PRAWO WYKROCZEŃ (materialne i procesowe) - FAKULTET

I zajęcia - 03/03/23

● podr. - Prawo wykroczeń (materialne i procesowe) Andrzej Marek, Wydanie 9

● Justyna Kurek - Prawo o ruchu drogowym - komentarz

→ Wykroczenia nie są przestępstwami

- Czyn o mniejszej społecznej szkodliwości, który nie jest częścią kodeksu karnego.
- Znajdują się w ustawie Kodeks Wykroczeń.
- Po popełnieniu wykroczenia nie ma wpisu w rejestrze karnym w kartotece.
- Prawo wykroczeń jest częścią szeroko rozumianego prawa karnego.

W 2001 r. sprawy o wykroczenia oddano do dyspozycji sądom, wcześniej orzekały w tych sprawach
kolegia do spraw wykroczeń. Utworzono sądy grodzkie, które zajmowały się właśnie między innymi
sprawami o wykroczenia.

Przykładowo we Francji sprawami o wykroczenia zajmuje się administracja, jej organy, podobnie w
Niemczech. W Polsce występuje model sądowy, sądy karne zajmują się sprawami o wykroczenia.

Prawo wykroczeń opiera się na podobnych zasadach jak prawo karne materialne (podobne zasady
np. nie ma kary bez winy itd.)
Dzieli się na:
★ kodeksowe prawo wykroczeń i pozakodeksowe (w prawie budowlanym, ochrona środowiska
itd.).
★ Drugi podział to prawo wykroczeń materialne (typizacja poszczególnych wykroczeń) i
procesowe(w większości oparta na postępowaniu karnym).

Brak definicji legalnej wykroczenia

Art. 1. [Wykroczenie]
§ 1. Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy,
zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu,
ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany.
§ 2. Nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w
czasie czynu.

Art.47 - słowniczek wyrażeń w ustawie

II zajęcia - 10/03/23

Kodeks wykroczeń - ranga kodyfikacji

Przepisy ustawy szczególnie przepis stanowiący represje powinien być tak precyzyjnie określony, aby
na poziomie wykładni ustawowej, czyli literalnego brzmienia tekstu ustawy, przy pomocy zapoznania
się z językiem prawnym, zarówno prawnik jak i członek społeczeństwa mógł jednoznacznie
stwierdzić, jakie działanie jest zakazane bądź nakazane
→ np. Art. 76. [Rzucanie przedmiotami w pojazd mechaniczny] Kto rzuca kamieniami lub
innymi przedmiotami w pojazd mechaniczny będący w ruchu, podlega karze aresztu,
ograniczenia wolności albo grzywny.

Art. 1. [Wykroczenie]
§ 1. Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy,
zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu,
ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany.
§ 2. Nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w
czasie czynu.

Art. 4. [Czas i miejsce popełnienia wykroczenia]

§ 1. Wykroczenie uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał
działania, do którego był obowiązany.

§ 2. Wykroczenie uważa się za popełnione na miejscu, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania,
do którego był obowiązany, albo gdzie skutek nastąpił lub miał nastąpić.

➢ wykroczenie to czyn - człowieka, nie może dokonać zwierzę, ktoś kto nie żyje w chwili
popełnienia wykroczenia,
➢ czyn człowieka jest to zachowanie, które ukierunkowane jest na pewne dobra prawne,
chronione przez prawo wartości (czyn człowieka może być dobry i nie spełniać znamiona
przestępstwa czy wykroczenia, natomiast są takie czyny, które są pejoratywne, one mogą
polegać na działaniu lub zaniechaniu)
➢ zarówno źródło działania, jak i zaniechania musi mieć charakter prawny, nie może wynikać
wyłącznie ze zwyczaju bądź z zasad współżycia społecznego
➢ zdolność sprawcy do odbierania bodźców z zewnątrz przez jego psychikę oraz możliwość
sterowania wolą
➢ czyn który stanowi wykroczenie, to czyn zabroniony - musi być zabroniony przez ustawę,
czyn o znamionach określonych w ustawie karnej (opis poprzez czasownikowe brzmienie;
opis danej sytuacji, zachowania, które stanowi wykroczenie np. art. 79)
➢ czym, który popełnia sprawca musi być bezprawny (ten kto identyfikuje wykroczenie,
domniemywa tą bezprawność czynu, popartą ustawą)
 ➢ między działaniem a zaniechaniem sprawcy musi być związek przyczynowy:
○ formalne (bezskutkowe) - np. art. 92b
○ materialne (skutkowe) - np. art.111.1

Zasada winy
- pojęcie winy to jest pojęcie zarzucalności wykroczenia, czyli możemy komuś zarzucić
popełnienie wykroczenia
- Określona wiekiem:
Art. 8. [Wiek sprawcy] Na zasadach określonych w niniejszej ustawie odpowiada ten, kto popełnia
czyn zabroniony po ukończeniu lat 17.

