Środki Probacyjne

Probacja to jedno z narzędzi stosowanych w systemie karnym, polegające na czasowym

zawieszeniu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności lub innej kary ograniczającej
wolność i poddaniu skazanej osobie szeregu środków probacyjnych. Celem probacji jest
zapobieżenie popełnieniu kolejnych przestępstw przez skazanego, a także umożliwienie mu
reintegracji społecznej i resocjalizacji.
Środki probacyjne - instytucja prawa karnego materialnego i wykonawczego realizująca
wychowawcze i szczególno-prewencyjne cele reakcji prawnokarnej sprawcy przestępstwa.
Inaczej mówiąc Środki probacyjne są instytucją przewidzianą przez Kodeks karny w art. 66-
84, której zadaniem jest realizacja wychowawczych i prewencyjnych celów reakcji
prawnokarnej sprawcy przestępstwa.
Środek probacyjny służy resocjalizacji uznanego za winnego zarzucanego mu czynu
zabronionego, zazwyczaj stosowany wobec osób zagrożonych lub skazanych na karę
pozbawienia wolności. W tym wypadku instytucja daje szansę sprawcy na poprawę w
warunkach wolnościowych, bez wykonywania kary w całości lub części albo uniknięcie kary
w przypadku pozytywnego przebiegu próby przy warunkowym umorzeniu postępowania
karnego.
Innymi słowy środek probacyjny polega na tym, że skazany który zostaje skazany na karę
pozbawienia wolności lub inną karę ograniczającą wolność, wykonanie tej kary jest
zawieszane, a skazany podlega określonym środkom kontrolnym i restrykcyjnym, w celu
zapobieżenia powtórzeniu przestępstwa i umożliwienia jego resocjalizacji.
Ogólnym warunkiem jego zastosowania wobec sprawcy jest pozytywna prognoza
kryminologiczna przejawiająca się w założeniu, że dotychczasowa postawa skazanego oraz
jego zachowanie po popełnieniu przestępstwa dają duże prawdopodobieństwo przestrzegania
przez niego porządku prawnego w przyszłości. Środek probacyjny stosowany jest przez okres
próby, podczas którego zachowanie skazanego sprzeczne z nałożonymi na niego
obowiązkami może skutkować zarządzeniem wykonania orzeczonej wobec niego kary (art. 75
k.k.), podjęciem warunkowo umorzonego postępowania karnego (art. 68 k.k.) albo
odwołaniem warunkowego przedterminowego zwolnienia (art. 160 k.k.w.).
Instytucja środków probacyjnych ma miejsce w polskim kodeksie karnym. Konkretnie w
rozdziale VII kk. Zatytułowanym jako „Środki z związane z poddaniem sprawcy próbie”
___________________________________________________________________________
W polskim prawie karnym wyróżnia się następujące postaci środków probacyjnych:

Warunkowe umorzenie postępowania karnego;

