მათემატიკა 5 მასწავლებლის წიგნი

nana jafariZe
5
nani wulaia
maia wilosani
maTematika
maswavleblis wigni
grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis,
kulturisa da sportis saministros mier 2018 wels.
maTematika 5
maswavleblis wigni mexuTeklaselTaTvis
Tbilisi, 2018
avtorebi: nana jafariZe, nani wulaia, maia wilosani
redaqtorebi: Tamar gavaSeliSvili, mariam goCitaSvili

dizaineri: ia maxaTaZe
teqnikuri dizaineri: nino kublaSvili
© bakur sulakauris gamomcemloba, 2018
Sps `bakur sulakauris gamomcemloba~

aRmaSeneblis 150, Tbilisi 0112
tel.: 910954, 911165
elfosta: info@sulakauri.ge
ISBN 978-9941-30-034-9
Mathematics 5
Teacher's book
© Sulakauri Publishing, 2018

all rights reserved.
Tbilisi, Georgia
www.sulakauri.ge
sarCevi
saxelmZRvanelos Sesaxeb 5 IV Tavi

gakveTilebis sanimuSo scenarebi §3. wrewiri, wrewiris elementebi 26
I Tavi prezentaciebi 27
§1. naturaluri ricxvebi 7 amonaridi „erovnuli saswavlo
gegmidan“
§2. rogor Caiwereba naturaluri
ricxvebi 8 moswavlis Sefasebis sistema 28
§3. klasebi da Tanrigebi ricxvTa axali erovnuli saswavlo gegmiT
CanawerSi 8 gansazRvruli maTematikis
programa axali erovnuli saswavlo
§4. naturaluri ricxvebis
gegmiT gansazRvruli maTematikis
damrgvaleba 9
programa 34
§5. Tvlis sistemebi 10
standartis Sedegis miRwevisa
§6. jgufuri mecadineoba 11 da saxelmZRvanelos Sinaarsis
§7. monacemebi 11 urTierTkavSiris matrica 40
§8. diagrama, piqtograma 12 amoxsnebi, miTiTebebi

I Tavi
§9. kanonzomiereba 13
§1. naturaluri ricxvebi42
§10. naturaluri ricxvebis
Sedareba 13 §2. rogor Caiwereba naturaluri
ricxvebi 42
§11. monakveTi. sxivi 14
§3. klasebi da Tanrigebi ricxvTa
§12. zomis erTeulebi 15 CanawerSi 43
§13. skala 16 §4. naturaluri ricxvebis
§14. sakoordinato sxivi 16 damrgvaleba 44
§15. kuTxe 17 §5-6. Tvlis sistemebi: jgufuri

mecadineoba 44
§16. kuTxis gazomva 18
§7. monacemebi 45
§17. samkuTxedi 19
§8. diagrama piqtograma 45
§18. ricxviTi gamosaxuleba, asoiTi
gamosaxuleba 19 testi TviTSemowmebisTvis 45
§19. logikuri amocanebi 20 §9. kanonzomiereba 46
II Tavi §10. naturaluri ricxvebis

Sedareba 47
§2. Sekrebis kanonebi 21
§11. monakveTi. sxivi 48
§3. gamokleba 22
§12. zomis erTeulebi 48
III Tavi
§13. skala 48
§2. gamravlebis kanonebi 23
§14. sakoordinato sxivi 49
§11. sibrtyis dafarva (mozaika) 24
§15. kuTxe 50
§18. naturaluri ricxvis gamyofebi
da jeradebi 25 §16. kuTxis gazomva 50
§17. samkuTxedi 50 viTamaSoT 69
§18. ricxviTi gamosaxuleba, asoiTi §18. naturaluri ricxvis gamyofebi
gamosaxuleba 51 da jeradebi 70
§19. logikuri amocanebi 51 §19. 2-ze, 5-ze da 10-ze gayofadobis
niSnebi 71
testi TviTSemowmebisTvis 52
§20. martivi da Sedgenili ricxvebi 72
I Tavis damatebiTi savarjiSoebi53
II Tavi
III Tavis damatebiTi savarjiSoebi 73
§1. Sekreba 55
IV Tavi
§2. Sekrebis kanonebi 55
§1. Cveulebrivi wiladebi 74
§3-4. gamokleba. Sekreba-gamoklebis
erToblivi Sesruleba 56 §2. amovxsnaT amocanebi 74
§3. gamokleba 56 §3. wrewiri, wrewiris elementebi 75
§4. Sekreba–gamoklebis erToblivi §4. wre. seqtori 76
Sesruleba 56
§5. wiladebis Sedareba 76
§5. gantoleba 57
§6. wesieri da arawesieri wiladebi 77
§6. amovxsnaT amocanebi 58
§7. gayofa da wiladi 77
§8. arawesieri wiladidan mTelis
II Tavis damatebiTi savarjiSoebi 60 gamoyofa 78
III Tavi testi TviTSemowmebisTvis 79
§1. gamravleba 61 §10. wiladi ricxvebis Sekreba da
gamokleba 79
§2. gamravlebis kanonebi 62
§11. Sereuli ricxvis gadaqceva
§3. gamravlebis ganrigebadobis
arawesier wiladad 79
kanoni 62
§12. Sereuli ricxvebis Sekreba da
§4. nulebiT daboloebuli
gamokleba 80
ricxvebis gamravleba 63
§13. wiladebis gamravleba da
§5. mravalniSna ricxvebis
gayofa naturalur ricxvze 81
gamravleba 63
§14. wiladis ZiriTadi Tviseba 81
§6. amovxsnaT amocanebi
gantolebis SedgeniT 63 testi TviTSemowmebisTvis 82
§7. axarisxeba. ricxvis kvadrati IV Tavis damatebiTi savarjiSoebi 82
da kubi 64
amocanebi maTematikis
testi TviTSemowmebisTvis 65 moyvarulTaTvis 83
§8. farTobi 65 amoxsnebi, miTiTebebi (amocanebi
maTematikis moyvarulTaTvis) 89
§9. farTobis sazomi sxva erTeulebi 66
Semajamebeli samuSaos nimuSebi 97
§10. kubi, marTkuTxa paralelepipedi 66
Sefasebis rubrikebi Semajamebeli
§12. naturaluri ricxvebis gayofa 66
samuSaos nimuSebisTvis 101
§13. mravalniSna ricxvebis gayofa 67
instruqcia ist-is gamoyenebiT
§15. moqmedebaTa Sesrulebis rigi 68 davalebebis Sesasruleblad 104
§17. naSTiani gayofa 68 moswavlis wignis savarjiSoebis
swori pasuxebi 106
saxelmZRvanelos Sesaxeb
mizani
V klasSi maTematikis swavlebis ZiriTadi mizania mozardSi azrovnebis unaris
ganviTareba, logikuri da kritikuli damokidebulebis Camoyalibeba, maTemati-
kis im „anbanis“ aTviseba da gaTaviseba, romelzec unda daSendes Semdgomi codna.
moswavlis wignis struqtura

moswavlis wigni dayofilia Tavebad. yoveli Tavi dayofilia paragrafebad. aqe-
dan TiToeuls axlavs „testebi TviTSemowmebisaTvis“ da damatebiTi savarjiSo
ebi, romlebic, erTi mxriv, emsaxureba gavlili masalis gamyarebas da Rrmad
gaazrebas, xolo – meore mxriv, im unar-Cvevebis Camoyalibebas, romlebic maT mo
amzadebs maTematikis „silamazis“, logikisa da Tanmimdevrulobis aRsaqmelad.
meTodika
paragrafis struqtura maqsimalurad uzrunvelyofs moswavlis CarTulobas
sagakveTilo procesSi. yoveli paragrafi iwyeba moswavleebisTvis (individu-
aluri an wyvilebSi) gankuTvnili davalebiT. misi gadawyvetis Semdeg mozardi
mzadaa axali masalis asaTviseblad, romlis gaazrebas da aTvisebas xels uwyobs
paragrafSi CarTuli „individualuri kiTxvebi“, romlebic zog paragrafSi ram-
denime adgilas gvxvdeba (imis mixedviT, Tu ramdenad iTxovs amas paragrafSi mo-
cemuli masala); amave dros, moswavles da maswavlebels exmareba imis SefasebaSi,
Tu ramdenadaa aTvisebuli da gaazrebuli esa Tu is Tematuri momenti.
moswavlis wignSi mravladaa sxvadasxva aqtivobis Semcveli davalebebi: pro-
eqti, praqtikuli samuSao...
paragrafis amgvari struqtura uzrunvelyofs moswavleze orientirebuli
gakveTilis Catarebas, romelzec maswavlebeli ar iqneba masalis gadmomcemi da
moswavle – pasiuri msmeneli.
moswavle aqtiurad monawileobs sagakveTilo procesSi. yoveli daskvna,
ganmarteba da wesi yalibdeba moswavleebis da maswavleblis erToblivi Zalis
xmeviT. yovel Tavs axlavs erTi an ori „testi TviTSemowmebisTvis“, romelTa
daniSnulebacaa ara mxolod testSi mocemuli davalebebis Sesruleba, aramed
moswavlis TviTSefaseba. muSaobis damTavrebis Semdeg moswavleebs vTxovT,
Sexedulebisamebr Seafason davalebebi, rogorc „martivi“, „saSualo sirTulis“
da „rTuli“; daTvalon, Tu ramden amocanas upasuxes (TavianTi azriT) sworad
da ramdeni amocanis pasuxSi eparebaT eWvi; Seadginon Sesabamisi cxrili, werti-
lovani an svetovani diagramebi, Semdeg naxon testis pasuxebi da gaiazron, Tu
ramdenad sworad Seafases maT TavianTi namuSevari. es miexmareba moswavleebs
TviTSefasebis unaris ganviTarebaSi da TavianTi Sexedulebis gadafasebaSic,
rac aranakleb mniSvnelovania.
5
maswavleblis wignis struqtura
maswavleblis wignSi mocemulia mkafio miTiTebebi an amoxsnebi. gakveTilis
msvleloba paragrafis struqturiTaa uzrunvelyofili, magram maswavlebels
SeuZlia Secvalos igi Sexedulebisamebr.
aseve, maswavleblis wignSi mocemulia Sefasebis sistema, miznebisa da Sedegebis
ruka, gakveTilis scenarebi pirveli Tavis yvela paragrafisTvis, xolo danar-
Ceni Tavebidan - 1 an 2 paragrafisTvis.
maswavleblis wigns Tan erTvis arastandartuli amocanebi, romelTa da-
Zlevac am asakobriv jgufSi adviladaa SesaZlebeli da romelTa nakleboba-
sac yovelTvis ganicdida saxelmZRvaneloebi. es amocanebi saSualebas iZleva,
maswavlebels xelT hqondes samuSao im moswavleebisaTvis, romlebic klasTan
SedarebiT ufro swrafad iTviseben masalas. zemoxsenebuli amocanebi xels
uwyobs moswavleTa interesis gaRviZebas, kritikuli azrovnebis Camoyalibebas,
problemebisadmi sxvadasxva midgomas. maTi xSiri CarTva sagakveTilo procesSi
xels Seuwyobs muSaobas wreebSi (Tu aseTi aris skolaSi), an nawilobriv mainc
Seasrulebs am funqcias, wris ararsebobis SemTxvevaSi. maswavlebels Tavadac
SeuZlia, Seadginos msgavsi amocanebi mocemuli nimuSebis mixedviT. am amoca-
naTa amoxsnebis Cven mier SemoTavazebuli xedva daexmareba maswavleblebs da
SesZens arastandartuli amocanebis amoxsnis sxvadasxva xerxis gamoyenebis ga-
mocdilebas, rac calsaxad xels Seuwyobs mis profesiul ganviTarebas.
arastandartulad dasmuli amocana an SekiTxva moswavlis mxridan iwvevs erT-
gvar SiSs, Tu is amas miCveuli ar aris. maTi daZleva da sirTuleebis gadalaxva
moswavleSi amZafrebs Tavdajerebulobas, acxovelebs interess da maTematikis
siyvaruls.
maswavleblis wignis bolos mocemulia damxmare literatura, Semajamebeli
samuSaos nimuSebi da moswavlis wignSi Sesuli amocanebis/savarjiSoebis pasuxe-
bi.
gTavazobT gakveTilis Catarebis zogad sqemas:
I - micemuli individualuri davaleba (5 wT)

II - am davalebebis prezentacia moswavleTa mier (5-10 wT)
III - axali masalis ganxilva (maswavlebeli da moswavleebi erToblivad) (10-15 wT)
IV - axali masalis gamyareba/ganmtkiceba wignSi mocemuli individualuri an
wyvilebisTvis gankuTvnili kiTxvebiT (5-10 wT)
V - paragrafSi ganxiluli amoxsnili amocanebis garCeva-gaazreba (xSirad – dis-
kusiiTac) (10 wT)
VI - gakveTilis Sejameba, davalebis micema (5 wT)
6
gakveTilebis sanimuSo scenarebi
I Tavi
§1. naturaluri ricxvebi
reziume: moswavleebi gaecnobian naturalur ricxvTa mwkrivs.

moswavleebi SeZleben:
● naturalur ricxvTa mwkrivis Caweras;
● mocemuli ricxvis wina da momdevno ricxvebis dasaxelebas;
● mocemuli ricxvebis Sedarebas;
● cxovrebiseul situaciaSi miRebuli codnis gamoyenebas.
aqtivobis aRwera:
1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, esaubreba nat-

uralur ricxvebze. (5wT)
2. kiTxva-pasuxis reJimSi ganixilaven paragrafis dasawyisSi mocemul

maprovocirebel (1-5) SekiTxvebs, ris Semdegac ganimarteba naturaluri
ricxvebi. (10wT)
3. 6-7 SekiTxvis dasmis mere weren naturalur ricxvTa mwkrivs. (5wT)
4. ganixilaven savarjiSoebs №1-9. (15wT)
5. maswavlebeli avalebs moswavleebs wyvilebisaTvis gankuTvnil №10

amocanaze fiqrs. (5wT)
6. romelime wyvili axdens davalebis amoxsnis demonstrirebas.

maswavlebeli ajamebs gakveTils da moswavleebs aZlevs saSinao davale-
bas – savarjiSoebs №11-21. (5wT)
7
§2. rogor Caiwereba naturaluri ricxvebi
reziume: moswavleebi gaecnobian naturaluri ricxvis CanawerSi – Tanri-

gis cnebas.
● mocemul ricxvSi cifrebis poziciis mixedviT Tanrigis dasaxelebas;
● ricxvis gaSlas saTanrigo Sesakrebebad;
● saTanrigo Sesakrebebis jamis mixedviT ricxvis Caweras.
aqtivobis aRwera:
1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, Seamowmebs sa-

Sinao davalebas da upasuxebs moswavleTa SekiTxvebs / axsnis gaugebar sa-
varjiSoebs. (5-10 wT)
2. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron paragrafSi mocemul amo-

canebze №3-6. (5-10 wT)
3. moswavleebi axdenen amoxsnili amocanebis prezentacias. (5wT)
4. ganixileba savarjiSoebi №1-12. (15wT)
5. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas – savarji-

Soebs №13-21. (5wT)
§3. klasebi da Tanrigebi ricxvTa CanawerSi
reziume: moswavleebi gaecnobian klasebs, Tanrigebis cnebas.

● ricxvis sityvieri Canaweris gakeTebas;
● sityvierad dasaxelebuli ricxvis Caweras;
● didi ricxvebis dayofas klasebad da mis wakiTxvas.
aqtivobis aRwera:
8
2. maswavlebeli esaubreba moswavleebs klasebsa da Tanrigebze. (5wT)
3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron wyvilebisTvis gankuTvnil

amocanebze №1-3. (5wT)
4. wyvilebi prezentaciis saxiT waradgenen amoxsnil amocanebs. (5 wT)
5. winaswar gamzadebuli plakatis daxmarebiT, maswavlebeli gaacnobs

moswavleebs klasebs da Sesabamis Tanrigebs; moswavleebi maT dayofen
klasebad da waikiTxaven did ricxvebs. (5-10wT)
6. moswavleebi amoxsnian savarjiSoebs №1-7. (10-15wT)

Soebs № 7-15. (5wT)
§4. naturaluri ricxvebis damrgvaleba
reziume: moswavleebi gaecnobian naturaluri ricxvebis damrgvalebis

wess.
moswavleebi SeZleben: ricxvis damrgvalebas saWiro Tanrigamde.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli esaubreba moswavleebs ricxvebis damrgvalebaze, axdens

paragrafSi ganxiluli nimuSebis demonstrirebas. (10 wT)
3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron paragrafSi mocemul

wyvilebisTvis gankuTvnil amocanaze. (5-10 wT)
4. moswavleebi prezentaciis saxiT waradgenen amoxsnil amocanebs. (5 wT)
5. klasSi ganixilaven savarjiSoebs №1-4. (10 wT)
9
6. maswavlebeli ajamebs gakveTils da moswavleebs aZlevs saSinao dava-
lebas – savarjiSoebs №5-14. (5 wT)
§5. Tvlis sistemebi
reziume: moswavleebi gaecnobian:

● Zvel egviptur ieroglifur Canawerebs;
● romaul Tvlis sistemebs;
● Tvlis poziciuri sistemis cnebebs.
● egvipturi ieroglifebiT Cawerili ricxvis wakiTxvas da Caweras aTo-
biT sistemaSi da piriqiT;
● romauli cifrebiT Cawerili ricxvis wakiTxvas da Caweras aTobiT
sistemaSi da piriqiT.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli gaacnobs moswavleebs Zvel egviptur ieroglifebs,

Tvlis sistemis cnebas. (5 wT)
3. maswavlebeli isaubrebs Tvlis poziciur da arapoziciur sistemebze,

aTobiT sistemaze. gaacnobs moswavleebs Tvlis romaul sistemas. (15 wT)
4. klasSi ganixilaven savarjiSoebs № 1-5. (10 wT)
5. maswavlebeli Seajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas № 6-10.

(5 wT)
10
§6. jgufuri mecadineoba
pasuxebi ixileT: maswavleblis wigni, „amoxsnebi, miTiTebebi“.

2. maswavlebeli gayofs klass or an sam jgufad.
3. TiToeuli davalebis Sesasruleblad TiTo jgufidan gamodis TiTo

bavSvi (yvela davalebaze sxvadasxva moswavle). maswavlebeli urigebs mo-
swavleebs da jgufebs winaswar gamzadebul davalebebs (№1-10). TiToeul
davalebaze maT (individualur moswavleebsac da jgufebsac) eZlevaT 3
wT (sul 30 wT). moswavlis mier sworad Sesrulebuli davaleba fasdeba 3
quliT, jgufis mier sworad Sesrulebuli davaleba ki – 1 quliT. (1dava-
leba fasdeba maqsimum 4 quliT)
4. maswavlebeli jgufebs avalebs, Seasrulon savarjiSo №2. maswavle-

blis daxmarebiT, moswavleebi afaseben sxva jgufis mier amoxsnil sa-
varjiSos. (10wT)
5. maswavlebeli ajamebs qulebs da acxadebs gamarjvebuls. (5wT)
§7. monacemebi
reziume: moswavleebi gaecnobian raodenobrivi da Tvisobrivi monace-

mebis cnebebs.
● monacemebis mowesrigebas cxrilSi;
● cxriliT miwodebuli monacemebidan informaciis amoRebas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli gaacnobs paragrafSi ganTavsebul, an mis mier internet-
11
Si moZiebul monacemebs; esaubreba am monacemebis sworad gaanalizebisa
da gadamuSavebis mniSvnelobaze. (10 wT)
3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, paragrafSi mocemuli pirveli

cxrilis mixedviT upasuxon №1-4 SekiTxvebs. (10 wT)
4. maswavlebeli isaubrebs Tvisobrivsa da raodenobriv monacemebze da

ganixilavs paragrafSi garCeul №1 magaliTs, ris safuZvelzec Semoi-
tans sixSiris cnebas. (10 wT)
5. Semdeg xdeba ukve ganxiluli magaliTis warmodgena wertilovani dia-

gramiT. (5wT)

Soebs № 1-7. (5wT)
§8. diagrama, piqtograma
reziume: moswavleebi gaecnobian diagramas, piqtogramas.

● diagramidan da piqtogramidan informaciis amoRebas;
● monacemebis diagramiTa da piqtogramiT warmodgenas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli kiTxva-pasuxis reJimSi ganixilavs paragrafis dasawyisSi

mocemul piqtogramas da svetovan diagramas. (10wT)
3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron da imsjelon paragrafSi

mocemul №2-5 davalebebze. (10wT)
4. klasSi ganixilaven savarjiSoebs №1-3. (10wT)

lebas – savarjiSoebs №4-9. (5wT)
12
§9. kanonzomiereba
reziume: moswavleebi gaecnobian mimdevrobebs, romelSic aris kanonzo-

miereba.
moswavleebi SeZleben: mimdevrobaSi kanonzomierebis danaxvas da Semdeg
mis gagrZelebas ramdenime wevriT.
aqtivobis aRwera:

2. axali masalis axsnamde SesaZlebelia, moswavleebma imuSaon testze,

romelic maswavlebels SeeZleba, gamoiyenos SefasebisTvisac. (15 wT)
3. maswavlebeli ganixilavs paragrafSi mocemul № 1-3 davalebebs,

romelTa safuZvelzec moswavleebi dainaxaven kanonzomierebebs. (15wT)
4. klasSi ganixilaven №1-3 savarjiSoebis a) da b) SemTxvevebs. (5wT)

§10. naturaluri ricxvebis Sedareba
reziume:
● moswavleebi gaecnobian davalebebs, romlebSic maT moeTxovebaT ricx-
vebis dalageba zrdadobiT/klebadobiT;
● moswavleebs warmodgena SeeqmnebaT zrdadoba-klebadobaze.
● ricxvebis Sedarebas;
● ramdenime ricxvis zrdiT an klebiT dalagebas;
● mocemul ricxvze meti an naklebi ricxvebis dasaxelebas.
13
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron paragrafis dasawyisSi mo-

cemul №1-4 SekiTxvebze. (5wT)
3. klasSi ganixilaven mocemul davalebebs, ris Semdegac akeTeben daskv-

nas, romeli ricxvia meti, Tu isini sxvadasxvaniSnaa? (5wT)
4. maswavlebeli da moswavleebi kiTxva-pasuxis reJimSi ganixilaven erT-

nairniSna ricxvebis magaliTebs da ayalibeben erTnairniSna ricxvebis Se-
darebis wess. (10wT)
5. maswavlebeli avalebs moswavleebs paragrafSi mocemuli №5 amocanis

Sesrulebas. (5wT)
6. klasSi ganixilaven №5 amocanas da №1-3 savarjiSoebs. (5 wT)
7. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas – darCe-

nil savarjiSoebs.
miTiTeba: davalebebis raodenobisa da mniSvnelobis gaTvaliswinebiT,
sasurvelia, es paragrafi iswavlebodes 2 sT.
I sT: davalebebi - kenti nomrebi;
II sT: davalebebi - luwi nomrebi.
§11. monakveTi. sxivi
reziume: moswavleebi gaecnobian monakveTis, paraleluri wrfeebis, sxi-

vis cnebebs.
● monakveTis nawilebis, sigrZis angariSs;
● naxazze paraleluri da TanamkveTi wrfeebis nawilebis povnas.
aqtivobis aRwera:
14
2. maswavlebeli avalebs moswavleebs ifiqron paragrafis dasawyisSi mo-

cemul №1 amocanaze. (5wT)
3. amocanis ganxilvis Semdeg maswavlebeli esaubreba wrfeze, sxivze. maT

Canawerze. (10wT)
4. moswavleebi ganixilaven №2-3 amocanebs, ris Sedegadac ganmartaven

paralelur wrfeebs. (10 wT)
5. klasSi ganixilaven №1-7 savarjiSoebis a) da b) SemTxvevebs. (5wT)
6. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs moswavleebs saSinao dava-

lebas – savarjiSoebs №1-9. (5 wT)
§12. zomis erTeulebi
reziume: moswavleebi gaecnobian zomis erTeulebs, maT Tanafardobas.

● mocemuli monakveTis sigrZis gazomvas da am zomis sxvadasxva erTeule-
biT warmodgenas;
● wonisa da drois erTi erTeulidan meoreze gadasvlas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron №1-2 SekiTxvebze. (5wT)
3. moswavleebi zomis erTi erTeuliT mocemul sidides gamosaxaven sxva

erTeuliT. (10-15 wT)
4. klasSi ganixilaven savarjiSoebs №1-9. (15 wT)
5. maswavlebeli Seajamebs gakveTils da moswavleebs aZlevs saSinao dava-

15
§13. skala
reziume:
● moswavleebi gaigeben, rom xelsawyoebiT sidideTa gazomvisas gamoiy-
eneba skala;
● SeeqmnebaT pirveladi warmodgena masStabze, koordinatebze.
● sxvadasxva sididis gazomvas Sesabamisi xelsawyoTi.
● badeze orientirebas miTiTebuli koordinatebis mixedviT.
● badeze ganTavsebuli obieqtis koordinatebis dasaxelebas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs paragrafis dasawyisSi maTTvis gan-

kuTvnili davalebis Sesrulebas. es davaleba martivia, radgan maT ukve
ician danayofebiani saxazaviT monakveTis sigrZis gazomva. (10 wT)
3. maswavlebeli gaacnobs moswavleebs wignSi mocemul sxvadasxva sididis

gasazom xelsawyoebs. moewyoba diskusia: ganmartaven TiToeuli xelsawy-
os skalis danayofis `Sinaarss“, ris Semdegac ganimarteba skalis masSta-
bi. (10 wT)
4. maswavlebeli moswavleebs avalebs, ifiqron paragrafSi mocemul indi-

vidualur davalebebze. (№3, 4) (10 wT)
5. moswavleebi axdenen namuSevrebis prezentacias. (10 wT)
6. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSiano davalebas. (5 wT)
§14. sakoordinato sxivi
reziume: gaecnobian sakoordinato sxivis cnebas.

16
● mocemuli ricxvis Sesabamisi wertilis aRniSvnas sakoordinato sxivze
da piriqiT;
● mocemuli wertilidan mocemuli manZiliT daSorebuli wertilebis
koordinatis povnas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli daavalebs moswavleebs, ifiqron paragrafis dasawyisSi

mocemul №1-2 amocanebze, romelTa ganxilvis Sedegadac ganmartaven sa-
koordinato sxivs. (10 wT)
3. moswavleebi fiqroben №3-5 davalebebze. (5 wT)
4. moswavleebi xdenen amoxsnili amocanebis prezentacias. (5 wT)
5. klasSi ganixilaven savarjiSoebs №1-9 CaTvliT. (10-15 wT)
6. maswavlebeli Seajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas – sa-

varjiSoebs № 10-17. (5 wT)
§15. kuTxe
reziume: gaecnobian kuTxis, gaSlili da marTi kuTxis cnebebs.

moswavleebi SeZleben: kuTxis daxazvas, Sesabamisi Canaweris gakeTebas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs, daxazon saerTo saTavis mqone ori

sxivi da gaaferadon maT mier SemosazRvruli are, ris Semdegac ganmar-
tavs `kuTxes~. (5 wT)
17
3. Semdeg avalebs, gadaxazon paragrafSi mocemuli naxazebi da amoiweron
yvela kuTxe. (10 wT)
4. moswavleebi adareben namuSevrebs erTmaneTs da pouloben im kuTxeebs,

romelTa amowerac gamorCaT. (5 wT)
5. amis Semdeg xazaven da ganmartaven marT da gaSlil kuTxeebs. (5 wT)
6. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas – savarji

Soebs № 1-11. (5 wT)
§16. kuTxis gazomva
reziume: moswavleebi iswavlian transportiris gamoyenebas, gaecnobian

kuTxis sazom erTeulebs.
● kuTxis gazomvas transportiris daxmarebiT;
● konkretul amocanebSi kuTxis gradusis zomis angariSs.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli ganumartavs moswavleebs gaSlil da marT kuTxeebs, Sem-

deg avalebs maT, ifiqron wyvilebisTvis gankuTvnil № 1-4 amocanebze.
(10-15 wT)
3. wyvilebi axdenen amoxsnili amocanebis prezentacias, ris Sedegadac

maswavlebeli ganmartavs maxvil, marT da blagv kuTxeebs. (10wT)
4. moswavleebi xsnian №1 savarjiSos. (5-10 wT)
5. maswavlebeli Seajamebs Sedegebs da aZlevs saSinao davalebas – savarji

Soebs № 2-7. (5 wT)
18
§17. samkuTxedi
reziume: moswavleebi gaecnobian maxvilkuTxa, marTkuTxa da blagvkuTxa

samkuTxedebs.
moswavleebi SeZleben: mocemuli samkuTxedebidan marTkuTxa, maxvil-
kuTxa, blagvkuTxa samkuTxedebis amorCevas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs wyvilebs, ifiqron paragrafis dasawyisSi moce-

mul amocanebze № 1-3. (10 wT)
3. wyvilebi warmoadgenen TavianT namuSevrebs, ris Sedegadac ganmartaven

marTkuTxa, maxvilkuTxa, blagvkuTxa samkuTxedebs. (10 wT)
4. klasSi, kiTxva-pasuxis reJimSi gaarCeven savarjiSoebs № 1-3. (10-15 wT)
5. maswavlebeli Seajamebs Sedegebs da aZlevs saSinao davalebas – savarji

Soebs № 4-10. (5 wT)
§18. ricxviTi gamosaxuleba, asoiTi gamosaxuleba
reziume: moswavleebi gaixseneben ricxviT, asoiT gamosaxulebas.

