ZNAMIONA CZYNU ZABRONIONEGO POD GROŹBĄ KARY

Podmiot przestępstwa:

1. Tylko osoba fizyczna, choć osoby prawne podlegają quasi – odpowiedzialności, ale kara jako taka może mieć
wyłącznie charakter osobisty (indywidualizacja odpowiedzialności karnej).
Warunki:
– poczytalność
– niezbędny wiek – 17 lat w chwili popełnienia czynu (granica 17 lat występuje w kodeksie od 1932 r.).
2. W stosunku do nieletnich stosuje się odpowiedzialność z Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (1982
r.). Rozróżnienie odpowiedzialności już od 2 wieków.
3. Wyjątkiem od reguły jest pociąganie nieletnich (po ukończeniu 15 lat) do odpowiedzialności, gdy dopuszczą
się jednego z określonych w art. 10 § 2 k.k. czynu, m.in.: zamach na prezydenta, zabójstwo, ciężki uszczerbek
na zdrowiu, rozbój, zgwałcenie. W tym przypadku sąd bada okoliczności sprawy oraz warunki sprawcy, a kara
nie może przekraczać 2/3 górnej granicy zagrożenia za dane przestępstwo.
4. Kodeks wskazuje też na sprawców młodocianych, czyli osoby, które popełniły czyn przed ukończeniem 21
roku życia, a sądzone są przed 24 r.ż.
5. Przestępstwa powszechne to te, które popełnić może zasadniczo każdy, najczęściej wśród znamion zawierają
one zaimek „kto”.
6. W przestępstwach indywidualnych występuje rzeczownikowo określony INTRANEUS (osoba posiadająca
konkretną cechę szczególną), wyodrębniony spośród EXTRANEUSÓW (podmiot nie posiadający cechy
indywidualizującej).

– indywidualne właściwe: intraneus określony jest już w typie podstawowym, więc jeśli nie posiada się określonej
cechy, to w ogóle nie można się dopuścić konkretnego czynu zabronionego (np. funkcjonariusz publiczny,
żołnierz)
– indywidualne niewłaściwe: intraneus określony jest w typie uprzywilejowanym lub kwalifikowanym, wówczas
extraneus nie popełni konkretnego przestępstwa (np. ktoś, kto nie jest matką nie może dokonać dzieciobójstwa –
art. 149 k.k.), ale za to można odpowiadać jak za typ podstawowy lub kwalifikowany (zabójstwa – art. 148 § 1, 2,
3 k.k.).

Przedmiot przestępstwa:

Ogólny przedmiot przestępstwa:

Rodzajowy Indywidualny (bezpośredni)
│ │
Rozdział XXIII Art. 189 k.k.
Przestępstwa przeciwko wolności Wolność człowieka w zakresie wyboru miejsca
przebywania oraz swobody przemieszczania
/ \
Wspólne XXIII Zbliżone XXIV Przest.
przeciwko wolności
sumienia
i wyznania

1. Bliższy i dalszy przedmiot ochrony (zamachu) na podstawie art. 280 k.k. (rozbój):
– B: zbór rzeczy (posiadanie) – cel działania
– D: wolność i nietykalność – środki do realizacji

2. Przedmiot wykonawczy – materialny substrat przedmiotu ochrony (zamachu)

– ciało, na które skierowany jest zamach (art. 156 k.k. ciężkie uszkodzenie ciała)
– psychika (art. 190 k.k. groźba karalna)
– bezpieczeństwo (art. 160 i 161 k.k. przy narażeniu)

3. Przestępstwa podobne, wg art. 115 § 3 k.k.

– przestępstwa tego samego rodzaju
– z zastosowaniem przemocy
– z zastosowaniem groźby użycia przemocy
– w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
1
Strona przedmiotowa:
To zewnętrzne zachowanie się sprawcy, forma i okoliczności, a także skutek oraz związek przyczynowy.

