Postępowanie

egzekucyjne w
administracji
dr Krzysztof Sobieralski

1
 Pojęcie i podział obowiązków
publicznoprawnych
Obowiązek publicznoprawny – nakaz określonego
zachowania się zgodnie z żądaniem zawartym w
przepisie prawa.

Podział obowiązków publicznoprawnych:

• Zewnętrzne i wewnętrzne
• Materialne i formalne
• Osobiste i związane z rzeczą
• Jednorazowe, okresowe i stałe
2
 Sankcje prawne zabezpieczające
wykonanie obowiązku
Sankcja prawna – negatywne następstwa
niewykonania obowiązku/konsekwencje prawne
niewykonania obowiązku.

Podział sankcji:
• Sankcja karna
• Sankcja egzekucji – zob. art. 16 u.p.e.a.
• Kara administracyjna
• Sankcja nieważności – nie będziemy jej rozpatrywać
3
 Postępowanie egzekucyjne -
pojęcie
Postępowanie egzekucyjne – uregulowany prawem procesowym
egzekucyjnym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne
i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonania, przez
zastosowanie środków przymusu państwowego, obowiązków
wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej.
• Postępowanie egzekucyjne następuje po postępowaniu orzekającym i
ma wobec niego charakter wykonawczy. Uwaga na:
• Obowiązki wynikające z przepisu prawa materialnego – nie prowadzi się
post. orzekającego tylko od razu post. egzekucyjne
• Obowiązki wynikające z orzeczenia sądowego – post. orzekające prowadzi
sąd a nie organ adm. publ.
• Postępowanie egzekucyjne może być niekiedy prowadzone razem z
postępowaniem orzekającym. Kiedy?:
• Rygor natychmiastowej wykonalności
• Natychmiastowe wykonanie z mocy prawa
4
 Postępowanie egzekucyjne
a egzekucja
• Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje z
chwilą złożenia wniosku przez wierzyciela i tytułu
wykonawczego przez niego sporządzonego – art. 26 § 1
u.p.e.a.
• Egzekucja administracyjna – ma znaczenie materialne. Jest
to zastosowanie środków przymusu w celu wykonania
obowiązku – art. 26 § 5 u.p.e.a.
• Może być egzekucja bez wcześniejszego trybu
postępowania egzekucyjnego – np. art. 117, art. 150 § 3
u.p.e.a.
• Postępowanie egzekucyjne może istnieć bez egzekucji.
Kiedy?
5
Kwestionowanie zasadności i wymagalności
obowiązku objętego tytułem wykonawczym

• Organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania

zasadności i wymagalności obowiązku objętego
tytułem wykonawczym – art. 29 § 1 u.p.e.a.
• Zobowiązany kwestionujący prawidłowość
konkretyzacji może żądać weryfikacji decyzji w
postępowaniu orzekającym lub składając skargę do
sądu administracyjnego.
• Skutek wszczęcia postępowania w sprawie istnienia
lub wysokości dochodzonej należności pieniężnej –
art. 32a u.p.e.a.
6
 Odpowiednie stosowanie
przepisów k.p.a. w u.p.e.a.
Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej,
w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie
zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego.
Odpowiednie:
• Niemożność zastosowania przepisów o:
• Ugodzie, w tym zasady ugodowego załatwiania spraw
• Trybie współdziałania przy wydawaniu decyzji

7
 Postępowanie zabezpieczające
Postępowanie zabezpieczające to ciąg czynności procesowych
podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty tego
postępowania w celu zapewnienia realizacji obowiązków w
trybie postępowania egzekucyjnego.
• W braku zabezpieczania egzekucja mogłaby być udaremniona
lub utrudniona.
• Postępowanie zabezpieczające pełni wobec postępowania
egzekucyjnego funkcję służebną
• Art. 160 u.p.e.a.
• Art. 154 § 3 u.p.e.a. – przykład, gdy postępowanie
zabezpieczające może toczyć się równocześnie z postępowanie
egzekucyjnym
8
 Stosunek administracyjnego postępowania
egzekucyjnego do sądowego postępowania
egzekucyjnego
• Są to odrębne postępowania od siebie niezależne.
• Wyjątki od powyższej reguły:
• Gdy przepis prawa tak stanowi – zob. art. 4, art. 71 § 1,
art. 118 u.p.e.a.
• Zbieg administracyjnego postępowania egzekucyjnego i
sądowego postępowania egzekucyjnego – art. 62 – 63a
u.p.e.a. (uwaga na zmianę przepisów od 7 września 2016
r.)
• Związki pomiędzy administracyjnym i sądowym
postępowaniem egzekucyjnym zajdą w przypadku
skorzystania z powództwa przeciwegzekucyjnego – art.
35a u.p.e.a. i art. 41 § 1 u.p.e.a.
9
Kontrola wykonania decyzji przez
stronę sprawowana przez organ
• Organ stosuje środki przymusu w przypadku aktów
nakładających obowiązki
• Przepisy szczególne mogą wyłączyć stosowanie sankcji egzekucji, np.
nie egzekwuje się nie wniesienia opłaty legalizacyjnej samowoli
budowlanej (art. 49 ust. 1 pr.bud.)
• Organ nie stosuje środków przymusu w przypadku:
• aktu ustanawiającego uprawnienia – organy mają kompetencję do
kontroli ich realizacji. Gdy decyzja nie jest realizowana to art. 162
k.p.a. Gdy nie jest prawidłowo realizowana przez jednostkę to
zmiana lub uchylenie. Co z decyzjami mieszanymi (zawierającymi
jednocześnie uprawnienie i obowiązek)?
• aktu negatywnego – nie powstaje kwestia ich wykonalności, bo nie
zmieniają prawnej sytuacji jednostki ani przez przyznanie
uprawnienia ani nałożenie obowiązków.

