GÜÇ İLETİMİ

GİRİŞ

Bu bölümün amacı, makinalarda kullanılan güç-hareket iletim düzenlerinin hareketli

parçalarının dizaynına ilişkin bilgileri toplu olarak vermektir. En yaygın olarak kullanılan güç
iletim parçalarından bazıları; kayış-kasnak düzenleri, zincir-dişli düzenleri, rulmanlı ya da
kaymalı yataklar, dişliler, miller, akslar ve hidrolik düzenlerdir.

Uygun parçaların seçiminde kullanıcı istekleri, maliyet, üretim istekleri, çalışma

koşulları, kullanıcı güvenliği ile kullanım güvenliği göz önüne alınmalıdır. Değişik amaçlı
makinaların işlevsel ve çalışma ile ilgili özelliklerinin de değerlendirilmesi amacıyla belirtilen
etkenleri dikkate alan dizayn kriterleri mühendislik eğitiminin ilk yıllarında verilmelidir.
Bazı güç iletim düzenleri ana özellikleriyle aşağıda karşılaştırılmıştır:

Max çevrim oranı Maks güç Max devir Max Eksenler Fiyat
Randıman BG
d/d Çevrehızı arası
m/s uzaklık
mm

ALIN DİŞLİ 8(20) 96-99 25000 100000 200 680 100

SONSUZ VİDA-DİŞLİ 60(100) 97-49 1000 30000 70 1000 80
ZİNCİR DİŞLİ 6(10) 97-98 5000 5000 20-25 3000 86
DÜZ KAYIŞ 5(10) 96-98 2200 18000 90 17500 63
V KAYIŞ 8(20) 94-97 1500 5000 26-45 1800 63
KAYIŞ-KASNAK DÜZENLERİ

Bir kayış-kasnak düzeni, hareketli millere ya da hareket iletim ünitelerine bağlanan

kasnaklara temas ederek kavrayan, böylece güç ileten sonsuz, bükülebilir bir kayıştan oluşur.
Kayış-kasnak düzenlerini kullanmanın ilk nedeni, basitliği ve düşük bakım masrafıdır. Ayrıca
esnek kayış, aşırı şok (darbe) yüklerini bir miktar absorbe edebilir ve titreşim yüklerinin
etkisini hafifletebilir. Nispeten gürültüsüz çalışma, oldukça uzak mesafelere güç ve
moment iletme mümkündür. Paralel, dik ya da değişik açıda konumlu miller arasında hareket
ve moment iletimine imkan verir.
Genel olarak kuvvet bağı söz konusu olduğundan kayma ve patinaj olabilir. Bu nedenle sabit
çevrim oranı gereken yerlerde kullanılmamalıdır.
Kayışta zamanla kalıcı uzamaların ortaya cıkması ve germe sistemleri gerektirmesi, kayışı
kasnağa doğru bastıran kol kuvvetlerinden oturu mil yataklarının zorlanması ve guc iletiminin
kayış mukavemeti ile sınırlı oluşu dezavantajlarını oluşturur.
Bir V-kayısının çalışmasında esas, kayışın kasnak kanalında bir sıkıştırma etkisi
sağlamasıdır. Bu durum, kayışın yan yüzeyleri ile kanal arasındaki sürtünme katsayısını
artırır. Bu şekilde hareket ünitesi gücü kasnaktan kayışa iletir. Çalışma sırasında kayışın alt.
yüzeyi ile kasnak kanalı, düz bir kayışta olduğu gibi kesinlikle temas etmemelidir. V-kayısı,
düz kayışın gerginlik oranından (sıkı taraf kol kuvvetinin gevşek tarafa oranı) 5 kat daha fazla
gerginlik oranı geliştirir.
 Kayışlar kesit şekillerine göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:
-Düz Kayış -Yuvarlak Kayış -V Kayış -Triger (Dişli) Kayış -Poly V (Kanallı)
Kayış -Çift Profilli V Kayış – Birleştirilmiş V kayışı (Bkz Şekil 12 . 6,9,10)

