ROZDZIAŁ IX - OBOWIĄZYWANIE POLSKIEJ USTAWY KARNEJ W CZASIE, W MIEJSCU I CO DO

OSÓB

§2 Zmiana ustawodawstwa przed wydaniem wyroku

1.Zmiana ustawy może przybrać postać:

• Wprowadzenie karalności czynu, który do tej pory nie był zabroniony pod groźbą kary – a więc
penalizacja
• Odstąpienie od karalności czynu – depenalizacja
• Przekształcenie konsekwencji prawnokarnych popełnionego czynu – modyfikacja penalizacji.

2.Odpowiedzialności karnej podlega ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez
ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Wynika z tego jednoznaczny zakaz stosowania ustawy kryminalizującej określone zachowania,

uchwalonej lub wchodzącej w życie po popełnieniu tego czynu.

3.Jeżeli zmiana ustawodawstwa następuje przed wydaniem wyroku, wtedy co do zasady stosuje się
ustawę nową. U podstaw tej zasady leży założenie, że każda nowa ustawa jest lepsza od
wcześniejszej.

Wyjątek: należy zastosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla
sprawcy.

Nie jest to tylko ustawa obowiązująca w chwili popełnienia czynu, ale każda ustawa obowiązująca w
okresie popełnienia czynu, a przed wydaniem orzeczenia.

4.Oceny względności należy dokonywać na podstawie kilku założeń:

o Oceny należy dokonywać na podstawie konkretnego stanu faktycznego

o Należy zestawić nie tylko kary i środki penalne, ale i instytucje prawa karnego, determinujące
sytuację oskarżonego.

5.W przypadku instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia, przedawnienia oraz zatarcia

skazania – stosuje się zawsze ustawę nową.

6.Nie można ustaw stosować jednocześnie.

§3 Zmiana ustawodawstwa po wydaniu wyroku

1.Zasada powagi rzeczy osądzonej - oznacza ona niewzruszalność prawomocnych wyroków, czyli de
facto oparcie orzeczeń na starym porządku prawnym.

2.Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie
ulega zatarciu z mocy prawa. Oznacza to natychmiastowe przerwanie kary oraz usunięcie wpisu o
skazaniu z Krajowego Rejestru Karnego.

3.Jeżeli czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę
pozbawienia wolności zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności.

4.Jeżeli natomiast według nowej ustawy za czyn objęty wyrokiem nie można orzec kary w wysokości
orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do wysokości najsurowszej kary możliwej do orzeczenia na
podstawie ustawy nowej.

§5Zasada terytorialności oraz bandery

1.Polską ustawę karną stosuje się do sprawy, który popełnił czyn zabroniony na:

• Terytorium RP
• Polskim statku wodnym lub powietrznym
Jest to zasada terytorialności = zasada bandery.

2.W przypadku popełnienia czynu zabronionego na terenie stałego, obcego przedstawicielstwa

dyplomatycznego znajduje zastosowanie zasada, że czyn ten jest popełniony na terenie państwa
przyjmującego.

3.Żołnierze z Nato przebywający na terenie polski, nie będą sądzeni na podstawie polskiej ustawy
karnej.

§Zasada obowiązywania polskiej ustawy karnej za czyny popełnione za granicą

1.Warunek podwójnej karalności przestępstwa - jest to warunek odpowiedzialności karnej za czyn

popełniony za granicą, czyn taki musi być uznany za przestępstwo również przez ustawę
obowiązującą w miejscu jego popełnienia. Jeżeli zachodzą różnice między ustawami państw, to sąd
może uwzględnić te różnice na korzyść sprawcy.

Nie badamy podwójnej karalności w odniesieniu do polskiego funkcjonariusza publicznego,

przebywającego za granicą, który pełniąc tam służbę popełnił tam przestępstwo w związku z
wykonywaniem swoich funkcjo, ani w odniesieniu do osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu
niepodlegającym żadnej władzy państwowej.

2.Zasada narodowości przedmiotowej zwykła - pozwala na zastosowanie polskiej ustawy karnej do

cudzoziemca, który popełnił za granicą czyn zabroniony skierowany przeciwko interesom:

o RP
o Obywatela polskiego
o Polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej

Zasada ta umożliwia zastosowanie polskiej ustawy karnej także do cudzoziemca, który popełnił za
granicą przestępstwo o charakterze terrorystycznym.