Art. 5. [Zasada winy w prawie wykroczeń]

Wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje
odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne.
→ np. art 65, art. 124
→ odwrotnie niż w KK

- odpowiada pojęciu winy w prawie karnym, najważniejsze, że jest to stosunek sprawcy do

czynu, do realizacji znamion czynu zabronionego
Art. 6. [Wykroczenie umyślne i nieumyślne]

§ 1. Wykroczenie umyślne zachodzi wtedy, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego,
to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi.

§ 2. Wykroczenie nieumyślne zachodzi, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia
je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że
możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.
➔ lekkomyślność - możliwość tego czynu przewidywał, ale mimo wszystko działał
nieostrożnie np. wyprzedzał na trzeciego, art. 86,
➔ niedbalstwo → mógł przewidzieć ale w jakiś sposób nie kieruje swoim zachowaniem
tak jak powinien

→ okoliczności wyłączające karalność wykroczeń

➢ brak wieku ukończenia 17 r. ż, ci którzy ukończyli lat 13 odpowiadają przed sądem
rodzinnym za tzw. czyn karalny
➢ niepoczytalność
Art. 17. [Wyłączenie odpowiedzialności sprawcy niepoczytalnego]
§ 1. Nie popełnia wykroczenia, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub
innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub
pokierować swoim postępowaniem.

★ to zakłócenie stanu osobowości, świadomości i woli musi być w chwili popełnienia

wykroczenia
★ def. są to zaburzenia wyższych czynności nerwowych stanowiących funkcję mózgu
składających się na życie psychiczne człowieka
★ muszą być stwierdzone przez biegłych
★ są takie choroby, które zawierają chwilową przytomność, albo nie całkowity brak
świadomości - może być przesłanką ograniczonej świadomości sprawcy
★ zaburzenia osobowości - psychopatie - nie są chorobami psychicznymi w rozumieniu
międzynarodowych chorób i nie wyłączają świadomości
★ upośledzenie umysłowe - oligofrenia - deficyty w sferze intelektualnej, które mogą
zrodzić się podczas porodu albo późniejszego etapu życia i mogą wyłączyć winę
sprawcy
★ stwierdzenie niepoczytalności jest na moment popełnienia wykroczenia

§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia wykroczenia zdolność rozpoznawania znaczenia czynu lub

kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, można odstąpić od wymierzenia
kary lub środka karnego.

§ 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wykroczenia wprawił się w stan nietrzeźwości lub
odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł
przewidzieć.

➢ nieświadomość

Art. 7. [Błąd co do zagrożenia czynu karą (karalności). Błąd co do faktu]

§ 1. Nieświadomość tego, że czyn jest zagrożony karą, nie wyłącza odpowiedzialności, chyba że
nieświadomość była usprawiedliwiona.

§ 2. Nie popełnia wykroczenia umyślnego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej

znamię czynu zabronionego.

★ kto np. w błędnym przekonaniu, że posiada ważny bilet podróżuje koleją nie może
odpowiadać za wykroczenie w postaci wyłudzenia przejazdu

➢ nieświadomość bezprawności czynu

Art. 7. [Błąd co do zagrożenia czynu karą (karalności). Błąd co do faktu]

§ 1. Nieświadomość tego, że czyn jest zagrożony karą, nie wyłącza odpowiedzialności, chyba że
nieświadomość była usprawiedliwiona.
Przedmiot ochrony w sprawach o wykroczenia
Ogólny przedmiot ochrony - zamachy na dobra, które są chronione prawem

Ustawodawca podobnie jak w KK przewidział rodzajowy przedmiot ochrony → zespół norm, które
pewien rodzaj dóbr chronią, wyodrębniają to w systematyce kodeksu wykroczeń - wykroczenia
przeciwko spokojowi publicznemu w rozdziale VIII itd.

III zajęcia - 17/03/23

→ Za wykroczenia obowiązują kary. W normach konstytucyjnych zawarte są podstawowe zasady:

brak tortur, zakaz kar cielesnych, zasada poszanowania wolności osobistej.

→ Kara za wykroczenie to nie jest kara kryminalna. Kara za wykroczenie to osobista dolegliwość
ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione wykroczenie, wyrażająca potępienie za
popełnienie jego czynu, jest wymierzana przez sąd lub przez inny do tego upoważniony podmiot.

→ Każda kara wymierzona przez sąd w następstwie procesu karnego zawiera element odwetu
państwa na sprawcy, naruszenia reguł dotyczących funkcjonowania w danym społeczeństwie.
Popełnienie wykroczenia pociąga ze sobą konieczność wymierzenia kary, która jest odpowiedzią na
czyn sprawcy

→ Kara zawsze ma być dolegliwością dla sprawcy. Kara dotyka podstawowych praw człowieka -
wolności, własności.