Kayışların bükülme yeteneği iyi, çekilme mukavemeti büyük, maliyeti düşük

olmalıdır. Düşük birim uzunluk ağırlığı, düşük nem tutma, düşük özgül uzama kayışlarda
aranılan diğer özelliklerdir.
Kayış ömrünü artırmak için aşındırıcı çevre koşullarından, yağdan ve nemden
korunması, yetersiz kayış gerginliğinden, küçük, kırık, aşınmış, balanssız, ekseni kaçık
kasnaklardan kaçınılması gerekir.
Büyük kasnakların Kullanımı ile mil yatak yükü azalır, kayış kesiti ve sayısının
azaltılması sağlanır, sürtünme alanı azaltılarak randıman artar, kayış ömrü ve ekonomisi artar.
V-kayışları çekme mukavemeti iyi olan dokuma malzemenin, bükülme yeteneği yüksek
olan kauçukla kaplanmasıyla oluşur.
V-kayışları TS 198 de standartlaştırılmış olup normal V-kayışları (b/h=l,6) ile dar V-
kayışlarının (b/h=l,23) tanımlaması şu şekilde yapılır(Şekil 4.1):

V kayışı bxl TS 198/1

Dar V kayışa. bxl TS 198/4
l = kayış uzunluğu
Normal V kayışları Y, Z, A, B, C, D, E harfleriyle simgelenen 7 gruba ayrılır (Cet 12.3).
Dar V kayışları daha esnek olup daha küçük kasnaklarla daha buyuk cevrim oranında
çalışabilirler. Normal V-kayışlara göre ağırlık ve hacimde, %50 lere varan olcude kazanc
sağlarlar. Bu nedenle artık dar V-kayışlar kullanılmaktadır. Dar V-kayış kesitleri SPZ, SPA,
SPB ve SPC harfleriyle simgelenen dört gruba ayırılmıştır(Cet 12.3 ve Şek 12. lO.b).

V-Kayışlarının özellikleri:
1 Uzak merkezler arasında kullanılabilirler.
2 Büyük gerilme yüklerini taşıyabilirler.
3 Genellikle paralel miller arasında güç taşımada kullanılırlar. Ancak yarı çapraz ya da
tam çapraz (8 şekilli) dönüşlü, çok kasnaklı hareket gibi paralel olmayan mil
hareketlerinde de kullanılabilirler (Bkz Şek 12.1).
 4 Kasnaklarda tek ya da çift olarak kullanılabilirler.
5 Çalışma ve aşınma nedeniyle uzayabilirler. Bu nedenle kayış gevrekliğini almak ve
uygun bir gerginliği sağlamak amacıyla bir düzen gereklidir.
6 Çalışmaları sırasında kayma ve patinaj vardır.Bu nedenle iki mil arasındaki açısal hız
oranı, kesinlikle kasnak oranına tamamen eşit ve sabit değildir. Kayma ve patinaj
nedeniyle oluşan güç kaybı, çoğu kayışlarda % 3-5 arasında değişir.
7 Yay yüklü, ayarlanabilir genişlikli kasnaklar kullanılarak açısal hız oranının etkili ve
kolay bir şekilde değiştirilmesini sağlarlar.
8 Darbeleri karşılama ve absorbe etme yetenekleri iyidir.
9 Özellikle uzun aralıklarda çalışmada ucuzdurlar.
10 Kayısın esnekliği sıcaklık ve nem ile; sürtünme katsayısı ise toz, pislik,
yağ ve nem ile değişir.

Kayışların gerilme Şekilleri:

Kendi ağırlığı ile (5 m açıklıkta), Kayısın ön gerilme ile takılması, hareketli milin
gerdirme düzeni ile kontrolü, motorun hareketli olarak (eksantrik) bağlanması,
eksantrik etkili özel dişli düzeni ile gerdirme (Bkz Şek 12.23)
Kayış Malzemeleri:
Düz kayış yapımında kösele, kauçuk emdirilmiş bez (pamuk), balata emdirilmiş bez/ tekstil
kayışlar, çok tabakalı kayışlar (sürtünme tabakası kauçuk/kösele, yük taşıma tabakası
poliamid/polyester, koruma tabakası dokuma plastik/kösele) ve mantar sarılmış çelik şeritler
kullanılır (Bkz s. 152, Şek. 12.6,7). Uçları açık imal edilen kayışların uçları değişik şekillerde
birleştirilir.
V-kayışlar yük taşıyıcı malzeme ile sürtünme özelliği iyi yumuşak malzemelerden oluşan
kompozit bir yapıdadır. Taşıyıcı malzeme kordon dokuma ve kord iplerinden, dolgu
malzemesi kauçuktan, koruyucu tabaka ise kauçuklu bezden yapılır. Belli standart boyutlarda
kapalı (sonsuz) olarak hazırlanırlar.