● ricxviTi gamosaxulebis mniSvnelobis povnas;
● asoiTi gamosaxulebis mniSvnelobis povnas (cvladis mocemuli mniSvne
lobisaTvis);
● amocanebis amoxsnas cvladis SemotaniT.
aqtivobis aRwera:

19
2. maswavlebeli ganixilavs paragrafis dasawyisSi mocemul maprovoci-
rebel amocanas. (5 wT)
3. maswavlebeli daavalebs moswavleebs, Seasrulon paragrafSi mocemu-

li № 2-3 davalebebi. (10 wT)
4. klasSi amocanebs ganixilaven kiTxva-pasuxis reJimSi. (5 wT)
5. klasSi xsnian savarjiSoebs №1-3. (10 wT)

varjiSoebs №4-15. (5 wT)
§19. logikuri amocanebi
reziume: moswavleebi gaecnobian logikuri amocanebis amoxsnis meTods

cxrilis gamoyenebiT.
● amocanis teqstis Sesabamisi cxrilis Sedgenas;
● logikuri amocanis amoxsnas cxrilis meSveobiT.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron amocanaze №1. (5 wT)
3. maswavlebeli axdens №2 amocanis amoxsnis demonstrirebas winaswar

momzadebuli plakatebis daxmarebiT (cxrilebi). (15 wT)
4. kiTxva-pasuxis reJimSi amoxsnian amocanas №3 ukve erTi cxrilis meS-

veobiT. (5 wT)
5. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron savarjiSoebze №1-2, ris

Semdegac moswavleebi axdenen amocanis cxriliT amoxsnis demonstrire-
bas. (10 wT)

varjiSoebs №3-10. (5 wT)
20
II Tavi
§2. Sekrebis kanonebi
reziume: SeZleben Sekrebis kanonebis gamoyenebas, rac miexmareba maT mo-

qmedebebis ioli xerxiT SesrulebaSi.
● Sekrebis kanonebis gamoyenebas;
● swori Tanmimdevrobis arCevas Sekrebis operaciis Sesrulebisas (advi-

li angariSis mizniT);
● miRebuli codnis gamoyenebas ama Tu im amocanis an cxovrebiseuli

situaciis gadawyvetisas.
aqtivobis aRwera:
2. maswavlebeli ganixilavs paragrafis dasawyisSi dasmul amocanas da ax-

dens qveSmiweriT Sekrebis demonstrirebas. (5 wT)
3. avalebs moswavleebs, Seasrulon paragrafSi mocemuli individualuri

davalebebi da am davalebebis fonze gamoTqvan varaudi. (10 wT)
4. mcire diskusiis Semdeg, ganxiluli magaliTebis safuZvelze, moswav-

leebi da maswavlebeli erTad ayalibeben Sekrebis gadanacvlebadobis
kanons. (5-10 wT)
5. Semdeg ganixilaven paragrafSi amoxsnil amocanas. (5 wT)
6. maswavlebeli dasvams paragrafSi mocemul SekiTxvebs, ris Semdegac

ukve moswavleebsac SeeZlebaT, Camoayalibon Sekrebis jufTebadobis
kanoni. (5 wT)
7. maswavlebeli iZaxebs romelime moswavles dafasTan, romelic maswavle-

blis daxmarebiT axdens Sekrebis Tvisebebis demonstrirebas paragrafSi
ganxiluli magaliTebis safuZvelze. (5 wT)
8. maswavlebeli ajamebs Sedegebs da aZlevs saSinao davalebas. (5 wT)
21
§3. gamokleba
reziume: moswavleebi SeZleben ucnobi saklebis, maklebis an sxvaobis

povnas.
● gamoklebis operaciis Sesrulebas;
● gamosaxulebaSi ucnobi komponentis povnas;
● mocemuli codnis gamoyenebas sxva disciplinebsa da cxovrebiseul

situaciaSi.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron paragrafis dasawyisSi mo-

cemul individualur davalebaze da, mcire diskusiis Sedegad, daafiq-
sirebs Sedegs. (5-10 wT)
3. maswavlebeli, klasTan aqtiuri TanamSromlobiT, ganixilavs para-

grafSi amoxsnil amocanas, ris Sedegadac ganimarteba `sxvaoba~. (5-10 wT)
4. maswavlebeli ganixilavs milionze meti saTanrigo erTeulebis jamis

saxis mocemuli ricxvebis Sekreba-gamoklebas da avalebs moswavleebs,
ifiqron paragrafSi mocemul individualur 3-6 SekiTxvebze. (5-10 wT)
5. moswavleebi axdenen Sesrulebuli davalebis prezentacias. (5 wT)
6. maswavlebeli ganixilavs paragrafSi amoxsnil magaliTebs, ajamebs

gakveTils da aZlevs saSinao davalebas. (5 wT)
22
III Tavi
§2. gamravlebis kanonebi
reziume: moswavleebi gaecnobian gamravlebis gadanacvlebadobisa da

jufTebadobis kanonebs.
● aRniSnuli kanonebis gamoyenebas saWiroebis mixedviT;
● gamravlebis operaciis Sesrulebisas swori Tanmimdevrobis arCevas

(advili angariSis mizniT);
● ramdenime Tanamamravlis namravlis povnas;
● miRebuli codnis gamoyenebas cxovrebiseul situaciaSi.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs imsjelon (individualurad an wyvi-

lebSi) paragrafis dasawyisSi maTTvis gankuTvnil amocanaze. (5 wT)
3. moswavleTa naazrevis da namuSevrebis prezentacia. (5-10 wT)
4. maswavlebeli ajamebs Sedegebs da xazs usvams imas, rom zogma mocemuli

davaleba gadaWra erTi gziT (procesi aRiwereba 12·15 - namravliT), zogma
ki meore gziT (procesi aRiwereba 15·12 namravliT), ris Semdegac ayali-
beben daskvnas ab=ba. (10 wT)
5. ganixilaven paragrafSi mocemul amocana 2-s da isev amoxsnilisadmi

ornairi midgomis safuZvelze akeTeben daskvnas (a·b)·c=a·(b·c). (10 wT)
6. maswavlebeli usvams moswavleebs paragrafSi mocemul individualur

SekiTxvebs. (5 wT)
7. maswavlebeli ajamebs gakveTils, ixilavs paragrafis bolos amoxsnil

magaliTebs da aZlevs saSinao davalebas. (5 wT)
23
§11. sibrtyis dafarva (mozaika)
reziume: moswavleebi gaiTaviseben, Tu ras niSnavs `sibrtyis dafarva~.

● sibrtyis dafarvis demonstrirebas miTiTebuli figurebiT;
● im figurebis SerCevas, romlebiTac SesaZlebelia sibrtyis dafarva;
● mozaikis damzadebas (iseTi figurebis Seqmnas, romlebiTac SesaZlebe-

lia sibrtyis dafarva).
aqtivobis mizani:

2. paragrafi iwyeba mkafio miTiTebebiT, Tu ra qmedebebis Sedegad Segvi-

Zlia miviRoT marTkuTxedisgan mozaika. maswavlebeli acnobs moswav-
leebs mecadineobis mizans da maTTan erTad SeimuSavebs davalebebis Se-
fasebis kriteriumebs. (5 wT)
3. maswavlebeli yofs klass 2 jgufad da avalebs maT mozaikis Seqmnas

wignSi mocemuli miTiTebebis mixedviT. (10 wT)
4. maswavlebeli Caibarebs namuSevrebs da avalebs jgufebs, Seasrulon

davalebebi №2-4. (20 wT)
5. jgufebi axdenen maT mier Seqmnili mozaikiT sibrtyis nawilis dafarvis

demonstrirebas da sxva davalebebis prezentacias. maswavlebeli aZlevs
orive jgufs uflebas, dausvan SekiTxvebi mowinaaRmdege gundis warmo-
madgenels da afasebs jgufebs. (5 wT)
24
§18. naturaluri ricxvis gamyofebi da jeradebi
reziume: moswavleebi gaecnobian naturaluri ricxvis gamyofisa da

jeradis cnebebs.
● mocemuli ricxvis gamyofebis povnas;
● mocemuli ricxvis jeradebis povnas;
● gamyofis da jeradis cnebis gamoyenebiT, konkretuli davalebis Ses-

rulebas;
● cxovrebiseul situaciebSi im situaciaTa amocnobas, romelTa gadasaW-

reladac saWiroa ricxvis gamyofis/jeradis gamoyeneba.
aqtivobis aRwera: (gakveTili mimdinareobs kiTxva-pasuxis reJimSi)

2. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, upasuxon paragrafis dasawyisSi

dasmul 1-3 SekiTxvebs, ris Sedegadac maswavlebeli da moswavleebi er-
Tad ayalibeben ricxvis gamyofis cnebas. (10 wT)
3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron №4-5 SekiTxvebze, ris

Sedegadac, mcire diskusiis Semdeg, ayalibeben ricxvis jeradis cnebas.
(10 wT)
4. Semdeg maswavlebeli avalebs moswavleebs №6-7 individualuri SekiTx-

vebis gaazrebas, romelTa prezentaciis Sedegad ayalibeben daskvnas: „b
ricxvis jeradi miiReba b ricxvis gamravlebiT raime ricxvze“. (10 wT)
5. maswavlebeli ganixilavs paragrafSi dasmul №7 individualur dava-

lebas, romlis saSualebiTac moswavleebi gaiazreben yovelive zemoT
ganxiluls. (5 wT)
6. maswavlebeli ajamebs gakveTils №1-3 SekiTxvebiT da aZlevs saSinao

davalebas. (5wT)
25
IV Tavi
§3. wrewiri, wrewiris elementebi
reziume: moswavleebi gaecnobian wrewiris elementebs.

● wrewiris elementebis garCevas da sworad dasaxelebas;
● miTiTebis mixedviT, Sesabamisi naxazis Sesrulebas;
● wrewiris elementebs Soris mimarTebebis danaxvas.
aqtivobis aRwera:

2. maswavlebeli svams individualur SekiTxvebs, romelTa daxmarebiTac

moswavleebi gaixsneben wrewiris ganmartebas, radiusis, centris cnebebs.
(5 wT)
3. maswavlebeli ganmartavs qordas, diametrs, rkals da centralur

kuTxes. (10 wT)
4. maswavlebeli awyvilebs moswavleebs da avalebs maT, daxazon wrewiri

da misi is elementebi, romelTa ganmartebebic axla iswavles; daamyaron
am elementebs Soris kavSiri. (10 wT)
5. zemoT aRniSnuli savarjiSos safuZvelze maswavlebeli da moswavleebi

erToblivad akeTeben daskvnebs wrewiris elementebs Soris damokideb-
ulebaze. (10 wT)
6. maswavlebeli Seajamebs gakveTils savarjiSoebSi mocemul №1-3

SekiTxvebiT da aZlevs saSinao davalebas. (5 wT)
26
prezentaciebi
adamiani adreuli asakidan unda mieCvios sakuTari azris koreqtulad

da kvalificiurad gadmocemas. am unaris Camoyalibebas mravali faq-
tori uSlis xels^^: auditoriis SiSi, TviTdajerebulobis nakleboba, me-
tyvelebis aparatis arasrulyofileba da sxva.
zemoT xsenebuli unaris CamoyalibebaSi mniSDvnelovani roli SeiZleba

iTamaSos Cveul garemoSi, anu klasis winaSe sakuTari naazrevis prezent-
aciam, amitom moswavlis mier prezentaciis Catarebis dros, sasurvelia,
maswavlebelma yuradReba gaamaxvilos SDemdeg sakiTxebze:
1. saubrobs faqtebze, argumentebze dayrdnobiT, sargeblobs winaswar

momzadebuli CanawerebiT;
2. auditorias Tavdajerebulad mimarTavs, amyarebs TvaliT kontaqts,

saubrobs gamarTulad;
3. iyenebs vizualur masalas;
4. prezentaciis dasawyisi da daboloeba efeqturia;
5. icavs drois limits.
27
amonaridi „erovnuli saswavlo gegmidan“
moswavlis Sefasebis sistema

moswavlis Sefasebis mizani, principebi da amocanebi
1. moswavlis Sefasebis mTavari mizania swavla-swavlebis xarisxis marTva, rac

gulisxmobs, erTi mxriv, swavlis xarisxis gaumjobesebaze zrunvas da, meore
mxriv, swavla-swavlebis xarisxis monitorings. Sefaseba unda iZleodes infor-
macias moswavlis individualuri progresis Sesaxeb.
2. moswavlis Sefaseba aris swavla-swavlebis ganuyofeli nawili. Tanamimdevru-
li saganmanaTleblo procesis uzrunvelsayofad, moswavlis Sefaseba unda dae-
fuZnos swavlis konstruqtivistul principebs.
3. moswavlis Sefasebis ZiriTad amocanebs warmoadgens:
a) aCvenos rogor mimdinareobs moswavlis codnis konstruirebis procesi da
mexsierebaSi codnaTa urTierTdakavSireba;
b) axali saswavlo sakiTxis/Temis dawyebamde daadginos moswavlis winare codna
da warmodgenebi;
g) gamoavlinos, ramdenad axerxebs moswavle sakuTari Zlieri da susti mxaree-
bis damoukideblad Sefasebas, aseve ramdenad gaazrebul da efeqtian nabijebs
dgams igi sakuTari winsvlis xelSesawyobad;
d) moicvas samive kategoriis codna;
e) aCvenos, ramdenad axerxebs moswavle codnis erTobliobaTa funqciurad gam-
oyenebas Sinaarsian konteqstebSi.
4. ZiriTadi amocanebis gadasaWrelad moswavlis SefasebaSi prioriteti mieni-
Weba kompleqsur, konteqstis mqone davalebebs, romelTa Sesruleba moswavles
ubiZgebs codnis sxvadasxva komponentis interaqtiulad da Tanadroulad gam-
oyenebisken.
ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefaseba
1. Sefaseba SeiZleba iyos: ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli.

2. ganmsazRvreli Sefaseba adgens moswavlis miRwevis dones sagnobrivi saswav-
lo gegmis SedegebTan mimarTebaSi.
3. ganmaviTarebeli Sefaseba adgens TiToeuli moswavlis ganviTarebis dinamikas
da mimarTulia swavlis xarisxis gaumjobesebaze.
28
ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebebis aRweriloba
ganmaviTarebeli ganmsazRvreli
miznebi swavlis xarisxis gaum- moswavlis akademiuri

jobeseba; miRwevis donis dad-
gena sagnobrivi sas-
moswavlis winsvlisa da
wavlo gegmis SedegebTan
ganviTarebis xelSewyo-
mimarTebaSi.
ba.
amocanebi codnis konstruirebisa codnaTa urTierTdakav-
da codnaTa urTierT- Sirebis unaris Sefaseba;
dakavSirebis procesis
codnis samive kategori-
Sefaseba;
is gamoyenebis unaris
winare codnis/warmod- Sefaseba;
genebis dadgena;
moswavlis mier Tavisive
codnis erTobliobaTa
Zlieri da susti mxa-
funqciurad gamoyenebis
reebis dadgenis unaris
unaris Sefaseba.
Sefaseba;
moswavlis mier sakuTari
winsvlis xelSesawyobad
gaazrebuli nabijebis
gadadgmis unaris Se-
faseba;
codnis samive kategori-
is aTvisebis procesis
Sefaseba;
codnis erTobliobaTa
funqciurad gamoyenebis
unaris Sefaseba.
warmatebis kriteriumi ganxorcielebuli wins- miRwevis done sagno-
vla winare SedegebTan/ brivi saswavlo gegmis
winare donesTan Sedar- moTxovnebTan SedarebiT
ebiT.
Semfasebeli da Se- maswavlebeli: zepirsi- maswavlebeli: qula
fasebis formebi tyvieri an werilobiTi (SeiZleba axldes komen-
ukukavSiri, wamaxalise- tari Zlieri da susti
beli miTiTebebi, sim- mxareebis aRweriT,
boluri niSnebi da a.S. xarvezebis gamosaswore-
beli miTiTebebiT).
moswavleebi: TviTSe-
fasebiT; urTierTSe-
fasebiT.
29
akademiuri miRwevis doneebi da Sefasebis sistema
moswavleTa akademiuri miRwevebi fasdeba aTquliani sistemiT xuTi donis
mixedviT:
qulebi Sefasebis doneebi
10
maRali
9
8
saSualoze maRali
7
6
saSualo
5
4
saSualoze dabali
3
2
dabali
1
Sefaseba dawyebiT, sabazo da saSualo safexurebze

1. I-IV klasebsa da V klasis pirvel semestrSi mxolod ganmaviTarebeli Sefaseba
gamoiyeneba. am klasebSi wlis bolos sagnis maswavleblebma unda daweron mo-
swavlis mokle werilobiTi Sefaseba, romelSic daaxasiaTebs moswavles, aRniS-
navs mis warmatebebs da miuTiTebs, raSi sWirdeba moswavles daxmareba sakuTari
SesaZleblobebis ukeT gamosavlenad. klasis damrigebelma, sakuTari da sxva
maswavleblebisagan miRebuli informaciis safuZvelze, IV klasis bolos unda
daweros Semajamebeli werilobiTi Sefaseba.
2. V klasis meore semestrsa da VI-XII klasebSi ganmaviTarebeli da ganmsazRvre-
li Sefaseba gamoiyeneba. moswavle fasdeba aTquliani sistemiT, yvelaze dabali
qula aris 1, xolo yvelaze maRali qula - 10.
3. V-XII klasebSi sportis sagnobriv jgufSi gaerTianebul sagnebSi, saganSi „sag-
zao niSnebi da moZraobis usafrTxoeba“ da arCeviT sagnebSi moswavle fasdeba
CaTvlis sistemiT: CaeTvala/ar CaeTvala.
moswavlis Sefasebis komponentebi

1. semestris ganmavlobaSi moswavleebi fasdebian Semdegi sami komponentis
mixedviT:
30
a) mimdinare saSinao davaleba;
b) mimdinare saklaso davaleba;
g) Semajamebeli davaleba.
2. maswavlebels SeuZlia, semestris ganmavlobaSi ganmaviTarebeli Sefaseba
gamoiyenos nebismier komponentSi.
3. semestris ganmavlobaSi ganmsazRvreli SefasebiT moswavleebi fasdebian Sem-
deg komponentebSi:
a) mimdinare saklaso davaleba (V klasis meore semestri, VI-XII klasebi),
b) mimdinare saSinao davaleba (VII-XII klasebi),
g) Semajamebeli davaleba (V klasis meore semestri, VI-XII klasebi).
4. am muxlis me-3 puqtiT gansazRvrul komponentebs erTnairi wona aqvs.
5. I-VI klasebSi saSinao davalebis komponentSi gamoiyeneba mxolod ganmaviTare-
beli Sefaseba.
6. I-IV klasebsa da V klasis pirvel semestrSi saklaso da Semajamebel davale-
baTa komponentebSi gamoiyeneba mxolod ganmaviTarebeli Sefaseba.
7. V klasis meore semestrsa da VI-XII klasebSi saklaso da Semajamebel davale-
baTa komponentebSi gamoiyeneba rogorc ganmsazRvreli, aseve ganmaviTarebeli
Sefaseba.
I-IV klasebi da V V klasis meore sabazo da

klasis pirveli semestri da VI saSualo
semestri klasi safexurebi
ganmaviTarebeli
mimdinare saSinao ganmaviTarebeli ganmaviTarebeli Sefaseba
davaleba Sefaseba Sefaseba ganmsazRvreli
Sefaseba
ganmaviTarebeli ganmaviTarebeli
mimdinare ganmaviTarebeli Sefaseba Sefaseba
saklaso davaleba Sefaseba ganmsazRvreli ganmsazRvreli
Sefaseba Sefaseba
ganmaviTarebeli ganmaviTarebeli
Semajamebeli ganmaviTarebeli Sefaseba Sefaseba
davaleba Sefaseba ganmsazRvreli ganmsazRvreli
Sefaseba Sefaseba
8. Semajamebeli davalebis komponentSi savaldebuloa kompleqsuri, konteqs-
tis mqone davalebebis gamoyeneba (mag., eses dawera, proeqtis momzadeba, labo-
ratoriuli kvlevis Catareba, referatis dawera, amocanis amoxsna, saxviTi da
gamoyenebiTi xelovnebis nimuSis Seqmna, moTxrobis Sedgena, monacemTa bazis
Seqmna, konkretuli problemis gadaWra, savele-gasvliTi samuSaos an saswavlo
eqskursiis angariSis momzadeba da sxv.). amgvar davalebaSi Sesrulebuli samuS-
aos mravalmxrivi SefasebisaTvis pedagogma unda SeimuSaos moswavleebis Se-
fasebis kriteriumebi.
31
9. erovnuli saswavlo gegma V klasis meore semestris, VI klasis da sabazo-saSu-
alo safexurebis TiToeuli sagnisaTvis gansazRvravs semestris ganmavlobaSi
Casatarebeli Semajamebeli davalebebis savaldebulo minimalur raodenobas.
10. moswavle valdebulia Seasrulos klasSi Catarebuli yvela Semajamebeli
davaleba (erovnuli saswavlo gegmiT dadgenili savaldebulo minimumi da
skolis mier damatebiT dadgenili, am ukanasknelis arsebobis SemTxvevaSi).
11. Tu moswavle ar Seasrulebs romelime Semajamebel davalebas gacdenis gamo,
skola valdebulia, misces mas gacdenili Semajamebeli davalebebis aRdgenis
saSualeba. Semajamebeli davalebebis aRdgenis vadebi da misi Catarebis forma
ganisazRvreba saskolo saswavlo gegmiT.
12. TiToeuli maswavlebeli valdebulia, kaTedras warudginos mis mier klasSi
Catarebuli Semajamebeli davalebebis dokumentacia. aRniSnul dokumentacia-
Si warmodgenili unda iyos: Semajamebeli davalebis nomeri, Semajamebeli dava-
lebis piroba, sagnis standartis is Sedegi/Sedegebi, romlis Sefasebasac emsax-
ureba konkretuli Semajamebeli davaleba; kriteriumebi, romliTac Sefasdeba
es davalebebi; aseve, moswavleebis mier Sesrulebuli da maswavleblis mier Se-
fasebuli Semajamebeli davalebis ramdenime nimuSi an Sesrulebuli Semajame-
beli davalebis amsaxveli vizualuri masala.
ganmsazRvreli Sefasebis qulaTa saxeobebi

zogadsaganmanaTleblo sistemaSi gamoiyeneba ganmsazRvreli Sefasebis Semdegi
saxeobebi:
a) sagnis mimdinare saklaso, mimdinare saSinao da Semajamebeli davalebebis
qulebi, romlebsac moswavle iRebs semestris ganmavlobaSi;
b) sagnis semestruli qula – saganSi miRebuli Sefaseba TiToeul semestrSi;
g) sagnis wliuri qula – semestruli qulebidan gamomdinare Sefaseba saganSi.
gamonakliss warmoadgens mexuTe klasis wliuri qula, romelic meore semestris
sagnis semestruli qulis identuria. wliur qulaSi SeiZleba wliuri gamocdis
qulac aisaxos, Tu aseTi gamocda gaTvaliswinebulia saskolo saswavlo gegmiT
da skolis mier gansazRvrulia, rom mas gavlena eqneba sagnis wliur qulaze.
qulebis gamoangariSebis wesi

1. sagnis semestruli qulis gamoangariSebis wesi:
a) moswavlis mier semestris ganmavlobaSi sxvadasxva komponentSi miRebuli
qulebis jami unda gaiyos miRebuli qulebis raodenobaze;
b) miRebuli qula unda damrgvaldes mTelis sizustiT (mag., 6.15 mrgvaldeba
6-mde, 7.49 mrgvaldeba 7-mde, 8.5 mrgvaldeba 9-mde);
g) im SemTxvevaSi, Tu moswavles ara aqvs Sesrulebuli yvela Catarebuli Semaj-
amebeli davaleba, misi semestruli qulis gamosaangariSeblad sxvadasxva kom-
ponentSi miRebuli qulebis jami unda gaiyos miRebuli qulebis raodenobisa da
Seusrulebeli Semajamebeli davalebebis raodenobis jamze;
32
d) Tu semestris ganmavlobaSi skolidan skolaSi gadasvlisas aRmoCndeba, rom
mimReb skolaSi romelime saganSi/sagnebSi Catarebulia Semajamebeli dava-
lebis/davalebebis ufro meti raodenoba, vidre gamSveb skolaSi, mimRebi skola
moswavlis Semajamebeli davalebis raodenobas daiTvlis gamSveb skolaSi dad-
genili da moswavlis mier Sesrulebuli, aseve mimReb skolaSi moswavlis gad-
mosvlis momentidan Catarebuli da mis mier Sesrulebuli Semajamebeli dava-
lebebis mixedviT;
e) 36-e muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli semestruli gamocdis Cabarebis
SemTxvevaSi, semestruli qula gamoiTvleba misi gaTvaliswinebiT: gamocdis
qula emateba sagnis semestrul qulas da jami iyofa orze.
2. sagnis wliuri qulis gamoangariSebis wesi:
a) sagnis wliuri qulis gamosaangariSeblad sagnis semestruli qulebis jami
unda gaiyos orze;
b) sagnis wliuri qula mrgvaldeba mTelis sizustiT (mag., 7.25 mrgvaldeba 7-mde,
4.49 mrgvaldeba 4-mde, 9.5 mrgvaldeba 10-mde);
g) Tu saskolo saswavlo gegma iTvaliswinebs wliuri gamocdis Catarebas da
gansazRvrulia, rom am gamocdis qulac aisaxeba sagnis wliur qulaze, maSin sa-
gnis wliuri qula sami (ori - sagnis semestruli da erTi - gamocdis) qulis sa-
Sualo ariTmetikulia (damrgvalebuli mTelis sizustiT);
d) Tu moswavles, skolidan skolaSi semetris mimdinareobisas gadasvlis gamo,
mouxdeba gansxvavebuli sagnebis swavla da manamde naswavl saganSi miRebuli
aqvs 32-e muxlis me-3 punqtiT gaTvaliswinebuli Sefaseba, romlis saSualo
ariTmetikuli aris 5.0 an meti qula, es qula daufiqsirdeba naswavli sagnis
wliur qulad. amasTan, mimRebma skolam unda Seafasos moswavle axal gansxvave-
bul saganSi, Tu es eswreba semestris dasrulebamde;
e) moswavlis mier semestris dasrulebis Semdeg skolidan skolaSi gadasvlis
gamo, mimReb skolaSi gansxvavebuli sagnis swavlis SemTxvevaSi, gansxvavebuli
sagnebis semestruli qulebi aRiricxeba, rogorc ori damoukidebeli sagnis
wliuri qula. (mag., Tu moswavle pirvel semestrSi ucxour enad swavlobda
franguls, meore semestrSi ki frangulis nacvlad - germanuls, maSin franguli
enis semestruli qula gadadis franguli enis wliur qulad, xolo germanuli
enis semestruli qula - germanuli enis wliur qulad).
3. safexuris qulis gamoangariSebis wesi:
a) safexuris qulis gamoTvlisas jamdeba safexuris manZilze naswavli yvela sa-
gnis wliuri qula da jami iyofa wliuri qulebis saerTo raodenobaze;
b) safexuris qula mrgvaldeba meaTedis sizustiT (mag., 6.43 mrgvaldeba 6.4-mde,
7.58 mrgvaldeba 7.6-mde, 9.75 mrgvaldeba 9.8-mde).
33
axali erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvruli
maTematikis programa
V klasSi wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

V კლასი
წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და ინდიკატორები
მიმართულება: რიცხვები და მოქმედებები
მათ.V.1. მოსწავლეს შეუძლია ახალი რიცხვითი სახელების და პოზიციური სისტემის გამოყენება და

ნატურალური რიცხვების კლასიფიკაცია.
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
 კითხულობს მილიონზე დიდ რიცხვებს ახალი რიცხვითი სახელების გამოყენებით (მაგალითად,
ტრილიონი და ა.შ.); განმარტავს ამ რიცხვით სახელებს;
 პოულობს ახალი რიცხვითი სახელით მოცემული (მილიონზე) დიდი რიცხვის რიგს (მაგალითად,
რამდენი ციფრისგან შედგება ათობით პოზიციურ სისტემაში ჩაწერილი ასეთი რიცხვი?);
 იყენებს 10-ის ხარისხებს რიცხვების ჩაწერისას. მსჯელობს ათობითი პოზიციური სისტემის
უპირატესობაზე სხვა რიცხვით სისტემებთან შედარებით (მაგალითად, ეგვიპტური ან რომაული
სისტემა);
 პოულობს მოცემული ერთნიშნა და ორნიშნა რიცხვების ჯერადებსა და გამყოფებს;
 განასხვავებს კენტ, ლუწ, მარტივ და შედგენილ რიცხვებს, ასაბუთებს 2-ზე და 5-ზე გაყოფადობის
ნიშნებს;
 იყენებს რიცხვის კვადრატის ცნებას, ამოიცნობს ორნიშნა ნატურალურ რიცხვებს შორის
ნატურალური რიცხვის კვადრატს.
მათ. V.2. მოსწავლეს შეუძლია წილადების წაკითხვა, გამოსახვა, შეფასება, შედარება და დალაგება.
 კითხულობს და გამოსახავს ჩვეულებრივ და შერეულ წილადებს; უთითებს მათ ჩანაწერში
წილადის მრიცხველს და მნიშვნელს, მთელ და წილად ნაწილებს;
 გამოსახავს ერთეულის ნაწილებს რიცხვით სხივზე და აღნიშნავს ტოლ ნაწილებს; ითვლის ასეთი
ნაწილების შესაბამისი ბიჯით (მათ შორის ერთეულის გავლით);
ნიმუში 1
ნიმუში 2
34
 ადარებს ორ წილადს, მათ შორის წილადის ძირითადი თვისების გამოყენებით;
 წერს შერეულ წილადს არაწესიერი წილადის სახით და პირიქით; ახდენს (წესიერი) წილადის
ცნების სხვადასხვაგვარ ინტერპრეტაციას და მსჯელობს მათ შორის კავშირებზე (წილადი, როგორც
ორი ნატურალური რიცხვის გაყოფის შედეგის ჩანაწერი, ერთეულის ნაწილი, მთლიანი ჯგუფის
ქვეჯგუფი და როგორც "რიცხვით სხივზე" გარკვეული ადგილი).
მათ.V.3. მოსწავლეს შეუძლია ნატურალურ რიცხვებზე და ტოლმნიშვნელიან წილადებზე

მოქმედებების შესრულება.
 ამოცანის კონტექსტის გათვალისწინებით ირჩევს და იყენებს ნატურალურ რიცხვებზე
მოქმედებათა შესრულების ადეკვატურ ხერხს; ნაშთით გაყოფის შემთხვევაში ახდენს ნაშთის
ინტერპრეტაციას ამოცანის კონტექსტის გათვალისწინებით;
 ახდენს ერთნაირი მნიშვნელის მქონე მარტივ წილადებზე არითმეტიკული მოქმედებების
დემონსტრირებას და მოქმედებათა შედეგის ინტერპრეტაციას მოდელის გამოყენებით
(მაგალითად, ნამცხვრის ნაჭრები);
 მსჯელობს, თუ როგორ იცვლება წილადი მისი მხოლოდ მნიშვნელის ან მხოლოდ მრიცხველის "-
ჯერ/-ით" გაზრდით ან შემცირებით; ასაბუთებს პასუხს (მაგალითად, მოდელის გამოყენებით);
 იყენებს მოქმედებათა თვისებებს და მათ შორის კავშირებს შერეულ რიცხვებზე გამოთვლების
შესრულებისას/მათ გასამარტივებლად (შერეული რიცხვების შეკრება/გამოკლება; წილადის
ნატურალურ რიცხვზე გამრავლება).
მათ.V.4. მოსწავლეს შეუძლია ზომის სხვადასხვა ერთეულის ერთმანეთთან დაკავშირება და გამოყენება.