→ Katalog kar jest zamknięty, znajduje się w art.18. Nie jest kompletny bo nie ma kar zastępczych.

Art. 18. [Kary (zasadnicze)]

Karami są:
1) areszt;
2) ograniczenie wolności;
3) grzywna;
4) nagana.

→ Areszt - wymierza się ją najkrócej 5 dni, najdłużej 30 dni. Przewidziana za najbardziej surowe
wykroczenia. Początkowo była ona dłuższa (przewidywała dni,tygodnie,miesiące), obecnie wymierza
się wyłącznie w dniach. Jako jedyna jest wpisywana do Krajowego Rejestru Karnego. SN: Nie ma
możliwość wymierzenia kary aresztu w innej wielkości niż w dniach. Nie mylić z tymczasowym
aresztowaniem. Wykonywana jest w systemie zwykłym.

Art. 19. [Kara aresztu]

Kara aresztu trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni; wymierza się ją w dniach.

→ Ograniczenie wolności - trwa miesiąc, nie można wymierzyć w innym wymiarze, trwa zawsze
bezwzględnie miesiąc. Istotą tej kary jest obowiązek pracy (nieodpłatnej, na cele społeczne) i
ograniczenia jakie musi podjąć odbywający karę. Praca ma charakter społeczny, trzeba zbadać czy
ukarany się nadaje do pracy pod względem zdrowotnym itd. W okresie odbywania kary ukarany nie
może rozwiązać stosunku pracy.

Art. 20. [Kara ograniczenia wolności]

§ 1. Kara ograniczenia wolności trwa 1 miesiąc.
§ 2. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności ukarany:
1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu;
2) jest obowiązany do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne;
3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Art. 22. [Inne obowiązki w ramach kary ograniczenia wolności]

Wymierzając karę ograniczenia wolności, organ orzekający może zobowiązać ukaranego do:
1) naprawienia w całości albo w części szkody wyrządzonej wykroczeniem;
2) przeproszenia pokrzywdzonego.

→ Grzywna - może być ograniczona kwotowo.

Art. 24. [Grzywna]
§ 1. Grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 1a. Za wykroczenia określone w art. 86 § 1, 1a i 2, art. 86b § 1, art. 87 § 1, art. 92 § 1 i 2, art. 92a §
2, art. 92b, art. 93 § 1, art. 94 § 1, art. 96 § 3 lub art. 97a grzywnę wymierza się w wysokości do 30
000 złotych.
§ 2. Jeżeli za wykroczenie popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wymierzono karę
aresztu, orzeka się obok tej kary również grzywnę, chyba że orzeczenie grzywny nie byłoby celowe.
§ 3. Wymierzając grzywnę, bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne,
stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

→ nagana - najłagodniejsza kara

Art. 36. [Orzekanie nagany]
§ 1. Naganę można orzec wtedy, gdy ze względu na charakter i okoliczności czynu lub właściwości i
warunki osobiste sprawcy należy przypuszczać, że zastosowanie tej kary jest wystarczające do
wdrożenia go do poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego.
§ 2. Nie można orzec nagany za wykroczenie o charakterze chuligańskim.

4 ZAJĘCIA 24/03/23
→ kary zastępcze
Art. 25. [Praca społecznie użyteczna za grzywnę. Zastępcza kara aresztu]
§ 1. Jeżeli egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że
byłaby ona bezskuteczna, sąd może zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną, określając
czas jej trwania. Praca społecznie użyteczna trwa najkrócej tydzień, najdłużej 2 miesiące. Przepisy
art. 20 § 2 i art. 21 § 1 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Jeżeli egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że
byłaby ona bezskuteczna, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary aresztu, gdy:
1) ukarany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej
zamienionej na podstawie § 1 albo uchyla się od jej wykonania, lub
2) zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.
§ 3. Zarządzając wykonanie zastępczej kary aresztu sąd przyjmuje, że jeden dzień zastępczej
kary aresztu jest równoważny grzywnie od 20 do 150 złotych; kara zastępcza nie może przekroczyć
30 dni aresztu.
§ 4. Na postanowienie w przedmiocie kar zastępczych, o których mowa w § 1 i 2, przysługuje
zażalenie.