1. Forma popełnienia:
– Działanie – sterowane wolą człowieka zachowanie, wyrażające się w podjęciu określonych czynności
(zastrzelenie kogoś – art. 148 § 2 pkt. 4 k.k.).
– Zaniechanie – zdeterminowane wolą powstrzymywanie się przez podmiot od wymaganego od niego
i obiektywnie możliwego w danym czasie i miejscu działania (nieudzielenie pomocy – art. 162 k.k.).

2. Materialne, formalne i z narażenia na niebezpieczeństwo:

– Materialne (skutkowe) – wywołanie przez sprawcę określonego skutku jest znamieniem ustawowym, jeżeli
skutek nie wystąpi, to mamy do czynienia jedynie z usiłowaniem.
– Formalne (bezskutkowe) – wystąpienie skutku nie jest wymagane, karane jest już samo zabronione zachowanie
się sprawcy.

Skutek to wywołanie określonej zmiany w świecie zewnętrznym, będącej następstwem zachowania sprawcy.

– Niebezpieczeństwo naruszenia lub narażenia dobra, w sensie:

 ogólnym – jedynie zagrożenie (przestępstwa formalne)
 konkretnym – bezpośrednie zagrożenie (wysokie prawdopodobieństwo ujemnych następstw)

3. Szczególne znamiona:
– Sposób i okoliczności – wyraźnie określone są w dyspozycjach tylko niektórych typów przestępstw, np.
„wyjątkowa uporczywość”
– Czas i miejsce – np. znieważenie funkcjonariusza „podczas”, „w związku” z pełnieniem służby; działanie
„publiczne”. Inaczej znamiona modalne.

4. Zasadnicze, kwalifikowane i uprzywilejowane typy przestępstw:

– Zasadnicze – typ podstawowy (przeważają w k.k.)
– Kwalifikowane – zagrożone surowszymi karami (tworzone ze względu na szczególne okoliczności czynu,
sposób działania sprawcy, albo następstwo czynu)
– Uprzywilejowane – łagodniejsze (np. mniejsza waga czynu lub szczególna sytuacja psychiczna sprawcy).

5. Zagadnienie związku przyczynowego – to takie powiązanie zjawisk, w których jedno wynika z drugiego, a bez
zaistnienia pierwszego (warunku, przyczyny) drugie by nie nastąpiło (skutek). Związek przyczynowy to
warunek odpowiedzialności za skutek.

Strona podmiotowa:

Stanowi ona subiektywną (indywidualną) podstawę odpowiedzialności. To znamiona wewnętrzne (przeciwnie do

strony przedmiotowej).
1. Umyślność, bądź nieumyślność to nie elementy winy, tylko strony podmiotowej! Są to zupełnie inne zagadnienia,
ale tradycyjnie ujmowane razem.
2. Wina ujmowana jest w teorii:
– psychologicznej – stosunek psychiczny sprawcy do przedsięwziętego czynu
– normatywnej – ocena postępowania sprawcy, zarzut za naruszenie normy postępowania
 tzw. „czysta” – sam zarzut
 tzw. kompleksowa – połączenie teorii normatywnej z elementami psychologicznymi
3. Umyślność (zamiar) została określona w art. 9 § 1 k.k. (zamiar bezpośredni lub ewentualny)
4. Nieumyślność (brak zamiaru) została określona w art. 9 § 2 k.k. (lekkomyślność lub niedbalstwo)
5. Mieszana strona podmiotowa została określona w art. 9 § 3 k.k. (surowsza odpowiedzialność sprawcy za
nieumyślne następstwo).

6. Warunki postawienia zarzutu i przypisania winy:

– podmiotowa zdolność do wymaganego przez prawo zachowania się (zdolność do ponoszenia winy)
– możliwość rozpoznania bezprawności przedsiębranego, konkretnego czynu
– wymagalność zachowania zgodnego z prawem, która uzależniona jest od sytuacji motywacyjnej sprawcy

7. W procesie winę się stopniuje.

2