3.Zasada narodowości przedmiotowej zastępcza - nakazuje, aby polską ustawę karną stosować w
razie popełnienia przez cudzoziemca za granicą czynu zabronionego innego niż w art. 110 KK, jeżeli
jest on w polskiej ustawie karnej zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata, a
sprawca przebywa na terytorium RP i nie postanowiono go wydać.

4. Zasada narodowości przedmiotowej obostrzona - polską ustawę karną stosuje się niezależnie od
przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa. Aktualizuje się ona jednak tylko w
przypadku popełnienia:

5.Zasada represji wszechświatowej - jeżeli obywatel polski lub cudzoziemiec, którego nie
postanowiono wydać, popełnił za granicą przestępstwo, do którego ścigania RP zobowiązana jest na
mocy umowy międzynarodowej lub jest to przestępstwo określone w Rzymskim Statucie
Międzynarodowego Trybunału Karnego, wówczas polską ustawę karną stosuje się niezależnie od
przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa.

Przestępstwa do których Polska jest zobligowana do ścigania:

• Przeciwko prawu narodów

Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego:

• Zbrodnie ludobójstwa
• Przeciwko ludzkości
• Wojenne
• Agresji

§7 Orzeczenia zapadłe za granicą - moc prawna wyroku obcego

1.Co do zasady orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do wszczęcia i prowadzenia
postępowania karnego ten sam czyn zabroniony przed sądem polskim.

2.Kiedy orzeczenie zapadłe za granicą będzie stanowić przeszkodę do wszczęcia i prowadzenia

postępowania karnego o ten sam czyn przed sądem polskim?

• Zapadły za granicą wyrok skazujący został przyjęty do wykonania na terytorium RP

• Orzeczenie zapadłe za granicą dotyczy przestępstwa, w związku z którym nastąpiło
przekazanie ścigania
• Orzeczenie zapadłe za granicą dotyczy przestępstwa, w związku z którym nastąpiło wydanie
sprawy z terytorium PR.
• Jest to orzeczenie międzynarodowych trybunałów karnych, działających na podstawie
wiążącego RP prawa międzynarodowego.
• Jest to prawomocne orzeczenie sądów lub innych organów państw obcych kończących
postępowanie karne, jeżeli wynika to z zawartej z RP umowy międzynarodowej.

2.Przyjęcie do wykonania może nastąpić przy pomocy wielostronnej umowy międzynarodowej lub
bilateralnej. Tak samo jest przy przekazaniu.

3.Wydanie następuje przy pomocy procedury ekstradycyjnej albo jako następstwo przekazania
sprawy na podstawie przepisów normujących europejski nakaz aresztowania (ENA).

4.Jeżeli nastąpiło przejęcie, to w procedurze exequatur wypiera się wyrok wydany przez państwo
przekazujące orzeczeniem właściwego sądu przyjmującego.

Trzeba tu jednak dodać art. 114a KK – przyznaje on prawomocnemu wyrokowi skazującemu,

wydanemu w jednym z państw członkowskich UE, identyczne konsekwencje na gruncie polskiego
prawa karnego.

Państwa członkowskie są też zobowiązane, by w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko

danej osobie uwzględnione zostały poprzednie wyroki skazujące, zapadłe wobec tej samej osoby w
innych państwach członkowskich i dotyczące innych zdarzeń.

Jest to związane z reformą ustrojową UE, kiedy uznano, że uznawanie wzajemnych orzeczeń
sądowych w sprawach karnych i zbliżanie przepisów karnych spowoduje, że wzrośnie
bezpieczeństwo i pewność prawa.

5.Wyrokiem skazującym jest także prawomocne orzeczenie skazujące za popełnienie przestępstwa

wydane przez sąd właściwy w sprawach karnych w państwie członkowskim UE, chyba że według
ustawy karnej polskie:

• Czyn nie stanowi przestępstwa

• Sprawa nie podlega karze albo
• Orzeczono karę nieznaną ustawie.

6.Jeżeli do systemu polskiego wprowadzimy wyrok z innego kraju, to stosuje się ustawę
obowiązującą w miejscu skazania, jeżeli sprawa dotyczy:

o Stosowania nowej ustawy kranej, która weszła w życie po wydaniu wyroku skazującego albo
o Zatarcia skazania

W takim przypadku nie stosuje się też art. 108 KK – co oznacza brak wymogu jednoczesnego zatarcia
wszystkich prawomocnych orzeczeń sądów właściwych w sprawach karnych poszczególnych państw
członkowskich.