- Należy sprawdzić czy ktoś jest w stanie grzywnę zapłacić

- Bezskuteczność egzekucji jest uiszczana przez sam organ egzekucyjny

Art. 26. [Przeszkody w orzekaniu kary aresztu]

Nie można wymierzyć kary aresztu lub zastępczej kary aresztu, jeżeli warunki osobiste sprawcy
uniemożliwiają odbycie tej kary.
- humanitarne orzekanie kary aresztu - nie można orzekać kary aresztu jeśli ktoś jest starszy,
chory, opiekuje się dziećmi

Art. 27. [Uwolnienie od zastępczej kary aresztu lub wykonywania pracy społecznie
użytecznej]
§ 1. Od zastępczej kary aresztu lub wykonywania pracy, o której mowa w art. 25 § 1, sprawca może
być uwolniony w każdym czasie przez wpłacenie kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do
uiszczenia.
§ 2. Jeżeli grzywna została uiszczona w części, karę zastępczą zmniejsza się w sposób
odpowiadający stosunkowi kwoty zapłaconej w wysokości grzywny.

Środki karne - kiedyś nazywane karami dodatkowymi

Art. 28. [Środki karne (kary dodatkowe)]

§ 1. Środkami karnymi są:
1) zakaz prowadzenia pojazdów;
2) przepadek przedmiotów;
 3) nawiązka;
4) obowiązek naprawienia szkody;
5) podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób;
6) inne środki karne określone przez ustawę.
§ 2. Środki karne można orzec, jeżeli są one przewidziane w przepisie szczególnym, a orzeka się je,
jeżeli przepis szczególny tak stanowi.
§ 3. Przepadek przedmiotów można orzec, choćby zachodziła okoliczność wyłączająca ukaranie
sprawcy.
§ 4. Obowiązek naprawienia szkody orzeka się w sposób określony w przepisie szczególnym.

Decyzje o tym który środek karny powinien zostać wyznaczony podejmowany jest na etapie
stanowienia a nie stosowania prawa.

Art. 39. [Nadzwyczajne złagodzenie kary. Odstąpienie od wymierzenia kary]

§ 1. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można - biorąc pod uwagę charakter
i okoliczności czynu lub właściwości i warunki osobiste sprawcy - zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary albo odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego.
§ 2. Nadzwyczajne złagodzenie polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego
zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju.
§ 3. (uchylony).
§ 4. W razie odstąpienia od wymierzenia kary można zastosować do sprawcy środek oddziaływania
społecznego, mający na celu przywrócenie naruszonego porządku prawnego lub naprawienie
wyrządzonej krzywdy, polegający zwłaszcza na przeproszeniu pokrzywdzonego, uroczystym
zapewnieniu niepopełniania więcej takiego czynu albo zobowiązania sprawcy do przywrócenia stanu
poprzedniego.

- dotyczy nadzwyczajnego złagodzenia kary ale nie dotyczy złagodzenia środka karnego

Art. 29. [Zakaz prowadzenia pojazdów]

§ 1. Zakaz prowadzenia pojazdów wymierza się w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do
3 lat.
§ 2. Orzekając zakaz prowadzenia pojazdów określa się rodzaj pojazdu, którego zakaz dotyczy.
§ 3. Zakaz, o którym mowa w § 1, obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia.
§ 4. Na poczet zakazu prowadzenia pojazdów zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy lub innego
dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu.

- dla bezpieczeństwa użytkowników dróg - jeżeli dalsze użytkowanie zagraża według sądu
innym prowadzącym
 - pojazdy niemechaniczne a pojazdy mechaniczne - 3KK 270/07 pojazdy mechaniczne -
pojazdy zaopatrzone w poruszające je silnik , maszyny rolnicze, helikoptery, motocykle,
lokomotywy kolejowe, samoloty, tramwaje
- niemechaniczne - zaprzęgi konne, rowery, rowery elektryczne

Orzeczenie zakazu - wyrok SN z 17 kwietnia 2008 wk 7/08

Art. 30. [Przepadek przedmiotów]

§ 1. Przepadek przedmiotów obejmuje narzędzia lub inne przedmioty, które służyły lub były
przeznaczone do popełnienia wykroczenia, a jeżeli przepis szczególny tak stanowi - także przedmioty
pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z wykroczenia.
§ 2. Przepadek przedmiotów niebędących własnością sprawcy wykroczenia można orzec tylko
wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi.
§ 3. Przepadek przedmiotów następuje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
§ 4. Przedmioty objęte przepadkiem przechodzą na własność Skarbu Państwa, chyba że ustawa
stanowi inaczej.
§ 5. Przepadku nie orzeka się, jeżeli byłoby to niewspółmierne do wagi popełnionego wykroczenia,
chyba że chodzi o przedmiot pochodzący bezpośrednio z wykroczenia.

Ogłoszenie orzeczenia - znaczenie wychowawcze

Art. 31. [Podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości]
§ 1. Podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób orzeka się
wtedy, gdy może to mieć znaczenie wychowawcze.
§ 2. Środek karny określony w § 1 polega na ogłoszeniu orzeczenia w zakładzie pracy, w uczelni, w
miejscu zamieszkania ukaranego, w innym właściwym miejscu lub w inny stosowny sposób.
Ogłoszenie może nastąpić na koszt ukaranego.

