Okoliczności wyłączające

bezprawność
dr Dagmara Gruszecka
Założenia wyłączenia bezprawności
 Bezprawność – sąd relacjonujący, wyrażający sprzeczność
miedzy faktycznym zachowaniem się człowieka a tym
zachowaniem, które ustawa określa jako nakazane, albo
wyrażający zgodność między faktycznym zachowaniem się
człowieka a tym zachowaniem, które ustawa określa jako
zakazane

rozumienie bezprawności
koncepcja negatywnych znamion
pierwotne i wtórne wyłączenie bezprawności
kontratypy a społeczna szkodliwość zachowania
kwestia otwartości katalogu kontratypów
Podział okoliczności wyłączających
bezprawność

Kontratypy ustawowe (kodeksowe)

 części ogólnej
 obrona konieczna
 stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność i wyłączająca
bezprawność kolizja obowiązków
 dozwolone ryzyko nowatorstwa
 części szczególnej:
 dozwolona krytyka (213 k.k.)
 niezawiadomienie o przestępstwie (240 § 2 k.k.)
 odmowa wykonania rozkazu (344 k.k.)
Kontratypy pozaustawowe, np.:
 zgoda dysponenta dobra prawnego
 karcenie w celach wychowawczych
 dozwolone ryzyko sportowe
Obrona konieczna
"W państwie prawa osoba decydująca się na najście i bezprawny atak innej
osoby musi liczyć się z tym, że atakowany będzie się bronił, także w
bardzo zdecydowany sposób, i że to atakowany będzie pozostawał w tych
działaniach pod ochroną prawa" (post. SN z 9.10.2012 r., III KK 153/12,
Legalis).

W piśmiennictwie i judykaturze dominuje pogląd o samoistności obrony

koniecznej
"Obrona konieczna co do zasady ma charakter samoistny, a nie
subsydiarny, więc usprawiedliwia ją sama bezprawność i bezpośredniość
zamachu, a nie brak innego racjonalnego sposobu uniknięcia zamachu”
(wyr. SA w Krakowie z 22.11.2011 r., II AKA 199/11, OSA 2013, Nr 2, poz.
6)
na pierwszy plan wysunąć należy prawo jednostki do samodzielnego
odparcia zamachu na jej dobro, jak i każde inne dobro prawne, a także
społeczną pożyteczność instytucji obrony koniecznej. Jednostka musi
mieć pozostawioną swobodę decyzji, czy odeprze sama zamach, zwróci
się o pomoc, czy zrezygnuje z czynnej reakcji (J. Kulesza, Obrona
Obrona konieczna
"Prawo do obrony koniecznej przysługuje zaatakowanemu,
choćby mógł uniknąć niebezpieczeństwa związanego z
zamachem przez ucieczkę, ukrywanie się przed napastnikiem,
wezwanie pomocy osób trzecich czy nawet poprzez
poszukiwanie ochrony u znajdującego się gdzieś w pobliżu
przedstawiciela organów porządku publicznego". (wyr. SA w
Krakowie z 20.2.2012 r., II AKA 259/11, KZS 2012, Nr 5, poz. 48):
"Osoba bezprawnie zaatakowana nie ma obowiązku
ustępowania przed atakiem, w szczególności ratowania się
ucieczką, ukrywania się przed napastnikiem lub "znoszenia
napaści ograniczającej jej swobodę" (wyr. SA w Gdańsku z
19.11.2013 r., II AKA 317/13, Legalis).

Ale – można spotkać również poglądy o względnej

subsydiarności obrony koniecznej, wówczas podkreśla się, że
uchylenie bezprawności powinno aktualizować się wtedy, gdy
kiedy nie było innego racjonalnego sposobu uniknięcia zamachu
Obrona konieczna
Obrona konieczna, jak wynika to z treści art. 25 § 1 KK, ma
charakter samoistny, a nie "względnie samoistny i
subsydiarny". Unormowania konwencyjne (art. 2 ust. 2 lit. a
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności z dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz.
284 ze zm.) jednak wskazują, że prawo do skutecznej obrony
musi mieć granice wynikające z aspektów aksjologicznych i
humanistycznych, skoro życie ludzkie jest dobrem najwyższej
wartości, zatem ta regulacja Konwencji nie przekreśla
samoistności obrony koniecznej, skoro dotyczy kwestii
współmierności sposobu podjętej obrony w odniesieniu do
niebezpieczeństwa konkretnego zamachu, co w art. 25 § 2 KK
stanowi odrębny warunek instytucji obrony koniecznej, ujęty
od strony negatywnej. (post. SN z 15.4.2015 r., IV KK 409/14,
Legalis).
Obrona konieczna
Przesłanki zastosowania kontratypu

Art. 25 § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej

odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro
chronione prawem.