Polega ono na tym jak mówi art. 66 kk że sąd może warunkowo umorzyć postępowanie
karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego
popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne,
jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają
przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku
prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Charakterystyka instytucji.
Warunkowe umorzenie postępowania w Kodeksie karnym z 1997 r. powierzone zostało
wyłącznie sądom. Z dniem 1.09.1998 r., tj. wraz z wejściem w życie tego kodeksu,
kompetencję do warunkowego umarzania postępowania karnego utracili prokuratorzy, co
spowodowało znaczny spadek częstotliwości jej stosowania. Warunkowe umorzenie
postępowania karnego jest prawnokarną reakcją na czyn przestępny sprawcy, która wiąże się
z przypisaniem mu faktu popełnienia przestępstwa i winy ale bez konsekwencji w postaci
skazania i wymierzenia kary, a wręcz przeciwnie – z zakończeniem prowadzonego
postępowania karnego w formie jego warunkowego umorzenia na próbę, połączonego z
reguły z odpowiednio dobranymi obowiązkami w postaci: naprawienia szkody,
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo zapłaty nawiązki, uiszczenia świadczenia
pieniężnego, a także niektórymi obowiązkami spośród wymienionych w art. 72 § 1 k.k. oraz z
zakazem prowadzenia pojazdów do lat 2 i ewentualnie z dozorem.
Forma orzeczenia i jego charakter prawny.
O warunkowym umorzeniu postępowania karnego sąd orzeka wyrokiem. Jest to wyrok
warunkowo umarzający postępowanie karne, który nie ma charakteru skazującego i nie
pociąga za sobą prawnych skutków skazania. Wyrok ten jest odnotowywany w Krajowym
Rejestrze Karnym w celu monitorowania okresu próby i wywiązywania się z nałożonych
obowiązków, zakazów i środków kompensacyjnych. Osobę poddaną warunkowemu
umorzeniu postępowania karnego uważa się za niekaraną.
Kompetencja warunkowego umorzenia postępowania należy do sądu; wynika to z faktu, że
zastosowanie tej instytucji musi być poprzedzone stwierdzeniem winy sprawcy i brakiem
wątpliwości co do okoliczności popełnienia przestępstwa; tym samym podstawą
warunkowego umorzenia jest ustalenie wszystkich przesłanek odpowiedzialności – Wróbel
Przesłankami warunkowego umorzenia postępowania karnego są;
1 Uprzednia niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne (niezależnie od tego czy jest to
zbrodnia lub umyślny występek a także przypadki, w których sąd odstąpił od wymierzenia
kary bądź zastosowano środki przewidziane dla nieletnich, środki zabezpieczające)
Warunek niekaralności za przestępstwo umyślne jest niewątpliwie spełniony, gdy nastąpiło
zatarcie skazania za przestępstwo umyślne, a także wtedy, gdy sprawca był wcześniej skazany
za przestępstwo umyślne, ale sąd postanowił odstąpić od wymierzenia sprawcy kary.
Ukaranie za jakiekolwiek przestępstwo nieumyślne nie stanowi oczywiście przeszkody do
warunkowego umorzenia postępowania.
( Dziwnym wyjątkiem od tej przesłanki są skazani za umyślne przestępstwo skarbowe ich ta
przesłanka nie dotyczy) _ Dziwna tendencja do pobłażania przestępcom skarbowym
„Podstawowym warunkiem zastosowania instytucji probacyjnej jest to, by sprawca w dacie
wyrokowania był osobą niekaraną za przestępstwo umyślne” (wyrok SN z 21.09.2020 r.
2.
Mówi o tym art. 66 paragraf 2
Kolejną przesłanką do zastosowania jest zagrożenie czynu karą pozbawienia wolności
nieprzekraczającą 5 lat. Ważne jest to że nie uwzględnia się tu przewidzianych przepisami
prawa możliwości nadzwyczajnego złagodzenia czy obostrzenia kary.
3
stopień winy i stopień społecznej szkodliwości nie mogą być znaczne
Przesłanka stopnia winy wymaga odwołania się do katalogu okoliczności umniejszających