Art. 32. [Orzekanie nawiązki]

Nawiązkę orzeka się na rzecz pokrzywdzonego w wypadkach przewidzianych w przepisach
szczególnych.

przepisy kodeksu wykroczeń nie stanowią o minimalnej kwoty nawiązki - niektórzy stanowią że jest to
1 gr (SN, prof. Cieślak)

5 ZAJĘCIA 31/03/23

→ wykroczenia to czyny mniej szkodliwe społeczne więc nie jest to problematyka tak szeroka jak
problematyka kodeksu karnego materialnego itd

Art. 33. [Ogólne dyrektywy wymiaru kary. Szczególne okoliczności wymiaru kary]
§ 1. Organ orzekający wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez
ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę
cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma
ona osiągnąć w stosunku do ukaranego.
★ zawiera dyrektywę sprawiedliwościową, oraz prewencji ogólnej i szczególnej
★ ta dyrektywa nie dotyczy tylko sądu, lecz organów pozasądowych np. w postępowaniu
mandatowym
★ względna swoboda sądu - władza organu ograniczona zagrożeniem ustawowym - w zasadzie
niezależności sądów, niezawisłości sędziów
★ dyrektywa sprawiedliwościowa “oceniając stopień ..” musi być powiązana z art. 47.6

Art. 47 § 6. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się pod uwagę rodzaj i
charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności
popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru,
motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.
★ zawarty katalog okoliczności istotnych dla oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu
nakazuje przyjąć, że relewantne dla takiej oceny są okoliczności związane bezpośrednio tylko
z tym czynem a nie osobą sprawcy

→ Dyrektywa prewencji ogólnej generalnej nakazuje uwzględnienie przy wymiarze kary celów w
zakresie jej społecznego oddziaływania, czyli żeby wymierzona kara przyczyniła się do społecznego
rozumienia wagi problemu i odstraszenia społeczeństwa od popełniania

Art 33 § 2. Wymierzając karę, organ orzekający bierze pod uwagę w szczególności rodzaj i rozmiar
szkody wyrządzonej wykroczeniem, stopień winy, pobudki, sposób działania, stosunek do
pokrzywdzonego, jak również właściwości, warunki osobiste i majątkowe sprawcy, jego stosunki
rodzinne, sposób życia przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu wykroczenia.
★ przez pojęcie szkody ustawodawca rozumie zarówno szkodę majątkową jak i szkodę
niemajątkową
★ szkoda majątkowa - szkoda rzeczywista i utracony zarobek
★ rozmiar wyrządzonej szkody wpływa na stopień społecznej szkodliwości czynu
★ w stronie podmiotowej należy podkreślić sposób działania sprawcy, jaki jest stosunek do
pokrzywdzonego
★ stopień winy do kryteriów wpływających zalicza się wiek sprawcy, np młody wiek stanowi
zmniejszającą stopień wiły, działanie pod wpływem błędu, umyślności, nieumyślności →
stopień winy nie wpływa na stopień społecznej szkodliwości czynu
★ warunki sprawcy- cechy, wiek, płeć, podatność na wpływy, nałogi , warunki osobiste - sytuacja
rodzinna, socjalna, środowiskowa, stan cywilny, pozycja rodzinna, więzy, źródło utrzymania
Katalog otwarty okoliczności łagodzących:
Art. 33 § 3. Jako okoliczności łagodzące uwzględnia się w szczególności:
1) działanie sprawcy wykroczenia pod wpływem ciężkich warunków rodzinnych lub osobistych;
- kradzieże z powodu ubóstwa np. art. 123
2) działanie sprawcy wykroczenia pod wpływem silnego wzburzenia wywołanego krzywdzącym
stosunkiem do niego lub do innych osób;
- procesy emocjonalne, które ograniczają funkcję kontrolną rozumu, np postanowienie SN
4KK/128/09
3) działanie z pobudek zasługujących na uwzględnienie;
- przeżycie psychiczne, nie usprawiedliwione ale spotyka się z akceptacją społeczną np. ubóstwa,
lęku
4) prowadzenie przez sprawcę nienagannego życia przed popełnieniem wykroczenia i
wyróżnianie się spełnianiem obowiązków, zwłaszcza w zakresie pracy;
5) przyczynienie się lub staranie się sprawcy o przyczynienie się do usunięcia szkodliwych
następstw swego czynu.