Elementami składowymi obrony koniecznej są zawsze zamach i

obrona.
Zamach musi być rzeczywisty, bezprawny i bezpośredni
Obrona, będąca wolicjonalnym odpieraniem zamachu, musi
się mieścić w ramach konieczności, a ponadto sposób obrony
musi odpowiadać warunkowi współmierności do
niebezpieczeństwa zamachu.
Są to ustawowe przesłanki obrony koniecznej!
 Obrona konieczna
 Zamach
 zamachem jest zachowanie się człowieka godzące w
dobro prawnie chronione.
 może chodzić o naruszenie lub zagrożenie tego dobra
 zamach może być popełniony przez działanie, ale nie
można też wykluczyć ewentualności, gdy do zamachu
dochodzi w formie zaniechania
 zamach musi charakteryzować się 3 wskazanymi przez
ustawodawcę cechami, tj. musi być:
- rzeczywisty,
- bezprawny
- bezpośredni
 zamach może objąć jakiekolwiek dobro prawem chronione, a
więc dobro własne odpierającego zamach, jak i na dobro
cudze, w tym mające wymiar społeczny, jak np.
bezpieczeństwo powszechne
Obrona konieczna
 Zamach
Rzeczywisty jest taki zamach, który zachodzi w obiektywnej
rzeczywistości, co oznacza, że musi stwarzać realne
niebezpieczeństwo dla dobra prawnego. Jeżeli więc odwołujący się
do obrony koniecznej uroił sobie istnienie zamachu z takiego
zachowania sprawcy, które nie stwarzało zagrożenia dla żadnego
dobra chronionego, a zatem gdy zamach jest jedynie wytworem
wyobraźni stosującego obronę, nie może on powołać się na obronę
konieczną. (zob. jednak art. 29 KK)

Bezprawny jest zamach sprzeczny z jakąkolwiek normą systemu

prawnego, a nie wyłącznie z normami prawa karnego - zamach nie
musi być przestępny

Bezpośredni zamach oznacza, że jego sprawca już zaczął naruszać

dobro chronione lub że zamach temu dobru grozi niezwłocznie, tak
Obrona konieczna
 Zamach
„O bezpośrednim zamachu można mówić jedynie wtedy, gdy stwarza on takie
niebezpieczeństwo dla dobra prawnego, które może się natychmiast
zaktualizować. Przyjęcie owej bezpośredniości nie wymaga, aby atak na dobro
prawne już się rozpoczął albo żeby nastąpiło uszkodzenie dobra, bowiem
zamach jest bezpośredni już wtedy, gdy z zachowania napastnika w konkretnej
sytuacji jednoznacznie można wnioskować, że przystępuje on do ataku na
określone dobro prawne już zindywidualizowane, oraz że istnieje wysoki
stopień prawdopodobieństwa natychmiastowego podjęcia ataku” (wyr. SA w
Krakowie z 11.2.2015 r., II AKA 247/14, Legalis).

„ Zamach bezpośredni (art. 25 § 1 KK), rozumiany jako zachowanie się

ukierunkowane na naruszenie dobra prawnego, rozpoczyna się wówczas, gdy
zachowanie to jest tak zaawansowane, że brak przeciwdziałania doprowadzi do
istotnego niebezpieczeństwa dla określonego dobra prawnego. Zamach ten
trwa dopóty, dopóki trwa zachowanie skierowane na naruszenie dobra. Nie
przerywa go chwilowe uniemożliwienie napastnikowi naruszenia dobra
prawnego. Dopiero trwałe uniemożliwienie napastnikowi realizacji swego
zamiaru można uznać za zakończenie zamachu.” (wyr. SA we Wrocławiu z
Obrona konieczna
Obrona

