Νεανική βία: Ευθύνη μόνο των νέων;

Η αυξητική τάση των περιστατικών βίας στην παιδική και εφηβική ηλικία, αποτελεί
ανησυχητικό φαινόμενο που απασχολεί, σοβαρά πλέον, τα τελευταία χρόνια την διεθνή
κοινότητα. Ιδιαίτερα ανησυχητικές όμως είναι οι διαστάσεις που έχει πάρει η
διαλεκτική της βίας στο χώρο του Σχολείου, το οποίο έπαψε να είναι φορέας εκείνης
της αγωγής που στοχεύει στην καλλιέργεια του πνεύματος των νέων, όσο και στην
καλλιέργεια της ψυχής και τη διαμόρφωση του ήθους τους. Ένα τέτοιο σχολείο με
άξιους δασκάλους, θα τα βοηθούσε να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να σεβαστούν τον
συνάνθρωπο, δίνοντας ό,τι καλύτερο έχει η νεανική – αδιάφθορη ακόμα – ψυχή τους.

Το σχολείο εμπλέκεται «υποχρεωτικά» στο χορό της βίας, αφού αποτελεί μέρος της και
συνέπειά της. Αποτελεί χώρο συνάντησης της κουλτούρας, της αντι-κουλτούρας και
της υπο-κουλτούρας που δονούν το έδαφος της ελληνικής κοινωνίας. Συστεγάζει
παιδιά και έφηβους που μεγαλώνουν σε μια κρίσιμη περίοδο για την Ελληνική κοινωνία.
Μιμούνται, αντιγράφουν και ενεργούν σύμφωνα με τα προβαλλόμενα, σ’ αυτούς,
πρότυπα. […]

Βλέπουν οι έφηβοι πως «δεν τους ακούει κανείς», αισθάνονται σαν ένα ενέχυρο σε
σαράφικο άτιμο, σε μια παράγκα πως ζουν, ψευδομεσσιών και τυχοδιωκτών. Ακούνε
από παντού για μια ομερτά. Και σε όλα αυτά προστίθενται οι διαλυμένες ανθρώπινες
σχέσεις κι ένα σχολείο «σπασμένος καθρέπτης», στον οποίο βλέπουν το πρόσωπό τους
κατακερματισμένο. Ένα πρόσωπο που άλλο δεν ήθελαν, παρά να το κρατήσουν καθάριο
κι αδιαίρετο, όπως λέει κι ο ποιητής. Ένα πρόσωπο που δεν πρόλαβαν να το χαρούν, να
το δουν να γελά. Αντρώνονται σ’ ένα σχολικό περιβάλλον, από το οποίο πιέζονται για να
ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, με τυποποιημένες
γνώσεις, με αυστηροποίηση των εξετάσεων, με βαθμοθηρία, άγχος και ανταγωνισμό.

Πιέζονται να παρακολουθήσουν μάθημα σε σχολεία – κυρίως downtown – που αρχικά

είχαν προβλεφθεί για άλλες χρήσεις (π.χ. φυλακές) και που τώρα στεγάζουν στα ίδια
κελιά τα σώματα των μαθητών και σε πείσμα όλων μας – κι ευτυχώς – όχι το μυαλό
τους, ούτε την ψυχή τους! (Άραγε, αυτό να εννοούσε ο Β. Ουγκώ, όταν το 1847 έλεγε:
«Εκεί που ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακή»;).

Αυτό ακριβώς το σχολείο καλείται να απορροφήσει τις παθολογικές συμπεριφορές

(πώς να μπορέσει άραγε;) που μεταφέρουν τα παιδιά από τις διαλυμένες οικογένειες,
από ένα σπίτι «ξενοδοχείο», από την απουσία γονεϊκών προτύπων και η, από αυτή
απορρέουσα, υιοθέτηση λάθος, ανάξιων γι’ αυτούς, προτύπων σε μια προσπάθειά τους
να κρατηθούν από κάπου. Αυτή η αναζήτηση, άλλωστε, είναι στη φύση των νέων. Και σ’
αυτό το σπίτι ο νέος μας ασφυκτιά. Ζουν τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης και
διαπιστώνουν πως αυτή ήρθε ως αποτέλεσμα της ηθικής, πολιτισμικής, κοινωνικής και
πολιτικής κρίσης. Βλέπουν τον πατέρα άνεργο, με την αγωνία και την απογοήτευση στα
μάτια του. Τη μάνα να μην έχει τα απαραίτητα για να την πεις «νοικοκυρά», αφού
δυσκολεύονται ακόμα και για τα απαραίτητα. Εχθρεύονται και επιτίθενται σε όποιον
«εκπροσωπεί» – κατά μια σουρρεαλιστική ερμηνεία – τον εργοδότη του πατέρα τους,
το Super market της μάνας τους, την εξουσία, τους νόμους. Αμφισβητούν και
βιαιοπραγούν. Βλέπουν τους «άλλους», τους γονείς των 15ρηδων, 16ρηδων που
δημιούργησαν το αδιέξοδο. Αυτούς που δεν αντιστάθηκαν ώστε να μην φτάσουμε εδώ
που φτάσαμε. Όλοι βυθισμένοι μέσα στο έχει τους. Στους παχυλούς μισθούς τους, γιατί
όχι και στις λαμογιές τους». (Θ. Βαλτινός, Ελευθεροτυπία 17.5.2009). Οι πρώτοι λοιπόν
με το αίσθημα της αδικίας, με τάσεις μειονεξίας και χαμηλή (ίσως) αυτοεκτίμηση και οι
«άλλοι» με τάσεις ανωτερότητας, υπερφίαλοι, οι «έχοντες»! Και το σχολείο αρένα!

Οι έντονες ανακατατάξεις που βιώνουν οι νέοι, ανατρέπουν τις παραδοσιακές αξίες και
τους οδηγούν σε μια γενικευμένη αμφισβήτηση προσώπων και θεσμών. Αρχίζοντας από
την οικογένεια και το Σχολείο. Είμαστε κι εμείς υπεύθυνοι για την συμπεριφορά τους.
«Δώστε μας ένα ζευγάρι, μεταχειρισμένα έστω, ιδανικά», φώναζαν οι νέοι της Γαλλίας
το ’68. Το ίδιο μας φωνάζουν και σήμερα. Απλά, τους έχουμε δαιμονοποιήσει και τους
χτυπάμε. Ξεχνάμε πως είναι εικόνα μας και εικόνα της κοινωνίας μας!
Δαιμονοποιήσαμε ακόμα και τον δυναμισμό τους, «ο οποίος αποτελεί ένα φυσιολογικό
φαινόμενο, χαρακτηριστικό του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωής, βασικό στη
διαδικασία ανάπτυξης και ενηλικίωσης του ατόμου. Η σύγκρουση είναι κάτι
φυσιολογικό. Εύστοχα ο Καθηγητής Εγκληματολογίας κ. Γιάννης Πανούσης διαπιστώνει:
«Υποβαθμισμένη ζωή, υποβαθμισμένο σχολείο, υποβαθμισμένα όνειρα, κοινωνικός
αποκλεισμός, ανασφαλής ζωτικός χώρος επιβίωσης, πανοπτική κοινωνία γενικής και
ειδικής παρακολούθησης, όλα αυτά και όλοι αυτοί τους κρύβουν τον ήλιο του
μέλλοντός τους. Και – ως γνωστόν – χωρίς φως (ή προσδοκία φωτός) χάνει την αξία
του οποιοσδήποτε αγώνας (στην τάξη και στη ζωή)». Φίλοι μου, ας αναλάβουμε τις
ευθύνες μας.

Διασκευασμένο κείμενο των Δρ. Πολύβιου Ν. Πρόδρομου και Γιώργου Γιοβάνη

ΘΕΜΑ Β
1. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το κείμενο που σας δόθηκε; Να αιτιολογήσετε με
αναφορά σε τρία στοιχεία του.
Μονάδες 9

2. Συνήθης επιλογή του συγγραφέα είναι να σχολιάζει. Να εντοπίσετε δύο περιπτώσεις

σχολιασμού, οι οποίες, όμως, να εκφέρονται με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο.
Μονάδες 6

3. Στην τελευταία παράγραφο εντοπίζεται αλλαγή ρηματικού προσώπου. Αφού την

εντοπίσετε, να αιτιολογήσετε τη χρήση της.
Μονάδες 4

4. Ο συγγραφέας επιχειρεί στην 3η παράγραφο να μας πείσει ότι η νεανική βία έχει τις
ρίζες της σε ποικίλους παράγοντες. Θεωρείς ότι τελικά καταφέρνει να σε πείσει; Να
δικαιολογήσεις την απάντησή σου αξιολογώντας την πειστικότητα των τρόπων που
χρησιμοποιεί.
Μονάδες 9
 5. Το στοιχείο της προφορικότητας αποτελεί ακόμα μια επιλογή του συγγραφέα. Να
εντοπίσετε τρεις διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους συμβαίνει αυτό στο κείμενο
και να παρουσιάσετε το επικοινωνιακό αποτέλεσμα.
Μονάδες 6

6. Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει που έχει ο τίτλος με το υπόλοιπο κείμενο.
Μονάδες 6
 

ΘΕΜΑ Β
1. Το κείμενο είναι άρθρο. Στοιχεία που το επιβεβαιώνουν:
 Αποτελεί έντιτλο δημοσίευμα στο διαδίκτυο που ασχολείται με ένα ζήτημα της
επικαιρότητας (νεανική βία)
 Κυριαρχεί το γ’ ρηματικό πρόσωπο και η κυριολεκτική χρήση της γλώσσας
 Οι συγγραφέας κάνουν χρήση τεκμηρίων (π.χ. φυλακές) και αναφέρονται σε
αυθεντίες(Θ. Βαλτινός, Ελευθεροτυπία 17.5.2009)  για να ισχυροποιήσει την
επιχειρηματολογία του.

2. 1η Παράγραφος: – αδιάφθορη ακόμα –

Σχολιάζεται με τη χρήση διπλής παύλας την ψυχή των νέων, για να τονίσει την
αθωότητα τους.

5η Παράγραφος : (πώς να μπορέσει άραγε;)

Σχολιάζεται με τη χρήση παρενθέσεων την αδυναμία του σχολείο να αντιμετωπίσει τα
προβλήματα που οι νέοι μεταφέρουν από το σπίτι τους.

3. Οι συγγραφείς χρησιμοποιούν, αρχικά, γ’ ρηματικό πρόσωπο (βιώνουν) προσδίδοντας

στον λόγο του αντικειμενικό, ουδέτερο χαρακτήρα, σοβαρό και επίσημο ύφος. Στη
συνέχεια κάνουν χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου (Ξεχνάμε). Με την αλλαγή αυτή
θέλουν να δώσουν αμεσότητα και ζωντάνια στον λόγο, ευαισθητοποιούν και
ενεργοποιούν τον αναγνώστη σχετικά με το θέμα της νεανικής βίας. Δηλώνουν έτσι πως
το ζήτημα μας αφορά όλους.
4. Οι συγγραφείς επιχειρούν στην 3η παράγραφο και – κατά την γνώμη μου – καταφέρνουν
να μας πείσουν ότι η νεανική βία έχει τις ρίζες της σε ποικίλους παράγοντες. Για να το
κάνουν αυτό, αρχικά, προσπαθούν να μας ευαισθητοποιήσουν για το πρόβλημα
επηρεάζοντάς μας συναισθηματικά μέσα από τη συγκινησιακή χρήση του λόγου.
Κυριαρχεί η μεταφορική χρήση της γλώσσας (βλέπουν το πρόσωπό τους
κατακερματισμένο), εντοπίζονται σχήματα λόγου (σαν ένα ενέχυρο), αλλά και
περιγραφές των συναισθημάτων των νέων. Στη συνέχεια, επικαλούμενοι την λογική,
παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος
πουθεωρουν ότι ευθύνονται για την νεανική βία (πιέζονται για να ανταποκριθούν στις
απαιτήσεις της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, με τυποποιημένες γνώσεις, με
αυστηροποίηση των εξετάσεων, με βαθμοθηρία, άγχος και ανταγωνισμό).
5. Στοιχεία προφορικότητας είναι:
 Απλό, καθημερινό λεξιλόγιο (λαμογιές, μάνα, 15αριδες, 16αριδες)
  Προσφώνηση (Φίλοι μου, ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας).
 Ευθύς λόγος («Δώστε μας ένα ζευγάρι, μεταχειρισμένα έστω, ιδανικά»)
Ο λόγος αποκτά οικειότητα, ζωντάνια, αμεσότητα, το μήνυμα γίνεται πιο εύληπτο.

6. Ο τίτλος του κειμένου σχετίζεται άμεσα με το περιεχόμενό του. Συγκεκριμένα, καθώς

αποτελείται από μια ονοματική φράση, προσεγγίζει με σοβαρό και επίσημο ύφος το θέμα
της νεανικής βίας. Με την χρήση ευθείας ερώτησης τίθεται ξεκάθαρα ένα ερώτημα,
κάνοντας το μήνυμα τους εύληπτο. Διερωτώμενοι, λοιπόν, αν ευθύνονται μόνο οι νέοι
για τα φαινόμενα βίας, έρχονται στο κείμενό τους να απαντήσουν στο ερώτημα αυτό με
πλήθος επιχειρημάτων. Οι ευθύνες δεν εντοπίζονται μόνο στους νέους. Σύμφωνα με το
κείμενο, συνυπεύθυνοι είναι και άλλοι παράγοντες, όπως η οικογένεια και το σχολείο.
Έτσι επιτυγχάνεται στο μέγιστο και ο επικοινωνιακός τους στόχος.