fuRurodan gamo-
frindnen, dafraSfraSobdnen velebSi, gaTenebisas isev dab-
rundnen.
buebi TiTqos arafers uSavebdnen, magram obobas nervebi
eSleboda. aiwevda fexebze maRla-maRla da mrisxaned abri-
alebda Tvalebs... is buebi didad usufTaoebi aRmoCndnen.
ZilSive mobrundebodnen, aswevdnen bolos da TeTrad Caxa-

46
zavdnen fuRuros yavisfer kedels. suni dgeboda autaneli.
erTxans ki gauZlo obobam amgvar yofas, mere amovida 2

cxovelebi wignebSi
fuRurodan, gaCerda mis kideze, aswia wina fexebi, TiTqos
Tavis gulSi mzes uTxra raRac, mere daRuna Tavi da Cavida
muxidan Zirs. midioda balaxebSi, Tan SiSiT, Tan muqariT
moavlebda midamos Tvals da isev ganagrZobda gzas.
albaT male ipovida oboba axal fuRuros, magram rogor
warimarTeboda misi cxovreba im fuRuroSi, es aravin icoda.
jerjerobiT ki oboba yoCaRad midioda.
revaz inaniSvili

upasuxe kiTxvebs
1. ratom ismoda xmauri, ra dainaxa obobam?
2. ra gancdebi hqonda obobas, roca Tagvi bus klanWebSi
dainaxa?
3. yvelaze metad ra ver aitana obobam?

moZebne
4. meore abzacSi ra aris aRwerili?
5. ipove teqstSi is adgili, sadac mwerali obobas gabrazebas
aRwers.

imsjele
6. daasabuTe, rom oboba marTlac yoCaRia.
7. Seafase nawarmoebi: ra mogewona? ram dagafiqra?

dawere
8. amoiwere am gverdis pirveli abzacidan Svidi zmna. daixmare
SekiTxva: ra qna obobam?
9. gadaiwere rveulSi meoTxe abzaci da SeurCie or an samsi-
tyviani saTauri.

47
gramatika
mxolobiTi da mravlobiTi

daakvirdi winadadebebs:
mxolobiTi
ricxvi

Citi tkbilad bavSvi burTiT muxa mindorSi


galobs. TamaSobs. dgas.
mravlobiTi

Citebi tkbilad bavSvebi burTiT muxebi mindorSi


ricxvi

galoben. TamaSoben. dgas.

daakvirdi: usulo arsebiT saxelebTan zmna mxolobiT


ricxvSia.

dawere
1. sworad gaanawile sityvebi: dgas, dganan, moZraobs, moZraoben, moCans,
Canan, aqvs, aqvT.
a. celqi bavSvebi bevrs ...
b. saaTis isrebi sworad ...
g. bavSvebs saTamaSoebi ...
d. burTebs zolebi ...
e. magidasTan skamebi ...
v. moswavleebi dafasTan ...
z. Sors mTebi ...
T. kacebi aRar ....

48
2

cxovelebi wignebSi
Wkviani ZaRlebi
(namdvili ambavi)

SveicariaSi iseTi maRali mTebia, rom zafxulSic ki Tov-


li da yinuli faravs.zamTarSi aq mgzavroba Znelia, radgan
Zlier civa da saSineli namqeri icis. bevr mgzavrs ekargeba
namqeri
gza da gasaWirSi vardeba. magram xifaTi ufro didi iqneboda, qarisgan
aq gasaWiridan gamomxsneli ZaRlebi rom ar yofiliyvnen. erT adgilas
mTebSi aSenebulia erTi monasteri, sadac berebi cxov- miyrili
Tovli
roben. swored maT hyavT didi ZaRlebi, romelTac namqerSi
moyolili adamianebis sicocxle bevrjer uxsniaT.
berebi zamTarSi, cudi daris dros, ZaRlebs boTliT Rvi- dari amindi
nos Seabamen xolme yelze, kalaTiT purs Camohkideben da
mTebSi agzavnian. ZaRli darbis da aTvalierebs, gza xom ara-
vis dahkargviao. Tu vinmes SeniSnavs, maSinve miirbens, pursa
da Rvinos miutans, mere win gauZRveba da monasterSi mihyavs.
erTma aseTma ZaRlma ormoci kaci gadaarCina sikvdils Tor-
meti wlis ganmavlobaSi.

49
erTxel man TovlSi ipova yinviTa da SimSiliT gulwa-
2 suli bavSvi. ZaRlma rom aweva dauwyo, bavSvma Tvali gaaxila,
cxovelebi wignebSi

Zlier SeeSinda da gaqceva moindoma. magram imdeni Rone aRar


hqonda, rom wamomjdariyo. maSin ZaRlma laquci dauwyo da
gayinul TiTebs ulokavda. bolos bavSvs gverdze dauwva
da amiT mianiSna, rom zed Sejdomoda. bavSvi miuxvda ZaRls
ganzraxvas, rogorc iqna, zurgze Seajda da xelebi Semohx-
via. ZaRlma saswrafod berebTan miiyvana. aq bavSvs kargad
mouares da male moarCines.
bevri sxva magaliTic SeiZleboda dagvesaxelebina da
kidev ufro cxadi gagvexada, rom ZaRli Zalian Wkviani
cxovelia.
iakob gogebaSvili

upasuxe kiTxvebs
1. ratom aris saxifaTo Sveicariis mTebze gadasvla?
2. rogor axerxeben berebi gzaabneuli adamianebis gadarCenas?
3. rogor moiqca ZaRli, roca mixvda, rom bavSvs misi eSinoda?

imsjele
4. ra aris avtoris mizani, risi dasabuTeba surs mas?
5. Sen eTanxmebi bolo abzacSi gamoTqmul azrs? daasabuTe pa-
suxi.

dawere
6. Seadgine xuTsakiTxiani gegma. TiToeul abzacs SeurCie saTau-
ri da rveulSi Camowere.
7. sworad SearCie sityva: zogi, yvela.
a. ... mTa metismetad maRali da yinulovania.
b. ... adamianis sicocxlis gadarCena mniSvnelovania.
g. ... ZaRli gansakuTrebiT Wkviania.
d. Sinaur cxovels ... adamiani unda uvlides.

rogor gaCnda
Rvino
50
Wkviani basara
2

cxovelebi wignebSi
Zlier gajiutda zamTari, TiTqos aRar apirebda wasvlas
da gazafxulisaTvis adgilis daTmobas. magram aprilis Sua
ricxvebSi mzem ise daacxuna, rom Tovli daadno da Releebi
aaxmaura. mzis siTbo mindvris gulidan zeviT eweoda balaxs,
yvavils, jejils. aleqsimac gareka cxvris fara saZovarze.
Tan axlda Tavisi erTguli megobari basara, romelic gafan-
tul cxvars uvlida garSemo.
ukve saRamo xani iyo, rodesac cxvarma farexisaken gaswia.
– bee... me... me... ismoda dedebisa da batknebis xma. mwyemsi
farexi
ukan moeqca cxvarsa da Tvals adevnebda, rom romelime ar
cxvris
CamorCenoda. basarac frTxilobda: xan win gaqandeboda, xan sadgomi
ukan moeqceoda. bindi iyo, rodesac aleqsim cxvari farexis zamTrobiT

erT ganyofilebaSi Sereka, batkani – meoreSi. cxvari rom


daabinava, mere ZaRlisaTvis saWmlis mzadebas Seudga. magram
misi megobari basara, romelic saWmlis momzadebis dros yov-
elTvis mis garSemo trialebda, axla aRarsad Canda.
– basaraa! hai, basaraa! uuu! – gasZaxa aleqsim mindvrisaken,
magram ZaRli arsad Canda.
ubasarod rogor mouvlida cxvars! basara misi erTguli
megobari iyo. ar axsovs aleqsis, rom basaras erTxel mainc an
mgeli, an qurdi Sehparvodes faraSi an binaSi. javriT aleq-
sis mTeli Rame ar eZina.
gaTenda. daRonebuli wamodga mwyemsi. cxvari mowveles,
aleqsim fara mindorSi gareka, basara ki ar misdevda mas.
joxze dayrdnobili aleqsi mware fiqrebSi iyo garTuli. am
dros mis fexebs raRac odnav Seexo.
aleqsi motrialda da
dainaxa Tavisi basara.
basara xan kuds scemda
aleqsis muxlebze, xan
TvalebSi Sehyurebda.

51
2
aleqsi sixaruliT moexvia basaras.
ZaRli ki Tavisas ar iSlida, xan isev kuds scemda aleqsis mux-
cxovelebi wignebSi

lebze, xan ki uceb gaiqceoda da kvlav patronTan brundeboda.


aman, cota ar iyos, Caafiqra aleqsi da ZaRls gahyva. basara
erT buCqTan SeCerda. miuaxlovda aleqsic. maSin ki mixvda
igi, Tu ratom miatova basaram RamiT.
buCqebSi gabmuli deda cxvari malimal wamoiweoda asa-
dgomad, magram matylSi gaxlarTuli ekali ar eSveboda da
isev Zirs ecemoda. mis gverdiT pawia batkani gaCerebuliyo
da rodesac deda cota zeze wamoiwevda, ZuZuebSi Seuyofda
xolme Tavs. batkans jer fexze dadgoma kargad ar SeeZlo,
radganac guSin saRamos daebada buCqebSi gabmul dedas.
xmiadi
safuaris
– Cemo basar! Cemo Wkviano basar! – ealerseboda aleqsi
gareSe ZaRls, da yabalaxidan amoRebul xmiads umtvrevda lukma-
gamomcxvari lukmad erTgulsa da Wkvian basaras.
puri
irodion evdoSvili

upasuxe kiTxvebs
1. daixmare leqsikoni da ganmarte, ra gansxvavebaa mdinaresa da
Reles Soris? ratom axmaurda Releebi aprilis TveSi?
2. teqstis mixedviT, ras gulisxmobs gamonaTqvami `bindi iyo~?
3. ratom gautyda Zili aleqsis?
4. sityva `javri~ ra mniSvnelobiT gvxvdeba teqstSi?
a. brazi, g. dardi, g. jibri

5. rogor SeZlo ZaRlma patronis yuradRebis miqceva?


6. nawarmoebis romeli monakveTi axsnis yvelaze ukeT mis saTaurs?

moZebne
7. ipove teqstSi bunebis aRwera.

imsjele
8. warmoidgine, rom am nawarmoebis mixedviT dokumenturi filmi
unda gadaiRo. ganmarte, ratom dagWirdeba garemos Sesaqmnelad
aq CamoTvlili sagnebi: farexi, yabalaxi, xmiadi, mecxvaris joxi...
9. Seadare basaras ambavi iakob gogebaSvilis teqstSi moTxrobils.
10. dawere Txzuleba – `rogor gadarCa batkani~.

52
1

3
Tavi

wigni
me-

Zala
erTobaSia

aq Seiswavli...
gvriti (zRapari) spilo da WianWvelebi (igav-araki)
gramatika. gasuliereba Conguri
Zala erTobaSia (igav-araki) Teoria. strofi
gramatika. arsebiTi saxeli da
ricxviTi saxeli

53
gvriti
3 (zRapari)
Zala erTobaSia

1.
iyo da ara iyo ra, iyo erTi gvriti. cxovrobda TavisTvis
xeze. erTxel bartyebis saWmlisaTvis Sors mouxda wasvla.
borotma kacma am dros bartyebi amousxa budidan da Sin
waiyvana.
dabrunda gvriti da Svilebi budeSi aRar dauxvdnen. da-
Ronda mwared. wavida bartyebis sapovnelad. Semoeyara win
mamali.
– gvrito, gvrito, sad mifrinavo?
– Svilebis sapovneladao.
– mec Seni mSveleli viqnebio.
– Zalian kargio.
iares, iares da axla maxaTi SemoeyaraT gzaze.
– gvrito, gvrito, sad mifrinavo?
– Svilebis sapovneladao.
– mec Seni mSveleli viqnebio, – daedevna ukan maxaTic.
iares, iares da axla filTaqva SexvdaT.
– gvrito, gvrito, sad mifrinavo?
– Svilebis sapovneladao.
– mec Seni mSveleli viqnebio.
gamoudga ukan filTaqvac.
bevri iares Tu cota iares, bolos win Semo-
eyaraT viri. yroyin-yroyiniT ikiTxa:
– gvrito, gvrito, sad mifrinavo?
– Svilebis sapovneladao.
– mec Seni mSveleli viqnebio, – daedevna ukan
viric.

54
upasuxe kiTxvebs
1. rodis daatyda Tavs ubedureba gvrits?
3

Zala erTobaSia
2. ra iyo misi ubedurebis mizezi?
3. rogor moiqca deda gvriti?

moZebne
4. ipove teqstSi sityva, romelic bartyebis qurds axasiaTebs.
romel striqonSia es sityva?
5. ipove gamoTqmebi, romlebic gafiqrebinebs, rom `gvriti~
xalxuri zRaparia.

dawere
6. a. amoiwere yvela moqmedi piri, romelic zRapris pirvel
nawilSi Segxvda;
b. amowerili saxelebi daalage anbanis mixedviT;
g. anbanis rigze dalagebul arsebiT saxelebs miuwere Sesa-
bamisi kiTxvebi.
7. gadaiwere teqsti. nimuSis mixedviT gaaswore SecdomiT
dawerili zmnebi:
cxovroben
`moxuci qali da kaci lamaz aguris saxlSi cxovrobs. saxls
wiTeli saxuravi da farTo aivnebi amSveneben. oTaxebs didi
fanjrebi aqvT, amitom saxli Zalian naTelia.~

2.
mividnen RamiT erT sofelSi. daugdes yuri. erTi saxlidan
patara gvritebis sacodavi Wyivili SemoesmaT. yvelani im sax-
lTan Segrovdnen da saomrad moemzadnen. viri karTan aituza,
maxaTi karebidan SeZvra, sxvebi sxvenidan Cavidnen saxlSi. ma-
mali buxris Tavze Sefrinda, filTaqva naRverdalSi Caeflo,
maxaTi buxris piras daerWo. gvriti galiasTan mifrinda.
amasobaSi saxlis patrons gamoeRviZa. wamovarda zeze, bux-
arTan mivida, cecxli unda aenTo. am dros filTaqva gaskda da
naRverdali TvalebSi Seayara, maxaTi barZaySi SeerWo, mamalma
zevidan dahyivla. kaci SeSinda, gareT gamovarda. aqac virma
erTi Ronieri wixli hkra da goneba sul daubnia. amasobaSi
gvritma galiis kari gauRo Tavis bartyebs, Seisxa mxrebze da
RuRun-RuRuniT gaaqana budisaken.

55
3 upasuxe kiTxvebs
1. rogor SeaRwia saxlSi filTaqvam? maxaTma?
Zala erTobaSia

2. ratom dasaja mezRaprem kaci?

moZebne
3. moZebne teqstSi is adgili, sadac aRwerilia gvritisa da misi
megobrebis saomrad momzadeba.
4. SearCie andaza, romelic am zRapris Sinaarss Seefereba:
a. virisgan wixli ra sawyeniao.
b. Zala erTobaSiao.
g. tyuils mokle fexebi aqvso.
ganmarte Seni arCevani.

dawere
5. amoiwere pirveli abzacidan xuTi zmna, romelic mravlobiT
ricxvSia.
6. swori mimdevrobiT Camowere, ra ris Semdeg moxda zRaparSi:
gvrits pirvelad mamali daumegobrda.
deda bartyebis saZebnelad wavida.
gvritma Svilebi dakarga.
bolos maT viric daedevna.
SeSinebuli salis patroni zeze wamovarda.
yvelani Segrovdnen da saomrad moemzadnen.
gvritma galiis kari gauRo bartyebs.
virma kacs goneba sul daubnela.
7. meore SekiTxvis pasuxi rveulSi Caiwere.

56
gramatika gasuliereba 1

wigni
Tu kargad daakvirdebi, vaYJa-fSavela erT
mixvdebi, rom zRaprebSi, Tavis leqsSi ambobs:
moTxrobebSi, leqsebSi `usulo sagnebs suli
usulo sagnebi sulieri­ Cavbere, avasaubre lodebi
viT, adamianiviT iqcevian: kldisa~...

kenWebi mRerian; daakvirdi:


wyaroebi saubroben; dRem daixura pirbade,
yvavilebi CurCuleben... mTebma daxuWes Tvalebi...
vaJa-fSavela
aseT SemTxvevaSi mwerlebi da poetebi
mravlobiT ricxvSi mocemul usulo
arsebiT saxelebTan zmnebs mravlo-
biTSi Casvamen.

upasuxe kiTxvebs
1. aris Tu ara gamoyenebuli gasulierebis xerxi zRaparSi
`gvriti~? Tu aris, moZebne Sesabamisi adgilebi.

dawere
2. a. SearCie ori personaJi:
mze, mTvare, mdinare, balaxi, yvavili, xe
b. gasulierebis xerxis gamoyenebiT dawere patara ambavi;
g. Txzulebas SeurCie saTauri da miawere Seni fsevdonimi.

nadirTa
Zmoba

57
Zala erTobaSia
3 (igav-araki)
Zala erTobaSia

iyo erTi didebuli mefe. mas ocdaaTi vaJiSvili hyavda.


erTxel mefem Tavisi vaJebi moixmo, moatanina maT TiTo-
TiTo isari da ocdaaTive erT konad Sekra; Semdeg
ki mTeli Zal-RoniT scada, isrebis kona gadaetexa.
magram Ronieri mefe verafers gaxda! maSin man daSala
kona da isrebi saTiTaod advilad gadaamtvria. mefem
Svilebs mimarTa:
– Tu Sekruli isrebiviT erTad iqnebiT, mteri
verafers dagaklebT, xolo Tu gaiyrebiT, mteric
TiTo-TiTod iolad dagamarcxebTo.
sulxan-saba orbeliani

upasuxe kiTxvebs
1. ramdeni isari miatanina mefem vaJebs?
2. roca isrebis kona ver gadatexa, rogor moiqca mefe?
3. ra uTxra mefem Tavis Svilebs?

dawere
4. gadaiwere SekiTxvebi da is pasuxebi, romelsac ufro me-
tad eTanxmebi:
ratom scada mefem erTad Sekruli isrebis gadatexa?
a. mefem amiT sakuTari Zal-Rone Seamowma.
b. mefem amiT Svilebs erTobis Zala daanaxa.

ra surda mefes?
a. Svilebis gakvirveba.
b. Svilebis gafrTxileba.

ra aris am igavis mTavari azri?


a. ocdaaTi isris konas didebuli mefec ver gadatexs.
b. isrebiviT erTad Sekrulebs mteri ver moereva.

58
gramatika 1

wigni
arsebiTi saxeli da ricxviTi saxeli

daakvirdi naxatebs da waikiTxe winadadebebi:

bavSvebi kiTxuloben. Citebi WikWikeben.


ori bavSvi kiTxulobs. sami Citi WikWikebs.
ramdeni bavSvi kiTxulobs? ramdeni Citi WikWikebs?

mindorSi yvavilebi gaiSala.


mindorSi ori yvavili gaiSala.
ramdeni yvavili gaiSala?

daimaxsovre:
ricxviTi saxelis gverdiT arsebiTi saxeli yovelTvis mxolobiT ricxvSia.

dawere
1. gadaiwere winadadebebi da ricxviT saxelebs xazi gausvi:
a. Teas xuTi Zma da erTi da hyavs.
b. gurams dRes oTxi gakveTili aqvs.
g. gzaze erTi kaci midioda.
d. ninos stumrad Svidi megobari ewvia.

2. gadaiwere winadadebebi da daasrule sityvebi:


a. fuRuroSi ori bu dasaxld...
b. buebma oboba gaabraz...
g. monadireebma tyeSi mgeli dainax...
d. orma monadirem tyeSi daTvi dainax...

59
spilo da WianWvelebi
3 (igav-araki)
Zala erTobaSia

1.
mindorSi amaRlebuli goraki iyo. am gorakze WianWvelebs
bude hqondaT. imave mindorSi erTi uzarmazari spilo balaxs
Zovda. spilo miuaxlovda WianWvelebis budes da undoda,
daengria. WianWvelebi spilos Seexvewnen:
– dido batono, budes nu dagvingrev, Cveni Svilebis cod-
vaSi nu Cadgebi!
spilom yuri ar aTxova WianWvelebis vedrebas da
yuri
Cailaparaka:
aTxova
mousmina
– rad unda Sevismino amaTi Txovna, erTi cicqnani arian,
samagieros gadaxda ar SeuZliaT. isev is mirCevnia, Cemi Zala
maTze gamoviCino, – daadga Tavisi tlanqi fexi budes da Caan-
gria.
WianWvelebi saSinlad gabrazdnen da samagieros gadaxda
ganizraxes. isini erT gundad Segrovdnen da miexvivnen spi-
los; fexebidan tanze aacocdnen, zogi yurSi SeuZvra, zogi
cxvirSi da kbena dauwyes.
spilo bevrs ecada, rogorme moeSorebina Tavidan Tavisi
mwvaleblebi, magram verafriT moaxerxa. WianWvele­bi kbend-
nen da kbendnen spilos, mosve­nebas ar aZlevdnen. spilom
axla ki cxadad dainaxa, rom patara sulierebsac SesZlebiaT
samagieros gadaxda; mwared inana, ratom vumtre WianWveleb-
so, magram sinanuli gvianRa iyo.

60
upasuxe kiTxvebs
1. ra moindoma uzarmazarma spilom?
3

Zala erTobaSia
2. ratom ar Seismina spilom WianWvelebis Txovna, ra gaifiqra man?
SearCie swori pasuxi:
a. es WianWvelebi damkbenen, gamawvaleben, unda davaswro da
maTze Cemi Zala gamoviCinoo;
b. pawawina WianWvelebi verafers damakleben, umjobesia, Cemi
Zala maTze gamoviCinoo.
g. am cicqna WianWvelebma pativiscemiT ar mommarTes, axlave
maTze Cemi Zala unda gamoviCinoo.
3. ras mixvda spilo, roca WianWvelebi miexvivnen da mosvenebas ar
aZlevdnen?
4. teqstis daxmarebiT ganmarte, ras niSnavs – `tlanqi~.

moZebne
5. moZebne da waikiTxe teqstSi is adgilebi, sadac weria, ra dam-
arTes spilos WianWvelebma.

dawere
6. gadaiwere bolo abzaci da saTauri SeurCie. amoiwere oTxi ar-
sebiTi saxeli da miuwere kiTxvebi.
7. amoiwere sami zmna, romelic mravlobiT ricxvSia.

2.
WianWvelebi Tavisas ar iSlidnen da saSinlad tanjavdnen
spilos. dausrulebelma simwarem, ramdenime dRis mousven-
robam mTlad gadaria spilo. aRar icoda, ra eqna, giJiviT
darboda ugzo-ukvlod da kldeze gadavardna eloda.
maSin spilom ikadra da dauCoqa WianWvelebs:
– oRond axla mapatieT da geficebiT, rom Cems sicocxle-
Si aRaras gawyeninebTo.
WianWvelebma upasuxes:
– kargi, SensaviT gulqvaobas ar gamoviCenT, SegibralebT
da gapatiebT, mxolod am pirobiT: dReis Semdeg Sen aRar
unda gabedo aramc Tu Cveni wyena, aramed araferi ar unda
dauSao sxvasac, miT umetes, patarasa da sustsao.

61
spilom xelmeored Sehfica WianWvelebs. maSin gamarjve-
3 buli WianWvelebi Camococdnen spilos sxeulidan Zirs da
Zala erTobaSia

mxiarulad gaswies axali budis asaSeneblad.


WianWvelebs sakuTari Zalis gamoCe­naze metad is axareb-
daT, rom TavianTi gulkeTilo-
biT ajobes uzarmazar spilos. im
dRis Semdeg spilo gaxda metad
momTmeni, mSvidi da uwyinari
cxoveli.

iakob gogebaSvili

upasuxe kiTxvebs
1. ra piroba wauyenes spilos WianWvelebma? SearCie swori pasuxi:
a. dReis Semdeg aRar gabedo, rom am mindorSi balaxi moZovoo.
b. dReis Semdeg Sen aRar unda gabedo arc Cveni da arc sxva Wian-
Wvelebis budis dangrevao.
g. dReis Semdeg Sen aRar unda gabedo arc Cveni da arc sxva pa-
tara arsebebis daCagvrao.
2. ra uxarodaT WianWvelebs gansakuTrebiT?
a. sakuTari Zalis gamoCena rom SeZles.
b. spilo rom Seibrales da mas gulkeTilobiT ajobes.
g. uzarmazari spilo rom gaawvales da samagiero gadauxades.
3. Seni azriT, ram moutana WianWvelebs gamarjveba?

moZebne
4. ipove da waikiTxe is adgili, sadac Cans, rom spilo tanjvas veRar
uZlebda.
5. ipove bolo abzacSi sityvebi, romlebiTac mwerali spilos axasi-
aTebs.

dawere
6. mesame SekiTxvis pasuxi rveulSi Cawere.
7. meore nawilidan amoiwere ori winadadeba, romelSic zmnebi mrav-
lobiT ricxvSia.

62
Conguri
3

Zala erTobaSia
Congurs simebi gavubi, erTi maTganic rom gawydes,
movmarTe nela-nelao, maSinve unda Svelao,
Sevuxmatkbile erTmaneTs: rom ar gafuWdes Conguri:
`odela – dela – delao!~ `odela – dela – delao!~

Tavis hangebze, Tavis xmiT Conguri saqarTveloa,


wkrialebs erTad yvelao, simebi Cven varT yvelao,
erTi-meoris TanxmobiT: sxvadasxva kuTxis mcxovrebi;
`odela – dela – delao!~ `odela – dela – delao!~

akaki wereTeli
(simRera poemidan `naTela~)

hangi xma, melodia

upasuxe kiTxvebs
1. aRwere Conguri. ra Seadara poetma Congursa da mis simebs?
2. Seni azriT, ratom SeiZleba Conguri qveyanas hgavdes?
3. ra aniWebs leqss musikalobas? romeli striqoni meordeba oTxjer?

dawere
4. gadaiwere da damarcvle leqsis pirveli strofi.
5. amoiwere leqsidan sityvebi, romlebic erTmaneTs eriTmeba.
nela – ... erTad – ...
dela – ... unda – ...
6. daakvirdi leqsis bolo strofis meore da mesame striqonebs:
a) amoiwere meore striqonidan arsebiTi saxeli, romelsac daesmis
kiTxva ra?
b) amoiwere mesame striqonidan arsebiTi saxeli, romelsac daesmis
kiTxva vin?

imsjele
7. imsjeleT, ratom Seitanes leqsi `Conguri~ saxelmZRvanelos am
TavSi.