polega na odpieraniu zamachu, czyli wszelkich czynnościach nie tylko

przeciwstawiające się zamachowi, lecz także broniące dobra
zaatakowanego wybrane rodzajowo przez osobę stosującą tę
instytucję.
Najczęściej stanowi ona kontratak na osobę dopuszczającą się
zamachu lub na jej dobra
 „Broniący się przed bezprawnym atakiem nie ma obowiązku
informować napastnika, że będzie się bronił, i że użyje noża bądź
innego narzędzia. Przyjęcie takiego warunku obrony stawiało by w
uprzywilejowanej sytuacji napastnika i przekreślałoby prawo do
obrony" (wyr. SA w Krakowie z 13.2.2014 r., II AKA 277/13, KZS 2014,
Nr 3, poz. 56).
 istota obrony wiąże się również z określonymi wymogami względem
strony podmiotowej - Działający w obronie koniecznej powinien mieć
świadomość zamachu i wolę obrony atakowanego dobra
 wykluczona jest na gruncie ustawy karnej nieświadoma obrona
Obrona konieczna
Subiektywne przekonanie oskarżonego o pozostawaniu w prawie
do obrony, nawet po ucieczce napastnika spod jego
mieszkania, nie korzysta z ochrony art. 29 KK. Wyobrażenie
sobie (zwane urojeniem), że działa się legalnie, a więc
działanie w okolicznościach wyłączających odpowiedzialność
karną, wymaga jednak zaistnienia pewnych obiektywnych
warunków tłumaczących takie wyobrażenie. W przeciwnym
wypadku granice prawa i bezprawności kształtowane byłyby
ocenami ściśle osobistymi, subiektywnymi, niemożliwymi do
tworzenia norm powszechnych, ujednoliconych i równych dla
ogółu. Oznaczałoby to rozmycie granic prawa. (wyr. SA w
Warszawie z 16.5.2014 r., II AKA 120/14, Legalis)
Obrona konieczna
Przekroczenie granic obrony koniecznej
Obrona konieczna musi się mieścić w granicach wskazanych w art. 25 § 2 KK, poza
którymi nie jest już kontratypem, ale bezprawnym naruszeniem cudzych dóbr.
Oznacza to, że w każdym przypadku obrony koniecznej sąd jest zobowiązany ustalić,
czy mieści się ona w wyznaczonych jej kodeksowych granicach.

Art.. 25 § 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy

sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa
zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić
od jej wymierzenia.

Obrona powinna być konieczna, tj. musi wynikać z rzeczywistej potrzeby odparcia
zamachu i być niezbędna do odparcia zamachu, inaczej nie pełni funkcji
legalizującej

Przekroczenie granic obrony koniecznej może mieć postać 2 rodzajów tzw.

ekscesów:
1) intensywnego
2) ekstensywnego
Obrona konieczna
Eksces intensywny
Zachodzi wówczas, gdy w realiach konkretnej sprawy zachowanie
obronne przekroczyło wymóg współmierności do
niebezpieczeństwa zamachu

Analizując współmierność obrony do niebezpieczeństwa zamachu,

należy mieć na względzie okoliczności danego konkretnego
przypadku - np. dobro, na którym koncentruje się zamach, środki,
którymi posługuje się sprawca zamachu, natężenie zamachu – a
więc głównie jego siłę i intensywność, właściwości fizyczne jego
sprawcy i okoliczności modalne zamachu, szkodę wyrządzoną
osobie, która dopuszcza się zamachu, środki obrony i jej
natężenie, okoliczności modalne obrony, a ponadto właściwości
osobiste odpierającego zamach, bowiem o współmierności
obrony do zamachu rozstrzyga całokształt okoliczności
konkretnego zdarzenia i dynamika jego przebiegu" (T. Kaczmarek).
Obrona konieczna
"Działający w obronie koniecznej może użyć takich środków, jakie uważa w
konkretnych okolicznościach za niezbędne dla odparcia zamachu. Mogą
być nimi nawet niebezpieczne narzędzia. Użycie, zwłaszcza z umiarem,
niebezpiecznego narzędzia nie może być uznane za przekroczenie granic
obrony koniecznej, jeżeli odpierający zamach nie rozporządzał wówczas
innym, mniej niebezpiecznym, ale równie skutecznym środkiem obrony, a z
okoliczności zajścia wynika, że zamach ten zagrażał życiu lub zdrowiu
napadniętego" (wyr. SN z 9.4.2002 r., IV KKN 289/99, Legalis).
"Osobie, której życie i zdrowie zostało zaatakowane w sposób bezprawny, nie
można stawiać daleko idących wymagań co do doboru sposobu odparcia
tego ataku czy też doboru narzędzi, które temu celowi mają służyć.
Zaatakowany znajduje się na ogół w sytuacji, która nie pozwala na podjęcie
decyzji w pełni przemyślanej, opartej na chłodnym rozważeniu całokształtu
okoliczności zdarzenia. Przeciwnie, decyzja zwykle musi być podjęta
szybko, a wybór dostępnych środków obrony jest ograniczony. Stąd nawet
sięgnięcie po narzędzie czy sposób obrony znacznie dotkliwszy od środków
i metod, które stosuje napastnik, samo w sobie nie oznacza jeszcze, że
obrona jest "niewspółmierna"" (wyr. SA w Gdańsku z 31.3.1999 r., II AKA
26/99, KZS 2000, Nr 3, poz. 42).
Obrona konieczna
Eksces ekstensywny
Zachodzi wówczas, gdy w realiach konkretnej sprawy nie zachodziła
koincydencja czasowa pomiędzy zamachem a podjętymi działaniami
obronnymi, tzn. gdy działania takie były przedłużone na czas, w którym
napastnik nie kontynuował już zamachu lub też zostały podjęte zanim zamach
stał się bezpośredni.