 ერთმანეთთან აკავშირებს სიგრძისა და ფართობის ერთეულებს, იყენებს რიცხვის კვადრატის
ჩანაწერს ამ კონტექსტში;
 ერთმანეთთან აკავშირებს ფართობის სხვადასხვა ერთეულს; გამოსახავს ფართობის დიდ
ერთეულს მცირე ერთეულის გამოყენებით;
 იყენებს დროის 12 და 24-საათიან ფორმატებს და არითმეტიკული მოქმედებების გამოყენებით
განსაზღვრავს დროს და დროის ინტერვალს;
 იყენებს ნაშთით გაყოფას ზომის მოცემულ ერთეულებში მონაცემის სხვა ერთეულით გამოსახვისას
(მაგალითად, რამდენი საათია 50000 წამი).
მიმართულება: კანონზომიერებები და ალგებრა
35
მათ. V.5. მოსწავლეს შეუძლია სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების გამოსახვა და აღწერა.
 აღწერს (მათ შორის რეალურ ვითარებაში) რაიმე სიდიდის თანაბარ ცვლილებას, რომელიც
მიიღება მუდმივი სიდიდის მიმატებით/გამოკლებით;
 მოცემული დამოკიდებულებისათვის თვისებრივად აღწერს, თუ რა გავლენას ახდენს ერთი
სიდიდის ცვლილება მასზე დამოკიდებულ მეორე სიდიდეზე და სხვა ატრიბუტებზე (მაგალითად,
"ერთის ზრდა გამოიწვევს მეორის ზრდას", "ზღვის დონესთან შედარებით უფრო მეტი სიმაღლე
რუკაზე უფრო მუქია");
 ერთი ცვლადის შემცველ მოცემულ ასოით გამოსახულებაში, სხვადასხვა რიცხვის ჩასმით ავსებს
ცვლადის მნიშვნელობებსა და გამოსახულების მნიშვნელობებს შორის დამოკიდებულების
გამომსახველ ცხრილს, რომელშიც ცვლადის მნიშვნელობების შესაბამისი სვეტი/სტრიქონი
წინასწარაა შევსებული.
მათ. V.6. მოსწავლეს შეუძლია ალგებრული გამოსახულების შედგენა და გამარტივება ამოცანის

ამოხსნისას.
 ადგენს რეალური ვითარების ან მისი სიტყვიერი აღწერის შესაბამის ტოლობას, უტოლობას ან
განტოლებას (რომელშიც უცნობი არის ტოლობის მხოლოდ ერთ მხარეს);
 არითმეტიკული ოპერაციების გამოყენებით ტექსტური ამოცანის ამოხსნისას, სვამს კითხვებს
ამოცანის პირობაში არასრული მონაცემების შესავსებად (მაგალითად, ამოცანის პირობა:
“მოსწავლემ სამ ფანქარში 60 თეთრი გადაიხადა. რა ღირს ერთი ფანქარი?” დაკლებული
მონაცემების შესავსებად შეიძლება დაისვას კითხვა: “სამივე ფანქრის ფასი ტოლია?”);
 იყენებს შეკრებისა და გამრავლების კომუტაციურობას, ასოციაციურობას და შეკრების მიმართ
გამრავლების დისტრიბუციულობის თვისებებს (ერთი ცვლადის შემცველი) ასოითი
გამოსახულებების გასამარტივებლად.
მიმართულება: გეომეტრია და სივრცის აღქმა
მათ. V.7. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ფიგურების ამოცნობა, აღწერა და გამოსახვა.

 უთითებს წრის/წრეწირის ელემენტებს; კორექტულად იყენებს წრეწირთან/წრესთან
დაკავშირებულ ტერმინებს (ცენტრი, დიამეტრი, რადიუსი, ქორდა);
 ყოფს წრეწირს/წრეს ტოლ (ნახევარი, მეოთხედი) რკალებად/სექტორებად; იყენებს მათ კუთხეების
შესადარებლად და დასაჯგუფებლად (ბლაგვი, მართი, მახვილი და გაშლილი);
 ამზადებს მართკუთხა პარალელეპიპედისა და კუბის შლილს; მოცემული შლილის მიხედვით
ამზადებს მოდელს და ასახელებს მიღებულ ფიგურას.
მათ. V.8. მოსწავლეს შეუძლია ფიგურებს შორის და ფიგურის ელემენტებს შორის მიმართებების
დადგენა.
36
 ახდენს სამკუთხედების კლასიფიკაციას მისი კუთხეების მიხედვით (ბლაგვკუთხა, მართკუთხა,
მახვილკუთხა);
 უთითებს ბრტყელი ფიგურის პარალელურ და ურთიერთთანამკვეთ გვერდებს, მსჯელობს
გადაიკვეთება თუ არა მოცემული გვერდები გაგრძელების შედეგად;
 სივრცული ფიგურის მოდელზე უთითებს პარალელურ და ურთიერთთანამკვეთ წახნაგებს,
მსჯელობს, გადაიკვეთება თუ არა მოცემული წახნაგები მათი გავრცობის შედეგად.
მათ.V.9. მოსწავლეს შეუძლია ბრტყელი ფიგურების ფართობების პოვნა და შედარება.

 დაფარავს ფიგურას ერთნაირი არაგადამფარავი ფიგურებით და ასახელებს დასაფარად საჭირო
ფიგურების მთლიან რაოდენობას;
 ფიგურათა ურთიერთშეთავსებით ადარებს ან აფასებს ფიგურების ფართობებს (მაგალითად,
როდესაც ერთი ფიგურა თავსდება მეორეში, მაშინ მისი ფართობი უფრო ნაკლებია);
 იყენებს ფართობის ადიციურობას არაგადამფარავი ფიგურების კომბინაციით მიღებული ფიგურის
ფართობის მოსაძებნად.
მათ.V.10. მოსწავლეს შეუძლია ორიენტირება ბადით დაფარულ არეზე.

 კოორდინატების (სიმბოლოთა წყვილის) გამოყენებით აღწერს მდებარეობას და იყენებს ამ ხერხს
რეალურ ვითარებაში (მაგალითად, კინოთეატრი, გემების ჩაძირობანა, ჭადრაკის დაფა, რუკაზე
ობიექტის მოძებნა);
 გადაადგილდება უჯრიან ფურცელზე ინსტრუქციების მიხედვით და აღწერს, როგორ მიაღწევს
მოცემული უჯრიდან სხვა უჯრამდე (მაგალითად, ორი უჯრა მარცხნივ, შემდეგ ერთი უჯრა
ზევით);
 აღწერს რუკაზე ორი ან მეტი პუნქტის ურთიერთმდებარეობას ოთხი მიმართულების გამოყენებით
(მაგალითად, ჩრდილოეთით, დასავლეთით).
მიმართულება: მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა და სტატისტიკა
მათ.V.11. მოსწავლეს შეუძლია დასმული ამოცანის ამოსახსნელად საჭირო თვისებრივი და

რაოდენობრივი მონაცემების მოპოვება.
 შეკითხვების მოცემული ჩამონათვალიდან შეარჩევს და იყენებს საჭირო მონაცემთა
შესაგროვებლად შესაფერის შეკითხვას/შეკითხვებს;
 მოცემულ თემასთან დაკავშირებით სვამს კითხვებს შესაფერისი ფორმით (ღია, დახურული,
რამდენიმე ალტერნატიული არჩევანის მომცველი) და ამ კითხვების საშუალებით მოიპოვებს
საჭირო მონაცემებს;
37
 ირჩევს მონაცემთა შეგროვების შესაფერის საშუალებას (დაკვირვება, გაზომვა, მონაცემთა ამოკრება
მოცემული ერთობლიობიდან) და იყენებს მას, ასაბუთებს თავის არჩევანს.
მათ.V.12. მოსწავლეს შეუძლია თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების დასმული ამოცანის

ამოსახსნელად ხელსაყრელი ფორმით წარმოდგენა.
 კლასიფიცირებული მონაცემებისთვის ცალსახა შესაბამისობის მითითებული წესით ქმნის
პიქტოგრამას, რომლის ერთი სიმბოლო შეესაბამება რამდენიმე მონაცემს;
 ქმნის მარტივ ცხრილს არაუმეტეს ოცი კლასიფიცირებული და დალაგებული მონაცემისთვის
(მაგალითად: განსაზღვრავს ჭდეებს, სათაურს, სვეტებისა და სტრიქონების რაოდენობას და ადგენს
მონაცემთა ცხრილს);
 კლასიფიცირებული მონაცემებისთვის ურთიერთცალსახა შესაბამისობის წესით ქმნის სვეტოვან
დიაგრამას უჯრებიან ფურცელზე (მაგალითად: განსაზღვრავს ჭდეებს, სათაურს, სვეტების
რაოდენობას და აფერადებს უჯრებიანი ფურცლის შესაბამისი სიგრძის ზოლებს).
მათ.V.13. მოსწავლეს შეუძლია თვისებრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა ინტერპრეტირება და

ელემენტარული ანალიზი.
 სვამს საძიებო/შემაჯამებელ კითხვებს მონაცემების შესახებ, რომლებიც წარმოდგენილია
სვეტოვანი დიაგრამის სახით (მაგალითად, ნაყინის რამდენი განსხვავებული სახეობა უნდა
ვიყიდოთ კლასის ზეიმისთვის? თითოეული სახეობის რამდენი ნაყინი? ნაყინის რომელი სახეობა
უყვარს უფრო მეტ ჩვენს თანაკლასელს –შოკოლადის თუ მარწყვის? ნაყინის რომელი სახეობაა
ყველაზე პოპულარული ჩვენი კლასელებისთვის? გოგონებისთვის? ვაჟებისთვის? რატომ?);
 ადარებს მონაცემთა ორ ერთობლიობას და წარმოაჩენს თვისებრივ და რაოდენობრივ მსგავსებასა
და განსხვავებას მათ შორის (თვისებრიობა უკავშირდება ჯგუფში მონაცემთა გვარობას/ტიპს,
მონაცემთა გამეორებადობას, პოზიციას და თანმიმდევრობას, გამორჩეულ მონაცემებს);
 გამოთქვამს ვარაუდს მონაცემთა საფუძველზე (მაგალითად, გამოკითხვის - “ვინ რა
გადაადგილების საშუალებას იყენებს სკოლაში მისასვლელად”- შედეგების საფუძველზე
გამოთქვამს ვარაუდს, დაახლოებით რამდენი ბავშვი ცხოვრობს სკოლასთან ახლოს).
პროგრამის შინაარსი
1. ნატურალური რიცხვები და მათზე მოქმედებები;
2. მილიონზე მეტი ნატურალური რიცხვები (მილიარდი, ტრილიონი და ა.შ.);
3. სხვა რიცხვითი სისტემების გაცნობა;
4. არაუარყოფითი წილადები ტოლი მნიშვნელით და მათზე მოქმედებები;
5. სხვადასხვამნიშვნელიანი წილადების შედარება, დალაგება და გამოსახვა;
6. რიცხვის კვადრატი ფართობის კონტექსტში;
7. კავშირი სიგრძისა და ფართობის ერთეულებს შორის;
38
8. დროის ერთეულები (საათები, წუთები, წამები), საათის 12 და 24-საათიანი ფორმატი;
9. წონის ერთეულები (კილოგრამი, გრამი, მილიგრამი);
10. ორ სიდიდეს შორის დამოკიდებულება, რომელიც შეკრების/გამოკლების შემცველი
გამოსახულებით მოიცემა; სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების გამოსახვა ცხრილის
საშუალებით;
11. შეკრების, გამოკლებისა და გამრავლების შემცველი რიცხვითი და ასოითი გამოსახულებები და
მათი გამარტივება;
12. შეკრებისა და გამოკლების შემცველი რიცხვითი უტოლობები და მათი თვისებები;
13. ტექსტური ამოცანები, რომლებიც შეკრების, გამოკლებისა და გამრავლების შემცველი რიცხვითი ან
ერთი ასოითი აღნიშვნის შემცველი ალგებრული გამოსახულებით ამოიხსნება;
14. წრე/წრეწირი: ცენტრი, რადიუსი, დიამეტრი, ქორდა, რკალი, სექტორი;
15. კუთხე (არაფორმალურად, როგორც მრავალკუთხედის ელემენტი);
16. სამკუთხედის სახეობები: ბლაგვკუთხა, მართკუთხა, მახვილკუთხა.
17. მრავალკუთხედის გვერდებს შორის მიმართება: პარალელური და თანამკვეთი გვერდები;
მრავალწახნაგას წახნაგებს შორის მიმართება: პარალელური და თანამკვეთი წახნაგები;
18. ფართობი (არაფორმალურად, როგორც ერთნაირი არაგადამფარავი ფიგურებით დაფარულ
ფიგურაში დამფარავი ფიგურების რაოდენობა).
19. კოორდინატები (არაფორმალურად, როგორც ადგილმდებარეობის მითითება სიმბოლოთა
წყვილით);
20. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების შეგროვების საშუალებანი: გაზომვა, დაკვირვება,
გამოკითხვა; მონაცემთა ამოკრება მონაცემთა უმარტივესი წყაროებიდან (მაგალითად ცნობარი,
კატალოგი);
21. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების ორგანიზაცია: მონაცემების კლასიფიკაცია (გარდა
რაოდენობრივ მონაცემთა დაჯგუფებისა ინტერვალებად);
22. მონაცემთა მოწესრიგებული ერთობლიობების რაოდენობრივი და თვისებრივი ნიშნები:
გამორჩეული (მაგალითად: ექსტრემალური, იშვიათი) მონაცემები;
23. მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებანი რაოდენობრივი და თვისებრივი მონაცემებისათვის:
სიხშირეთა ცხრილი, პიქტოგრამა, სვეტოვანი დიაგრამა.
39
standartis Sedegis miRwevisa da saxelmZRvanelos Sinaarsis
urTierTkavSiris matrica
xangrZlivoba
savaraudo
Sinaarsi Temis kavSiri miznebTan da SedegebTan
I Tavi
1. naturaluri ricxvebi
V1
2. rogor Caiwereba naturaluri
ricxvebi V8
3. klasebi da Tanrigebi ricxvTa
CanawerSi V 10
4. naturaluri ricxvebis
damrgvaleba V 11
5. Tvlis sistemebi
V 12
6. ipove Secdoma da gaaswore
7. monacemebi
V 13
8. diagrama. piqtograma
9. kanonzomiereba 54 sT
10. naturaluri ricxvebis
Sedareba
11. monakveTi. sxivi
12. zomis erTeulebi
13. skala
14. sakoordinato sxivi
15. kuTxe
16. kuTxis gazomva
17. samkuTxedi
18. ricxviTi gamosaxuleba,
asoiTi gamosaxuleba
19. logikuri amocanebi
Semajamebeli samuSao № 1, 2 2 sT
II Tavi
1. Sekreba V5
2. Sekrebis kanonebi V6
3. gamokleba
4. Sekreba–gamoklebis erToblivi 15 sT
Sesruleba
5. gantoleba
6. amovxsnaT amocanebi
Semajamebeli samuSao № 3, 4 2 sT
40
III Tavi
1. gamravleba
2. gamravlebis kanonebi
3. gamravlebis ganrigebadobis kanoni
V4
4. nulebiT daboloebuli ricxvebis
gamravleba
V5
5. mravalniSna ricxvebis gamravleba
6. amovxsnaT amocanebi gantolebis V6
SedgeniT
7. axarisxeba. ricxvis kvadrati da kubi V7
8. farTobi
9. farTobis sazomi sxva erTeulebi V9
10. kubi, marTkuTxa paralelepipedi
54 sT
11. sibrtyis dafarva (mozaika)
12. naturaluri ricxvebis gayofa
13. mravalniSna ricxvebis gayofa
14. ricxvis gayofa 10-ze, 100-ze, 1000-ze...
15. moqmedebaTa Sesrulebis rigi
16. gamravleba-gayofis erToblivi
Sesruleba
17. naSTiani gayofa
18. naturaluri ricxvis gamyofebi da
jeradebi
19. 2-ze, 5-ze da 10-ze gayofadobis
niSnebi
20. martivi da Sedgenili ricxvebi
Semajamebeli samuSao № 5, 6, 7 3 sT
IV Tavi
1. Cveulebrivi wiladebi
2 amovxsnaT amocanebi V2
3. wrewiri, wrewiris elementebi
V3
4. wre, seqtori
5. wiladebis Sedareba
V7
6. wesieri da arawesieri wiladebi
7. gayofa da wiladi
8. arawesieri wiladidan mTeli nawilis
gamoyofa
38 sT
9. praqtikuli samuSao
10. wiladi ricxvebis Sekreba da
gamokleba
11. Sereuli ricxvis gadaqceva arawesier
wiladad
12. Sereuli ricxvebis Sekreba da
gamokleba
13. wiladis gamravleba da gayofa
naturalur ricxvze
14. wiladis ZiriTadi Tviseba
Semajamebeli samuSao № 8, 9, 10 3 sT
sarezervo dro 10 sT
41
amoxsnebi, miTiTebebi
(moswavlis wigni)
I Tavi
§1. naturaluri ricxvebi
paragrafSi dasmulia ramdenime amocana – ramdeni moswavlea klasSi?

ramdeni saaTia dRe-RameSi?.. am kiTxvebis umetesobas moswavleebi adre
miRebuli informaciis saSualebiT pasuxoben. davsvaT sxva SekiTxvebic:
ramdeni fanjaraa skolis derefanSi? ramdeni xe dgas skolis ezoSi?.. am
tipis SekiTxvebze pasuxis gacemas TiToeuli moswavle mxolod daTvliT
moaxerxebs. amis Semdeg TviTon gaakeTebs daskvnas, rom naturaluri
ricxvebi TvliT miRebuli ricxvebia.
yuradReba gavamaxviloT imaze, rom naturalur ricxvTa simravle
usasruloa, agreTve, naturaluri ricxvis momdevno da wina ricxvebis
dasaxelebaze. moswavleTaTvis sainteresoa sityvaTa daSifrvis amoca
nebi (sav. 21-22).
moswavles unda SeeZlos ricxvebis sworad Cawera da maTi wakiTxva,
naturalur ricxvTa mwkrivSi nebismieri ricxvis momdevno da wina ricx-
vis dasaxeleba, agreTve, dasaxelebul naturalur ricxvze `-iT~ metisa
da `-iT~ naklebi ricxvebis gansazRvra.
5. a) ara, radgan mxolod 12 ricxvia. b) ara, radgan mimdevroba darRveulia

g) aris. d) ara, gamotovebulia ricxvi 8.
9. a) 139; 940. b) 159; 960. g) 179; 980.
§2. rogor Caiwereba naturaluri ricxvebi
naturaluri ricxvebi bavSvebisTvis kargad aris cnobili dabali

klasebidan. mivceT maT Tanrigis ganmarteba da, rac yvelaze mniSvne
lovania, moswavlem unda SeZlos ricxvis saTanrigo Sesakrebebad
warmodgena.
8. a) 2560 erTeuli; 256 aTeuli; 25 aseuli; 2 aTaseuli.
12. a) 247, 274, 427, 472, 724, 742; b) 106, 160, 610, 601.
SevecadoT, am ricxvebis Camowerisas moswavleebs davanaxoT kanonzomi
ereba, riTac isini SeZleben, ar gamorCeT romelime ricxvi.
42
15. radgan aTeulebis TanrigSi 4-is nacvlad dawera 8, e.i. jamSi miiRo 4
aTeuliT meti; aseve, erTeulebis Sekrebisas miiRebda 9–5=4 erTeuliT
mets. sul, jamSi, miiRo 4 aTeuli +4 erTeuli =44-iT mets. amitom unda
mieRo 148–44=104. pasuxi: 104.
56 91 6750 5927 3786 13
19. a) + b) + g) – 3 8 9 4 d) + 4 4 4 5 e) + 4 2 5 7 v) x 5 2
984 9
1040 100 2856 7842 8043 26
18214 65
676
ganvixiloT II SemTxveva: *8 38
52 52
*6 76
66 *0 90
27
111 *76 *76
z) 14 i)
66
108
66
27
66
378
7326
20. a) 9876543210. b) 10234567978

21. a) upirvelesad, xazi gavusvaT imas, rom udidesi ricxvis misaRebad
saWiroa maqsimaluri niSnadoba, amitom es iqneba 21 cali èrTianiT~
Sedgenili ricxvi.
b) umciresi ricxvisTvis saWiroa minimaluri niSnadoba – esaa samniSna. amis
Semdeg unda vizrunoTY imaze, rom aseulebis ricxvi iyos, rac SeiZleba,
mcire 23 = 9 + 9 +5, anu es ricxvia 299.
§3. klasebi da Tanrigebi ricxvTa CanawerSi
Tanrigebis Semdeg, ganvmartoT klasebi. avxsnaT maTi aucilebloba

da moviyvanoT ramdenime cxovrebiseuli magaliTi didi ricxvebis
gamoyenebaze. didi ricxvebis Cawerisas vTxovoT maT, rom klasebi gamoyon
erTmaneTisgan – 12 384 748. aqve SeiZleba xazi gavusvaT kalkulatoris
mniSvnelobas did ricxvebze moqmedebis dros.
Temis Seswavlis Semdeg moswavles unda SeeZlos didTanrigiani ricx-
vebis Cawera da wakiTxva (sav. 11; 12); unda esmodes Tanrigebisa da klasebis
mniSvneloba; unda gansazRvros, rogor Seicvleba ricxvi romelime Tan-
rigis SecvliT (sav. 10).
10. uamravi 1; 11; 111; ... 11... 1;...

13. 888+88+8+8+8
43
§4. naturaluri ricxvebis damrgvaleba
sanam uSualod damrgvalebis wesebs gavacnobT, davsvaT SekiTxvebi:

– `me aTi wlis var~ niSnavs, rom Tqveni asaki zustad 10 welia?
– `Cemi wonaa 36 kg~. es monacemi yovelTvis zustia?
– erTi qalaqidan meore qalaqamde manZili 340 km-ia. rogor gesmiT es
fraza? Tqveni azriT, es monacemi zustia? da a.S.
amis Semdeg CamovayaliboT damrgvalebis wesebi da ganvixiloT savar
jiSoebi. klasSi Sesrulebuli savarjiSoebis Semdeg, moswavles unda
SeeZlos nebismieri ricxvis damrgvaleba dasaxelebul Tanrigamde, imis
gaTvaliswinebiT, rom is ayalibebs damrgvalebis wess.
12. a) 1000–999=1 b) 100000–99999=1
13. a) 24-(4∙6)=0 g) (24:4):6=1 e) (24-4)+6=26
b) (24:4)-6=0 d) (24:4)+6=12 v) 24+(4∙6)=48
§5-6. Tvlis sistemebi: jgufuri mecadineoba
visaubroT ricxvebis Caweris istoriaze; sxvadasxva Tvlis sistemaze.

moswavleebma unda icodnen, rom garda ricxvebis im Cawerisa, romleb
Tanac maT uSualo Sexeba aqvT, arsebobs ricxvebis Caweris sxva sistemebi.
aRvniSnoT romauli cifrebis ZiriTadi daniSnuleba. ganvmartoT Tvlis
sistemebis poziciuroba. sityva „pozicia“ maTTvis ar iqneba Zneli aR-
saqmeli Tanrigebis da klasebis Seswavlis Semdeg.
maswavlebels SeuZlia, Tavad daumatos jgufuri mecadineobisTvis
mocemulis msgavsi magaliTebi. ukeTesi iqneba, Tu moswavleebic Seadgenen
msgavs magaliTebs da gaucvlian erTmaneTs.
§5. Tvlis sistemebi:

6. a) XXIV=10+10+(5–1)=24
g) (1000–100)+50+10+10+7=977
8. a) 201=CCI g) 44=iiiI I I
9. b) C i I = 100+10+1=111 d) 100+100+3=203
§6. ipove Secdoma da gaaswore:

1.V+I=VI 2.X+II=XII
3. X-I=IX 4.XI-V=VI
5. IX-I=VIII 6. XX+II=XXII
7. VII+IV=XI 8. XI-II=IX
9. XV-IV=XI 10. V+V=IX
44
§7. monacemebi
moswavles unda SeeZlos raime movlenaze dakvirvebiT monacemebis

Segroveba da Semdeg garkveuli analizis gakeTeba, agreTve, ukve mocemuli
monacemebidan saWiro informaciis amokrefa da daskvnebis gakeTeba; unda
SeeZlos Tvisebrivi da raodenobrivi monacemebis erTmaneTisgan garCeva,
icodes, ra aris monacemTa sixSire da mocemuli monacemebisaTvis SeeZlos
misi dadgena.
§8. diagrama piqtograma
avuxsnaT moswavleebs, Tu ramdenad aqtualuria monacemebis warmo

dgena diagramis saxiT. ganvixiloT svetovani diagrama da piqtograma.
magaliTebis ganxilvisas xazi gavusvaT, romel diagramas SeiZleba
mivaniWoT upiratesoba da ratom.
vaswavloT bavSvebs diagramebis wakiTxva da, garda im SekiTxvebisa,
romlebic dasmulia savarjiSoebSi, SevTavazoT, Tavad moifiqron
damatebiTi SekiTxvebi, romelTac SeiZleba vupasuxoT mocemuli
diagramebis mixedviT.
me-7 da me-8 paragrafebis Seswavlis Semdeg moswavles (asakobrivi
SesaZleblobis gaTvaliswinebiT) unda SeeZlos garkveul movlenasTan
dakavSirebiT informaciis moZieba, am informaciis monacemebis saxiT
Camoyalibeba da diagramis saxiT warmodgena; agreTve, mas unda SeeZlos
paragrafSi ganxiluli tipis diagramebis wakiTxva, am diagramebiT moce-
muli informaciis amokreba da Camoyalibeba.
5. a) meore bankma: 80000 80000–3000=50000

meoTxe bankma: 30000
testi TviTSemowmebisTvis
1 2 3 4 5 6
g d b b g g
6. radgan 170 sm-ze naklebi simaRlis qalebis naxevari atarebs ors, naxevari
ki sulac ar atarebs sayures, SegviZlia, CavTvaloT, rom TiToeuli qali
1 sayures atarebs da radgan 170 sm-ze meti simaRlisanic TiTo sayures
atareben, e.i. sul iqneba imdeni sayure, ramdenic qalia, e.i. – 800.
7. VI+IV=X
8. – 12, – 88, –92.
45
§9. kanonzomiereba
kanonzomiereba, Sesabamisoba, Tanadoba – es safuZvelia imisa, rasac

momdevno klasebSi ukve Rrma maTematikuri formulireba miecema. dRes
ki mTavaria, moswavleebma erTmaneTTan daakavSiron da am kavSiris
kanonzomiereba dainaxon, garkveuli wesiT mocemul sagnebsa Tu
ricxvebSi. zog SemTxvevaSi, isic SeiZleba davanaxoT, rom kanonzomiereba
SeiZleba damyardes wevris nomersa da wevrs Soris.
albaT, adrea formulis daweraze saubari, magram rekurentul damo
kidebulebas wevrisa wina wevrebze, an sityvierad Camoyalibebas, Tu ro-
gor aris damokidebuli wevri missave nomerze, moswavle unda axerxebdes.
1. b) 1+1, 2+2, 4+3, 7+4, 11+5, 16+6, 22+7, 29+8...
g) 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34.
d) 2-is xarisxebia
v) 5-is xarisxebia
T) fibonaCis mimdevroba.
dawyebuli mesamedan, yoveli wevri wina ori wevris jamis tolia.
3. a) A B b) A B g) A B
1 1·3 1 1+2 1 1·3
2 2·4 2 2+2 2 2·3
3 3·5 3 3+2 3 3·3
4 4·6 4 4+2=6 4 4·3
5 5·7 5 5+2=7 5 15
6 8 6 18
4. 5, 8, 11, 14, 17.
pasuxi: 17.
5. I dRe – 1000 m
1800m
II dRe – 800 m 2400m
2800m
III dRe – 600 m 3km
IV dRe – 400 m
V dRe – 200 m
pasuxi: 5 dReSi.
6. a) me-5; g) me-3; e) me-3.
b) me-4 zedmetia; d) me-5;
46
§10. naturaluri ricxvebis Sedareba
maRali Tu dabali, msubuqi Tu mZime, ganieri Tu viwro, cxeli Tu

civi – Sedareba yovel nabijze gvxvdeba da yovelTvis gvWirdeba maTi
ricxvTa monacemebis SedarebiT gamoxatva. rogor unda SevadaroT
erTmaneTs ricxvebi? es aris am paragrafis ZiriTadi kiTxva. cxadia,
saubaria ZiriTadad did ricxvebze, Torem 5 rom metia 1-ze, es yvela
mexuTeklaselma icis. moswavlem unda iswavlos erTnairTanrigiani
ricxvebis Tanrigebis mixedviT Sedareba, mas kargad unda esmodes
gansxvavebulTanrigian ricxvebs Soris romelia meti. meti yuradReba
mieqces 20 da 15 tipis magaliTebs, sadac moswavleebs sidideebis erT
ganzomilebaSi gadayvana dasWirdebaT, cxadia, praqtikuli Sinaarsis
amocanebic ar unda davtovoT yuradRebis miRma.
8. a) 19, 20, ... 26 – sul 8.
sasurvelia, moswavleebi mieCvion ase daTvlas.
18
1 - - - 18, 19, 20 - - - 26. 1-dan 26-mde 26 ricxvia.
1-dan 18-mde – 18.
e.i. 26 19-dan 26-is CaTvliT iqneba 26-18=8.
40
b) 1, 2, ... 25, 26, ... 40. sul 40–25=15.