winę. Natomiast w grę nie wchodzą okoliczności wyłączające winę, wtedy bowiem sprawca
nie popełnia przestępstwa ze względu na niewymagalność dania posłuchu normie
zmniejszonym stopniem winy cechuje się przykładowo przestępstwo popełnione przez
podwładnego na polecenie przełożonego, o ile obawia się on utraty pracy w razie jego
niewykonania (działa on w warunkach zbliżonych do anormalnej sytuacji motywacyjnej),
podobnie jak umniejsza stopień winy przestępstwo księgowego podjęte w warunkach
niedostatecznego rozpoznania stanu prawnego (działa on w warunkach
nieusprawiedliwionego błędu co do bezprawności).
4
Brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu wymaga bezspornego ustalenia
samego faktu popełnienia przestępstwa i jego okoliczności. (Nie wystarczy aby sprawca
przyznał się do zarzucanego mu czynu) Według wyroku SN z 20.10.2011 r., III KK 159/11,
LEX nr 1101665: „Podjęcie przez sąd prawidłowej decyzji w zakresie warunkowego
umorzenia postępowania wymaga, aby stan faktyczny sprawy nie budził żadnych wątpliwości
w świetle zebranego materiału dowodowego i dokonanej przez sąd jego oceny. To właśnie na
podstawie tych dowodów sąd ustala sprawstwo oskarżonego, stopień jego zawinienia i
społecznej szkodliwości czynu, a więc okoliczności, które implikują inną przesłankę
warunkowego umorzenia postępowania, a mianowicie wymóg, by okoliczności popełnienia
czynu nie budziły wątpliwości”
5
Pozytywna prognoza kryminologiczna wyrażająca się w opartym na ocenie właściwości i
warunków osobistych sprawcy oraz jego dotychczasowym sposobie życia przypuszczeniu, że
sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w
szczególności nie popełni przestępstwa.
Aspekty procesowe warunkowego umorzenia postępowania. Jeżeli prokurator uzna, że
zachodzą przesłanki warunkowego umorzenia postępowania karnego, to zgodnie z art. 336
k.p.k. może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o warunkowe
umorzenie. Uzasadnienie tego wniosku może ograniczyć się do wskazania dowodów, że wina
oskarżonego nie budzi wątpliwości oraz że okoliczności przemawiają za warunkowym
umorzeniem. We wniosku prokurator może zaproponować określony okres próby, obowiązki
probacyjne, jakie należałoby nałożyć na oskarżonego, oraz sugestie co do stosowania dozoru.
Wniosek prokuratora prezes sądu kieruje na posiedzenie sądu w celu rozważenia kwestii
warunkowego umorzenia postępowania. Może to uczynić również z własnej inicjatywy, bez
stosownego wniosku prokuratora, gdy złożony został akt oskarżenia (por. art. 339 § 1 pkt 2
k.p.k.). W posiedzeniu mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i pokrzywdzony
przestępstwem. Ich udział jest obowiązkowy, gdy tak zarządzi prezes sądu lub sąd (art. 341 §
1 k.p.k.). W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu
wyrokiem (art. 341 § 5 k.p.k.). Jeżeli oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu, jak
również wtedy gdy sąd uzna warunkowe umorzenie za nieuzasadnione – kieruje sprawę na
rozprawę. Jeśli prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego,
wniosek ten zastępuje akt oskarżenia (który powinien być uzupełniony zgodnie z
wymaganiami w ciągu 7 dni) – por. art. 341 k.p.k. Nie ma przeszkód, aby sąd po
przeprowadzeniu rozprawy wydał wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne, jeżeli
zajdą ku temu podstawy i sąd uzna zastosowanie tego środka za uzasadnione i celowe. –
Konarska Wrzosek
w roku 2020 – 23 928 (odpowiednio: 23 282 w sprawach z oskarżenia publicznego i 617 w
sprawach z oskarżenia prywatnego)
___________________________________________________________________________
Okres próby, dozór i obowiązki próby – art. 67kk
§ 1. Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od
uprawomocnienia się orzeczenia.