• Obrona musi mieścić się w określonym czasie, tak by ani nie uprzedzała
zamachu, ani nie była stosowana, gdy zamach już ustał – tj. musi być
współczesna zamachowi.
• Obrona mająca miejsce jeszcze przed zamachem, nie jest obroną konieczną.
Natomiast gdy zamach jeszcze nie nastąpił, ale jest już realne, chociaż jeszcze
niezbyt wysokie jego niebezpieczeństwo, a zatem gdy zamiar dokonania
bezpośredniego zamachu nie wszedł jeszcze w zakres realizacji – nastąpi
przekroczenie granic obrony koniecznej, co regulowane jest art. 25 § 2 KK.
• Podobnie obrona spóźniona, która następuje bezpośrednio po zamachu, i to
niezależnie od tego, czy w czasie zamachu atakowany stosował obronę
konieczną czy też nie. Obrona spóźniona nie może przybrać formy odwetu za
zamach, ale powinna stanowić kontynuację wcześniej podjętej obrony
Obrona konieczna
Konsekwencją przekroczenia granic obrony koniecznej jest
odpowiedzialność karna za czyn zabroniony, którego treścią
jest naruszenie dobra osoby atakującej przez
przekraczającego granice obrony koniecznej.
z uwagi na sytuację, w jakiej znalazł się broniący, ustawodawca
przewidział możliwość zastosowania nadzwyczajnego
złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia za
przestępstwo, które popełnił sprawca naruszający w ten
sposób dobro chronione dopuszczającego się zamachu.
 trzeba jednak odróżnić przekroczenie granic obrony
koniecznej od zachowania, które już w ogóle z obroną
konieczną nie ma nic wspólnego, choć może być dokonywane
pod jej pozorem
 Konsekwencje przekroczenia granic obrony koniecznej mogą
iść jeszcze dalej - w sytuacji opisanej w art. 25 § 3 k.k. sprawca
nie podlega karze.
Obrona konieczna
 art. 25 § 2a k.k.

Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej,

odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania,
lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub
odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc,
chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.

Art. 25 § 2a dodany ustawą z dnia 8.12.2017 r. (Dz.U. z 2018 r.

poz. 20), która weszła w życie 19.01.2018 r.
Obrona konieczna
Art.. 25 § 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony
koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia
usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

Strach i wzburzenie to stany emocjonalne będące rodzajem

reakcji psychicznej na zamach
Strach, jako naturalna reakcja organizmu, jest to stan silnego
napięcia emocjonalnego w sytuacjach zagrożenia
Wzburzenie, o którym mowa w art. 25 § 3 KK, jest stanem
fizjologicznym, a nie patologicznym. Oznacza ono także stan
silnego i gwałtownego napięcia psychicznego, ale powstałego
jako bezzwłoczna reakcja na nagle pojawiający się bodziec w
postaci zamachu
Stan wyższej konieczności
Art.. 26 § . Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu
uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego
jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli
niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro
poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.