10
 Zasięg obowiązywania u.p.e.a.
• Kryterium podmiotowe:
• Określenie organów, przed którymi stosuje się przepisy
ustawy – art. 1 w zw. z art. 1a pkt 7 u.p.e.a.
• Wskazanie podmiotów, wobec których może być
prowadzona egzekucja – art. 1a pkt 20 u.p.e.a. Wyłączenie
– art. 14 u.p.e.a.
• Kryterium przedmiotowe:
• Obowiązki pieniężne – art. 2 § 1 pkt 1 – 11 u.p.e.a.
• Obowiązki niepieniężne – art. 2 § 1 pkt 10 – 12 u.p.e.a.
• Obowiązki o innym charakterze wynikające z przepisów
szczególnych – zob. np. art. 2 § 3 u.p.e.a. i art. 3 § 1
u.p.e.a.
11
 Podstawy egzekucji
(art. 3, art. 3a i art. 4 u.p.e.a.)
Tytuł egzekucyjny – podstawa prawna prowadzenia egzekucji administracyjnej
Tytuł wykonawczy (art. 26 § 1, art. 27 u.p.e.a.) – wystawiony przez wierzyciela
dokument urzędowy, stwierdzający istnienie i wymagalność obowiązku.
Zakresem tytułu wykonawczego objęte są jednolity tytuł wykonawczy (art. 26 §
1a u.p.e.a.) oraz zagraniczny tytuł wykonawczy.
Akty, z których wynikają obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej:
• Akty indywidualne właściwych organów
• Decyzje administracyjne – ważne: wykonalność
• Postanowienia – np. art. 88 § 1 k.p.a., art. 262 § 5 o.p., art. 122 § 2 u.p.e.a., art. 168d
u.p.e.a.; ważne: wykonalność – zob. art. 239j w zw. z art. 239e i art. 239a o.p.)
• Ugoda – art. 120 k.p.a.
• Orzeczenia sądowe wykonywane w trybie egzekucji administracyjnej. Przesłanki
pozytywne: prawomocność + klauzula wykonalności (art. 776 i art. 777 k.p.c. + art. 26
§ 3 u.p.e.a.)
• Wymienione w art. 3 § 1a i art. 3a u.p.e.a.
• Akty generalne – art. 3 § 1 u.p.e.a.
12
 Podmioty i uczestnicy
postępowania egzekucyjnego
• Organ egzekucyjny
• Wierzyciel
• Zobowiązany
• Osoba trzecia broniąca interesu prawnego lub
interesu faktycznego
• Prokurator
• Rzecznik Praw Obywatelskich
• Rzecznik Praw Dziecka
• Organizacja społeczna
13
 Organ egzekucyjny
(art. 1a pkt 7 u.p.e.a. w zw. z art. 19 i art. 20 u.p.e.a.)
Organ egzekucyjny to organ uprawniony do stosowania w
całości lub w części określonych w ustawie środków
służących doprowadzeniu do wykonania przez
zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym
lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz
zabezpieczania wykonania tych obowiązków;
• Organ egzekucyjny
• obowiązków pieniężnych – art. 19 u.p.e.a.
• obowiązków niepieniężnych – art. 20 u.p.e.a.
• Właściwość miejscowa organu – art. 22 u.p.e.a.
• Należności pieniężnych – art. 22 § 1 - § 3a u.p.e.a.
• Obowiązków niepieniężnych – art. 22 § 4 - § 5 u.p.e.a.
14
 Zobowiązany
Zobowiązany - rozumie się przez to osobę prawną albo
jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości
prawnej albo osobę fizyczną, która nie wykonała w
terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub
obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w
postępowaniu zabezpieczającym - również osobę lub
jednostkę, której zobowiązanie nie jest wymagalne
albo jej obowiązek nie został ustalony lub określony,
ale zachodzi obawa, że brak zabezpieczenia mógłby
utrudnić lub udaremnić skuteczne przeprowadzenie
egzekucji, a odrębne przepisy na to zezwalają;
15
Pozycja prawna wierzyciela
w administracyjnym
postępowaniu egzekucyjnym