§ 2. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór
kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności
należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

§ 3. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w
całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo
zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę; sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1
pkt 1-3, 5-6b, 7a lub 7b, a ponadto orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 lub zakaz
prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3, do lat 2. Przepisy art. 72 § 1a i 1b stosuje się odpowiednio.

§ 4. Przepis art. 74 stosuje się odpowiednio.

Możliwość orzeczenia dozoru.

Przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego orzeczenie dozoru jest zawsze
fakultatywne. Sąd może go orzec, gdy uzna, że dozór jest w przypadku danego sprawcy
potrzebny. Może to być dozór kuratora sądowego, osoby godnej zaufania lub stowarzyszenia,
instytucji albo organizacji społecznej, do której należy troska o wychowanie, zapobieganie
demoralizacji lub pomoc skazanym.
Obligatoryjne jest naprawienie szkody oraz możliwość do zadość uczynienia krzywdzie.
Obowiązki probacyjne. Nakładanie na sprawcę obowiązków probacyjnych w razie
warunkowego umorzenia postępowania ma charakter fakultatywny, zależny od uznania sądu.
Sąd ma możliwość orzeczenia niemal wszystkich obowiązków z art. 72 § 1 k.k., z wyjątkiem
tych z pkt 4 i 7, tj. nakazania wykonywania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania
zawodowego oraz powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub
miejscach. Ma natomiast możliwość zobowiązania sprawcy do:
1)
informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;
2)
przeproszenia pokrzywdzonego;
3)
wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby
(oczywiście ten obowiązek wchodzi w grę wtedy, gdy sprawca czy to z mocy ustawy, czy
orzeczenia sądu jest zobowiązany do alimentacji);
4)
powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;
5)
poddania się terapii uzależnień;
6)
poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji;
7)
uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych;
8)
powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w
określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób (w tym przypadku
sąd określa ponadto minimalną odległość od osób chronionych, jaką skazany jest obowiązany
zachować – por. art. 67 § 3 in fine k.k.);
9)
opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, przy czym jeśli ten obowiązek
jest nakładany w związku z popełnieniem przestępstwa z użyciem przemocy lub groźby
bezprawnej wobec osoby najbliższej, sąd musi dodatkowo określić sposób kontaktu sprawcy
z osobą pokrzywdzoną (por. art. 67 § 3 in fine k.k.).
Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego
§ 1. Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił
przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany.
§ 2. Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza
porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż określone w § 1 przestępstwo, jeżeli
uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego,
środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym
ugody.
§ 2a. Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli okoliczności, o których mowa w § 2,
zaistnieją po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora
zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.
§ 3. Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o
warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco
narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
§ 4. Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6
miesięcy od zakończenia okresu próby.
Jeśli w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy od jego zakończenia nie podjęto
postępowania, umorzenie staje się bezwarunkowe (ostateczne), a sprawca nie może już zostać
pociągnięty do odpowiedzialności karnej. „Upływ okresu, o którym mowa w art. 68 § 4 kk,
oznacza, że umorzenie postępowania karnego przestaje być warunkowe, lecz ex lege staje się
ostateczne, definitywne. Po upływie tego okresu oskarżony nie może ponosić żadnych
negatywnych skutków popełnienia przestępstwa, w tym związanych z rozpoznaniem kasacji
wniesionej na jego niekorzyść. Niedopuszczalne jest ponowne pociągnięcie go do
odpowiedzialności karnej za to przestępstwo” (postanowienie SN z 29.10.2020 r., IV KK
262/19, KZS 2020/11, poz. 12).
Obligatoryjne podjęcie postępowania następuje w przypadku kumulatywnie spełnionych
przesłanek, tj. gdy sprawca popełni w okresie próby przestępstwo umyślne (tzn. czas
popełnienia tego przestępstwa musi mieścić się w okresie próby) i za to przestępstwo sprawca
zostanie prawomocnie skazany (uprawomocnienie skazania nie musi nastąpić w okresie
próby, jednak przed upływem 6 miesięcy od jego zakończenia – § 4). Jak i w przypadku
określonym w art.68 paragraf 2a.
Fakultatywne podjęcie umorzonego postępowania może nastąpić, jeżeli sprawca w okresie
próby rażąco narusza porządek prawny, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego
obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku bądź nie
wykonuje zawartej ugody.
W razie podjęcia postępowania warunkowo umorzonego sprawa toczy się od nowa na
zasadach ogólnych, przed sądem właściwym do jej rozpoznania (art. 551 k.p.k.)
___________________________________________________________________________

Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności

Art. 69kk
Warunkowe zawieszenie kary tak samo jak warunkowe umorzenie postępowania jest
fakultatywne. Od 1.07.2015 r. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie wymierzonej
sprawcy kary pozbawienia wolności do roku, niezależnie od tego, za jakie przestępstwo –
umyślne czy nieumyślne – została ona wymierzona. Wykonanie pozostałych kar nie może
zostać warunkowo zawieszone.
Przesłanki warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności. Przepis art. 69 § 1 k.k.
formułuje trzy przesłanki warunkujące zastosowanie omawianego środka probacyjnego, które
muszą być spełnione kumulatywnie.
1 Wymiar kary orzeczonej nie może przekraczać roku
2 Sprawca w czasie popełnienia przestępstwa, którego wyrokowanie dotyczy, nie może być
skazany na karę pozbawienia wolności.
3 Przesłanka materialna i prognozy kryminologicznej
Sąd bierze pod uwagę przede wszystkim okoliczności o charakterze podmiotowym ściśle
związane z osobą sprawcy (Łabuda [w:] Giezek, Kodeks, s. 490–491). Ustawodawca nie
zamieszcza też wprost wymogu uprzedniej niekaralności sprawcy. Fakt ten jednak może być
wzięty pod uwagę przez sąd w ramach pojęcia postawy sprawcy oraz pojęcia
dotychczasowego sposobu życia (por. uwagi do art. 66; na temat warunków i właściwości
osobistych por. uwagi do art. 10 § 2). Zachowanie się sprawcy po popełnieniu przestępstwa
dotyczy takich kwestii, jak: dążenie do naprawienia szkody lub naprawienie jej, przeproszenie
pokrzywdzonego, podjęcie próby pojednania się z nim, gotowość poddania się mediacji,
wyrażenie skruchy i żalu. Należy brać także pod uwagę stosunek psychiczny sprawcy do
czynu, który popełnił, i do krzywd, które wyrządził (por. wyrok SA w Łodzi z 19.06.2001 r.,
II AKa 90/01, Prok. i Pr.-wkł. 2002/4, poz. 23; wyrok SA w Krakowie z 3.03.1999 r., II AKa
14/99, KZS 1999/3, poz. 28).
___________________________________________________________________________
Okres próby przy zawieszeniu wykonania kary

Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby który wynosi od 1 roku do 3 lat od
daty uprawomocnienia się wyroku.
W przypadku gdy sprawcą jest młodociany lub sprawca popełnił przestępstwo z użyciem
przemocy wobec osoby wspólnie z nim zamieszkującej okres próby wynosi od 2 do 5 lat.
Sformułowanie „osoba wspólnie zamieszkująca” jest nowe. Wprowadziła je ustawa z
20.02.2015 r. Chodzi tu, jak się wydaje, o faktyczne wspólne mieszkanie sprawcy i
pokrzywdzonego w tym samym lokalu, niezależnie od tego, czy między tymi osobami istnieją
jakieś bliższe relacje (partnerskie), czy nie. Nie ma znaczenia formalne wskazanie miejsca
zameldowania tych osób, które może być u każdej z nich inne, liczy się fakt wspólnego
zajmowania lokalu mieszkalnego. ( Pojęcie to nie pokrywa się z pojęciem osoby najbliższej)
Trzeba także pamiętać, że warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności do lat 5 na
okres próby nieprzekraczający 10 lat jest możliwe na podstawie art. 60 § 5 k.k. w przypadku
współpracy sprawcy z organami ścigania z zastosowaniem instytucji tzw. małego świadka
koronnego (art. 60 § 3 i 4 k.k
Zawieszając kare pozbawienia wolności sąd nadal może obok niej orzec kare grzywny jeżeli
jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe.
W razie zarządzenia wykonania kary grzywna orzeczona na podstawie § 1 nie podlega
wykonaniu; kara pozbawienia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający połowie
liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny z zaokrągleniem w górę do pełnego dnia.