 2 funkcje stanu wyższej konieczności

 Stan wyższej konieczności to taki stan, w którym dla uchylenia
bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru
prawnemu poświęca się inne dobro prawne w sytuacji, gdy
niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć.
 Jego istotę wyznacza kolizja dóbr podlegających ochronie
prawnej. Uratować można bowiem jedno dobro tylko kosztem
drugiego.
 poświęcenie 1 dobra na rzecz innego podlega precyzyjnym
ustawowym warunkom
Stan wyższej konieczności
Warunki stanu wyższej konieczności

1) Istnienie przynajmniej dwóch dóbr prawnych

2) bezpośredniość niebezpieczeństwa grożącego jednemu z tych dób
3) konieczność poświęcenia 1. dobra dla uratowania 2. z nich
4) odpowiednie proporcje pomiędzy wartością dobra ratowanego a
poświęcanego

Działaniem w stanie wyższej konieczności uchylającej bezprawność jest

jedynie działanie polegające na poświęceniu dobra o wartości nie
niższej od dobra ratowanego.
chodzi o ratowanie jakiegokolwiek dobra chronionego prawem, a zatem
nie ma znaczenia, czy jest to dobro indywidualne czy dobro
wspólnotowe, dobro własne czy cudze, bez znaczenia jest także jego
rodzaj.
Warunkiem podmiotowym stanu wyższej konieczności jest celowość
działania, ponieważ powołujący się na stan wyższej konieczności musi
działać "w celu" uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa
Stan wyższej konieczności
"Przez niebezpieczeństwo bezpośrednie należy rozumieć taką
sytuację, która grozi określonemu dobru natychmiast, a więc
zagraża w ten sposób, że wszelaka zwłoka w podjęciu
czynności ratowniczych mogłaby uczynić je
bezprzedmiotowymi względnie – że naruszenie dóbr nie musi
nastąpić natychmiast, ale ma charakter nieuchronny, a
wstrzymanie się od czynności ratowniczych mogłoby
powiększyć rozmiar grożącej szkody lub utrudnić jej
zapobieżenie". (wyr. SN z 30.5.1973 r.,III KR 6/73, Biul. Inf. SN
1973, Nr 10–11, poz. 163)
 natomiast źródło niebezpieczeństwa jest obojętne
 Działanie w stanie wyższej konieczności jest dopuszczalne
wyłącznie w czasie istnienia bezpośredniego
niebezpieczeństwa i tylko tak długo, jak długo istnieje
bezpośrednie niebezpieczeństwo, gdyż istotą stanu wyższej
konieczności jest uchylenie grożącego niebezpieczeństwa.
Stan wyższej konieczności
Granice stanu wyższej konieczności

Zasady stanu wyższej konieczności

1) Zasada subsydiarności
2) Zasada proporcjonalności
3) Zasada wyłączenia (ale tylko do SWK wyłączającego winę!
nie ma zastosowania do stanu wyższej konieczności
uchylającego bezprawność)
Stan wyższej konieczności
Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności oznacza popełnienie

przestępstwa przez naruszenie cudzego dobra chronionego i pociąga za sobą
odpowiedzialność karną, ale może być ona złagodzona.

Art.25 § 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może

zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej
wymierzenia.

 Eksces intensywny - przekroczenie granic stanu wyższej konieczności może

polegać na naruszeniu zasad subsydiarności
 Eksces ekstensywny - przekroczenie granicy stanu wyższej konieczności może
zachodzić przez naruszenie warunku bezpośredniości niebezpieczeństwa,
gdy sprawca poświęca dobro cudze dla ratowania innego dobra, jeszcze
zanim wystąpiło bezpośrednie niebezpieczeństwo.
 Takie przedwczesne działanie musi jednak mieć cechy stanu wyższej
konieczności, zatem dobru musi już grozić niebezpieczeństwo. Oczywiście nie
będzie przekroczeniem granic stanu wyższej konieczności takie przedwczesne
Stan wyższej konieczności
Kolizja obowiązków
Art. 26 § 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy
z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być
spełniony.

Kolizja obowiązków zachodzi wówczas, gdy z ciążących na

sprawcy obowiązków może być wykonany tylko jeden. Sprawca
musi zatem wybrać obowiązek, który wykona, powodując tym
samym niewykonanie innego lub innych obowiązków.
Do kolizji obowiązków stosuje się jedynie odpowiednio przepisy
o stanie wyższej konieczności, poza – ujętą w art. 26 § 4 KK –
klauzulą wyłączenia.
Kolizja obowiązków powoduje wyłączenie bezprawności lub
winy, w zależności od wartościowania dóbr prawnych.
Eksperyment
Art. 27 § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu
przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego,
technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma
istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a
oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób
przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego
stanu wiedzy.

