1z8

3. Strona przedmiotowa czynu zabronionego pod groźbą kary

Strona przedmiotowa czynu zabronionego pod groźbą kary, określana niekiedy mianem jego strony
obiektywnej, obejmuje te elementy czynu wskazanego rodzaju, które mają charakter czysto
przedmiotowy (obiektywny), a więc niezależny od wyrażanego do nich stosunku intelektualno-
psychicznego jego podmiotu.

Do elementów tych zaliczamy:

1) Każdorazowo zachowanie się człowieka
2) Każdorazowo okoliczności czasu, miejsca i sytuacji popełnienia tego zachowania się
3) niekiedy skutek zachowania się człowieka

3.1 Zachowanie się człowieka jako element strony przedmiotowej czynu zabronionego pod
groźbą kary

Zachowanie się człowieka składające się na stronę przedmiotową określonego typu czynu
zabronionego pod groźbą kary jest każdorazowo zachowaniem się określonego rodzaju-
wskazanego w przepisie określającym znamiona tego czynu- co oznacza, że zachowaniem się
innego rodzaju człowiek owego czynu popełnić nie może np. nie sposób zabić człowieka
nakłanianiem innej osoby do zabójstwa tego człowieka, gdyż samym tylko nakłanianiem innej
osoby do dokonania zabójstwa nie można wywołać skutku w postaci uśmiercenia człowieka

Fragment przepisu, w którym opisuje się przedmiotowo pojmowane zachowanie się podmiotu
czynu zabronionego pod groźbą kary, to fragment, który w doktrynie prawa karnego zwykło się
określać mianem znamienia: czynnościowego, czasownikowego, wykonawczego, określającego
czynność wykonawczą lub określającego czynność sprawczą.

Formułowanie owego znamienia w treści stosownego przepisu prawnokarnego następuje przy

wykorzystaniu czasownika użytego w trzeciej osobie w czasie teraźniejszym. np. art 148 § 1 k.k
określającym zabronioną pod groźbą kary podstawową postać zabójstwa człowieka, czasownikiem
tym jest czasownik „zabija”

Mimo użycia czasownika w czasie teraźniejszym przyjmuje się zgodnie, że o dokonaniu czynu
zabronionego decyduje zachowanie się człowieka odpowiadające trybowi dokonanemu tego
czasownika np. powiemy, że zrealizował znamiona zabójstwa człowieka ten, kto zabił człowieka, a
nie ten, kto człowieka zabija.

Nie normuje się zachowań niewykonalnych, a więc zachowań, których wykonanie obiektywnie nie
jest możliwe- przez wszelakie powody. Dlatego też nie można mówić, że przekroczył normę
sankcjonowaną zakazującą zaniechania określonego działania ten, kto nie wykonał tego działania
na skutek obiektywnie istniejącej niemożliwości jego wykonania.

Istnieje wymóg normowania jedynie zachowań niezgodnych z obowiązującymi w obrocie

społecznym regułami ostrożności, wyznaczającymi zakres społecznie akceptowalnych sposobów
postępowania z dobrem prawnie chronionym np. jeśli człowiek prowadzący samochód zgodnie z
przepisami potrącił dziecko, które nagle wybiegło na ulicę zza drzewa, to nie można go pociągnąć
do odpowiedzialności za ten czyn, ponieważ zachowanie zgodne z regułami ostrożności jest
nieobjęte zakresem normowania norm sankcjonowanych w prawie karnym

Objęte zakresem normowania prawnokarnej normy sankcjonowanej zachowanie się człowieka

może przybrać formę działania lub zaniechania określonego działania.