16
 Definicja legalna wierzyciela
• Wierzyciel to podmiot uprawniony do żądania
wykonania obowiązku lub jego zabezpieczania w
administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym
lub zabezpieczającym – art. 1a pkt 13 u.p.e.a.
• Do podstawowych zadań wierzyciela należy
podejmowanie czynności zmierzających do
zastosowania wobec zobowiązanego środków
egzekucyjnych oraz pełnienie roli
współgospodarza postępowania egzekucyjnego.
17
 Wierzyciel
Wierzyciel w administracyjnym
postępowaniu egzekucyjnym
• Wierzycielem co do zasady
nie jest podmiot na rzecz
którego ma być prowadzona
egzekucja, lecz jest nim
organ lub instytucja,
któremu ustawa powierza
realizowanie tej funkcji.
• Instytucja wierzyciela ma
charakter procesowy.
Wierzyciel występujący w stosunkach cywilnoprawnych
oraz w sądowym postępowaniu egzekucyjnym
• Zobowiązanie polega na tym,
że wierzyciel może żądać od
dłużnika świadczenia, a
dłużnik powinien świadczenie
spełnić – art. 353 § 1 k.c.
• Wierzycielem jest osoba
wymieniona w tytule
wykonawczym jako
uprawniona do świadczenia,
na rzecz której wszczęto
postępowanie egzekucyjne.
18
 Wierzycielem jest
(art. 5 u.p.e.a.):
• Właściwy do orzekania organ I instancji
• Organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w
wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo
powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku
• Podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie
lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku
niewykonania obowiązku
• Minister właściwy do spraw finansów publicznych
• Właściwy dyrektor izby celnej
• Właściwy naczelnik urzędu skarbowego
• Państwo członkowskie lub państwo trzecie
19
 Kto jest wierzycielem - rozwinięcie
• w odniesieniu do obowiązków wynikających z decyzji lub
postanowień organów administracji rządowej i organów
jednostek samorządu terytorialnego – właściwy do
orzekania organ I instancji, z zastrzeżeniem art. 5 § 1 pkt 4
u.p.e.a.
• dla obowiązków wynikających z orzeczeń sądów lub innych
organów albo bezpośrednio z przepisów prawa – organ lub
instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez
zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad
wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej
jednostki lub jej bezczynności – podmiot, na którego rzecz
wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne
zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku 20
 Kto jest wierzycielem - rozwinięcie
• dla obowiązków wynikających z tytułów wykonawczych
wystawionych przez ministra właściwego do spraw finansów
publicznych na podstawie art. 44 ustawy o poręczeniach i
gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz art. 16 ustawy
o udzielaniu przez Skarb Państwa wsparcia instytucjom
finansowym – minister właściwy do spraw finansów publicznych
• w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez
naczelnika urzędu celnego decyzji, postanowień lub mandatów
karnych, z przyjętych przez naczelnika urzędu celnego zgłoszeń
celnych, deklaracji, informacji o opłacie paliwowej albo informacji
o dopłatach, z wydanych przez dyrektora urzędu kontroli
skarbowej decyzji w zakresie podatku akcyzowego oraz podatku od
wydobycia niektórych kopalin - właściwy dyrektor izby celnej;
21
 Kto jest wierzycielem - rozwinięcie
• w odniesieniu do grzywien nałożonych w drodze mandatu karnego w
postępowaniu w sprawach o wykroczenia, stanowiących dochód budżetu
państwa, z wyłączeniem grzywien nakładanych przez organy Inspekcji
Transportu Drogowego - właściwy naczelnik urzędu skarbowego.
• Uprawnione do żądania wykonania, w drodze egzekucji administracyjnej,
obowiązków, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 lit. a-f i pkt 9, jest
również państwo członkowskie lub państwo trzecie.
• Uprawniona do żądania wykonania, w drodze egzekucji administracyjnej,
obowiązków, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 lit. g, jest Państwowa
Inspekcja Pracy.
• W postępowaniu egzekucyjnym wszczętym na wniosek państwa
członkowskiego lub państwa trzeciego nie stosuje się przepisów
regulujących prawa i obowiązki wierzyciela, chyba że ratyfikowana
umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub
przepisy ustawy stanowią inaczej. 22
 Zwierzchni nadzór i kontrola
(art. 25 u.p.e.a.)

• W zakresie egzekucji należności pieniężnych –

minister właściwy do spraw finansów
publicznych.
• W zakresie obowiązków o charakterze
niepieniężnym – właściwi ministrowie,
centralne organy administracji rządowej oraz
inne centralne organy administracji publicznej,
a także organy sprawujące nadzór nad
jednostkami samorządu terytorialnego.
23
 Relacje wierzyciel – organ egzekucyjny
Wierzyciel niebędący jednocześnie Wierzyciel będący jednocześnie
organem egzekucyjnym organem egzekucyjnym
• Korzysta z przysługujących • Podejmuje działania z
mu praw i środków urzędu w kwestiach, w
zaskarżenia których wymagany jest
wniosek wierzyciela

24
 Uprawnienia i obowiązki
wierzyciela
• Czynności zmierzające do zastosowania egzekucji administracyjnej.
• Uprawnienia i obowiązki wierzyciela związane z przerwaniem toku
postępowania egzekucyjnego.
• Uprawnienia i obowiązki wierzyciela dotyczące zapewnienia
skutecznego przeprowadzenia egzekucji.
• Podejmowanie rozstrzygnięć oraz wyrażanie stanowiska przez
wierzyciela w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego.
• Prawo wierzyciela do wnoszenia środków prawnych.
• Obowiązki wierzyciela związane z ponoszeniem kosztów
egzekucyjnych oraz opłaty komorniczej – co do zasady obciążony
jest zobowiązany

25
Czynności zmierzające do zastosowania egzekucji
administracyjnej

• Obowiązek wszczęcia egzekucji

administracyjnej (art. 6 § 1 u.p.e.a.).
• Sporządzenie tytułu wykonawczego (art. 26
ust. 1 u.p.e.a.).
• Złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji
administracyjnej.