Zawieszając wykonanie kary, sąd zobowiązuje, a jeżeli orzeka środek karny, może
zobowiązać skazanego do wymienionych w art. 72 kk obowiązków są to między innymi:
Informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby
Przeproszenie pokrzywdzonego
Powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających
Poddania się terapii uzależnień
Poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji
Zgodnie z art. 73kk Istnieją dwa rodzaje dozoru
Zawieszając wykonanie kary, sąd może w okresie próby oddać skazanego pod dozór kuratora
lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której
działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Fakultatywny
Obligatoryjny jest wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, sprawcy
określonego w art. 64 § 2,( recydywisty) a także wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w
związku z zaburzeniami preferencji seksualnych oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z
użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej. Dozór do tych osób musi trwać
przez cały okres próby.
Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo
umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego
zawieszenia jej wykonania.
§ 1a. Sąd zarządza wykonanie kary jeżeli skazany za przestępstwo popełnione z użyciem
przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej
zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny,
ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej
osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.
§ 2. Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza
porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w § 1, albo
jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub
orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku.
§ 2a. Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli okoliczności, o których mowa w § 2, zaistnieją
po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego,
chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.
§ 3. Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed
jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym
czasie popełnił przestępstwo.
§ 3a. Zarządzając wykonanie kary w wypadkach, o których mowa w § 2 i 3, sąd może,
uwzględniając dotychczasowy przebieg próby, a w szczególności wykonanie nałożonych
obowiązków, skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę.
§ 4. Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od
zakończenia okresu próby.
§ 5. (uchylony).
Art. 75a. [Zamiana kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę]
§ 1. Wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania, który w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy
popełnił inne przestępstwo niż określone w art. 75 § 1, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia
grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych,
środków kompensacyjnych lub przepadku, sąd może, jeżeli cele kary zostaną w ten sposób
spełnione, mając na względzie wagę i rodzaj czynu zabronionego przypisanego skazanemu,
zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności zamienić ją na karę ograniczenia
wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele
społeczne, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm dniom
kary ograniczenia wolności, albo na grzywnę, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia
wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny. Kara ograniczenia wolności nie
może trwać dłużej niż 2 lata, a grzywna nie może przekroczyć 810 stawek dziennych.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się:
1) w wypadkach, o których mowa w art. 75 § 1, 1a i 2a;
2) do skazanego, który nie wykonał obowiązku określonego w art. 72 § 1 pkt 7b lub w §
2.
§ 3. Sąd, zamieniając karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę, w miarę możliwości wysłuchuje
skazanego.
§ 4. Zamiana kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
karę ograniczenia wolności albo na grzywnę nie zwalnia skazanego od wykonania
orzeczonych wobec niego środków karnych, przepadku, środków kompensacyjnych lub
środków zabezpieczających, chociażby następnie orzeczono karę łączną.
§ 5. Jeżeli skazany uchyla się od wykonywania kary ograniczenia wolności, od uiszczenia
grzywny, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych,
przepadku lub środków kompensacyjnych, sąd uchyla zamianę i zarządza wykonanie kary
pozbawienia wolności.
§ 6. W wypadku uchylenia zamiany i zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności
na poczet zarządzonej kary pozbawienia wolności zalicza się dotychczas wykonaną karę
grzywny albo karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia
wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny albo dwóm dniom kary ograniczenia
wolności.
§ 7. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli kara pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania została orzeczona na podstawie art. 60 § 5.
warunkowe przedterminowe zwolnienie z kary pozbawienia wolności
Warunkowe przedterminowe zwolnienie jest trzecią, obok warunkowego umorzenia i
warunkowego zawieszenia wykonania kary, instytucją polegającą na poddaniu sprawcy
próbie. Sens tej instytucji polega na skróceniu okresu pobytu skazanego w zakładzie karnym,
gdy taki dalszy pobyt nie jest już konieczny. Perspektywa warunkowego przedterminowego
zwolnienia wywiera też dyscyplinujący wpływ na zachowanie się skazanych w czasie
odbywania kary
Podstawową przesłanką warunkowego zwolnienia jest odbycie przez skazanego pewnej
części kary, na którą został skazany. W zasadzie skazanego można warunkowo zwolnić po
odbyciu przez niego co najmniej połowy kary. Dalej idące wymagania KK stawia wobec
recydywistów. Skazanego w warunkach recydywy specjalnej (art. 64 § 1 KK) można zwolnić
po upływie dwóch trzecich kary. Skazanego w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej
(art. 64 § 2 KK) – po odbyciu trzech czwartych kary. Skazany na 25 lat pozbawienia wolności
może być warunkowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazany na karę
dożywotniego pozbawienia wolności – po odbyciu 25 lat kary (art. 78 § 3 KK). Te reguły
mogą być jednak przez sąd zaostrzone do powyżej jednej drugiej wykonanej kary a w
przypadku kary dożywotniego pozbawienia wolności sąd może orzec że skazany nie będzie
mógł wcześniej niż po odbyciu 30 lat pozbawienia wolności skorzystać z przed terminowego
zwolnienia. Nie możne jednak taką decyzją sąd z góry całkowicie wykluczyć
przedterminowego warunkowego zwolnienia . Poza tymi przesłankami o charakterze
formalnym zasadnicze znaczenie ma przesłanka w postaci pozytywnej prognozy
kryminologicznej w stosunku do skazanego. Zgodnie z art. 77 § 1 KK, sąd może
zadecydować o warunkowym zwolnieniu skazanego tylko wówczas, gdy jego postawa,
właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po
jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po
zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i
przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Ta
pozytywna prognoza oznacza więc przekonanie, że kara osiągnęła swe cele indywidualno-
prewencyjne.
Art. 80. § 1. W razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres
próby, który jednak nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat.
§ 2. Jeżeli skazanym jest osoba określona w art. 64 , okres próby nie może być krótszy niż 3
lata.
§ 3. W razie warunkowego zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego
pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.
Natomiast niepomyślny przebieg okresu próby powoduje odwołanie warunkowego
zwolnienia. W takim wypadku nie zalicza się na poczet kary okresu spędzonego na wolności;
nie można również ponownie zwolnić skazanego warunkowo przed upływem roku od
osadzenia skazanego w zakładzie karnym, a przy karze 25 lat albo dożywotniego pozbawienia
wolności – przed upływem 5 lat
Przepisy o przedterminowym warunkowym zwolnieniu stosuje się odpowiednio do tzw.
zbiegu kar, tj. do dwóch lub więcej kar niepodlegających łączeniu, które skazany ma odbyć
kolejno. Właśnie w takim przypadku praktyczne znaczenie ma przepis art. 79 § 2 KK,
stanowiący, że skazanego można zwolnić warunkowo po odbyciu 15 lat pozbawienia
wolności, nawet jeżeli nie odbył ułamka kary określonego w art. 78 § 1–2 KK

