Professional Documents
Culture Documents
بنام خدا
مقدمه
در این بخش ابتدا نرم افزار FLACمعرفی میگردد .مزایا محدودیتها و روش کار با آن به طور خالصه
توضیح داده میشود و در ادامه توضیحاتی در مورد روش مدلسازی در آن داده میشود.
یکی از روشهای مطالعه و بررسی عملکرد رفتار استاتیکی و دینامیکی سازههای خاکی و سنگی استفاده
از روشهای عددی میباشد .در گذشته محققان ترجیح میدادند از مدلهای آزمایشگاهی و روشهای تحلیلی
استفاده نمایند ،ولی با گسترش روشهای عددی و استفاده از رایانهها با قدرت پردازش باال ،کاربرد روشهای
عددی در حل مسائل ژئوتکنیکی از جمله تحلیل پاسخ دینامیکی سازههای خاکی ،در سالهای اخیر توسعه
زیادی یافته است .به عبارت دیگر ،امروزه روشهای عددی جزء فراگیرترین و پرکاربردترین روشها در
ژئوتکنیک میباشند که با استفاده از این روشها میتوان جزئیات تنش و تغییر شکل را در نقاط مختلف یک
مدل تعیین کرد .از جمله این روشهای عددی به روش اجزاء ضمنی 1و روش تفاضل محدود صریح 2اشاره
کرد FLAC .برنامه تفاضل محدود است که برای کاربردهای ژئوتکنیک گسترش یافته است .این نرم افزار
توسط شرکت Itascaدر سال 1891به بازار آمد.
1
Implicit
2
Explicit
1
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
نرم افزار 1 FLACکه دارای قابلیتهای فراوان از جمله در نظر گرفتن اندرکنش خاک و سازه ،محاسبه
تغییر شکلهای بزرگ ،مدلهای رفتاری مختلف خاک ،در نظر گرفتن فشار آب حفرهای ،میباشد.
FLACبسته نرم افزار بر مبنای روش تفاضل محدود است که میتواند برای شبیه سازی رفتار سازههای
خاکی ،سنگی و یا موارد دیگری که در زمان تسلیم ممکن است به حالت پالستیک برسند ،مورد استفاده قرار
گیرد .محیط و مصالح مورد نظر به وسیله المانهایی که با هم یک شبکه را تشکیل میدهند ،ایجاد و شبیه
سازی میشود .هر المان تحت نیروهای اعمال شده و شرایط مرزی مسئله و با توجه به مدل رفتاری در نظر
گرفته شده ،ممکن است دارای رفتار تنش -کرنش خطی و یا غیرخطی باشد و مصالح میتوانند به سطح تسلیم
رسیده و پالستیک شوند و نیز شبکه المان میتواند تغییر شکل دهد .از آنجایی که تحلیل در این نرم افزار بر
مبنای روش آنالیز الگرانژی 2انجام میشود شرایط پالستیک و ناپایداری میتواند با دقت زیادی مدل شود.
1
Fast Lagrangian Analysis of Continua
2
Lagrangian
2
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
1
Grid
2
Node
3
Stress
4
Strain
3
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
همچنین به دلیل اینکه در این نرمافزار هیچ گونه ماتریس سختی تولید نمیگردد ،احتیاج به حافظهی باال
در کامپیوتر نیست به طوری که به عنوان مثال ،برای ایجاد یک شبکه با تعداد بیست هزار ناحیه ،دو مگا بایت
حافظه کافی میباشد.
این نرمافزار هم به صورت تایپ و هم با استفاده از منوهای مختلف قابلیت تولید مدل را دارد ولی با استفاده
از حالت تایپ دستور میتواند مدلهای پیچیده از لحاظ هندسه و رفتار را تولید و تحلیل نمود .ضمناً این
نرمافزار هم در محیط DOSو هم در محیط Windowsقابل اجرا میباشد ولی سرعت تحلیل در محیط
windowsبه میزان % 1الی % 11بیشتر از سرعت تحلیل در محیط DOSمیباشد.
4
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
5
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
برای درج کدهای دستوری در زیر منوی اصلی گزینه Recordانتخاب شده و در صفحه دستوری کدهای
مورد نظر درج میشود .برای اجرا کردن کدهای نوشته شده در نرمافزار گزینه Rebuildانتخاب میشود.
شکل هندسی مدل در صفحه نمایش ( )Model view Planقابل مشاهده است .در این صفحه همچنین
میتوان نمودارها و اشکال مختلف از مدل ساخته شده را مشاهده کرد.
در قسمت Consolکدهای همارز با کدهای نوشته شده در FLACدرج میشود .در این پنجره همچنین
میتوان دادههای رقومی نیز از نتایج مدلسازی استخراج کرد .زیرمجموعه کلید Buildشامل کلیدهایی است
که با استفاده از آن میتوان شکل هندسی مدل و شبکه زونبندی را ایجاد کرد .زیرمجموعه کلید Alter
مربوط به کلیدهایی است که تغییراتی مانند ایجاد سطوح مشترک در مدل از طریق گزینههای آن اعمال
میشود .در قسمت ،Materialنوع مدل رفتاری و ویژگی مصالح معرفی میشوند .گزینه In Situمربوط به
اعمال شرایط اولیه و مرزی به مدل است .گزینه Utilityتسهیالتی را به کاربر ارائه میدهد تا از طریق آن
بتوان خروجیهای مورد نظر را دریافت.
6
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
گزینه Settingجهت تنظیم برخی پارامترها مانند شتاب گرانش زمین کاربرد دارد .گزینه Plotامکان
استخراج اشکال هندسی مدل و نتایج تحلیل را فراهم میکند .نهایتاً گزینه Runمربوط به تنظیماتی خاص
جهت تحلیل مدل میباشد.
در باالی قسمت ، Model View Planeیک نوار ابزار وجود دارد ک با استفاده از آن میتوان تنظیماتی
از قبیل بزرگ و کوچک کردن مدل ،جابجایی مدل و ...را ایجاد کرد .این کلیدها تقریباً مشابه کلیدهای به کار
رفته در نرمافزارهای مهندسی دیگر بوده و میتوان با نگه داشتن نشانگر موس بر روی آن ،کار کرد کلید مذکور
را مشاهده کرد .عملکردهای مربوط به این کلیدها را میتون در زیر مجموعه قسمت viewدر منوی اصلی
نیز مشاهده کرد .همچنین عملگرهای مربوط به کلیدهای کنترلی را میتوان در بخش Toolsدر منوی اصلی
مشاهده کرد .در منوی Showو Fileتنظیمات اولیه پنجره گرافیکی قابل تغییر است.
همچنین میتوان ذخیرهی فایلها و کدها را در این قسمت انجام داد.
7
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
اصطالحات فنی
برای کار با برنامه المان محدود FLACآشنایی کلی با یک سری اصطالحات فنی ضروری به نظر میرسد.
8
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
9
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
نکته :در بسیاری از مدلسازیها جهت کاهش زمان محاسبات ،زونهایی که در نواحی مرزی قرار دارند
با ابعاد درست مدل شده؛ در حالی که زونهایی که در منطقه مورد مطالعه قرار دارد به صورت ریز مدلسازی
میشود تا بتوان دقت مورد نیاز مدل را برآورد نمود.
11
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
برای برآوردن این شرایط میتوان از دستور ratioدر قسمت معرفی خصوصیات هندسی مدل استفاده
نمود.
کد دستوری زیریک نمونه زونبندی با دستور ratioرا نشان میدهد:
Grid 10 10
Me
Gen 0 0 0 10 10 10 10 0 rat 1.2 1.2
همان گونه که مشاهده میشود ابعاد هر زون 1/2برابر زون قبلی در هر دو جهت xو yاست.
کد m eمخفف عبارت model elasticاست.
نکته :چنان چه اندازه ratioبین صفر و یک باشد ،ابعاد زون در جهت مثبت محورهای xو yکاهش
خواهد یافت و اگر بزرگتر از یک باشد ،ابعاد زون در جهت مثبت محورهای xو yافزایش خواهد یافت.
توجه :با دستورهای Generate arc ،Generate Circleو Generate lineمیتوان به ترتیب
اشکال دایره ،کمان و خط مستقیم را در داخل زونها ایجاد کرد.
دستور دیگری که در مدلسازی هندسی از آن استفاده میشود دستور Initialاست .با استفاده از این
دستور میتوان یک یا چند نقطه گرهای را به مختصات جدید منتقل کرد.
11
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
مدول بالک و مدول برشی با استفاده از روابط زیر قابل محاسبه است:
: K مدول بالک E
)3 (1 2
: G Eمدول برشی
)2 (1
در این روابط:
: ضریب پواسون :Eمدول االستیسیته :Gمدول برشی :Kمدول حجمی (بالک)
جدول ( )2ویژگیهای مورد نیاز جهت معرفی مدل موهر کلمب
مخفف واحد SI
چگالی Density d kg / m3
مدول حجمی Bulk modulus b )N / m2 (Pa
مدول برشی Shear Modulus s N / m2
زاویه اصطکاک Friction angle f درجه
چسبندگی Cohesion c N / m2
زاویه اتساع Dilation angle di درجه
مقاومت کششی Tensile t Pa
strenght
12
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
نکته :باید توجه داشت بر خالف آدرس دهی در خط دستوری generateکه بر پایه iو jمربوط به گرید
الینهای مدل است ،آدرسدهی در خطوط دستوری modelو propertyبا استفاده از iو jهای مربوط به
زونهای مدل امکانپذیر است.
کد دستوری زیر مثالی را نشان میدهد که به نیمه تحتانی آن مدل موهر کولمب و نیمه فوقانی آن مدل
االستیک اختصاص داده شده است.
Grid 10 10
Gen 0 0 0 10 10 10 10 0 i 1 11 j 1 11
Me
prop den=2000 bulk=1e8 shear=0.3e8 i 1 10 j 6 10
m m i 1 10 j 1 5
prop den=2500 bulk 1.5e8 shear=0.6e8 j 1 5
13
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
14
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
Grid 10 10
Gen 0 0 0 10 10 10 10 0 i 1 11 j 1 11
Model e
Fix x i=1
Fix y i=11
Fix x y j=1
15
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
16
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
سپس برای خروجی گرفتن از پالتی که طبق دستور باال گفته شده به صورت زیر عمل میکنیم:
وارد منوی fileشده Print Plot Setupرا انتخاب مینماییم .سپس پنجرهای باز شده آن را مطابق شکل
زیر انتخاب نموده و OKمینماییم File .و بعد از آن Print Plotرا انتخاب نموده و OKمینماییم.
17
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
همان گونه که در شکل باال مشاهده میشود ،نمودار نیروهای نامتعادل کننده به سمت صفر متمایل شدهاند و
مدل به تعادل اولیه رسیده است.
توجه :نیروهای نامتعادل کننده در حقیقت نیروی کاذبی است که خود نرمافزار جهت شروع تحلیل وارد
میکند که این نیرو با اجرای مدل از بین میرود .نمودار نیروهای نامتعادل کننده که با گذر زمان به صفر
میرسد.
همچنین برای کنترل دیگر موارد از جمله کانتور نقاط پالستیک به صورت زیر عمل میشود:
Plot > Model > Zone condition > Plasticity
18
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
19
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
21
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
المان تیر:
المان تیر یک المان دو بعدی است که در هر نقطه گرهای دارای سه درجهی آزادی میباشد :جابجایی در جهت
،xجابجایی در جهت yو دوران .از المان تیر زمانی استفاده میشود که عضو سازهای شبیهسازی شده دارای
مقاومت خمشی باشد .از این المان برای مدلسازی خط لوله ،حائل بتنی یا فوالدی جدارهی تونلها ،شبیه
سازی قابهای ساختمانی فوالدی یا بتنی ،دیوارهای حائل ،پیهای سطحی ،دیوارهای خاک مسلح و
ژئوتکستایلها استفاده کرد .برای شبیهسازی اندرکنش جدارهی تیر با خاک یا سنگ از المانهای سطح مشترک
در کنار المان سازهای استفاده میشود.
21
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
22
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
ویژگیهایی که میتوان در FLACبه المان تیر اختصاص داد به قرار زیر است:
مساحت مقطع تیر ،مدول االستیسیته مقطع ،ممان اینرسی
نکته :به جای اختصاص مساحت مقطع و ممان اینرسی ،میتوان در مقاطع مستطیلی میزان عرض و طول
و در مقاطع دایروی میزان شعاع را معرفی نمود .نرمافزار به طور خودکار مقدار مساحت و ممان اینرسی را
محاسبه میکند.
المان کابل:
المان کابل :المان کابل دارای کابرد گستردهای در زمینه مدلسازی مهارهای تونل؛ خاک مهارها ،دیوارهای
میخ کوبی شده و غیره میباشد .این المان سازهای میتواند به خوبی اندرکنش دوغاب محیطی و میگلردهای
مسلح کننده را شبیهسازی کند .با این حال این المان قادر به تحمل خمش و نیروی برش نبوده و چنان چه
در مدلسازی مهار در تونل نیاز به تعریف این ویژگی نیز باشد استفاده از المان شمع توصیه میشود .ویژگی-
هایی که میتوان به المان کابل اختصاص داد به شرح زیر است:
سطح مقطع کابل ،مدول االستیسیته ،مقاومت جاری شدن کششی ،yieldمقاومت جاری شدن فشاری
،ycompمحیط خارجی ،periسختی دوغاب (نیرو /طول کابل /جابجایی) ،kbondمقاومت چسبندگی
دوغاب (نیرو ظول کابل) ، sbondمقاومت اصطکاکی دوغاب (درجه) sfric
23
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
24
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
المان شمع:
المان شمع یک المان دو بعدی با قابلیت انتقال نیروهای برشی ،نرمال و گشتاور خمشی میباشد .این المان
ترکیبی از المانهای کابل و تیر است که عالوه بر تحمل نیروهای برشی ،نرمال و خمش دارای مقاومت جداره
و مقاومت انتها نیز میباشد و به همین خاطر از این المان به طور گسترده برای مدلسازی پیهای عمیق و
ریز شمعها استفاده میشود.
در نرمافزار FLACالمان شمع یک عملکرد ترکیبی از عملکردهای کابل و تیر را دارد .شمعها به صورت یک
المان دو بعدی تعریف میشوند که در هر راس آن سه درجه آزادی دارد (دو درجه آزادی جابجایی و یک
درجه آزادی دورانی) .ویژگیهایی که باید برای المان شمع مدنظر قرار گیرند عبارتند:
مساحت مقطع شمع ،ممان اینرسی نقطع ،وزن مخصوص شمع ،مدول االستیسیته شمع ،محیط شمع ،سختی
برشی جداره شمع ،مقاومت چسبندگی جداره شمع ،مقاومت اصطکاکی جداره شمع ،سختی مقطع نوک شمع،
مقاومت چسبندگی شمع ،مقاومت اصطکاکی نوک شمع
توجه :همچنین میتوان به جای معرفی مساحت مقطع و ممان اینرسی سطح مقطع در شمعها با مقطع
مستطیل عرض و طول سطح مقطع و در شمعهای با مقطع دایروی ،مقدار شعاع را به نرمافزار معرفی کرد.
جدول ( )7پارامترهای مرتبط با نوک و طول شمع
زیر دستور در FLAC توصیف
Cs_stiff سختی برشی بین سطح تماس شمع و خاک
Cs_sfric زاویه اصطکاک بین سطح شمع و خاک
Cs_soch مقاومت چسبندگی سطح تماس شمع با خاک
Primeter محیط پیرامونی المان
Cs_nstiff سختی محوری نوک شمع
Cs_noch چسبندگی نوک شمع با خاک
Cs_nfric زاویه اصطکاک نوک شمع با خاک
مقاومت کششی نوک شمع وقتی که شمع به کشش Cs_nten
بیافتد
25
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
نحوهی مدلسازی هندسی المانهای سازهای کابل ،تیر و شمع به یک صورت است .تمام المانها با آدرس
دهی نقاط انتهایی مدل میشوند .کاربر با معرفی نقاط انتهایی المان قادر به ساخت مدل در محیط نرمافزار
خواهد بود .کد مرتبط با مدلسازی هندسی در FLACبه صورت زیر است:
… Strucutr <type> begin … end
26
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
در این دستور میتوان به قسمت typeگزینههای pile , beam , cableرا درج نمود تا المان سازهای مورد
نظر مدل شود.
برای آدرسدهی نقاط ابتدایی و انتهایی سه روش مرسوم است:
-1معرفی نقطه گرهای در زون بندی محیط پیوسته که المان سازهای از آن شروع یا به آن ختم میشود با
استفاده از دستور grid i j
-2ارائه مختصات دکارتی نقاط شروع و پایان المان سازهای با زیر دستور x y
-3ارائه شماره نقطهای که المان سازهای از آن شروع یا به آن ختم میشود با استفاده از زیر دستور node=n
که در آن nشماره نقطه خواهد بود.
با استقاده از زیر دستور segment=nیک المان سازهای میتواند به چند بخش تقسیم شود .چنانچه n=1
باشد المان سازهای ایجاد شده صرفاً دارای یک بخش خواهد .دلیل اصلی استفاده از این دستور افزایش تعداد
بخشهای عضو سازهای بوده که به دنبال آن دقت مدلسازی در اعضای سازهای افزایش مییابد.
برای مشاهده شماره بخشها و نقاط میتوان در منوی گرافیکی به ترتیب مسیرهای زیر را دنبال نمود:
Plot> Model> Structural Elements
27
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
نکته :شرایط انتهایی یک عضو سازهای میتواند با استفاده از دستورهای زیر در جهت y ،xو چرخش به
صورت گیردار یا آزاد تغییر کند.
>Struct node= n fix <x> <y> <r
Struct node= n free <x> <y> <r
28
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
29
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
31
گردآورنده :خانم مهندس علیزاده (کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک) آموزش مقدماتی FLAC 2D
31