ROZDZIAŁ X – PRAWO KARNE - WIELOŚĆ CZYNÓW I PRZESTĘPSTW

§1
Jeden czyn = jedno przestępstwo

Wiele czynów = przestępstwo wieloczynowe albo = wielość przestępstw

Czyn ciągły - dwa lub więcej zachowania podjęte w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru uważa się za jeden czyn zabroniony. Jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro
osobiste, to warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn jest tożsamość pokrzywdzonego.

§2

Jeżeli mamy doczynienia ze zbiegiem przepisów ustawy, to może dojść do dwóch rodzajów zbiegów:

1. Zbieg przepisów pomijalnych

2. Zbieg przepisów rzeczywistych

Pomijalny zbieg, to taki, gdzie da się wybrać tylko jeden przepis, do czego stosuje się trzy zasady:

• Lex specialis derogat legi generali

• Zasad konsumpcji – przepis pochłaniające wyłącza przepis pochłaniający - jeżeli wypełnienie
znamion określonych w przepisie A prowadzi do wypełnienia znamion z przepisu B.
• Zasada subsydiarności - przepis pierwotny wyłącza przepis posiłkowy.

Jeżeli mimo zastosowania tych zasad nie da się wyeliminować konkurencji przepisów, to mamy do
czynienia z rzeczywistym zbiegiem. W takim przypadku przy kwalifikacji prawnej uwzględnia się
wszystkie zbiegające się przepisy, ale wymiar kary zgodnie z art. 11, następuje na podstawie przepisu
przewidującego surowszą karę.

§3

Przestępstwo zbiorcze - wielokrotność jednorodnych czynów - przestępstwo niealimentacji.

Przestępstwo dwuaktowe – dwa różne czyny, które dopiero kumulatywnie, tworzą przestępstwo -
płatna protekcja.

Przestępstwo złożone - różne czyny, które nawet osobno stanowią przestępstwo - rozbój = dokonanie
kradzieży + użycie groźby + użycie przemocy.

Istnieją też przestępstwa dopuszczające realizację jednoczynową i wieloczynową - szpiegostwo,

znęcanie się.

§4

Art. 91 - Ciąg przestępstw - popełnienie w krótkich odstępach czasu – przed wydaniem pierwszego
wyroku, chociażby nieprawomocnego – z wykorzystaniem takiej samej sposobności, dwóch lub
więcej przestępstw, dla których ten sam przepis stanowi podstawę wymiaru kary, prowadzi do
wymierzenia jednej kary, zaś jej wymiar może przekroczyć górny próg ustawowego zagrożenia o
połowę.

Przy konstrukcji czynu ciągłego, już taki np. Handlarz niewolników musiałby zamiarem swoim objąć
to, że chce sprzedać 50 niewolników, a nie tak, że jak najdzie go okazja, to sprzeda, bo wtedy to jest
ciąg przestępstw.

Czyli ciąg przestępstw stanowią np. Wielokrotne kradzieże popełniane w ciągu roku, realizowane w
momencie, gdy okoliczność temu sprzyjała.

Czyli ciąg przestępstw:

• Identyczność okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstw +

• Tożsamość przepisu stanowiącego podstawę wymiaru kary.
Jeżeli wcześniej popełnił kradzież, skazano go i później znowu to robi, to nie można go skazać jak za
ciąg przestępstw, ale służy ku temu instytucja recydywy.

§5

Ciąg przestępstw stanowi szczególną postać realnego zbiegu przestępstw. Dochodzi do niego wtedy,
gdy jeden lub więcej czynów nie odpowiada typizacji przewidującej wieloczynowość ani nie tworzą
ciągu przestępstw. Wtedy wymierza się karę łączną - o ile kary wymierzone za poszczególne
przestępstwa są tego samego rodzaju lub podlegają łączeniu.

Za każde przestępstwo wymierzana jest osobna kara, następnie kary jednostkowe, zastępowane są
karą łączną.

§6

Współukaranie to instytucja pozaustawowa.

Współukaranie wymaga wyodrębnienia przestępstwa głównego i współukaranego (za nie kara nie jest
wymierzana).

Wyróżnia się:

• Współukaranie przestępstwa uprzedniego – najpierw sfałszowano dokumenty, a później

dokonano fałszerstwa - wtedy tylko karze podlega stadium dokonania. Tak samo, jeżeli
włamano się, żeby zabić kogoś w domu.
• Współukaranie przestępstwa następczego - nie może dojść w nim do spotęgowania szkód
wynikających z przestępstwa głównego, nie może też stanowić zamachu na inne dobro
prawne - np. Unikanie odpowiedzialności karnej za przestępstwo główne.