uznanie środka karnego za wykonany

Art. 84. KK

Uznanie środków karnych za wykonane

. § 1. Sąd może po upływie połowy okresu, na który orzeczono środki karne wymienione w
art. 39 pkt 1–3, uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a
środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli środki karne wymienione w art. 39 pkt 2, 2a i 3
orzeczono na podstawie art. 41 § 1a albo art. 42 § 2.
§ 2a. Jeżeli środek karny orzeczony został dożywotnio, sąd może uznać go za wykonany,
jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia
przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny, a środek karny był w
stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej przez 15 lat.
§ 3. Sąd może zwolnić skazanego z obowiązku orzeczonego na podstawie art. 41b § 5 lub 7
po upływie połowy okresu, na który go orzeczono, jeżeli obowiązek był stosowany
przynajmniej przez rok, a zachowanie skazanego wskazuje, że dalsze stosowanie obowiązku
nie jest niezbędne do spełnienia celów środka karnego
Możliwość skrócenia okresu wykonywania środków karnych. Taka możliwość z oczywistych
względów dotyczy tylko środków karnych rozciągniętych w czasie, tj. wymienionych w art.
39 pkt 1–3 k.k. Należy jednak podkreślić, że odnosi się ona do wszystkich środków karnych
mających taki charakter, bez względu na to, czy zostały orzeczone obok kary, czy zamiast
kary (samoistnie), czy w postaci łącznego środka karnego na podstawie art. 90 § 2 k.k. W
doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się całkiem zasadnie, że możliwe jest też wcześniejsze
uznanie za wykonany zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego przy warunkowym
umorzeniu postępowania karnego, jeżeli był on orzeczony na 2 lata, zwłaszcza gdy okres ten
wykraczał poza okres próby. Ustawodawca zróżnicował przesłanki zarówno formalne, jak i
merytoryczne pozwalające na skrócenie okresu wykonywania środka karnego w zależności od
tego, czy środek ten został orzeczony na czas określony, a więc terminowo (art. 84 § 1 k.k.),
czy dożywotnio (art. 84 § 2a k.k.)
Do przesłanek formalnych należy upływ połowy okresu, na jaki orzeczono dany środek
karny, i wykonywanie go przynajmniej przez rok, co oznacza, że środki karne orzeczone na
najkrótszy możliwy okres, tj. w wymiarze roku, nie mogą być wcześniej uznane za wykonane,
a więc muszą być wykonane w całości. Możliwość skrócenia okresu wykonywania środka
karnego może dotyczyć środków orzeczonych minimum na okres 2 lat. Mając na uwadze, że
niektóre środki karne mogą być orzekane maksymalnie na lat 10, niektóre na lat 15, a zakaz
wstępu na imprezę masową na lat 6. Przesłanką merytoryczną uzasadniającą wcześniejsze
uznanie środka karnego za wykonany jest przestrzeganie przez skazanego porządku
prawnego, czyli zachowanie w pełnej rozciągłości respektujące prawo, które jest
zachowaniem społecznie korzystnym i pożądanym, w tym przede wszystkim rzetelne
wykonywanie postanowień wyroku skazującego, a zwłaszcza odnośnie do orzeczonego
środka karnego lub środków karnych.
Liczenie upływu wymaganych okresów. Punktem wyjścia dla ustalenia, czy upłynął
wymagany okres umożliwiający uznanie środka karnego za wykonany przed czasem, na jaki
go orzeczono, jest ustalenie daty rozpoczęcia biegu tego okresu. Zgodnie z postanowieniem
zawartym w art. 43 § 2 k.k. orzeczone środki karne w postaci pozbawienia praw publicznych,
wszelkich zakazów i nakazów obowiązują od uprawomocnienia się orzeczenia. Trzeba jednak
pamiętać i uwzględnić to w obliczeniach, że okres, na który orzeczono pozbawienie praw
publicznych, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności za przestępstwo, za
które ten środek orzeczono ,oraz że okres, na który orzeczono zakazy określonej aktywności,
nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności orzeczonej za jakiekolwiek
przestępstwo .Ponadto w przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów okres, na który
orzeczono ten środek, nie biegnie do chwili wykonania obowiązku zwrotu dokumentu
uprawniającego do prowadzenia pojazdu .To oznacza, że przy ustalaniu, czy zostały spełnione
przesłanki formalne uznania orzeczonego środka karnego za wykonany, trzeba w określonych
przypadkach dokonać odpowiednich odliczeń od okresu jego formalnego obowiązywania.
Natomiast w przypadku gdy wobec danej osoby stosowano środki zapobiegawcze, a następnie
orzeczono wobec skazanego odpowiadające im rodzajowo środki karne, okres rzeczywistego
ich stosowania trzeba zaliczyć na poczet orzeczonego, odpowiedniego rodzajowo środka
karnego (art. 63 § 3 k.k.), podobnie gdy zastosowano wobec skazanego zatrzymanie prawa
jazdy lub innego odpowiedniego dokumentu, okres tego zatrzymania trzeba zaliczyć na
poczet orzeczonego środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów .
uznanie kary ograniczenia wolności za wykonaną .
Art. 83. Skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę
orzeczonej kary, przy czym przestrzegał porządku prawnego, jak również wykonał nałożone
na niego obowiązki, orzeczone środki karne, środki kompensacyjne i przepadek, sąd może
zwolnić od reszty kary, uznając ją za wykonaną.
Stosowanie omawianej instytucji jest fakultatywne.