Katalog otwarty:
Art. 33 § 4. Jako okoliczności obciążające uwzględnia się w szczególności:
1) (uchylony),
2) działanie sprawcy w celu osiągnięcia bezprawnej korzyści majątkowej;
- Korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego.
3) działanie w sposób zasługujący na szczególne potępienie;
4) uprzednie ukaranie sprawcy za podobne przestępstwo lub wykroczenie;
5) chuligański charakter wykroczenia;
- 47.5 - Charakter chuligański mają wykroczenia polegające na umyślnym godzeniu w porządek lub
spokój publiczny albo umyślnym niszczeniu lub uszkadzaniu mienia, jeżeli sprawca działał publicznie
oraz w rozumieniu powszechnym bez powodu lub z oczywiście błahego powodu, okazując przez to
rażące lekceważenie podstawowych zasad porządku prawnego.
6) działanie pod wpływem alkoholu, środka odurzającego lub innej podobnie działającej
substancji lub środka;
- również lek wpływający na prowadzenie pojazdów
7) popełnienie wykroczenia na szkodę osoby bezradnej lub osoby, której sprawca powinien
okazać szczególne względy;
- na szkodę dziecka, starszego rodzica
8) popełnienie wykroczenia we współdziałaniu z małoletnim.
- który ukończył 17 lat, ale maleje jeśli różnica wieku jest nieznaczna
§ 5. Przepisy § 1-4 stosuje się odpowiednio do środków karnych.

6 zajęcia 14.04.23
Rozdział XI - Wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji

Art. 84. [Nieoznaczenie wbrew obowiązkowi przeszkody w ruchu]

Kto wbrew obowiązkowi nie oznacza w sposób odpowiadający wymaganiom i łatwo dostrzegalny,
zarówno w dzień, jak i w porze nocnej, jakiejkolwiek przeszkody w ruchu drogowym, urządzenia lub
przedmiotu znajdujących się na drodze lub też miejsca prowadzonych robót, jeżeli to może zagrozić
bezpieczeństwu ruchu albo utrudnić ruch na drodze, podlega karze aresztu albo grzywny.
➔ wysoka sankcja
➔ charakter indywidualny, na której ciąży obowiązek oznaczenia w zależności od umowy
właściwego organu - wykonawca (główny wykonawca)
➔ oznaczenie w sposób odpowiadający wymaganiom
➔ wykroczenie materialne - które realnie zagraża użytkownikom drogi
➔ wykroczenie można popełnić umyślnie lub nieumyślnie, wyłącznie przez zaniechanie
➔ postępowanie mandatowe - można nałożyć mandat karny
➔ art. 84 zbieg z art. 86 może wystąpić → mniejsza wina, gdy przeszkoda byłaby oznaczona

Art. 85. [Samowolne ustawianie, niszczenie, uszkadzanie znaków]

§ 1. Kto samowolnie ustawia, niszczy, uszkadza, usuwa, włącza lub wyłącza znak, sygnał,
urządzenie ostrzegawcze lub zabezpieczające albo zmienia ich położenie, zasłania je lub czyni
niewidocznymi, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto samowolnie niszczy, uszkadza, usuwa lub ustawia znak
turystyczny.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 lub 2 można orzec obowiązek zapłaty
równowartości zniszczonego lub uszkodzonego przedmiotu albo obowiązek przywrócenia do stanu
poprzedniego.
➔ nienaruszalność znaków, urządzeń ostrzegawczych itd a również mienie tych urządzeń
➔ charakter poprzeczny - każdy może być sprawcą
➔ wiek: 13, a przed 17 również
➔ zarówno przez działanie jak i zaniechanie
➔ raczej materialny charakter - wyłącznie, uszkodzenie itp jest skutkiem
➔ wina umyślna

Art. 85a. [Znakowanie dróg wewnętrznych]

§ 1. Kto narusza przepisy dotyczące sposobu znakowania dróg wewnętrznych, podlega karze
grzywny.
§ 2. Tej samej karze za czyn określony w § 1 podlega ten, kto zlecił wadliwe dokonanie tej czynności.
➔ drogi rowerowe, parkingi,
Art. 86. [Zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym]
§ 1. Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej
ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podlega karze grzywny.
§ 1a. Jeżeli następstwem wykroczenia, o którym mowa w § 1, jest spowodowanie naruszenia
czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia innej osoby, sprawca podlega karze grzywny w
wysokości nie niższej niż 1500 złotych.
§ 2. Kto dopuszcza się wykroczenia określonego w § 1, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub
podobnie działającego środka,podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny w
wysokości nie niższej niż 2500 złotych.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 przez osobę prowadzącą pojazd można
orzec zakaz prowadzenia pojazdów.
➔ droga publiczna, - krajowa, powiatowa, gminna, każdy kto może korzystać zgodnie z jej
przeznaczeniem