63
Teoria strofi

Sen ici, rom moTxroba abzacebad aris dayofili. leqsis nawilebs


ki strofi hqvia.
akaki wereTlis leqsi, `Conguri~, oTxi strofisagan Sedgeba. am
leqsis TiToeul strofSi oTxi striqonia.
poetebi strofSi yvelaze xSirad oTx striqons aerTianeben.
strofi, iseve rogorc poeti, leqsi da riTma, berZnuli sityvaa.

upasuxe kiTxvebs
1. gaixsene wina gverdze Seswavlili leqsi. romel strofSi adarebs poeti
Congurs saqarTvelos?
2. am leqsSi ramdeni strofia? striqoni ramdenia?

velze Camorbis mdinare,


balaxebs Sua Caudis,
xan imaleba, aRar Cans,
xan ki laplapi gaudis.

ferad-feradi yvavilni
mis napirebze xaroben,
lurji ca, Sori Rrublebi
Tavis sarkeda xmaroben.

dawere
3. gadaiwere nawyveti, daicavi abzacebi da zmnebi daasrule:

`kurdRlebi soflis ganapira bostanSi Seiparnen da sul


gamozi­des, rac iq xarobda. bostnis patrons mxolod barda
da soio dautov... mere samzareulodan didi qvabic wamoacun-
cul... da isev tyisken gaswi...
tyeSi kurdRlebma didi koconi aagizgiz... mere zed wyliT
savse qvabi Semodg... da yvelaferi Sig Cayar...
sanam kerZi moixarSeboda, sami kurdReli aRtacebiT dax-
tod... cecxlis garSemo. xuTma mzareulma sufra gaSal...
kerZi ugemuri da cxare gamovida. mSierma kurdRlebma yurebi
Camoyar... uceb nacaram umi stafiloTi da kombostoTi savse
kalaTa gamoitan... da gemrieli saWmliT aavs... sufra.~

64
4
Tavi

me-

Tqmulebebi
da miTebi

aq Seiswavli...
amirani ariadnes Zafi (Zveli berZnuli miTis
laxtiani kopala mixedviT)
gramatika. arsebiTi saxelis bruneba gramatika. arsebiTi saxelis kumSva
amirani
4
Tqmulebebi da miTebi

Cvens qveyanaSi, saqarTveloSi, yvelam icis Tqmuleba ami-


ranze. Tqmulebis mixedviT, uxsovar droSi Zlierma, muxl-
magarma amiranma devebTan brZoliT gaiTqva saxeli.
erTxel amiranma Tavis Zmebs uTxra, wavideT, samTaviani
baybaydevi vipovoT da davamarcxoTo. Zmebi daeTanxmnen da
gaudgnen gzas.
iares, iares da baybaydevi ar SemoeyaraT?!
– devo, sad midixaro? – hkiTxa amiranma.
devma upasuxa:
– erTi gmiri momkvdara da imis SesaWmelad mivdivaro.
amirani ganrisxda da Seutia:
– adamians Sen vin SegaWmevinebso?
devma miugo:
– maS, Sen damidgebi winao?
– diaxo, – ar Seepua amirani.
xalxuri leqsi swored maTi Serkinebis
ambavs gadmogvcems:

amiran, devi baybayi


Casaubroben mtrulada.
xmalze xeli aqvs amirans,
cxare omi aqvs gulada.

devi, amiran Seibnen,


miwas gahqonda griali.
amiranma devi dasca,
adgili Sexvda qviani.

dasca da mxari mostexa,


daawyebina Rriali.

66
upasuxe kiTxvebs 4

Tqmulebebi da miTebi
1. riTi gaiTqva saxeli amiranma?
2. ram ganarisxa devTan saubrisas amirani?
3. rogor gesmis gamonaTvami – `cxare omi aqvs gulada~?

imsjele
4. daaxasiaTeT amirani teqstis mixedviT. naTqvami daasabuTeT.

moZebne
5. romel strofSi weria amiranisa da devis SebrZolebis Sesaxeb?
6. romel abzacSi Canan amiranis Zmebi?
7. sad Cans teqstSi is, rom amirani baybaydevs upirispirdeba?

dawere
8. gadaiwere winadadebebi. sworad gaanawile kiTxviTi sityvebi:
vin, ra, ramdeni, rogori da daasrule SekiTxvebi:
a. amirans ori Zma hyavda Zma hyavda amirans?
b. amirans Zmebi hyavda. hyavda amirans?
g. devi samTaviani iyo. iyo devi?
d. amirani devs Seeba. Seeba devs?
e. amiranma devs mxari mostexa. mostexa amiranma devs?

67
laxtiani kopala
4
Tqmulebebi da miTebi

veragma devebma didebuli mzisa da misi qveynis – samzeos


– mtroba Caides gulSi. adamianTa modgmas devebTan brZola
gauZnelda. maT saSvelad RmerTma RvTisSvil kopalas sag-
miro Zala mianiWa da qveyanaze gamogzavna.
gogdeba
mijiriTobs xalxi ambobs, welwvrili, farTomxrebiani kopala devebs
laxtiT ebrZodao. laxti ZvelisZveli sabrZolo maTraxia.
kopalas moqneuli laxti devebs Turme SiSis zars scemda.

gmiri kopala cxenze zis,


cxeni midis da gogdeba,
mis samtrod devni aSlilan,
yvela did mTaze grovdeba.

gmiri kopalas SiSiTa


devebs ver gauxariaT,
misi marjvena mZlavria,
misi dakruli mwarea.

upasuxe kiTxvebs
1. ras icavda RvTisSvili kopala?
2. saidan hqonda sagmiro Zala kopalas?
3. ra sabrZolo iaraRi hqonda mas?
4. Seni sityvebiT gadmoeci am striqonebis Sinaarsi:
a. `mis samtrod devni aSlilan~.
b. `misi marjvena mZlavria,
misi dakruli mwarea.~

moZebne
5. moZebne teqstSi is adgili, sadac aRwerilia kopalas garegnoba.
6. ipove sityva, romelic qveyana aRniSnavs.

dawere
7. Seadare erTmaneTs qarTuli Tqmulebebis ori gmiri – kopala da
amirani.

68
gramatika 4
arsebiTi saxelis bruneba

Tqmulebebi da miTebi
netav, devma
gaimarjvos!

devo,
ras mibedav! mifrTxildi!
me devi var!
devis damarcxeba
Zalian Znelia,
Svilo.

deviT kopala devs


SeSinebul daamarcxebs?
xalxs kopala
exmareba!
kopalam Tu waago,
devad gadaiqceva?

rogorc xedav, sityvas devi yvela winadadebaSi sxvadasxva dab-


oloeba aqvs: devi, devma, devs, devis, deviT, devad, devo.
sityvis ase cvlilebas bruneba hqvia. arsebiTi saxeli ibrunvis.

dawere
1. gadaiwere winadadebebi. sworad gaanawile sityvebi:
devebi, devebs, devebma, devebad, devebis, devebiT, devebo.
a. SeSindnen.
b. ukan daixies.
g. amirani daedevna.
d. gaqcevam Zmebi gaaxara.
e. boroti Zalebi veravis SeaSineben.
v. gadaqceva Wiebis natvra iyo.
z. , axia Tqvenze!
romel ricxvSia am winadadebebSi sityva devi?

2. qvemoT mocemuli sityvebis gamoyenebiT Seadgine winadadebebi:


a. gmiri b. gmirma g. gmirs d. gmiris

nimuSi: amirani devebTan mebrZoli gmiri iyo.

69
ariadnes Zafi
4 (Zveli berZnuli miTis mixedviT)
Tqmulebebi da miTebi

1.
mefe minoss erTi ucnaurze ucnauri sasaxle hqonda: am
sasaxleSi Tu vinme Sevidoda, ukan gzas veRar gamoignebda.
sasaxles labirinTi erqva. mefes labirinTis SuagulSi ur-
Cxuli hyavda damwyvdeuli, saxelad minotavri. am minotavrs
kacis tanze xaris Tavi eba da adamianis mets arafers Wamda.
adamianebi mefe minoss ucxo qveynebidan Camohyavda. xan
romel mefes SeuTvlida da xan romels – amdeni da amdeni
adamiani gamomigzavneo; Tan imuqreboda: Tu uars metyviT,
minotavrs labirinTidan gamovuSveb da, rac mogivaT, Tqvens
Tavs daabraleTo.
erTxelac mefe egeoss SeuTvala: axla Seni jeria, Svidi
Wabuki da Svidi qaliSvili unda gamomigzavnoo. Sewuxda mefe
egeosi, Zalian Sewuxda, magram ra eqna, – minotavrisa masac
eSinoda. amitom saCqarod SearCia Svid-Svidi Wabuki da qal-
iSvili, Casxa xomaldSi da minosis kunZulze gagzavna.
gagzavnilTa Soris mefis vaJic iyo, saxelganTqmuli gmi-
ri Tezevsi. aba, mefe sakuTar Svils urCxulis SesaWmelad
rogor gaimetebda, magram Tezevsma TviTon aitexa wasvla:
pirispir unda SevebrZolo Tavgasul
minotavrso. Tezevss uyvarda urCx-
ulebTan brZola.
labirinTi rom gamoCnda, Tezevsi
cota Sefiqrianda. gana minotavrisa
SeeSinda, ara, iman Seafiqriana, urCxuls
rom suls gavacxebineb, gareT rogorRa
gamovideo. am fiqrma aRar moasvena.
arada, droc ar iTmenda: gaTendeboda
Tu ara, labirinTSi unda Sesuliyo.
magram gmirebs, rogorc cnobilia,
bedi swyalobT.

70
upasuxe kiTxvebs
1. ratom iyo mefis sasaxle ucnauri?
4

Tqmulebebi da miTebi
2. riTi iyo gamorCeuli mefe minosis labirinTi?
3. aRwere urCxuli minotavri.
4. saidan mohyavda adamianebi mefe minoss?
5. ra SeuTvala minosma mefe egeoss?
6. vin aRmoCnda gagzavnilTa Soris? rogor moxda es?
7. ras SiSobda Tezevsi?
8. raze migvaniSnebs miTis am nawilis bolo winadadeba?

moZebne
9. Tezevss jer Tavi ar gamouCenia, magram mis Sesaxeb naTqvamia, rom
is gmiria. ra amtkicebs mis gmirobas?
10. moZebne teqstSi mesame SekiTxvis pasuxi.
11. ipove teqstSi ricxviTi saxelebi.

dawere
12. amowere teqstidan mefeTa saxelebi da ipove oTxi arsebiTi sax-
eli, romelsac daesmis kiTxva vin? eqvsive sityva daalage anbanis
mixedviT.

2.
mefe minoss erTi qaliSvili hyavda – silamaziT ganTqmuli
ariadne. ariadnes Tezevsi Seuyvarda. erTi dainaxa Tu ara,
imwamsve Seuyvarda da gulSi Tqva: `ara, aseT vaJkacs mino­
tavrs swored rom ver davanebebo~.
Cumad mivida TezevsTan da uTxra:
– ar SeSinde, ucxoelo, Sens gadasarCenad movedi.
Tezevss gaukvirda:
– gadasarCeni ra mWirs! me aq minotavris dasamarcxeblad
Camovedi!
– ra kargia! magram Semdeg labirinTidan rogorRa gamox-
val? – hkiTxa mas aRelvebulma ariadnem.
Tezevsis safiqralic es iyo.
– aba, ra vici. vfiqrob da jer ver momifiqrebia.

71
`rame unda viRono, – mtkiced gadawyvita maSin ariadnem, –
4 es Wabuki labirinTidan unda gamoviyvano~.
Tqmulebebi da miTebi

im RamiT ariadnem sakvirveli sizmari naxa: viTom bnel


RameSi TeTri gorgali migoravda da ukan Zafis wvril kvals
tovebda. maSin ki mixvda, rogorc unda moqceuliyo! gaxare-
buli wamoxta, daavlo xeli erT Zafis gorgalsa da erT basr
xmals da TezevsTan gaiqca.
– ai, gorgali da xmali mogitane, – uTxra
aRelvebiT, – labirinTSi rom Sexval, Zafis
erTi wveri karis saxelurs gamoabi, gorgali
ki Tan waiRe da gzadagza nel-nela gaxseni. mi-
notavrs rom gadaawydebi, am xmliT SeebrZole,
naxe ra alesilia! rom daamarcxeb, gorgali
isev ise nel-nela daaxvie da labirinTidanac
gamoxval.
Tezevsi gancvifrda. `ra Wkviani yofila!~ –
Tqva gulSi da masac Seuyvarda ariadne.

upasuxe kiTxvebs
1. vin iyo ariadne da rogori iyo is?
2. ra daesizmra ariadnes?
3. ra unda eqna Tezevss labirinTidan ukan gamosaRwevad?
4. ram moxibla gmiri Tezevsi?

dawere
5. ra ris Semdeg moxda meore nawilSi? Camowere gegmis saxiT.
6. meore nawilidan amoiwere yvela is winadadeba, romelSic nax-
senebia ariadne da am saxels qveS xazi gausvi. ramden sxvadasxva
brunvaSi Segxvda es saxeli?
7. gadaiwere da daasrule ariadnesa da Tezevsis saubari:
– ar SeSinde, ucxoelo, Sens gadasarCenad movedi.
– ...
– ra kargia! magram Semdeg labirinTidan rogorRa
gamoxval?
– ...

72
4

Tqmulebebi da miTebi
3.
gmiri Tezevsi, marTlac, ise moiqca, rogorc ariadnem
daariga: gauyva Zafis gorgliT bnel labirinTs, iara, iara da oxSivari
orTqli
bolos mTavar darbazs miadga. swored am darbazSi iyo mi-
notavri. iwva da Zalian Sioda. Tezevsis danaxva Zalze gaux-
arda. Tvalebi gadmokarkla, piri daaRo, erTi daizmuvla da suli dalia
TavCaRunuli gamoeqana. Tezevsi gverdze gaxta. minotavri mokvda.

kedels daetaka. labirinTma zanzari daiwyo. minotavri Za-


lian gabrazda. Semotrialda da isev gamoeqana. Tezevsi isev
gverdze gaxta.
didxans ibrZodnen da didxans azanzarebdnen labirinTs.
erTic yoCaRi iyo da meorec, magram Tezevsi ufro moxerxe-
buli aRmoCnda.
minotavri daiRala da sulis mosaTqmelad SeCerda. maSin
Tezevsma mTeli ZaliT mouqnia xmali, dahkra da Tavi gaagde-
bina. minotavrma myrali oxSivari amouSva da suli dalia.

73
Tezevsi ariadnes Zafs gamohyva ukan da mSvidobiT gamovi-
4 da labirinTidan.
Tqmulebebi da miTebi

cota xnis Semdeg lurj zRvaSi TeTri xomaldi gamoCnda,


romelic swrafad miapobda talRebs. es Tezevsis xomaldi
iyo. gamarjvebuli gmiri megobrebTan erTad samSobloSi
brundeboda.
mSvenieri ariadnec, raRa Tqma unda, Tan mihyavda.
Zafi? ar vici, Tan gaiyoles Tu ara, magram ariadnes Zafi
dRemde rom ixmareba rTuli mdgomareobidan gamosavlis
moZebnis mniSvnelobiT, es yvelam icis.

moTxrobili jemal qarCxaZis mier

upasuxe kiTxvebs
1. aRwere Tezevsisa da minotavris orTabrZola.
2. rogor daaRwia Tavi Tezevsma labirinTs?
3. ra mniSvneloba SeiZina gamoTqmam – `ariadnes Zafi~?

moZebne
4. ra aris aRwerili bolo nawilis mexuTe abzacSi?
5. romel abzacSia aRwerili minotavris sikvdili? ipove Sesabamisi
striqonic.

dawere
6. ra ris Semdeg moxda? gadaiwere swori mimdevrobiT:
a. egeosma minoss adamianebi gaugzavna;
b. Tezevss CaxlarTuli labirinTi aSinebda;
g. gagzavnilTa Soris Tezevsic iyo;
d. mefis asulma sizmari naxa;
e. ariadnes Tezevsi moewona da misi daxmareba gadawyvita;
v. gmirma ariadne Tavis qveyanaSi waiyvana;
z. ariadnem Tezevss gorgali misca;
T. Tezevsma urCxuli daamarcxa.
7. dawere patara Txzuleba Tezevsis Sesaxeb. daiwye ase:
`Tezevsi imitom momwons, rom ...

daviTi da
goliaTi
74
gramatika 4

Tqmulebebi da miTebi
arsebiTi saxelis kumSva

daakvirdi:

Teas wiTeli fanqari aqvs. Team fanqris gaTla daiwyo.

ninos megobari estumra. ninos megobris stumroba


Zalian gauxarda.

ra daemarTa am arsebiT saxelebs? SuaSi aso amouvarda,


SeikumSa. fanqari da megobari ikumSeba.

dawere
1. gadaiwere winadadebebi da daasrule sityvebi. gaiTvaliswine, rom
yvela Casasmeli sityva ikumSeba:
mamali, furceli, qaTami, maswavlebeli, msxali, kalami,
futkari.

a. giom sabudarSi qaT... kvercxi ipova.


b. msx... muraba Zalian gemrielia.
g. gurami diliT mam... yivilma gaaRviZa.
d. patara giam kal... furceli gaxvrita.
e. rveulis furc... nikam TviTmfrinavi gaakeTa.
v. futk... nakbeni mwarea.
z. maswavleb... SeniSvnaze gurami gawiTlda.

75
5
Tavi

me-

Cven da
buneba

aq Seiswavli...
ymawvili da pepela giorgobisTvis dRe
tye da misi didi mniSvneloba gramatika. mimarTva
gramatika. arsebiTi saxelis kveca zRvebi ratom ar ivseba da napirebidan
beTaniis gzaze ar gadmodis
*** (atyda quxili) gramatika. bevri Tu cota?
m e x i (mogoneba) qarTlis gzaze
buneba vaJa-fSavelas leqsebSi naZvis cremlebi
ymawvili da pepela
5

Cven da buneba
Wreli pepela daaTro pepelam uTxra: `mindorSi
da gaabrua iama... vcxovrob me uzrunvelado...
mas miepara ymawvili, iq yvavilebi gaSlilan
daiWira da iama. Cems sazrdod, sawuwnelado.

alersiT uTxra: `pepela, rac dRe maqvs – tkbilad vatareb,


Tavs riTi irCen Senao? Cems nebazedac davfreno,
rogor ara gRlis mTeli dRe magram dRegrZeli ara var...
mousvenari frenao?~ gamiSvi... nuRa macdeno!~

ymawvilma xeli gauSva,


gafrinda nazi pepela...
da TiTqos niSnad madlobis,
Tavs evleboda nel-nela.
akaki wereTeli

upasuxe kiTxvebs
1. ramdeni strofisagan Sedgeba es leqsi?
2. ras niSnavs `iama~ pirveli strofis me-4 striqonSi?
a) inatr; b) isiamovna; g) icina
3. ra hkiTxa ymawvilma, anu bavSvma pepelas?
4. ra upasuxa pepelam?

moZebne
5. pirvelsa da mexuTe strofebSi ipove sityvebi, romliTac poeti
pepelas aRwers.
6. romel strofSi esaubreba ymawvili pepelas?
7. me-4 strofSi vin saubrobs?
8. Seafase, rogor moiqca bavSvi.

dawere
9. dawere leqsis Sinaarsi. gamoiyene sityva peplis.

gamarTeT mkiTxvelTa Teatri


10. leqsis mixedviT SeadgineT mTxroblis, ymawvilisa da peplis
teqstebi da gaiTamaSeT warmodgena.

77
5
Cven da buneba

tye da misi didi mniSvneloba

tyes imdenad didi mniSvneloba aqvs, rom Znelic aris, sru-


lad aRwero. mokled getyviT: tye wvimis wyals ifaravs mzisgan
da qarisaganac. xeebidan wvimis wyali miwaSi Cadis, grovdeba da
sabolood wyaroebsa da mdinareebs aCens. sadac bevri tyea, iq
wyalic uxvad aris. utyeo adgilas mcxovrebT ki wyali Zalian
cota aqvT, xilisa da bostneulis mosarwyavad ar hyofniT da
gvalva, uwvimoba, mosavals unadgurebT.
tye adamianis janmrTelobisTvisac Zalze sasargebloa.
tyis foToli Tu wiwvi haers wmends, ajansaRebs. amitom tyis
axlos mcxovrebi adamianebi yovelTvis ufro janmrTelni
arian. SeniSnulia, rom veragi daavadebebi: xolera, Wleqi Tu
sxva avadmyofoba tyis axlos naklebad asneulebda mcxovreb-
lebs, tyis moSorebiT ki ufro metad vrceldeboda.
sanam gazsa da eleqtroenergias gamoiyenebdnen, tyeSi
agrovebda adamiani SeSas, romliTac saxls iTbobs zamTarSi.
tye gvaZlevs Senobis masalas, risganac mzaddeba saxlis iata-
ki, kari, fanjrebi. xisgan akeTebs adamiani mravalgvar avejsa
da WurWels.
tyiT sargeblobas Tavisi wesi aqvs. samwuxarod, zogierTi

78
adamiani Zalian umadurad eqceva tyes: wess ar icavs da dau-
zogavad Cexavs mas. es didi ugunurebaa. kulturis mqone, 5

Cven da buneba
ganaTlebul qveynebSi ara Tu tyes ar anadgureben, aramed
dargviT amravleben, swored ise, rogorc xexilis baRebSi
vrgavT xeebs.
Tu tyis dazogvas ar viswavliT, Cvens qveyanas didi ube-
dureba moelis: wyali Zlier moiklebs, yovelgvari mosavali
Semcirdeba da sxvadasxva daavadeba ufro gaZlierdeba.
iakob gogebaSvili

upasuxe kiTxvebs
1. ra aris am teqstis avtoris ZiriTadi mizani? SearCie pasuxi.
a. mkiTxveli gaarTos.
b. mkiTxvels codna SesZinos.
g. ugunuri adamianebi gakicxos.
2. daukvirdi pirveli abzacis bolo winadadebas da ganmarte si-
tyva gvalva.
3. ra igulisxmeba sityvebSi: `Cven tyis dazogva unda viswavloT~?
4. tyeSi zog xes foToli aqvs, zogs – wiwvebi. ra Tviseba aqvs tyis
foTolsac da wiwvsac?
5. ra aris mosalodneli, Tu tyeebi ganadgurdeba? daasaxele ori
mTavari saSiSroeba.

moZebne
6. ratom aris uxvad wyali iq, sadac bevri tyea? romel abzacSia am
SekiTxvis pasuxi?

imsjele
7. Seni azriT, tyis bevri sikeTidan romelia yvelaze ufro mniS-
vnelovani? axseni, ratom fiqrob ase.

dawere
8. meSvide SekiTxvis pasuxi rveulSi Cawere.
9. SeurCie xuTive abzacs saTauri da rveulSi TanamimdevrobiT
Cawere.
10. am sityvebiT Seadgine sami winadadeba: wyali, wylis, wyliT
11. moifiqre mniSvnelobiT msgavsi sityva:
dasneulda – ... jansaRi – ...

79
gramatika arsebiTi saxelis kveca

daakvirdi:

mindorSi yayaCo gaiSala. mindorSi gvirila gaiSala.


yayaCos feri Zalian momwons. gvirilis feri Zalian momwons.

ra daemarTa sityvas gvirila? boloSi aso dakarga, Seikveca.


gvirila ikveceba. qvemoT mocemuli saxelebic ikveceba:

quCaSi manqana midis. ezoSi didi xe dgas.


manqanis xma Semomesma. xis totze Citis budea.
a da e xmovnebze dasrulebuli zogi arsebiTi saxeli ikveceba.

dawere
1. gadaiwere winadadebebi da daasrule sityvebi. gaiTvaliswine,
rom yvela Casasmeli sityva ikveceba:

mze, muxa, deda, mama, dRe, quCa, Zma, qada.


a. mam... saCuqarma patara giorgi Zalian gaaxara.
b. wignebis maRazia quC... bolosaa.
g. mux... masaliT iataks ageben.
d. gogonam sauzmeze qad... naxevari miirTva.
e. salomes Zm... saqcieli Zalian moewona.
v. Tamarma ded... werili Taroze dado.
z. dR... bolos mamam nino TeatrSi waiyvana.
T. mz... sxivebma wyali aalaplapa.

tyis mcveli
frinvelebi
80
beTaniis gzaze
5

Cven da buneba
askili, mocxari, mocvi...
gzadagza kunelic gvxvdeba...
aRar wvims... lamazi mxrebi
gaSales lamazma mTebma...

mivdivarT... mivdivarT... civi


seqtembris qarebi qrian...
svel gzebze wablis da ifnis
da muxis foTlebi yria...

movediT samadlos xevTan...


nislebSi danTqmula isic...
me minda, sul viyo SenTan,
rogorc es mTebi da nisli!

askili, mocxari, mocvi...


gzadagza kunelic gvxvdeba...
aRar wvims... lamazi mxrebi
gaSales lamazma mTebma...
ana kalandaZe

upasuxe kiTxvebs
1. wlis romel dros umgzavria poets beTaniis gzaze?
2. ra ferebi aqvs weliwadis am dros bunebas?
3. romeli buCqebi enacvleba erTmaneTs gzadagza?
4. romeli xeebis foTlebs daufaravs gza?
5. rogor aRwera poetma gzis gaswvriv aRmarTuli mTebi?
6. ramdeni marcvalia leqsis TiToeul striqonSi?
7. ramdeni strofia leqsSi? Seadare pirveli da bolo strofebi,
ras amCnev?

dawere
8. amoiwere Svidi arsebiTi saxeli da kiTxvebi dausvi.
9. ipove da amoiwere xis saxeli, romelic SekumSulia.
10. yvela mcenaris saxeli daalage anbanis mixedviT.
11. aRwere, rogoria beTaniis gza Semodgomaze.

81
5
Cven da buneba

***
atyda quxili,
gavarda mexi,
gaexmaura tye
mexis texils.
xevSi, xramebSi
atyda xarxari
da wamovida
wvima Cqar-Cqari.
galaktion tabiZis
leqsidan

upasuxe kiTxvebs
1. ra movlena aRwera poetma?
2. ramdeni marcvali aqvs leqsis striqonebs?

mexi
(mogoneba)

maxsovs, jer isev patara viyavi, roca tyeSi marto wavedi


sokos dasakrefad. tye Cvens saxlTan axlos iyo. avyevi fer-
dobs da male kalaTa sul gavavse qama-sokoTi. is iyo, wamos-
vla davapire, rom wvimam dauSva, cam daiWeqa. me SemeSinda,
ar vicodi, ra meqna. mivixed-movixede, didi muxa davinaxe da

82
qveS Sevefare. bedad, xis ZirTan ki ar mivedi, muxas erTi didi
da ganieri toti hqonda gamoSverili da am totis qveS davd- 5

Cven da buneba
eqi. uecrad ise ielva, rom sinaTles ver gavuZeli da Tvalebi
davxuWe. daiWeqa, TavSi raRacam damkra da Zirs daveci.
ramden xans vegde ase, ar vici. roca gons movedi, davinaxe,
rom wvimas gadaeRo, Citebi mxiarulad WikWikebdnen da svel
frTebs isworebdnen. avdeqi. vxedav, muxa Suaze gaxleCila da
cecxli wahkidebia. axla ki mivxvdi, rom muxas mexi dascemoda
da SiSma amitana.
roca Sin davbrundi da dedas vuambe Cemi Tavgadasavali,
­miTxra:
– RmerTs gadaurCenixar, Svilo! kidev kargi, rom gamoSveri-
li totis qveS damdgarxar; muxis ZirSi rom damdgariyavi, axla
cocxali aRar meyolebodio. es SemTxveva kargad daimaxsovre,
gaxsovdes, Weqa-quxilis dros xis qveS ar unda dadge, moSore-
biT unda gaCerde. xes Tundac mexi daeces, Sen araferi mo-
giva, radganac mexis Zala, romelsac eleqtrons eZaxian, xidan
pirdapir miwaSi Cava da Sen ki, moSorebiT m­dgoms, ar gavnebso.
es SemTxveva dRemde cxadad maxsovs da arc arasdros dama-
viwydeba.
iakob gogebaSvili

upasuxe kiTxvebs
1. am mogonebis mixedviT, romelia swori qvemoT CamoTvlilidan?
a. mTeli dila wvimda, xolo SuadRisas cam daiWeqa da mexi gavarda.
b. moulodnelad gawvimda, ielva, cam daiWeqa da mexi gavarda.
g. mowmendil caze moulodnelad gaielva da mexi gavarda.
2. rodis gadaxdenia mTxrobels es ambavi?
3. ratom ar unda Seefaro xes Weqa-quxilis dros?
4. daukavSire es teqsti gaalaktion tabiZis leqss. ra aris oriveg-
an mexis Tanmxlebi movlena?

dawere
5. moifiqre da dawere patara Txzuleba bunebis romelime mov-
lenaze. SeurCie saTauri da miawere Seni fsevdonimi.

83
buneba vaJa-fSavelas leqsebSi
5
Cven da buneba

*** almasi Zvirfasi

maisi aris, iquxa, qvaa. almasis


TvlebiT
wvimam daiwyo modena,
samkauls
wveTebi cviva kamkamiT
amSveneben.
almasis Tvalis odena!

upasuxe kiTxvebs
1. romeli sityva migvaxvedrebs imas, rom poeti gazafxulis wvimas
aRwers?
2. maisis wvimis wveTebi ras miamsgavsa poetma?
3. romeli sityva migvaniSnebs, rom wvimis wveTebi wmindaa, sufTaa?
4. ipove riTma.
5. dafiqrdi, ra gansxvavebaa: Tvalebi, Tvlebi

dawere
6. leqss mougone saTauri da rveulSi gadaiwere.