Kasnaklar
Düz kayışlarda sarılan kayışın iç yüzü kasnak yüzeyine sanlma yayı boyunca oturur. Kasnak
yüzeyi duz (A tipi) veya bombeli (B tipi) olabilmektedir (Şek 12.8, Cet 12.2).
Kasnak genişliği B, kayış genişliğinden (b) büyüktür:
Düz sarımlı, b<60 mm, b= 0,8 B b≥60 mm, b= 0,9 B
Çapraz sarımlı b= 0,75 B

V-kayış kasnaklarının ölçüleri standartlaştırılmıştır (Cet 12.4 a,b).

Kayış-Kasnak Hesaplamaları
.
Kayış-kasnak hesaplamalarında yararlanılabilecek bağıntılar aşağıda verilmiştir:

Gevşek /boşalan
kol
Kayış Uzunlukları ; γ

=β
Düz/Açık + = 360⁰
kayış

Döndüren Gergin
kasnak kol

= sargı açısı
μ = Temas sürt.katsayısı

Çapraz/Kapalı
kayış

Düz/Açık sarım L = . /2 + + 2.a.sin β/2

veya L = 2.a + .( + )+

β = Kayış temas /sarım açısı Cos /2 = (d2-d1)/2a

β = 180 γ γ = arcsin(d2 d1)/2.a

Kapalı/Çapraz sarımlı L = . + 2.a.sin /2

veya L = 2.a + .( + )+ Cos β2/2 =- [(d2+d1)/2a]

Çevresel (Çeki) Kuvvet :

Fç = = = - >
= Gergin kol kuvveti, N
Moment M = ( - ).d/2 = Gevşek kol kuvveti, N

Kol Kuvvetleri İlişkisi : R= Gerilme oranı

=R veya =R R=  Düz Kayış

/sinα
R=  V kayışı

Fr=Merkezkaç kuvvet, N

σ1,2=Gergi/gevşek kol gerilmesi, N/mm2

σmç=Merkezkaç gerilme, N/mm2
α= V kanal/yiv açısı

Merkezkaç Kuvvet :

= = A.V². γ / g veya = m.v²  m = A. ρ ρ= γ/g

m : birim kayış uzunluğunun kütlesi kg/m A:Kayış kesit alanı m²

γ = kayış yoğunluğu, N/m3 ρ = kayış hacim ağırlığı kg/m³ V= Kayış hızı, m/s

Kayış Hızı :

V= d  , 

Transmisyon oranı (Hız/Çap oranı) ;

İ = n1/n2 = dN/dR = d2/d1 . = . = sabit

İletilen Güç ( P=N);

kW  P =N = .V = ( - ).V/1000

Optimum Hız;

= 0,58. Vsınır = (σ1.g/ γ)1/2

Gerekli V kayış sayısı ; :Bir kayışın iletebileceği güç(Cet 12.7,8) :Aşırı yük faktörü

= :Sarma açısı faktörü(Cet 12.9) :kayış boyu faktörü(Cet 12.10,11)

= Gerdirme kasnağı etkisi, gerdirme kasnağı yoksa =1

1adet varsa =0,94, 2 adet varsa =0,86

 Düz kayış seçme gücü ;

= .P

Kayış eğilme frekansı ; z:kasnak sayısı L:kayış uzunluğu

f = z.V/L V:kayış hızı

fmaks normal V de 40≈60 s-1, Dar V de 80≈100 s-1

Örnek:

Bir elektrik motorundan bir yük kaldırma sisteminin tambur miline dikdörtgen kesitli(düz) ve açık
sarımlı kayış kasnak düzeneğiyle güç iletilecektir.Motor 900 d/d da 6 kW güç ihtiyacını karşılayacaktır.Tambur
hızı 300 dev/dk olacaktır.Mil eksenleri arası 400mm ‘dir.Gerekli hesaplarını yapınız?