26
Uprawnienia i obowiązki wierzyciela związane z
przerwaniem toku postępowania egzekucyjnego

• Wierzyciel może żądać zawieszenia

postępowania egzekucyjnego (art. 56 § 1 pkt 4
u.p.e.a.).
• Wierzyciel może żądać umorzenia
postępowania egzekucyjnego (art. 59 § 1 pkt 9
u.p.e.a.).

27
Podejmowanie rozstrzygnięć oraz wyrażanie
stanowiska przez wierzyciela w sprawach
dotyczących postępowania egzekucyjnego.

• Wierzyciel wyraża stanowisko w zakresie

zgłoszonych przez zobowiązanego zarzutów
(art. 34 u.p.e.a.).
• Wierzyciel wyraża zgodę na zorganizowanie
przez organ egzekucyjny przetargu ofert (art.
107a § 1).

28
Obowiązki wierzyciela związane z ponoszeniem
kosztów egzekucyjnych oraz opłaty komorniczej

• Wierzyciela obciążają koszty postępowania (jeżeli

spowodował niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie
egzekucji lub jeżeli nie mogą być one ściągnięte od
zobowiązanego).
• W uzasadnionych wypadkach jest obowiązany uiścić tytułem
zwrotu wydatków poniesionych przez organ egzekucyjny,
kwotę wynoszącą 3 zł. 40 gr. (art. 64c § 2 u.p.e.a.).
• Ponosi wydatki związane z przekazaniem mu egzekwowanej
należności lub przedmiotu. Są pokrywane z
wyegzekwowanych kwot.
• Uiszcza opłatę komorniczą. 29
 Zobowiązany
• Skutki prawne następstwa prawnego – art. 28a
u.p.e.a.
• Zobowiązany do:
• Wykonania aktu
• Odpowiedzialny za wykonanie aktu
• Wykonujący akt
• Organ egzekucyjny może żądać od zobowiązanego
złożenia wyjaśnień – uchylenie się możliwe na
postawie art. 83 § 1 i § 2 k.p.a.
• Kara pieniężna – art. 168d u.p.e.a.
30
 Osoba trzecia
• Można wyróżnić:
• Sytuację, gdy osoba trzecia jest zainteresowana
wszczęciem postępowania egzekucyjnego, które nie
zostało podjęte
• Zob. art. 5 § 1 pkt 2 u.p.e.a.
• Co w przypadku, gdy obowiązek wynika z innych tytułów
egzekucyjnych (np. decyzji) – art. 6 § 1a u.p.e.a.
• Sytuację dotyczącą obrony osoby trzeciej przed
egzekucją skierowaną do rzeczy lub prawa majątkowego,
do którego rości sobie prawa (art. 38 u.p.e.a.)

31
 Prokurator i organizacja
społeczna
Mają następujące uprawnienia:
• Żądania wszczęcia postępowania egzekucyjnego
• Jeżeli postępowanie może nastąpić na wniosek
wierzyciela, to podmioty te nie mogą wystąpić do organu
egzekucyjnego z żądaniem wszczęcia postępowania,
albowiem przesłanką wszczęcia postępowania jest
wydanie przez wierzyciela tytułu wykonawczego.
• Uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym
• Do kogo zwraca się organizacja z żądaniem dopuszczenia
jej do udziału w postępowaniu (art. 31 § 1 k.p.a.)? Do
organu egzekucyjnego