***
dRem iklo, Rame gadidda,
grila, gayviTlda tye-veli,
Camosdis xeebs foToli,
hyviris bu, Ramis mTeveli.

upasuxe kiTxvebs
1. Seni azriT, wlis romel dros aRwers poeti?
2. axseni, ras niSnavs: `gayviTlda tye-veli~.
3. es leqsi xalisiania Tu sevdiani? ganmarte, ratom fiqrob ase.
4. ipove striqoni, romlis Sinaarsia foTolcvena.
5. daasabuTe leqsis daxmarebiT, rom sityva Rame ikveceba.

dawere
6. gadaiwere leqsi rveulSi da SeurCie saTauri.

ratom civa mTaSi da


ratom Tbila barSi
84
giorgobisTvis dRe
5

Cven da buneba
ca SeiWmuxna, pirquSobs, giorgobisTve

daklebuli aqvs siTbo mzes, noembris


Zveli
qari uberavs mrisxaned,
qarTuli
Tavs axrevinebs yvelgan xes. saxelwodebaa.

dayviTlebuli foTlebi
Zirs jarad efinebian, dasusxa

`ra RvTis risxvaa?~ – SrialiT acivda.

erTmaneTs eubnebian.

gveleSapiviT Rrublebi
gadmoswolian mTis wverebs,
dabla barSiac dasusxa,
avdari wvimas apirebs.
akaki wereTeli

upasuxe kiTxvebs
1. wlis romel dros aRwers poeti?
2. ras Seadara poetma avdris Rrublebi?

moZebne
3. romeli striqonebidan Cans, rom foTolcvena dawyebula?
4. romeli sityva migaxvedrebs, rom Zirs bevri foToli yria?
5. ipove striqoni, romliTac daasabuTeb, rom poeti gasulierebis
xerxs iyenebs.
6. ipove leqsSi riTmebi.
7. ipove mniSvnelobiT gansxvavebuli erTi sityva:
dablobi, bari, susxi, vake

dawere
8. Seadgine winadadeba. gamoiyene sityva `avdris~. es sityva ikvece-
ba Tu ikumSeba?
9. am leqsis mixedviT dawere patara Txzuleba: `noemberi~. gamoiy-
ene sityvebi: yviTeli foTlebi, Rrubeli, avdari

haeri da misi
moZraoba
85
gramatika mimarTva

zRvao, aReldi, aReldi,


qartexils daemorCile,
aamTagore talRebi,
kideebs gadaacile!

akaki wereTeli

am patara leqsSi akaki wereTeli zRvas mimarTavs.


mimarTvis dros vaxsenebT xolme im arsebiT saxels,
romelsac mivmarTavT:

mzeo, amodi da qveyana gaanaTe!

Tamar, Tarodan wigni momawode.

daimaxsovre: mimarTvis Semdeg mZime iwereba.

upasuxe kiTxvebs
1. romeli sasveni niSniT unda gamovyoT nawerSi mimarTva?

dawere
2. gadaiwere nawyveti, xazi gausvi mimarTvas da dasvi Sesabamisi
niSani:
`nikom patara cigiT bevri isriala. mere gawiTlebulma da
gaxarebulma mamasTan miirbina da uTxra:
– mamiko ra kargia zamTari, neta, sul zamTari iyos!
– niko Seni survili ubis wignakSi Cawere, – uTxra mamam.
niko asec moiqca...~
3. moifiqre da dawere iseTi winadadebebi, romlebSic mimarTav:
a) mzes; b) Rrubels; g) wyals; d) Tevzs.

86
5

Cven da buneba
Savi zRvis sanapiro

zRvebi ratom ar ivseba da


napirebidan ar gadmodis

Cven vxedavT, rom uamravi wyaro mTidan qvemoT mieqaneba da


mdinareebs erTvis. mdinare ki didxans midis da bolos zRvaSi
Caedineba. asea axlac da ase iyo yovelTvis.maSin rogor moxda,
rom zRva aqamde ver gaivso wyliT, napirebze ar gadmovida da
ar waleka xmeleTi?
amis gasagebad jer is ganvmartoT, Tu ratom moedineba
bevri wyaro da mdinare swored maRali adgilebidan, mTebi-
dan? imitom, rom iq xSirad modis wvima zafxulSi da Tovli
– zamTarSi. wvimisa da Tovlis wyali aCens nakadulebs, wya­
roebs, mdinareebs. ramdenadac ufro maRalia mTa, imdenad
ufro meti wvima da Tovli modis masze da ufro meti wylebi
moedineba misgan.
axla vikiTxoT: wvimas da Tovls ra aCens? maTi gaCena ar
SeuZlia arc haers da arc xmeleTs. wvimisa da Tovlis gaCena
SeuZlia mxolod zRvas, romelic marto wylisgan Sedgeba.ma-
gram rogor axerxebs zRva wvimisa da Tovlis moyvanas Soreul
qveynebSi?
es xdeba ase: zRvidan auarebeli wyali ganuwyvetliv adis
maRla haerSi orTqlis saxiT. es orTqli zeviT haerSi ikri-

87
beba da iqceva Rrublebad. Rrublebi qars miaqvs Sors,
5 xmeleTze, barsa da mTebSi da mohyavs zafxulobiT wvima da
Cven da buneba

zamTrobiT Tovli.

Rrublebi

orTqli
wvima Tovli

zRva xmeleTi

wvima da Tovli ki aCens mdinareebs da maT CaaqvT zRvaSi


swored is wyali, romelic zRvidan miiRes. ramden wyalsac
ugzavnis zRva xmeleTs RrublebiT, imdenive wyals ukanve
ubrunebs xmeleTi zRvas mdinareebiT. ai, ratom aris, rom
zRvis sivrces arc araferi akldeba da arc araferi emateba.
iakob gogebaSvili

upasuxe kiTxvebs
1. ratom moedineba mTebidan bevri wyaro da mdinare?
2. rodis moedineba mTidan ufro meti wyaro da mdinare?
a. rac ufro dabalia mTa; b. rac ufro maRalia mTa.
3. rogor Cndeba Rrubeli?
a. haerSi Tovlis fifqebis erTad Segrovebis Sedegad;
b. zRvis wylis aorTqlebis Sedegad.
4. rogor aRwevs Rrublebi Soreul qveynebamde?
a. wvimis daxmarebiT; b. qaris daxmarebiT.
5. ganmarte sityvebi: a. waleka, b. datbora.
6. vin aris am SemecnebiTi teqstis avtori? garda amisa, kidev ra
movlenebi agvixsna man?

dawere
a) ra kiTxva dasva avtorma pirvel abzacSi? ipove da gadaiwere es
winadadeba.
b) romel abzacSia ganmartebuli, ratom ar kargavs zRva Tavis
sivrces? ipove es ganmarteba da amoiwere.

88
gramatika bevri Tu cota?

zogi ricxviTi saxeli sagnebis zust raodenobas ar gamoxatavs,


magram aRniSnavs, es sagani bevria Tu cota:

sanapiroze bevri niJaraa.


sanapiroze uamravi niJaraa.
sanapiroze auarebeli niJaraa.
sanapiroze uTvalavi niJaraa.
sanapiroze uricxvi niJaraa.

akvariumSi cota niJaraa.


akvariumSi ramdenime niJaraa.

daimaxsovre:
am sityvebis gverdiT arsebiTi saxeli mxolobiT ricxvSi unda
CavsvaT.

dawere
1. gadaiwere ambavi, mimarTvasTan dasvi Sesabamisi sasveni
niSani. xazi gausvi ricxviT saxelebs. calke amowere is
ricxviTi saxelebi, romlebic sagnis zust raodenobas ar
gamoxatavs.
`gogis Zalian uyvars xili. ramdenic unda misceT, mainc bevrs iTxovs:
– bebi mome vaSli! bevri vaSli!
erTxel bebiam Caisva kalTaSi da uTxra:
– gogi ra ambavia, rom pirze mxolod bevri gakeria. aba, vnaxoT, ra
gvaqvs bevri. Tavi? erTi! xeli? ori! Tvali? ori! fexi? ori!
gogi dafiqrda.
– me Tma maqvs bevri!
bebias gaecina da uamravi Txili misca.~
2. gadaiwere da gaxaze sityveba, romlebic mniSvnelobiT `bev-
ris~ msgavsia:
mas Semdeg, rac adamianma cecxlis anTeba iswavla, mravali weli gavida.

89
qarTlis gzaze
5
Cven da buneba

hei, Zmobilo, Sexede,


ramdeni yayaCo gaSlila,
rac ufliscixes gamovcdiT,
ufliscixe
ufro da ufro gaxSirda; kldeSi nakveTi
qalaqi Sida
mindvrebs, gorakebs, ferdobebs qarTlSi
efineba da edeba,
gzaSi yayaCos Sexvedra
sikeTed dagvebedeba:
sul axalgazrda viqnebiT,
guli ar dagviberdeba!
lado asaTiani

upasuxe kiTxvebs
1. saqarTvelos romel kuTxeSi umgzavria poets?
2. ram gaaoca poeti? ris niSnad miiRo man yvavili?
3. ramdeni strofia leqsSi? ramdeni striqonia pirvel strofSi?
meoreSi?
4. ipove leqsSi mimarTva.

imsjele
5. es leqsi sevdiania Tu xalisiani? ganmarte, ratom fiqrob ase.
6. romel istoriul adgils moixseniebs am leqsSi lado asaTiani?

dawere
7. yuradRebiT gadaiwere leqsi rveulSi. scade, Seqmna lamazad-
weris nimuSi.
8. gadaixaze da Seavse cxrili leqsis mixedviT:
arsebiTi saxeli zmnebi mravlobiT
riTmebi mimarTva
mravlobiT ricxvSi ricxvSi
1. gaSlila/ 1. 1. 1.
3. dagvebedeba/ 2. 2.
3. 3.

noes kidobani

90
naZvis cremlebi
5

Cven da buneba
eh, ymawvilebo, me rom Cemi Tavgadasavali giamboT, marT-
lac, rom SegebralebiT!
Cemi samSoblo, ymawvilebo, aris erTi didi uzarmazari
mTa; qedebi da kalTebi zamTar-zafxul zurmuxtis kabiT
aqvs Semkuli, xolo Tavi spetaki TovliT. me da Cemi da-Zmani
gulze vekvrodiT Cvens aRmzrdels. gazafxuldeboda, qveS
mravalgvari yvavili efineboda da maTi surnelebiT vtkbe-
bodiT. dazamTrdeboda, mwvane kabaze Tovlis TeTr Teqas
wamovisxamdiT da masxarad vigdebdiT yinvas. vcxovrobdiT
ase tkbilad da uzrunvelad; Cven aravis ras vuSavebdiT da
Cveni mteric aravin gvegona. neta im bednier dReebs! aRar
damibrundeba me is tkbili wuTebi!
veRar vuyureb kamkama, moCuxCuxe wyaros!
veRar daviqnev totebs niavis CurCulze! veRar davtkbebi
dedis mxrebze Svelebis xtunva-TamaSiT.
yovelive es wavida, gahqra CemTvis! mere rada! rad dame-
marTa es ubedureba? gana Cemi bralia, rom ase lamazi var?
rom rigze da mwkrivad asxmuli Cemi totebi Tqveni saTama-
Soebis dasakideblad saukeTesoni arian?!
Cemi brali ar aris, magram mainc xeli Semaxes.
es moxda Sobis wina dReebSi.
– Cak! Cuk! Cak! Cuk! – gaisma erT dilas Cems axlos raRac
xma.

91
– frTxilad, Zamiko, mteria axlo, – waiCurCula ufrosma
5 Zmam.
Cven da buneba

me ver mivxvdi, ra meloda. ar gauvlia did xans, rom erTi


kaci momiaxlovda, amaTval-CamaTvaliera da ramdenjerme
Semomiara gars. Cems ufros Zmas almacerad Sexeda.
– metad didia, ar gamodgeba! – Cailaparaka TavisTvis kac-
ma da ise mZlavrad Camkra ZirSi basri culi, rom simwvavisa-
gan Sevkankaldi da Tovlis TeTri Teqa nafleT-nafleTad
Camomvarda Zirs. meored damkra, mesamed da Zirs damca me
ubeduri.
mere qveviT CamaTria qedis ZirSi. iq CemisTanebi bevri
sxva damxvda; maTac Cemi dRe dasdgomodaT. yvelani uremze
dagvyares da gamogvamgzavres, meurme tkbilad RiRinebda
urmis kofoze, – Cven ki vtirodiT.
– mSvidobiT, Cveno dedav, Cveno mSobelo mTav! – qviTineb-
da erTi amxanagi Cem gverdiT.
raRa bevri gavagrZelo, yvelani qalaqSi Camogvitanes da
aq bazarSi gasayidad gamogvfines. iqidan ki Tqvens darbazSi
amovyavi Tavi. CamWedes raRac oTxkuTxedSi da gamomWimes
Sua darbazSi. ra ginda, rom zed ar Camomkides: aTasnairi
mosarTavi, saTamaSoebi... patar-patara sanTlebi ise cim-
cimebdnen Cems totebze, rogorc caze varskvlavebi. viyavi
ase erTi kviris ganmavlobaSi. ramdenime mnaxvelic ki momivi-

92
5
da. yvelani maqebdnen da diasaxliss, etyoboda, siamovnebda
Cemi qeba.

Cven da buneba
gaiara erTma kviram. Cems totebze aRarc saTamaSoebi
moipoveboda, mTlad gamZarcves celqma bavSvebma. saWiro
aRar viyavi, oTaxSi zedmeti Seviqeni da sicil-xarxariT
gamaTries gareT. vgdivar axla ezoSi, sadac nel-nela vWkne-
bi, vyviTldebi, wveni miSreba da vkvdebi.
ai, ymawvilebo, utyuari ambavi norCi xisa, romelsac agre
udrood sicocxles uspobT, raTa cota xans gaerToT da
isiamovnoT.
irodion evdoSvili

upasuxe kiTxvebs
1. moTxrobis mixedviT, sakuTar Tavgadasavals gviambobs:
a) mwerali, b) norCi xe, g) mSobeli mTa.

2. ra igulisxmeba gamonaTqvamSi:
a) `mwvane kaba~? b) `TeTri Teqa~?

3. rogor aRwers naZvis xe mSobel mTas?


4. vin aRmoCnda naZvebis mteri?
5. rodis daemarTa ubedureba bednier naZvs?
6. ratom gadarCa meore naZvi?
7. ganicdis Tu ara meurme Cadenils? pasuxi daasabuTe.
8. ipove moTxrobaSi adgili, sadac erTmaneTTan dapirispire-
bulia adamianis kmayofileba da naZvis mwuxareba.
9. ra gza gaiara naZvma darbazamde?
10. ra aniWebda siamovnebas diasaxliss?
11. rodis da ratom gaxda naZvi zedmeti?
12. bolo abzacis mizedviT, ras sayvedurobs naZvi bavSvebs?

imsjeleT
13. eTanxmebi Tu ara norCi naZvis sayvedurs? imsjeleT am
sakiTxze.

dawere
14. mokled dawere gamafrTxilebeli teqsti, romelSic auxsni
adamianebs, Tu ratom ar unda moWran naZvis xe. SesTavaze maT
sxva gamosavali.

93
5

6
Tavi
Cven da buneba

me-

samSoblo

aq Seiswavli...
gerbi, droSa da himni gramatika. erTmaneTis monacvle
xatis win zmnebi
saqarTvelo da misi nawilebi patara beduinis sizmari
simRera gramatika. zedsarTavi saxeli
gazafxuli galaktion tabiZis leqsebidan

94
gerbi, droSa da himni
6

samSoblo
zogadi ganaTle
saqarTveloSi zogadi ganaTlebis sistema mi
zogadsakacobrio Rirebulebebis matarebeli, T
amasTan erTad, ganaTlebis sistema uviTare
saWiro codnas, amkvidrebs jansaRi cxovrebis we
Rirebulebebze damyarebul samoqalaqo cno
saxelmwifos winaSe sakuTari ufleba-movaleob
saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemaSi
SeZlos:
a) qveynis interesebis, tradiciebisa da
gaazreba:
saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros moz
saxelmwifoebrivi, kulturuli, ekonomikuri
gadawvetilebaTa miRebisa da aqtiuri moqmedeb
b) bunebrivi garemo pirobebis SenarCuneba

saqarTvelos saxelmwifo saqarTvelos saxelmwifo


mozardma unda icodes, ra bunebriv garemoSi
am Tu im moqmedebam, rogor SeinarCunos da daic

gerbi
saqarTvelos saxelmwifo himni droSa g) teqnologiuri Tu sxva inteleqtualu
mopoveba, DAMdamuSaveba da analizi:
`Tavisufleba~ dRes, rodesac adamianisTvis misawvdomia d
misi efeqtianad gamoyenebis unari sasicocx
mxolod informaciis mopoveba, aramed misi Sef
leqsi daviT maRraZisa dasaxuli miznebisaTvis misi gamoyenebis for
gamoyeneba yoveldRiuri cxovrebis, muSaobis,
gasaumjobeseblad;
Cemi xatia samSoblo, d) damoukideblad cxovreba, gadawyvetil
saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mo
saxate mTeli qveyana,
saqarTvelos saxelmwifo
ganaTebuli mTa-bari,
himni damoukidebel gadawyvetilebaTa miRebis unar-
e) iyos Semoqmedi, Tavad Seqmnas Rirebule
saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos moz
wilnayaria RmerTTana. `Tavisufleba~ saSualebas, ukve arsebuli gamocdileba da miRw
Tavisufleba dRes Cveni Tu sulieri Rirebulebebis Sesaqmnelad;
v) sakuTAari SesaZleblobebisa da intere
momavals umRers didebas, lobaSi da maTi maqsimaluri realizeba, rogo
ciskris varskvlavi amodis
Cemi xatia samSoblo, saskolo ganaTlebam unda Camouyalibos
ganmavlobaSi axali codnisa da Cvevebis da
da or zRvas Sua brwyindeba. SesaZleblobebisa da sulieri midrekilebebis a
saxate mTeli qveyana,
dideba Tavisuflebas, cxovrebaSi sakuTari adgilis damkvidreba;

Tavisuflebas dideba. ganaTebuli mTa-bari mozardi mzad unda iyos, arCevani gaakeTos m
z) komunikacia individebTan da jgufebTan
wilnayaria RmerTTana. saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos, ro
sakomunikacio unar-Cvevebi (wera, kiTxva, mety
Tavisufleba dRes Cveni Cvevebi, maT Soris imaT, visTvisac saqarTvelos
T) iyos kanonmorCili, toleranti moqala
momavals umRers didebas. dRevandel dinamikur, eTnikurad da ku
funqcionirebisaTvis gansakuTrebul mniSvne
ciskris varskvlavi amodis da urTierTSemecnebis Cvevebi. skolam unda
da pirovnebis pativiscemis unari, romelsac
da or zRvas Sua brwyindeba. SesanarCuneblad. mozards unda SeeZlos adam
codnis ganxorcieleba da am principebiT cxovr
dideba Tavisuflebas,
Tavisuflebas dideba.

teqsti Seadgina daviT maRraZem

95
UCJCGTQ \CO7TKU
I\GDK [WT=GPK URQTVK PCX7QDK CNCXGTFK UXCPK SXCPCZ6KTK UQMQ 7GX\:GTC UWPGNGDK

7W6WTK ZKU &CP&SGTK


OGEZQXGNGQDC SCTZCPC OG&G7K QSTQ VWTK\OK MQ6MK O7C OG5XKPGQDC PKMQTYOKPFC O5XKOG FCOW6CXGDC IGIC 6CZVC

VDTDU7YHOR LKZXK XCT=KC DQUVPGWNK


O

UXCPWTK
UCO7CXKUK O\GUWO\KTC UKOKPFK MCTVQHKNK MQ6MK

VR[XPL

K
WT
GPI

DI[D]H7L

PK
TKQ
]XJGLGL

DPEURODXUL

VDPHJUHOR
6CXK\5XC ]HPR
VYDQH7L TX7DLVL
SDOLDVWRPLV LPHUH7L
TKQ
PK
WED

JXULD

R]XUJH7L

K
CT
MX
OV

ED7XPL
D[DOFL[H VDPF[HMDYD
D:DUD

es saqarTvelos rukaa. masze gamo­


saxulia saqarTvelos regionebi da
mTa­vari qalaqebi.

7XUTH7L
6GDQNKNK UXGVK C:CTWNK
UWNIWPK C:CTGNK EZQXGNK UCOI\CXTQIGOK ZKNK ZQTDCNK OGVCNWTIKC UK5PC5K ZC:CRWTK WHNKUEKZG

GNGSVTQ MCZGNK
EZXCTK 5QTK UCFIWTK CLKMC EKVTWUK CNWDCNK XC6NK RNC-K OYXCFK FOCPKUK 7CODCSQ ZGXUWTK

OKPGTCNWTK KOGTWNK ICUCT7QDK


Y[CNK IXKTCDK MWDFCTK 6CVKNK QDUGTXCVQTKC &WT&ZGNC IWFKU[XGNK V[G 5QOK ZC:CRWTK RCTMK HK:XK

UCVGNG
7W6K XK\KQ
OGEZXCTG &CK 5XKPQ ZKPMCNK QUK CP=C
1. rukaze moZebne: mRvime, Can-
s a v a r jiS oe bi
Cqeri, gvirabi, gasarTobi parki,
CZCNKC7QPK &K&KNCMK IQPKQUEKZG svanuri koSki.
2. ra aris ?
CHZC\K IGNC7K 3. ramden sxvadasxva adgilasaa
rukaze?
4. waikiTxe da amokribe regionebis
UXVH7L
saxelebi.
5. amoiwere saqarTvelos mTavari
qalaqebi da daalage anbanis
mixedviT.
UD:DOH&[XPL
GDTYHPR
VYDQH7L

PF[H7D
6LGDTDU7OL
P7LDQH7L

JRUL

7HODYL

PF[H7D

ND[H7L
CN
C\
CP
TYHPRTDU7OL 7ELOLVL K
D[H7L
UXV7DYL

WED
IDUDYDQL

VRP[H7L
D]HUEDLMDQL
6 ***
dedamiwaze 200-mde saxelmwifoa. erT-erTi maTgania saqa-
samSoblo

rTvelo. yvela qveyanas aqvs Tavisi droSa, himni da gerbi.


rodesac qveynisTvis mniSvnelovani ram xdeba, himns
ukraven. am dros yvela fexze dgeba da xels gulze idebs.
sportsmenebi asparezobisas Tu gaimarjveben, maT pa-
tivsacemad maTive qveynis saxelmwifo droSas aRmarTaven da
himns ukraven.

upasuxe kiTxvebs
1. ra aqvs saTaurad saqarTvelos himnis teqsts?
2. CamoTvale saqarTvelos mezobeli qveynebi rukis daxmarebiT.
3. rukis mixedviT, romel qveynebs esazRvreba Savi zRva?

moZebne
4. daakvirdi 96-97-e gverdebze mocemul rukas da ipove:
saqarTvelos romel regionSi mdebareobs gonios cixe? axali
aToni? alaverdi? nikorwminda? Satili?
sveticxoveli romel qalaqSia?
sad mdebareobs gelaTi, romel regionSi da romel qalaqTan
axlos?

dawere
5. rukis daxmarebiT aRwere saqarTvelos erT-erTi regioni samcxe-
javaxeTi. aRniSne, romelia am kuTxis didi qalaqi; romeli mdin-
are Camoedineba am kuTxeSi; mdebareobs Tu ara aq tba, romelime
istoriuli Zegli; aRniSne, ra mcenareebi xarobs samcxe-javaxe-
Tis miwaze.

moismine
6. erTad moismineT saqarTvelos himni da ecadeT, Tqvenc imReroT.

98
xatis win
6

samSoblo
miyvars, rodesac xatis win
anTia wminda sanTeli
da saidumlo parpaliT
bnels fantavs misi naTeli.

Cemi xatia samSoblo,


saxate – mTeli qveyana,
da rom viwvode, vdnebode,
ar SemiZlia mec, gana?
akaki wereTeli

upasuxe kiTxvebs
1. rasTan aris Sedarebuli samSoblo?
2. saqarTvelos himnSi am leqsis romeli striqonia gamoyenebuli?
3. ra aris am leqsis mTavari saTqmeli?
a. xatis win sanTels anTeben;
b. adamians samSoblosTvis zrunva SeuZlia.
g. sanTeli sibneles fantavs.
4. ramdeni strofia leqsSi? ramdeni marcvalia TiToeul striqonSi?

moZebne
5. Seni azriT, ra aris saxate? ras Seadara saxate avtorma? romel
strofSia am kiTxvaze pasuxi?

dawere
6. leqsi rveulSi yuradRebiT gadaiwere.
7. leqsidan amoiwere gariTmuli sityvebis is wyvili, romelic
yvelaze metad mogewona.
8. amoiwere leqsidan: xuTi zmna, xuTi arsebiTi saxeli.
9. gadaiwere winadadebebi da sworad gaanawile gamotovebuli sityve-
bi: yvela, zogi, arc erTi
a. adamiani fiqrobs, rom qveyana ar aris ise lamazi,
rogorc misi samSoblo.
g. udabnoSi gazrdilma biWma icoda, rom aris sxva qveynebic,
– uxvwyliani, – mTiani.

99
6
Tbilisi saqarTvelos dedaqalaqia.
samSoblo

saqarTvelo da misi nawilebi

Cven kargad viciT, rom erTisa da imave mSoblebis Svilebs


gvari erTi aqvT, magram saxelebi sxvadasxva hqviaT. amis
msgav­sad, Cveni qveynis kuTxeebs, anu nawilebs, gvar-tomobis
saxeli erTi aqvs – saqarTvelo; magram, amave dros, TiToeul
nawils Tavisi saxeli hqvia, swored ise, rogorc RviZl debsa
da Zmebs. ai, es saxelebi: kaxeTi, qarTli, imereTi, samegrelo,
guria, raWa, leCxumi, svaneTi, xevi, mTiuleTi, TuSeTi, fSavi,
xevsureTi, samcxe, javaxeTi, aWara, afxazeTi.
qarTlsa da imereTs Sua gawolilia erTi grZeli mTa,
romelsac suramis mTas vuwodebT. es mTa saqarTvelos yofs
or nawilad: aqeTa nawils hqvia aRmosavleT saqarTvelo,
iqiTa nawils – dasavleT saqarTvelo.
saqarTvelos esazRvreba: CrdiloeTiT kavkasiis mTebi,
dasavleTiT – Savi zRva, aRmosavleTiT – daRestnis mTebi,
samxreTiT – somxeTi, azerbaijani da TurqeTi.
iakob gogebaSvilis mixedviT

100
upasuxe kiTxvebs
1. ra Sedareba gamoiyena avtorma qveynisa da misi nawilebis warmo-
6

samSoblo
sadgenad?
2. CamoTvale saqarTvelos kuTxeebis saxelebi.
3. ra yofs erTmaneTisagan dasavleT da aRmosavleT saqarTvelos?
4. romeli mTebi esazRvreba saqarTvelos?
5. Sen saqarTvelos romel kuTxeSi cxovrob?
6. Cveni dedaqalaqi – Tbilisi – saqarTvelos romel nawilSi mde-
bareobs?

dawere
7. rveulSi Camowere saqarTvelos yvela kuTxis saxeli anbanis ri-
gis dacviT.
8. teqstis mixedviT dawere am SekiTxvis sruli pasuxi: romeli
qveynebi esazRvreba saqarTvelos?

simRera

daukar, stviro, daukar,


aJRerdi, gamaxareo.
meyo, rac vimgloviare
da rac cremlebi vRvareo.
vaxsenoT erTxel kideva
Cveni lamazi mxareo,
RmerTo, uSvele turfasa,
gza gaunaTe, mTvareo!
vaJa-fSavela

upasuxe kiTxvebs
1. ras sTxovs Tavis stvirs sevdiani poeti?
2. Seni azriT, ra igulisxma vaJa-fSavelam gamoTqmaSi – `Cveni mxa­
re~?
a) buneba. b) samSoblo. g) ojaxi.

101
6 3. leqsis mixedviT, ra adardebs poets?
4. gamoicani, romelia CamoTvlilTa Soris zedmeti sityva:
samSoblo

lamazi, mSvenieri, turfa, xalisiani.

