Wady oświadczeń woli

wtorek, 26 marca 2024 18:18

Do wad oświadczeń woli Kodeks Cywilny zalicza:

1) Stan wyłączający świadomość i swobodę w podejmowaniu decyzji i wyrażania woli
2) Pozorność
3) Błąd
4) Podstęp
5) Groźbę

Brak świadomości lub swobody

Skutecznego oświadczenia woli może dokonać tylko osoba, która spełnia przesłanki co do jej
stanu psychicznego i fizycznego, który ma pozwolić na podjęcie i wyrażenie świadomej
decyzji o wywołaniu skutków prawnych.

Artykuł ten odnosi się nie tylko do stanów psychicznych, ale także fizycznych - będzie to
dotyczyło sytuacji, kiedy centralny układ nerwowy człowieka był sterowany bodźcami
zewnętrznymi - przymus fizyczny. Będzie to wtedy, kiedy ruchy człowieka nie będą sterowane
jego centralnym układem nerwowym.

Brak świadomości lub swobody podczas składania oświadczenia woli powoduje bezwzględną
nieważność czynności prawnej.
Ciężar dowodu, że oświadczenie woli zostało złożone w stanie braku świadomości lub swobody
spoczywa na tym, kto powołuje się z tego powodu na nieważność czynności prawnej
(najczęściej jest to osoba, która to oświadczenie złożyła).
Ta wada oświadczenia woli odnosi się wyłącznie do osoby, która zachowuje się w ten sposób, że
można sądzić, że składa oświadczenie woli. Przepis ten nie uwzględnia interesów jakiejkolwiek
innej osoby.

Pozorność
Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jest to
sytuacja, w której osoby umawiają się potajemnie, że ujawnione oświadczenie woli nie wywoła
skutków prawnych lub wywoła inne.

Wady oświadczenia woli Strona 1

Pozorność zawsze może być przedmiotem dowodu z przesłuchań stron lub zeznań świadków.
Pozorne oświadczenie woli jest bezwzględnie nieważne, ale ma doniosłość prawną dla
osób trzecich, które odpłatnie nabyły prawo lub zwolnione zostały z zobowiązania,
działając w zaufaniu, iż oświadczenie woli nie zostało złożone dla pozoru.
Pozorne oświadczenie woli nie jest tym samym, co oświadczenie woli złożone nie na serio. Ono
również nie ma na celu wywołania skutków prawnych. Brak skuteczności prawnej takiego
oświadczenia jest w tym przypadku widoczny już z samego kontekstu sytuacyjnego, w
którym dany podmiot składa oświadczenie woli - np. aktor na scenie.

Zastrzeżenie potajemne - polega na pomyślanym i niezakomunikowanym nikomu

zastrzeżeniu, że czynność prawna nie wywoła skutków prawnych. Jest to jednak
pozbawione jakiejkolwiek doniosłości prawnej, ponieważ nie znajduje żadnego wyrazu
zewnętrznego.

Błąd
Błąd to niezgodność między rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka.
Błąd ma doniosłość prawną i traktowany jest jako wada oświadczenia woli wtedy, gdy dotyczy
treści czynności prawnej i gdy jest istotny.
Treść czynności prawnych zawarta jest w oświadczeniu (oświadczeniach) woli w pełni
zrekonstruowanych za pomocą odpowiednich reguł interpretacyjnych. Jeżeli strony zgodnie
przypisały jakiemuś zwrotowi inny sens, niż wskazują na to normy interpretacyjne, to doszło
między nimi do porozumienia.

Błąd co do treści czynności prawnej - mamy z nim do czynienia wtedy, gdy po

przeprowadzonej wykładni sens czynności prawnej nie odpowiada wyobrażeniom podmiotów
składających oświadczenie woli.

Błędem nie będzie wyobrażenie niezgodne z rzeczywistością, które dotyczy okoliczności

nieregulowanych w czynności prawnej.
Tak samo mylne wyobrażenie co do skutków prawnych nieuregulowanych nie będzie błędem.
Błędem jest dopiero wprowadzenie postanowień do treści czynności prawnej pod wpływem
błędnego przekonania, że odpowiadają one nakazowi ustawowemu.

Błąd musi mieć istotny charakter - ustawa nakazuje oceniać to według indywidualnych
kryteriów a jednocześnie obiektywnych.

Przypadki szczególne

Wady oświadczenia woli Strona 2

Przypadki szczególne

Na błąd treści czynności prawnej i istotny błąd można powołać się wtedy, gdy:
➢ Błąd został wywołany przez adresata, chociażby bez jego winy
➢ Gdy adresat wiedział o błędzie
➢ Gdy adresat mógł ten błąd z łatwością zauważyć

Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej, ale stanowi podstawę do uchylenia
się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

Podstęp
Jest to podstępne działanie polegające na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w
błąd w celu skłonienia jej do złożenia oświadczenia woli o określonej treści. Za podstęp
uważa się także specjalne przemilczenie pewnych rzeczy, ale tylko, gdy istniał obowiązek
ich udzielenia.
Składający oświadczenie woli może powołać się na błąd także wtedy, gdy nie był on istotny lub
gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

Od skutków prawnych w tym wypadku również można się uchylić.

Groźba
Groźba to zapowiedź wyrządzenia komuś zła, w razie, gdyby nie wykonał on określonej
czynności prawnej. Osoba zagrożona znajduje się wtedy w sytuacji przymusu psychicznego i
ma wybór: dokonania czynności prawnej lub narażenia się na rzeczy określone w groźbie. W
przeciwieństwie do oświadczenia woli składanego za pomocą podstępu, osoba zagrożona wie,
że w tej chwili wola jest jej narzucana.
Doniosłość prawna groźby jest zależna od tego, czy była ona bezprawna i czy była poważna -
czyli powodująca poważne niebezpieczeństwo dla osobistych lub majątkowych dóbr wobec
jakiejkolwiek osoby.
Oświadczenie złożone pod wpływem groźby, jest ważne, ale można uchylić się od
skutków prawnych tego oświadczenia.

Uchylenie się od skutków prawnych

Jeżeli ktoś złożył oświadczenie woli pod wpływem błędu, podstępu lub groźby, to przysługuje
mu prawo podmiotowe kształtujące do uchylenia się od skutków prawnych tego
oświadczenia.

Wady oświadczenia woli Strona 3

6
Upoważniony może to prawo wykonać składając oświadczenie woli, w którym wyraziłby
decyzję o uchyleniu skutków, które wyniknęły z pierwotnej czynności prawnej. To
oświadczenie wymaga formy pisemnej, która jest zastrzeżona dla celów dowodowych -
ad probationem.
Prawo podmiotowe do uchylenia się od skutków czynności prawnej jest ograniczone rocznym
terminem - jest to termin zawity. Liczy się od dnia jego wykrycia, a w przypadku groźby - od
chwili, gdy stan obawy ustał.
Uchylenie się od skutków oświadczenia woli powoduje zgaśnięcie wszelkich konsekwencji
prawnych z mocą wsteczną.
Uprawniony nie może jednak domagać się zmiany treści wadliwej czynności prawnej.

Wady oświadczenia woli Strona 4