21.04.2023

← do art 86. SN stwierdził - dla odpowiedzialności 86 k.w konieczne jest, że sprawca nie zachował
należytej ostrożności, a więc takiej jaka była wymagana.
← problem zbiegu z przestępstwem ze 178a - z prowadzeniem pojazdu mechanicznego pod
wpływem alkoholu, może być niezachowanie pewnych reguł ostrożności co nie wypełnia znamion
przestępstwa z art 177 kk czyli wypadku komunikacyjnego i pozostaje w zbiegu z 178 bo to stężenie
alkoholu jest większe, i tutaj może być zbieg rzeczywisty/realny, ale problem zbiegu pozornego -
zbieg pozorny ma miejsce, gdy byśmy przypisali 86 w zw. z 177

Wykroczenia dodane
Art. 86a. [Przekraczanie dopuszczalnej prędkości na chodniku lub drodze dla pieszych przez
kierującego rowerem, hulajnogą elektryczną lub urządzeniem transportu osobistego oraz
przez osobę poruszającą się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch; nieustąpienie
pierwszeństwa pieszemu]
Kto, kierując rowerem, hulajnogą elektryczną lub urządzeniem transportu osobistego albo poruszając
się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch na drodze dla pieszych, nie porusza się z
prędkością zbliżoną do prędkości pieszego lub nie ustępuje pierwszeństwa pieszemu, podlega karze
grzywny albo karze nagany.

Prawo ruchu drogowego

Art. 11. [Obowiązki pieszego]

1.P ieszy jest obowiązany korzystać z drogi dla pieszych lub drogi dla pieszych i rowerów, a w razie
ich braku - z pobocza. Jeżeli nie ma pobocza lub czasowo nie można z niego korzystać, pieszy może
korzystać z jezdni, pod warunkiem zajmowania miejsca jak najbliżej jej krawędzi i ustępowania
miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi.
2. Pieszy idący po poboczu lub jezdni jest obowiązany iść lewą stroną drogi.
3. Piesi idący jezdnią są obowiązani iść jeden za drugim. Na drodze o małym ruchu, w warunkach
dobrej widoczności, dwóch pieszych może iść obok siebie.
4. Korzystanie przez pieszego z drogi dla rowerów jest dozwolone tylko w razie braku drogi dla
pieszych, drogi dla pieszych i rowerów lub pobocza albo niemożności korzystania z nich. Pieszy, z
wyjątkiem osoby niepełnosprawnej, korzystając z tej drogi, jest obowiązany ustąpić miejsca osobie
poruszającej się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch, kierującemu rowerem, hulajnogą
elektryczną lub urządzeniem transportu osobistego.

4a. Pieszy poruszający się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym jest obowiązany
używać elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu, chyba że
porusza się po drodze dla pieszych, drodze dla pieszych i rowerów lub drodze dla rowerów.

Art. 13. [Przechodzenie pieszego przez jezdnię, drogę dla rowerów lub torowisko;
pierwszeństwo pieszych na pasach]

1. Pieszy wchodzący na jezdnię, drogę dla rowerów lub torowisko albo przechodzący przez te części
drogi jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz korzystać z przejścia dla pieszych.

1a. Pieszy znajdujący się na przejściu dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem. Pieszy
wchodzący na przejście dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem, z wyłączeniem tramwaju.

2. Przechodzenie przez jezdnię lub drogę dla rowerów poza przejściem dla pieszych jest dozwolone
na przejściu sugerowanym albo poza przejściem sugerowanym jeżeli odległość od przejścia dla
pieszych przekracza 100 m. Jeżeli jednak skrzyżowanie znajduje się w odległości mniejszej niż 100 m
od wyznaczonego przejścia dla pieszych, przechodzenie jest dozwolone również na tym
skrzyżowaniu.

3. Przechodzenie przez jezdnię lub drogę dla rowerów poza przejściem dla pieszych, o którym mowa
w ust. 2, jest dozwolone tylko pod warunkiem, że nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu
lub utrudnienia ruchu pojazdów. Pieszy jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdom i do
przeciwległej krawędzi jezdni lub drogi dla rowerów iść drogą najkrótszą, prostopadle do osi jezdni lub
drogi dla rowerów.

4. Jeżeli na drodze znajduje się tunel lub wiadukt dla pieszych albo pieszych i rowerów, pieszy jest
obowiązany korzystać z niego.

5. Na obszarze zabudowanym na drodze dwujezdniowej pieszy, przechodząc przez jezdnię, jest

obowiązany korzystać tylko z przejścia dla pieszych.

6. Przechodzenie przez torowisko wyodrębnione z jezdni jest dozwolone na przejściu dla pieszych
albo przejściu sugerowanym. Przepisy ust. 3 stosuje się odpowiednio.

7. Jeżeli wysepka dla pasażerów na przystanku komunikacji publicznej łączy się z przejściem dla
pieszych, przechodzenie do i z przystanku jest dozwolone tylko po tym przejściu.
8. Jeżeli przejście dla pieszych wyznaczone jest na drodze dwujezdniowej, przejście na każdej jezdni
uważa się za przejście odrębne. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przejścia dla pieszych w
miejscu, w którym ruch pojazdów jest rozdzielony wysepką lub za pomocą innych urządzeń na jezdni.