25
18. 3, 7, 11, 15, 19, 23.

pasuxi: tolia.
19. a) 382818, b) 382818.
20. a) 1, ... 1 erTiani. I aTeuli
10, 11, 12, ...19 sul 11 erTiani II aTeuli
21, ... 1 erTiani III aTeuli
31, ... 1 erTiani IV aTeuli
91. ... 1 erTiani X aTeuli

sul: 20 erTiani
yovel aTeulSi erTi ricxvi bolovdeba 5-iT. 5, 15, ... 95. sul 10 xuTiani.
magram 50-dan 59-is CaTvliT kidev 10 xuTiania (55-Si erTeulebis 5-iani
ukve CavTvaleT).
e.i. sul 20 5-iania.
pasuxi: Tanabari.
b) 10+11=21.
metia 22.
47
§11. monakveTi. sxivi
axali masalis axsnamde, SesaZlebelia, visaubroT maTematikis nawileb

ze – ariTmetikaze, algebrasa da geometriaze. am gakveTilis Temaa mona
kveTi da misi gazomva, amrigad, SegviZlia vaxsenoT, Tu ras niSnavs sityva
`geometria~.
moswavleebisTvis arc am gakveTilSi mocemuli cnebebia Zalian axali.
maT ician, ra aris monakveTi da isic, rom monakveTs sigrZe gaaCnia. gan
vmartoT monakveTis Siga wertili da davanaxoT moswavleebs, rogor or
monakveTad yofs es wertili monakveTs.
ganvmartoT sxivi da xazi gavusvaT, rom erTi da igive Canaweri „AB“
SeiZleba gvaZlevdes monakveTsac, sxivsac, wrfesac da monakveTis sig
rZesac. amdenad, aucilebelia mas sityvierad mivayoloT, Tu romel geo
metriul cnebaze gvaqvs saubari.
§12. zomis erTeulebi
gakveTili SeiZleba daiwyos imiT, Tu ramdenad mniSvnelovania zomis

saerTaSoriso erTeulebi. uZvelesi droidan sxvadasxva xalxebs zomis
sxvadasxva erTeulebi gaaCndaT, ramac, cxadia, droTa ganmavlobaSi ua
mravi uxerxuloba warmoSva.
SeiZleba moswavleebs vuxsenoT Zveli qarTuli erTeulebi: adli,
baTmani, kasri... aucileblad davavaloT maT gakveTilis bolos SemoTa
vazebuli proeqtis momzadeba.
moswavlem kargad unda icodes zomis ZiriTad erTeulebs Soris
damokidebulebebi da, amis gaTvaliswinebiT, unda SeeZlos sidideebis
ganzomilebebis Secvla. praqtikulad, paragrafis yvela savarjiSo am
mizans emsaxureba. cxadia, msgavsi magaliTebis mofiqreba aranair sir-
Tules ar warmoadgens, Tu gakveTilis dro amis saSualebas mogvcems.
15. daTvaleT kubis wiboebis raodenoba (12). radgan kubis yvela wibo
tolia, amitom monakveTis sigrZe iqneba: 12 ∙ 8 = 96.
pasuxi: 96 sm.
§13. skala
saaTis ciferblati, saxazavi, saswori, Termometri – yvela es nivTi

nacnobi da gasagebia moswavleTaTvis. ganvumartoT maT, Tu ra saerTo
saxelwodebiT erTiandebian isini. ganvmartoT skalis masStabi. vaCvenoT
sxvadasxva skalis mqone erTi da imave daniSnulebis xelsawyoebis arseboba
kvadratuli da wriuli saaTis magaliTze, SeiZleba igive gavakeToT wri
uli da ovaluri formis saaTebisTvis. am magaliTebze avuxsnaT, rom ska
48
lis danayofebs Soris ar aris aucilebeli erTi da igive manZili iyos,
gaaCnia skalis formas. cxadia, Cveni mizania moswavles esmodes skalis
daniSnuleba, SeeZlos sxvadasxva skalis mqone xelsawyoebis gamoyeneba
praqtikaSi.
Wadrakis dafis magaliTze avuxsnaT moswavleebs ori koordinatis
arsebobis daniSnuleba (Tumca jer ar vaxsenebT sityva „koordinats“)
mivaRwioT imas, rom dafaze nebismieri ujris koordinatebis wakiTxva
SeeZloT da piriqiT koordinatebis saSualebiT SeeZloT ujris povna.
ganvixiloT gansxvavebuli kvadratuli dafebi, koordinatebad SeiZleba
gamoviyenoT sxva simboloebi, Tundac romauli ricxvebi, naturaluri
ricxvebi, laTinuri asoebi da sxva. sasurvelia me-10, me-11 savarjiSoebze
davsvaT damatebiTi SekiTxvebi, an davasmevinoT SekiTxvebi moswavleebs.
4. a) kuTxe b) sxivi g) monakveTi
§14. sakoordinato sxivi
ganvmartoT sakoordinato sxivi, wertilis koordinati. moswavleebs

Tavad davadgeninoT A(a) da B(b) wertilebis sxvadasxva mdebareobisTvis
rodis aris a>b; a<b; a=b; sainteresoa im faqtis aRniSvnac, rom ricxviT
RerZze yovel naturalur ricxvs aucileblad Seesabameba erTaderTi
wertili, piriqiT ki – ara. moswavleebma am magaliTzec dainaxon,
sxva, aranaturaluri ricxvebis arsebobis aucilebloba. yuradReba
gavamaxviloT or wertils Soris manZilis dasaTvlel magaliTebze,
Sua wertilis dadgenaze. moswavles unda SeeZlos ricxviT RerZze
yoveli danayofis Sesabamisi ricxvis dasaxeleba da piriqiT, nebismieri
naturaluri ricxvis Sesabamisi wertilis moZebna. unda SeeZlos ricxviT
RerZze AB monakveTis sigrZisa da misi Suawertilis koordinatis moZebna,
wertilebis mdebareobis mixedviT maT koordinatebs Soris Tanafardobis
dadgena (>;<;=).
2 4 6
3. a) O A B
b) 7; g) 25; d) 13.
7. a) B(9); b) aseTi wertili oria: B(2) da C(16).
11. 1, 2, ... 9, 10, ... 98, 99. 98–9=89
14. a) a<7; b<20; c>20. b) a,b<25; c-ze verafers vityviT.

15. a) TiTo danayofi 1 erTeulia. K(80) F(83) g) K(500) F(700)
d) TiTo danayofi – (250–150):10=10 erTeulia F(190) K(220)
2 5
16. a) AB=3 b) AB=4 g) 6 d) 21
B A
17. me-11 galiaSi iqneba 1+2...+9=45 kurdReli. aTive galiaSi darCa 100
kurdReli. e.i. pirvel galiaSi iyo 10 kurdReli.
49
§15. kuTxe
kuTxes, rogorc figuras, moswavleebi icnoben. isini xedaven kuTxes

saaTis isrebs Soris, geometriul figurebSi – samkuTxedis gverdebs
Soris, oTxkuTxedis gverdebs Soris... ganvmartoT kuTxe, rogorc
geometriuli figura; ganvmartoT misi gverdebi, wvero. vaswavloT
moswavleebs kuTxis wakiTxva. ganvmartoT marTi kuTxe, gaSlili kuTxe.
sasurvelia, N7 savarjiSoSi moswavleebma SeamCnion, rom marTi kuTxe
saaTis isrebs Soris, garda sruli saaTebisa, kidev iqmneba, magram am
SemTxvevaSi sakmarisia, dasaxeldes 3 sT, 9 sT.
§16. kuTxis gazomva
SemoviRoT gradusi, rogorc kuTxis sazomi erTeuli. Tu vityviT,

rom 10 marTi kuTxis zustad 90 tol nawilad gayofis Sedegad miiReba,
moswavleebi Tavad mixvdebian, rom marTi kuTxis zoma 900-ia, xolo
gaSlilis – 1800.
gavacnoT moswavleebs transportiri, rogorc kuTxis gasazomi
xelsawyo; vaswavloT misi gamoyeneba. moswavle naxazze unda arCevdes
maxvil, blagv da marT kuTxeebs; saWiroebis SemTxvevaSi, unda SeeZlos
transportiriT maTi gazomva. naxazis mixedviT unda SeZlos amocanis
pirobis aRdgena iseT elementarul amocanebSi, rogorebicaa, mag:
x
30°
me-2 da me-5 tipis savarjiSoebi moswavleebs geometriuli figurebis

wakiTxvas aCvevs.
6. (85–15):2=35
350; 500.
§17. samkuTxedi
am paragrafSi moswavleebi saxels arqmeven maTTvis ukve nacnobi

figuris komponentebs – gverdi, wvero, kuTxe; ecnobian samkuTxedebis
dayofas kuTxeebis mixedviT – maxvilkuTxa, marTkuTxa, blagvkuTxa. isini
intuiciurad xedaven, rom marTkuTxa samkuTxeds mxolod erTi marTi,
xolo blagvkuTxa samkuTxeds mxolod erTi blagvi kuTxe aqvs. naxazebis
wakiTxvis dros ganansxvaveben erTmaneTisgan samkuTxedebis sxvadasxva
tips. me-3 savarjiSos Sesrulebis dros SeiZleba, daskvnac ki gaakeTon
50
samkuTxedis Siga kuTxeebis jamis Sesaxeb. me-6, 7, 8 savarjiSoebis
Sesrulebis dros ki, faqtobrivad, midian samkuTxedis utolobamde.
§18. ricxviTi gamosaxuleba, asoiTi gamosaxuleba
es paragrafic ar warmoadgens gansakuTrebul siaxles moswavleTaTvis,

isini ukve adgenen amocanis Sesabamis ricxviT gamosaxulebas. mTavaria,
maT kargad gaiazron, rom ricxviT gamosaxulebas erTi konkretuli
mniSvneloba aqvs, xolo asoiTi gamosaxulebis mniSvneloba ki, ZiriTadad,
cvladis mniSvnelobazea damokidebuli. sasurvelia, moswavleebs
iseTi asoiTi gamosaxulebac vaCvenoT, romlis mniSvneloba cvladis
mniSvnelobaze damokidebuli ar aris, Tundac: a+(5–a)
savarjiSoebSi, ZiriTadad, amocanebi Warbobs, sadac moswavleebma
unda SeZlon Sesabamisi asoiTi an ricxviTi gamosaxulebebis Sedgena.
3. a) 67; 27; 152.
5. n + ( n + 3 5 )
6. n naturalur ricxvSi n erTeulia. marjvniv 5-is miweris Semdeg iqneba
n aTeuli da kidev 5 erTeuli, e.i. 10n +5.
9. 60n;
11. erT saaTSi daamzadebs x+50 detals; 10 sT-Si – 10(12+50)=620 detals.
14. (220–17):7=29
15. sasurvelia, moswavleebs vaCvenoT amocanis amoxsnis nimuSi, sadac
moqmedebebs bolodan mivyvebiT, radgan gamoklebis Semdeg miviReT
udidesi orniSna ricxvi, anu 99, maSasadame gamoklebamde Sedegi yofila
99+35=134, anu 5-ze gayofis Sedegad miiRes 134. maSasadame, gayofamde anu
Tavdapirvelad aRebuli ricxvia 134∙5=670.
§19. logikuri amocanebi
logikuri amocanebis amoxsna gansakuTrebul xaliss iwvevs

moswavleebSi, maT amoxsnas is moswavleebic cdiloben da Tavsac
arTmeven, romlebsac maTematika, zogadad, uWirT. mTavaria, maT logikur
msjelobas swori mimarTuleba mivceT da etapobrivad, sxvadasxva tipis
logikuri amocanebisTvis, mivceT amoxsnis Sesabamisi meTodebi.
g z b n
1.
alubali vaSli msxali qliavi
2. n. I ara; bolo ara III. I II III IV

b. II II. n. – – + –
i. bolo ara I.
g. IV. b. – + – –
i. + – – –
g. – – – +
3. eka – dabali lurji m. w. d. l. d. w.
maka – maRali wiTeli e. – + –
nino – dabali wiTeli
m. + – –
4. c. w. T. w. T. mS. n. – – +
2 – – +
5 + – –
10 – + –
5. mewarme – SavaZe TeTri

bankiri – TeTraZe wiTeli
iuristi – wiTlanaZe Savi
6. 5 bavSvi; 4 vaJi da 1 gogona.
7. levani – inJineri; giorgi – maswavlebeli; arCili – eqimi.
9. a) 3; b) 6; g) 8; d) 5.
10. xelTaTmanebs, windebisgan gansxvavebiT (amocana 9), marjvena–marcxena
gaaCnia. ganvixilavT yvelaze cud variants, amoviReT:
a) yvela xelTaTmanis cali, aseTia 3 wiTeli da 2 yviTeli, me-6 xelTaTmani
romelimes wyvili iqneba. e.i. 6.
b) 2 wyvili yviTeli da 3-ive wiTelis cali, me-8 xelTaTmani romelimes
wyvili iqneba. e.i. 8.
g) 9;
d) 7.
testi TviTSemowmebisTvis:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
b g b a b b g a b d
Tavis damatebiTi savarjiSoebis nawili SeiZleba moswavleebma mTeli

Tavis paragrafebis gavlis dros gadaanawilon. sasurvelia, maT amoxsnas
Semajamebeli xasiaTi mivceT. unda gaviTvaliswinoT, rom moswavlem ga-
iara mTeli Tavis masala da flobs im codnas, romelic am Tavis Seswav-
lis Semdeg moiTxoveba: wers da kiTxulobs naturalur ricxvebs, yofs
maT klasebad da Tanrigebad adarebs erTmaneTs; Slis Tanrigovan Ses-
akrebTa jamad; saWiroebis SemTxvevaSi, amrgvalebs nebismier miTiTebul
Tanrigamde; mocemul ricxvTa mimdevrobaSi adgens kanonzomierebas da
52
axerxebs am kanonzomierebis gamoyenebiT mimdevrobis ramdenime wevriT
gagrZelebas; ganasxvavebs erTmaneTisgan Tvisobriv da raodenobriv mo-
nacemebs; axerxebs monacemebis Sesabamis svetovani, wertilovani an wri-
uli diagramis Sedgenas; ukve mocemuli diagramebidan kiTxulobs in-
formacias; icis geometriuli figurebi – kuTxe, samkuTxedi, monakveTi,
sxivi, wrfe; transportiris meSveobiT SeuZlia kuTxis gazomva; xsnis maTi
asakobrivi jgufis Sesabamis logikur da algebrul amocanebs; adgens Se-
sabamis ricxviT an asoiT gamosaxulebebs.
I Tavis damatebiTi savarjiSoebi
1. a) 999+1000=1999 b) 10+100=110 g) 9999-99=9900

4. 97531; 13579
5. 86420; 20468
9. a) (4∙4+4):4=5 b) (4:4+4)∙4=20 g) (4+4)∙(4+4)=64
d) 4∙4+4:4=17 e) 4∙4+4∙4=32 v) (4+4+4)∙4=48
10. a) 4∙12+18:(6+3)=50 b) 4∙(12+18:6+3)=72
11. 1+1999=2000
12. Cafiqrebuli ricxvis aseulebis, aTeulebis da erTeulebis Tanrigebi
mocemul ricxvebSi ar unda meordebodes. aseTi ricxvia 163.
14. a) 11; b) 9; g) 10; d) 10.
15. cxadia, yveli iwonis 2 kg-s.
18. erTi danayofis sigrZea 1000, Sesabamisad, yoveli Semdegi wertilis
koordinati izrdeba 1000-iT.
19. erTi danayofis sigrZea 10.
21. gvaqvs 3 varianti, Tu vin gatexa Wiqa. gamovsaxoT es cxrilSi `–~-iT.
I II III
eka – + +
maka + – +
beqa + + –
I Tu eka tyuis, e.i. Wiqa makam gatexa da makas da beqas pasuxebic gamodis
tyuili. II Tu maka tyuis, e.i. Wiqa TviTon gatexa. e.i. danarCenebis pasuxebic
tyuilia. III Tu beqa tyuis. e.i. Wiqa gatexa makam an beqam da radgan eka
marTalia, Wiqa beqas gautexavs.
53
22.
fexsac. wiT. yviT. mwv. feri wiT. yviT. mwv.
bimi + – – bimi + – –
bomi – + – bomi – – +
bami – – + bami – + –
pirveli winadadeba – `bimis fexsacmeli wiTeli ferisaa~ droebiT
gamovtovoT. `bomis CacmulobaSi ar figurirebs wiTeli feri~ – Sesabamis
ujrebSi davsvaT niSani `–~. `bims ecva mwvane fexsacmeli~ – fexsacmlis
grafaSi bimis gaswvriv davsvaT `+~ da Sesabamisi sveti da striqoni
SevavsoT `–~-ebiT. cxadia, bims ar ecmeva mwvane perangi, radgan mas acvia
erTi feris tansacmeli. davsvaT `–~. boms acvia yviTeli fexsacmeli.
bims – wiTeli fexsacmeli da, maSasadame, wiTeli perangic. radgan boms
da bams acviaT gansxvavebuli feris tansacmeli, amitom bomis perangi
mwvanea, bamis ki – yviTeli.
pasuxi:
fexsacmeli perangi
bimi wiTeli wiTeli
bomi yviTeli mwvane
bami mwvane yviTeli
24. 7-s jamSi gvaZlevs Semdegi cifrebi: 0+ 7; 1+6; 2+5; 3+4, Sesabamisad
gveqneba Semdegi nomrebi: 7; 7 0 ; 16; 61; 25; 52; 34; 43. e.i. 8 binis.
5
25. SevadginoT naxazi
3
2
15 cxadia, darCa 3 km.
12

banaki
29. cxadia, nebismier ricxvs 1-dan 9-mde damatebuli 39 miiReba ricxvi 40-
dan 48-mde. ase rom, bolo cifris waSliT miviRebT 4-s.
((4∙5–2):2)∙10+10=100
54
II Tavi
§1. Sekreba
moswavleTaTvis erTaderTi siaxle, romelic am paragrafSia, milionze

meti ricxvebis Sekrebaa. Sekrebis komponentebis saxelwodebebi
moswavleTaTvis dabali klasebidan aris cnobili. isev xazi gavusvaT
kalkulatoris mniSvnelobas did ricxvebze moqmedebebis dros.
amocanebis amoxsnis dros isev movTxovoT msjeloba da ricxviTi
gamosaxulebebis Sedgena.
13. a) 1+2+3+45=51; b) 3+45+67=115; g) 56+7+89=152.
18. a) 46+974=1020; b) 73+954=1027.
19. ara (yvelaze didi orniSna ricxvebis jamia: 99+99=198).
20. a) 704698; b) 104698
23. 9876543; 1023456.
§2. Sekrebis kanonebi
paragrafSi moyvanili magaliTebis msgavsi uamravi magaliTi SeiZleba

SevTavazoT moswavleebs da daskvnebis gakeTeba maTac ar gauWirdebaT.
CamovayaliboT Sekrebis kanonebi – gadanacvlebadobisa da jufTebadobis.
moswavleebma unda gaiazron, rom ariTmetikul moqmedebaTa kanonebi unda
gamoviyenoT gamoTvlebis gamartivebis mizniT. SevecadoT, moswavleebma
SeZlebisdagvarad meti SekiTxva dasvan me-10, me-11 amocanebis msgavsi
amocanebis ganxilvis dros.
4218 2276
7. g) d)
8132 131
12350 2407
10. kiTxva: 1. ramdeni kilogrami jarTi Seagrova
I 125 kg samive klasma?
II 125+12kg 2. pirvelTan SedarebiT, ramdeniT
III (125+12)+10kg meti jarTi Seagrova mesame klasma?
12. a) 9; b) 99-9=90; g) 900.
13. 1-dan 9-mde - 9
10-dan 99-mde - 90•2=180 da ricxvi 100 - 3 cifri
9+180+3=192
14. 1-dan 9-mde – 9 cifri samniSna gverdebisTvis darCa 258-189=69
10-dan 99-mde – 180 cifri cifri, e.i. samniSna ricxvebiT Cawerili
gverdebis raodenobaa 23.
wigni 122-gverdiania.
55
§3-4. gamokleba. Sekreba-gamoklebis erToblivi Sesruleba
§4-Si ganxiluli Tvisebebi wina paragrafebSi magaliTis saxiT mos

wavleebs ukve Semowmebuli aqvT cvladebis sxvadasxva mniSvnelobebis
Tvis. aq ganxiluli amocanebis safuZvelze, isini rwmundebian Tvisebebis
samarTlianobaSi. maqsimalurad SevecadoT, moswavleebma praqtikaSi (ga
moTvlebis dros) gamoiyenon es Tvisebebi. Tu aRniSnul Tvisebebs ver
viyenebT garkveuli gamoTvlebis dros, xolo ricxvebi sakmaod didia,
isev SeiZleba movuwodoT maT, rom SeiZleba kalkulatoris gamoyeneba.
§3. gamokleba
52354 342131 52347

12. a) 1– 3 8 2 8 b) – g) – d) –
6249 7122 72419 37232
7579 45232 269712 1 5 11 5
15. 200–3∙50=50 (litri)
17. Savi Tevzia: 194–96=98. metia Savi Tevzi.
19. a) WeSmaritia; b) WeSmaritia; g) mcdaria, mag., 10–7=3;
d) WeSmaritia; e) WeSmaritia; v) mcdaria. mag., 10:2=5
20. a) a+0=a; b) 0+a=a g) a∙0=0
d) a-a=0 e) 0∙a=0
71228 23246 58381
22. a) + 8 4 5 6 b) + g) – d) –
4591 29972 6728 49718
13047 101200 16518 8663
§4. Sekreba-gamoklebis erToblivi Sesruleba
1. a) (365+57)–165=(365–165)+57=257
g) 885–(85+124)=(885–85)–124=800–(100+24)=700–24=676
e) 196–(96–37)=(196–96)+37=137
6. 12+(13–3)=22 (wlis)
7. 14+(10+7)=31 (wlis)
9. a) gaizrdeba 3-iT; b) gaizrdeba 26-iT.
10. a) gaizrdeba 11-iT; b) gaizrdeba 32-iT.
11. ufrosi SviliSvili 22 wlisaa. umcrosi SviliSvili ki – 11 wlis.
62+22+11=95 (wlis)
12. a) daviwyoT Secdomebis gasworeba. aseulebis cifri `6~ miiRes 0-ad
anu gamovasworoT (+600). aTeulebis cifri `3~ CaTvales `8~-ad (–50). sul
600–50=550-iT meti pasuxi miviReT, anu swori pasuxia 1450-650=800.
56
15. amocanis gverdiT, areze, aRniSnulia, Tu ras niSnavs fraza èrTi
mainc~. am amocanisTvis es niSnavs, rom tyuis an romelime erTi, an orive.
cxadia, ar SeiZleba, tyuodes erTi romelime, meore ki ambobdes marTals,
am SemTxvevaSi gamova, rom orive biWia, an orive gogo. maSasadame, tyuis
orive – SavTmiania gogo da qeraa biWi.
19. moigo 1345 lari.
§5. gantoleba
ganvmartoT gantoleba da gantolebis fesvi, anu amonaxseni. avuxsnaT

moswavleebs, rogor unda SevamowmoT gantolebis Cveni amoxsnis siswore
da, saerTod, ras niSnavs àmovxsnaT gantoleba~. zogadad, SeiZleba vuT
xraT, rom gantolebas SeiZleba hqondes ramdenime an arc erTi amonaxseni.
5. a) x+27=25+3 g) (12+y)-45=45 d) 45-x=33

x=28-27 12+y=45+45 x=45-33
x=1 y=90-12 x=12
y=78
6. x-727=133
x=860
8. a) (((x+5)-2)+8)-7=8-3 b) (((3-x)+7)-5)+4=2+7
((x+5)-2)+8=5+7 ((3-x)+7)-5=9-4
(x+5)-2=12-8 (3-x)+7=5+5
x+5=4+2 3-x=10-7
x=6-5 x=3-3
x=1 x=0
9. vTqvaT, nikas hqonda x marka.
(x+15)+17=137
x=105
sasurvelia, moswavleebma es amocanebi amoxsnan gantolebis Sedgenis
gareSec.
10. iyo x kg kombosto.
(x+50)-62=83
x+50=83+62
x=95
12. x 3x=15, x=5
2
x-
x+2
pasuxi: 3, 5, 7.
14. m + n = 1 1 + 1 7 = 14
2 2
amocanas amoxsna aqvs, roca m da n an orive luwia, an orive kentia.
57
rogorc ukve aRvniSneT, ZiriTadad, amocanebi SeiZleba daiyos

ramdenime tipad. erT-erTi aseTi gavrcelebuli tipia amocanebi
moZraobaze. amocana 1-is msgavsi amocanebis ganxilvis Semdeg, moswavleebi
midian daskvnamde, rom sxeulis mier gavlili manZili gamoiTvleba
formuliT S=vt. cxadia, jer ar vaxsenebT pirdapirproporciulobas,
magram me-3 kiTxvaSi analogiur damokidebulebas viRebT gadaxdili
Tanxisa da mandarinis raodenobas Soris. yuradReba gavamaxviloT erTi
mimarTulebiT da erTmaneTis sawinaaRmdego mimarTulebiT moZraobaze.
1. V=s:t
2. A=2t
4. a) m=3n; b) m=n2; g) m= n2 -1
5. 272:(12+56)=4 (sT)
7. a) 3 saaTSi maT Soris manZili Semcirdeba 3(80–70)=30 (km-iT) e.i. maT
Soris manZili iqneba 70 km. b) 70km/sT 80km/sT 3 saaTSi maT Soris manZili
gaizrdeba 3(80-70)=30 km-iT.
maT Soris manZili iqneba 130 km.
8. roca moZraoba daiwyo meore matarebelma, matareblebs Soris manZili
ukve 80 km-ia. v2<v1. amitom yovel saaTSi pirveli meores 5km-iT uswrebs. 17
sT-ze maT Soris manZili iqneba 80+5=85 (km)
9. S=60∙4=240 (km) V=240:3=80
sasurvelia, Tu moswavleebis yuradRebas gavamaxvilebT im faqtze, rom
moZraobaze daxarjuli drois Semcireba iwvevs siCqaris gazrdas (erTi
da imave manZilis SemTxvevaSi) an kidev: rac ufro swrafad vimoZravebT,
miT ufro swrafad gavivliT mocemul manZils.
11. yovel saaTSi uswrebs 16 km-iT. 6 sT-is Semdeg maT Soris manZili iqneba
16∙6=96 km.
12. 20 metrs kurdReli 6 wm-Si gaivlis, e.i. ZaRlis siCqarea 5 m/wm, is 80
metrs 16 wm-Si gairbens.
13. auzebSi wylis raodenobaTa Soris sxvaoba yovel wuTSi 400 litriT
mcirdeba. amitom Tanabari raodenobis wyali iqneba (18800–1200):400=44
saaTSi.
15. 98t 25kg – 97t 825=200kg, rac 98 lari Rirs. 1kg eRireba 9800 TeTri:
200=49 TeTri
16. 1l benzinis masaa 730gr. 3 litrisa iqneba: 2190gr=2kg 190gr.
20. a) 75; b) 20.
58
1 2 3 4 5
g b d a b
6.
a)
a b a-b a+b
17 8 9 25
25 8 17 33
b)
S km 200 180 40
Vkm/
10 60 5
sT
t sT 20 3 8
18 14 4 32
sasurvelia, moswavleebma dainaxon, rom ori obieqtis urTierTSemxvedri

mimarTulebiT moZraobisas manZili ifareba siCqareebis jamiT v=v1+v2,
xolo roca erTi midis da meore misdevs – siCqareebis sxvaobiT: v=v2-v1.
SesaZloa, 2 moswavle davayenoT klasSi da movaxdinoT moZraobis
demonstrireba nabijebis aTvliT.
I dgams wamSi 4 nabijs, II – 2 nabijs. Semxvedri mimarTulebiT – v=6 nab/wm.
erTi misdevs meores: v=2 nab/wm.
7. b) 150+160=310 (km/sT).
8. g) v=v2-v1=30 km/sT.
2 saaTiT adre Sexvedramde iqneba 60 km.
SevajamoT meore TavSi Sesaswavli masala. ganvsazRvroT, ras unda

flobdnen Cveni moswavleebi am Tavis Seswavlis Semdeg. isini unda as-
rulebdnen Sekrebas da gamoklebas nebismierTanrigian naturalur ricx-
vebze; maT unda SeeZloT ariTmetikis ZiriTadi wesebis gamoyeneba da amiT
gamoTvlebis Catarebis procesis gamartiveba; unda esmodeT, ra aris gan-
toleba, misi amonaxseni; unda SeeZloT imis Semowmeba, aris Tu ara mo-
cemuli gantolebis amonaxseni mocemuli ricxvi; unda SeeZloT elemen-
taruli gantolebebis amoxsna da, rac mTavaria, amocanebis Sesabamisi
gantolebebis Sedgena.
59
II Tavis damatebiTi savarjiSoebi
4. 1 km=1000m, e.i. Tu gia moZraobs 100 m/wT siCqariT, is 1000 m-is gavlas
moandomebs 10 wuTs. e.i. yvelaze gvian SeiZleba gamovides 8 sT-sa da 50
wuTze.
5. SesaZlebelia gantolebiTac:
175t+125t=300
t=300:(175+125)=1 t=1
6. daeweva meore avtomobilis gamosvlidan 2 sT-Si
(S=100 km. v=v2-v1=50 km/sT).
7. a) 2700:270=10 (sT) b) 2700:30=90 (wT)
8. Tu orive mili gaxsnilia, erT sT-Si auzSi Cava 700 l wyali.
10. Svilebis asakebis jamsa da dedis asaks Soris yovel wels gansxvaveba
mcirdeba 2 wliT (dedas emateba erTi weli, samive Svils erTad – 3
weli). axla asakebs Soris sxvaoba 37–(12+2∙6)=14 welia, e.i. gatoleba
SesaZlebelia 14:2=7 weliwadSi.
11. maSo agdebs 20 TeTriT mets, e.i. maT Tanxebs Soris gansxvaveba
yoveldRiurad mcirdeba 20 TeTriT. Tavidan gansxvaveba 5 lari, anu 500
TeTria, e.i. Tanabari Tanxa eqnebaT 500:20=25 dReSi.
12. gias velosipedis sayidlad sWirdeba 120 lari. yovel kviras mama da
babua erTad aZleven 15 lars, e.i. gias saWiro Tanxa Seugrovdeba 120:15=8
kviraSi.
13. 240:12=20 km/sT pirvel dRes gaiara 140 km, meore dRes – 100 km.
14. 5∙2+2∙3=16 (t)
15. a) 800–(90+100)=610 (km)
b) 800–2(90+100)=420 (km)
g) 800–3(90+100)=230 (km)
16. Tu oradgiliani magida 8 calia, maSin oTxadgiliani magidebis
raodenoba iqneba 14. kafeSi SesaZlebelia, erTdroulad dajdes
2∙8+14∙4=72 (adamiani).
17. V=48:4=12km/sT
S=12·9=108km
18. S=80 km/sT∙15 sT=1200km t=12sT. v=100km/sT.
19. v=(190-10)km:3 sT= 60 km/sT.
20. v=(216-72) km:4 sT= 36 km/sT
60
III Tavi
§1. gamravleba
gavaxsenoT moswavleebs, rom namravli tol SesakrebTa jamia; Sevaxse

noT gamravlebis komponentebi – mamravlebi da namravli.
moswavles unda SeeZlos ricxvebis qveSmiweriT gamravleba, Temis Se-
sabamisi amocanebisTvis gamosaxulebebis Sedgena da maTi gamoangariSeba.
imis gaTvaliswinebiT, rom icis, rodis xdeba namravli 0-is toli, unda
xsnides me-10 savarjiSoSi mocemulis msgavs gantolebebs.
10. d) x(x–5)=0 e) (x–3)(x–2)=0

x=0 an x–5=0 x–3=0 an x–2=0
x=5 x=3 x=2
pasuxi: 0; 5 pasuxi: 3; 2.
14. 125·12=1500 (lari)
15. 8·35+5·85=705, 705 TeTri=7 lari da 5 TeTri
pasuxi: zedmeti uangariSa 10 TeTriT.
16. 28·12=336. 240+130=370; 336<370 e.i. ar eyofaT.
29 63 53 64
x
18. a) x
3 5 b)
x
5 8 g) 2 6 d) x
17
145 504 318 448
87 315 106 64
1015 3654 1378 1088
20. a) gaizrdeba 20-iT; b) gaizrdeba 5-iT; g) gaizrdeba 25-iT.
21. 77-77=0 7:7+7-7=1
7:7+7:7=2 (7+7+7):7=3
77:7-7=4 7-(7+7):7=5
(7·7-7):7=6 (7-7)·7+7=7
(7·7+7):7=8 (7+7):7+7=9
(77-7):7=10
23. amocana amovxsnaT bolodan: bolo amoRebamde kalaTSi iyo kvercxebis
raRac raodenoba da kidev 30 kvercxi. amocanis pirobis Tanaxmad, es raRac
raodenoba kalaTaSi arsebuli kvercxebis naxevari iyo, e.i. kalaTaSi iyo
60 kvercxi, meore amoRebamde – 120 da pirvel amoRebamde – 240 kvercxi.
61
§2. gamravlebis kanonebi
vTxovoT moswavleebs, Camoayalibon jamis gadanacvlebadobisa

da jufTebadobis kanonebi; Semdeg Camoayalibon igive kanonebi
gamravlebisTvis da gamoTqvan azri: aris Tu ara es kanonebi samarTliani.
moiyvanon magaliTebi maT gamoyenebaze rogorc jamisTvis, aseve –
namravlisTvis.
moswavleebs unda SeeZloT aRniSnuli kanonebis gamoyeneba Sesabamis
magaliTebSi, rac gaumartivebs maT gamoTvlis process.
2. a) (a·9)·8=a·(9·8)=72a b) gadidda 100-jer, e.i. bolo

gadidda 72-jer cifrebia – 00.
10. 6·4·m=24m
11. 1·2····19 namravlSi erT-erTi Tanamamravlia 10, e.i. bolo cifri iqneba
0.
12. ab.
miviRebT (4a)(6b)=4·6·ab=24ab. gadiddeba 24-jer.
13. saba ninoze 6-jer ufrosia. saba 12 wlisaa.
15. 123–45–67+89=100
17. 108:(2+1)=36
36·2=72
§3. gamravlebis ganrigebadobis kanoni
arsebiTia, rom moswavleebs esmodeT am kanonis samarTlianoba. amo

canis amoxsnis dros (mag., paragrafSi ganxiluli amocana) SeZlon orive
nawilis Sinaarsis gadmocema:
3(15+10) – jer viTvliT sakidebis raodenobas, Semdeg – buStebisas.
3·15+3·10 – viTvliT TiToeul kedelze buStebis raodenobas da vkrebT
maT.
CamovayaliboT ganrigebadobis kanoni sxvaobisTvis da ganvixiloT
Sesabamisi magaliTebi.
2. vTqvaT, mocemuli ricxvia a.

