Normy dzielimy

-ze względu na sposób określenia adresata:

a) Normy generalne – określają adresata nazwą generalną. Istnieją poglądy, iż wszelkie normy
prawne powinny określać adresata w sposób generalny, uważa się to bowiem za istotną
cechę demokracji.
b) Normy indywidualne – określają adresata nazwą indywidualną. Rozważany jest problem czy
tego typu normy są stosowaniem czy też stosowaniem prawa.

-ze względu na sposób określenia zachowania:

a) Normy abstrakcyjne – określają zachowanie się nakazane czy zakazane w sposób

niezindywidualizowany i powtarzalny np. nie wolno zabijać człowieka.
b) Normy konkretne – określają zachowanie się nakazane czy zakazane w sposób
zindywidualizowany, np. nie wolno zabić Kowalskiego.

PRAWO TWORZONE JEST NA PRZYSZŁOŚĆ I POWINNO BYĆ ODNOSZĄCE SIĘ DO ADRESATÓW EW.
ZACHOWAŃ.

Norma abstrakcyjna Art. 161 kp

-ze względu na to, dla kogo normodawca stanowi normy postępowania, normy dzielimy na:

a) Autonomiczne – normy stanowione przez normo dawcę dla samego siebie (np. normy
moralne)
b) Heteronomiczne – normy stanowione przez normo dawcę dla innych podmiotów (np. normy
stanowione przez władzę publiczną).

Zakres zastosowania
Zakres zastosowania danej normy- klasa możliwych przyszłych sytuacji, w których norma znajduje
zastosowanie (a więc dany adresat lub adresat o określonych cechach spotyka się z przewidzianymi
przez normę okolicznościami)

Zakres normowania – zakres normowania danej normy – klasa możliwych przyszłych zachowań
adresata nakazywanych albo zakazywanych przez dana normę (lub jej konsekwencje)

Zakres zastosowania
Zakres zastosowania danej normy zawiera:
1) Wskazanie adresata normy oraz jego cechy:
a. Jego wiek
b. Stan zdrowia
c. Sytuację rodzinną
d. Sytuację zawodową
e. Sytuację majątkową itp.;
2) Może także szczegółowo wskazywać:
 a. Cel działania podmiotu prawa (w celu obalenia ustroju…, … w celu przywłaszczenia)
b. Albo sposób działania (…jeżeli umowa zawarta na czas określony…, …w sposób
szczególnie zuchwały lub przez włamanie…)
3) Stany, zjawiska lub wydarzenia w stosunku do adresata zewnętrzne:
a. Mogą to być określenia pewnych zachowań ludzkich: „ jeżeli na licytacji nikt nie
przystąpił do przetargu, wówczas…”
b. Mogą to być stany czy zjawiska wynikające z działania praw przyrody,
funkcjonowania gospodarki itp. (np. powódź, zwyżka lub zniżka cen)
4) Okoliczności:
a. Miejsce działania (…miejsce publiczne…, …na terenie zakładu pracy…)
b. Czas, moment działań ( w czasie wojny, po złożeniu zeznań przez oskarżonego)

Osobie która ukończyła 70 rok życia jadącej środkiem komunikacji miejskiej w dni wolne od pracy w
godzinach od 9-22 należy ustąpić miejsca.
Wskaż zakres zastosowania normy wyinterpretowanej z powyższego zdania.

Zakres normowania
Sposoby postępowania formułowane są w różny sposób:
 Wskazanie nazwy wymaganego postępowania
 Wskazanie bardzo ogólnej charakterystyki wymaganego postępowania /art. 148 par1kk/
 Wskazanie szerszych opisów zachowań, niekiedy kazuistyczne /np. art163 kk/

Zakres normowania normy może mieć za przedmiot:

 Czyny, tzn. faktyczne czynności psychofizyczne (np. zabranie mienia)
 Czynności konwencjonalne (np. spisanie testamentu, złożenie oświadczenia woli

NORMA PRAWNA
Norma postępowania ustanowiona (lub uznana) przez kompetentny organ władzy publicznej.

BUDOWA NORMY PRAWNEJ – KONCEPCJE

W pozytywistycznej kulturze prawnej, obowiązującej Polsce, osadzona jest nadal bardzo silnie
marksistowska koncepcja widzenia prawa.

Marksiści uważali,że:
1) Każda norma musi być zagwarantowana przymusem – jak nie jest zagwarantowana
przymusem, to jest nic nie warta.
2) Każda norma – jako wypowiedź – musi ten przymus manifestować, czyli ze przymus musi
znaleźć odzwierciedlenie w strukturze normy
Trójelementarna budowa normy prawnej

Hipoteza - Sankcja -
określenie adresata i Dyspozycja - ustalenie
konsekwencji
warunków w jakich określenie treści
grożących w wypadku
jest on zobowiązany uprawnień i
zachowania
do pewnego obowiązków adresata
sprzecznego ze
zachowania się
wskazanym wzorem

Trójczłonowej koncepcji budowy normy prawnej można postawić wiele zarzutów, np.:
1) Nie jest to z punktu widzenia językowego jednolita wypowiedź normatywna. Hipoteza i
dyspozycja tworzą normę postępowania, natomiast sankcja jest wypowiedzią opisową
(zdaniem) informującym o dolegliwości przewidzianej przez państwo za naruszenie normy
2) Jest ta koncepcja mało operatywna ponieważ w wielu gałęziach prawa trudno odtworzyć
sankcję;
3) Koncepcji tej nie da się zastosować w przypadku tzw. norm lex imperfecta (czyli norm, które z
decyzji prawodawcy nie zawierają sankcji).

Reakcja na wskazywane błędy „koncepcji trójczłonowej”(zwłaszcza ewidentny błąd językowy) była

koncepcja prof. Jerzego Landego.

Prof. J.Lande wprowadził i zwerbalizował koncepcję norm sprzężonych.

1) W systemie prawnym zawsze występują dwie normy :N1(norma sankcjonowana) i N2 (norma

sankcjonująca);
2) Normy te tworzą parę norm sprzężonych ze sobą;
3) Każda z nich ma swoją hipotezę i dyspozycję
4) Powiązanie między tymi dwiema normami ma charakter logicznie konieczny, co oznacza, że
zawsze w systemie funkcjonują razem.
Norma sankcjonująca(hipoteza 2 i dyspozycja2) sankcjonuje normę sankcjonowaną (hipoteza 1 i
dyspozycja 1)
Urealnienia koncepcji pary norm sprzężonych dokonał prof. Zygmunt Ziembiński.
Prof. Z. Ziembiński próbował ratować koncepcję norm sprzężonych poprzez stwierdzenie, że
sprzężenie wg. J.Landego nie jest sprzężeniem logicznie koniecznym, lecz sprzężeniem o charakterze
funkcjonalnym.

Sprzężenie funkcjonalne oznacza, że pierwsza norma o tyle jest sankcjonowana, o ile obowiązuje w
systemie ta druga

Norma
N3 Norma
sankcjonująca N2 sankcjonująca i
sankcjonowana N1 Norma
sankcjonowana

norma, która jest dla niej normą sankcjonującą.

Jeżeli w systemie obowiązuje norma N1, która coś zakazuje lub nakazuje, a nie obowiązuje
jednocześnie norma, która by komuś innemu nakazywała w ujemny sposób reagować na
niezrealizowanie normy N1, to norma N1 nazywana jest lex imperfecta.

Ujemnie można ocenić tylko taką sytuację gdyby norma N1 przez to, że nie ustanowiono normy
sankcjonującej całkowicie straciła swoją skuteczność.