5. leqsi zepirad iswavle.

moZebne
6. ipove leqsSi zedsarTavi saxelebi, romlebiTac poeti Cvens
mxares aRwers.
7. am leqsis striqonSi ramdeni marcvalia?
8. leqsSi romeli striqonebia gariTmuli?

dawere
9. ipove leqsSi sami mimarTva da amoiwere es sami striqoni.

gazafxuli

oboli tyem moisxa foToli,


am leqsSi ager mercxali Wyivis,
martodmartos,
baRSi vazi oboli
erTaderTs
niSnavs.
metis lxeniTa stiris...

ayvavebula mdelo,
ayvavebulan mTebi,
mamulo, sayvarelo,
Sen rosRa ayvavdebi?
ilia WavWavaZe

upasuxe kiTxvebs
1. rogor xvdeba gazafxuls baRis oboli vazi?
2. rodis brundeba mercxali mSobliur mxareSi?
3. ayvavebuli bunebis cqerisas ra inatra poetma?
4. leqsis romel striqonSia mimarTva?

imsjele
5. Seni azriT, ras niSnavs `mamulis ayvaveba~?

102
gramatika
erTmaneTis monacvle zmnebi

zogierT zmnas mravlobiT ricxvSi sxva sityva enacvleba:

gogonam furceli gogonam furclebi


daagdo. dayara.

magidaze wignebi
magidaze wigni devs.
awyvia.

bavSvebi skamze
bavSvi skamze zis. sxedan.

ricxvSi monacle zmnebia: vardeba cviva; jdeba sxdebian.


daasrule: fifqvi vardeba – fifqebi ...

dawere
1. gadaiwere winadadebebi da gaaswore nimuSis mixedviT:
sxedan
a. bavSvebi samzareulos magidasTan zian.
b. msunagi kata magidaze axta da TefSebi gadmoagdo.
g. saklaso iTaxSi sami moswavle sxedan.
d. saxlis RobesTan uzarmazari lodebi gdia.
e. Semodgomaze xeebidan foTlebi vardeba.

103
patara beduinis sizmari
6
samSoblo

did udabnoSi patara beduini cxovrobda. erqva nuri.


beduinebi momTabare xalxia, or Rames erT adgilas ar aTev-
en; ikvebebian finikiTa da aqlemis rZiT; maTi mTavari simdidre
Cveulebrivi sasmeli wyalia: udabnoSi Webi cotaa da zogi sul
Sreba.
nuri ise gaxda aTi wlis, cxeli mzis, gavarvarebuli qviSis,
civi Rameebisa da aqlemebis garda araferi enaxa. udabno misi
samSoblo iyo da Zalian uyvarda. rogor SeiZleba, samSoblo ar
giyvardes? Tanac erTaderTi! samSoblo ki mudam erTaderTia.
am aT weliwadSi nurim zedmiwevniT Seiswavla udabno da ufro
da ufro Seuyvarda. ufrosebis naambobidan nurim icoda, rom
aris sxva qveynebic, zogi – uxvwyliani, zogi – mTiani an yinulo-
vani, magram udabnos garda cxovreba versad warmoedgina.
yvelaze sayvareli dro nurisTvis daRameba iyo, roca mze
dabla-dabla eSveboda da gril saRamos civi Rame cvlida. nuri
ifuTneboda aqlemis bewvisagan naqsov Tbil sabanSi da tkbilad
gavarva­
iZinebda. sizmarSi ueWvelad oaziss naxavda palmebis mwvane
rebuli
Zalian kunZuls mdogvisferi qviSis zRvaSi; Rrma Wis fsker­ze macocx-
cxeli lebeli wylis sarke laplapebda.
oazisi cxadSic iseTive lamazi iyo, rogorc sizmarSi. nam-
dvil oazisSic nuris Tavi sizmarSi egona; ra kargia axdenili
sizmario, fiqrobda da sicocxle uxaroda.
daviT javaxiSvili

upasuxe kiTxvebs
1. ras gviambobs mwerali beduinebis Sesaxeb?
2. aRwere patara nuris samSoblo.
3. ipove teqstSi adgili, romliTac nuris asaks vigebT.
4. ganmarte teqstis daxmarebiT sityva oazisi.
5. gaixsene mniSvnelobiT sapirispiro sityva: cxadi – ...

dawere
6. daasaTaure xuTive abzaci da gegma rveulSi TanamimdevrobiT
Camowere.

104
gramatika zedsarTavi saxeli

arsebiT saxels zogjer iseTi sityva axlavs, romelic aRniS-


navs, rogoria es arsebiTi saxeli:

mcxunvare mze kaSkaSebs. didi gemi mocuravs.

TeTri Tolia mofrinda.

mcxunvare, didi, TeTri zedsarTavi saxelebia.

daimaxsovre:
zedsarTav saxels daesmis kiTxva: rogori?

upasuxe kiTxvebs
1. ra kiTxva daesmis zedsarTav saxels?
2. ras daerTvis da aRwers zedsarTavi saxeli?
3. ipove teqstSi ori zedsarTavi saxeli:
did udabnoSi patara beduini cxovrobda.

dawere
4. TavSi ukve Seswavlili leqsebdan amoiwere TiTo striqoni,
romelSic zedsarTavi saxelicaa.
5. teqsti gadaiwere rveulSi da zedsarTav saxelebs xazi gausvi:
`uxsovar dros erTi saxelganTqmuli adamiani cxovrobda.
maRali, janmrTeli, Ronieri. an ra xma hqonda, an ra mxar-kiseri
da mklavebi. xveuli qera Tma da wiTuri wveri amSvenebda. iseTi
araCveulebrivi iyo, adamiani arc eTqmoda. naxevrad RmerTi,
gmirTa gmiri gaxldaT. mas aqilevsi erqva...~

samasi Tavdadebuli
glexi
105
galaktion tabiZis leqsebidan
6
samSoblo

***
or zRvas Sua ZvelisZvelad mSobliuro Cemo miwav,
saomari iyo lelo, Sen sayvarel saxels vficav,
is gadarCa da saxelad gicavdi da gicav marad,
ewodeba saqarTvelo. gicavdi da kvlav dagicav.

upasuxe kiTxvebs
1. Seni azriT, ras niSnavs: `saomari iyo lelo~?
2. ganmarte, ris Sesaxeb wers poeti – `is gadarCa~?
3. romeli striqoni mogagona am leqsma saqarTvelos himnidan?
4. romel strofSi debs fics poeti? leqsis am nawilSi ipove si-
tyvebi, romelTa mniSvnelobaa: a) mudam, b) isev.
5. leqsi rveulSi gadawere.

***
sanatoria gamarjoba, afxazeTo, Seni!
igive sanatoriumi, lurjo mTebo, TeTro sanatoria,
dasasvenebeli momenatra mze, sinaTlis mfeni,
saxli
momenatra zRva, romelic Soria...

upasuxe kiTxvebs
1. ra enatreba poets?
2. romeli zRvis sanapirozea afxazeTi? daxede saqarTvelos rukas.
3. rogori kuTxea afxazeTi am leqsis mixedviT?
4. kidev romeli zRvispira kuTxe ici?

dawere
5. amoiwere leqsidan striqoni, romelSic zedsarTavi saxelebia.
6. daxate TeTri Senoba, lurji mTebi da zRva.

106
7
Tavi

me-

kargi da
cudi

aq Seiswavli...
ori amxanagi (ezopes igavi) eSmakis lagami (qarTuli xalxuri
kargi oini zRapari)
gramatika. nacvalsaxeli gramatika. mxolobiTi da mravlobiTi
ori ambavi aleqsandre makedonelis dayvedreba tyveobaze uaresia
cxovrebidan (sulxan-saba orbelianis igavi)
gramatika. nacvalsaxeli mravlobiT gulwrfeli pasuxi (sulxan-saba
ricxvSi orbelianis igavi)
butias kerZi tkbilia
ori amxanagi
7 (ezopes igavi)
kargi da cudi

ori amxanagi tyispirs miuyveboda. uecrad win


daTvi gamouxtaT. erTi maSinve ukanmouxedavad
gaiqca, xeze aZvra da daimala. meore daibna da
gzaze darCa. raRa unda eqna? gawva miwaze da
Tavi moimkvdaruna.
daTvi miuaxlovda, daynosa. adamianma sunTq-
vac ki Sewyvita! daTvma dauynosa saxec da gas-
cilda, radgan mkvdari egona.
roca daTvi ZunZuliT gaecala iqaurobas,
xidan Camococda damaluli biWi da amxanags
siciliT hkiTxa:
– rao, ra giTxra yurSi daTvmao?
– daTvma ase miTxra, cudia kaci, romelic
amxa­nags gasaWirSi miatovebso, – miiRo pasuxad.

upasuxe kiTxvebs
1. ra daemarTaT megobrebs?
2. rogor gadaurCnen isini daTvs?

imsjele
3. ra aris am igavis mTavari saTqmeli? SearCie pasuxi da Seni arCev-
ani msjelobiT daasabuTe:
a) SesaZlebelia, tyis piras daTvs gadaeyaro.
b) amxanagi gasaWirSi ar unda miatovo.
g) Tu amxanags ver daexmarebi, gaxumreba scade.

dawere
4. gadaiwere rveulSi andaza, romelic am igavs Seefereba:
a) medRexvalie kacsao Tovli moadga karsao.
b) rac mogiva daviTao, yvela Seni TaviTao.
g) kaci WirSi gamoicnobao.
5. dawere patara Txzuleba: `rogori unda iyos kargi megobari~.
6. gadaiwere igavis pirveli oTxi winadadeba da zmnebs xazi gausvi.

108
kargi oini
7

kargi da cudi
iyo erTi biWi. dilas rom adgeboda, tanze TviTon rodi
Caicvamda, – dedas unda Caecmia.
pirs TviTon rodi daibanda, – dedas unda daebana.
saWmels TviTon rodi Wamda, – dedas unda mierTmia.
dajdeboda es biWi sufrasTan, gaaRebda pirs da deda luk-
mas, lukmaze Caudebda xolme pirSi.
ai, rogori iyo es biWi! amitom zarmaca daarqves.
erTxel is bebias sanaxavad wavida. bebia sofelSi cxov-
robda. abga
dedam abgaSi sagzali Caulaga: puri, yveli, mandarinebi, – mxarze ga-
dasakidebe-
gzaSi mogSivdeba da Wameo.
li CanTa
gaudga gzas biWi. midis, midis, ar ileva gza, SuadRem
moatana, moSivda, Camojda xis Ziras, daamTqnara. eh, rogor
mSiao, – Tqva da daxeda abgas.
magram abgas xom gaxsna undoda? sagzals
xom amoReba undoda? saWmels xom Wama un-
doda?..
– gamarjoba, zarmaca! – moesma uceb.
biWs gaukvirda, saidan micnobs es kacio,
magram wamodga da salmiT upasuxa. zarmaci
iyo, Torem zrdilobis wesi ki icoda.
– aq ras damjdarxar? – hkiTxa mgzavrma.
– bebiasTan mivdivar, momSivda da amitom
Camovjeqi xis Ziras, – upasuxa biWma.
– mere, ratom ar Wam? – hkiTxa mgzavrma.
– aba rogor vWamo? abgas gaxsna unda, sag-
zals amoReba unda, saWmels – pirSi Cadeba.
Sen ggonia, es ioli saqmea? deda maWmevda
xolme, deda ki Sors aris.
– ginda dagexmaro? – SesTavaza mgzavrma.
– Seni Wirime, damexmare!
mgzavrma gaxsna abga, amoalaga sagzali.

109
– uyure, rogor unda Wama! – uTxra biWs da madianad Seeqca
7 saWmels.
kargi da cudi

uyurebs, uyurebs biWi da elis, rodis SeepatiJeba mgzavri.


ai, ise, rogorc dedam icis xolme:
– gaaRe piri, Wame, genacvalos deda!
mgzavri ki arafers eubneboda. aramcTu eubneboda, man-
darinebsac mihyo xeli da madianad daayola. Semdeg adga da
gaudga gzas. madlobac ki ar uTqvams...
biWs undoda etira, magram deda Sors iyo da mis tirils,
aba, ra azri eqneboda?
Caixeda abgaSi, egeb erTi lukma mainc darCao.
magram abga carieli iyo.
– es ra oini miyo im kacma? – gabrazda biWi.
magram gana im kacis bralia?
rodion qorqia

upasuxe kiTxvebs
1. ratom daerqva erT biWs zarmaca?
2. kargi Tviseba ra hqonda zarmac biWs?
3. rogori oini moifiqra mgzavrma?
4. saidan Cans, rom zarmaci biWi gulubryviloa?
5. rogor fiqrob, ra zegavlenas moaxdenda es SemTxveva zarmacaze?
6. avtorma moTxrobis bolo winadadebaSi Tavisi damokidebuleba
gamoxata. ganmarte am winadadebis Sinaarsi; Seni azriT, visi bra-
lia is, rac moxda?
7. ras gvaswavlis es ambavi?
8. SearCie pasuxi da arCevani daasabuTe:
a) sasurvelia, Sor gzaze mimavalma Tan sagzalic waiRos.
b) mozrdili bavSvi patarasaviT aRar unda moiqces.
g) SemTxveviT gacnobil mgzavrs ar unda endo.

imsjele
9. imsjeleT, mogwonT Tu ara moTxrobis saTauri.
10. 1-5 SekiTxvaTa pasuxebi rveulSi Cawere; daicavi abzacebi.

110
gramatika nacvalsaxeli

daakvirdi:

lado, werils wer?


eliso wigns kiTxulobs. Sen werils wer?
is wigns kiTxulobs.

me cisferi maisuri macvia.

me, Sen, is nacvalsaxelebia.


me pirveli piris nacvalsaxelia;
Sen meore piris;
is mesame piris.

dawere
1. gamoicani gamotovebuli nacvalsaxelebi (me, Sen is) da gadaiwere
nawyvetebi:

a. `ara, ara, bekeko, SenTvis ar damikrefia es foTlebi, minda, rom


Tojinas baRi gavukeTo. mere mogitan, ar wamarTva! eubneboda
patara gogona bekekas. foTlebs zurgs ukan malavda.~
b. `CvenTan ucxo stumari movida. gamarjoba, meubneba gagimar-
jos! vpasuxob da xels vuwvdi. marjvena xeli unda gauwodo,
meubneba deda. yovelTvis Wkuas marigebs.~
g. `gagas Zalian uyvars mezobel biWebTan erTad fexburTis TamaSi.
rogorc ki mecadineobas morCeba, maSinve ezoSi garbis. ki
mis TamaSs yovelTvis fanjridan vuyureb.~

111
ori ambavi aleqsandre
7 makedonelis cxovrebidan
kargi da cudi

ambavi pirveli

1.
erTxel mefe filipe makedonels, aleqsandres mamas, ga-
sayidi cxeni mouyvanes. cxens saxelad bucefali erqva.
msaxureb­ma is gamosacdelad mindorSi gaiyvanes. erTi Sexed-
ficxi
viT yvelas moeCvena, rom bucefala metismetad ficxi iyo.
braziani,
marTlac, cxenma arc erTi mxedari ar miikara. filipes guli
mousvenari
mouvida da brZana, urCi cxeni saswrafod patronisTvis dae-
brunebinaT.
guli
am ambavs ymawvili aleqsandrec eswreboda. aRSfoTebulma
mouvida
aleqsandrem xmamaRla wamoiZaxa:
gabrazda.
– ra cxens kargaven es mxdalebi imis gamo, rom moTviniere-
ba ar SeuZliaT!
urCi
Svils filipem dumiliT upasuxa; magram aleqsandrem ram-
viRacas
denjerme gaimeora Tavisi wuxili. maSin filipem uTxra:
rom ar
emorCileba, – Sen ise lanZRav ufrosebs, TiTqos maTze meti ram icode
ar ujerebs. da cxenis moTviniereba SegeZlos!
– yovel SemTxvevaSi, – upasuxa mamas aleqsandrem, – me
ufro advilad movaTviniereb am cxens, vidre sxva vinme!
mxdali
mSiSara – ki magram, – hkiTxa filipem, – rom ver moaxerxo Sejdoma,
ras izam? riT dag­sajoT mag TavxedobisTvis?
– vficav RmerTs, – miugo
Svilma, – cxenis fass ga­
davixdi!
amaze sicili atyda. mama-
Svili danaZlevdnen.

112
upasuxe kiTxvebs
1. ratom gadawyvita filipem, cxeni patronisTvis daebrunebina?
7

kargi da cudi
2. ra sayveduri gamoTqva ufliswulma ufrosebis mimarT?
3. ra piroba dado patara aleqsandrem, Tu cxenze Sejdomas ver moax-
erxebda?

moZebne
4. pirvel abzacSi romeli zedsarTavi saxelebiTaa aRwerili buce-
fali?

dawere
5. gadaiwere is winadadebebi, romlebSic zedsarTavi saxelebia.
6. gadaiwere cxrilis marjvena mxare da aRadgine kiTxviTi sityvebi:

winadadebebi kiTxvebi
1. ezoSi avi ZaRlia. 1. rogori ZaRlia ezoSi?
2. qals lamazi Tvalebi aqvs. 2. ... Tvalebi aqvs qals?
3. deda oTaxSi Semovida. 3. ... Semovida oTaxSi?
4. mindorSi muxa dgas. 4. ... dgas mindorSi?
5. gurams bevri Svili hyavs. 5. ... Svili hyavs gurams?
6. ninom megobars cota Txili misca. 6. ... Txili misca ninom megobars?

2.
aleqsandre cxenTan miiWra, staca aRvirSi xeli da Tavi
mzisken miabrunebina. ymawvili mixvda, rom cxens eSinoda
sakuTari Crdilisa, romelic mis win ecemoda. ufliswuli
sixarulis­
erTxans sirbiliT mihyveboda cxens da alersianad usvamda gan frTa­
xels; xolo roca SeamCnia, rom cxeni damSvidda, mardad moax- Sesxmuli
Zalian gaxa-
ta zed da unagirze magrad dajda. Semdeg aRviri moswia, cx-
rebuli
ens lagami amosdo da bucefali erTxans ise Seakava, maTraxi
erTxelac ar Semoukravs.
cxoveli moTvinierda da mxedars miendo. aleqsandrem rom amala
Tanmxlebi
es igrZno, mamacuri xmiT dasWyivla, hkra maTraxi bucefals
adamianebi
da moTvinierebuli cxeni elvis siswrafiT gaaqrola. sixaru-
lisagan frTaSesxmulma aleqsandrem cxeni ukan moabruna da
TavisianebTan miiWra. mefis amalam mxiaruli yiJina dasca.
filipem ki, rogorc amboben, sixarulisagan cremlebi ve-
Rar Seikava da cxenidan Camomxtar Svils Tavze akoca.

113
7 upasuxe kiTxvebs
1. ufrosebisagan gansxvavebiT, ras mixvda aleqsandre?
kargi da cudi

2. rogor moiqca gaxarebuli mama?


3. kidev ra ambavs gaixseneb aleqsandre makedonelis cxovrebidan?

imsjele
4. daasabuTe, rom patara aleqsandre Wkviani da uSiSari iyo.

moZebne
5. meore abzacSi ipove gamoTqma, romelSic Cans, rom ufliswuli
bucefals swrafad miaWenebda.
6. romeli gamoTqma migvaniSnebs, rom aleqsandres Zalian axarebda
gamarjveba? pasuxi ipove teqstSi.

dawere
7. Caukvirdi pirvel abzacs da Camowere yvela moqmedeba, romelic
aleqsandres cxenis mosaTviniereblad dasWirda.
8. Camowere yvela is zedsarTavi saxeli, romelic am ambis mixedviT
aleqsandre makedonels Seefereba. zepirad daasabuTe, ratom
fiqrob ase.

ambavi meore

mTebs Soris mdebare veli sparsi meomrebis mier dan-


Tebuli cecxliT iyo gaCiraRdnebuli. roca aleqsandre
gaCiraR­
dnebuli makedonelis uxucesma megobrebma es veli dainaxes, mtris
ganaTebuli meomarTa simravliT gancvifrdnen. isini erTmaneTs Soris
msjelobdnen, Tu ra Zneli iqneboda aSkara TavdasxmiT mrav-
alricxovani mtris damarcxeba.
uxucesebi aleqsandresTan mividnen da urCies, mters
RamiT dasxmoda Tavs, raTa sibneliT esargebla. aleqsandrem
maT moulodneli pasuxi gasca: `me gamarjvebas ar viparavo~.
zogierTma es pasuxi bavSvur da daufiqrebel pasuxad mi-
iCnia. maTi azriT, aleqsandre did safrTxes eTamaSeboda.
zogierTis azriT ki, mamac aleqsandres sakuTari Tavis
imedic hqonda da momavalsac sworad Wvretda: mas ar surda,

114
rom sparseTis mefes, darioss, Tavisi damar-
cxeba Ramis sibnelisTvis daebralebina; swored 7

kargi da cudi
ise, rogorc uwin daabrala Tavisi marcxi mTebs,
viwro xeobebsa da zRvas. dariosi oms mxolod
maSin Sewyvetda, roca dRis sinaTleze gamarTul
brZolaSi damarcxdeboda, Tavis uZlurebas mix-
vdeboda da gamarjvebis imeds dakargavda.

Wvretda
xedavda

upasuxe kiTxvebs
1. ram gaaoca aleqsandres uxucesi megobrebi?
2. rogor daasabuTes TavianTi azri maT, visac aleqsandres pasuxi
moewonaT?
3. ra erqva sparseTis mefes? rogor axasiaTebs mas aleqsandre?

moZebne
4. ipove teqstSi is adgili, sadac aleqsandres moulodneli pa-
suxi weria.
5. ipove da waikiTxe teqstSi winadadeba, romlidanac Cans, rom
aleqsandres dariosi erTxel ukve daumarcxebia.

imsjele
6. aleqsandres pasuxma azri orad gayo. riT gaamarTleb maT, vinc
pirvel azrs emxroboda?

dawere
7. gadaiwere winadadebebi da Casvi Sesabamisi nacvalsaxelebi:
a. aleqsandre cxens ar SeuSinda. guladi bavSvi iyo.
b. movaTviniereb cxens, uTxra filipes Svilma.
g. jer cxens ver gaxedni, patara xar, Tqva filipem.

solomon
brZeni

115
gramatika
nacvalsaxeli mravlobiT ricxvSi

daakvirdi:
Tqven werils
werT.
Cven wigns
vkiTxulobT.

isini dafas
asufTaveben.

mxolobiTi ricxvi mravlobiTi ricxvi


me werils vwer. Cven werils vwerT.
Sen werils wer. Tqven werils werT.
is werils wers. isini werils weren.

dawere
1. daakvirdi gakveTilSi moTavsebul cxrils, gadaixaze rveulSi da
mis msgavsad Seavse qvemoT mocemuli winadadebis gamoyene­biT:
me wigns vkiTxulob.
2. gamoicani nacvalsaxelebi: me, Sen is, Cven, Tqven, isini.
rom patara viyavi, erT sabavSvo baRSi davdiodi. Zalian lamazi
iyo. baRs didi ezo hqonda. ezoSi venaxic ki xarobda. vazs mixo papa uvlida.
mas vexmarebodiT. Semodgomaze bavSvebma mtevnebi davkrifeT. mixo pa-
pam yurZeni dawura. meore dilas Cvenma mzareulebma TaTarac moamzades.
gulmodgined fusfusebdnen. bavSvebs Zafze nigvzis lebnebis acma gvas-
wavles. mere TaTaraSi CurCxelebi amovavleT, samzareuloSi CamovkideT
da daviwyeT lodini. yovel dilas vamowmebdiT, mzad xom ar ariso?
gaxsovs baRi, sadac dadiodi? akeTebdiT CurCxelebs?

116
eSmakis lagami
(qarTuli xalxuri zRapari)
7

kargi da cudi
1.
iyo da ara iyo ra. iyo erTi Zalian mdidari, magram saSinlad
Zunwi kaci. auarebeli cxvari da Zroxa hyavda, didi qoneba
hqonda, magram iseTi Zunwi iyo, rom TviTon Camoxeul-Camo-
glejili dadioda da col-Svils TiTqmis aSimSilebda. Zunwma
arc mezoblisa da arc stumris saxlSi mipatiJeba ar icoda.
erTxel es Zunwi kaci mindorSi Tavis cxvrebs mierekeboda.
dainaxa, rom mgels eSmakis patara Svili uWiravs piriT da lagami
rkinis
miarbeninebs. kacma gadmoiRo Tofi, gadaurbina mgels win,
naWeri,
esrola da gaagdebina eSmakis Svili. romelsac
eSmakis Svilma uTxra, raki Sen gadamarCine, Cems ded-mamas- cxens xaxaSi
Tan unda wagiyvano, isini gadagixdian samagiero sikeTeso. pa- amosdeben,
raTa advi-
tara eSmaki aRar moeSva Zunws. dauyena Zunwma cxvars darajad
lad dai-
erTi biWi da gahyva. morCilon.
iares da iares mTebsa da kldeebze. uskdeba guli am Zunw
kacs, fiqrobs, vaiTu eSmakma gamityuos da gadamCexoso.
eSmakis Svilma uTxra, Cems ded-mamas didi simdidre aqvs.
isini bevr oqro-vercxls SemogaZleven da ar miiRo. Sen ase
uTxari, Cemi qoneba momeciT-Tqo.
mividnen eSmakis saxlSi. uambo ded-mamas patara eSmakma,
rogor gadaarCina am kacma. eSmakebma didi siamovnebiT miiRes
Zunwi, Seiyvanes sul oqroTi da vercxliT savse oTaxSi da
uTxres:
– ai, adamiano, waiRe ram-
denic ginda, akrife, Cai-
yareo.
misdis suli Zunws, unda,
rom akrifos es oqro-vercx-
li, gaivsos guda da waiRos,
magram patara eSmaki TvaliT
aniSnebs.

117
7 upasuxe kiTxvebs
1. saidan Cans, rom kaci, marTlac, Zalian Zunwia?
kargi da cudi

2. vin da rogor gadaarCina Zunwma?


3. rogor gadaarCina eSmakis Svili Zunwma?
4. ra urCia patara eSmakma Zunw kacs?

imsjele
5. gamoTqvi Seni varaudi, rogor gagrZeldeba zRapari?

moZebne
6. moZebne teqstSi eSmakis Svilis rCeva.
7. romel abzacSi weria, rogor miiRes eSmakebma stumari? teqstis
romel monakveTs aRwers naxati (ilustracia)?

dawere
8. dawere rveulSi zRapris pirveli nawilis gegma.
9. amoiwere teqstidan ori winadadeba, romelSic gamoyenebulia
nacvalsaxeli isini.
10. teqstis meore abzacSi ipove da amoiwere rva zmna.

2.
– akrife oqro da vercxli, ramdenic gindao, – eubnebian
eSmakis mSoblebi kacs.
Zunwi yoymanobs, xmas ar iRebs.
– waiRe oqro-vercxli, ramdenic gindao, – kvlav aZaleben.
is kidev Cumad aris, ar iRebs xmas.
– maS ras iTxov, ra mogceT, gviTxari da agisrulebT, SenT-
vis arafers daviSurebTo, – uTxres bolos eSmakebma.
– Cemi qoneba momeciTo, – upasuxa Zunwma.
eSmakebs rogorRac emZimaT Zunwis saTxovari. jer Seyoy-
mandnen. Seyoymanda TviT patara eSmakic. magram mere mivida

118
ZunwTan, wahkra kiserSi xeli da piridan lagami amoagdebina.
daavlo lagams xeli didma eSmakma da Seinaxa. 7

kargi da cudi
es Zunwi ki, TiTqos axla gamoerkvao, ayvirda: sada var, aq
ras vakeTeb, vin momiyvana am saxlSio. mere daixeda tanze,
xedavs, Camoxeul-Camoglejilia. Tavisi Tavi TviTon Seziz-
Rda, gamoiqca ukanmouxedavad. modis gzaze da fiqrobs Tavis
Tavze. maSin moagonda, col-Svilic mSier-titveli rom hyav­
da, daenana, gaujavrda Tavis Tavs. axla sul Tvalwin war-
moudga, rac Tavisi siZunwiT gaWirveba naxa.
movida cxvris farasTan; aCuqa biWs erTi msuqani cxvari;
gagzavna saxlSiac cxvris xorci; iyida yvelaferi Tavisi
col-SvilisaTvis da isic Sin gagzavna; Tan SeuTvala cols,
Cemi tanisamosi gamomigzavneo. sanam tanisamosi ar mouvida,
TviTon ver wavida saxlSi, rcxvenoda.
uxaroda col-Svils, es ra xasiaTi Sescvlia am kacso. am-
rigad, imis qoneba eSmakebs aRar darCa da TviTonve moixmara.

upasuxe kiTxvebs
1. ra iTxova Zunwma?
2. rogor moiqcnen eSmakebi?
3. zRapris mixedviT, vin yofila sinamdvileSi Zunwis qonebis pa-
troni?
4. ra gaifiqra Zunwma, roca eSmakis wamortymis Semdeg gamoerkva?
5. saidan Cans, rom Zunwi kaci, marTlac, Seicvala?

imsjele
6. ra moifiqra mezRaprem imisTvis, rom adamianebs kargad daenaxaT,
Tu ra cudi Tvisebaa siZunwe? (pasuxis gasacemad daakvirdi sa-
Taurs).

dawere
7. daasrule zRapris gegma, romelic wina davalebis Sesrulebisas
daiwye.
8. gaixsene mniSvnelobiT msgavsi sityva:
qoneba – .... tansacmeli ... Txovna ...