Trzy typy czynów zabronionych pod groźbą kary:

1) popełniane tylko poprzez działanie określonego rodzaju
2) popełniane tylko poprzez zaniechanie działania określonego rodzaju
 2z8
3) popełniane zarówno poprzez działanie określonego rodzaju, jak i poprzez zaniechanie
działania określonego rodzaju

Przedmiotem wykonawczym jest przedmiot, na którym popełniany jest czyn zabroniony np. w
przypadku przestępstwa zabójstwa człowieka przedmiotem wykonawczym jest człowiek będący
ofiarą tego przestępstwa, zaś w przypadku przestępstwa kradzieży przedmiotem wykonawczym jest
zabierana przez sprawcę owego przestępstwa cudza rzecz ruchoma

Podmiotem oddziaływania jest natomiast osoba, na którą swoim zachowaniem się oddziałuje
podmiot czynu zabronionego np. podżegania podmiotem oddziaływania ze strony podżegacza jest
osoba nakłaniana przez niego do dokonania czynu zabronionego

3.2 Czas, miejsce oraz sytuacja jako znamiona strony przedmiotowej czynu zabronionego
pod groźbą kary

Czas, miejsce oraz sytuacja to znamiona strony przedmiotowej czynu zabronionego, które
określane są mianem jego znamion modalnych. Są to również okoliczności, które charakteryzują
treść każdej prawnokarnej normy sankcjonowanej zabraniającej pod groźbą kary zachowania się
określonego rodzaju np. art 148 § 1 k.k. normę sankcjonowaną zakazującą pod groźbą kary jednemu
człowiekowi zabijania drugiego człowieka, nie sposób bowiem zaprzeczyć twierdzeniu, że norma ta
swojemu adresatowi zakazuje wskazanego zachowania się- zasadniczo rzecz biorąc- w każdym
czasie, w każdym miejscu i każdej sytuacji.

3.3 Skutek zachowania się jako element strony przedmiotowej czynu zabronionego pod
groźbą kary

Poza określeniem w przepisie określającym typ czynu zabronionego pod groźbą kary przedmiotowo
pojmowanego zachowania się człowieka określa się również skutek tego zachowania, a więc dającą
się oddzielić od tego zachowania i będącą wynikiem jego popełnienia zmianę w świecie
zewnętrznym, a czasem nawet i w świecie wewnętrznym innego człowieka. Pojęciem skutku
obejmuje się w prawie karnym nie tylko fizykalną zmianę w świecie zewnętrznym, ale także zmianę
polegającą na sprowadzeniu przez sprawcę bezpośredniego niebezpieczeństwa dla określonego
dobra chronionego prawem.

W takiej sytuacji przepis ten jest przepisem statuującym skutkowy typ czynu zabronionego pod
groźbą kary, którego znamiona mogą być w konsekwencji wypełnione w pełni, gdy jego podmiot
swoim zachowaniem się wywoła określony w tym przepisie skutek lub gdy zachowaniem swoim
skutkowi temu nie zapobiegnie, będąc zobowiązanym do zapobieżenie jego wystąpieniu.W razie
braku skutku w grę wchodzić może, co najwyżej, zrealizowanie przez sprawcę znamion usiłowania
dokonania tak opisanego czynu

Podział typów czynów zabronionych na te, których znamiona wypełnić można w pełni samym tylko
zachowaniem się ich podmiotu- te typy czynów zabronionych określamy mianem typów
bezskutkowych, oraz na te, których znamiona wypełnić można w pełni, osiągając określony w
typizujących je przepisach skutek- te z kolei typy czynów zabronionych, określamy mianem
skutkowych

Wyróżniamy w prawie karnym rodzaje typów zabronionych pod groźbą kary:

1) bezskutkowe typy czynów zabronionych, które popełnione być mogą wyłącznie poprzez
działanie określonego rodzaju np. publiczne nawoływanie do zbrodni
2) bezskutkowe typy czynów zabronionych, które popełnione być mogą wyłącznie poprzez
zaniechanie działania określonego rodzaju np. nieudzielenie pomocy człowiekowi
znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia
3) bezskutkowe typy czynów zabronionych, które popełnione być mogą zarówno poprzez działanie
określonego rodzaju, jak i poprzez zaniechanie działania określonego rodzaju np. pełnienie
przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego
 3z8
czynności związanych bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa w ruchu pojazdów
mechanicznych
4) skutkowe typy czynów zabronionych, które popełnione być mogą wyłącznie poprzez działanie
określonego rodzaju np. doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego przemocą,
groźbą bezprawną lub podstępem
5) skutkowe typy czynów zabronionych, które popełnione być mogą wyłącznie poprzez
zaniechanie działania określonego rodzaju np. uporczywy uchylanie się od wykonania
ciążącego na podmiocie zobowiązanym obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby
najbliższej lub innej osoby
6) skutkowe typy czynów zabronionych, które popełnione być mogą zarówno poprzez działanie
określonego rodzaju, jak i poprzez zaniechanie działania określonego rodzaju np. zabójstwo
człowieka

3.3.1 Związek kauzalny (przyczynowy) między zachowaniem się a jego skutkiem

Aby przyjąć dokonanie skutkowego czynu zabronionego popełnianego w drodze działania

określonego rodzaju, należy uprzednio stwierdzić istnienie związku przyczynowego między tym
działaniem a skutkiem będącym znamieniem takiego czynu. np. nie będzie zachodził związek
przyczynowy między wypowiedzią giń a następującą po niej śmiercią adresata tej wypowiedzi

Sformułowano wiele ujęć związku kazualnego. Te są najbardziej powszechne:

1) Teoria ekwiwalencji- według niej przyczyną skutku jest suma warunków koniecznych
prowadzących do jego wywołania. Koncepcja bada się w zasadzie jedynie wartość kauzalną
samego działania człowieka, konsekwencją zaś tych badań ma być udzielenie odpowiedzi na
pytanie, czy analizowane działanie zasługuje na miano warunku koniecznego do zaistnienia
powstałego w rzeczywistości skutku. Udzielenie tej odpowiedzi jest uzależnione od
przeprowadzenia hipotetycznego związku kauzalnego rozpatrywanego już bez interesującego
nas działania. Jeśli zabieg ten kończyć będzie konkluzja, że powstały w rzeczywistości skutek
nie pojawiłby się w razie wyeliminowania z przebiegu przyczynowego interesującego nas pod
kątem jego wartości kauzalnej działania, to działanie to należy uznać za warunek koniecznego
tego skutku
np. mąż pragnąc śmierci swojej żony w katastrofie lotniczej, wysyła ją w podróż samolotem, która
kończy się tragicznie skutkiem śmiertelnym wszystkich pasażerów. Normę tę można jedynie
przekroczyć zachowaniem naruszającym reguły ostrożności, trudno zaś byłoby dowieść, że
wysłanie kogoś w założenia bezpieczną podróż samolotem jest tego rodzaju zachowaniem

2) Teoria adekwancji (starała się przezwyciężyć ułomności nazbyt szerokiego ujęcia przyczyny w
teorii ekwiwalencji)- działanie człowieka jest przyczyną skutku, gdy skutek ten jest typowym,
normalnym jego następstwem, o czym decydować ma reguła wynikająca z empirycznej obserwacji
powiązań kauzalnych zachodzących między tego rodzaju zdarzeniami w rzeczywistości. Ex ante
punkt widzenia obiektywnego obserwatora posiadającego wiedzę nie tylko przypisywaną
wzorcowemu przedstawicielowi grupy społecznej i zawodowej, do której należy sprawca
analizowanego działania, lecz także w wiedzą będące w posiadaniu rzeczonego sprawcy.
Zarzucano tej teorii, że nie jest ona żadną teorią związku kauzalnego, gdyż jest próbą
sformułowania związku w istocie rzeczy normatywnego, a więc zorientowanego na optymalne
rozwiązywanie problemów prawniczych
 4z8
np. stosując teorię adekwancji, powiedzielibyśmy zatem, że w podanym wyżej przykładzie tragiczna
śmierć żony nie była typowym, normalnym następstwem zachowania się jej męża