32
 Uczestnicy postępowania
egzekucyjnego
Zaliczamy do nich:
• Świadków – art. 51 u.p.e.a.
• Biegłego skarbowego – „rozumie się przez to rzeczoznawcę
w określonej dziedzinie, uprawnionego do wyceny majątku
zobowiązanego i wpisanego na listę biegłych skarbowych
prowadzoną przez izbę administracji skarbowej;
• Dozorcę – osoba sprawująca pieczę nad zajętymi
ruchomościami (art. 100 u.p.e.a.)
• Zarządcę nieruchomości – osoba powołana do sprawowania
zarządu, w razie gdy organ egzekucyjny odebrał
zobowiązanemu zarząd (art. 100g § 2 u.p.e.a. w zw. z art.
110j u.p.e.a.)
33
 Środki egzekucyjne
(art. 1a pkt 12 u.p.e.a.)
Środki egzekucyjne to zinstytucjonalizowane formy
przymusu państwowego stosowane według ściśle
określonej procedury, a skierowane bezpośrednio na
wykonanie obowiązku prawnego
Środki egzekucyjne o charakterze:
• Zaspokajającym – mają doprowadzić do wykonania
obowiązku przez zobowiązanego (w u.p.e.a. wszystkie
oprócz grzywny w celu przymuszenia)
• Przymuszającym – wpływają na wykonanie obowiązku
przez zobowiązanego pośrednio (w u.p.e.a. tylko
grzywna w celu przymuszenia)
34
 Środki egzekucyjne należności
pieniężnych
• z pieniędzy,
• wynagrodzenia za pracę,
• ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty
socjalnej,
• z rachunków bankowych,
• z innych wierzytelności pieniężnych,
• z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami
finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z
wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,
• z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,
• z weksla,
• z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,
• z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
• z pozostałych praw majątkowych,
• z ruchomości,
35
• z nieruchomości,
 Środki egzekucyjne należności
niepieniężnych
• grzywna w celu przymuszenia,
• wykonanie zastępcze,
• odebranie rzeczy ruchomej,
• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali
i innych pomieszczeń,
• przymus bezpośredni;

36
 Zasada prawnego obowiązku prowadzenia
egzekucji administracyjnej
(art. 6 u.p.e.a.)

• Nakłada ona na wierzyciela obowiązek podjęcia działań

zmierzających do wszczęcia egzekucji i zastosowania
środków egzekucyjnych w razie uchylania się zobowiązanego
od wykonania obowiązku.
• Wierzyciel powinien podjąć środki zmierzające do
zastosowania środków egzekucyjnych (art. 15 i art. 26
u.p.e.a.)
• Obowiązkowi wierzyciela odpowiada obowiązek organu
egzekucyjnego prowadzenia egzekucji, o ile tylko jest
dopuszczalna.
37
Zasada stosowania środków egzekucyjnych
przewidzianych w ustawie

• Organ egzekucyjny może stosować środki egzekucyjne

wyłącznie wymienione w ustawie. Zasada ta stanowi niejako
odbicie zasady praworządności działania organu
administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym.
• Skutkiem zastosowania niedopuszczalnego środka
egzekucyjnego będzie umorzenie postępowania
egzekucyjnego – art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a.

38
 Zasada celowości
(art. 7 § 2 u.p.e.a.)

• „Organ stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą

bezpośrednio do wykonania obowiązku” – art. 7 § 2 u.p.e.a.
• Wybór środków egzekucyjnych, które mają być zastosowane
w konkretnym przypadku, powinien zostać dokonany w taki
sposób, aby doprowadzić do wykonania obowiązku bez
potrzeby stosowania kolejnych środków egzekucyjnych.

39
 Zasada stosowania środka najmniej uciążliwego dla
zobowiązanego

• Z zasadą celowości związania jest zasada nakazująca wybór spośród kilku środków
egzekucyjnych, tego środka lub środków, które są najmniej uciążliwe dla
zobowiązanego
• Zasada ta związania jest również z zasadą proporcjonalności, wedle której władza
publiczna powinna stosować środki najmniej uciążliwe dla obywatela
• Organ egzekucyjny jest związany wnioskami wierzyciela w zakresie wskazania
środków egzekucyjnych (art. 28 u.p.e.a.) we wniosku o wszczęcie egzekucji
administracyjnej. Od wniosku wierzyciela może odstąpić i zastosować środek
egzekucyjny inny niż proponowany przez wierzyciela, jedynie podczas egzekucji
obowiązku o charakterze niepieniężnym (art. 30 u.p.e.a.). Gdzie wierzyciel
wskazuje środek egzekucyjny z należności pieniężnych? – art. 27 § 1 pkt 11 u.p.e.a.
• Ocena stopnia dolegliwości środków egzekucyjnych nie może być oparta wyłącznie
na kryterium kolejności ich wymienia w ustawie (zob. art. 7 § 1 u.p.e.a.)
• Najmniej uciążliwym środkiem jest egzekucja z pieniędzy a najbardziej uciążliwym
egzekucja z nieruchomości 40
 Zasada niezbędności

• „Stosowanie środka egzekucyjnego jest niedopuszczalne, gdy

egzekwowany obowiązek o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym
został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy” – art. 7 § 3 u.p.e.a.
• Postępowanie egzekucyjne może stosowane wtedy, gdy niezbędne jest
zastosowanie środków przymusu dla wykonania obowiązku
• Z chwilą wykonania obowiązku przestaje istnieć podstawa do dalszego
stosowania środków egzekucyjnych
• Bezprzedmiotowość obowiązku – sytuacja, w której przestaje być
aktualne zachowanie stanowiące przedmiot obowiązku, np. uległa
zniszczeniu rzecz, która miała być wydana przez zobowiązanego.
Bezprzedmiotowość może być również następstwem zmiany stanu
prawnego, np. obowiązek wynikał z przepisu prawa a przepis ten
przestał obowiązywać. Konsekwencja bezprzedmiotowości – zob. art.
59 u.p.e.a. (umorzenie) 41
 Zasada poszanowanie minimum
egzystencji – (art. 8 – 10 u.p.e.a.)
• Dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji administracyjnej o tyle,
o ile nie będzie przez to zagrożone minimum utrzymania osoby
zobowiązanej oraz tych, których ona utrzymuje w wykonaniu
ustawowego obowiązku
• Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zawiera
szczegółowe wskazania przedmiotów lub praw, które nie
podlegają egzekucji administracyjnej
• Wyłączenia spod egzekucji – np. przedmioty urządzenia
domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla
zobowiązanego i pozostających na jego utrzymaniu członków
rodziny, pieniądze w kwocie 760 zł. Szczególne wyłączenia spod
egzekucji dotyczą rolników – art. 8a u.p.e.a. 42
 Zasada zagrożenia – art. 15 u.p.e.a.