Zunwi da oqro

119
gramatika
mxolobiTi da mravlobiTi
daakvirdi:

mxolobiTi ricxvi: mravlobiTi ricxvi:

1. biWi icinis. 1. biWebi icinian.


is icinis. isini icinian.
2. biWma gaicina. 2. biWebma gaicines.
man gaicina. maT gaicines.
3. biWs ecineba. 3. biWebs ecinebaT.
mas ecineba. maT ecinebaYT.
4. biWis sicili ismis. 4. biWebis sicili ismis.
misi sicili ismis. maTi sicili ismis.

dawere
1. SeurCie Sesaferisi nacvalsaxeli:
mxolobiTi ... TamaSobs. mravlobiTi ... TamaSoben.
... iTamaSa. ... iTamaSes.
... TamaSi moswyinda. ... TamaSi moswyindaT.
2. Secvale arsebiTi saxelebi nacvalsaxeliT:
eSmakebma kacs oqro SesTavazes.
eSmakebs kacma oqro ar gamoarTva.
3. Seadgine winadadebebi qvemoT mocemuli cxrilis mixedviT:

arsebiTi saxeli zedsarTavi saxeli nacvalsaxeli zmna

1   
2   
3   
4  

nimuSi: 1. patara eSmaki Seyoymanda.

120
dayvedreba tyveobaze uaresia
(sulxan-saba orbelianis igavi) 7

kargi da cudi
ori mefe SeebrZola erTmaneTs. erTma meores sZlia, dai-
Wira, sapyrobilis ormoSi Caagdo da mcvelebi dauyena.
gavida ramdenime dRe. ormosTan farulad mivida datyveve-
buli mefis nacnobi kaci da misi amoyvana ganizraxa. kacma
mefes CasZaxa: `kargs ar vizam, rom amogiyvano da gagaparoo?~
mefem qvemodan madloba moaxsena.
moitana kacma Toki da amoiyvana mefe.
axla uTxra: `kargi ara vqeni, rom amogiyvaneo?~ mefem k­vlav
farulad
gadauxada guliTadi madloba sikeTisaTvis. cota xnis Semdeg Cumad,
kacma xelaxla hkiTxa: `xom kargi vqeni, rom ormodan amogiyva- malulad

neo?~
ewyina mefes da daiZaxa: `mcveli aravina xarT, am kacma
gamaparao~. mocvivdnen darajebi, daiWires orive
da mefes hkiTxes: `rad gaamJRavne, rac moxda da
ratom ar gaipareo?~
mefem maT uTxra: `am kacma, vidre amomiyvanda
da gamaparebda, dayvedrebiT amavso, sanam Sin
mivaRwevdi, kidec damaxrCobda da aq yofna
varCieo~.

upasuxe kiTxvebs
1. igavi yovelTvis raRac mniSvnelovans gvaswavlis. ra aris am iga-
vis mTavari saTqmeli? ganmarte Seni arCevani.
a. madlobeli unda iyo misi, vinc dagexmareba.
b. dayvedrebiT sikeTes fasi ekargeba.
g. orTabrZolaSi uZlieresi gaimarjvebs.

imsjele
2. igavis Sinaarsis mixedviT axseni, ras niSnavs `dayvedreba~?

gramatika

3. ipove teqstSi: a) ricxviTi saxelebi; b) arsebiTi saxeli,


romelsac daesmis kiTxva vin?

121
gulwrfeli pasuxi
7 (sulxan-saba orbelianis igavi)
kargi da cudi

erT didebul mefes sami vaJi hyavda. mefem Tqva: `unda


gamovcado Cemi Svilebi da Sevityo, romels aqvs samefo Wkua,
raTa qveyana ganagoso~.
samives hkiTxa: `amqveynad ra ufro mSvenieria, ra ufro
baraqiania da ra ufro swrafiao?~
ufrosma vaJma trabaxiT moaxsena: `mSvenieri aris Cemi co­
li, baraqiania Cemi baR-venaxebi da swrafia Cemi qorio.~
mamam uTxra: `mefobis msurvels aseTi pasuxi ar SeSveniso.~
SuaTana vaJma pirferoba ganizraxa da moaxsena: `am qvey-
miuker­
Zoebeli anaze dedofalze lamazi, mefis baRebze baraqiani da mefis
gulwrfeli, Sevardenze swrafi ara iqneba rao.~
samarTliani `arc es aris mosawoni pasuxio~, – uTxra mamam.
bolos umcrosi Svili warsdga mamis winaSe da moaxsena:
`gazafxulze umSvenieresi, Semodgomaze baraqiani da Tvalze
uswrafesi araferia dedamiwazeo.~
moewona mefes es miukerZoebeli pasuxi da Tavisi umcrosi
vaJi Seaqo.

upasuxe kiTxvebs
1. ra igulisxma umcrosma vaJma, roca Tqva, amqveynad yvelaze
baraqiani Semodgomaao?
2. ra aris am igavis mTavari saTqmeli? ganmarte Seni arCevani:
a) mefem Tavisi vaJebi gamoscada.
b) adamians trabaxi ar SeSvenis.
g) qveyanas ukeT ganagebs is, vinc samarTliania.

dawere
3. mefis vaJebma sakuTari Tvisebebi gamoavlines. daaxasiaTe isini
ramdenime sityviT:
a) ufrosi vaJi... b) SuaTana vaJi... g) umcrosi vaJi...
4. amoiwere teqstidan zedsarTavi saxelebi. daixmare SekiTxva:
rogori?

122
butias kerZi tkbilia
7

kargi da cudi
dedam sauzmis Semdeg lurj qilas Tavi moxsna, kaklis mu-
raba amoiRo da bavSvebs gaunawila.
– axla amiT CaikoklozineT piri da mere saTamaSod wadiT,
– Tqva siyvaruliT da oTaxidan gasvla daapira.
magram isev SeCerda. patara, celqi da jiuti niko warbebs
qvemodan aTvalierebda da-Zmis lambaqebs.
– niko, ratom ara Wam? – SeekiTxa deda.
– aba, Sexede! vanos ra didi kaklebi Sexvda! – CaibuzRuna
nikom. Tavis lambaqs xeli hkra, murabis wveni kinaRam su-
Cakoklozi­
fraze daRvara, skamidan gadaxta da oTaxis kuTxeSi TavCa- neba
Runuli dajda. Cagemrie-

– guSinac vanos meti mieci... ninosac... me yovelTvis cota leba, Ca-


tkbaruneba
mxvdeba, – buzRunebda niko.
gemrieli
oTaxSi mama Semovida. kuTxeSi dabRverili niko dainaxa, saWmel-
magram Tvali aarida, viTom ver SeamCnia. sasmeliT

– niko dResac gaibuta... ager kuTxeSi zis.


– adeqi, – uTxra mamam nikos.
butias kerZi
niko uZravad ijda. iataks dascqeroda. Zalian tkbi­
– moTminebasac Tavisi sazRvari aqvs! – Tqva mamam da nikos lia

mkacrad gadaxeda. mere magidasTan mivida, skamze Camojda da nawyenisa da


damdure-
nikos lambaqi Tavisken moiwia.
bulis wili
– bavSvebo, iciT Tu ara, rom butias kerZi Zalian tkbilia! saWmeli
– SeekiTxa is bavSvebs da nikos lambaqidan didi Savi kaklis gemrielia.

muraba aiRo, – aba SexedeT am kakals! amisTana gemrieli arc


erTi kakali ar iqneba... es imitom, rom nikom daiwuna. uh, uh,
ra gemrielia, amboda momRimari mama.
niko SublmoRuSuli dascqeroda iataks. mamam meore ka-
kalic SeWama, mesamec... murabis Wama moaTava da zed tkbili
wvenic daayola. icinodnen bavSvebi.
– uh, ra tkbili iyo, ra
kargi! icodeT, rom dReidan

123
yvela butias kerZs aseTi bedi moelis, – Tqva mamam, wamodga
7 da oTaxidan gavida.
kargi da cudi

nikom cremlebi gadaylapa, dedikosaken malulad, sayve-


duriT gaixeda, magram, deda nikos yuradRebas ar aqcevda,
lurj qilas Tavs ukravda.
meore dRes sauzmis Semdeg dedam im lurj qilas kvlav
moxsna Tavi. bavSvebs muraba gaunawila da oTaxidan gavida.
bavSvebi uxmod Seeqceodnen.
nikom pirveli kakali aiRo da pirSi Caido.
xramuni `marTlac, Zalze gemrieli yofila butias wili... afsus,
magari guSin rad gavibute!~ – gaifiqra sinanuliT.
an xmeli `aRar gavibutebi~, – fiqrobda niko da madianad axramuneb-
risime
da kaklis Sav, gemriel murabas.
Wamis xma
giorgi SatberaSvili
upasuxe SekiTxvebs
1. rogor aris daxasiaTebuli niko moTxrobaSi? ipove teqstSi es
adgili.
2. ganmarte, ras gulisxmobs gamonaTqvami: `moTminebasac Tavisi saz-
Rvari aqvs~. nawarmoebSi vin da ratom ambobs am sityvebs?

imsjele
3. sworad moiqca Tu ara mama? sakuTari azri msjelobiT daasabuTe.
4. atirebul nikos arc deda miaqcevs yuradRebas;
5. gamarTlebulia Tu ara dedis uyuradReboba?
6. ra gadawyvetileba miiRo meore dRes patara nikom?
7. aRzrdis romel xerxs irCevs mama?
a) bavSvis Sercxvenas da mkacrad dasjas misTvis Wkuis saswavle-
blad;
b) iumoris daxmarebiT bavSvisTvis Wkuis swavlebas da masSi sinanu-
lis gamowvevas.
arCeuli pasuxi daasabuTe.
8. ipove CamonaTvalSi SinaarsiT msgavsi sityva:
9. Seeqceodnen – igiva, rac: a) TamaSobdnen b) amzadebdnen g) miirT-
mevdnen
10. gamoiyene an zmna Seeqceodnen, an misi msgavsi sityva da moifiqre
winadadeba.
11. imsjeleT moTxrobis saTaurze; mogwonT Tu ara is? ratom?

124
8
Tavi
Tavi
me-

saxaliso
ambebi

aq Seiswavli...
yiyina safosto yuTi Teoria. iumori
bulbuli da yiyina wveuleba
gramatika. zmna da dro daTvis wveuleba
momavali dro Teoria. iumori xatovan gamoTqmebSi
margaliti ampartavani noti si
8
erT saRamos mweralma qalaqis erT Cveulebriv quCaze
uCveulo ram SeniSna: safosto yuTze TeTri bati Semoskupe-
saxaliso ambebi

buliyo. man am ambavs Tavisi fantaziac SeaSvela da bavSvebi-


sTvis aseTi zRapari Seqmna:

yiyina safosto yuTi

iyo erTi Zalian lamazi da wesieri safosto yuTi – ranairi


werilic ar unda CaegdoT Sig, yvelas gulmodgined inaxavda
da mxolod fostalions aZlevda. mis mezoblad idga erTi
quCis farani, safosto yuTis didi megobari.
roca bneldeboda, farani quCas anaTebda. es imisTvis iyo
saWiro, rom gamvlel-gamomvlelebs safosto yuTi daenaxaT
da Sig werilebis Cayra ar daviwyebodaT.
erTxel quCis faranma safosto yuTs uTxra:
– mgoni gavcivdi, cxink!
da ise daacxikina, rom Caqra.
safosto yuTi sibneleSi darCa. gamvlel-gamomvlelebi
mas veRar xedavdnen da aRar icodnen, werilebi sad CaeyaraT.
swored am dros TeTrma batma mirandam Camoiara.
`es ra ambavia? – gaifiqra man, – ui, farani Camqrala! axla
xom safosto yuTs veRaravin dainaxavs da werilebs veRar
Cayrian~.
miranda yuTze Sexta da xmamaRla daiyiyina:

126
– yi-yi-yi-yi-yi!
`netav ra moxda, es bati ase ratom yiyineb- 8

saxaliso ambebi
so~, – gaifiqres maT, visac safosto yuTSi
werilebi hqondaT Casayreli da yvelani iqiT
gaeSurnen, saidanac mirandas TeTri bumbuli
anaTebda.
mividodnen mirandasTan, dainaxavdnen
safosto yuTs, Cayridnen werilebs da kmayo-
filni brundebodnen Sin.

donald biseti
Targmna revaz inaniSvilma.

upasuxe kiTxvebs
1. ra naxa mweralma sinamdvileSi?
2. ra roli mouZebna avtorma bats zRaparSi?

moZebne
3. ipove zRaparSi iseTi ram, rac daasabuTebs, rom mweralma ga-
sulierebis xerxi gamoiyena.
4. daakvirdi, romeli sityva gamoiyena mTargmnelma `xalxis~
mniSvnelobiT?

imsjele
5. Seni azriT, mwerlis gamonagonidan patarebs yvelaze metad ra
gaaxalisebs?

gramatika
6. gamoicani arsebiTi saxeli, romelsac nacvalsaxeli cvlis:
`ra ambavia? – gaifiqra man, – ui, farani Camqrala! axla xom
gamvlel-gamomvlelebi safosto yuTs veRar dainaxaven.~
7. Secvale nacvalsaxeli Sesabamisi arsebiTi saxeliT:
a) `sad gaqra Cveni yuTi?~ – gaifiqres maT.
b) `ai, sad yofila Cveni yuTi!~– gauxardaT maT.

dawere
8. Seecade, Senc dawero saxaliso moTxroba patarebisTvis.
moTxrobas SeurCie saTauri da miawere Seni fsevdonimi.

127
bulbuli da yiyina
8
saxaliso ambebi

yiyina axta, daxta da buCqis ZirSi wvimisagan Camdgar pa-


tara gubeSi tyapani moadina.
xmaurobaze buCqze mTvlemare bulbuli gamofxizlda da
aqeT-iqiT daiwyo cqera.
– Sen, ei, romeli xar, Zmobilo? – mwyralad hkiTxa bul-
bulma.
– Tavad vin brZandebi? me cnobili momRerali yiyina gax-
lavar, gana ver micani?
yiyina – momRerali?.. me Tqveni simRera arsad momismenia... sim-
bayayi
Rera Zlier miyvars; imRere, geTayva, siamovnebiT mogismen.
`namdvilad kargi momRerali iqneba, bulbuli rom ase
tyapani sTxovs simReras~, – gaifiqra siom da simReris mosasmenad
moadina ixmo yvela mweri Tu frinveli.
Caxta.
yiyinam amden msmenels erTad rom mohkra Tvali, gulSi
siamaye igrZno da bevric aRar dauxanebia. sip qvaze wamos­
sipi qva kupda, Caaxvela, xma Seamowma, Tvalebi minaba da dabal xmaze
magari, gluvi daiwyo yiyini... TandaTan xmas auwia da bolos ise Zlierad
(gasipuli)
ayiyinda, rom bulbuli ugonod miesvena totze.
zedapiris
mqone qva Citunebma frTa frTas Semohkres da maRla-maRla afrind-
nen. WiaRuebi Rrmad CaZvrnen miwaSi, mwerebi Tvalis daxamx-
amebaze mimoifantnen.
ai, moaTava yiyinam yiyini, taSis molodinSi sasiamovno
Jruanteli uvlida tanSi... magram irgvliv idumali dumili
sufevda.

128
imedgacruebulma ugunebod gaaxila Tvali, erTi suli-
eric ki ar WaWanebda mis garSemo. 8

saxaliso ambebi
guldaTuTqulma buCqs axeda, – bulbuli sasomixdili af-
arTxunebda frTebs.
`sawyali, Cems xmas rogor mouxiblavs, gana yvelas esmis
musikis sitkbo?..~ – Tavi daiimeda yiyinam, buCqis qveS SeZvra
da gainaba.
Sebindda, yiyina buCqidan gamoZvra. SeumCnevlad surda
gascloda iqaurobas, magram ucbad haerSi tkbili da saTuTi
galoba gaisma.
buneba smenad iqca. sasomix­
dili
`vin unda iyos netavi?~ – gaifiqra yiyinam, midamos Tvali
imeddakar­
moavlo da dainaxa, sio nazad arwevda buCqis totze Camosku-
guli,
pebul mgalobel bulbuls. imedgac­­
– ra Cinebuli mgalobeli yofila da arc ki miTxra, – gauk- ruebuli

virda yiyinas.
qeTevan WilaSvili

imsjele
1. gaiTvaliswine Sinaarsi da ganmarte gamonaTqvamebi:
a) tyapani moadina; b) bevri aRar dauxanebia; g) Tvalebi minaba.
2. am nawarmoebis mixedviT, romeli personaJis xasiaTs Seefereba si-
tyvebi: `Tavmdabali~? `Tavmomwone~? ganmarte, ratom fiqrob ase.
3. xerxs, rodesac mwerali cxovels Tu frinvels adamianis Tvisebebs
miawers, gapirovneba ewodeba. SearCie am moTxrobaSi gapirovnebis
xerxis nimuSi, romelic yvelaze metad mogewona.
4. ra rols asrulebs sio? ipove teqstSi es monakveTi.
5. daaxasiaTe yiyina. rogorc mkiTxvels, ra grZnoba gagiCnda mis
mimarT?

imsjele
6. am saxaliso ambiT mwerali adamianebs SefarviT afrTxilebs; rogor
fiqrob, ra azria dafarulad gamoxatuli yiyinas TavgadasavalSi?
7. gamoiyene sityva Cinebuli da moifiqre winadadeba.
8. sxva sityvebiT gamoxate igive azri: `irgvliv dumili sufevda~.

129
gramatika zmna da dro

zmna gviCvenebs, rodis xdeba moqmedeba: daakvirdi zmnebs da Sem-


deg SekiTxvebs upasuxe:
is, rac ukve moxda, warsulia.

1. warsul dros romeli


a) mweralma moTxroba dawera. zmna gamoxatavs?
ukve ra qna mweralma?

is, rac axla xdeba, awmyoa.


2. romeli zmnaa awmyoSi
b) bavSvi moTxrobas anu axlandel droSi?
kiTxulobs. axla ras Svreba bavSvi?

dawere
1. gadaiwere patara ambavi. cal-calke amowere zmnebi warsulsa da
axlandel droSi:
patara ialqniani gemi zRvaSi daikarga. gems zRvaSi gza aeb-
na. mezRvaurma moiwyina. qars mowyenili mezRvauri Seecoda
da ialqans Zlierad daubera. gaxarebuli mezRvauri saWes
xelebs hkidebs da marjved atrialebs. qari gems pirdapir
portisken miacurebs.
2. Secvale zmnebi ise, rom awmyo dro warsulad iqces:
saRamo dgeba. biWi karadasTan midis da zRaprebis wigns
eZebs. misi patara daiko savarZelSi jdeba da mosasmenad
emzadeba.
saRamo dadga...
3. `yiyina safosto yuTidan~ amoiwere xuTi zmna, romelic warsul
droSia.

130
momavali dro

Sen ukve ici, rom:


is, rac ukve moxda, warsulia.
is, rac axla xdeba, awmyoa.

momavali ki is aris, rac mere moxdeba.

gurami wyals dalevs.

warsuli, awmyo da momavali sami sxvadasxva droa.

dawere
1. gaixsene: `aqeT gorasa wixlsa vkrav da iqiT gorasa Zvras vuzam~.
romeli droa naCvenebi am awinadadebaSi?
2. SeuTanxme erTmaneTs zmnebi da SekiTxvebi:

SekiTxvebi: zmnebi:
a) ras izams? a) waikiTxa
b) ras Svreba? b) kiTxulobs
g) ra qna? g) waikiTxavs

3. SeuTanxme erTmaneTs sami dro, sami SekiTxva da sami zmna:


dro: SekiTxvebi: zmnebi:
a) warsuli a) ras izams? a) laparakobs.
b) awmyo b) ras Svreba? b) ilaparakebs.
g) momavali g) ra qna? g) ilaparaka.

4. Secvale zmnebi ise, rom awmyos nacvlad momavali dro gamoixatos:


saRamo dgeba. biWi karadasTan midis da zRaprebis wigns eZebs.
misi patara daiko savarZelSi jdeba da mosasmenad emzadeba.

131
margaliti
8
saxaliso ambebi

erTma glexma gzaze Zvirfasi margaliti ipova. adga da


saCuqrad mefes wauRo. sasaxleSi rom mivida, kariskacma uTxra:
– rasac xelmwife gaCuqebs, Tu imis naxevars me momcem, SegiS-
veb, Tu ara da, aqedan daikargeo.
glexi daTanxmda. kariskacma darbazSi Seiyvana.
mefe gaaoca margalitis mSvenierebam da glexs hkiTxa:
– riTi gadagixado samagiero sikeTe am marTlac Zvirfasi
ZRvenisTviso?
Tumani
glexma moaxsena: Zveleburi
– gTxovT, ormocdaaTi maTraxis dakvriT damasaCuqroT. fuli (aTi
lari)
magram, radgan Tqvens kariskacs saCuqris naxevars davpir-
di, amitom ocdaxuTi maTraxi me damkran da ocdaxuTi mas
gadauWirono.
mefe miuxvda glexs gonebamaxvilobas, gulianad gaicina,
kariskaci maSinve daiTxova, glexs ki asi Tumani uwyaloba.
iakob gogebaSvilis `dedaenidan~

imsjele
1. samarTlianad moiqca mefe? ganmarte sakuTari pasuxi.
2. glexma ra Tviseba gamoavlina? pasuxi daasabuTe.
3. gaixsene mniSvnelobiT msgavsi sityva:
a) mefe b) ZRveni

dawere
4. gadaiwere andaza, romelic, Seni azriT, am ambavs Seefereba:
a) zarmacisaTvis yoveli dRe uqmeao.
b) mondomeba ukve naxevari saqmeao.
g) karg mTqmels kargi gamgone undao.
5. sworad SearCie Sesaferisi sityva: uTxra, moaxsena.
a) mefem glexs simarTle ... b) glexma mefes simarTle ...
6. SeuTanxme zmnebi nacvalsaxels:
a) man uTxra, uambo, urCia. b) Sen ... g) me ...

132
Teoria iumori

albaT gagigonia sityva iumori.


iumori inglisuri sityvaa da uwyinar dacinvas niSnavs.
mkiTxvelebi rom gaaxalison, mwerlebi xSirad iumors
iyeneben. isini sasacilod aigdeben xolme cud Tvisebebs:
sizarmaces, trabaxs, sixarbes... mwerlebi maT mier mogonil
ambebSi dasacinad gauxdian saqmes cudi Tvisebis mqone
adamians da amiT mkiTxvels axaliseben.

imsjele
1. ras amxels iumoriT `bulbuli da yiyinas~ avtori?
2. aris Tu ara gamoyenebuli iumori moTxrobaSi `margaliti~?
Seni pasuxi daasabuTe.
3. rogor fiqrob, ra gansxvavebaa dacinvasa da iumors Soris?
4. Seafase, romelia andaza da romeli aforizmi?
a) ar gaTeTrdebis yorani, rac unda xexo qviSiTa.

(SoTa rusTaveli)
b) badrijans rom frTebi hqondes, mercxali iqnebodao.

(xalxuri)
5. daalage andazebi anbanis mixedviT:
bayayi xaliCaze daabrZanes, iskupa da gubeSi Caxtao.
gind daxie, gind gafxriwe, orive erTiao.
aafrine alalio, rac ar ari, ar ario.

133
wveuleba
batono daTvo,
didi madloba, Sens ojaxs
rom mobrZandiT! gaumarjos!

Cemo stumrebo, o, ra kargad


axla gimRerebT da ce kvav!!!

a a a a...
gice kvebT!

ratom atyueb? ver esiamovneba, rom


xedav, rom sasacilod vaqeb, motyuvdeba
daZunZulebs? da kidev
dagvpatiJebs.

ra suleli xar,
ggonia, marTla
momwons?

134
daTvis wveuleba
(igav-araki)
8

saxaliso ambebi
daTvma lxini gadixada, maSin mgelma wasCurCula:
moiwvia mezoblebi; `melav, tyuils nu ambobo!
gareSenic bevri hyavda: sasacilod daZunZulebs
tura, mela, kata, mglebi. da Sen magre rad amkobo?~

ukeTesi maspinZloba, magram melam upasuxa:


unda vTqvaT, rom ar naxula; `briyvi xar da sulelio!
ra saWmeli, ra sasmeli! ras daveZeb magis TamaSs?
ra iyo, rom iq ar dgmula? me sxva rames movelio:

gadahkres da sadRegrZelo movuwoneb, eameba,


saTiTaod gaaCines, gabriyvdeba am qebiTo
samadlobels savses svamdnen, da Cven ki ra gvenaRvleba,
wveTi arvis SearCines. vaxSmadac aq davrCebiTo.~
ivane krilovi
Targmna akaki wereTelma.
gaxalisda daTunia,
molxeniT rom sxvebic naxa,
da Tavisi boxi baniT
`sufrulic~ ki SemosZaxa.

gaocebuls amis stumrebs


marto esec ar akmara:
gadmoaxta sufras Tavze
da lekuric dauara.

melakudam taSi dahkra:


`amfer! Cemo daTunao!
rogor gSvenis eg davluri,
malayebi da xtunvao!~

135
8 upasuxe kiTxvebs
saxaliso ambebi

1. ramdeni strofisgan Sedgeba es igav-araki? daakvirdi, me-2 da


me-4 striqonebi yvelgan gariTmulia? amaTgan romeli riTmebi
mogwons?
2. momReral-mocekvave daTvis aRweriT ras dascinis meigave?
3. melakudas saxiT rogori adamiania sasacilod agdebuli?

moZebne
4. ipove is strofebi, sadac daTvis simRera da cekvaa aRwerili.
5. mTargmnelma ra amRera da acekva daTunias?

dawere
6. TiToeul strofs SeurCie mokle saTauri.
7. meoTxe SekiTxvis Sesabamisi strofebi rveulSi gadaiwere.
8. ipove zedmeti sityva: aqeb, adideb, amkob, aZageb.
9. cxrilis mixedviT Seadgine winadadebebi:

arsebiTi mimarTva ricxviTi zmna momaval zmna


saxeli saxeli droSi
1   
2   
3   
4    
pirveli winadadebis nimuSi: Tamar, xelsaxoci momawode!
10. maswavleblis daxmarebiT dadgiT speqtakli `daTvis wveuleba~.
SearCieT reJisori da msaxiobebi;
gaanawileT rolebi: mTxrobeli, daTvi, mela, mgeli.
yovel maTgans SeudgineT Sesaferisi teqsti. daTvisTvis
SearCieT simRera da cekvis ileTi.
moifiqreT, rogori xma da moZraoba Seefereba TiToeuls.
SearCieT speqtaklis saTauri.
gaakeTeT mosawvevi baraTi.

melias kudi
mowmed

136
Teoria iumori xatovan gamoTqmebSi

xandaxan zog sityvas, erTad aRebuls, sruliad gansx-


vavebuli mniSvneloba aqvs. magaliTad: `kudiT qva asro-
lina~ niSnavs, rom viRaca sastikad daamarcxa.
aseT gamoTqmebs xatovani gamoTqmebi hqvia. xatovani
gamoTqmebi pirdapiri mniSvnelobiT ar unda gavigoT.