3) Teoria relewancji- nie każdy związek kauzalny jest związkiem relewantnym z punktu widzenia
prawa karnego. W tej teorii eksponuje się to, że o nie każdym działaniu wywołującym skutek
przyczynowo można orzec, że jest ono zachowaniem, którym jego podmiot przekroczył normę
sankcjonowaną leżącą u podstaw skutkowego typu czynu zabronionego popełnianego w drodze
działania. Rożnicy między nią a teorią adekwancji doszukiwać się można w tym, że bazuje na
przyczynowości w przeciwieństwie do teorii adekwancji
4) Teoria społecznie niebezpiecznego przyczynienia się- będącej również teorią związku
normatywnego bazującego na przyczynowości, nie każde działanie, którym jego podmiot kauzalnie
wywołał skutek, jest działaniem rodzącym odpowiedzialność karną tego podmiotu za ten skutek.
Działaniem takim ma być bowiem jedynie działanie społecznie niebezpieczne. Można jej postawić
zarzut, że nie jest ona żadną teorią związku przyczynowego, a jedynie koncepcją funkcjonalnie
zorientowaną na rozwiązywanie problemów prawniczych wyrastających z pytania o to, kiedy
wywołanie skutku jest zabronione pod groźbą kary

5) Teoria warunku odpowiadającego empirycznie potwierdzonej prawidłowości- przyczyną skutku

jest tylko to działanie, które zgodnie ze znajdującym potwierdzenie w obserwacji powiązań
kauzalnych prawem przyczynowym, mającym zastosowanie w rozważonym przypadku, pociąga za
sobą wystąpienie skutku.

3.3.2 Problem przyczynowości zaniechania działania

Według jednych autorów zaniechanie nie jest przyczynowe według innych jest przyczynowe. Nie
podejmując się próby rozstrzygnięcia problemu przyczynowości zaniechania, warto podkreślić, że
rozwiązanie przyjęte w Kodeksie karnym skłaniać może ku przypuszczeniu, że polskiemu prawu
karnemu bliższa jest koncepcja, według której zaniechanie nie jest jednak kauzalne. W art 2 k.k.
postanowiono bowiem, że odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez
zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia
skutkowi. Oznacza to, że odpowiedzialność tę oparto nie na koncepcji kauzalności zaniechania,
lecz na koncepcji niezapobiegnięcia faktycznie powstałemu skutkowi

3.3.3 Podmiot zabronionego pod groźbą kary zaniechania znamiennego skutkiem (gwarant
nienastąpienia skutku)

Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten

tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Zawarte w tym
przepisie normy sankcjonowane są normami zaadresowanymi wyłącznie do tych podmiotów, na
których ciąży prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi, co sprawia że zaniechania
te, są indywidualnymi czynami zabronionymi, a więc o zwężonym kręgu osób

Osobę zdatną do popełnienia zabronionego pod groźbą kary zaniechania znamiennego skutkiem
określa się mianem gwaranta nienastąpienia skutku. Gwarantem nienastąpienia skutku jest
wyłącznie osoba powołana do tej funkcji aktem normatywnym rangi ustawowej. Gwarant może być
zobowiązany do przeszkodzenia skutkowi zagrażającemu określonemu dobru prawnemu z
jakiegokolwiek źródła np. kiedy rodzice zobowiązani na mocy przepisów prawa rodzinnego są do
pieczy nad swoim dzieckiem bez względu na źródło niebezpieczeństwa. Gwarant może być też
zobowiązany do przeszkodzenia skutkowi zagrażającemu jakiemukolwiek dobru prawnemu ze
strony ściśle określonego źródła np. właściciel psa, zobowiązany jest do ochrony ludzi przed
możliwym niebezpiecznym dla nich zachowaniem się jego pupila.