• egzekucja administracyjne jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy uprzednio

wierzyciel doręczył zobowiązanemu, po upływie terminu do wykonania
obowiązku, pisemne upomnienie, chyba że przepisy szczególne stanowią
inaczej (np. art. 150 § 3 u.p.e.a. – przymus natychmiastowy)
• brak wymaganego przepisami skutecznego doręczenia pisemnego
upomnienia może być podstawą wnoszenia przez zobowiązanego zarzutu –
art. 33 § 1 pkt 7 u.p.e.a.
• celem zasady jest nakłonienie zobowiązanego do dobrowolnego
wykonania obowiązku, aby nie zachodziła konieczność stosowania
środków przymusu
• zasada zagrożenia pozwala zobowiązanemu dobrowolnie wykonać
obowiązek, bez potrzeby narażenia się na chociażby koszty egzekucji
• zasada zagrożenia nie ma zastosowania do egzekucji należności
pieniężnych państwa członkowskiego lub państwa trzeciego (art. 15 § 3a
u.p.e.a.) 43
 Zasada niekonkurencyjności form
przymusu państwowego – art. 16 u.p.e.a.

Zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu

egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu
kary w postępowaniu karnym, w sprawach o
wykroczenia lub dyscyplinarnym za niewykonanie
obowiązku, jeżeli ma to znamiona czynu karalnego.

44
 Zasady prawdy obiektywnej

• organ egzekucyjny powinien ustalić niezbędne dane do prowadzenie

egzekucji administracyjnej
• Organ egzekucyjny lub wierzyciel mogą żądać od uczestników postępowania
informacji i wyjaśnień, jak również zwracać się o udzielenie informacji do
organów administracji publicznej oraz jednostek organizacyjnych im
podległych lub podporządkowanych, a także innych podmiotów – art. 36 § 1
u.p.e.a.
• Osoby, do których zwrócono się o informacje, mogą uchylić się od
wykonania powyższego obowiązku, w tych przypadkach w których kpa
przyznają prawo do odmowy zeznań lub prawdo do odpowiedzi na pytanie
(art. 83 § 1 i 2 kp.a.)
• Art. 36 § 1c u.p.e.a. – obowiązek przekazywania informacji dotyczących
zobowiązanego oraz podmiotów, których dotyczy wzajemna pomoc.
• Art. 168d u.p.e.a. – odpowiedzialność za odmowę udzielania informacji lub
wyjaśnień 45
 Zachowanie pewnych względów
zobowiązanego
• Należy unikać sprawiania zobowiązanemu niepotrzebnych
dolegliwości i wyrządzania szkód
• Egzekucja administracyjna ma doprowadzić do wykonania
ciążącego na zobowiązanym obowiązku, a nie na
nakładaniu na niego niepotrzebnych dolegliwości lub
wyrządzaniu szkód
• Jedynie w wyjątkowych sytuacjach można dokonywać
egzekucji w dni wolne od pracy lub w porze nocnej (21:00 –
7:00) – art. 52 § 1 u.p.e.a.
• Należy tak prowadzić postępowanie egzekucyjne, aby
zobowiązany nie poniósł szkody z powodu niewłaściwego
lub bezzasadnego prowadzenia egzekucji
46
 Środki zaskarżenia i nadzoru w
postępowaniu egzekucyjnym
Gwarancje prawidłowego przebiegu postępowania egzekucyjnego:
• Prewencyjne
• Represyjne

Środki zaskarżenia:
• Środki zaskarżenia służące w drodze administracyjnej
• Zarzut
• Zażalenie
• Skarga
• Wniosek o wyłączenie spod egzekucji prawa do rzeczy lub innego prawa majątkowego
• Żądanie uchylenia lub zmiany, stwierdzenia nieważności postanowienia w trybie
przepisów k.p.a.
• Środki zaskarżenia służące w drodze sądowej
• Przed sądem administracyjnym
• Przed sądem powszechnym
47
 Zarzut
1. Zarzut jako środek zaskarżenia służący obronie
zarówno przed egzekucją administracyjną, jak i
przed postępowaniem zabezpieczającym
2. Zarzut jako środek zaskarżenia oszacowania
dokonanego przez poborcę skarbowego
autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych
oraz praw własności przemysłowej oraz zarzut
jako środek zaskarżenia opisu i oszacowania
wartości nieruchomości

48
 Zarzut nr 1
• Komu służy?
• Skąd ten ktoś wie, że mu służy?
• Kiedy służy? Czas i legitymacja
• Jakie są wymagania formalne zarzutu?
• Jaki jest termin na złożenie zarzutu?
• Czy następuje przesunięcie kompetencji do weryfikacji zaskarżonego
rozstrzygnięcia na wyższą instancję?
• Czy wierzyciel ma jakiś udział przy rozpatrywaniu zarzutu?
• W jakiej formie i kto wydaje rozstrzygnięcie w sprawie zgłoszonego
zarzutu?
• Czy i kto może zaskarżyć rozstrzygnięcie w sprawie zgłoszonego zarzutu?
• Jaka jest moc zarzutu?