Art. 14. [Zakazy dotyczące pieszych]

Zabrania się

1) wchodzenia na jezdnię lub drogę dla rowerów:

a) bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla pieszych,

b) spoza pojazdu lub innej przeszkody ograniczającej widoczność drogi;

2) przechodzenia przez jezdnię lub drogę dla rowerów w miejscu o ograniczonej widoczności drogi;

3) zwalniania kroku lub zatrzymywania się bez uzasadnionej potrzeby podczas przechodzenia przez
jezdnię, drogę dla rowerów lub torowisko;

4) przebiegania przez jezdnię lub drogę dla rowerów;

5) chodzenia po torowisku;

6) wchodzenia na torowisko, gdy zapory lub półzapory są opuszczone lub opuszczanie ich
rozpoczęto;

7) przechodzenia przez jezdnię lub drogę dla rowerów w miejscu, w którym urządzenie
zabezpieczające lub przeszkoda oddzielają drogę dla pieszych lub drogę dla pieszych i rowerów od
jezdni lub drogi dla rowerów, bez względu na to, po której stronie jezdni one się znajdują;

8) korzystania z telefonu lub innego urządzenia elektronicznego podczas wchodzenia lub

przechodzenia przez jezdnię, drogę dla rowerów lub torowisko, w tym również podczas wchodzenia
lub przechodzenia przez przejście dla pieszych - w sposób, który prowadzi do ograniczenia
możliwości obserwacji sytuacji na jezdni, drodze dla rowerów, torowisku lub przejściu dla pieszych.

Art. 86b. [Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu i inne wykroczenia naruszające

pierwszeństwo pieszego]

§ 1. Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, prowadząc pojazd
mechaniczny:

1) wbrew obowiązkowi nie ustępuje pierwszeństwa pieszemu,

2) nie zatrzymuje pojazdu w celu umożliwienia przejścia przez jezdnię osobie niepełnosprawnej,
używającej specjalnego znaku, lub osobie o widocznej ograniczonej sprawności ruchowej,
3) wyprzedza pojazd na przejściu dla pieszych, na którym ruch nie jest kierowany, lub
bezpośrednio przed tym przejściem,
4) omija pojazd, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia
pierwszeństwa pieszemu,
 5) narusza zakaz jazdy wzdłuż po drodze dla pieszych lub przejściu dla pieszych, podlega karze
grzywny nie niższej niż 1500 złotych.

§ 2. Kto dopuszcza się wykroczenia określonego w § 1, prowadząc inny pojazd niż określony w tym
przepisie, podlega karze grzywny albo karze nagany.

§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 można orzec zakaz prowadzenia pojazdów,

w szczególności, jeżeli sprawca wykroczenia spowodował zagrożenie bezpieczeństwa pieszego.

Art. 87. [Prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu alkoholu]

§ 1. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi
pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,
podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 2500 złotych.
§ 1a. Tej samej karze podlega, kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem podobnie
działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu inny
pojazd niż określony w § 1.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na
drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1,
podlega karze aresztu albo karze grzywny nie niższej niż 1000 złotych.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.
§ 4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1a lub 2 można orzec zakaz prowadzenia
pojazdów innych niż określone w § 1.

- wyrok SN → za pojazdy mechaniczne należy uznać te które mają silnik

- można popełnić umyślnie lub nieumyślnie, może być zbieg pozorny z art. 178a kw

Art. 88. [Prowadzenie nieoświetlonego pojazdu]

Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu prowadzi pojazd bez wymaganych
przepisami świateł lub pozostawia pojazd bez wymaganego przepisami oświetlenia, podlega karze
grzywny.

Art. 89. [Dopuszczenie małoletniego do przebywania na drodze publicznej]

Kto, mając obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7, dopuszcza do przebywania
małoletniego na drodze publicznej lub na torach pojazdu szynowego, podlega karze grzywny albo
karze nagany.

Art. 90. [Tamowanie lub utrudnianie ruchu]

§ 1. Kto tamuje lub utrudnia ruch na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu,
podlega karze grzywny do 500 złotych lub karze nagany.

§ 2. Jeżeli wykroczenia, o którym mowa w § 1, dopuszcza się prowadzący pojazd

mechaniczny,podlega karze grzywny nie niższej niż 500 złotych.
Art. 91. [Zanieczyszczenie drogi publicznej]
Kto zanieczyszcza drogę publiczną lub na tej drodze pozostawia pojazd lub inny przedmiot albo
zwierzę w okolicznościach, w których może to spowodować niebezpieczeństwo lub stanowić
utrudnienie w ruchu drogowym, podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany.