Prawo karne - wykład - dr.

hab Kosonoga

Kara kryminalna - inaczej kara za przestępstwo. Jest to przewidziana przez prawo karne konsekwencja
popełnionego przestępstwa. Kara wyraża dezaprobatę tego czynu i sprawcy oraz zawiera określoną
dolegliwość.

Kara kryminalna posiada wiele cech, które odróżniają ją od innych kar spotykanych w życiu społecznym
(kara porządkowa, kara dyscyplinarna, kara pedagogiczna, kara umowna).

Tymi cechami są:

- wymierzana w imieniu państwa tylko przez niezawisłe i niezależne sądy. Tylko sądy są uprawnione do
wymierzania kar kryminalnych.

- orzekana za przestępstwo (nullum crimen sine poena - nie ma przestępstwa bez kary)

- orzekana po przeprowadzeniu postępowania karnego (kpk)

- kara kryminalna ma charakter indywidualny - odpowiedzialność osobista, czyli tyczy się i jest
wykonywana tylko wobec sprawcy przestępstwa. Odbywanie kary za skazanego - przestępstwo
poplecznictwa.

Cele kary kryminalnej:

· cel sprawiedliwościowy - kara powinna być współmierna do popełnionego przestępstwa, dzięki

temu można mówić, że jest sprawiedliwa.

· cel prewencyjny (indywidualny) - kara ma zapobiegać powrotowi do przestępstwa i

wychowawczo odziaływać na sprawcę (resocjalizacja).

· cel prewenyjny (ogólny) - wymiar kary ma odstraszać potencjalnych przestępców (publiczne

egzekucje - średniowiecze). Strach jako hamulec do popełnienia przestępstwa.

· cel kompensacyjny - chodzi o naprawienie wyrządzonej szkody i danie satysfakcji osobie

pokrzywdzonej, poprzez środki komensacyjne. Pojednanie się, przeproszenie pokrzywdzonego.
W przypadku wykroczeń sądy wymierzają kary od 2001r. Wykroczenia więc należą do zakresu wymiaru
sprawiedliwości, który Konstytucja powierza niezależnym i niezawisłym sądom. Skutki ukarania za
wykroczenie nie są tak drastyczne, jak te za przestępstwa. Ukaranie za wykroczenie nie jest notowane w
KRK (krajowym rejestrze karnym, za wyjątkiem kary aresztu) i nie jest podstawą do recydywy. A więc
odpowiedzialność za wykroczenia należy określać jako odpowiedzialność karną sensu largo.

Katalog kar kryminalnych przewidzianych na marzec 2024:

*kolejność tych kar nie jest przypadkowa, udawodawca chciał ułożyć kary od najłagodniejszej do
najsurowszej

1) kara grzywny - stawkowa (liczona w stawkach dziennych) lub kwotowa (określona suma, głównie się
ona tyczy wykroczeń).

Zalety kary grzywny:

- nie odesparowuje skazanego od społeczeństwa, skazany korzysta w pełni ze swojej wolności

- nie wpływa demoralizująco na skazanego poprzez pobyt w zakładzie karnym

- bardzo opłacalna dla osób zamożnych oraz dla samego państwa, które nie musi utrzymywać skazanego
w więzieniu (taniość wykonania)

- łatwa w orzekaniu

Wady kary grzywny:

- niecelowo obciąża osoby bliskie skazanemu, co trochę kłóci się z osobistym/indywidualnym

charakterem kary kryminalnej.

Kara stawkowa:

Zależna jest od ilości stawek i ich wysokości. Ustawodawca reguluje ilość możliwych stawek i ich
wysokość. Standardowo ilość stawek wacha się od 10 do 540 stawek dziennych. Z kolei wysokość wynosi
od 10zł do nawet 2000zł. Jednakże, w przypadku nadzwyczajnie obostrzonej kary te wartości mogą ulec
zmianie - ilość stawek w takim przypadku może sięgać aż 810.

Wyjątek: Zgodnie z Art. 309 KK osoba popełniająca przestępstwa (prania pieniędzy, wyłudzenia kredytu,
zbrodnie VAT-owskie, przestępstwo niegospodarności) oprócz kary pozbawienia wolności może również
liczyć na karę grzywny w wysokości do 3000 stawek dziennych. Tak ogromna suma jest spowodowana
wysokością kwot jakie mogą wchodzić w dany proceder.

Dlaczego kara stawkowa lepiej służy wypełnieniu funkcji sprawiedliwościowej kar kryminalnych?