Jakie warunki muszą być spełnione

1. Odbycie przynajmniej połowy orzeczonej kary;

2. Ustalenie, że skazany przestrzegał porządku prawnego ,a więc, czy stosował się do

powszechnie obowiązujących regulacji prawnych.

3. Ustalenie, czy skazany spełnił obowiązki na niego nałożone (np. zapłata świadczenia
pieniężnego, przeproszenie pokrzywdzonego, poddanie się terapii uzależnień).

4. Ustalenie, czy skazany wykonał nałożone na niego środki karne (np. zakaz
prowadzenia pojazdów), środki kompensacyjne (np. zadośćuczynienie, nawiązka) i
przepadek.

Zakres zastosowania art. 83 k.k. Możliwość zwolnienia z odbywania reszty kary ograniczenia
wolności dotyczy każdej kary tego rodzaju orzeczonej za przestępstwo w wyroku
skazującym, w tym także tej wchodzącej w skład kary łączonej (mieszanej) z karą
pozbawienia wolności, o której mowa w art. 37b k.k. Dotyczy również kary łącznej
ograniczenia wolności oraz kary ograniczenia wolności, którą skazany odbywa z mocy aktu
łaski w zamian za inną karę orzeczoną w wyroku skazującym, a także w zamian za karę
pozbawienia wolności na podstawie art. 4 § 3 k.k., gdy z powodu zmiany ustawy karnej
przestępstwo, za które został skazany, przestało być zagrożone karą pozbawienia wolności
Kwestia ustalania początku odbywania kary ograniczenia wolności. Moment rozpoczęcia
odbywania kary ograniczenia wolności – wraz ze zmianą jej treści dokonaną nowelą z
20.02.2015 r. – został różnie określony dla różnych obowiązków i ciężarów wchodzących w
jej skład. Mianowicie zgodnie z postanowieniami art. 57a k.k.w. rozpoczęcie wykonywania
kary w formie pracy na cele społeczne następuje w dniu, w którym skazany przystąpił do
wykonywania wskazanej pracy (art. 57a § 1 k.k.w.), natomiast rozpoczęcie odbywania kary w
formie potrąceń części wynagrodzenia za pracę następuje w pierwszym dniu okresu, w
którym dokonuje się takiego potrącenia (art. 57a § 2 k.k.w.).
Zwolnienie z reszty kary nie ma charakteru warunkowego, nie wiąże się z możliwością
nałożenia na zwalnianego jakichkolwiek obowiązków, nie ma też możliwości odwołania
zwolnienia i zarządzenia wykonania kary
___________________________________________________________________________