7a+18a=25a gadidda 25-jer.
9. (4+8+7)·17=323
62
§4. nulebiT daboloebuli ricxvebis gamravleba
jgufuri mecadineobis Catarebis scenari ixileT `scenarebSi~.

Sesasrulebeli davalebebia №1-4.
savarjiSoebs №5-9 vaZlevT saSinao davalebad.

5. y y 2x+2y=51 (mocemulobis Tanaxmad)
x x y x Tavdapirveli marTkuTxedis perimetria
x x 4x+4y=2(2x+2y)=102 sm.
y y
6. saba Cafrindeba Tbilisis droiT 2+4=6 saaTze, anu sxvaoba 6–3=3 saaTia.
9. a) cxadia, meore TanamravlSi sul erTianebia. e.i. 57•111.
b) 87•111 g) 81•13 d) 68•61
§5. mravalniSna ricxvebis gamravleba
radgan moswavleebma ukve ician ricxvebis qveSmiweriT gamravleba,

cxadia, maTTvis rTuli ar iqneba imave moqmedebis Sesruleba mravalniSna
ricxvebisTvis.
did ricxvebze moqmedebis Sesrulebisas drodadro SevaxsenoT xolme
moswavleebs kalkulatoris mniSvneloba. etapobrivad mivaCvioT isini mis
gamoyenebas. oRond, gavafrTxiloT, rom kalkularotiT Zalian xSirad
nu isargebleben da nu gaazarmaceben TavianT gonebas.
4. naxatidan Cans, rom ori wignis simaRle 3 sm-ia. 120000 wignis erTmaneTze
dadebiT miReba 60000·3 sm =180000m= 1km800m
5. 102572+2·102572+3·2·102572=102572(1+2+6)=923148
6. 450·18–240·12=5220 (dkl)
§6. amovxsnaT amocanebi gantolebis SedgeniT
rac meti iqneba amocanebisTvis gamoyofili dro gakveTilze, miT ufro

mieCvevian moswavleebi marTebul, logikur msjelobas. mTavaria, maT
kargad esmodeT, ras aRniSnaven ucnobiT, gantolebis Sedgena ar moxdes
meqanikurad, gauazreblad; yovelTvis SeZlon Sedgenili gantolebis
Sinaarsis gadmocema – wakiTxva. garkveuli tipis amocanebs moswavleebi
ukve xsnian ricxviTi gamosaxulebis SedgeniT. paragrafSi mocemuli
amocanebis nawilsac, albaT, ariTmetikulad mSvenivrad gaarTmeven
63
Tavs, magram amjerad upiratesoba gantolebis Sedgenas mivaniWoT,
paralelurad, zogierTi SeiZleba ariTmetikuladac amovaxsnevinoT.
1. Tu cisferi saRebavi xkg iyo, miviRebT
x+4x=85
x=17
cisferi 17 kg da yviTeli 68 kg.
3. vTqvaT, erT wilSi Sedis x raodenoba, maSin Sekerili kabebis raodenoba
iqneba 3x, xolo xalaTebisa – 4x. kabebs dasWirdebaT 3·3x m qsovili
xalaTebs ki 5·4x m qsovili. miviRebT:
9x+20x=290
x=10
kaba – 30. xalaTi – 40.
4. vTqvaT, Sexvdebian avtomobilis gamosvlidan x sT-is Semdeg, avtomobili
x sT-Si 50x km-s gaivlis. motociklisti imoZravebda (x+3) sT-s da gaivlida
30(x+3). maT jamSi 250 km gaiares.
50x+30(x+3)=250
x=2
5. A 4x A x 5x=35
A A
x=7 A c AB
AC=28 sm
CB=7 sm.
6. (x+3x)2=80 10, 30.
7. 2x+x+4=16. x=4 I – 8 kg, II – 4 kg
9. keSa ver iqneba marTali, e.i. an matyuaraa, an cuRluti. verc romaa
marTali, is keSaze ambobs, marTaliao, e.i. marTalia goSa; gamodis, keSa
matyuaraa da roma cuRlutia.
§7. axarisxeba. ricxvis kvadrati da kubi
bavSvebma unda daimax sov ron xarisxi, xarisxis fuZe, xarisxis

maCvenebeli da ganasxvavon isini erTmaneTisgan xarisxis CanawerSi;
savarjiSoebi №11-15 amoxsnan msjelobiT, gaakeTon Sesabamisi daskvnebi.
moswavles unda SeeZlos toli Tanamamravlebis namravlis xarisxis saxiT
da, piriqiT, xarisxis namravlad warmodgena.
13. a) 1, 4, 9, 16, 25, 36, 49, 64... b) 1, 8, 27, 64, 125, 216, ...
14. a) 20. danarCeni yvela 2-is xarisxebia.
b) 21. danarCenebi 3-is xarisxebia.
64
18. me-10 sarTulze asavlelad unda gaiaro 9 sarTuli. TiTo sarTulis
kibe 11-safexuriania. dagvWirdeba 44 safexuri.
19. a) cxra b) 45 wT.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
d b d b b b g g g g g a b g
15. a) 60·2=120 (samniSna), maSasadame, yovel jerze gamravleba xdeba

1-ze.
24
a) x 6 6 b) 32
111
48
66
72
66
768
66
7326
§8. farTobi
dabal klasebSi moswavleebs ukve hqondaT Sexeba cnebasTan `farTobi~.

maT ician, rom marTkuTxedis farTobi gamoiTvleba formuliT S=a·b.
Semogvaqvs farTobis erTeuli, rogorc erTeulovani kvadratis far
Tobi, amis gaTvaliswinebiT, savarjiSo 1-s moswavleebi iolad arTmeven
Tavs.
xazi gavusvaT imas, rom tol figurebs toli farTobebi aqvT da figuris
farTobi misi Semadgeneli nawilebis farTobTa jamis tolia.
moswavles unda SeeZlos marTkuTxedis farTobis gamoTvla misi gan-
zomilebebiT – 1-6 tipis savarjiSoebSi figuraTa farTobebis daTvla,
anu figuris farTobis gamoTvla, misi nawilebis farTobTa dajamebiT.
5. a) 9·3+1·2=29 (sm2) b) 5·7–3·5=20 (sm2)
3
g) 1·5+2·5=15 (sm2)
9
1
2
65
§9. farTobis sazomi sxva erTeulebi
farTobis erTeulebs Soris kavSiri Zalian mniSvnelovania, magram

mniSvnelovania, moswavles esmodes, rogor xdeba erTi erTeulis
meoriT Secvla, roca viciT Sesabamis sigrZis erTeulebs Soris kavSiri.
SeiZleba movTxovoT moswavleebs, moiZion informacia farTobis Zveli
erTeulebis Sesaxeb da gaakeTon prezentacia.
2. a) 1 km=1000m, 1 km2=1 000 000m2

b) 1 km=10 000dm, 1km2=10 000dm·10 000dm=108dm2
6. a) 5dm2=5·100sm2=500sm2 x=500.
d) 1 km2=1 000 000m2=100·10 000m2=100ha. x=100.
8. 30ha=300 000m2 300 000:125=2400(m)
P=2(2400+125)=5050(m)
10. a) 1000ha=10 000 000m2 b) 25km2=25·1 000 000m2
5 km2=5·1 000 000m2 metia 250 000-jer.
metia 2-jer.
§10. kubi, marTkuTxa paralelepipedi
moswavle unda icnobdes mravalwaxnagebis aRniSnul saxeebs da gamo

yofdes maT darCenili mravalwaxnagebidan; unda icodes Semdegi cnebebi:
wibo, waxnagi, wvero; unda SeeZlos kubisa da marTkuTxa paralelepipedis
Slilebis Seqmna da, piriqiT, SliliT figuris awyoba; unda esmodes, ra
figurebs warmoadgens maTi waxnagebi.
12.
ani germanuli an franguli franguli
qeTi germanuli germanuli
sofo inglisuri; germanuli an franguli inglisuri
maka rusuli
§12. naturaluri ricxvebis gayofa
gasayofi, gamyofi, ganayofi – am terminebs moswavleebi kargad

icnoben dabali klasebidan. vTxovoT maT, daweron gayofis magaliTebi,
daasaxelon TiToeuli komponenti, Seamowmon Sesrulebuli moqmedebebi
gamravlebiT; imsjelon, ratom aris a:a=1, 0:a=0, a:1=a da ratom ar
66
SeiZleba 0-ze gayofa; Camoayalibon wesebi, rogor unda vipovoT ucnobi
gasayofi da gamyofi; Seasrulon gayofis moqmedeba did ricxvebze.
11. 10 dReSi daxarjula 500 kg sakvebi. dReSi – 50 kg.
13. vTqvaT aavsebs x sT-Si. miviRebT:
30x+35x=130
x=2
14. 72 sT-is Semdeg isev Ramea;
15. erTad davdgaT da rogorc ki 5 wuTiani Caicleba, kvercxi davdgaT
mosaxarSad.
18. pirobidan Cans, rom 1 wigni mZimea 1 albomze e.i. (5+1) wigni mZime iqneba
(7+1) albomze.
19. vTqvaT, iyida x Tojina da y wigni. maSin 5x+6y=50 (x da y naturaluri
ricxvebia).
SerCeviT davrwmundebiT, rom x=4, y=5.
§13. mravalniSna ricxvebis gayofa
moswavleebi ukve icnoben sami ariTmetikuli moqmedebis Sesrulebis

process qveSmiweriT, gayofis operaciac ician, mxolod SedarebiT pata-
ra ricxvebisTvis. avuxsnaT maT qveSmiweriT gayofis procesi, risTvisac
dagvWirdeba naSTis cnebis Sexseneba.
3. 111 111 111 : 12345679=9
9-jer metia.
4. Tu moZraobis dros aRvniSnavT x-iT, maSin miviRebT 60x=2400, saidanac
x=40 sT.
5. yovel saaTSi maT Soris manZili (50+40)=90 km-iT mcirdeba. amitom
Sexvdebian 630:90=7 (sT-Si). sasurvelia, es amocana gantolebis
SedgeniTac amovaxsnevinoT.
vTqvaT Sexvdebian x sT-Si.
40x+50x=630
x=7
6. 725:25=29
8. 595000:(1500+2000)=170
10. a) b:x=a b) a·x=b g) b:a=x
11. Tu wasakiTxi darCa x, waukiTxavs 4x. 4x=120. x=30. wignSi 5x=150 gverdia.
12. 3 yuTi mandarini Rirs 54 lari. sul gayida 15+18=33 yuTi. auRia
33·54=1782 lari.
13. gayides 150+140=290 palto. darCa 420-290=130 palto. aqedan 65 –
67
qalis, 65 – kacis. Tavdapirvelad hqoniaT qalis 140+65=205 palto, kacis
ki – 215 palto.
15. 48+54=102 detalSi gadaixades 5100 lari. erT detalSi – 5100:102=50
lari. I-s auRia 48·50=2400 lari, II-s ki – 54·50=2700 lari.
50 100 2 2
16. A 150-is nawilia 150· 3 =100
3
pasuxi:
60° 150 100 km/sT.
o B
17. SevadginoT gamosaxuleba: gakveTilebis xangrZlivoba – 5•45; Sesvene-

bebis xangrZlivoba 3•5+15; dro saxlamde - 25.
5·45+3·5+15+25=280 wT=4 sT da 40 wT.
e.i. Tina saxlSi dabrundeba 13 sT da 40 wT-ze.
18.4·2·3=24 sm.
§14 da §16 – ixileT jgufuri samuSaos Catarebis sqema `scenarebSi~.
§15. moqmedebaTa Sesrulebis rigi
moqmedebebi davyoT safexurebad. aucilebelia, moswavle kargad

erkveodes ricxviT gamosaxulebaSi; adgendes, ra TanmimdevrobiT unda
sruldebodes moqmedeba da asrulebdes mas.
5. pirvelma muSam imuSava 24·5=120 (sT)

orivem 180+120=300 (sT)
meorem 30·6=180 (sT)
300-sT-iani muSaobisTvis miiRes 1200 lari, e.i. 1 sT-Si iReben 1200:300=4
(lars)
pirveli muSa aiRebda 120·4=480 (lars)
meore muSa ki – 180·4=720 (lars)
9. wiTeli 2x
2x+x+6x=72
yviTeli – x
x=8
lurji – 3·(2x)=6x
pasuxi: 8 burTula
§17. naSTiani gayofa
ukve aRvniSneT, rom gayofis moqmedebis Sesruleba gamravlebiT

mowmdeba, anu 104:4=26. es niSnavs, rom 104=4·26. ra kavSirSia erTmaneTTan
ricxvebi, roca gayofa ar sruldeba unaSTod? SevTavazoT moswavleebs
ramdenime ricxviTi magaliTi. mag. 20:3=6 (2) rogori tolobiT SeiZleba
68
davakavSiroT magaliTSi miRebuli ricxvebi? – 20=3·6+2.
amis Semdeg CamovayaliboT zogadad a=bc+r. moswavleebma TviTon
gamoTqvan azri, rogori mniSvnelobebis miReba SeuZlia r-s. naSTian
gayofaze N12-13 tipis amocanebis msgavsi araerTi magaliTia. gavarCioT
isini dawvrilebiT, mivceT analogiuri amocanebi.
5. (400:8)·30=50·30=1500 (vedro)
6. 254:16=15 (14). r=14.
10. 50:16=3(2) darCeba 2 mandarini da 11 kanfeti
235:16=14(11)
11. nebismier wels aris 52 sruli kvira.
12. 137:n=10(7) 137=10n+7
10n=130
n=13
14. a) a=5k b) a=5k+1 g) a=5k+2 d) a=5k+3 e) a=5k+4
sasurvelia, am davalebis Sesrulebisas moswavleTa yuradReba
gavamaxviloT imaze, rom ukve SegviZlia davweroT ricxvis formula
misi sityvieri daxasiaTebis mixedviT. magaliTad: davweroT formula
ricxvisa, romelic 7-iT gayofisas naSTs gvaZlevs 5.
a=7k+5
15. a) a=10k+2 b) a=10k+5 g) a=10k+4 d)a=10k+7 e) a=10k+8
16. b) a=17k+8
18. nakiani wlebia 2008, 2012. 2012 wlis Tebervali ar gvainteresebs,
amitom 1-jer. 2008 wels iyo 29 Tebervali.
19. 2012 nakiani weliwadia.
20. 100:4=25 25-jer.
22. 16 marti oTxSabaTia, 24 marti – xuTSabaTi, 30 marti – oTxSabaTi,
pirveli aprili ki – paraskevi.
23. radgan udidesi gvinda, unda aviRoT udidesi naSTi. e.i. x=23•14+22=344
viTamaSoT
I. gadavnomroT ujrebi marjvnidan marcxniv. pirveli moTamaSe qvas

luwnomrian ujraze debs, meore ki – kentnomrianze. amitom, roca ujrebis
luwi raodenoba iqneba, moigebs I. xolo kenti ujrebis SemTxvevaSi – meore
moTamaSe.
II. 11 21 31 41 51 5 4 3 2 1 roca 25 ujriani zoli gvaqvs, pirveli
akeTebs 11 svlas. meorec – 11 svlas,
69
me-12 svlis gakeTebas SeZlebs pirveli, meore waagebs.
III. I II sul da a.S. meore moTamaSe cdilobs mis mier aRebuli
qvebiT aRebuli qvebis saerTo raodenoba 5-is
1 +4 5 jeradi gaxados, radgan 65:5, amitom sworad TamaSis
2 +3 5 SemTxvevaSi moigebs meore moTamaSe. Tu meore
3 +2 5 Secdeba, maSin pirvels eZleva mogebis Sansi. ra Tqma
4 +1 5 unda, sworad TamaSis SemTxvevaSi.
§18. naturaluri ricxvis gamyofebi da jeradebi
SevaxsenoT moswavleebs gamyofis cneba, ganvmartoT jeradi. aRvniSnoT,

rom nebismier naturalur ricxvs sasruli raodenobis gamyofi aqvs,
jeradi ki usasrulo raodenobaa.
gakveTilze vavarjiSoT moswavleebi erTi da imave ricxvis gamyofebisa
da jeradebis dasaxelebaze.
cxadia, SegviZlia damatebiTi SekiTxvebi davusvaT moswavleebs, Tun
dac, SevasrulebinoT me-4 da me-9 tipis savarjiSoebi; orniSna SevcvaloT
samniSnaTi; me-10-Si jami SevcvaloT namravliT da a.S.
4. a) 9-is jeradi erTniSna da orniSna ricxvebis raodenobaa 99:9=11. aqedan,

erTniSnaa mxolod 9, e.i. 9-is jeradi orniSna ricxvebis raodenoba iqneba
11–1=10.
g) 99:7=14(1) 14–1=13. (orniSna)
5. umciresia 1, udidesi a.
6. a
7. ara. rveulebis raodenoba unda yofiliyo 2-is jeradi ricxvi.
8. dilis 8 sT-dan saRamos 8 sT-mde 12 sT-ia.
12 sT=12·60=720 (wT). 720:45=16.
pasuxi: 16.
10. 24-is gamyofebad, magram radgan jgufuri samuSaos Catarebaa saWiro.
maswavlebeli moswavleebs dayofs an 4 an 6 jgufad da TiToeulSi iqneba
Sesabamisad an 6 an 4 moswavle.
11. unda vipovoT: a) 10-is jeradi ricxvebi; b) 15-is jeradi; g) 6-is jeradi.
12. iyofa 8-ze, 3-ze da 6-ze, e.i. 24-ze.
13. a) jeradi; b) 7-is jeradi.
14. yvelaze cota – oTxi;
yvelaze meti – xuTi.
70
am amocanis ganxilvisas gavamaxviloT yuradReba imaze, rom 1-dan 28
ricxvis CaTvliT, aris 4 kvira, anu yvela dRe (orSabaTi, samSabaTi... kvi-
ra) Sevsebulia 4-4-jer. 29, 30, 31 ricxvebidan, Tu isini aris am TveSi, ra
dRec aris, kidev emateba 1.
15. 29 Tebervali iyo paraskevi. 1-li Tebervali iyo 28 dRis win. 28=7·4 (7-
is jeradia), e.i. iyo paraskevi.
§19. 2-ze, 5-ze da 10-ze gayofadobis niSnebi
moswavleebi unda ganasxvavebdnen luw da kent ricxvebs; gayofadobis

niSnebis safuZvelze, unda arCevdnen ricxvebs, romlebic iyofa 5-ze da 10-
ze; unda SeeZloT mocemuli ricxvis jeradi ricxvis formulis dawera da
am formulebis daxmarebiT me-10, me-11 savarjiSoebis msgavs magaliTebze
msjeloba.
6. a) 50 danarCenebis bolo cifria 5. b) 555. danarCenebis bolo cifria 0.
g) 65. danarCenebi luwi ricxvebia. d) 32. danarCenebi 5-is jeradia.
9. a) kenti ricxvebis, aseve luwi ricxvebis jamic da sxvaobac luwia.
kenti da luwi ricxvis jamic da sxvaobac kentia.
12. orSabaTi iyo luw ricxvSi. Semdegi orSabaTi iqneba 7 dRis Semdeg
(luwi+kenti=kenti), anu kent ricxvSi.
gavamaxviloT yuradReba imaze, rom yovel TveSi, 1-dan 28 ricxvis
CaTvliT, yvela dRe gvxvdeba 4-jer. amasTan, 2-jer iqneba luw ricxvSi,
orjer – kent ricxvSi. maSasadame, Tu romelime TveSi iyo 5 paraskevi, es
niSnavs, rom 28 ricxvis mere aucileblad iyo paraskevi (29, 30, 31).
an: Tu romelime TveSi iyo 3 luwi SabaTi, maSasadame, am Tvis 30 ricxvi iyo
SabaTi (me-5 SabaTi iyo 28-is mere).
13. a) 1+28=29 ricxvSi iqneba samSabaTi. 1-dan 28-is CaTvliT, iyo 4 samSabaTi,
maSasadame, am TveSi iyo 5 samSabaTi.
b) 1-dan 28-mde iyo 2 kenti da 2 luwi samSabaTi. 29 iyo samSabaTi, e.i. am
TveSi iyo 2 luwi da 3 kenti samSabaTYi.
d) 30 iyo oTxSabaTi. e.i. iyo 2 kenti da 3 luwi oTxSabaTi.
e) 5 oTxSabaTi.
v) martSi 31 dRea. 1-li marti iyo samSabaTi, maSasadame, 1+28-29 iyo
samSabaTi, 30 – oTxSabaTi, 31 – xuTSabaTi.
e.i. am TveSi samSabaTi, oTxSabaTi da xuTSabaTi iyo 5-jer, danarCeni
dReebi ki – 4-jer.
71
§20. martivi da Sedgenili ricxvebi
ganvmartoT martivi da Sedgenili ricxvebi. paragrafSi dasmuli

amocanebi da paragrafis savarjiSoebi, ZiriTadad, SekiTxvebis formisaa.
SevecadoT, rom maTze moswavleebma imsjelon da SeZlebisdagvarad
amomwuravi pasuxebi miviRoT maTgan.
moswavle erTmaneTisgan unda ganasxvavebdes martiv da Sedgenil ricx-
vebs; unda icodes, rom 2-is garda, yvela martivi ricxvi kentia; yovel-
gvari dasabuTebis gareSe unda hqondes warmodgena imaze, rom rogorc
Sedgenil, aseve martiv ricxvTa simravlec usasruloa; ricxvis gamyofebs
Soris unda SeeZlos martiv gamyofTa amorCeva.
6. 2 da 3. sxva wyvili ar iarsebebs, radgan ori momdevnodan erTi

aucileblad luwia.
7. 2+3=5 (erT-erTi aucileblad luwi unda iyos,
2+5=7 anu erT-erTi 2-ia, meore ki – kenti.
2+11=13
2+17=19
2+41=43
8. ara. sami momdevno ricxvidan erTi mainc luwia, romelic ver iqneba 2-is
toli.
12. ara. n+(n+1)+(n+2)=3n+3=3(n+1)
sami momdevno ricxvis jami iyofa 3-ze.
13. esenia: 5 2=25; 11 2=121; 13 2=169; 17 2=289; 19 2=361; 23 2=529;
29 2=841; 31 2=961. aseTia martivi ricxvis kvadrati. Tu a martivia, a2 iyo
fa 1-ze, a-ze da a2-ze.
17. sul gvaqvs 90 orniSna ricxvi. aqedan 45 kentia da 45 luwi.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
g d d d g d g b g g g d b g b g
Tavis damatebiT savarjiSoebs Semajamebeli xasiaTi aqvs. SevamowmoT,

mivaRwieT Tu ara imas, rasac am Tavis Seswavla isaxavda miznad – SeuZlia
Tu ara moswavles mravalniSna naturalur ricxvebze oTxive ariTmeti-
kuli moqmedebis Sesruleba; icis Tu ara, rogoria martivi da Sedgenili
ricxvebi; SeuZlia Tu ara daasaxelos ricxvis gamyofebi, jeradebi.
72
III Tavis damatebiTi savarjiSoebi
1. 500–(3·50+5·40)=500–350=150 TeTri=1 lari 50 TeTri

2. 7·3+5·1=26
3. 100:10=10. am aTis dalevis Semdeg kidev gacvlis 1 limonaTSi, anu 11.
7. faqtiurad, yoveldRiurad sawyobs akldeba 100 kg kartofili
700:100=7 7 dReSi.
8. x+3x+5=13 x=2. 2;6;5 udidesi 6 sm.
13. a) x=7n+3; b) x=5n+2; g) x=11n+7; d) x=15n+5.
14. a) 9n+2-is 3-ze gayofis naSTia 2.
b) 9n+7=9n+6+1 naSTia 1.
17. giorgi A wertilSi moxvdeba moZraobis dawyebidan 20;40: 60 ;70....
wuTis Semdeg, daTo – 15;30;45; 60 ... wuTis Semdeg. saerToa 60 wT.
73
IV Tavi
§1. Cveulebrivi wiladebi
Zalian bevri magaliTis moyvana SeiZleba mTelis nawilebad dayofaze,

amitom wiladi ricxvebis Semotanis aucilebloba moswavleTaTvis advili
dasanaxia.
ganvmartoT cnebebi: wiladi, mricxveli, mniSvneli.
moswavle unda ayalibebdes, ras gviCvenebs mricxveli da mniSvneli;
unda adgendes zomis erTeulebs Soris damokidebulebas (mag., №7,8, 9...).
4. 9.
9. sul dasWirda 1 sT da 50 wT. anu 110 wT.
maTematikaze daxarja 110 wT-is 15 , anu 22 wuTi. darCa 110-22=88 wT.