ROZDZIAŁ X – PRAWO KARNE - WIELOŚĆ CZYNÓW I PRZESTĘPSTW

§1

Jeden czyn = jedno przestępstwo

Wiele czynów = przestępstwo wieloczynowe albo = wielość przestępstw

Czyn ciągły - dwa lub więcej zachowania podjęte w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru uważa się za jeden czyn zabroniony. Jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro
osobiste, to warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn jest tożsamość pokrzywdzonego.

§2

Jeżeli mamy doczynienia ze zbiegiem przepisów ustawy, to może dojść do dwóch rodzajów zbiegów:

1. Zbieg przepisów pomijalnych

2. Zbieg przepisów rzeczywistych

Pomijalny zbieg, to taki, gdzie da się wybrać tylko jeden przepis, do czego stosuje się trzy zasady:

• Lex specialis derogat legi generali

• Zasad konsumpcji – przepis pochłaniające wyłącza przepis pochłaniający - jeżeli wypełnienie
znamion określonych w przepisie A prowadzi do wypełnienia znamion z przepisu B.
• Zasada subsydiarności - przepis pierwotny wyłącza przepis posiłkowy.

Jeżeli mimo zastosowania tych zasad nie da się wyeliminować konkurencji przepisów, to mamy do
czynienia z rzeczywistym zbiegiem. W takim przypadku przy kwalifikacji prawnej uwzględnia się
wszystkie zbiegające się przepisy, ale wymiar kary zgodnie z art. 11, następuje na podstawie przepisu
przewidującego surowszą karę.

§3
Przestępstwo zbiorcze - wielokrotność jednorodnych czynów - przestępstwo niealimentacji.

Przestępstwo dwuaktowe – dwa różne czyny, które dopiero kumulatywnie, tworzą przestępstwo -
płatna protekcja.

Przestępstwo złożone - różne czyny, które nawet osobno stanowią przestępstwo - rozbój = dokonanie
kradzieży + użycie groźby + użycie przemocy.

Istnieją też przestępstwa dopuszczające realizację jednoczynową i wieloczynową - szpiegostwo,

znęcanie się.

§4

Art. 91 - Ciąg przestępstw - popełnienie w krótkich odstępach czasu – przed wydaniem pierwszego
wyroku, chociażby nieprawomocnego – z wykorzystaniem takiej samej sposobności, dwóch lub
więcej przestępstw, dla których ten sam przepis stanowi podstawę wymiaru kary, prowadzi do
wymierzenia jednej kary, zaś jej wymiar może przekroczyć górny próg ustawowego zagrożenia o
połowę.

Przy konstrukcji czynu ciągłego, już taki np. Handlarz niewolników musiałby zamiarem swoim objąć
to, że chce sprzedać 50 niewolników, a nie tak, że jak najdzie go okazja, to sprzeda, bo wtedy to jest
ciąg przestępstw.

Czyli ciąg przestępstw stanowią np. Wielokrotne kradzieże popełniane w ciągu roku, realizowane w
momencie, gdy okoliczność temu sprzyjała.

Czyli ciąg przestępstw:

• Identyczność okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstw +

• Tożsamość przepisu stanowiącego podstawę wymiaru kary.

Jeżeli wcześniej popełnił kradzież, skazano go i później znowu to robi, to nie można go skazać jak za
ciąg przestępstw, ale służy ku temu instytucja recydywy.

§5

Ciąg przestępstw stanowi szczególną postać realnego zbiegu przestępstw. Dochodzi do niego wtedy,
gdy jeden lub więcej czynów nie odpowiada typizacji przewidującej wieloczynowość ani nie tworzą
ciągu przestępstw. Wtedy wymierza się karę łączną - o ile kary wymierzone za poszczególne
przestępstwa są tego samego rodzaju lub podlegają łączeniu.

Za każde przestępstwo wymierzana jest osobna kara, następnie kary jednostkowe, zastępowane są
karą łączną.

§6

Współukaranie to instytucja pozaustawowa.

Współukaranie wymaga wyodrębnienia przestępstwa głównego i współukaranego (za nie kara nie jest
wymierzana).

Wyróżnia się:

• Współukaranie przestępstwa uprzedniego – najpierw sfałszowano dokumenty, a później

dokonano fałszerstwa - wtedy tylko karze podlega stadium dokonania. Tak samo, jeżeli
włamano się, żeby zabić kogoś w domu.
• Współukaranie przestępstwa następczego - nie może dojść w nim do spotęgowania szkód
wynikających z przestępstwa głównego, nie może też stanowić zamachu na inne dobro
prawne - np. Unikanie odpowiedzialności karnej za przestępstwo główne.