Przepis ten wskazuje na kontratyp tzw. dozwolonego ryzyka

nowatorstwa
W istocie chodzić może o różne eksperymenty: poznawczy,
medyczny, techniczny i ekonomiczny,
Są one okolicznościami wyłączającymi bezprawność czynu, a
więc legalizującymi takie zachowania w sytuacji, gdy ich
wykonawcy, przeprowadzając eksperyment, realizują ustawowe
znamiona czynu zabronionego, pod warunkiem jednak
Eksperyment
Eksperyment jest to zaplanowane i przeprowadzone doświadczenie,
służące uzyskaniu informacji o badanych procesach lub zjawiskach
oraz mające na celu weryfikację teoretycznie opracowanych i
założonych hipotez naukowych.
Istotą eksperymentu jest ryzyko co do ostatecznego wyniku.

Warunki dopuszczalności eksperymentu:

Podejmowane działanie musi mieć miejsce w celu
przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego,
technicznego lub ekonomicznego. Oznacza to określone wymogi
po stronie świadomości i woli przeprowadzającego eksperyment.
spodziewana korzyść musi mieć istotne znaczenie poznawcze,
medyczne lub ekonomiczne
ponadto - oczekiwanie osiągnięcia tej korzyści jest zasadne w
świetle aktualnego stanu wiedzy
zasadna w świetle aktualnego stanu wiedzy są też celowość
eksperymentu i sposób jego przeprowadzenia
Eksperyment
Warunkiem przedmiotowym, bez którego niemożliwa jest
legalizacja działania sprawcy, jest także zgoda uczestnika, na
którym eksperyment jest przeprowadzany

art. 27 § 2 KK - § 2. Eksperyment jest niedopuszczalny :

 bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany,
 należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i
grożących mu ujemnych skutkach
 oraz poinformowanego należycie o prawdopodobieństwie ich
powstania,
 jak również o możliwości odstąpienia od udziału w
eksperymencie na każdym jego etapie.
Eksperyment
SZCZEGÓLNA REGULACJA EKSPERYMENTU MEDYCZNEGO

Art. 27 § 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa.

Jest to ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

W odniesieniu do eksperymentu medycznego uznać pierwszeństwo regulacji zawartej w tej

ustawie. Wyróżnia ona 2 rodzaje eksperymentu medycznego: eksperyment leczniczy i
eksperyment badawczy.
I. Eksperyment leczniczy jest przeprowadzany w celu wprowadzenia nowych lub tylko w
części wcześniej wypróbowanych metod w zakresie diagnostyki, leczenia lub profilaktyki
w celu uzyskania bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby poddanej leczeniu. Podlega
zasadzie subsydiarności - może być przeprowadzony tylko wówczas, gdy dotychczas
stosowane metody medyczne nie są skuteczne lub jeżeli ich skuteczność nie jest
wystarczająca. Przeprowadza go lekarz!
II. Eksperyment badawczy jest rodzajem eksperymentu poznawczego, ponieważ ma na
celu głównie poszerzenie wiedzy medycznej. Jego efektem powinno być uzyskanie
informacji stanowiących istotny wkład do rozwoju nauk medycznych. Przeprowadzić go
można zarówno na osobach chorych, jak i zdrowych. I w tym przypadku wprowadzona
jest zasada subsydiarności, gdyż uzależnia się jego dopuszczalność od tego, by
uczestnictwo w nim nie było związane z ryzykiem albo też by ryzyko było niewielkie i nie
pozostawało w dysproporcji do możliwych pozytywnych rezultatów takiego
Dla zainteresowanych:
 J. Giezek, „Zezwolenie” na naruszenie dobra prawnego –
negatywne znamię typu czy okoliczność kontratypowa (w:)
Ł. P o h l (red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księga
pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J.
Szwarca, Poznań 2009
 T. Kaczmarek, O tzw. okolicznościach „wyłączających”
bezprawność czynu, PiP 2008, z. 10, s. 21 i n.
... jakieś pytania?