1
geografiaze – 88 wT-is 8 nawili, anu 11 wuTi.
10. 30 yuTSi, TiToeulSi – 18 kg. e.i. gaunawilebiaT 18·30=540 kg vaSli.
11. auzis 14 -Si eteva: 30(80+180+100)=10800 l wyali, auzSi ki – 10800·4=
43200 l.
12. matarebliT gaigzavna 28·40=1120 tona, darCa 1170-1120=50 tona, rac
daeteva 50:5=10 manqanaze.
13. samive Svilis ojaxebSi sul 3+2+1=6 sulia, Sindis raodenoba ki 42 kg-
ia, e.i. TiTo sulze – 7 kg. ufrosi Svilis ojaxs – 21kg.– 9+10+2 (kalaTi),
SuaTana Svilis ojaxs – 14kg.– 6+8 (kalaTi), umcrosisas – 7kg.– 7 (kalaTi).
3 3
1. 180°-is 10 nawili rom vipovoT, 180°· 10 = 54°.
7 1
180°· 20 = 63° ; 180°· 90 = 2°.
2
3. vaSlia 35· 7 = 10, mandarini – 35-10=25.
2
4. biWia 1200· 3 = 800, gogo ki – 400.
5. amovxsnaT bolodan. sanam 12-s gamoaklebda, ricxvi iyo 12+18=30. e.i.
1
Cafiqrebuli ricxvis 5 -ia 30. maSasadame, es ricxviaa 150.
3 3
6. a) 7 kvira = 7 · 7 dRe = 3 dRe = 3·24 sT = 72 sT.
4 4
b) 100 km = 100 · 1000 m = 40 m
7 7
g) 60 wT = 60 · 60 wm = 7 wm
3 3
d) 1000 t =1000 · 1000 kg = 3 kg
74
3
; 14 ; 100
37
7. 100
1
8. 1° aris marTi kuTxis 90 nawili, 17° iqneba 17
90 nawili.
1 23
14. 1 gverdia 160 nawili, 23 gverdi iqneba 160 nawili.
5
15. 5 kg da 600 gr = 5600gr. muraba moxarSa 7 nawiliT. mTeli raodenobis
1 5
7 aris 900 grami; 7 iqneba 4500gr= 4 kg da 500 gr.
3 6 6
16. 5 = 10 , anu 6 amocana aris mTelis 10 nawili. e.i. iyo 10 amocana, darCa
4 amocana.
§3. wrewiri, wrewiris elementebi
gavaxsenoT moswavleebs wrewiris ganmarteba; ras ewodeba wrewiris

centri, radiusi.
ganvmartoT wrewirTan dakavSirebuli cnebebi: qorda, diametri,
rkali, centraluri kuTxe.
vTxovoT moswavleebs, dafaze daxazul naxazze daafiqsiron, ra kavSi-
ria wrewiris diametrsa da radiuss Soris. gavavloT ramdenime radiusi
amave naxazze. moswavleebi dainaxaven, rom miRebuli yvela centraluri
kuTxis jamia 360°.
A B
6. b) AB; ACB; BC; BAC; AC; ABC
C
8. 60°.
12. ∠AOB+∠BOD=∠AOD ∠BOD=40°
14. saaTebis maCvenebeli TiTo danayofi Seicavs 360°:12=30°-s.
a) didi isari mobrunda 60°-iT, e.i. gavida 10 wT, anu 15 sT da 10 wT.
b) mobrunda 1800-iT, e.i. gavida 30 wT, anu 15 sT da 30 wT.
15. a) b)
16. 18-s jamSi gvaZlevs 1+17; 2+16; 3+15; 4+14; 5+13; 6+12; 7+11; 8+10; sul –
8 wyvili da kidev 9. Tu amoviRebT 10 burTulas, maTSi garantirebulad
iqneba sasurveli wyvili.
18. (2x–x)·11=660
siCqareebia: 60m/wT da 120m/wT.
20. a) 4 sT; b) 5 sT; g) 6 dReSi.
75
§4. wre. seqtori
moswavleebs xSirad erevaT erTmaneTSi wre da wrewiri. kargad avuxsnaT

maT, rom wre sibrtyis nawilia, wrewiri ki – wiri.
centraluri kuTxis ganmartebis Semdeg, maT ar gauWirdebaT, gaigon,
ra aris seqtori da arc paragrafSi dasmuli amocanebis amoxsna.
moswavles unda SeeZlos, daadginos, mocemuli centraluri kuTxe
wris ra nawilia da, piriqiT, wris mocemuli nawili ramdengradusiani
centraluri kuTxea.
1
1. 8 .
2. 360°:8=45°.
3. 360°:6=60°.
1
5. <AOB=360°: 3 =120°.
6. 14
§5. wiladebis Sedareba
rodis miiRebT ufro met Sokolads – maSin, roca erT fila Sokolads
Tanabrad gainawilebT 5 megobari Tu maSin, roca erT fila Sokolads
Tanabrad gainawilebT 6 megobari? am SekiTxvaze nebismieri moswavle
sworad gipasuxebT.
SevadarebinoT moswavleebs erTnairmniSvneliani da erTnairmricx
veliani wiladebi; CamovayalibebinoT daskvnebi.
moswavleebma ician, rom ufro meti ricxvis Sesabamisi wertili
ricxviT RerZze ufro marjvniv mdebareobs, amitom wiladebis ganlageba
ar gauWirdebaT.
8. 40·5=200 (litri)
9.
10. 47 , 37 , 27 , 17 .
11. 35·12=420 (km).
12. 15·2–12·2=6 (km).
13. 3(55+65)=360 (km).
76
§6. wesieri da arawesieri wiladebi
ganvmartoT wesieri da arawesieri wiladis cnebebi. xazi gavusvaT, rom

naturaluri ricxvebic arawesier wiladebad SeiZleba CaiTvalos.
SeiZleba, Cvenve movifiqroT da davamatoT me-5, me-6, me-7 tipis msgavsi
savarjiSoebi.
moswavle erTmaneTisgan unda ganasxvavebdes wesier da arawesier
wiladebs, unda SeeZlos maTi 1-Tan Sedareba da maTi ganmarteba.
7. arawesieria, Tu n=1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. wesieria n<8-Tvis. danarCeni

arawesieria.
8. 1m2-is SeRebvas sWirdeba 15 kg; 2m2-s dasWirdeba 25 kg=400 g.
1 1 1 1
9. pirvelis erTi naWeri iqneba mTelis 5 , meoris – 6 . 5 > 6 . metia
pirvelis.
1 1 2 2
10.a) 5 < 3 amitom 5 < 3 . SesaZlebelia, vaCvenoT modelzec.
17 1
11. 20 Tu aris 85, anu 20 =85:17=5 (dRiuri normaa 5·20=100 detali.
§7. gayofa da wiladi
wiladis cnebis SemoRebis Semdeg, SegviZlia avuxsnaT moswavleebs,

rom ori naturaluri ricxvis ganayofi aris wiladi, romlis mricxveli
gasayofia, xolo mniSvneli – gamyofi.
a ricxvi ra nawilia b ricxvisa? – moswavleebma unda SeeZloT am
3 5
kiTxvaze pasuxis gacema. sami oTxis 4 nawilia, xuTi Svidis 7 , xolo
17
Cvidmeti samisTvis 3 nawilia.
35 56 77
3. a) 5 ; b) 8 ; g) 11 .
3 3
4. a) 7 ; b) 17 .
7. Tu mTel tvirTs davyofT 5 tol nawilad, maSin gadaziduli aRmoCndeba
4
4 nawili da gadauzidavi – 1 nawili, e.i. gadaziduli tvirTi mTelis 5
nawilia.
8. daTos aqvs mTeli kaklis 1 wili, nikas 3 wili, xolo lukas 3·4=12 wili.
kaklis mTeli raodenoba dayofilia ( 1+3+ 12) =16 tol nawilad. lukas
12
aqvs kaklis mTeli raodenobis nawili.
16
100
11. 16 kg.
5 1 7 1 1 1
14.a) -dan 1-mde -ia, -dan ; < e.i. 7 ufro axlosaa.
6 6 8 8 8 6 8
16.es ricxvi unda iyofodes rogorc 3-ze, ise 4-ze, anu sul mcire, 12
metri unda iyos.
77
19. 12·10+11=131
20. wiladi rom iyos umciresi, mricxveli unda davasaxeloT rac SeiZleba
mcire, mniSvneli ki – rac SeiZleba didi. moswavleebisTvis advilad
aRsaqmeli iqneba, rom wiladis mniSvnelis udides mniSvnelobas ver
davasaxelebT, is yovelTvis SeiZleba gavzardoT, Tundac erTiT.
§8. arawesieri wiladidan mTelis gamoyofa
paragrafSi ganxiluli amocanis msgavsi amocanebis magaliTze

moswavleebi miviyvanoT daskvnamde arawesieri wiladidan mTeli nawilis
gamoyofis Sesaxeb.
miviReT Sereuli ricxvis cneba. nebismieri ricxvi SeiZleba CavweroT
5 5
wesieri, arawesieri wiladis an Sereuli ricxvis saxiT. 3+ 3 = 3 3 magaliTis
pasuxi unda dasruldes
5 2
3 3 =4 3
yuradReba gavamaxviloT SekiTxvebze – rodis aris wiladi nawili 0-is
toli.? mTeli nawili?
moswavle unda asxvavebdes erTmaneTisgan wesier da arawesier wiladebs,
unda SeeZlos arawesieri wiladidan mTelis gamoyofa.
4. roca wiladi wesieria.

8. a) 92 = 4 12 ; 53 8
15 =3 15 ; e.i. 92 > 53
15 .
3 3+8 3
9. aviRoT 8 damatebiT miviRebT 8 = 1 8 gaizarda 1-iT.
18 4
11. a) 7 = 2 7 2 < 18
7 <3
13. a) 4-jer.
1 1 1 1
4 4 4 4
b) 7-jer. g) 8-jer. d) 10-jer.
14. cxadia, namravli bolovdeba 0-iT, SeiZleba amocana gavarTuloT
da daviTvaloT 0-ebis raodenoba 1-dan 37-mde. aris 5-is jeradi 7
ricxvi, romlebSic Tanamamravlad TiTo 5-iania, garda 25-isa 25=5·5, e.i.
namravlSi aris 8 cali 5-iani (luwi ricxvebi Zalian bevria), e.i. namravli
dabolovdeba rva 0-iT.
15. pirveli droSidan mervemde aris 7 danayofi, romelic gairbina 8
wamSi. 1 danayofs gairbens 87 wamSi. merve droSidan meTormetemde aris 4
8 32 4
danayofi, romelsac gairbens 4· 7 = 7 =4 7 wamSi.
78
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
a b d d g g d b b d
§10. wiladi ricxvebis Sekreba da gamokleba
auxseniT moswavleebs, rom am etapze Sekreba-gamokleba sruldeba mxo

lod tolmniSvneliani wiladebisTvis.
moswavleebs ar gauWirdebaT paragrafSi dasmuli amocanis msgavs
amocanebze pasuxis gacema – mag., Tu pirvel dRes daamuSaves mTeli yanis
1 2
5 , meore dRes – 5 , sul ra nawili iqneba damuSavebuli an ra nawili darCeba
dasamuSavebeli? mTavaria, sworad ayalibebdnen tolmniSvneliani
wiladebis Sekreba-gamoklebis wesebs da iyenebdnen maT.
13 + 21 = 34
4. d) a + b = 125 125 125
5. 17 + 27 = 37
7 – 4 = 3 3
7. 11 -iT
11 11 11
8. a) 7 + 49 + 39 = 7 7
9; b) 2+ 17 – 6 =2+ 11
11 = 3
11 11
9. meore partia grZeldeboda 53 + 43 = 93 = 3(sT-s). TamaSi grZeldeboda
3+1+ 32 = 4 23 sT-s.
b) x = 13 7 9 11
10. a) x = 17 – 11 + 3 ; x= 15
15 15 15
9 ;
20 + 20 – 20 ; x= 20 .
13. a) 67 > 56 ; b) 24 17
25 > 18 .
16. 2( 4 0 + 2 5 )+4(2 0 +2 5 )+3 0 = 3 4 0 . dasWirdeba 340sm-is sigrZis lenti.
17. aRar darCa.
18. a) zedmetia 3 0 ; b) zedmetia 25.
§11. Sereuli ricxvis gadaqceva arawesier wiladad
am gakveTilze moswavleebs SeasrulebineT me-7 paragrafSi Catarebulis

Sebrunebuli moqmedebebi – Sereuli ricxvi gadaaqcion arawesier
wiladad.
Tavdapirvelad aCveneT es moqmedeba ise, rogorc paragrafSia
ganxiluli, da auxseniT, rom Sesabamisi daskvnis gakeTebis Semdeg, cxadia,
es moqmedeba, ufro mokled Sesruldeba. SeecadeT, daskvna TviTon
moswavleebma Camoayalibon.
10
3. a) 2= 5 ; b) 2= 26
13 ; g) 2 = 14
7 ; d) 2= 200
100 ; e) 2= 30
15 .
79
3 1 3 +1 + 1 = 4+ 1+ 3 + 1 = 5 4 tona vaSli.
4. meoreze iyo 4 10 +1 10 =4 + 10 10 10 10 10
bazaSi moitanes: 4 3 +5 4 =4 + 3 +5+ 4 = 9 7 tona vaSli.
10 10 10 10 10
7 m. 5m da 7sm =5 7 m= 507 m.
6. a) 7sm = 100 100 100
7. a) 1 8 : x = 6 x=18 : 6= 3;
gasayofi
x
b) = 5 x=5 ·11=55
11
gamyofi
8. 143=11·13 klasSi 24 moswavlea.

9. 5 kg. murabaa 1 qilaSi.
7
13. 4·4=16; 16·4=64; 64·4=256; 256·4=1024; 1024·4=4096.
es ricxvia 4096.
§12. Sereuli ricxvebis Sekreba da gamokleba
xSiria SemTxveva, roca maRal klasebSi Sereul ricxvebze moqmedebebis

dros moswavleebi ricxvebs aucileblad arawesier wiladebad aqceven,
Semdeg axdenen moqmedebebs. moswavleebs vaswavloT swori moqmedebebis
Sesruleba – jer mTelebze, Semdeg wiladebze.
5. a) 4 12
14
; b) 2 372 ; g) 1 5 .
13
15 30
6. 2m 15sm = 2 100 m; 1 m 3dm=1 m 30sm=1 100 m
15 30 45
AAB=2 100 + 1 100 =3 100 (m)
7. 20+50+75=145(wT);
145 25
145 wT= 60 sT =2 60 sT.
8. 3 5 25 + 1 15 + 35 =36 65 =3 7 15 (kg).
5 5
9. Sarvlebze daixarja mTeli qsovilis 16 nawili, e.i. 144-is 16 , rac 45
metris tolia.
10. S=3(27+33)=180 km.
80
§13. wiladebis gamravleba da gayofa naturalur ricxvze
moswavleebi unda ayalibebdnen wiladebis naturalur ricxvze gamrav

lebisa da gayofis wesebs; maT unda SeeZloT maTi gamoyeneba konkretuli
ma
ga
liTebisa da amocanebis amoxsnis dros. aucileblad gaamaxvileT
yuradReba Sereuli ricxvebis naturalur ricxvze gamravleba-gayofaze.
7 1 6
e) 12 10 2
1. d) 2 – 2 = 2 =3 ; 5 – 5 =5; v) 27 – 27 = 0
7 700
b) 45( 10 2
2. a) 10 ( 5 8 + 4 2 )= 10 =70 ; 8 – 8 ) = 45.
3. a) a = 1 ; 2; 3 b) a= 1;2.....6 sul 6.
1
4. TiToeul sawyobSi Sevida produqciis 4 nawili. TiToeul maRaziaSi
1 1
Sevidoda sawyobSi arsebuli produqciis 4 :12= 48 nawili.
1 1
5. 2 : 3 = 6
6. a) x= 15
9 :5 x= 15
45 ; b) x= 27 · 3 x= 67 ;
g) x= 47 : 2 = 14
4
; v) x= 12
15 :4 x = 12
60 .
7. `mricxveli gaizarda 6-jer~ niSnavs, rom wiladi gaizarda 6-jer.
`mniSvneli gaizarda 3-jer~ ki niSnavs, rom wiladi Semcirda 3-jer. e.i.
wiladi gaizarda 2-jer.
8. davuSvaT, nikas stipendiaa x lari. maSin giorgis xelfasi iqneba 3x
lari, daTYos xelfasi ki – 6x lari. e.i. nikas stipendia (x) daTos xelfasis
(6x) 16 nawilia.
6 6
10. atlantikis okeanes uWiravs 17 :2= 34 (nawili)
12. amocanis pirobis Tanaxmad: miviReT:
I II III IV
i + – – – Tengo - IV;
irakli - I;
g – + – –
zura - III;
z – – + –
giorgi - II.
T – – – +
§14. wiladis ZiriTadi Tviseba
paragrafSi dasmuli amocanis msgavsi araerTi amocana SeiZleba movi-

yvanoT Sokoladis filebze, xaWapurze, tortze, woniT raodenobebze...
1 3 2 4
tortis 3 naWeri metia Tu 9 ? 500 kg-is 5 metia Tu 10 ? da a.S. moswavlee-
bma Seadaron erTmaneTs da gamoitanon daskvna. moswavles unda SeeZlos
wiladis ZiriTadi Tvisebis Camoyalibeba da misi ariTmetikuli moqmede-
bebisas gamoyeneba.
6. a) 11; 12; 13; 21; 23; 31; 32; 33. b) 11; 10; 13; 30; 31; 33.
7. amocanis pirobis Tanaxmad, Tamunasa da naTias Soris nawildeba leqsi
da cekva, e.i. Teona mReris da qeTi gitaraze ukravs.
81
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
d a d g b a b d a d
Tavis damatebiTi savarjiSoebi isev Semajamebel gakveTilze gamoiye

neT. miaRwieT Tu ara Sedegs, rasac es Tavi isaxavda miznad: moswavle
unda kiTxulobdes, erTmaneTs adarebdes wiladebs – wesiers, arawesi-
ers, Sereul ricxvebs; SeeZlos Sereuli ricxvebis arawesier wiladad
gadaqceva da piriqiT mTelis gamoyofa arawesieri wiladidan; axdendes
Sekreba-gamoklebis operaciebs erTnairmniSvnelian wiladebze; yofdes,
amravlebdes wiladebs naturalur ricxvze; icodes wiladis ZiriTadi
Tviseba; icodes geometriuli figurebi – wre, wrewiri, kvadrati, marT-
kuTxedi da maTi elementebi; SeeZlos marTkuTxa paralelepipedis da
kubis Slilis gakeTeba; erTmaneTTan akavSirebdes farTobis erTeulebs.
IV Tavis damatebiTi savarjiSoebi:
1
1. a) 12 ; b) 16 ; g) 14 ; d) 13 ; e) 12 .
3. b) x<5
7 8
4. a) 15 ; b) 17 ; g) 34 .
5. 12·7=84 (lari).
6. 3 naWeri
8. a=5
17. a) gaizrdeba 5-jer;
b) Semcirdeba 5-jer;
g) Semcirdeba 10-jer;
d) gaizrdeba 10-jer;
e) Semcirdeba 100-jer.
19. gaiara gzis 38 , e.i. gasavleli darCa 58 , rac 20 km-is tolia. anu gzis 18
aris 4 km. mTeli gza iqneba 32 km.
22. xeebs Soris miiReba 19 Sualedi.
6
a) 7-dan me-13 xemde aris 6 Sualedi, anu 19 nawili;
3
b) 2-dan me-5 xemde aris 3 Sualedi, anu 19 nawili;
11
g) 1-dan me-12 xemde aris 11 Sualedi, anu 19 nawili.
82
amocanebi maTematikis moyvarulTaTvis
1. gafuWebuli onkanidan wyali mowveTavs. natom SeniSna, rom

naxevarlitriani qila ivseba 15 wuTSi. ramdeni litri wyali daikargeba
dRe-Ramis ganmavlobaSi, Tu onkans ar SeakeTeben?
2. ricxvSi 251452347 amoSaleT sami kenti cifri ise, rom darCenilma
cifrebma (imave mimdevrobiT) Seadginos udidesi SesaZlo ricxvi.
3. maRaziaSi nivTi Rirda 19 lari. myidvels fulis gadaxdisas aRmoaCnda
mxolod 5-larianebi, gamyidvels ki – mxolod 2-larianebi. SeuZlia Tu
ara myidvels nivTis yidva da rogor?
4. moswavlem rom iyidos 11 fanqari, darCeba 5 TeTri, xolo imave TanxiT
rom iyidos 15 fanqari, daakldeba 7 TeTri. ra Tanxa aqvs moswavles?
5. wignidan amovarda misi raRac nawili. amovardnili nawilis pirveli
gverdis nomeria 387, xolo bolo gverdis nomeri imave cifrebisgan
Sedgeba. ramdeni gverdi amovarda wignidan?
6. kolofSi 10 wiTeli, 8 lurji, 8 mwvane da 4 yviTeli fanqaria. sul cota
ramdeni fanqari unda amoiRo kolofidan TvaldaxuWulma, rom maT
Soris aucileblad moiZebnos:
a) 4 erTnairi feris fanqari?
b) yvela feris TiTo fanqari?
g) 6 mwvane fanqari?
d) 6 erTnairi feris fanqari?
7. ras udris ori ricxvis jami, Tu is 3-iT metia pirvelze da 5-iT metia
meoreze?
8. bavSvebi xerxaven xis Zels 1-metrian naWrebad. erTi naWris CamoWras 5
wuTs andomeben. Zelis sigrZe 7 metria.
a) ra dros moandomeben bavSvebi Zelis daWras?
b) ramdeni 1-metriani naWeri eqnebaT samuSaos damTavrebis Semdeg?
9. warmoidgine, rom dawere yvela mTeli ricxvi 1-dan 100‑is CaTvliT.
ramdenjer dawere:
a) 9-iani? b) 3-iani? g) 0-iani?
10. cxrasarTuliani saxlis I sarTulze 2 kaci cxovrobs, yoveli TiTo
sarTulis momatebisas mcxovrebelTa raodenoba 4-iT izrdeba. liftSi
romeli sarTulis Rilaks iyeneben am saxlis binadrebi yvelaze xSirad?
11. oqroTi savse skivri 32 kilograms iwonis, naxevrad savse ki – 17
kilograms. ramden kilograms iwonis carieli skivri?
12. gamyidvels sami carieli yuTi aqvs, warwerebiT: „xili“, „vaSli“,
„kartofili“. am yuTebSi man vaSli, msxali da kartofili ise Caawyo, rom
yvela warwera mcdari aRmoCnda. ra devs yuTSi warweriT „vaSli“?
83
13. erT tbaSi izrdeba dumfara, romelic wylis zedapirzea. yoveli saaTis
gasvlis Semdeg yvavilebis mier dafaruli wylis farTobi ormagdeba.
10 saaTis Semdeg mTeli tba daifareba. ramden saaTSi daifareba tbis
farTobis naxevari?
14. roca Cemi Svili 12 wlis iyo, me 31 wlis viyavi. axla Cemi wlovaneba 2jer
metia, vidre Cemi Svilis. ramdeni wlis var axla me?
15. tabloze mwvane, wiTeli da yviTeli naTurebia damagrebuli. mwvane
naTura yovel 6 wuTSi inTeba, wiTeli – yovel 10 wuTSi, yviTeli – yovel
15 wuTSi. samive naTura erTad 9 saaTze ainTo. romel saaTze ainTeba
amis Semdeg pirvelad samive naTura erTad?
16. yuTSi devs 10 wyvili Savi da 10 wyvili TeTri xelTaTmani. yuTSi
Cauxedavad sul mcire ramdeni xelTaTmani unda amoviRoT, rom maT
Soris aucileblad aRmoCndes erTi wyvili:
a) erTi feris?
b) TeTri?
g) Savi xelTaTmani?
17. ricxvidan 1234512345123451234512345 amoSale 10 cifri ise, rom darCes
rac SeiZleba: a) mcire ricxvi; b) didi ricxvi.
18. amoweres yvela naturaluri ricxvi TanmimdevrobiT
1234567891011121314151617... romeli cifri dgas me-200 adgilas?
19. 97-s gamoakles raRac ricxvi, miRebuli sxvaoba gaamravles 2-ze,
namravls gamoakles 15 da miiRes 105. ra ricxvi gamoakles 97-s?
20. 27-s gamoakles raRac ricxvi, miRebuli sxvaoba gayves 7-ze, miRebuli
ganayofi gaamravles 15-ze, miRebul namravls gamoakles 17 da miiRes 13.
ra ricxvi gamoakles 27-s?
21. ramdeni ricxvia 1-dan 100-mde iseTi, romelic 3-iT bolovdeba?
22. ramdeni ricxvia 1-dan 100-mde iseTi, romelic 3-is jeradia?
23. ramdeni ricxvia 1-dan 100-mde iseTi, romelic an 3-iT bolovdeba an
samis jeradia?
24. oTxi momdevno naturaluri ricxvis jamia 2010. ipove es ricxvebi.
25. mocemulia 8 ricxvi. yoveli ricxvi, dawyebuli meoridan, wina ricxvze
2-jer metia. cnobilia, rom mesame da meSvide ricxvebis jamia 429. ipove
es ricxvebi.
26. kartofili ganawilebulia 5- da 3-kilogramian paketebSi. paketebis
saerTo raodenobaa 24. ramdeni 5 kg-iani da ramdeni 3 kg-iani paketia, Tu
5 kg-iani da 3 kg-iani paketebis saerTo masa tolia?
27. erTi rveuli, 2 fanqari da erTi saSleli 12 lari Rirs, xolo 2 rveuli,
3 fanqari da 3 saSleli – 27 lari. ra Rirs 2 rveuli, 2 fanqari da 4
saSleli?
84
28. daTo mdinareze sabanaod wavida fexiT, xolo ukan dabrunda
velosipediT. mTel gzaze man daxarja 40 wuTi. meored mdinaremde da
ukan man imgzavra velosipediT da daxarja mxolod 20 wuTi. ra dro
dasWirdeba daTos, rom mTeli gza (mdinaremde da ukan) gaiaros fexiT?
29. yuTSi devs lurji, wiTeli da mwvane fanqrebi, sul – 20 cali. lurji
fanqrebis raodenoba 6-jer metia, vidre mwvane, xolo wiTeli fanqrebi
ufro naklebia, vidre lurji. ramdeni wiTeli fanqaria yuTSi?
30. mariami saxlidan skolamde midis 9 wuTSi, xolo mis Zma giorgis
imave skolaSi misasvlelad da ukan dasabruneblad sWirdeba 9 wuTi.
ramdenjer metia giorgis siCqare mariamis siCqareze?
31. daWeriT TiToeuli figura or tol nawilad (formiTa da zomiT).
32. givi iwyebs sirbils 20 m/wT siCqariT. 3 wuTis Semdeg mas gamoedevneba
kata 25 m/wT siCqariT. givis moZraobis dawyebidan ramden wamSi daeweva
mas kata?
33. motocikli midis 60 km/sT siCqariT. ra siCqariT unda iaros
motociklma, rom erTi kilometri 1/3 wuTiT Cqara gaiaros?
34. vaSlebiT savse yuTidan amoiRes yuTSi arsebuli vaSlebis naxevari,
Semdeg – kidev darCenili vaSlebis naxevari, Semdeg – kidev darCenili
vaSlebis naxevari da bolos – darCenili vaSlebis naxevari. amis Semdeg
yuTSi darCa 10 vaSli. ramdeni vaSli iyo yuTSi Tavdapirvelad?
35. ciyvs 20 wuTSi miaqvs Txili fuRuroSi. ra manZiliTaa daSorebuli
Txilis xe fuRurodan, Tu ciyvi darbis 5 m/wm siCqariT?
36. wignSi gadaixades lari da gadasaxdeli darCa kidev imdeni, ramdenic
darCeboda gadasaxdeli, Tuki masSi gadaixdidnen imdens, ramdenic darCa
gadasaxdeli. ra Rirs wigni?
37. yuTSi yria sami feris windebi – 7 wyvili wiTeli, 11 wyvili TeTri da
13 wyvili Savi. TvaldaxuWulma sul mcire ramdeni cali winda unda
amoiRo, rom maT Soris aucileblad iyos:
a) erTi wyvili romelime feris; e) TiTo cali yvela feris;
b) 1 wyvili TeTri; v) erTi cali mainc TeTri;
g) 1 wyvili wiTeli; z) erTi cali mainc Savi;
d) 1 wyvili Savi; T) erTi cali mainc wiTeli.
85
38. 1 vaSli da 1 msxali erTad 25 TeTri Rirs, xolo 5 vaSli da 2 msxali ki –
95 TeTri. ra Rirs 1 vaSli da 1 msxali cal-calke?
39. moris 4 nawilad daWra Rirs 12 lari. ramdeni lari eRireba moris 8
naWrad daWra?
40. ricxvs 32 TavSi da boloSi miuwereT TiTo cifri ise, rom miRebuli
oTxniSna ricxvi gaiyos 18-ze (ipove yvela amonaxseni).
41. ricxvs 45 boloSi miuwere ori cifri ise, rom miRebuli oTxniSna ricxvi
gaiyos 45-ze (moZebne yvela amonaxsni).
42. ricxvs 23 TavSi da boloSi miuwereT TiTo cifri ise, rom miRebuli
oTxniSna ricxvi gaiyos 45-ze (moZebne yvela amonaxsni).
43. ricxvSi 3*5* varskvlavebis nacvlad Casvi cifrebi ise, rom miRebuli
ricxvi gaiyos 45-ze (moZebneT yvela amonaxsni).
44. giorgi pirveli sarTulidan avida mesame sarTulze da gaiara kibis
30 safexuri. kibis ramden safexurs gaivlida igi, Tu pirvelidan
meeqvse sarTulze avidoda (sarTulebs Soris safexurebis erTnairi
raodenobaa)?
45. marTkuTxa paralelepipedi, romlis sigrZe 2 santimetria, sigane – 3 sm,
xolo simaRle – 5 santimetri, daWres kubebad, romelTagan TiToeulis
sigrZe, simaRle da sigane 1 sm-ia. miRebulTagan ramden kubs aqvs
SeRebili sami gverdi?
46. ricxviTi mimdevrobis wevrebi naturaluri ricxvebia da yoveli
momdevno wevri wina wevrze 3-iT naklebia. sul ramdeni wevria
mimdevrobaSi, Tu pirveli wevria 54?
47. ipove ori ricxvis jami, Tu igi erT Sesakrebze – 50-iT, meoreze ki 30-
iTaa meti.
48. ipove 11-dan 19-is CaTvliT naturaluri ricxvebis jami martivi xerxiT.
49. skivrs aqvs 5 ujra. yovel ujraSi 3 yuTia, yovel yuTSi 10 monetaa.
skivri, yvela ujra da yvela yuTi Caketilia. sul mcire ramdeni saketi
unda gavxsnaT, rom 50 moneta amoviRoT?
50. samkuTxedis ori gverdi tolia, mesame ki 2 sm-iT metia danarCenebze.
ipove am samkuTxedis gverdebis sigrZe, Tu samkuTxedis perimetria 11sm.
51. ori naturaluri ricxvis jamia 474. am ricxvebidan erT-erTis bolo
cifria 1. Tu am cifrs gadavxazavT, miviRebT meore ricxvs. ipove es
ricxvebi.
52. ramdeni gverdia wignSi, romlis gverdebis gadasanomrad saWiroa 747
cifri?
86
53. erT nakveTze muSaobs 25 traqtori, xolo meoreze – 30. pirvel nakveTze
TiToeuli traqtori dReSi 3 ha-Ti mets amuSavebs, vidre meoreze.
ramden heqtars amuSavebs dReSi TiToeul nakveTze erTi traqtori, Tu
orive nakveTze erT dReSi 405 ha damuSavda?
54. ori qalaqidan Semxvedri mimarTulebiT ori matarebeli gamovida.
pirveli matareblis siCqare iyo 54 km/sT, meoris ki – 75 km/sT. meore
gamovida 2 saaTiT gvian pirvelze da Sexvedramde gaiara pirvelze 102
km-iT meti. ra manZilia qalaqebs Soris?
55. gvaqvs 9 erTnairi burTula. viciT, rom erT-erTi ufro msubuqia, vidre
– danarCeni 8. rogor vipovoT 2 awoniT (TefSebian sasworze) msubuqi
burTula?
56. aCvene, rom gamosaxulebis mniSvneloba iyofa 10-ze:
a) (25354•258+45001•13)•376;
b) (45107•297-1376•254)•132.
57. 1-li marti xuTSabaTia. ramdeni xuTSabaTi da ramdeni samSabaTi iqneba
am TveSi?
58. ramdeni dRe iyo 1999 wlis 31 dekembridan 2011 wlis 1-l ianvramde (1-li
ianvris CauTvlelad)?
59. Tu dRes SabaTia, ra dRe iqneba:
a) 7kvirisa da 3 dRis Semdeg?
b) 200 dRis Semdeg?
60. ramdeni nuliT dabolovdeba 1-dan 30-mde (CaTvliT) ricxvebis
namravli?
61. grZel zolSi moTavsebulia 8 burTula: 4 Savi da 4 TeTri (ixileT nax.1).
milis SuaSi aris patara niSa, romelSic eteva mxolod erTi burTula.
rogor SevucvaloT burTulebs adgili? (ixileT nax. 2)
nax. 1
nax. 2
62. mogzaurma gzis pirveli naxevari gaiara cxeniT 15-jer ufro swrafad,
vidre gaivlida fexiT; xolo gzis meore naxevari – tiviT, 2-jer ufro
nela, vidre gaivlida fexiT. moigo Tu ara dro mogzaurma imasTan
SedarebiT, vidre gaivlida fexiT?
63. mSeneblebma Senoba 18 TveSi aaSenes. gegmiT ki gaTvaliswinebuli iyo am

drois 11 . ramdeni Tve iyo gankuTvnili Senobis asaSeneblad?
9
87
64. 1888 gayavi Suaze ise, rom miiRo 1.
65. ramdenjer moTavsdeba:
a) 1 -Si 1 ? b) 1 -Si 1 ? g) 1 -Si 1 ?

