Stosunek prawny i jego elementy

Pojęcie stosunku prawnego

■To stosunek społeczny określony normami należącymi do systemu prawa
■Może mieć formę stosunku podległości kompetencji lub stosunku zobowiązaniowego ■Może
wiązać jednostki zarówno w warunkach ich świadomości, jaki nieświadomości
■Jest zmienny w czasie. Powstaje, zmienia się i ustaje wskutek wystąpienia określonych faktów
Stosunek podległości kompetencji
■Rodzaj stosunku prawnego wyznaczony przez normę kompetencyjną. Jest to stosunek formalnego
podlegania przez adresata normy kompetencyjnej władzy podmiotu posiadającego kompetencję. Ma
charakter asymetryczny, czyli zakładający władczy prymat podmiotu kompetencji nad adresatem
powstającego obowiązku. Może mieć też charakter wzajemny, czyli powstające lub aktualizujące się
obowiązki będą się wzajemnie równoważyć. Stosunek ten może powstawać zarówno na gruncie
prawa publicznego, jak i prawa prywatnego.
Stosunek zobowiązaniowy
■ W tym stosunku przynajmniej jedna ze stron jest zobowiązana do standardowego korzystnego
świadczenia na rzecz drugiej.
■ Może mieć charakter jednostronny (np. zobowiązanie podatkowe) lub dwustronny (np.
zobowiązanie cywilnoprawne)
Elementy stosunku prawnego
■ Fakty prawne
■Podmioty stosunku prawnego
■Przedmiot stosunku prawnego
■ Treść stosunku prawnego
Fakty prawne
To okoliczności wpływające na powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego. Dzielą się na
zdarzenia i zachowania
Zdarzenia
■To fakty, które nie są bezpośrednio związane z działaniem człowieka, np. choroba, katastrofa,
klęska żywiołowa na skutek działania sił przyrody

Zachowania
Są przejawem ludzkiej aktywności, która bezpośrednio powoduje powstanie, zmianę lub ustanie
stosunku prawnego Dzielą się na czyny i czynności prawne
Czyn
■To zachowanie dowolne, tj. takie, które podmiotowi działania stwarza możliwość wyboru
angażującego jego wolę. Czynom towarzyszy zawsze element świadomości.
■Jest rodzajem zachowania, jest pewnym zdarzeniem uzewnętrznionym
■Może być działaniem zgodnym z prawem lub bezprawnym. W obu przypadkach są to zachowania
prawnie doniosłe
Czynność prawna
■ To świadome działanie człowieka zmierzające do wywołania określonego przez prawo skutku.
Świadomość podmiotu działania obejmuje nie tylko samo zachowanie jako fakt empiryczny mogący
przyczynowo powodować określone następstwa, ale przede wszystkim powinna obejmować skutki
prawne działania.
■ Czynnością prawną jest składanie oświadczeń woli, także akty tworzenia i stosowania prawa
Podmioty stosunku prawnego
■Mogą być nimi osoby fizyczne, osoby prawne, a także ułomne osoby prawne, czyli jednostki
organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (np. osobowe spółki prawa handlowego)
Zdolność do czynnośći prawnej
■Kategoria czynna.Oznacza zdolność do bycia podmiotem prawa. Jest to zdolność do posiadania
praw i obowiązków przez określony podmiot. Zdolność do czynności prawnych Kategoria czynna,
oznacza zdolność do nabywania praw obowiązków przez własne działania danego podmiotu
■Brak zdolności do czynności prawnych: nasciturus oraz dziecko od momentu urodzenia do momentu
ukończenia 13 roku życia. Także osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
■ Ograniczona zdolność do czynności prawnych: 13-18 lat osoby ubezwłasnowolnione częściowo
■Pelna zdolność do czynności prawnych: osoba fizyczna z chwilą ukończenia 18 lat (jeżeli nie została
ubezwłasnowolniona); wyjątkowo kobieta, która ukończyła lat 16 i zawarła za zgodą właściwego
sądu związek małżeński

Przedmiot stosunku prawnego

■ Rzeczy materialne i niematerialne Zachowania stron stosunku prawnego związane z tym
stosunkiem
■ Zasadniczo przedmiotem stosunku prawnego może być każda rzecz i każde zachowanie. Wyjątek
stanowią zachowania niezgodne z prawem oraz rzeczy nieistniejące i niemożliwe.
Treść stosunku prawnego
■To wyznaczone przez normy prawne uprawnienia obowiązki, także wolności.
■Uprawnieniem jest dwustronna relacja prawna powstająca ze względu na normy prawne, w której
występuje podmiot uprawniony do żądania określonego świadczenia oraz podmiot zobowiązany do
wykonania tego świadczenia. Świadczenie to jest korzystne dla podmiotu uprawnionego i jest
realizowane w jego interesie.