1. erT yurSi SeuSva da meoridan gauSva –


naTqvams yuradReba ar miaqcia, arafrad Caagdo.

2. Tavze buzsac ar isvams –


ampartavnobs, didgulobs.

3. Tagvi kuds ver moibrunebs –


gasanZrevi adgili ar aris, siviwrovea.

dawere
1. daukavSire erTmaneTs xatovani gamoTqma da misi ganmarteba:
a) nacars qeqavs; b) kudi kudze gadaibes.
cud saqmeSi erTmaneTs SeukavSirdnen.
usargeblod Sromobs, usaqmuria.
2. SearCie erT-erTi xatovani gamoTqma da moigone ambavi,
romelSic am gamoTqmas gamoiyeneb. Seecade, iumori mware dac-
invaSi ar gadazardo.

137
ampartavani noti si
8 (zRapari)
saxaliso ambebi

I nawili
mTis ferdobze Sefenil patara sofelSi cxovrobda erTi
patara mwyemsi. amayobda papisgan danatovari ZvelisZveli,
koxtad gamoTlili salamuriT. patara mwyemsi ise saocrad
ukravda salamurze, rom tyis Citebic ki misgan swavlobdnen
galobasa da stvenas. gainabebodnen da yurs miugdebdnen
xolme xan mxiarul, xan sevdian hangebs.
salamurSi ki cxovrobda Svidi da-Zma, Svidi noti: do, re,
mi, fa, sol, la da si. maT veravin xedavda, veravin amCnevda,
magram yvelam icoda maTi arsebobis ambavi. marTlac da, isini
rom ar yofiliyvnen, maSin xom verc salamuri amoiRebda xmas
da verc patara mwyemsi gaiTqvamda saxels Tavisi momajadoe-
beli dakvriT.
erT mSvenier dRes patara mwyemsi qalaqSi miiwvies. bavSvTa
olimpiada tardeboda da isic sxva soflebisa da qalaqebis
musikosebs unda gasjibreboda. ra gasakviria, mwyemss Zalian
gauxarda... da, amave dros, aaRelva am miwvevam. xom SeiZle-
boda, ise kargad daekra salamurze, rom misi ambavi sofels
gascdenoda da mTels qveyanas mosdeboda. magram, vaiTu,
mxolod sakuTar sofelSi moswondaT misi dakvra! vaiTu qa-
laqSi siciladac ar hyofnodaT patara mwyemsis musikosoba.
dadga Sejibrebis dRec. Teatris darbazi gaWedili iyo
norCi mayureblebiT. scenaze gamosasvlelad emzadebod-
nen xelovnebis patara ostatebi: bavSvTa sasule orkestris
wevrebi, momRerlebi, mocekvaveebi.
aba, vin icoda, Tu ra xdeboda am dros patara mwyemsis
ZvelisZvel, papisagan danatovar, koxtad gamoTlil sal-
amurSi?!
mRelvarebis dasaokeblad mwyemsi wylis dasalevad wuTiT
gareT gavida da Tavisi salamuri skamze, sasule orkestris

138
sakravebTan miatova. salamuris mrgvalad amoWrili Tvle-
bidan rigrigobiT Tavebi amohyves notebma: dom, rem, mim, 8

saxaliso ambebi
fam, solma, lam da ra Tqma unda - simac. moixiblnen ucxo
sakravebis elvarebiT. notma sim ki, cota daaklda, goneba
kinaRam dakarga, suli Seugubda, Tvalebi daubrmava oqros-
frad mokaSkaSe liTonis sakravebis silamazem. sofelSi
yofnisas mas xSirad esizmreboda xolme ucxo sakravebi, axla
ki yvelafers TvalnaTliv da cxadad xedavda.
– debo da Zmebo, erTi wuTiT aq modiT! - waimRera notma
sim da salamurSi gauCinarda. danarCeni notebic Cahyvnen qve-
moT. notma sim damcinavad moavlo Tvali ganabul da-Zmebs da
rixianad daiwyo:
– yuri migdeT, rasac getyviT: me am wuTSi gadavwyvite, rom
salamuri mivatovo da aqedan gadavbargde...
– rao?! – yurebs ar daujera dabalma da msuqanma dom.
– diax, diax, – ganagrZo sim, – unda migatovoT! meyofa sul
am Zvel salamurSi cxovreba. me Rirsi var, yvelaze lamaz
sakravSi vimRero...
– erTi amas damixedeT, am ampartavans, – gacxarda cisfer-
Tvala la.
noti si ki, viTomc aq araferiao, ganagrZobda:
– Tqven unda gaxsovdeT, Tu vina var me, Tqven gaviwydebaT,
rom yvelaze maRali noti var amqveynad, yvelaze maRali noti
– si! erTi miTxariT, ra jandaba
damrCenia am salamurSi? –es Tqva
Tu ara, dahkra fexi, gaZvra salam-
uris TvalSi da daikarga.

imsjele
1. am literaturul zRaparSi mwerali ostaturad iyenebs iumoris
xerxs. Seafase, romeli monakveTi gamoirCeva iumoriT? upasuxe
kiTxvebs.
2. rogor dagvimtkica mweralma is, rom biWi salamurze saocrad
kargad ukravda? ipove pasuxi pirvel abzacSi.
3. ratom ewvia qalaqs patara mwyemsi?

139
8 4. salamuris binadari Svidi notidan romeli aqcia mweralma am
zRapris personaJebad? ipove teqstSi maTi aRwera.
saxaliso ambebi

5. ra afiqrebda patara mwyemss, risi SiSi hqonda mas? upasuxe III


abzacis mixedviT.
6. ras gviambobs mwerali salamuris Sesaxeb? rogor aRwers mas?
7. rogor aris aRwerili sasule orkestris sakravebi?
8. ratom aRmoCnda salamuri marto?

sityvis maragi
9. romeli sityvebiT migvaxvedra mweralma imas, rom darbazi
bavSvebiT iyo savse?
10. ipove teqstSi mniSvnelobiT msgavsi sityva: cxadad...

imsjele
11. Seni azriT, teqstis romeli monakveTi upasuxebs yvelaze
ukeT mis saTaurs? sad Cans mkafiod noti sis Tavmomwoneoba,
ampartavnoba? Seni mosazreba rveulSi Cawere.

gramatika
12. gadaiwere da dasvi saTanado niSnebi:
a) - debo da Zmebo erTi wuTiT aq modiT
b) salamurSi cxovrobda Svidi noti do re mi fa sol la da si

II nawili
noti si ise moxerxebulad SeZvra TvalismomWrelad mbzi-
nav valtornis RruSi da ise eSmakurad miimala kuTxeSi, rom
valtornis notebma veraferi SeamCnies.
am dros konferansie gogonam mayurebelTa darbazs ac-
noba, bavSvTa sasule orkestrs mousmineTo. orkestris
wevrebma TavianTi sakravebi moimarjves da scenaze ganla-
gdnen. farda gaixsna. mayureblebi taSiT Seegebnen patara
diriJors, man joxi aiqnia da koncertic daiwyo.
erT xans sulganabuli ismenda darbazi sasule orkestris
hangebs. magram uecrad, yvelasaTvis moulodnelad, valtor-
nam iseTi wripina xma amouSva, rom mayureblebi axarxardnen
da darbazi gugunma gaayrua. gaognebuli patara diriJori

140
jer gawiTlda, mere Tvalebidan cremlebi gadmoscvivda...
farda daixura. 8

saxaliso ambebi
valtornis Secbunebulma notebma maSinve SeamCnies maTi
sajarod Semarcxveneli, bnel kunWulSi SiSisagan akankale-
buli noti si.
– es iyo, es iyo!
– saidan Camofrinda?
– neta vin aris?
– vicnob, vicnob, - Tqva valtornis erT-erTma mkvidrma, –
es xom salamuris notia.
– mere, Cemo Zmao da keTilo, aq vin mogipatiJa, salam-
urisTvisac giRalatia da Cvenc xom agvirie saqme. aqedan
daikarge, Tu Tavi ar mogZulebia!
valtornis notebma kinwiskvriT gamoagdes si. magram,
nuras ukacravad, noti si, yvelasgan SeumCnevlad axla flei-
taSi SeZvra da iq gaisusa.
koncerti ganaxlda, magram vai, aseT ganaxlebas: ar gauv-
lia erT wuTsac, rom axla fleitam daiwyo ise yuriswam-
Rebad wripini, rom mayureblebma Seuracxyofilad igrZnes
Tavi da aaxmaurdnen. patara diriJorma sircxvilisagan ar
icoda ra eqna.
am dros ki fleitis notebs patimariviT SeepyraT abezari
noti si da gareT mihyavdaT.
vin aRwers, ra dReSi da ra yofaSi iyo patara
mwyemsi. orkestris Semdeg is unda gamosuliyo
scenaze, salamuri ki aRar ukravda, erTi Tvali
gauqmebuliyo da xmas aRar gamoscemda. gancvi-
frebuli da damwuxrebuli mwyemsi TavSi xelebs
icemda, es ra damemarTao, arasodes Cems sal-
amurs ar uRalatia da raRa maincdamainc axla
mimuxTlao. konferansie gogonam frTxilad
aiRo xelSi salamuri da Cahbera, netav ra dae-

141
marTao! Cahbera da hoi, sakvirvelebav! salamuris Svidive
8 Tvalma xma amoiRo. meSvide noti sic amRerda Zveleburi
saxaliso ambebi

eSxiT. gaxarebul mwyemss imis droc aRar hqonda efiqra, es


yvelaferi rogor moxdao, daavlo xeli salamurs da scenaze
gavarda. Turme nu ityviT, fleitis notebma manam ar moac-
iles Tvali sis, sanam ukanve salamurSi ar Cabrunda.
im saRamos darbazi taSiT daangries mayureblebma salam-
uris momxibvleli hangebis gamo. gatacebiT ukravda patara
mwyemsi da Tvalwin edga Tavisi lamazi sofeli, ialaRze
gaSlili fara.
hoda, aba, miTxariT, es ampartavnoba rom ar gamoeCina not
sis, rom scodnoda, yoveli noti mxolod Tavis adgilzea
lamazi da tkbilxmovani, xom ar Searcxvenda bavSvTa sasule
orkestrs?! da rom ar dabruneboda Tavis mSobliur sal-
amurs, xom veRar moxiblavda patara mwyemsi amden xalxs?!
ediSer yifiani

upasuxe kiTxvebs
1. ra Caidina notma sim, roca salamuris Tvlidan amoxta?
2. rogor gamoaSkaravda damnaSave si orkestris „sajarod Ser-
cxvenili“?
3. rogor daexmara mwyemss uneblieT konferansie gogona?
4. fleitis notebma ra moimoqmedes?
5. ra gancda gagiCnda patara diriJoris mimarT?

imsjele
6. ratom ver imetebs bolomde gasakicxad mwerali not sis? upa-
suxe bolo abzacis mixedviT.
7. ganmarte, ratom ambobs mwerali, „yoveli noti mxolod Ta-
vis adgilzea lamazi da tkbilxmovanio“. Seadare salamuris
notebi simebs leqsidan „Conguri“. ra msgavseba SeniSne?
8. ra warmoidgina mwyemsma biWma dakvris dros? ipove pasuxi
teqstSi.
9. moamzade klasis winaSe mosayolad mwyemsi biWisa da misi sal-
amuris zRapruli ambavi.

142
9

9
Tavi

saqme
me-

saqme

aq Seiswavli...
erTi maneTis Sovna (qarTuli xalxuri gramatika. pirveli piri da meore
zRapari) piri
gramatika. Tavaziani saubari sikeTis ukvdaveba
WriWina da WianWvela andazebi

143
erTi maneTis Sovna
9 (qarTuli xalxuri zRapari)
saqme

1.
erT kacs Zalian zarmaci vaJi hyavda. vaJi arafris gamkeTe-
beli ar iyo, mTel dRes taxtze iwva da ocnebobda. mamamisi,
sanam Zala hqonda, arCenda, magram moxucda da gauWirda
maneTi ojaxis Senaxva. mama male daavadmyofda da loginSi Cawva.
Zveleburi
erT dResac dauZaxa kacma cols da uTxra:
qaRaldis
– Cemi qoneba sxva vinmes unda gadavce, radgan Cveni Svili
fuli, da­
axloebiT uqnaraa, erTi maneTis Sovnac ar SeuZliao!
erTi lari coli Zlier Sewuxda:
– rogor ar SeeZleba erTi maneTis Sovnao?
qmarmac Tavisi daiCema:
– aba, Tu SeuZlia, wavides, Tavisi naSovni erTi maneTi mo-
mitanoso!
– kargi, vetyvio, – uTxra colma.
mivida SvilTan, misca erTi maneTi da daariga:
– wadi sadme, Svilo, saRamomde Sin nu gamoCndebi, saRamos
miutane es maneTi mamaSens da uTxari, me viSovne-Tqo!
biWi asec moiqca. dabrunda saRamos da moutana es maneTi
mamas.
mamam usuna maneTs, gadaabrun-gadmoabruna, aiRo da Seag-
do buxarSi:
– es araa Seni naSovnio!
biWma gaicina da dedasTan wavida. dedas es ambavi Zalian
ewyina.
meore dRes xelaxla misca dedam Svils meore maneTi da
daabara:
– wadi, saRamomde tyuilad iyavi, saRamos aqiT-iqiT gai-
qec-gamoiqeci, gaofliandi da mamaSens uTxari, SromiT vi-
Sove es fuli-Tqo!
biWi asec moiqca. saRamos gaoflianebuli Sevarda mamis
oTaxSi da viTom Tavisi SromiT naSovni maneTi miutana.

144
upasuxe kiTxvebs
1. ratom apirebda mama qonebis sxvisTvis datovebas?
9

saqme
imsjele
2. am zRapris monawileebidan visi saqcieli ar mogwons? ganmarte, ra-
tom.
3. Seni azriT, rogor dasruldeba zRapari?

dawere
4. dawere zRapris pirveli nawilis gegma.

gramatika
5. meore abzacis pirvel winadadebaSi ipove ori zmna da SeurCie
nacvalsaxelebi.
a. romel dros gviCvenebs es zmnebi?
b. mxolobiTSia Tu mravlobiTSi?
6. qvemoT mocemuli sityvebi daalage anbanis mixedviT:
adamiani. ambavi, aRmarTi, aWimi, abga.

daxate
a. SearCie zRapris romelime epizodi da daxate ilustracia.
b. aCvene Seni namuSevari Tanaklaselebs da moismine maTi SeniSvnebi.
g. Seafase sxvisi namuSevari.

2.
mamam axlac usuna am maneTs, gadaabrun-gadmoabruna, aiRo
da isev buxarSi Seagdo:
– matyueb, Svilo, es fuli Seni naSovni ar iyoo! guli
Svils gaecina da esec arafrad Caagdo. dedas guli etkina, etkina
mixvda, rom saqme waxda da vaJs uTxra: ewyina.

– Svilo, xom xedav, mamaSeni ar


motyuvdeba, is Wkviani kacia, wadi,
imuSave, Tundac erTi kvira dag-
Wirdes, erT maneTs mouyare Tavi
da Seni ofliT naSovni fuli mou-
tane mamaso!

145
biWma daujera dedas. wavida da, marTlac, mTeli kvira
9 mounda maneTis Sovnas. zogs ra tvirTi gadautana, zogs ra
saqme

saqme gaukeTa. moagrova erTi maneTi da miutana mamas. mamam


usuna am fuls, gadaabrun-gadmoabruna da kidev buxarSi
Seyara:
– ara, Svilo, es Seni naSovni araao!
biWma axla ki veRar moiTmina, orive xeliT gamoxveta bux-
arSi Seyrili xurda fuli da yvirili daiwyo:
guli
– mamaCemo, me am maneTis saSovnelad erTi kvira viSrome da
daewva
Sen cecxlSi miwvavo!
daenana.
maSin mamam uTxra:
– axla ki mjera, Svilo, guli ise dagewva mag maneTze, rom
is namdvilad Seni naSovnia! ase Znelia fulis Sovna, magram,
icode, kacs mxolod sakuTari SromiT naSovni Seergebao!
moxucma mamam Svils dautova Tavisi qoneba.

upasuxe kiTxvebs
1. rogor gamoaswora Tavisi Secdoma zarmaci vaJis dedam?
2. ra aswavla moxucma mamam Svils?

moZebne
3. ipove teqstSi is adgili. sadac nawyeni biWis moqmedebaa aRweri-
li.
4. ipove teqstSi kmayofili mamis sityvebi.

imsjele
5. CamoTvale am zRapris gmirebi da daaxasiaTe isini.

dawere
6. pirveli da meore SekiTxvebis pasuxebi rveulSi Cawere.
7. daasrule am zRapris gegma, romelic wina dRis davalebaSi dai-
wye.
8. am sityvebis gamoyenebiT Seadgine winadadebebi:
yvela, zogi, arc erTi

ori saxnisi

146
gramatika 9

saqme
Tavaziani saubari

– Zia nodar,
– giorgi, xili Wame.
xili miirTvi.

– dajeqi da – dabrZandiT
daelode. da daelodeT.

pativiscemis niSnad erT adamians mravlobiTis formiT mimarTaven:

– xval dagibruneb – xval dagibrunebT


Sens wigns. dagvia- Tqvens wigns. dag-
nebisTvis bodiSs vianebisTvis bodiSs
gixdi! gixdiT!

1. gadaiwere da gverdiT miuwere igive sityva Tavaziani formiT.


nimuSi: modi – mobrZandiT
gismen – gismenT
dajeqi
Wame
rogora xar?
miambe Sen Sesaxeb.
2. gadaiwere winadadebebi da Casvi gamotovebuli sityvebi da asoebi:
a) – batono giorgi, aqeT Semo...!
b) – deida nino, momec..., me wamoviReb... CanTas.
g) – SeiZleba, es vaSli aviRo...?
– ineb... da gemrielad ...

147
WriWina da WianWvela
9
saqme

(igav-araki) karze miadga WinWvelas


vedrebiT: `Cemo naTlia!
daWriWinebda, daxtoda nu momklav gazafxulamde
WriWinobela patara da gamomkvebe, madlia!~
da uSrom-uzrunvelobiT
mTeli zafxuli atara. WinWvelam hkiTxa: `zafxuli
rogorRa gaatareo?~
magram bolo dros, zamTarma `vilxendi, gamovayrue
Tvali rom gamouWyita, WriWiniT aremareo.~
SekrTa moclili mRerali
da SiSma weli moswyvita. `maS, Tu magrea, radganac
zafxulSi ifarfaSeo,
mibrZandi axlac da sinje –
ixtune, iTamaSeo!~
ivane krilovi
Targmna akaki wereTelma.

upasuxe kiTxvas
1. ras gvaswavlis es igavi, ra aris avtoris mTavari saTqmeli?

imsjele
2. daasabuTe mosazreba, rom WianWvela qarTul ensa da literaturaSic
gamrje mwerad miiCneva.
3. moTxrobis saxiT gviambe am igavis Sinaarsi.
4. daukavSire igavs andaza: `medRexvalie kacsao Tovli moadga karsao~.
Seni azriT, ras niSnavs medRexvalie?
5. gaagrZele WriWinas ambavi da moufiqre keTili dasasruli.

dawere
6. Seadgine am igav-arakis gegma. am gegmis mixedviT dawere igav-arakis
mokle Sinaarsi.

mkiTxvelTa Teatri
7. SearCieT mTxrobeli, WriWina, WianWvela da gaiTamaSeT igav-araki.

148
gramatika 9

saqme
pirveli piri da meore piri

me da Sen
waikiTxe winadadebebi da daakvirdi:

me:
diliT Citebs jamiT wyali davudgi,
sakenki davuyare, mivualerse da davemSvidobe.

Sen:
diliT Citebs jamiT wyali daudgi, sakenki dauyare, miualerse
da daemSvidobe.

pirvel winadadebaSi me arc mixsenebia. isedac Cans, rom me


vlaparakob. amisaTvis sruliad sakmarisia pirveli piris niSani v.

daimaxsovre: v pirveli piris niSania da is zmnas daerTvis,


emateba.

1. gadaiwere da daasrule winadadebebi:


a) me wavukiTxe patarebs zRapari, axla Sen ... .
b) me ... bavSvebs simarTle, axla Sen uTxari.
g) me movusmine simReras. axla Sen ... .
d) me ... films. Sen uyure?
e) me ... Tevzebs saWmeli. Senc uyide!
2. dawere, rogor emzadebi skolaSi wamosasvlelad yovel
diliT. daiwye ase:
me yovel diliT viRviZeb rva saaTze. vdgebi...
3. axla igive teqsti ise gadawere, TiTqos, Sens megobars esa­
ubrebi:
Sen yovel diliT iRviZeb rva saaTze. dgebi...

149 149
sikeTis ukvdaveba
9
saqme

saqarTvelodan rom aRmosavleTisaken waxvide


da pirdapir didxans iaro, bolos mixval erT did
qveyanaSi, romelsac CineTi hqvia.
odesRac CineTSi mefobda erTi keTilSobili
mefe. mas hyavda coli, saxelad silinCi. mefes
Zlier uyvarda dedofali da imas natrobda, rom
is xalxsac Zalian hyvareboda da arasdros daevi-
wyebinaT misi saxeli.
mefem ifiqra: Tu dedofali gansakuTrebulsa
da sasargeblo raimes aswavlis xalxs da es codna
gadava erTi Taobidan meoreze, maSin samudamod
saTayvanebeli gaxdeba mTeli qveynisTviso.
man dedofals ucxoeTidan Camouyvana abre-
Sumis Wia, romlis Zafis Sesaxeb iqamde CineTSi
araferi icodnen. mefem dedofals uTxra:
– Seiswavle am iSviaTi Wiis movla-moSeneba da abreSumis

iSviaTi Zafis damzadeba. Semdeg aswavle es saqme Cvens xalxs da aras-


Znelad mo­ dros dagiviwyeben am amagso.
sapovebeli silinCi gulmodgined Seudga abreSumis Wiis movla-
moSenebis Seswavlas. man Tavidanve SeniSna, rom abreSumis
Wias TuTis xis foToli uyvars. amis gamo dedofalma msax-
amagi
zrunva da urebs TuTis xis baRi gaaSenebina. Semdeg SeniSna, rom abre-
damsaxu­ Sumis Wia tanidan mSvenier wminda Zafs uSvebda da im dromde
reba
axvevda Tavis garSemo, sanam parks ar gaikeTebda.
silinCim aiRo ramdenime parki, daalbo cxel wyalSi, upova
yvela parkis Zafs wveri, SeaerTa da amoaxvia. gamovida Cineb-
wminda
Zafi uli brWyviala, magari Zafi. bolos dedofalma am Zafisagan
wvrili moqsova xelsaxoci da xelmwifes miarTva.
Zafi xelmwife gancvifrda, roca aseTi mSvenieri qsovili ixila
da sixaruliT cas ewia.

150
amis Semdeg dedofalma daiwyo abreSumis Wiis gamravleba
da xalxsac aswavla es saqme. Cinuri abreSumi mTel msoflio-
ganc­
vifrda 9

saqme
Si ganTqmulia. ZAalian
mas aqeT dRemde xuTi aTas weliwadze meti gavida. madlier gaukvirda.

Cinelebs ki aqamde ise axsovT dedofal silinCis saxeli,


sixa­
TiTqos es ambavi guSin momxdariyos. ruliT
iakob gogebaSvili cas ewia
metisme­
iciT Tu ara, rom saqarTveloSi, TbilisSi abreSumis tad gau­
muzeumi arsebobs? girCevT, moinaxuloT es SesaniSnavi xarda.
adgili.

upasuxe kiTxvebs
1. mefis azriT, ra iyo saWiro imisTvis, rom xalxs ar daeviwyebina
dedoflis saxeli?
2. roca dedofali abreSumis Wiis movlas Seudga, Tavidanve ra
SeniSna man?
a) abreSumis Wia tanidan Zafs uSvebs.
b) abreSumis Wias TuTis xis foToli uyvars.
g) abreSumis Wia Tavis garSemo parks ikeTebs.

moZebne
3. ipove nawarmoebSi winadadeba, romliTac daamtkiceb, rom CineTi
Zveli qveyana yofila.

imsjele
4. silinCis romeli moqmedebiT daasabuTeb, rom mas xelmwifis
gancvifreba surda? ganmarte Seni arCevani.
a) dedofalma msaxurebs TuTis xis baRi gaaSenebina.
b) silinCim yvela parkis Zafs upova wveri da erTad amoaxvia.
g) dedofalma abreSumis Zafisagan xelsaxoci moqsova.
5. Caukvirdi saTaurs da ganmarte, ratom SeurCia mweralma nawar-
moebs aseTi saTauri?

dawere
6. Camowere sami ram, rac CineTis Sesaxeb am nawarmoebidan gaige:
a) romel mxareSi mdebareobs, b) rogori qveyanaa,
g) riT aris cnobili.

151
9 andazebi
saqme

1. kacs Tavisi saqme gamoaCenso.

2. mondomeba naxevari saqmeao.

3. saqme sidinjiT akeTe, siCqare gizams zianso.

4. zarmacisTvis yoveli dRe uqmeao.

5. moCqares mougviandeso.

6. zarmaci Wamis dros kargad aris,

muSaobis dros – avado.

7. sityva usaqmod mkvdariao.

8. roca sityva xSirdebao, maSin saqme mcirdebao.

9. puri mepurem unda gamoacxoso.

10. sanam ar gadaxtebi, hoplas nu daiZaxebo.

upasuxe kiTxvebs
1. romel andazebSia gamoxatuli azri, rom mxolod laparakiT
saqme ar keTdeba?
2. romeli andaza gveubneba, risi gakeTebac ar ici, im saqmes xeli ar
unda mokidoo?
3. Sen romeli andazebi mogewona amaTgan da ratom?
4. amaTgan romeli andaza Seefereba yvelaze metad `WriWina da Wi-
anWvelas~?

dawere
5. modiT, erTad movigonoT andazebi! daakvirdiT me-4 da me-6 anda-
zebis Sinaarss. axla Cven maTi sapirispiro gamonaTqvamebi Sevqm-
naT. Tqveni mizania, mTavari sityva gamoicnoT:
a) `... kacisaTvis uqme dRec samuSaoao~
b) `... kaci Wamis drosac kargad aris da muSaobis dros – kidev
ukeTesado.~

vinc saqme gaakeTa,


puric iman Wamoso
152
10
Tavi

Targmanis xelovneba
me-
10
ojaxi

aq Seiswavli...
Cxik­vTa qor­wi­li umcrosi da
Teoria. personaJi gramatika. saxeliT mimarTva
gramatika. CamoTvla papa da SviliSvili
gramatika. zmna da aso `h~ gramatika. TxrobiTi da kiTxviTi
deda Citi winadadebebi

153
10
ojaxi

Cxik­vTa qor­w i­li

1.
es am­ba­vi did, da­bu­rul tye­Si moxda. ra am­ba­vi­a­o? – ikiTx­

siturfe avT. Cxik­vTa qor­wil­ze mo­gax­se­nebT. Cxik­vi za­qa­ra jvars


silamaze, iwer­da la­maz, si­tur­fiT gan­Tqmul da me­tis­me­tad eS­mak Cxikv
sikoxtave qe­Te­van­ze. am or axal­gaz­rda frin­vels jvar­s swer­da moxuci
Cxik­vi To­ma, frin­velTa moZRvari.
To­mam gul­mod­gi­ned aswia Tval­ebi ze­cisken da war­mo­Tqva:
moZRvari
mRvdeli – a­kur­Txe, ufa­lo, zaqara da qeTevani, Ca­u­ner­ge maT er­
Tma­neTis siy­va­ru­li da er­Tgu­le­ba, ga­am­rav­le ese­ni, vi­Tar­ca
wyal­Si Tev­zni da ca­Si – var­skvlav­ni. amin!
es rom Tqva, ori­ves yva­vi­le­bis gvir­gvi­ni da­ad­ga Tav­ze.
– amin! a­min! – ga­is­ma aqeT­-i­qi­dan. amas iZax­dnen stum­rad
mow­ve­ul­i frin­vel­ebi: Cx­ikvebi, kaWkaWebi, nib­li­e­bi, kak­be­bi,
gno­le­bi, Ro­bem­Zvra­le­bi, bo­lo­cecx­le­bi, ko­da­le­bi, gvrit­
ni, mtred­ni da sxva­ni mra­val­ni.