Na gwarancie ciąży obowiązek zapobiegnięcia skutkowi tylko wówczas, gdy ma on obiektywną

możliwość wykonania tego obowiązku.
 5z8
3.3.4 Związek normatywny między zachowaniem się a skutkiem jako warunek przekroczenia
norm sankcjonowanych leżących u podstaw typów czynów zabronionych znamiennych
skutkiem

Skutek będący znamieniem czynu zabronionego pod groźbą kary został wywołany w drodze
zachowania, którym jego podmiot naruszył obowiązujące w obrocie społecznym reguły ostrożności
wyznaczające zakres społecznie akceptowalnych sposobów postępowania z dobrem prawnie
chronionym, dobrem, które rzeczonym zachowaniem się naruszono lub któremu tym zachowaniem
zagrożono.

Drugą normatywną postawą obiektywnego przypisania skutku w prawie karnym jest odwołujące się
do koncepcji zgodnego z prawem zachowania alternatywnego ustalenie, że wywołany kauzalnie
przez sprawcę skutek nie powstałby, gdyby zachowano ostrożność. Skutek może być sprawcy
normatywnie przypisany tylko wtedy, gdy był on następstwem zachowania, którym naruszono
obowiązujące reguły ostrożności

(doczytać w książce)

3.4 Usytuowanie przedmiotowo pojmowanego zachowania się, okoliczności modalnych oraz

skutku w strukturze normy sankcjonowanej

Okoliczności czasu, miejsca oraz sytuacji, w których popełnienie tak określonego zachowania się
jest zabronione pod groźbą kary, usytuowane są w zakresie zastosowania normy sankcjonowanej.
To z kolei znaczy, że tylko w tych okolicznościach jej adresat, którym jest podmiot tego zachowania
może omawianą normę przekroczyć

Powyższy pogląd opiera się na założeniu, że to norma sankcjonowana jest tą strukturą normatywną,
w treści której odzwierciedlone być muszą być wszystkie znamiona czynu zabronionego pod groźbą
kary

4. Strona podmiotowa czynu zabronionego pod groźbą kary

Mianem strony podmiotowej czynu zabronionego pod groźbą kary określa się stosunek
intelektualno-psychiczny sprawcy do popełnianego przezeń przedmiotowo pojmowanego
zachowania się opisanego w przepisie określającym znamiona tego czynu. Stosunek ten może
przybrać dwojaką postać.
1) postać umyślną
2) postać nieumyślną

4.1 Umyślne popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary

Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce
go popełnić albo, przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Warunkiem
stwierdzenia, iż czyn zabroniony został popełniony umyślnie, jest ustalenie, że sprawca miał
zamiar (dolus) jego popełnienia

Powzięcie zamiaru popełnienia czynu zabronionego pod groźba kary musi czasowo poprzedzać
realizację znamion przedmiotowych tego czynu. Nie można dopuścić się umyślnego popełnienia
czynu zabronionego pod groźbą kary, nie mając zamiaru jego popełnienia.

Istnieją dwa rodzaje zamiaru popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. Pierwszym z nich
jest tzw. zamiar pośredni, drugi natomiast jest zamiar ewentualny

4.1.1 Zamiar bezpośredni

 6z8
Z zamiarem bezpośrednim mamy do czynienia wówczas, gdy sprawca chce popełnić czyn
zabroniony, należy uściślić, że chęć popełnienia tego czynu może powstawać u człowieka jedynie
wówczas gdy ten uprzednio wyobrazi sobie możliwości jego popełnienia

W zamiarze bezpośrednim wymienia się 2 aspekty:

1) intelektualny- wyraża się w przewidywaniu przez sprawcę możliwości zrealizowania swoim
zachowaniem się znamion przedmiotowych czynu zabronionego pod groźbą kary np.
przewiduje możliwość popełnienia zabójstwa człowieka ten, kto wyobraża sobie, iż za chwilę
może swoim zachowaniem się zabić innego człowieka
2) wolicjonalny- sprowadza się do chęci popełnienia czynu zabronionego. Chęci tej nie wolno
ograniczać wyłącznie do pragnienia popełnienia czynu zabronionego, a więc do pozytywnego
względem tego czynu zaangażowania emocjonalnego. Przyjmuje się bowiem, że z chęcią
popełnienia czynu zabronionego mamy do czynienia także w przypadku liczenia się przez
sprawcę z nieuchronnością jego popełnienia danym zachowaniem się.

W nauce prawa karnego wyróżnia się kilka charakterystycznych odmian zamiaru bezpośredniego:
1) zamiar kierunkowy- nie polega na zwykłej chęci popełnienia czynu zabronionego, lecz na
popełnieniu go w określonym, wskazanym bowiem w przepisie określającym określającym
znamiona takiego czynu, celu np. oszustwo, które polega na doprowadzeniu innej osoby do
niekorzystnego rozporządzenia jej własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej
w błąd
2) zamiar premedytowany- zamiar rozmyślny lub przemyślany. Jego cechą wyróżniającą jest to, że
powstaje po głębokim namyśle co do wszystkich, kluczowych zdaniem sprawcy, aspektów
popełnienia czynu zabronionego
3) zamiar nagły- zamiar powstający pod wpływem nagłego bodźca, nagłej podniety
4) zamiar afektywny- sprawca powziął zamiar popełnienia czynu zabronionego i natychmiast w
tzw. sytuacji afektywnej- rozpoczął realizowanie jego znamion
5) zamiar niby-ewentualny- chęć popełnia określonego w przepisie typizującym zachowania się
przy jednoczesnym braku pewności sprawcy do do odbicia się w rzeczywistości desygnatów
tzw. znamienia statycznego np. kiedy sprawca chce obcować z osobą, co do której nie ma
pewności, że ma mniej niż 15 lat
6) zamiar kumultatywny- sprawca chce jednym zachowaniem się zrealizować znamiona różnych
czynów zabronionych pod groźbą kary
7) zamiar zamienny- sprawca chce zrealizować jeden czyn zabroniony, licząc się z tym, że może
swoim zachowaniem się wypełnić znamiona także innego czynu zabronionego
8) zamiar ogólny- realizacja znamion typów czynów zabronionych znamiennych wartościującym
określeniem stopnia naruszenia dobra chronionego prawem np. uszkodzenie ciała-
odpowiednio ciężkie i średnie. Wobec trudności, czy sprawca zamierzał zadać uszkodzenia
ciężkie czy średnie, doktryna zadowala się jedynie ogólnym zamiarem spowodowania
uszkodzenia ciała i w konsekwencji uzależniały finalną kwalifikację prawną zachowania się
sprawcy od skutków

4.1.2 Zamiar ewentualny

Mamy z nim do czynienia wówczas, gdy sprawca, przewidując możliwość popełnienia czynu
zabronionego , na popełnienie tego czynu się godzi. Intelektualny aspekt wyraża się w
przewidywaniu przez sprawcę możliwości zrealizowania swoim zachowaniem się znamion
przedmiotowych czynu zabronionego.

Aspekt wolicjonalny- polega na godzeniu się sprawcy na popełnienie czynu zabronionego. Wiążą
się z tym 2 koncepcje
1) koncepcja obojętności woli- definiuje aspekt wolicjonalny zamiaru ewentualnego jako stan
psychiczny, w którym sprawca w ogóle nie angażuje swojej woli w kierunku przewidywanego
popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, żywiąc względem niego obojętność,
wyrażająca się w tym, że ani nie chce on popełnienia tego czynu, ani chce on jego
niepopełnienia
 7z8
2) koncepcja prawdopodobieństwa- kładzie nacisk na uświadomienie sobie przez sprawcę
wysokiego prawdopodobieństwa zrealizowania znamion czynu zabronionego. Jeśli mimo takiej
świadomości sprawca podejmuje decyzję o popełnieniu czynu zabronionego, koncepcja ta
nakazuje przyjąć istnienie zamiaru ewentualnego

4.2 Nieumyślne popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary

Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca, nie mając zamiaru jego popełnienia,
popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach,
mimo że możliwość popełnia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć

Przypisanie człowiekowi nieumyślnego popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary jest
możliwe w razie koniunkcyjnego spełnienia trzech podstawowych warunków:
1) sprawca nie miał zamiaru popełnienia czynu zabronionego
2) popełnił on ten czyn na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych
okolicznościach
3) sprawca mógł przewidzieć możliwość popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary

Ustanowienie warunków drugiego i trzeciego sprawia, że określonej w prawie karnym

nieumyślności nie można postrzegać wyłącznie jako zaprzeczenia umyślności. Nie wystarczy do
przypisania nieumyślnego popełnia czynu zabronionego pod groźbą kary wykazanie, że sprawca
nie miał zamiaru popełnienia tego czynu

Z nieumyślnym typem czynu zabronionego mamy do czynienia wyłącznie wówczas, gdy w

przepisie określającym znamiona czynu zabronionego pod groźbą kary znajduje się słowo
„nieumyślnie”

4.2.1 Świadoma nieumyślność

Mamy do czynienia, gdy sprawca, nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego pod groźbą
kary, popełnia go, uprzednio przewidując możliwość jego popełnienia swoim zachowaniem się.
Intelektualny aspekt świadomej nieumyślności przedstawia się więc identycznie jak intelektualny
aspekt zamiaru. Sprawca dopuszczający się omawianej odmianie nieumyślności czynu
zabronionego pod groźbą kary, popełnia go, uprzednio przewidując możliwość jego popełnienia
swoim zachowaniem się.

4.2.2 Nieświadoma nieumyślność

Mamy do czynienia gdy sprawca, nie przewidując możliwości popełnienia czynu zabronionego pod
groźbą kary, popełnia go w sytuacji w której mógł on przewidzieć możliwość jego popełnienia.
Aspekt intelektualny nieświadomej nieumyślności wyraża się w zarzucanym sprawcy deficycie
intelektualnym, który polega na tym, że sprawca w ogóle nie przewiduje możliwości popełnienia
czynu zabronionego pod groźbą kary.

Podstawa przypisania sprawcy popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary omawianej
odmianie nieumyślności jest więc stwierdzenie, że sprawca ten mógł przewidzieć możliwość
popełnienia tego czynu.

4.3 Złożona strona podmiotowa czynu zabronionego pod groźbą kary

Mamy do czynienia w przypadku tzw. typów czynów zabronionych kwalifikowanych przez

następstwo np. art 173 § 1 k.k. kto sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodny lub powietrznym
zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Z
kolei zgodnie z art 173 § 2 k.k. jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia
wolności od trzech miesięcy do lat pięciu. W art 173 § 3 k.k. sformułowano typ kwalifikowany przez
następstwo, wskazano w nim bowiem, że jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć
 8z8
człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat dwóch do 12

Czyny zabronione mogą być typami albo umyślnymi albo nieumyślnymi, natomiast następstwo
może być przez jego sprawcę wywołane lub związane z jego zachowaniem się już tylko
nieumyślnie. W konsekwencji możemy wyróżnić dwie odmiany typów kwalifikowanych przez
następstwo: typy umyślno-nieumyślne oraz nieumyślno-nieumyślne

Normatywną, ogólną podstawę przypisywania sprawcy czynu zabronionego odpowiedzialności

karnej za wiązalne z nim następstwo sformułowano w art 9 § 3 k.k. zgodnie z którym sprawca
ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu
zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć. Warunkiem limitującym
zasięg przypisania sprawcy owego następstwa jest więc obiektywnie postrzegana możliwość
przewidzenia jego wystąpienia w związku z popełnianym przez sprawcę czynem zabronionym pod
groźbą kary

4.4 Usytuowanie strony podmiotowej czynu zabronionego pod groźbą kary w strukturze normy
sankcjonowanej

(doczytać w książce, to jakiś bełkot kompletny)