2 6 3 6 5 20
66. ramdeni arsebobs a) orniSna ricxvi; b) kenti orniSna ricxvi; g) 5-niSna
ricxvi; d) luwi 5-niSna ricxvi?
67. ramdenia iseTi orniSna ricxvi, romelSic erTeulebis cifri naklebia
aTeulebis cifrze?
68. ramdeni ricxvia 1-dan 100-mde iseTi, romelic iyofa 2-ze da 7-ze da ar
iyofa 5-ze?
69. matarebeli 250 m sigrZis xids gadis 1 wuTSi, xolo boZs Cauvlis naxevar
wuTSi. risi tolia matareblis sigrZe?
88
amoxsnebi, miTiTebebi
amocanebi maTematikis moyvarulTaTvis
1. radgan 15 wuTSi ivseba naxevarlitriani qila, 1 saaTSi aivseba 4-jer

meti, anu 2 litri. dRe-RameSi ki – 24·2=48 litri.
2. Tu gvinda, rom udidesi ricxvi miviRoT, waSlili cifris adgili unda
daikavos ufro didma, e.i. 55 2 3 4 7.
3. 19 unda gamovsaxoT 5k-2b saxiT, e.i. 19=5·5-3·2, anu myidveli aZlevs 5
cal 5-larians, gamyidveli ubrunebs 3 cal 2-larians.
4. pirobidan Cans, rom 4 fanqari Rirs 5+7=12 TeTri, anu erTi fanqari
Rirs 3 TeTri. radgan 11 fanqris yidvisas darCeba 5 TeTri, e.i. moswavles
hqonda 11·3+5=38 TeTri.
5. radgan wina gverdis nomeri kentia, bolo gverdis nomeri iqneba luwi.
e.i. bolo cifria 8. miviReT 378 an 738. amaTgan 378 ar SeiZleba, radgan
momdevno gverdis nomeri winaze meti unda iyos. darCa 738. miviReT, rom
wignidan amovardnili furclebis pirveli gverdis nomeria 387, bolosi
ki – 738. dagvrCa, davadginoT, ramdeni gverdi amovarda wignidan. am tipis
davalebebis Sesrulebisas sifrTxilea saWiro. rogorc wesi, moswavlee-
bi uSveben Secdomas da upasuxeben, rom es aris 738-387. Secdomisgan Tavis
dasazRvevad gTavazobT aseT sqemas: dasviT SekiTxvebi: ramdeni ricxvia
1-dan 738-mde? ramdeni ricxvia 1-dan 387-mde?
davanaxoT moswavleebs, rom pirveli 738
1;2.....386,387;379............738
ricxvidan ar gvWirdeba 1-dan 386-mde
ricxvebi, anu pasuxia 738–386=352.
6. aseTi amocanebis amoxsnisas unda vivaraudoT yvelaze uaresi varian-
ti: a) davuSvaT, fanqrebis amoRebisas amovida 3 wiTeli, 3 lurji, 3 mwvane
da 3 yviTeli fanqari. amis Semdeg 1 fanqaric rom amoviRoT, iqneba rome-
lime am ferebidan da Sesruldeba 4 erTi feris. pasuxi: unda amoviRoT
3·4+1=13 fanqari. b) davuSvaT, yvela fanqari amovida ise, rom amoiwura
sami yvelaze meti raodenobis feri, anu 10 wiTeli+8 lurji+8 mwvane.
amis mere erTi fanqaric rom amoviRoT, iqneba meoTxe feris, anu piroba
Sesrulebulia. pasuxi: 10+8+8+1=27 fanqari. g) yvelaze uares variantSi
mwvane fanqrebi darCeba boloSi, anu unda amoviRoT yvelas gamoklebuli
2fanqari=28 fanqari.
d) vTqvaT, amovida 5 wiTeli + 4 yviTeli + 5 mwvane + 5 lurji. amis mere ki
dev erTi fanqari romelime fers Seavsebs 6-mde. e.i. 5+5+5+4+1=20 fanqari.
7. radgan jami 3-iT metia erT Sesakrebze, e.i. meore Sesakrebia 3. analo-
giurad pirvelia 5, maSasadame, jamia 8.
89
8. radgan 1 metrian naWrebad xerxaven, amitom miiReba 7:1=7 naWeri. Tavi-
dan gvaqvs 1 naWeri. yovel gaxerxvaze Seemateba kidev 1, e.i. dagvWirdeba
sul 6 gaxerxva. pasuxi: 6·5=30 wuTSi daxerxaven.
9. yvela aTeulSi 9-iani Segvxvdeba 1-jer, garda me-10 aTeulisa. 90-dan
99-mde cxriani Segvxvdeba 11-jer (99-Si 2). danarCenebSi 1. e.i. sul iqneba
9+11=20.
b) analogiurad 20; g) 1-dan 90-mde Segvxvdeba 9-jer, xolo 100-Si – 2-jer,
anu sul iqneba 9+2=11.
10. cxadia, pirveli sarTulis Rilaks, radgan, vinc zeviT adis, aWers sxva
dasxva Rilaks, ukan Camosvlisas ki yvela aWers pirveli sarTulis Rilaks.
11. cxadia, wona skivrsac aqvs. Tu 17 kilograms iwonis skivri da oqros
raodenobis naxevari, xolo 32 kilograms iwonis skivri da oqros mTliani
raodenoba, maSin oqros naxevari iwonis 32-17=15 kilograms anu skivri
iwonis 17-15=2 kilograms. pasuxi: skivri iwonis 2 kilograms.
12. kartofili unda iyos „xilis“ yuTSi, radgan am yuTSi verc vaSli, verc
msxali ver iqneba. e.i. kartofili „vaSlis“ yuTSi ver iqneba, aseve vaSlic
ver iqneba „vaSlis“ yuTSi, e.i. „vaSlis“ yuTSia msxali.
13. radgan yvavilebiT dafaruli farTobi 1 saaTSi ormagdeba da mTeli
tba daifareba 10 saaTSi, amitom tbis naxevari farTobi daifareba 9 sT-Si.
14. mama-Svilis wlovanebaTa sxvaobaa 31-12=19 weli. es sidide mudmivi
rCeba. axla mamis asaki Svilisaze metia 2-jer, e.i. axla Svili 19 wlisaa.
mama iqneba 38 wlis.
15. usg (6, 10, 15)=2·3·5=30 wuTSi. isev ainTeba yvela naTura 9:30 sT-ze.
16. a) 3 cali. samidan 2 cali aucileblad iqneba erTnairi.
b) 12 - yvelaze cud SemTxvevaSi, Tavidan 10 Savi iqneba.
g) 12 - yvelaze cud SemTxvevaSi, Tavidan 10 TeTri iqneba.
17. a) 1 2 3 4 5 12 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 b) 12345123451234512345
18. erTniSnebma daikaves 9 adgili. orniSnebma – 2·90=180. sul 189 adgi-
li. darCa 11 adgili samniSnebisTvis. 11:3=3, naSTi – 2. e.i. 3 cali samniSna
ricxvi daiwera ase: 100, 101, 102, xolo 103-is dasawerad ar gveyo erTi
adgili, anu bolos davwereT 0.
19. daviwyoT bolodan: sanam 105 gaxdeboda, iyo 105+15=120. vinaidan gaam-
ravles 2-ze, Cven axla 2-ze unda gavyoT 120:2=60. 97-s gamoakles raRac
ricxvi da miiRes 60. e.i. es ricxvia 97-60=37.
20. sanam 13 gaxdeboda, cxadia, iyo 13+17=30. es ricxvi miviReT 15-ze gam-
ravlebiT, anu manamde iyo 30:15=2, xolo es ricxvi miviReT Svidze gayo
fiT, anu manamde iyo 2·7=14. 27-s gamoakles raRac ricxvi da miiRes 14, anu
es ricxvia 27-14=13.
90
21. 3; 13; 23; 33; 43; 53; 63: 73: 83; 93. sul 10 cali.
22. samis jeradia yoveli mesame ricxvi, anu 100:3=33 13 . anu 3-is jeradi
ricxvebis raodenobaa 33.
23. 3-is jeradia 33 cali. 3-iT bolovdeba 10 cali. 3-is jeradia da Tan
3-iT bolovdeba 4 cali (3, 33, 63, 93). sul pasuxia 33+10–4=39, radgan es 4
2-jer Sevida 33+10-Si.
24. am ricxvebidan umciresi aRvniSnoT x-iT.
maSin, 2010=x+(x+1)+(x+2)+(x+3)=4x+6
4x+6=2010
4x=2004
x=501
x+3=504
es ricxvebia 501, 502, 503 da 504.
25. meSvide ricxvi mesameze 32-jer metia, e.i. x+32x=429, x=103.
26. vTqvaT, iyo x cali. 5 kg-iani da (24-x) 3 kg-iani paketi, e.i.
5x=3(24–x); 5x=72–3x; x=9.
27. 1r+2f+1s Rirs 12 lari;
1r+3f+3s Rirs 27 lari;
e.i. 1r+1f+2 Rirs 15 lari.
2 rveuli, 2 fanqari da 4 saSleli Rirs 30 lari.
28. roca daTo mdinareze wavida da ukan dabrunda velosipediT, mas
dasWirda 20 wuTi, e.i. erTi mimarTulebiT gziT gavlas velosipediT
sWirdeba 10 wuTi, e.i. erTi mimarTulebiT fexiT gzis gavlas dasWirdeba
40–10=30 wT. maSasadame, orive mimarTulebiT fexiT siaruls dasWirdeba
30wT+30wT=1 sT.
29. Tu mwvane fanqrebis raodenobas aRvniSnavT x-iT, lurji fanqrebi iqne-
ba 6x, anu lurji da mwvane fanqrebis jamia 7x. e.i. iyofa 7-ze. aseTi ricxve-
bia 7; 14. 7-is SemTxvevaSi, wiTeli gamodis 13, anu lurjze meti. varga 14.
maSasadame, wiTeli fanqrebis raodenobaa 6, mwvane – 2 da lurji – 12.
30. radgan giorgi 2-jer met manZils gadis imave droSi, e.i. 2-jer metia.
31.
32. sanam kata gamoekideboda, givim gairbina 60 metri. maT Soris manZili
ifareba siCqareebis sxvaobiT. e.i. 5 m/wT-iT, 60 metri daifareba 60:5=12.
daeweva 12+3=15 wuTSi.
33. 60 km/sT=1 km/wT.
motocikli moZraobs 1 km/wT siCqariT da gvinda, rom 1 km gaiaros 40 wam-
Si. gamodis, 20 wamSi unda gaiaros naxevari kilometri, saidanac vaskvniT,
rom wuTSi gaivlis (1 km+1/2 km) -s. siCqarea 3/2 km/wT=90km/sT.
34. ajobebs, am tipis amocanebSi angariSi daviwyoT bolodan. bolos yuT-
Si darCa 10 vaSli, e.i. bolo ganaxevrebamde iyo 20 vaSli (analogiurad mi-
vyvebiT). radgan gaanaxevres 4-jer, e.i. Tavidan iyo 10·24=160 vaSli.
35. 5 m/wm =300 m/wT. V =300 m/wT, t=20wT, S=300·20=12000m=12km.
36. es sityvebis TamaSia. cxadia, gadasaxdeli darCa imdeni, ramdenic gada
ixada, e.i. Rirs 2 lari.
37. a) vTqvaT, amovida yvela TiTo-TiTo, e.i. 1 wiTeli, 1 TeTri da 1 Savi,
sul – 3 cali. meoTxe aucileblad iqneba erT-erTi am ferebidan, e.i. unda
amoiRon 4. b) vTqvaT, amovida 7-ve wyvili wiTeli da 13-ve wyvili Savi.
sul 40 cali. kidev 2-s rom amoviRebT, orive iqneba TeTri. anu 42;
g) analogiurad, 2·11+2·13=50; d) 7·2+11·2+2=38; e) vTqvaT, amovida sul
erTi ferebi, Tanac isini, romlebic ufro metia: 11 wyvili TeTri da
13 wyvili Savi, sul – 48. kidev erTs Tu amoviRebT, ukve gveqneba yvela
feris. e.i. 48; v) amovida yvela wiTeli da yvela Savi, sul – 40 cali. kidev
erTs rom amoviRebT, ukve iqneba TeTri, e.i. – 41 cali. z) analogiurad,
7·2+11·2+1=29; T) 11·2+13·2+1=49.
38. SegviZlia, 5 vaSli da 2 msxali davanaxoT ase: 2 vaSli, 2 msxali da 3 vaS-
li Rirs 95 TeTri, magram 2 vaSli da 2 msxali Rirs 50 TeTri. e.i. 3 vaSli
Rirs 45 TeTri. 1 vaSli Rirs 15 TeTri, erTi msxali ki – 10 TeTri.
39. moris oTxad dasaxerxad saWiroa 3 gaWra, e.i. erTi gaWra Rirs 4 lari.
8 naWris misaRebad saWiroa 7 gaWra, anu dajdeba 7·4=28 lari.
40. 18-ze rom gaiyos, unda gaiyos orze da cxraze, anu bolo cifri unda
iyos luwi. *320 *322; *324; *326; *328. cifrTa jami unda iyos 9-is jeradi,
e.i. ricxvebia 4320; 2322; 9324; 8326; 5328.
41. `gaiyos 45-ze~ niSnavs, gaiyos 5-ze da 9-ze. anu bolo cifria 0 an 5. *450
an *455 cifrTa jami iyofa 9-ze. pirvelidan miviRebT 9450 da meoredan
4455.
42. ixileT №41-is amoxsna.
43. 3*50 an 3*55. aqedan miviRebT: 3150 an 3555.
44. giorgim aiara 2 sarTuli, TiTo sarTulze ki 15 safexuria. pirveli-
dan meeqvsemde gaivlis 5 sarTuls, anu 5•15=75 safexurs.
92
45. samive gverdi SeRebili eqneba 8 kubs (wveroebi).
46. 54, 51, 48 ..... radgan mcirdeba 3-iT, unda vnaxoT 54 : 3=18. anu 18 wevria.
47. 30 da 50.
48. 11, 12, 13 ...... 19 saSiSroebas Seicavs ricxvebis raodenobis dadgena,
amitom moswavleebs mivuTiToT, rom daTvalon Semdegnairad:
1+2+3+ ....+10+11+....+19 vipovoT jami 1-dan 19-is CaTvliT da gamovakloT
jami 1-dan 10-is CaTvliT.
1+2+3+ ....+8+9+10 vxedavT, rom aris 10 Sesakrebi, davawyviloT ise, ro-
gorc naxatzea naCvenebi, es jamebi yvela tolia 11-is.

aris sul 5 wyvili anu jami tolia 5•11 = 55
1+2+3+ .... +16+17+18+ 19 axla davTvaloT jami 1-dan 19-is CaTvliT.
radgan raodenoba kentia 19 SevinaxoT, davTvaloT jami 1-dan 18-is CaTv-

liT da mere mivumatoT 19. dawyvilebis Semdeg vnaxavT, rom wyvilebis ra-
odenobaa 9 da TiToeul wyvilSi jamia 19, anu 1-dan 18-is CaTvliT jami
iqneba 9•19. amas davumatoT Senaxuli ricxvi 19. sul iqneba 10•19 anu 190.
maSasadame, 11+......+19=190-55=135
49. 50 monetis amosaRebad unda gaixsnas 5 yuTi. rac 2 ujraa.
gavxseniT skivri – 1 saketi
gavxseniT 2 ujra – 2 saketi sul 8 saketi.
gavxseni 5 yuTi – 5 saketi
50. 3x+2=11, 3x=9, x=3.
x x
x+2
51. vTqvaT, meore ricxvia x, maSin pirveli iqneba:
10x+1 11x+1=474, 11x=473, x=43. es ricxvebia: 43 da 431.
52. erTcifriani nomrebi dagvWirdeba 1-dan 9-mde, e.i. 9. orniSna ricxvi
aris 90. TiToze saWiroa 2 cifri anu 180. erTniSna da orniSna ricxvebis
dasawerad daixarja 189 cifri, anu samniSnebze darCa 747 – 189=558. sam-
niSna gverdebis raodenobaa 558 : 3 = 186. e.i bolo samniSna ricxvi ro-
melic davwereT iqneba 185.
wignSi aris 185 gverdi.
am amocanis amoxsnisas, sasurvelia, yuradReba gavamaxviloT imaze, rom
93
( )
pirveli samniSna ricxvia – 100;
me-2 – 101; erTiT naklebi
me-3 – 102; 2 + 99 = 101
me-10 – 109. 3 + 99 = 102
53. sasurvelia, amocanis piroba movawesrigoT cxrilSi.
traqt. raod. 1 traqt. dReSi 1 dReSi
amuSavebs daamuSaves
I nakveTi 25 (x + 3) ha 25(x+3) ha
II nakveTi 30 x ha 30x ha
25 (x + 3) + 30x = 405
25x + 75 +30x = 405
55x = 330
x=6
54. vTqvaT, I-ma iara x sT. man gaiara 54x km.
II-s uvlia (x-2)sT da gaiara 75(x-2) km.
75(x-2)-54x=102
21x=252
x = 12.
qalaqebs Soris manZilia 75x-150+54x=129x-150=1298 (km).
55. sasworis TefSebze davdoT 3-3 burTula. Tu gaTanabrda, maSin msubuqi
burTula mesame sameulSia; Tu ar gaTanabrda, vpoulobT msubuq sameuls.
meore awoniT, msubuqi sameulidan sasworze vdebT TiTo-TiTo burTu-
las. msjeloba analogiuria.
56. miTiTeba: iangariSeT bolo cifri: a) (... 2+ .... 3) • ( ... 6)=(...5)•(...6)=....0
e.i iyofa.
57. radgan 1-li marti xuTSabaTia, 29 martic iqneba xuTSabaTi.
58. 1999 wlis 31 dekembridan 2011 wlis 1-l ianvramde gavida 11 weli, aqe-
dan 3 iyo nakiani. dReebis raodenobaa 11•365+3=4015+3=4018 dRe.
59. a) 7 kviris Semdeg isev SabaTia, kidev sami dRis Semdeg ki – samSabaTi;
b) 200 : 7 = 28 (naSTi 4) iqneba oTxSabaTi.
60. warmovidginoT rom yvela ricxvi 1-dan 30-mde davSaleT martiv mam-
ravlebad. „0“-s gvaZlevs 2•5. cxadia „2“-iani meti gveqneba, vidre „5“. ami-
tom daiTvliT „5“-ebis raodenobas: 5; 10 = 2 • 5; 15=3•5; 20=4•5; 25=5•5, rac
6-is tolia.
gveqneba 6 nuli.
94
61.
ase gavagrZeloT bolomde.
62. waago, radgan is dro, rac unda evlo fexiT, tiviT daxarja.
63. 18 • 11/9= 22 Tve
64. 1 888
65. a) 90; b) 45; g) 90000; d) 45000.
66. pirvel aTeulSi:
12dan 19 CaTvliT (8 cali);
45dan 49 CTvliT (5 cali);
89 (1 cali).
sul 1+2+... +8=36.
67. e.i iyofa 14-ze, Tu aseTia 100÷14=7 ( naSTi ar gvainteresebs).
vnaxavT,rom arc erTi maTgani ar iyofa 5-ze.
68. ar iyofa 2-ze 50 ricxvi, ar iyofa samze 33 ricxvi.
maTi jami metia saZiebel raodenobaze, radgan aq xdeba damTxveva. anu
unda gamovakloT 6-is jeradebis raodenoba, rac 100:6=16 (naSTi...)-is to-
lia. e.i 50+33-16=67 aseTi ricxvia.
69. boZs Cauvlis naxevar wuTSi. am winadadebidan daskvnis gasakeTeblad
warmovidginoT, rom matarebeli dgas da boZs Cauvlis naxevar wuTSi. e.i
or aseT matarebels Cauvlis 1 wuTSi. anu Tu matareblis sigrZea x metri
95
matareblis siCqare iqneba 2x m/wT, saidanac „matarebeli 250m sigrZis
xids gadis 1 wuTSi“. winadadebidan vaskvniT, rom x=125m. matareblis sig-
rZea 125 metri.
96
Semajamebeli samuSaos nimuSebi
nimuSi №1
1. oTxi momdevno ricxvis namravlis bolo cifria 4, xolo maTi cifrebis
jamia 22. ipove es ricxvebi.
2. mocemul samniSna ricxvs marcxnidan miuweres cifri 2 da miiRes 6-jer
meti ricxvi. ipove mocemuli ricxvi.
3. mocemulia ricxvTa mwkrivi: 1, 4, 9, 16, ...
dawere mwkrivis kidev ori wevri. aris Tu ara am mwkrivSi ricxvi 1022?
4. marTkuTxedis sigrZea 12 sm. ipove misi sigane, Tu perimetria 40 sm.
5. sakoordinato sxivze MN monakveTis Suawertilia P(1). a) ipove N werti-
lis koordinati, Tu M(5)-ia, b) ipove K wertilis koordinati, Tu NP=NK.
nimuSi №2
1. marTi kuTxe wverodan gamosuli sxiviT gayofilia 2 kuTxed ise, rom
erTi meoreze 2-jer metia. ipove es kuTxeebi.
2. samkuTxedis saSualo sigrZis gverdia 5 sm. umciresi gverdi 2 sm-iT nak-
lebia, udidesi ki 2 sm-iT metia saSualoze. ipove samkuTxedis perimetri.
3. erT klasSi m moswavlea, meoreSi – 5-iT meti. dawere gamosaxuleba: ram-
deni moswavlea orive klasSi? ipove gamosaxulebis mniSvneloba, Tu n=15;
n=20.
4. miSas, zuras, beqas da nikas hqondaT sami ankesi da erTi bade. ra hqonda
TiToeul biWs, Tu zuras da nikas, aseve, miSas da nikas hqondaT sxvadasxva
saTevzao saSualeba?
5. saaTi uCvenebs 3 sT-s. ra dros uCvenebs saaTi, Tu: a) saaTis isari mob
rundeba 600-iani kuTxiT? b) wuTebis isari mobrundeba 1800-iani kuTxiT?
nimuSi №3
1. ipove 613252-isa da 1235-is jams gamoklebuli 12127.
2. ipove (2354 + a) – 354 gamosaxulebis mniSvneloba, Tu a = 1550.
3. amoxseni gantoleba:
a) (x – 150) + 194 = 200; b) (144 + y) – 3•45 = 1449.
4. ori turisti gamovida A da B punqtebidan urTierTSemxvedri mimar-
TulebiT. erTi saaTSi gadis 10 km-s, meore moZraobs orjer nela. ramdeni
kilometri iqneba maT Soris Sexvedramde 2 sT-iT adre?
5. erTi nakveTis TiToeuli heqtarze modis 5 t. pomidori, meore nakve-
Tis TiToeuli heqtridan – 2 t-iT meti. ramdeni pomidori aiRo fermerma
orive nakveTidan, Tu pirveli 6 nakveTia 5 heqtari, meore ki - 3 ha?
97
nimuSi №4
1. gamoTvale ioli xerxiT: 328•234 + 124•234 + 452•796.
2. MN monakveTze aRebulia K wertili, ise, rom ML monakveTis sigrZe
5-jer naklebia KN monakveTis sigrZeze. ipoveT MN monakveTis sigrZe, Tu
KN = 325 sm.
3. ramdeni cifrisgan Sedgeba namravli:
a) 1100•12000; b) 25•53; g) 252•42.
4. ipove ricxvi, romlis kvadrati tolia:
a) 0-is; b) 64-is; g) 121-is.
5. amoxseni gantoleba: 15(x – 250) – 127 = 173.
nimuSi №5
1. kvadratis da marTkuTxedebis farTobebi tolia. ipove marTkuTxedis
gverdebi, Tu kvadratis gverdia 8 sm, marTkuTxedis sigrZe ki 4-jer metia
siganeze.
2. Seasrule moqmedeba:
a) (125 – 125) : 437; b) (572 + 724) : 324.
3. saxelosnom daamzada samfexa da oTxfexa skamebi. ramdeni samfexa da
ramdeni oTxfexa skami iyo, Tu sul 600 fexi da 180 dasajdomi nawili
damzadda?
4. rogor Seicvleba ganayofi, Tu gasayofs da gamyofs erTsa da imave
ricxvze gavamravlebT? moiyvane 2 magaliTi.
5. 11 noemberi SabaTia. ra dRe iqneba 21 noemberi? 25 noemberi? 1-li de-
kemberi?
nimuSi №6
1. 3 kg banansa da 5 kg forToxalSi imdenive gadaixades, ramdenic – 7 kg
banansa da 3 kg forToxalSi. ramdenjer Zviria forToxali bananze?
2. 120 moswavlidan gamocdaze 40-ma miiRo Sefaseba „10“, 30-ma – „9“, 15-ma
– „8“, 15-ma – „7“, 10-ma – „6“ da 10-ma – „5“. Seadgine Sesabamisi piqtograma.
3. SesaZlebelia Tu ara, rom ricxvi 35 warmovadginoT 10 Sesakrebis saxiT,
romelTagan TiToeuli aris 1, 3 an 7? pasuxi daasabuTe.
4. dafaze weria ricxvebi: 1,2,3,.......99. TanmimdevrobiT amoSales 1,3,5 da
a.S. manam, sanam ar darCa erTi ricxvi. ra ricxvi darCa wauSleli?
5. ipove 3a+2(5b-a) gamosaxulebis mniSvnelobebi, Tu:
a) a = 15, b = 8;
b) a = 37, b = 0.
98
nimuSi №7
1. a) ipove 54-is yvela gamyofis jami;
b) ipove 54-is yvela martivi gamyofis jami.
2. dawere yvela a , romlebic metia 17 -ze da naklebia 23 -ze. ipove maTi
24 24 24
jami.
3. klasis 35 biWia. klasSi gogonebi metia Tu biWebi? sul ramdeni moswav-
lea klasSi, Tu gogonebis raodenobaa 8?
4. amoxseni gantoleba:
a) x – 1 = 4 b) (x + 4 3 ) – 1 1 = 10
17 17 8 8
3
5. daxaze marTkuTxedi 4x5. gaaferade misi 4
nawili.
nimuSi №8
1. wrewiris diametri mis radiusze 25 sm-iT metia. ipoveT wrewiris diame-
tri.
2. klasSi gogonebis raodenoba 3-jer metia, vidre biWebis. ramdeni mo-
swavlea klasSi, Tu maTi raodenoba 16-ze meti da 23-ze naklebia?
3. gamoTvale 6 : 3 + 8 • 3 - 1 1 • 6 + 7 • 20 - 12 : 6
5 4 2 10 7
4. ipove umciresi naturaluri ricxvi, romlis 3-ze gayofisas naSTi to-
lia 1 -is, 5-ze gayofisas 3-is, xolo 7-ze gayofisas 5-is.
5. wiladis mricxveli 18-iT naklebia mniSvnelze. wiladis Sekvecis Sed-
agad miiRes 2/5. ipove es wiladi.
nimuSi №9
1. marTkuTxedi, romlis gverdebia 5 sm da 7 sm, gayves or marTkuTxedad,
romelTagan erT-erTis perimetri mocemuli marTkuTxedis perimetris
naxevris tolia. opove am ukanasknelis farTobi.
2. gaamravle martivi xerxiT:
a) 19*231+19*769;
b)432-324-432*224.
3. erTi msxvili sawarmo atmosferoSi 200 t mavne nivTierebas gamoyofs.
ramdeniT Semcirdeba mavne nivTierebis gamoyofa 1 weliwadSi, Tu sawar-
mos dauyeneben gamwmend saSualebas, romelic amcirebs nivTierebis gamo-
yofas 20-jer?
4. amoxseni gantoleba: Х*6+29=2(Х+3)+95
5. ipove 2-iT da 5-iT daboloebuli yvela SesaZlo orniSna ricxvis jami.
99
nimuSi №10
1. ipove 96-is da 40-is u.s.j. da u.s.g. aseve – maTi namravli.
2. ipove udidesi ricxvi, romlis 12-ze naSTiani gayofisas ganayofia 15.
3. 1 wlis ganmavlobaSi 1 bu anadgurebs 1000 mindvris Tagvs. ramden kg
purs gadaarCens 15 bu 1 weliwadSi, Tu erTi mindvris Tagvi mTeli wlis
ganmavlobaSi 1 kg xorbals Wams?
4. ra cifriT damTavrdeba 1-dan 59-is CaTvliT yvela ricxvis namravli,
Tu yvela 5-is jerad ricxvs wavSliT?
5. erT yuTSi 40 burTulaa, meoreSi – 30. pirvel yuTSi yoveldRiurad
amateben 2 burTulas, xolo meoredan iReben erT cals. ramdeni dRis Sem-
deg iqneba pirvel yuTSi 3-jer meti burTula, vidre – meoreSi?
100
Sefasebis rubrikebi Semajamebeli samuSaos
nimuSebisTvis
SeniSvna: Sefasebis rubrikas gTavazobT N1 da N10 Semajamebeli amocanebis