154
frinvelebs sa­qe­i­fod mSve­ni­e­ri ad­gi­li amo­er­Ci­aT: yva­vi­
lebi­a­ni, ba­la­xiT da­fe­ni­li ­da uzar­ma­za­ri xe­e­biT daC­rdi­ 10

ojaxi
lu­li er­Ti mindori. yva­vi­leb­sac uxa­ro­daT, isi­ni qor­wil­Si
iy­vnen da­pa­ti­Je­bul­ni. iq­ve ci­vi, an­ka­ra wya­li moedineboda.
suf­ra grZlad iyo gaSli­li da zed aTas­na­i­ri saW­me­li da xi­
le­u­lo­ba ewyo. ra ju­ris Wi­as da buzs ity­viT, aq ar mo­e­ta­naT.
sufras amSvenebda ba­lax­Ta aTas­na­i­ri Tes­li... yve­lam adR­eg­
rZe­la ne­fe-­de­do­fa­li da yve­la­mac ZRve­ni mi­utana. ZRveni
saCuqari
erTma ko­da­lam kar­ga xans akakuna nis­karti fu­tu­ro xe­ze,
bolos ga­mo­aT­ria mog­rZo, msuqani Wia da ne­fe-­de­do­fals nis­
kar­tiT mi­ar­Tva.

upasuxe kiTxvebs
1. zRapris romeli mTavari monawilea gamotovebuli am CamonaT-
valSi?
Cxikvi zaqara, Cxikvi qeTevani, erTi kodala,
stumari frinvelebi, stumari yvavilebi.

2. rogor daiwyo qorwili?


3. rogor daloca moZRvarma nefe-dedofali? ipove teqstSi.
4. ra miarTva ZRvnad kodalam nefe-dedofals, rogor moipara man
es saCuqari?

imsjele
5. aRwereT CxikvTa qorwilis sufra. ra gaiTvaliswina mweralma?
ratom aris sufra aseTi?

dawere
6. mesame abzacidan amowere yvela CamoTvlili frinveli, anbanis
dacviT.
7. Seadgine Txrobis gegma: daasaTaure yvela abzaci.
8. gamoicani da Cawere arsebiTi saxeli nacvalsaxelis adgilas:
a) man nefe-dedofals jvari daswera.
b) `amin! amin!~ – iZaxdnen isini.
g) man futuro xidan msuqani Wia gamoaTria.
d) is grZlad iyo gaSlili da zed xileuloba elaga.
9. zRapris pirveli abzacidan amoiwere eqvsi zedsarTavi saxeli.

155
Teoria personaJi

personaJi franguli sityvaa. leqsikonSi ganmarte-


bulia, rom personaJi mxatvrul nawarmoebSi moqmed
pirs ewodeba. magaliTad, Cxikvi Toma vaJa-fSavelas
zRapris personaYJia.
mwerlebs TavianT nawarmoebebSi SemohyavT rogorc
mTavari, ise aramTavari personaJebic. Toma, zaqara,
qeTevani da kodala `CxikvTa qorwilis~ mTavari per-
sonaYJebi arian. qorwilze mowveuli frinvelebi da
yvavilebi ki aramTavari personaJebia.

imsjele
1. gaixsene vaJa-fSavelas `saTaguris~ mTavari personaJebi.
2. daasaxele Seni sayvareli nawarmoebi da personaJi. axseni, ratom
mogwons es personaJi.
3. daasaxele personaJi, romelic ar mogwons da axseni, ratom
fiqrob ase?
4. daasaxele personaJi, romlis zogi Tviseba an saqcieli mogwons
da zogi ar mogwons.
5. qvemoT mocemuli CamonaTvalidan airCie ori mTavari personaJi
da moigone ambavi:

boroti keTili gmiri jadoqari


1. gveleSapi 3. feria 5. amirani 7. Tu amas airCev,
2. devi 4. juja 6. kopala SeurCie saxeli.

156
10

ojaxi
2.
Ta­ma­dad moZR­va­ri To­ma amo­ir­Ci­es. lxini gaCaRda. frin­
velebma suf­ru­li Se­mos­Za­xes. male simRe­ra ise gaZ­li­er­da,
rom tyes Wax­Wa­xi gah­qon­da.
Soriaxlos erT Ta­gu­na­s hqon­da so­ro. xma­u­ro­ba­ze ga­mo­i­xe­
da so­ro­dan ga­reT. did­xans uc­qi­ra frin­vel­Ta lxins, iT­mi­na
did­xans da ve­Rar mo­iT­mi­na: rac mo­mi­va mo­mi­va­o, Tqva; mi­cun­
cul­da ax­los, isku­pa da pir­da­pir ne­fe-de­dof­lis win Txi­li­
an suf­ra­ze das­kup­da.
– vinc mo­vi­da, ga­u­mar­jos! ga­u­mar­jos wru­wu­nas! – ga­is­ma
frin­vel­Ta sa­er­To xma.
– Rvi­no mi­ar­TviT wru­wu­nas, Rvi­no, – da­i­Za­xa Ta­ma­dam.
– Rvi­nos ar gi­ax­le­biT, ge­nac­va­leT, Txi­li ki Ce­mi Tva­lis
si­naT­le­sac mir­Cev­ni­a, Tqven ga­a­ta­reT dro­; me Txils vak­na­
wu­neb, ara­fe­ri mi­Savs.
ko­da­lam das­ta­ca ca­li xe­li wru­wu­nas kiserSi, me­o­re xe­
liT pir­Tan mi­utana Rvi­niT sav­se yan­wi da Za­la­Ti Seasva.

157
Tag­vma wva­le­biT Cay­la­pa ram­de­ni­me wve­Ti; Tan wru­wu­ne­bda,
10 ety­o­bo­da, rom ar si­a­mov­neb­da.
ojaxi

– ga­be­de, wru­wu­nav, ga­be­de! aba, ha! yo­CaR, bi­Wo! – dah­ki­Ji­


neb­dnen Ta­gu­nas frin­vel­ebi.
wru­wu­nas ma­le mo­e­kida Rvi­no da simRera SemosZaxa. ise
mRe­ro­da, rom wri­pi­niT yve­las yu­re­bi ga­mo­u­We­da. me­re cek­
davluri
cekva vac da­iwy­o. xalxs si­ci­liT xo­cav­da. mas kaW­ka­Wic ah­yva da
dav­lurs uv­li­dnen ori­ve­ni. yva­vi­lebs muc­le­bi xe­liT eWi­
raT, im­dens ici­no­dnen am su­ra­Tis mnax­vel­ni.

upasuxe kiTxvebs
1. am nawilSi romeli personaJi Seemata zRapars?
2. amjerad ra Caidina kodalam?

imsjele
3. rogor gamoxata mweralma is, rom Tagvisa da kaWkaWis cekva sa-
sacilo iyo? ipove teqstSi es adgili.
4. mogviyevi gabeduli wruwunas ambavi.
5. ganmarte gamoTqmebi: `lxini gaCaRda~, `yvelas yurebi gamou-
Weda~.

moZebne
6. moZebne teqstSi is adgili, sadac wruwuna Txilis siyvarulze
laparakobs. romeli gamoTqma gamoiyena man?

dawere
7. dawere wruwunas ambavi da SeurCie saTauri.
8. Seadgine ori kiTxviTi winadadeba. gamoiyene kiTxviTi sityvebi.
9. gadaiwere winadadebebi da sworad gaanawile sityvebi:
da, Tu, an

a) wruwunas Rvino uyvarda, Txili ... xili?


b) kodalam dastaca xeli wruwunas ... Rvino ZaliT Seasva.
g) Cxikvebis qorwils frinvelebi ... yvavilebi eswrebodnen.
d) wruwunas ... RviniT savse yanwi unda daelia, ... Tamada unda
moemdurebina.
e) es zRapari vaJa-fSavelam dawera ... xalxuria?

158
gramatika CamoTvla

albaT SeginiSnavs, rom zogjer winadadebaSi erTmaneTis


gverdiT aris CamoTvlili zmnebi an arsebiTi saxelebi.
daakvirdi:
1. wruwunam imRera, icekva, moilxina.
2. iebi, gvirilebi, enZelebi, RiRiloebi icinodnen.

axla zedsarTavi saxelebic vnaxoT:


3. did, daburul, uRran tyeSi Cxikvebi qorwils ixdidnen.

vnaxoT ricxviTi saxelebis magaliTic:


4. pirvel, meore, mesame adgilebze moxuci frinvelebi
isxdnen.

daimaxsovre: CamoTvlili sityvebi nawerSi


erTmaneTisgan mZimiT unda gamoiyos!

dawere
1. gadaiwere da dasvi gamotovebuli sasveni niSnebi:
a) daTvma kurdRelma mgelma da melam saxlis ageba gadawyvites.
mozides qva aguri sila da saxlis aSenebas Seudgnen
b) erT WalaSi bevri cxoveli erTad cxovrobda: lomi vefxvi
mgeli daTvi kurdReli melia
g) didi xnis winaT erT velze Seikribnen mTisa da baris frin­
velebi: arwivi mimino gvriti mtredi gnoli kakabi bulbuli da
sxva mravali
d) vis miarTva kodalam TeTri mogrZo da msuqani Wia
e) wruwuna Rvino miirTvi! _ daiZaxa Tamadam.
v) ras ambobdnen stum­rad mow­ve­ul­i frin­vel­ebi: Cx­ikvebi kaWkaWe-
bi wip­ri­e­bi nib­li­e­bi kak­be­bi da gno­le­bi
2. gaagrZele `CxikvTa qorwilis~ personaJebis CamoTvla:
`CxikvTa qorwilis~ personaJebi arian: Cxikvi Toma...

159
3.
10 sul bolos sufrasTan bul­bu­li ij­da; mga­lo­be­li Ci­ti
ojaxi

da­Ro­ne­bul­-da­fiq­re­bu­li iyo.
– mSve­ni­e­ro bul­bu­lo, ra­tom Sens Cinebul xmas ar gag­va­go­
ne­bo? – Ses­Txo­ves bul­buls frin­vel­ebma.
ro­gorc iyo, frin­vel­Ta xvew­nam ga­Wra da bul­bul­ma ga-
loba da­iwy­o:

`di­de­ba Sen­da, bu­ne­bis Za­lo,


di­de­ba, ne­fev, gvir­gvi­no­sa­no,
da gadR­eg­rZe­los Senc, pa­tar­Za­lo!~

frin­ve­lebmac ga­a­bes sa­er­To mRe­ra, erT sim­Re­ras am­bob­


dnen yve­la­ni, magram Tav­Ta­vi­anT xma­ze. am sim­Re­ra­Si bu­ne­bis
qe­ba ixa­te­bo­da.
swored am dros gad­mo­i­frina ar­wiv­ma. `me­fe mob­rZan­de­
ba­o!~ – yve­la­ni cax­cax­ma, kan­kal­ma ai­ta­na.
– rad SekrTiT, xal­xno? xma amo­i­ReT. ga­na me­fe Cvens Se­mus­
Semusvra
vras ikad­rebs?! – uTxra frin­velebs moZR­va­rma Cxik­vma, – Tu
ganadgureba
mety­viT, am wu­Tas aq mo­viw­vev me­fes.
ramdenimem uar­i Tqva; danarCenebma mo­u­wo­nes, mo­viw­vi­oT,
mo­viw­vi­o­To.
moZR­va­ri Cxik­vi afrinda maRla da miegeba win
frin­vel­Ta me­fes.
– ga­u­mar­jos Sen­s di­de­bu­le­bas, Cve­no me­fev, –
mis­ca sa­la­mi qud­mox­dil­ma Cxik­vma ar­wivs.
– ga­um
­ ar­jos Cxik­vsac, – Tqva mefem din­jad.
arwivma frinvelTa miwveva miiRo. `gamiZex
win!~ – uTxra man moZRvars.
mTe­li gun­di wa­mo­i­Sa­la da Ji­vil­-xi­vi­liT mi­
e­ge­ba Ta­vis me­fes. yve­la­ni fex­ze id­gnen qud­mox­
dil­ni. aq mxo­lod bul­bu­li aRar Can­da.

160
upasuxe kiTxvebs
1. ras gviambobs mwerali bulbulis Sesaxeb?
10

ojaxi
2. ram Seawyvetina frinvelebs simRera?
3. visi azri iyo arwivis saqorwilo sufrasTan miwveva?
4. rogor Sexvda mefes frinvelTa gundi?

moZebne
5. mwerali SinaarsiT msgavs sityvebs erTad iyenebs, raTa suraTi
ukeT dagvixatos. ipove teqstSi msgavsi sityvebi:
a) Txovna; b) mipatiJeba; g) caxcaxi; d) daRonebuli

dawere
6. Seadgine mesame nawilis Txrobis gegma. gamoyavi xuTi saTauri.
7. daasrule sityvebi da dasvi saWiro sasveni niSnebi:
a) ramdenime frinvelma arwivis mopatiJebaze uari Tqv...
b) wruwunam da kaWkaWma qorwilSi davluri Camouar...
g) aq­ve ax­los erT Ta­gu­na­s ...qonda soro
d) frinvelebo rad SekrTiT xma amoiR...

4.
yve­la­ze Ta­ma­mad ko­da­la iq­ce­o­da. iqam­dis ga­Ta­mam­da, rom
mefe­sac au­xir­da.
– Sen me­fo­ba vin mog­ca­o, – uTx­ra man ar­wivs, – Cven ro­dis
amo­gir­Ci­e­To.
didebulma ar­wiv­ma bev­ri ici­na ko­da­las axi­re­ba­ze, mag­ram
frin­vel­ebma ar apaties mas me­fis Se­u­racx­yo­fa, Se­ipy­res ko­
da­la da iq­ve xe­ze mi­ak­res. da­Ron­da ko­da­la, aRar iRebda xmas,
ar es­moda, ris­Tvis da­sa­jes ase sas­ti­kad.
frin­vel­ebi rom am yofaSi iy­vnen, erTi me­la ax­lo moepar­
aT. did­xans uT­val­Tva­la cbi­er­ma melam tyis pi­ri­dan CxikvTa
qorwils. dros uc­di­da, fiq­rob­da, jer kar­gad daT­vrnen,
mere dadgeba Ce­mi dro­o. frinvelebma me­la im dros da­in
­ a­xes,
roca, is­-is iyo, pi­ri un­da eta­ca ne­fe-­de­do­flis­Tvis. aty­da
xma­u­ri, yvi­ri­li, ai­Sa­la frin­vel­Ta gun­di. ni­skar­tga­Re­bu­li
ar­wi­vi ki eZ­ge­ra me­las da ixsna zaqara da qeTevani.

161
frin­velebi ga­i­fan­tnen; zo­gi xe­eb­ze Sejda. dab­la ar­wi­vi
10 da ko­da­la­Ra dar­Cnen; Tagvmac gan­ga­Sis xma­ze so­ro mo­Zeb­na.
ojaxi

ar­wiv­ma ko­da­lac ga­a­Ta­vi­suf­la da uTx­ra: eg saq­ci­e­li mi­pa­­


ti­­ebi­a, rad­ga­nac nas­va­mi iya­vi, metad aRar ga­be­do, To­rem vai
Sens tyav­so. Semdeg Tvi­To­nac af­rin­da, af­rin­da maR­la, TiT­
qos cas mi­ek­ra­o, da iq da­iwyo ir­gvliv tri­a­li.
qe­Te­va­ni da za­qa­rac mi­e­far­nen uR­ran tyes. er­Tma­ne­Tis
aler­sSi ga­a­ta­res is dRe da sa­Ra­moTi er­Ti wif­lis tot­ze
gver­di-gverd da­e­Zi­naT.
vaJa-fSavela

upasuxe kiTxvebs
1. ra amtkicebs imas, rom yvelaze Tamamad kodala iqceoda?
2. ra bedi ewia Tamam kodalas?
3. meoTxe nawilSi romeli axali personaJi gamoCnda? ipove teqstSi
es adgili.
4. ra moindoma melakudam? romeli sityviT gamoxata misi xasiaTi
mweralma?
5. sad ipoves bina daqorwinebulma Cxikvebma?

moZebne
6. zRapris romel nawilSi gamoCnda bulbuli?

imsjele
7. daasabuTeT, rom arwivi marTlac frinvelTa mefobis Rirsia.
8. isaubreT am zRapris Sesaxeb. gauziareT erTmaneTs STabeWdileba.

dawere
9. Seadgine meoTxe nawilis Txrobis gegma. gamoyavi xuTi saTauri.
10. aRadgine gamotovebuli aso: Seurac-yofa.
11. gadaiwere winadadebebi da sworad gaanawile sityvebi:
romelic, rac, vinc

a) unda gTxraT erTi ambavi, ... am cota xnis winaT SememTxva.


b) Tagvs ... unda misceT, mainc Txils da kakals amjobinebs.
g) stumrebma yvelaferi Sesansles, ... sufraze ewyo.
d) ... SeZlebs brZolaSi gamarjvebas, mefec is iyos!

162
gramatika
zmna da aso `h~

gaixsene: vefxvs lamazi bokveri hyavs.

daakvirdi lado asaTianis leqsis striqons:

`wisqvili hyveba mosavlis ambavs.~

gaxsovdes, zmnebi: hyavs, hyveba swored ase iwereba.


kargad daimaxsovre sxva zmnebic, sadac h aucileblad unda
iyos:
hqonda, hyavda, hkiTxa, hqvia, hgavs, hgonia.

daakvirdi da waikiTxe:
ra hqvia Sens ZaRls?
ra hkiTxa mefem kariskacs?
ra hqonda jadoqars?
vis hyavda cxeni?
ras hgavs Rrubeli?
ra hgonia mas?

dawere
1. winadadebebs sworad SeurCie CamoTvlili zmnebi:
hgavs, hyavs, hkiTxa, hqonda, hqvia, hgonia.
a) mefem glexs gamosacdelad sami ram ...
b) xelmwifes sami vaJi ...
g) devs cxra Tavi ...
d) vaJs saxelad amirani ...
e) bavSvs vefxvis bokveri didi ...
v) es Rrubeli daTvis bels ...
2. Seadgine winadadebebi ise, rom mocemuli zmnebi warsul droSi
iyos:
hyavs, aqvs

163
deda Citi
10
ojaxi

– mama, mama! – moisma patara baRidan bavSvis xma.


mama da misi stumari baRTan mividnen. patara iliko bards
misdgomoda da raRacas cdilobda. etyoboda, rom bevri uwva-
lia: saxeze ofli Camosdioda, perangic Semoxeoda.
– erTi vnaxoT, ra gasWirvebia! – mimarTa mamam stumrad
mosul solomons.
– ager bartyi! – ilikom pawia TiTi misken mimarTa.
bartyi patara frTebiT eklian bardSi gaxlarTuliyo da
SeSinebuli iyureboda aqeT-iqiT. solomonma maRla aixeda da
Citis bude SeniSna. Semdeg gadaswvda bards, daiWira bartyi
da ilikos misca. bavSvma sixarulisagan aRar icoda, ra eqna!
bardi
ekliani
ealerseboda pawia frinvels, frTxilad efereboda.
mcenare am dros bartyis deda iqve, meore xesTan, mousvenrad
frTxi­alebda: xan erT totze Semoskupdeboda, xan meoreze,
xan ki SurduliviT gamofrindeboda ilikosaken, TiTqos unda,
xelidan gamostacos sayvareli Svilio.
– Zia, amsvi xeze, – sTxova ilikom solomons.
solomonma bavSvi xelSi aiyvana. biWma bartyi budeSi Casva.
Tvalis daxamxamebaSi deda Citi budeze Semoskupda. Svili
rom cocxali dainaxa, ise gulmodgined aWikWikda, TiTqos Ta-
visi bartyis mxsnels madlobas uxdiso. patara mxsne­li ki xan
Cits adevnebda Tvals, xanac mamas da Zia solomons uRimoda.
ilia WavWavaZis mixedviT

upasuxe kiTxvebs
1. ratom eZaxda Svili mamas?
2. rogor mixvda mama, rom bavSvs bevri uwvalia? daasaxele ori mizezi.
3. vin gamoixsna bardidan bartyi?
4. rogor moiqca iliko? daaxasiaTe iliko.

dawere
5. ipove teqstSi da amoiwere:
a) abzaci, romelSic aRwerilia deda Citis mousvenroba.
b) abzaci, romelSic deda Citi Tavis bartys budeSi aRmoaCens.
g) Seadare erTmaneTs es abzacebi, ipove ori gansxvaveba Citis aR­
weraSi da qveS xazi gausvi.

164
umcrosi da
10

ojaxi
Cems me­zobe­l tyupebs Te­mu­ri da le­va­ni hqvi­aT. Cven erT
skolaSi vswavlobT.
– Te­mur, le­van, ade­qiT! – mes­mis Za­xi­li di­la­o­biT.
kar­gi bi­We­bi ari­an. vme­gob­robT.
– ga­mar­jo­ba, le­van da Te­mur! – xa­li­siT ve­sal­me­bi yo­vel­Tvis.
– ga­gi­mar­jos, gi­or­gi! – er­Tdro­u­lad mpa­su­xo­ben Zme­bi.
pa­ta­ra da­i­koc hyavT, – sami wlis ma­ri­a­mi.
– ma­ri­am, ar da­var­de!
– ma­ri­am, Cem­Tan mo­di!
– ma­ri­am, na­xe, ra un­da ga­Cu­qo! – ga­is­mis wa­ra­ma­ra.
– le­va­ni, Te­mu­ri! – ga­i­Za­xis ma­ri­a­mi.
– ara, pa­ta­rav, ase ar un­da dag­vi­Za­xo. aba, Tqvi: le­van! Te­mur! –
as­wav­li­an Zme­bi.
dRe­sac ase gan­me­or­da.
– aba, Tqven rom am­bobT: gi­or­gi! – gawy­ra ma­ri­a­mi. bi­Webs ga­e­ci­
naT da sca­des, aex­snaT:
– gi­or­gis rom da­i­na­xav, Senc gi­or­gi da­u­Za­xe, swo­ri­a!
le­vans mi­mar­Ta­ven ase: – le­van!
Te­murs mi­mar­Ta­ven ase: – Te­mur!
– le­van, Te­mur, gi­or­gi, ga­ma­se­ir­neT! – brZa­na ma­ri­am­ma.

upasuxe kiTxvebs
1. saidan icnobs mTxrobeli Temurs da levans?
2. rogori urTierToba aqvT Zmebs umcros dasTan?
3. ra Secdomas uSvebda patara mariami? ratom gawyra is?
4. ra hqvia biWs, vinc am ambavs gviyveba? ipove teqstSi.

dawere
5. amoiwere mariamis uSecdomo winadadeba.
6. gadaiwere da gaaswore Secdomebi:
a) tyupebs levani da Temuri qviaT.
b) maT patara daikoc yavT.

165
gramatika
saxeliT mimarTva

daakvirdi:
guram, kalami
vaxtang, ramdeni momawode!
wlisa xar?

nana, davaleba
dawere?

giorgi, dafasTan
gamodi!

daimaxsovre:

sxva arsebiTi saxelebisagan gansxvavebiT, adamianis


saxelebs mimarTvisas boloSi o ar emateba.

upasuxe kiTxvebs
1. sa­Ti­Ta­od mi­mar­Te yve­la Ta­nak­la­sels.
2. ra ni­Sa­ni ga­mo­yofs wi­na­da­de­ba­Si Car­Tul mi­mar­Tvas?
3. ipove moTxrobaSi `umcrosi da~ mimarTvis sami nimuSi.

dawere
4. gadaiwere da das­vi gamotovebuli sasveni niS­ani:
a) maia ra Rirs es kalami?
b) ga­mo­mar­Tvi wig­ni gu­ram!
g) am sity­va­Si nu­ca Sec­do­ma gag­par­via.
d) modi aq levan gverdiT momijeqi.
e) nino guSin sad iyavi?
5. Seadgine winadadebebi Semdegi sityvebis gamoyenebiT:
da, Tu, an

166
papa da SviliSvili
10

ojaxi
gazafxulze papa Tedom ezoSi TuTis nergi dargo da Tavis
patara SviliSvils uTxra:
– SenTvis Camibarebia, gio, Tvalyurs nu moakleb, gaufrTx-
ildi. samagierod, rom gaizrdeba, valSi ar dagrCeba.
gio aba risi gio iyo, papis darigeba rom daviwyeboda.
nergs wyalsac usxamda da Tvalic sul misken eWira, Rors ar
amoeTxara an Txas ar gaewiwkna.
erT dRes ca moiRrubla. iseTi qari amovarda, maRali
xeebi welSi moxara. aba, axalSefoTlil TuTis nergs ra dRes nergi
toti,
daayrida, – sul aqeT-iqiT aqanebda.
romlis­
– vaime, qarma rom motexos? modi, papas SevekiTxebi, rogor ganac xe
vuSvelo, – gadawyvita giom da saxlSi Seirbina. magram sityva izrdeba.
pirze SerCa, – papa Tedos taxtze CasZineboda. gios papis
gaRviZeba moerida. uceb moxucis gverdiT xeljoxs mohkra
Tvali, staca xeli da ezoSi gaaqana.
gaiRviZa papa Tedom, miixed-moixeda da sadRaa joxi!
– gio, biWo, gio! – gasZaxa SviliSvils.

167
– rao, papa?
10 – Cemi joxisTvis Tvali xom ar mogikravs?
ojaxi

– rogor ara!
– aba, momitane, genacvale!
– TuTis nergs vaTxove, papa! qars rom nergi ar moetexa, Se­
ni joxi amovuyene da zed mivabi.
– biWo, Cemi joxi ki ara, Wigo unda Segedga, – gulianad
Wigo
gaicina moxucma.
swori,
wagrZele­ im dRes papam da SviliSvilma fiCxis grovidan swori da
buli toti msxvi­li toti amoarCies, Wigo gamoTales da nergs Seudges.

vladimer aslamaziSvilis mixedviT

upasuxe kiTxvebs
1. Seni azriT, romels miekuTvneba es nawarmoebi?
a) zRapari; b) igavi; g) moTxroba

2. rodis dargo papam TuTis nergi?


3. ratom dasWirda SviliSvils papis xeljoxi?
4. ra aswavla Tedo papam Tavis patara SviliSvils?
5. Sen Tu Cagirgavs mcenare?

imsjele
6. rogor gesmis gamoTqmebi:
a) valSi ar dagrCeba; b) sityva pirze SerCa.

7. Seafase, rogori urTierToba aqvT papas da SviliSvils?

moZebne
8. ipove nawarmoebSi mimarTvis magaliTebi.
9. saidan Cans, rom gio moridebuli bavSvia?

dawere
10. ganmarte, risTvis aris saWiro Wigo da rogor mzaddeba is.
11. Seadgine winadadebebi Semdegi sityvebis gamoyenebiT:
nergi, toti, fiCxi

12. meore, mesame da meoTxe SekiTxvebis pasuxebi rveulSi Cawere.

vano
168
gramatika
TxrobiTi da kiTxviTi winadadebebi

Sen ici, rom zogi winadadeba raimes mogviTxrobs:

1. Conguri da stviri Zveli xalxuri sakravebia.


2. didi xnis winaT frTis kalmiT werdnen.

es TxrobiTi winadadebebia. aseTi winadadebis bolos


wertili iwereba.

zog winadadebaSi ki SekiTxvaa dasmuli:


1. romeli xalxuri sakravia simebiani?
2. riT werdnen Zvelad adamianebi?

es kiTxviTi winadadebebia. kiTxviTi winadadebis bolos


kiTxvis niSani iwereba.
daakvirdi: romeli, ra (riT) kiTxviTi sityvebia.

upasuxe SekiTxvebs
1. rogor vkiTxulobT TxrobiTsa da kiTxviT winadadebebs? Seadare:
a) zari daireka. zari daireka?
b) bavSvebma qoTnis yvavilebi morwyes. bavSvebma qoTnis yvavilebi
morwyes?
2. axla kiTxviTi sityvebi gaixsene: vin, ra, rogori, ramdeni, romeli,
rogor, sad, rodis, ratom... rogor unda wavikiTxoT is kiTxviTi
winadadeba, romelSic kiTxviTi sityvac aris? waikiTxe:
a) rodis dairekeba zari?
b) vin morwyavs qoTnis yvavilebs?
g) vaxtang gorgasals jaWvis perangi ecva?
d) amiransac ecva jaWvis perangi?
e) rogor qsovdnen jaWvis perangebs?

dawere
3. Camowere sami SekiTxva, romelTa pasuxebi Zalian gainteresebs.
gamoiyene kiTxviTi sityvebi.
4. dawere sami kiTxviTi winadadeba. kiTxviTi sityvebi ar gamoiyeno.

169
Tavi

11
Tavi
me-

erTi kacis
Tavgadasavali

aq Seiswavli...
na­car­qe­qia (qarTuli xalxuri cot­ne da­di­a­ni (istoriuli ambavi)
zRapari) gramatika. brWyalebi
gramatika. brZanebiTi winadadeba
gramatika. wertili, orwertili, sami
wertili

170
na­car­q e­q ia
(qarTuli xalxuri zRapari) 11

erTi kacis Tavgadasavali


1.
iyo da ara iyo ra. iyo er­Ti rZal­-maz­li. maz­li sa­Si­ne­li
zar­ma­ci iyo; araf­ers a­ke­Te­bda, mu­Sa­o­ba ar uyvarda. sul bu­
xar­Tan ij­da, xel­Si Cxi­ri eWi­ra da na­cars qe­qav­da; amis­Tvis
na­car­qe­qia da­ar­qves. rZa­li eub­ne­bo­da:
– ka­co, aqeT mo­deq, iqiT mi­deq, im­u­Sa­ve da ojax­Si ra­me Se­
mo­i­ta­ne, To­rem Cven Se­ni rCe­nis Ta­vi ara gvaq­vso!
rZal­i ma­inc ve­ra­fe­rs ga­xda. maz­li gareT ve­r ga­ity­u­a.
aR­dgo­ma dRes na­car­qe­qia Zlivs wa­vi­da wir­va­ze. wir­vis Sem­
deg sax­lSi rom dab­run­da, rZal­ma ka­ri Ca­u­ke­ta da Sin aRar
Se­uS­va.
na­car­qe­qi­am rZals sag­zlad er­Ti gu­da na­ca­ri, sad­gi­si da sadgisi
axa­li yve­li sTxo­va da gzas ga­ud­ga. xistariani
wawvetebuli
bev­ri ia­ra Tu co­ta ia­ra, erT did wyals mi­ad­ga da me­o­re
liTonis Cxiri
na­pirze uS­ve­le­be­li de­vi da­i­na­xa. de­vi wyals svam­da. na­car­
qe­qia Za­li­an Se­Sin­da, mag­ram ra eq­na, er­Ti gzis me­ti ar ico­da.
im gziT isev Sin un­da dab­ru­ne­bu­li­yo, Tu ara da, de­vis sa­uz­
me un­da gam­xda­ri­yo.

171
ifiq­ra, ifiq­ra da bo­los es mo­i­go­na, aba, ga­viv­li da m­tvers
11 da­va­ye­ne­bo.
erTi kacis Tavgadasavali

na­car­qe­qi­am gu­das sad­gi­si uCx­vli­ta, gax­vri­ta da, rom ga­i­


ar­-ga­mo­i­a­ra, mtvris korianteli dad­ga.
de­vi ga­oc­da, Se­Sin­da ki­dec. bolos uTx­ra:
– Tu aseTi Zlieri xar, aba, ai­Re qva da wya­li ga­mo­a­di­ne­o!
na­car­qe­qi­am uc­bad axa­li yve­li amo­i­Ro, mag­rad mo­u­Wi­ra xe­
li da wya­li Tqri­a­liT ga­mo­a­di­na. devi amjeradac motyuvda.
gaTamamebulma nacarqeqiam devs Ses­Za­xa:
– fe­xis das­ve­le­ba ar min­da­. axla Sen Semisrule davaleba:
aqeT napirze ga­mo­di, mxar­ze Se­mis­vi da gaRma ga­miy­va­ne!

upasuxe kiTxvebs
1. romeli personaJebi moqmedeben zRapris am nawilSi?
2. ratom hqvia erT-erT personaJs nacarqeqia?
3. rogor moaxerxa rZalma, Tavisi nacarqeqia mazlisTvis kari
Caeketa?
4. ra waiRo saxlidan sagzlad nacarqeqiam?

dawere
5. dawere am SekiTxvebis pasuxebi:
a) sad Sexvda devs nacarqeqia?
b) pirvelad rodis da rogor gamoiCina nacarqeqiam moxerxebu-
loba?
g) rogor Seasrula devis rTuli davaleba nacarqeqiam?
d) devs ra daavala man?
6. gadaiwere winadadebebi da sworad gaanawile sityvebi:
radgan, rodesac, rogorc

a) ... ki nacarqeqia wirvaze wavida, rZalma kari Cauketa.


g) ... nacarqeqia wirvaze wavida, rZalma kari Cauketa.
d) ... nacarqeqia zarmaci iyo, rZali sul eCxubeboda.
e) ... Cans, es kaci Zalian Zlieria! _ SeSinda devi.
v) ... me Seni survilebi Sevasrule, axla Sen unda Seasrulo Cemi
davalebao, _ uTxra nacarqeqiam devs.

172
gramatika
brZanebiTi winadadeba
gaixsene, ra ubrZana gaTamamebulma nacarqeqiam devs da ipove
zRaparSi es winadadeba.

winadadebas, romelSic brZanebaa gamoxatuli, Zaxilis niSani


daesmis.

gaixsene abrebi brZanebiTi winadadebiT:


Sesvla akrZalulia!
nagavi ar CayaroT!

brZanebiTi winadadebebia:
ar daigviano!
nu zarmacob!
cocxlad iare!
imecadine!
nu gahyviri!

dawere
1. daakvirdi winadadebebis Sinaarss. gadaiwere da dasvi saWiro
sasveni niSnebi:
a) ai, ukve gaTenda
b) skolaSi ara xar wasasvleli
g) gamofxizldi
2. gadaiwere TxrobiTi da brZanebiTi winadadebebi da dasvi Sesaf-
erisi sasveni niSnebi:
a) namcxvari yvela bavSvs Tavis TefSze daudes
b) patarebi erTmaneTs waeCxubnen
g) sufraze namcxvrebi salaTebi kanfetebi da xili ewyo
d) bavSvebo nu xmaurobT
e) nikam axali saTamaSoebi Camoariga
v) frTxilad, ar gatexo
z) Tamar nu macineb
axseni, sad da ratom unda daisvas mZime meoTxe da meSvide winadade-
bebSi.

173
2.
11 de­vi ma­Sin­ve aqeTa napirze ga­mo­vi­da. na­car­qe­qia mxar­ze Se­is­va
erTi kacis Tavgadasavali

da uTx­ra:
– oho, ra msu­bu­qi yo­fil­xa­ro!
– es imi­tom, rom er­Ti xe­li ca­ze maqvs mo­ki­de­bu­li da, Tu ga­
vuS­veb, ma­Sin ve­Rarc ki dam­Zra­vo.
– aba ga­uS­vi xe­li­o, – uTx­ra dev­ma.
na­car­qe­qi­am sad­gi­si amo­i­Ro da devs ki­ser­Si Ca­ur­Wo. dev­ma sa­
Si­ne­li yvi­ri­li mor­To da sTxo­va, xe­li isev ci­sT­vis mo­e­­ki­da.
ro­de­sac wyals ga­vid­nen, dev­ma uTx­ra:
– Cven, cxra Zmas, saxli aqve gvaqvs, wa­mo­di, sa­di­lad gvew­vi­e­o.
na­car­qe­qia Se­Sin­da, mag­ram ras izam­da, uTu­od un­da wah­yo­lo­da.
de­vi­s saxlSi rom mi­vi­dnen, nacarqeqiam da­i­na­xa, uzarmazari
ke­ci xmiadiT bu­xar­Si iyo Sed­gmu­li.
de­vi sa­di­lis mo­sam­za­deb­lad wa­vi­da da na­car­qe­qi­as da­u­ba­
ra, xmiadis­Tvis Tvali edevnebina, ar dam­wva­ri­yo. na­car­qe­qi­as
un­do­da, ke­ci mo­eb­ru­ne­bi­na, rad­gan da­i­na­xa, er­Ti gver­di Za­
li­an Se­wiT­le­bu­li­yo. ro­gorc ki xe­li ax­lo, keci ma­Sin­ve gad­

keci cecxl­
mob­run­da da na­car­qe­qia qveS moh­yva. bev­ri iw­va­la, mag­ram ke­cis
gamZle Tixis qve­mo­dan ver ga­moZ­vra. bo­los de­ve­bi Se­mo­vid­nen oTax­Si da
tafa na­­carqe­qia kec­qveS mo­yo­li­li na­xes.
– ka­co, eg ra giq­ni­a­o, – Se­e­kiTxa er­Ti de­vi.

xmiadi
– mu­ce­li am­tkiv­da Za­li­an da Tbi­li ke­ci mu­cel­ze da­vi­de,
brtyeli ege­ba ro­gor­me tki­vil­ma ga­mi­a­ros­-meT­qi. ax­la kar­ga­da var da
puri ai­Re ke­ci­o, – uTx­ra na­car­qe­qi­am.
Sem­deg, suf­ras rom mi­us­xdnen, de­vebs Rvi­no Se­mo­e­li­aT.

xelada
ai­Res di­di xelada da na­car­qe­qi­as uTx­res: – Tu Zma xar, ga­di,
doqi ezo­Si qvev­ri­a, am xe­la­diT Rvi­no amo­i­Re da mog­vi­ta­ne­o.
na­car­qe­qi­as Se­e­Sin­da, uS­ve­le­be­li xelada rom da­i­na­xa, mag­
ram ma­inc ga­vi­da ezo­Si da did­xans aRar dab­run­da. de­vebs cda
mos­wyin­daT, ga­vid­nen da na­xes, na­car­qe­qi­as ba­ri ae­Ro xel­Si da
qvev­ris gar­Se­mo mi­was Txri­da.
– ma­gas ras Svre­bi? – hkiTx­es de­veb­ma.
– mTlad unda amo­vi­Ro qvev­ri da ise dav­li­oT, To­rem pa­wa­wi­
na xe­la­diT mo­ta­na ada­mi­ans mos­wyin­de­bao.

174
upasuxe kiTxvebs
1. am zRapris romeli personaJia gonebamaxvili?
11

erTi kacis Tavgadasavali


2. rogor gamoiyena nacarqeqiam Tavisi sadgisi?
3. ra moifiqra nacarqeqiam kecis qvemodan gamosaZvromad?
4. rogor aicila Tavidan man didi xeladiT Rvinis motana?
5. daasaxele CamoTvlili sityvebis saerTo saxeli:
keci, xelada, qvevri.

imsjele
6. devebi Zlierebi arian, magram nacarqeqia mainc sjabnis maT.
axseni, ra upiratesoba aqvs nacarqeqias?

gramatika
7. CamoTvlilTa Soris romelia is arsebiTi saxeli, romelic
ikumSeba? (daixmare SekiTxva – risi?) a) qvevri, b) wyali, g) keci
8. daamtkice, rom `xelada~ ikveceba (daixmare SekiTxva – risi?)

dawere
9. gegmis saxiT Camowere nacarqeqias eqvsi moxerxebuli saqcieli.
10. gadaiwere winadadebebi da sworad gaanawile sityvebi: radgan,
rogorc, rodesac
a) ki nacarqeqiam xeli axlo, keci gadmovarda da zed
daeca.
b) nacarqeqia Zalian SeSinda, magram, devebma daavales,
Rvinis mosatanad gavida.
g) isini wyals iqiT ga­vid­nen, dev­ma uTxra, Cems saxlSi
wavideTo.

3.
de­veb­ma ifiq­res: Cven, cxra Zmam, Zlivs Cav­sviT miwaSi ca­ri­e­
li qvev­ri da es ki mar­to api­rebs sav­se qvev­ris amo­Re­ba­s­o. Sem­
deg Tvi­Ton de­veb­ma aav­ses xe­la­da Rvi­niT da Se­ud­gnen sa­dils.
am dros er­Tma dev­ma da­acemina da na­car­qe­qia Wers mi­ek­ra. de­
veb­ma maR­la ai­xe­des da na­xes, na­car­qe­qia We­ris koWs eWi­­­­de­ba.
– ka­co, mand ram agiy­va­na, ras ake­Teb?!
– ro­gor ga­be­deT Cem win dacemine­ba?! – uTx­ra na­car­qe­qi­am, –
es wkep­la un­da Ca­mo­vi­Ro da sul gver­de­bi agiw­va­To!

175
de­ve­bi Za­li­an Se­Sin­dnen: Cven, cxra Zmam, Zlivs mo­vi­ta­neT
11 Ti­To xe da es ki wkep­las eZa­xi­so!
erTi kacis Tavgadasavali

Se­Si­ne­bu­li de­ve­bi sax­li­dan gac­viv­dnen da da­i­fan­tnen.


na­car­qe­qi­a, ro­gorc iyo, bobR­viT Ca­moZ­vra da de­ve­bis ojaxs
pat­ro­no­ba da­uwy­o.
erT devs gza­ze me­la Sex­vda da hkiTxa:
– de­vo, sad mir­bi­xar, ra dag­mar­Tni­a­o.
– ra­Ra sad miv­rbi­var, Cven­Tan er­Ti ka­ci mo­vi­da, ki­na­Ram ga­
dag­vyla­pa­o, – da uambo dev­ma, ro­go­ric iyo is ka­ci.
me­li­as ga­e­ci­na:
– is xom na­car­qe­qi­aa, sa­co­da­vi ka­ci. rad­gan arafers ake­
Teb­da, rZal­ma sax­li­dan ga­mo­ag­do. me imaT kar­gad vic­nob.
rac qaT­me­bi hyav­daT, sul me movtace. wa­mo­di, ro­gor Se­ga­Si­na
mag la­Car­ma­o.
– ver gen­do­bi! – uTxra dev­ma.
me­li­a bevrs ex­ve­wa.
– maS, rom ar mi­Ra­la­to, mo­di, am To­kiT wel­ze ga­mo­me­bio, –
upasuxa devma.
me­li­am Tvi­Ton mo­i­ba To­ki da me­re devs ga­mo­a­ba. de­vi isev
dab­run­da Ta­vis sax­lSi Tok­ga­mob­mu­li.
na­car­qe­qi­am rom me­lia da de­vi da­i­na­xa, Za­li­an Se­Sin­da, mag­

176
ram ra­Ras izam­da. ma­Sin­ve kar­Si ga­mo­e­ge­ba da me­li­as uTx­ra:
– ah, Se sa­Za­ge­lo! Ce­mi Tor­me­ti de­vi ge­mar­Ta da mar­to er­Ti 11

erTi kacis Tavgadasavali


mog­yav­so!
devs ise Se­e­Sin­da, rom To­ki gag­li­ja, me­liac
kinaRam daf­li­Ta da Tvi­Ton cxra mTas iqiT ga­da­i­
kar­ga.
na­car­qe­qi­am de­ve­bis sim­did­re, rac ram hqon­daT,
aq­le­mebs ah­ki­da, saxlSi wa­i­Ro da Zmis ojaxi gaam-
didra.

elasa, melasa,
Wiqa mekida yelasa,
mTqmelsa da gamgonebelsa
sikeTe gvqondes yvelasa.

upasuxe kiTxvebs
1. ra iyo nacarqeqias bolo eSmakoba, romlis Semdegac devebi sax-
lidan gacvivdnen?
2. rogor ajoba eSmakobiT cnobil melas nacarqeqiam?
3. Sen ici devebTan mebrZoli gmirebi: kopala da amirani. ra gansx-
vavebaa maTsa da nacarqeqias Soris?

moZebne
4. saidan Cans, rom devebs didi simdidre hqoniaT?
5. riT daiwyo da riT dasrulda zRapari? gsmenia Tu ara sxvagvari
dasasrulic?

imsjele
6. devi Ronieria, nacarqeqia moxerxebulia. romeli andaza Seef-
ereba maT ambavs?
7. CamoTvale nacarqeqias sami Tviseba da samive daasabuTe am per-
sonaJis saqcieliT (miaqcie yuradReba mis bolo qcevasac)

dawere
8. Seadgine am zRapris Txrobis gegma.
9. dawere Txzuleba: `Cemi azri nacarqeqias Sesaxeb.~

xuTkunWula

177
gramatika
wertili, orwertili, sami wertili

1. nawerSi TxrobiT winadadebas wertiliT vasrulebT.


nacarqeqiam devebis simdidre saxlSi waiRo.

2. orwertiliT ras SevZlebT?


_ orwertilis Semdeg winadadebis gagrZeleba SegviZlia.
davsvamT orwertils da saTqmels CamovwerT.

daakvirdi:
a) nacarqeqiam Tan waiRo: er­Ti gu­da na­ca­ri, sad­gi­si da axa­li yve­
li.
b) zooparkSi bevri cxovelia: spilo, lomi, vefxvi, mela, mgeli,
daTvi...

3. sami wertili risTvis gvWirdeba?


– sami wertiliT Cven mkiTxvels mivaniSnebT, rom saTqmeli bo-
lomde ar dasrulebula.

Semodgomaze mwifdeba sxvadasxva xili: yurZeni, broweuli, kom-


Si, vaSli...

dawere
1. gadaiwere da dasvi wertili, orwertili, sami wertili:
a) gaTenda ganaTda aremare mindvrebi, gorakebi, gzebi
b) `gvriti~ zRaparia am zRaparSi moqmedeben sulieri da usulo
sagnebi kaci, gvriti, mamali, viri, maxaTi, filTaqva
g) nacarqeqiam aqlemebs ahkida devebis simdidre WurWeli, Zvir-
fasi xaliCebi. oqro, vercxli
2. daasrule winadadeba da dasvi saWiro niSnebi:
a) qveynis oTxi mxarea aRmosavleTi dasavleTi samxreTi ...
b) weliwadis droebia ...
3. Seadgine winadadebebi Semdegi sityvebis gamoyenebiT:
uSvelebeli, pawawina, msubuqi, tlanqi

178
cot­n e da­di­a­n i
(istoriuli ambavi) 11

erTi kacis Tavgadasavali


1.
mecamete saukuneSi sa­qar­Tve­lo­Si ucxo xalxi – mon­Ro­le­
bi ba­to­nob­dnen. maT mi­iT­vi­ses qarTvelTa me­fis uf­le­bebi da
me­tad aviw­ro­eb­dnen Cvens xal­xs, did gadasaxads ar­Tmev­dnen,
mo­nur mor­Ci­le­bas iTxo­v­dnen. qve­ya­nas Sve­la un­do­da; mag­ram
es Za­li­an Zne­li iyo, rad­ga­nac mters me­tis­me­tad di­di Za­la
hqon­da.
aqe­Ta da iqi­Ta sa­qar­Tve­lo­s sa­u­ke­Te­so ma­mu­liS­vil­ebi Se­­
ikrib­nen mesxeTSi, axal­ci­xis ax­los da Se­ud­gnen bWo­bas, Tu
rogor exsnaT qvey­ana. maT Soris iyo cotne dadianic.
saqarTvelos sxvadasxva kuTxidan Sekrebilma uSiSar-
ma mamuliSvilebma gadawyvites, xal­xi ae­jan­ye­bi­naT, Se­
egrovebinaT di­di ja­ri da mon­Ro­leb­is winaaRmdeg ga­e­laS­
qraT. miiRes Tu ara es ga­dawy­ve­ti­le­ba, cot­ne da­di­a­ni im
wam­sve wa­vi­da Tavis kuTxeSi – sa­meg­re­lo­Si – xal­xis asa­jan­
yeb­lad. sxvebi ki er­Ti dRiT ki­dev dar­Cnen iq­ve. swo­red am
dros Cu­mad mo­vi­da mon­Rol­Ta raz­mi, Se­ipy­ro yve­la iq myof­i
qar­Tve­li da tyved wa­iy­va­na.
ro­ca tyve­e­bi mi­iy­va­nes mon­Rol­Ta mbrZa­ne­bel­Tan, man ga-
nacxada:
– da­a­tit­vleT yve­la­ni, To­ke­biT Se­u­ka­riT mkla­ve­bi, wa­us­
viT tan­ze Taf­li da das­xiT pa­pa­na­qe­ba mze­ze­; dee, iwvodnen
da itan­je­bod­nen uTvalavi mweris mware nakbenisaga­no.
ga­i­go Tu ara es ube­du­re­ba cot­ne da­di­an­ma, ma­Sin­ve cxenze
Sejda da gas­wia mon­Rol­Ta mbrZa­ne­b­lis bi­ni­sa­ken. man ga­i­a­ra
mes­xe­Ti, Sem­deg ja­va­xe­Ti,
Ca­vi­da som­xeT­Si da Se­vi­da
so­mex­Ta de­da­qa­laq anis­Si.

179
11 upasuxe kiTxvebs
1. Cven 21-e saukuneSi vcxovrobT. rodindel istoriul ambavs gad-
erTi kacis Tavgadasavali

mogvcems avtori?
2. ganmarte, ras gulisxmobs avtori, roca ambobs:
`aqe­Ta da iqi­Ta sa­qar­Tve­lo­s sa­u­ke­Te­so ma­mu­liS­vil­ebi
Se­ik­rib­nen~...

3. ra gadawyvetileba miiRes Sekrebilma qarTvelebma?


4. ratom ver daatyveva mterma cotne dadiani?
5. rogor dasaja qarTvelebi monRolTa mbrZanebelma?
6. sad Cavida cotne dadiani? ra gza gaiara man?

dawere
7. Seadgine Txrobis gegma: daasaTaure xuTive abzaci.
8. gadaiwere winadadebebi da dasvi saWiro niSnebi:
b) monRolTa mbrZanebelma brZana, qarTvelebi SeipyariT daatit-
vleT da mzis gulze dasviTo...
a) mamuliSvilebi Seikribnen saqarTvelos yvela kuTxidan qar-
Tlidan imereTidan kaxeTidan samegrelodan

2.
cotnem erT did mo­e­dan­ze da­i­na­xa qar­Tve­li tyve­e­bi, ro­
mlebic ga­tit­vle­bul­ni da mkla­vebSek­ru­le­bi is­xdnen mzis
gul­ze, ix­ruke­bod­nen mzis mcxunvarebisagan da itanjebod-
nen mra­va­li mwerisagan.
sa­Si­nel­ma wu­xil­ma Se­ipy­ro cot­nes gmi­ru­li gu­li, ro­ca
aseT da­mam­ci­re­bel mdgo­ma­re­o­ba­Si na­xa sa­qar­Tve­lo­s dide­
bul­i vaJkacebi. mag­ram amas­Tan nu­ge­Sic ig­rZno, rad­ga­nac da­
i­na­xa, Tu ra Rir­se­u­lad itan­dnen am damamcirebel sas­jels
mis­i me­go­brebi.
cot­ne gad­mox­ta cxe­nid­an, mi­vi­da Ta­vis me­gob­reb­Tan da
mxur­va­led mi­e­sal­ma; im wam­sve ga­i­xa­da ta­ni­sa­mo­si, ga­tit­
vlda, Tvi­Ton­ve Se­ik­ra To­kiT mkla­ve­bi da am sa­xiT Caj­da Ta­
vis me­gob­rebs So­ris da­Ro­ne­bu­li. wa­me­bul­ebi di­dad anu­ge­Sa
am­xa­na­gis aseT­ma er­Tgu­lebam.

180
ro­ca es am­ba­vi mo­ax­se­nes monRol­Ta mbrZa­ne­bels, igi me­tad
ga­oc­da, da­i­ba­ra Ta­vis­Tan cot­ne dadiani da hkiTxa ase­Ti sa­ 11

erTi kacis Tavgadasavali


o­ca­ri saq­ci­e­li­s mi­ze­zi. cot­nem upa­su­xa:
– me mo­ve­di Tqven wi­na­Se, ra­Ta simarTle ga­mo­i­Zi­oT. ­Tu ra­
me sik­vdi­li­s Rir­si gviq­ni­a, mec imaT­Tan erTad unda mov­kvde.
xolo Tu isini udanaSau­lo­ni ari­an, mec udanaSaulo var,
rad­gan maT uCe­mod ara­fe­ri uq­ni­aT.
monRolTa mbrZanebels ise moewona megobrebis mimarT
cotne dadianis erTguleba, rom datyvevebuli qarTvelebi
gaaTavisufla.
iakob gogebaSvili

upasuxe kiTxvebs
1. rogor gamoxata cotnem erTguleba megobrebis mimarT?
2. ra upasuxa cotne dadianma monRolTa mbrZanebels?
3. ratom gaaTavisufla monRolTa mbrZanebelma qarTveli tyveebi?

imsjele
4. roca cotne dadianma datyvevebuli megobrebi naxa, igrZno wux-
ilic da nugeSic. axseni am ori grZnobis mizezebi.
5. daasabuTe cotne dadianis saqcieliT, rom is iyo:
a) uSiSari; b) erTguli

6. SeafaseT monRolTa mbrZaneblis saqcieli.

dawere
7. gadaiwere winadadebebi da sworad gaanawile sityvebi:
raTa, radgan, rogorc, rodesac. Tu, da

... es am­ba­vi mon­Rol­Ta mbrZa­ne­bels mo­ax­se­nes, is ga­oc­da. da­i­ba­ra


Ta­vis­Tan cot­ne ... hkiTxa ase­Ti sa­o­ca­ri saq­ci­e­li­s mi­ze­zi. cot­
nem upa­su­xa: _ me mo­ve­di Tqven wi­na­Se, ra­Ta simarTle ga­mo­i­Zi­oT.
­... ra­me sik­vdi­li­s Rir­si gviq­ni­a, mec ise unda davisajo, ... isini.
xolo ... isini udanaSaulo­ni ari­an, mec udanaSaulo var, ... maT
uCe­mod ara­fe­ri uq­ni­aTo.
8. moiZie damatebiTi cnobebi iakob gogebaSvilis mier moTxrobili
am ambis Sesaxeb.
9. dawere Txzuleba: `Cemi azri cotne dadianis Sesaxeb~.

181
gramatika
brWyalebi
dakvirvebiT waikiTxe winadadebebi:

1. iakob gogebaSvilis `cotne dadiani~ istoriuli ambavia.


cotne dadiani mecamete saukuneSi cxovrobda.

2. `nacarqeqia~ qarTuli xalxuri zRaparia. nacarqeqiam devs


WkuiTa da moxerxebiT ajoba.

ra aris Casmuli brWyalebSi am winadadebebSi?


igavis, zRapris, moTxrobis, leqsis, filmis, speqtaklis saTau-
rebi brWyalebSi unda CavsvaT da ase gamovyoT Cvens nawerSi.

daakvirdi:
1. `Tqmuleba amiranze~ Zalian Zvelia.
2. `arwivi~ vaJa-fSavelas leqsia.
3. `ku da morieli~ sulxan-saba orbelianis igavia, `buzi da
etli~ ki ezopem moigona.

dawere
1. gadaiwere da saTaurebi brWyalebSi Casvi:
a) mefe lomi multiplikaciuri filmia.
b) zRapari mebaduris Svili sul pataras wamikiTxes.
g) saxuravis binadari karlsoni Svedma sabavSvo mweralma, astrid
lindgrenma, dawera.
d) salamuras Tavgadasavali arCil sulakauris nawarmoebia.
e) CxikvTa qorwilis mixedviT speqtakli davdgiT.
2. moifiqre winadadebebi da sworad dasvi sasveni niSnebi:
a) winadadeba, romelSic CamoTvlili iqneba arsebiTi saxelebi.
b) winadadeba, romelSic CamoTvlili iqneba zedsarTavi saxelebi.
g) winadadeba, romelSic CamoTvlili iqneba ricxviTi saxelebi.
d) winadadeba, romelSic brWyalebs gamoiyeneb.

182

You might also like