49
 Zarzut nr 2
• Na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego
zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia do organu
egzekucyjnego zarzutu - w terminie 7 dni od dnia zajęcia. W
przypadku nieuwzględnienia zarzutu zobowiązanego, organ
egzekucyjny zwraca się do biegłego skarbowego o oznaczenie
wartości zajętych praw – art. 96h § 3 u.p.e.a.
• Zarzuty do opisu i oszacowania wartości nieruchomości mogą
być wnoszone przez wszystkich uczestników postępowania
egzekucyjnego w terminie 14 dni od dnia ukończenia opisu i
oszacowania wartości nieruchomości. Na postanowienie
organu egzekucyjnego w sprawie opisu i oszacowania
wartości nieruchomości przysługuje zażalenie – art. 110u
u.p.e.a.
50
 Zażalenie
Zasada – zażalenie służy na postanowienie, gdy k.p.a.
bądź u.p.e.a. tak stanowi
O ile przepisy u.p.e.a. nie stanowią inaczej,
rozstrzygnięcie i zajmowane przez organ egzekucyjny
lub wierzyciela stanowisko w sprawach dotyczących
postępowania egzekucyjnego następuje w formie
postanowienia.
Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za
pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7
dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia -
art. 17 u.p.e.a.
51
 Przykłady postanowień, na które
służy zażalenie
• Postanowienie w sprawie zarzutów
• Postanowienie w sprawie zastosowania środka
egzekucyjnego obowiązków niepieniężnych
• Postanowienie o umorzeniu postępowania
• Postanowienie o zawieszeniu postępowania
• Postanowienie o odmowie przywrócenia terminu
do wniesienia zarzutów (art. 59 § 1 k.p.a. w zw. z
art. 18 u.p.e.a.)

52
 Zażalenie
• Legitymacja – zobowiązany, wierzyciel (każdy?),
uczestnicy postępowania egzekucyjnego, osoby trzecie
• Organ właściwy do rozpoznania zażalenia – organ
odwoławczy (względna dewolutywność,
niedewolutywność?) – art. 17 § 1 i § 1a w zw. z art. 34
§ 2 u.p.e.a. i art. 127 § 3 k.p.a.
• Zażalenie na postanowienia organów sprawujących
nadzór nad egzekucją administracyjną – art. 17b w zw.
z art. 23 u.p.e.a. w zw. z art. 127 § 3 k.p.a.
• Środek względnie suspensywny – art. 17 § 2 u.p.e.a.