Ponieważ w tym przypadku kara jest orzekana w bardzo zindywidualizowany sposób, bowiem na samym
początku wymierza się ilość stawek (10-540), która jest zależna od społecznej szkodliwości czynu.
Natomiast wysokość stawek (10-2000) jest zależna od konkretnej sytuacji finansowej skazanego (sąd
uwzględnia sytuację rodzinną, możliwości zarobkowe, dochody sprawcy) w momencie wydania wyroku -
sytuacja majątkowa może się szybko zmienić, a całe postępowanie jest przecież długotrwałe.

Wymierzanie kary stawkowej: ilość stawek (szkodliwość czynu) x wysokość stawki (sytuacja finansowa
sprawcy), czyli np. 50 stawek dziennych x 100zł = kara grzywny w wysokości 5000zł.

Jeśli dane przestępstwo jest zagrożone zarówno karą grzywny, jak i karą pozbawienia wolności, to
stawki wymierza się w zależności od wysokości zagrożenia danego przestępstwa.

50 - jeśli dane przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku

100 - jesli przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą dwóch lat.

150 - przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą dwa lata.

"Możliwe, że powyższy system stawek jest zbyt wysoki co będzie skutkować niewykonaniem kary" -
Kosonoga.

Grzywna kumulatywna - kara grzywny może być orzeczona razem z karą pozbawienia wolności, jeśli
przestępstwo zostało dokonane w celu uzyskania korzyści majątkowej lub gdy taka korzyść została
osiągnięta (Art. 33 KK). Patrz powyżej.

Grzywna samoistna - (zazwyczaj orzekana za przestępstwa o niskiej społecznej szkodliwości czynu).

Dodatkowo może być orzekana w sytuacjach: 1) nadzwyczajne złagodzenie kary Art. 60 6pkt paragraf 4
KK, 2) zamiana kary p.w na karę grzywny, 3) jeśli jest ustawowo przewidziana sama lub z innymi karami.
* Grzywny nie można orzec razem z karą ograniczenia wolności!

Możliwości wykonania grzywny:

- dobrowolne uiszczenie grzywny

- rozłożenie na raty (1 rok lub wyjątkowo na 3 lata)

- ściągnięcie grzywny w drodze egzekucji przed komornika

- zmiana grzywny na de facto karę ograniczenia wolności - prace społecznie użyteczne lub w
ostateczności na karę pozbawienia wolności

- umorzenie grzywny

* powyższe możliwości uregulowane są w KKW

2) kara ograniczenia wolności:

Istota tej kary:

- obowiązek pozostania w miejscu stałego pobytu na czas trwania kary

- obowiązek udzielania wyjaśnień z przebiegu kary

Możliwe kary do wybrania przez sąd w sposób łączny lub osobny:

- nieodpłatna praca na cele społeczne

- potrącenie miesięcznego wynagrodzenia 10-15 % na cel wskazany przez sąd

Dodatkowe środki:

- świadczenie pieniężne (Art. 39 pkt 7)

- liczne obowiązki (katalog, Art. 72 2-7a)

3) kara pozbawienia wolności: ( tzw. ultima ratio - ostateczność)

- od 1 miesiąca do 30 lat pozbawienia wolności (była to jedna z lepszych nowelizacji kodeksu karnego).
Wcześniej możliwa była kara pozbawienia wolności: od 1 mies do 15 lat, 25 lat lub dożywocie. Pomiędzy
15 a 25 lat była za duża dysproporcja. Sąd nie mógł orzec kary pomiędzy 15 a 25 latami. Dodatkowo do
kary 25 lat pozbawienia wolności zostało dodane dodatkowe 5 lat, co łącznie aktualnie daje 30 lat
pozbawienia wolności.

4) kara dożywotniego pozbawienia wolności:

5*) wobec żołnierzy istnieje jeszcze kara aresztu wojskowego (Art. 322 KK).

Środki karne:

* wyróżnia się wiele środków karnych, których zadaniem jest uzupełnienie kar kryminalnych lub ich
zastąpienie. Są one o tyle skuteczne, że pozwalają na izolację skazanego od danych wydarzeń,
aktywności, ludzi (zależnie od środka karnego). Katalog środków karnych jest bardzo liczny, zawiera wiele
zakazów, nakazów i innych środków.
 Środki probacyjne

Środki kompensacyjne

Środki zabezpieczające

Przepadek

* Powyższy system środków penalnych (środki karne, kompensacyjne, probacyjne, zabezpieczające,

przepadek) sąd orzeka razem lub w zastępstwie za karę kryminalną