nimuSebis magaliTze. TiTo amocana Sefasdeba 4 quliT. TiToeuli dava-
leba (ix. gv. 97-100) aris ocquliani.
namuSevari Sefasdeba:
10-ianiT - 19, 20 qulaze;
9 -ianiT - 17, 18 qulaze;
6-ianiT - 11, 12 qulaze.
nimuSi №1
amocana 1
1. SemTxvevebis Camowera da TiToeuli SemTxvevisTvis – 1 qula.
2. maTgan swori pasuxis amorCeva – 1 qula.
amocana 2
1. aRniSvnis Semotana – 1 qula. (abc);
2. gantolebis Sedgena - 2abc=6•abc – 1 qula;
3. gantolebis 2000+ abc =6 abc saxiT gadawera – 1 qula;
4. gantolebis amoxsna da SekiTxvaze pasuxis gacema – 1 qula.
amocana 3
1. kanonzomierebis danaxva – 1 qula;
2. TiToeuli sworad dawerili ricxvisTvis – 1 qula;
3. dadgena, iqneba Tu ara am mwkrivSi ricxvi 1022 – 1 qula.
amocana 4
1. naxazis sworad Sesruleba – 1 qula;
2. cvladis sworad Semotana – 1 qula;
3. gantolebis Sedgena – 1 qula;
4. swori pasuxis povna – 1 qula.
101
amocana 5
1. sakoordinato sxivis sworad daxazva – 1 qula;
2. mocemuli wertilebis sakoordinato sxivze moniSvna Sesabamisi
koordinatis miTiTebiT – 1 qula;
3. N wertilis koordinatis povna – 1 qula;
4. K - wertilis koordinatis povna – 1 qula.
nimuSi №10
amocana 1
1. mocemuli ricxvebis mamravlebad daSla - 1 qula;
2. esg-is povna - 1 qula;
3. usj-is povna - 1 qula;
4. maTi namravlis povna da amocanis SekiTxvaze srulyofili pasuxis
Camoyalibeba – 1 qula.
amocana 2
1. erT-erTi aseTi ricxvis povna an am ricxvis formulis dawera
(a=12*15+r) – 2 qula;
2. aseTi udidesi ricxvis povna da pasuxis Camoyalibeba – 2 qula.
amocana 3
1. 1 Tagvis mier 1 weliwadSi ganadgurebuli xorblis raodenobis povna
– 1 qula;
2. 1000 Tagvis mier ganadgurebuli xorblis raodenobis povna – 1 qula;
3. erTi bus mier gadarCenili xorblis raodenobis povna – 1 qula;
4. 15 bus mier gadarCenili xorblis raodenobis povna – 1 qula.
amocana 4
1. am ricxvebis aTeulebad dayofa da 5-iani da 2-iani Tanamamravlis
amogdeba – 2 qula;
2. TiToeuli aTeulisaTvis namravlis bolo cifris povna – 1 qula;
3. amocanaSi dasmul SekiTxvaze pasuxis povna da Camoyalibeba – 1 qula.
102
amocana 5
1. cvladis sworad Semotana: vTqvaT, is, rac Cven gvinda, moxdeba X dReSi –
1 qula;
2. gamosaxulebis Sedgena: burTulebis raodenoba TiToeul yuTSi X
dRis Semdeg – 1 qula;
3. gantolebis Sedgena – 1 qula;
4. gantolebis amoxsna da dasmul SekiTxvaze pasuxis gacema –1 qula.
103
instruqcia ist-is gamoyenebiT davalebebis Sesasruleblad
V klasSi, sasurvelia, moswavleebma CamotvirTon dinamikuri maTemati-

kis axali paketi Geogebra. Geogebra programirebis enaze, Java-ze, dawer-
ili ufaso programaa, romelic SesaZlebelia, gadmoiweroT interneti-
dan. Gam programis saSualebiT, moswavleebs (maswavleblis daxmarebiT)
SeuZliaT Seasrulon rogorc geometriuli, ise algebruli davalebebi.
programaSi muSaoba martivia, Tumca, sawyis etapze gTavazobT instruq-
cias, rogor SeiZleba misi moxmareba da V klasis moswavlis wignSi (194-
197) mocemuli davalebebis Sesruleba.
sur. 1
davaleba 1
aage figurebi: sur. 2
• samkuTxedi
enis Secvla
• marTkuTxedi
• kvadrati
• oTxkuTxedi
• wre
• xuTkuTxedi
104
2. samkuTxedi. instrumentebis panelze `mausiT~ davawkapunoT
Rilakze. naxazis velze davawkapunoT jer erTxel – gaCndeba wertili,
Semdeg meored (gaCndeba meore wertili) da Semdeg isev pirvel wertil-
ze. Seikra samkuTxedi.
samkuTxedis gasaferadeblad davawkapunoT ujraze, Semdeg ki – sam-
kuTxedis SigniT. gaCndeba fanjara, romliTac SegveZleba, SevarCioT
Sida aris sasrurveli feri.
2. marTkuTxedi – analogiurad vagebT marTkuTxeds. SevecadoT, marT-

kuTxedis gverdebi gahyves badis xazebs, raTa davicvaT naxazis sizuste.
Rilakze dawkapuneba uzrunvelyofs figuris simyares. Tu `mauss~
davawkapunebT Rilakze da mivitanT im wertilTan, saidanac daiwyo
figuris ageba, SegveZleba, figura gadavitanoT nebismier sxva adgilas.
bolos vawkapunebT jer Rilakze, Semdeg – badeze.
3. wrewiri avagoT wrewiri centriT da radiusiT. amisaTvis `mausi~

davawkapunoT Rilakze da Semdeg – badeze. gaCndeba wertili da fan-
jarac, romelSic CavwerT im ricxvs, ris tolic gvinda, rom iyos radiu-
si. Semdeg davadasturebT RilakiT „diax“ da SemovxazavT wrewirs.
105
moswavlis wignis savarjiSoebis swori pasuxebi
I Tavi
§1. 3. umciresi – 1; udidess ver davasaxelebT. 6. a) 67;68;69;70;71. 9. a)139;940;
b)159;960; g)179;980. 14. igive ricxvs. 15. igive ricxvs. 16. a)901; b)100 099; g)900. 17.
a) maTematika; b) megobari g) mandaturi; d) wiladi.
§2. 3. aTi. 8. a)2560 erTeuli; 256 aTeuli; 25 aseuli; 2 aTaseuli. 9. a)9999; 1000. 15.
104. 17. 35. 18. 431; 43. 20. a)9876543210; b)1023456789. 21. a)986; b)599.
§3. 2. sami. 9. a)gaizrdeba 300-iT; b)Semcirdeba 5000-iT. 11. 10; 13. 888+88+8+8+8.
§4. 6. 250 gr. 8. 5kg; 4km; 7c; 3t; 3m; 26l.
§5. 4. Svidi; 6. a)24; b)28; g)1178; d)1506. 9. a)111; b)23; g)101; d)110.
§6. 1. V+I=VI 2. X+II=XII. 3. X–I=IX. 4. XI–V=VI. 5. IX–I=VIII. 6. XX+II=XXII. 7. VII+IV=XI. 8. XI–
II=IX. 9. XV–IV=XI. 10. IV+V=IX.
§8. 3. a) 700; b) 200-iT. 5. a) 50000; b) 110000.
testi: 1)g; 2)d; 3)b; 4)b; 5)g; 6)g; 7) VI+IV=X; 8) ▲= 12, ○ = 88, □ = 84.
§9. 1. a) 15, 18, 21; b) 16, 22, 29; g) 13, 21, 34. 4. 17. 5. me-5.
§10. 8. a)8; b)15. 9. a)129; b) 829. 20. a) Tanabari; b) metia 22. 21. 500 l; 800 l.
§11. 1. a) 11sm; b) 12sm; g)13 sm. 5. 2sm. 8. a) 12 sm; b) 2 sm; g) 6 sm; d) 8 sm.
§12. 9. 18t. 11. a)9 sm; b)14 sm. 15. 96 sm. 17. 7 sm. 19. 30km da 600m.
§13. 4. a) kuTxe. b)sxivi. g) monakveTi. 6. a) 32; b) b2; g2; g) b5; b6; g6 da v4; v5; v6.
§14. 3. a) 4; b) 7; g) 25; d) 13. 7. a)B(9) b)B(2); C(16). 11. 89. 14. a<7; b<20; c>20; a;b<25;
c-s ver SevafasebT. 15. a) K(80); F(83); g)K(500); F(700); d)F(190); K(220). 16. a) 3; b) 4;
g) 6; d) 21.
§15. 6. a) 15wT; b) 3sT; g) 15wm. 7. a) 3sT; 9 sT. b) 6sT.
§16. 2. 120°. 4. a) arasworia; b) arasworia; g) sworia; d) sworia; e) sworia; v) ras-
woria. 5. a) 50°; b) 30°; g) 40°; d) 40°. 6. 35°; 50°. 7. 89°. 8. a) 70°; b) 45°.
§17. 8. 9 sm.
§18. 3. a)67; 27; 152. 5. 35+(n+35). 6. 10n+5. 9. 60n. 11. 620. 14. 29. 15. 670.
§19. 1. gia-alubali; zura-vaSli; beqa-msxali; nika-qliavi. 2. ika-I; beqa-II; nika-III;
giorgi-IV.
3. eka - dabali da lurji; maka - maRali da wiTeli; nino – dabali da wiTeli.
5. mewarme – SavaZe, TeTri; bankiri – TeTraZe, wiTeli; iuristi – wiTlanaZe, Savi.
7. levani – inJineri; giorgi – maswavlebeli; arCili – eqimi.
9. a) 3; b) 6; g) 8; d) 5. 10. a) 6; b) 8; g) 9; d) 7.
testi: 1) b; 2) g; 3) b; 4) a; 5) b; 6) b; 7) g; 8) a; 9) b. 10) d.
I Tavis damatebiTebi savarjiSoebi: 1. a)1999 b)110. 4. 97531; 13579; 5. 86420; 20468; 9. a)

(4.4+4):4=5; b) (4:4+4).4=20; g) (4+4).(4+4)=64; d) 4 . 4+4:4=17; e) 4.4+4.4=32; v) (4+4+4).4=48;
10. a) 4.12+18:(6+3)=50; b) 4.(12+18:6+3)=72 . 11. 1+1999=2000. 12. 163; 14. a)11; b)9; g)10;
d)10. 15. 2kg. 21. beqa; 22. bimi-wiTeli; wiTeli; bomi-yviTeli; mwvane, bami-mwvane;
yviTeli. 25. 3km.
106
II Tavi
§1. 11. 68; 13. a)1+2+3+45; b)3+45+67; g)56+7+89; 18. a) 46+974=1020; b) 73+954=1027;
19. ara. 20. a) 704 698; b)104 698.
§2. 6. 182; 8. a) 824. 12. a)9; b)90; g)900; 13. 192; 14. 122; 16. 110m.
§3. 13. a) 210; b) 120; g) 227 d) 23; 14. a) 200 b) 254; 15. 50l. 16. 677; 17. Savi. 19. a) WeSmari-
tia; b) WeSmaritia; g) mcdaria; d) WeSmaritia; e) WeSmaritia; v) mcdaria. 21. 17kg.
§4. 3. 617; 4. 1100; 6. 22; 7. 31; 11. 95. 12. a) 2000; b) 5040. 15. orive tyuis. 19. moge-
ba-1345 lari; 20. a)Semcirdeba 20-iT; b) gaizrdeba 36-iT.
§5. 4. a) 8; b)5; 5. a)1; b)13; g)78; d)12; 6. 860; 8. a)1 b)0; 9. 105; 10. 95 kg; 12. 5sm; 3sm; 7sm.
14. (m+n):2; orive luwi an orive kenti.
§6. 1. V=s:t; 2. A=2t 4. a)m=3n; b)m=n2; g) m=n2–1; 5. 4sT; 7. a) 70km; b)130km; 8. 85km; 9.
80km/sT; 11. 96 km; 12. 16wm; 13. 44 sT.
testi: 1) g; 2) b; 3) d; 4) a; 5) b; 7) b; 8) g; 9) g.
II Tavis damatebiTebi savarjiSoebi: 1. a)236 b)226; g)4918; 3. 18; 4. 8sT 50wT; 5. 1sT;
6. 2sT; 7. a) 10 wT; b) 90 wT; 8. a) 700l. 10. 7 weli; 11. 25dRe; 12. 8 kvira. 13. 20km/sT;
40km; 14. 16t; 15. a) 610km; b)420km; g)230km; 16. 72; 17. 108km; 18. 100km/sT. 19. 60km/sT.
20. 36km/sT;
III Tavi
§1. 11. 150l; 350l; 50nl. 12. 390; 910; 130n; 14. 1500 l; 16. ar eyofaT; 20. a)gaiz-
rdeba 20-iT b)gaizrdeba 5-iT; g)gaizrdeba 25-iT; 23. 240 kvercxi.
§2. 2. a)72-jer b) 00-jer; 6. 7nkm; 7. 105; 225; 15n; 8. 875; 10. 24m; 11. 0-iT; 12. 24-jer;
13. 12 wlis; 14. 72sm; 15. 123-45-67+89; 16. 55T; 3l. da 45T. 17. 72.
§3. 2. 25-jer; 3. 17-jer; 10. 24l.75T; 11. 628; 13. 170l.
§4. 5. 102sm; 6. 3sT; 7. 3sT-dan 6sT-mde (Tbilisis droiT).
§5. 3. a)45900 b)130750; 4. 1km 800m; 5. 923148 c; 6. 5220 dkl.
§6. 1. cisferi-17kg; yviTeli-68kg; 3. kaba-30; xalaTi-40; 4. 2sT; 5. 28sm; 7sm; 6. 30sm;
10sm; 7. 8kg; 4kg; 8. 30l. 9. matyuara-keSa; marTali-goSa; cuRluti-roma.
§7. 12. a) 0 da 1; 14. a) 20; b)21; 18. 44; 19. a) 9, b) 45 wT.
testi: 1) d; 2) b; 3) d; 4) b; 5) b; 6) b; 7) g; 8) g; 9) g; 10) g; 11) g; 12) a; 13) b; 14) g; 15) a)
66x111; b) 24x32.
§8. 3. 100; 5. a) 29 sm2; b) 20 sm2; g) 15 sm2.
§9. 6. a) 500; b) 300; g) 2000000; d) 100; 8. 5050 m; 14. 24.
§10. 12. ani-franguli; qeTi-germanuli; sofo-inglisuri; maka-rusuli.
§12. 9. a)45 b)1 g)48; d)1 e)5 v)2 z)4 T)2 i)2; 11. 50kg; 12. 25; 13. 2sT; 14. ara. 16. 6l; 18.
6 wigni.
§13. 3. 9-jer; 4. 40sT; 5. 7sT; 6. 29; 7. 530l. 8. 170; 16. 100km/sT; 17. 13sT; 40wT; 18.
24sm; 21. 18.
§14. 1. gaizrdeba 10-jer b)Semcirdeba 100-jer; 2. 300; 3. a)100 dRe b)1000dRe
g)10000 dRe
107
§15. 5. 480l; 720l; 6. a)400; b)10568; g)40534; d) 76; z)174; T)2731; 9. 8; 10. a) 30; b) 15;
g) 306; d) 12.
§16. 6. a) gaizrdeba 10-jer; b) gaizrdeba 2-jer; g) gaizrdeba 4-jer; d) Semcird-
eba 6-jer; 7. ara. 8. 17wT.
§17. 1. a) 44 b) 35; g) 81; d)92; 4. 5; 5. 1500; 6. 14; 10. 2 mandarini; 11 kanfeti; 12. 13; 13.
a) 0; 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 14. a) 5k; b) 5k+1; g) 5k+2; d) 5k+3; e) 5k+4; 18. erTxel; 19. 2012
wels; 23. 44.
§18. 4. a)10 b)9; g)13; d)4; 5. 1;a; 6. a 7. ara 8. 16; 14. yvelaze cota – 4; yvelaze bevri –
xuTi; 15. paraskevi.
§19. 5. a)ara b)ki; g)ki; 6. a)50; b)555; g)65; d)32; 8. a)ki b)ara; 15. a)8; b)18.
§20. 6. 2;3; 8. ara; 12. ara; 14. a) 15. b) 16. g) 17. 45 luwi; 45 kenti.
testi: 1)g; 2)d; 3)d; 4)d; 5)g; 6)d; 7)g; 8)b; 9)g; 10)g; 11)g; 12)d 13) b; 14) g; 15) b; 16) g.
III Tavis damatebiTebisavarjiSoebi: 1. 1lari 50TeTri; 2. 26; 3. 11; 7. 7; 8. 6sm; 13.
a)7n+3; b)5n+2; g)11n+7; d)15n+5; 14. a) 2; b) 1; 17. 60wT; 19. mama-35; vaJi-7; qaliSvili-5.
IV Tavi
§1. 4. 9; 9. 22wT. 11wT; 11. 43200l. 12. 10; 13. I-9+10+2; II-6+8; III-7.
§2. 1. 54°; 63°; 2°; 3. 25; 5. 150; 6. a) 72sT; b) 40m; g) 7wm; d) 3kg; 16. 4 amocana; 17. a) 21; b) 31.
§3. 8. 60°; 12. 40°; 13. a)180°; b)90°; g)120°; d)150°; e)30°; v)90°; 14. a) 15sT 10wT. b) 15sT;
30wT; 16. 10 burTula. 17. 8 l; 17 l. 18. 60 m/wT; 120 m/wT.
§4. 1. 1 ; 2. 45°; 3. 60°; 5. 120°.
8
§5. 8. 200l. 11. 420km; 12. 6km; 13. 360km.
§6. 7. Svidi; uamravi; 8. 400gr; 1kg. 400gr; 3kg. 14. 2kg.
§7. 4. a) 3 ; b) 3 ; g) 6 ; d) 125 . 6. 17 . 7. 4 . 16. 12m; 19. ara.
7 17 47 1000 25 5
9 27 40 127 100 19
§8. 8. a) ; b) ; g) ; d) e) v) 9. gaizarda erTiT; 11. a) 2;3; b)7;8; g)20;21;
2 8 6 25 23 2
d)12;13; e)12;13; 13. a)4-jer b)7-jer g)8-jer d)10-jer; 14. 0; 16. a) 25; b) 25.
testi: 1)a 2)b 3)d 4)d; 5)g 6)g 7)d 8)b 9)b 10)d.
§10. 5. 3 ; 6. a) 12 b) 24 g) 28 d) 34 7. 3 -iT 9. 4 2 sT. 18. ar darCa.

7 11 38 15 125 11 3
krosvordi: 1. qorda; 2. erTi; 3. rkali; 4. grami; 5. kuTxe 6. metri; 7. kvadrati; 8.
gradusi.
§11. 3. a) 10 ; b) 26 ; g) 14 d) 200 e) 30 4. 9 7 t; 6. a) 507 m; b) 715 m; g) 174 m; d) 19 m; 7.

5 13 7 100 15 10 100 100 10 10
a)3 b)55 g)8 d)96; 8. 24; 13. 4096.
§12. 4. a) 4 2 ; b) 8 7 ; g) 2 ; d) 0 e) 3 9 v)3; 5. a) 4 12 ; b) 2 2 ; g) 1 5 ; 9. 45m;
15 9 15 17 14 37 13
§13.2. a)70; b)45; 3 a) a=1;2;3; b)a=1;2;3;4;5;6; 4. 1 naw; 5. 1 ; 6. a) 15 b) 6 g) 4 v) 12 . 7.
48 6 45 7 14 60
1
gaizarda 2-jer; 8. ; 12. giorgi-II; irakli-I; zura-III; Tengo-IV.
6
§14. 6. a)11; 12; 13; 21; 22; 23; 31; 32; 33; b) 10; 11; 13; 30; 31; 33. 7. qeTo-gitaraze;
Teona-mReris; 9. 6. 10. 33.
108
testi: 1)d; 2)a; 3)d; 4)g; 5)b; 6)a; 7)b; 8)d; 9)a; 10)d.
1 1 1 1 1 7 8
IV Tavis damatebiTebisavarjiSoebi: 1. a) ; b) ; g) ; d) ; e) . 3. b); 4. a) ; b) ;
12 6 4 3 2 15 17
3 11 14 5 7 6 5
g) . 5. 84l. 6. 3 naWeri; 8. a=5; 9. a) ; b) ; g) 5; d) 7; e) . 10. a) ; b) ; g) ; d)1; 11.
4 13 25 14 3 7 10
3 5 2 15
a)10 b)21; g)0; d)11; 13. a) 3 ; b) 9 . 15.a) ; b) ; d)2 e)7 v)10; 17. a)gaizrdeba 5-jer
5 7 11 4
b)Semcirdeba 5-jer; g)Semcirdeba 10-jer; d)gaizrdeba 10-jer; e)Semcirdeba 100-
6 3 11
jer; 19. 32km; 22. a) ; b) ; g) . 23. 24; 24. 7kg; 3 kg. 25. 48; 26. 14. 27. 40km; 28. 140;
19 19 19
29. 324kg. 30. 60; 31. 99kg.
109
eleqtronuli resursebi maswavleblisaTvis
www.kargiskola.ge – eleqtronul portalze Tavmoyrilia mravalferovani, ino-

vaciuri saganmanaTleblo swavlebisa da saswavlo meToduri interaqtiuli
resursebi. portalis meSveobiT, dawyebiTi safexuris maswavlebels SeuZlia
gakveTilis gegmis CamotvirTva, sabavSvo kompiuteruli TamaSebis gamoyeneba
jgufuri, individualuri Tu saklaso muSaobisTvis.
www.learningapps.org – programis meSveobiT maswavlebels Tavad SeuZlia, Seqmnas
saintereso saswavlo resursebi – testebi, viqtorinebi, jgufuri davalebebi...
da saWiroebisamebr gamoiyenos gakveTilze, rac Zalian sainterso da saxali
soa moswavleebisTvis. Learningapps-i maswavlebels aZlevs saSualebas, sawyis
gverdze, marjvena zeda kuTxeSi airCios saitis ena (qarTuli) da daaTvalieros
kolegebis mier Seqmnili resursebi (magaliTad, kategoria „maTematikis“ arCe-
viT), da maTgan SearCios TavisTvis sasurveli resursi; Semdeg zeda panelze
gamoiZaxos brZaneba „registraciaSi Sesvla“ da mihyves bmuls.
www.khanakademy. org – vebgverdze moipoveba saintereso testebi, viqtorinebi
dawyebiTi safexuris moswavleebisTvis, Tumca, sasurvelia, moswavleebTan mi-
tanamde maswavlebelma winaswar Targmnos ama Tu im testis piroba.
www.G-pried – dawyebiTi ganaTlebis proeqts saqarTvelos ganaTlebisa da mec-
nierebis saministro aSS saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (USAID) mxar
daWeriT axorcielebs da saqarTvelos yvela sajaro skolas sTavazobs monaw-
ileobas maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis programaSi dawyebiT (I-VI)
klasebSi kiTxvisa da maTematikis swavlebis gaumjobesebis mizniT.
Geogebra – dinamikuri maTematikis axali paketi, programirebis ena Java-ze
dawerili ufaso programa, romelic SesaZlebelia, gadmoiweroT inter-
netidan. aG m programis saSualebiT, moswavleebs (maswavleblis daxmarebiT)
SeuZliaT Seasrulon rogorc geometriuli, ise algebruli davalebebi.
damxmare literatura
1. a.benduqiZe – `maTematika. seriozuli da saxaliso~, `nakaduli~, Tbili-

si, 1977 w.
2. a.benduqiZe – `maTematikuri narkvevebi~, `legia~, 1995 w.
3. m.kopaleiSvili – `mogzauroba ricxvTa samyaroSi~, `ganaTleba~, 1979 w.
4. T.ebanoiZe – `werilebi qarTvel maTematikosebze~. `mecniereba~, 1971w.
5. Энциклопедический словарь юного матемтика. Издательство “Педагогика”.
1975 г.
6. r.kuratni. h.robinsi – `ra aris maTematika?~
7. v. komarovis Tbilisis fizika-maTematikis #199 sajaro skola – amoca-
naTa krebuli maTematikaSi, VI kl. 2010 w.
7. Я. И. Перельман живая матемтика. Изд. “Наука”. 1967 w.
110
9. n. maWaraSvili – `logikur amocanaTa krebuli~
10. А. В. Спивак. Математический праздник. Библиотека Квант. Выпуск 77.
11. k. ciskariZe – `maTematikuri Sejibrebebi~, 1997 w.
12. T. bawilaSvili, l. avaliani – `Tavsatexi da gasarTobi amocanebi~,
2005 w.
13. a. gagniZe, d.lelaZe – `zogadi unarebis testi~, 2006 w.
www.mathsurf.com/5/ch1;
www.project.ex.ac.uk; http:/primes.utm.edu;
http:/Olympiads.win.tue.nl; www.problems.ru;
www.zaba.ru; www.mathematics.ru;
http:/google.com-golden section; www.solarviews.com.
gTavazobT savaraudo saaTobriv ganawilebas, romelic maswavlebels,

saWiroebisda mixedviT SeuZlia Secvalos:
I Tavi–40sT; II Tavi–15sT; III Tavi–35sT; IV Tavi–40sT.
sarezervo dro 14 sT.
111

მათემატიკა 5 მასწავლებლის წიგნი

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

მათემატიკა 5 მასწავლებლის წიგნი

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

nana jafariZe

avtorebi: nana jafariZe, nani wulaia, maia wilosani

redaqtorebi: Tamar gavaSeliSvili, mariam goCitaSvili

© bakur sulakauris gamomcemloba, 2018

Sps `bakur sulakauris gamomcemloba~

© Sulakauri Publishing, 2018

saxelmZRvanelos Sesaxeb 5 IV Tavi

§8. diagrama, piqtograma 12 amoxsnebi, miTiTebebi

§15. kuTxe 17 §5-6. Tvlis sistemebi: jgufuri

§19. logikuri amocanebi 20 §9. kanonzomiereba 46

II Tavi §10. naturaluri ricxvebis

moswavlis wignis struqtura

gTavazobT gakveTilis Catarebis zogad sqemas:

I - micemuli individualuri davaleba (5 wT)

§1. naturaluri ricxvebi

reziume: moswavleebi gaecnobian naturalur ricxvTa mwkrivs.

1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, esaubreba nat-

2. kiTxva-pasuxis reJimSi ganixilaven paragrafis dasawyisSi mocemul

3. 6-7 SekiTxvis dasmis mere weren naturalur ricxvTa mwkrivs. (5wT)

4. ganixilaven savarjiSoebs №1-9. (15wT)

5. maswavlebeli avalebs moswavleebs wyvilebisaTvis gankuTvnil №10

6. romelime wyvili axdens davalebis amoxsnis demonstrirebas.

reziume: moswavleebi gaecnobian naturaluri ricxvis CanawerSi – Tanri-

1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, Seamowmebs sa-

2. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron paragrafSi mocemul amo-

3. moswavleebi axdenen amoxsnili amocanebis prezentacias. (5wT)

4. ganixileba savarjiSoebi №1-12. (15wT)

5. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas – savarji-

§3. klasebi da Tanrigebi ricxvTa CanawerSi

reziume: moswavleebi gaecnobian klasebs, Tanrigebis cnebas.

1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, Seamowmebs sa-

2. maswavlebeli esaubreba moswavleebs klasebsa da Tanrigebze. (5wT)

3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron wyvilebisTvis gankuTvnil

4. wyvilebi prezentaciis saxiT waradgenen amoxsnil amocanebs. (5 wT)

5. winaswar gamzadebuli plakatis daxmarebiT, maswavlebeli gaacnobs

6. moswavleebi amoxsnian savarjiSoebs №1-7. (10-15wT)

7. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas – savarji-

§4. naturaluri ricxvebis damrgvaleba

reziume: moswavleebi gaecnobian naturaluri ricxvebis damrgvalebis

1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, Seamowmebs sa-

2. maswavlebeli esaubreba moswavleebs ricxvebis damrgvalebaze, axdens

3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron paragrafSi mocemul

4. moswavleebi prezentaciis saxiT waradgenen amoxsnil amocanebs. (5 wT)

5. klasSi ganixilaven savarjiSoebs №1-4. (10 wT)

§5. Tvlis sistemebi

reziume: moswavleebi gaecnobian:

1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, Seamowmebs sa-

2. maswavlebeli gaacnobs moswavleebs Zvel egviptur ieroglifebs,

3. maswavlebeli isaubrebs Tvlis poziciur da arapoziciur sistemebze,

4. klasSi ganixilaven savarjiSoebs № 1-5. (10 wT)

5. maswavlebeli Seajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas № 6-10.

pasuxebi ixileT: maswavleblis wigni, „amoxsnebi, miTiTebebi“.

1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, Seamowmebs sa-

2. maswavlebeli gayofs klass or an sam jgufad.

3. TiToeuli davalebis Sesasruleblad TiTo jgufidan gamodis TiTo

4. maswavlebeli jgufebs avalebs, Seasrulon savarjiSo №2. maswavle-

5. maswavlebeli ajamebs qulebs da acxadebs gamarjvebuls. (5wT)

reziume: moswavleebi gaecnobian raodenobrivi da Tvisobrivi monace-

1. maswavlebeli miesalmeba moswavleebs, amoikiTxavs sias, Seamowmebs sa-

2. maswavlebeli gaacnobs paragrafSi ganTavsebul, an mis mier internet-

3. maswavlebeli avalebs moswavleebs, paragrafSi mocemuli pirveli

4. maswavlebeli isaubrebs Tvisobrivsa da raodenobriv monacemebze da

5. Semdeg xdeba ukve ganxiluli magaliTis warmodgena wertilovani dia-

saxelmZRvanelos Sesaxeb 5 IV Tavi

§8. diagrama, piqtograma 12 amoxsnebi, miTiTebebi

§15. kuTxe 17 §5-6. Tvlis sistemebi: jgufuri

§19. logikuri amocanebi 20 §9. kanonzomiereba 46

6. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas – savarji

5. maswavlebeli Seajamebs Sedegebs da aZlevs saSinao davalebas – savarji

5. maswavlebeli Seajamebs Sedegebs da aZlevs saSinao davalebas – savarji