53
 Skarga
• Na bezczynność w postępowaniu egzekucyjnym:
• Skarga osoby trzeciej na bezczynność wierzyciela – art. 6 § 1a u.p.e.a.
• Skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego – art. 54 § 1, 2 i 5
u.p.e.a.
• Na czynności wykonawcze podjęte w postępowaniu egzekucyjnym –
art. 54 u.p.e.a.
• Na oszacowanie ruchomości dokonane przez poborcę skarbowego –
art. 99 § 2 u.p.e.a.
• Na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji – art. 107 § 2a
u.p.e.a.
• Na czynności organu egzekucyjnego dotyczące obwieszczenia o
licytacji – art. 110z § 1 u.p.e.a.
• Na czynności poborcy skarbowego w toku licytacji – art. 111l u.p.e.a.
54
 Wniosek o wyłączenie spod egzekucji
(art. 38 – art. 40 u.p.e.a.)
• Legitymacja do wniesienia
• Moment wystąpienie – gdy postępowanie już się
toczy. Co po zakończeniu postępowania?
• Wymogi formalne wniosku – art. 63 k.p.a. w zw. z art.
38 § 1 u.p.e.a.
• Organ właściwy do rozpatrzenia wniosku
• Termin na złożenie/rozpatrzenie wniosku,
przedłużenie terminu na rozpatrzenie.
• Forma rozstrzygnięcia wniosku
• Zaskarżenie postanowienia
55
 Tryby nadzwyczajne k.p.a.
• Art. 18 u.p.e.a. – „Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie
stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają
odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu
postępowania administracyjnego”.
• Art. 126 k.p.a. – „Do postanowień stosuje się odpowiednio
przepisy art. 105, art. 107 § 2-5 oraz art. 109-113, a do
postanowień, od których przysługuje zażalenie, oraz do
postanowień określonych w art. 134 - również art. 145-152
oraz art. 156-159, z tym że zamiast decyzji, o której mowa
w art. 151 § 1 i art. 158 § 1, wydaje się postanowienie”.
• Można zatem żądać uchylenia, zmiany, stwierdzenia
nieważności postanowienia w trybie przepisów k.p.a.
56
 Środki zaskarżenia służące przed
sądem administracyjnym
• Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy
administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg
na postanowienia wydane w postępowaniu
egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy
zażalenie, z wyłączeniem postanowień wierzyciela o
niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu oraz
postanowień, przedmiotem których jest stanowisko
wierzyciela w sprawie zgłoszonego zarzutu – art. 3 § 2
pkt 1 p.p.s.a.
• Skarga nie służy również na ostateczne postanowienie
w o odmowie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub
prawa majątkowego – art. 40 § 2 u.p.e.a.
57
 Środki zaskarżenia służące przed
sądem powszechnym
• Powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego – art. 2 §
3, art. 35a u.p.e.a. Powództwo przeciwegzekucyjne do
sądu służy do merytorycznej obrony przed egzekucją, a
zatem do zwalczania jej zasadności i dopuszczalności.
• Powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej:
• Służy, gdy organ egzekucyjny odmownie rozpatrzył wniosek o
wyłączenie spod egzekucji rzeczy lub praw majątkowych (art. 40
§ 2 u.p.e.a.)
• Art. 842 § 2 k.p.c.
• Art. 41 § 1 i 2 u.p.e.a. – zakaz sprzedaży
• Spory o odzyskanie należności pieniężnych państwa
członkowskiego oraz państwa trzeciego – regulacje ustawy
o wzajemnej pomocy 58
 Środki nadzoru w postępowaniu
egzekucyjnym
• Nadzór sprawują organy wyższego stopnia – art. 18
u.p.e.a., art. 17 k.p.a., art. 23 u.p.e.a.
• Zwierzchni nadzór (obowiązki pieniężne), sprawuje
minister właściwy ds. finansów publicznych – art. 25 § 1
u.p.e.a.
• Kontrola przestrzegania przepisów ustawy przy
obowiązkach niepieniężnych – art. 25 § 2 u.p.e.a.
• Właściwość organów nadzoru – art. 23 § 4 – 8 u.p.e.a.
• Wstrzymanie egzekucji przez wojewodę – art. 27 ustawy
z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji
rządowej w województwie
59
 Czynności postępowania
egzekucyjnego
• Wyróżnia się:
• Czynności procesowe, które wywierają podwójny skutek
prawny
• Odnoszące się do wszczęcia postępowania
• Czynności procesowe dokonywane w toku (przebiegu
postępowania i jego weryfikacji
• Czynności wykonawcze, które przez działania faktyczne
prowadzą do wykonania obowiązku

60
 Czynności procesowe wszczęcia
postpowania egzekucyjnego
• Wszczęcie postępowania następuje na wniosek
wierzyciela i na podstawie wystawionego przez
niego tytułu wykonawczego – wyjątek: egzekucja
należności pieniężnych państwa członkowskiego i
państwa trzeciego (zob. art. 26 § 1b u.p.e.a.)
• Wymogi formalne wniosku – reguła ograniczonego
formalizmu (zob. art. 28, art. 26 § 1 u.p.e.a.)
• Podstawę do wszczęcia postępowania daje złożenie
wniosku i tytułu wykonawczego (art. 27, art. 26 §
1b u.p.e.a.)

61
Moment wszczęcia postępowania
egzekucyjnego
• Dzień doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu
wykonawczego
• Dzień doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności
zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego
prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło
przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu
wykonawczego

62
 Przedmiot czynności wstępnych
Zbadanie przez organ egzekucyjny:
• Czy jest on właściwy do prowadzenia postępowania
egzekucyjnego w sprawie wykonania danego
obowiązku?
• Czy wniosek o wszczęcie postępowania
egzekucyjnego i tytuł wykonawczy spełniają
wymagania formalne?
• Czy egzekucja administracyjna jest dopuszczalna?

Zob. art. 29 u.p.e.a.

63
Czynności procesowe przebiegu postępowania
egzekucyjnego i jego weryfikacji
• Po stadium czynności wstępnych następuje stadium
postępowania egzekucyjnego rozpoznawczego. Cel – ustalenie
sytuacji majątkowej i faktycznej zobowiązanego. Jak to zrobić –
zob. art. 168d u.p.e.a.
• Na podstawie ustaleń, organ egzekucyjny wydaje postanowienie
o zastosowaniu określonego środka egzekucyjnego, a przy
egzekucji obowiązków pieniężnych – zawiadomienie o zajęciu
prawa majątkowego albo protokół zajęcia.
• Art. 30 u.p.e.a. – zmiana środka egzekucyjnego
• Czynności procesowe:
• Dowodowe
• orzecznicze

64
 Czynności wykonawcze
• Prowadzi je organem egzekucyjny bądź egzekutor
(poborca skarbowy)
• Art. 47 § 1 u.p.e.a. – otwarcie lokali i pomieszczeń
• Art. 47 § 2 u.p.e.a.
• Art. 48 u.p.e.a.
• Art. 53 u.p.e.a. – protokół

65