Döndüren kasnak çapı ;

Cet 12.2
: 160 mm seçildi (Cet 12.2, s 156)

Döndürülen kasnak çapı ;

İ= =  900/300= d2/160  = 480mm → dst = 500 mm (Patinaj nedeniyle 450 mm

daha iyi olabilir)

Eksenler arası uzaklık kontrolü

> + , (160/2)+(500/2) =320mm<a=400mm uygun

Kayış uzunluğu ;

L = 2.a + .( + )+ = 2.400 + .(160 + 500) + (500-160)2/2.400 = 1908,75mm

Veya

L= . /2 + + 2.a.sin β/2 , cosβ1/2= =(500-160)/2.400

β1 = 130⁰.π/180o =2,27 rad

L=2,27.160/2 + (2 π – 2,27) 500 /2 + 2.400 (sin 130o/2) ≈ 1909 mm

Tasarım gücü ;

Pn = .P , aşırı yük faktörü (cet 12.6):

Normal şartlar , <10-16 çalışma saati  = 1,2

= 6.1,2 = 7,2kW
 Tasarım momenti ;

= 9550. = 9550.(7,2/900) = 76,4 Nm=76400 Nmm

Çevresel kuvvet ;

= = 76400/(160/2) = 955 N = - = 955 N

Eğilme frekansı ;

f = z.V/L z:2adet L=1909 mm V= =π.160.900 / 60 = 7536 mm/s

V= 7,536 m/s < Vmaks (kayış) olmalı

f = 2.7536/1909 = 7,89≈8 <

 Buna göre kayış malzemesi seçeriz (cet12.1):

f=8 < =10 → Elastik (G) kösele: Cetvel =10 =4,5N/mm²

12.1 d/s > 25
 S=δ= =160/25 =6,4 mm  7 mm alınır. μ = 0,3+(V/100) kıl tarafı

(tek kat esnekliği sağlar)

İzin verilen çeki gerilmesi ; μ = 0,3 + (7,53/100) = 0,307

=  = e0,307.2,27 = 2
= 4,5.(1- 1/2 ) = 2,25 N/mm²
Kayış Kesiti;

=  A= =955/2,25 = 424,44 mm² A=s.b  b = A/s = 424/7 = 60,6 mm

 bst = 63 mm (Cet12.2, s 156)

Kasnak genişliği;

b ≈ 60mm b = 0,8B B =b/0,8 = 63/0,8 = 79 mm→Bst = 80 mm ≥ Bmin (Cet 12.2)

Boyutlar:

Döndüren kasnak çapı = 160 mm Döndürülen kasnak çapı = 500mm

Kayış kalınlığı S = δ = 7 mm Kayış genişliği b = 63 mm

Kayış uzunluğu L = 1909 mm Kasnak genişliği B = 80 mm

Ödev: Aşağıdaki verilere göre düz kesitli-çapraz sarımlı kayış-kasnak düzeni için gerekli hesaplamaları yapınız.
Güç ihtiyacı: 6 kW döndüren kasnak hızı: 1450 d/d transmisyon oranı: 3 eksenler arası: 500 mm
›
Çalışma koşulları: ağır şartlar, 12 h/gün, Mkalkış 2Md
Örnek Bir milde kayış kasnak düzeniyle alınan güç esnek bir kapline aktarılmaktadır. Mil 900 min-1 hızla
dönmekte ve kasnak çapı 300 mm dir. Kayış açık kayıştır ve 50x6 nün boyutunda köseleden yapılmıştır.
Kayıştaki maksimum gerilme 2MPa dır. Sürtünme katsayısı ise 0,3 dür. Eğer mil maksimum gücü iletecekse AA
yatağında oluşacak eğilme momenti ve burulma momenti değerleri ne olacaktır?
Kösele yoğunluğu: 1000 kg/m3 Çevrim oranı: 1

F2

F1

Eğilme momenti

Me = (F1 + F2 )l

F1= A σ = (50x6x10-6 )(2xl0-6) = 600 N

F  Fmc f
1 e 
F F
2 mc
Fmc =mv2
v = Dn/60 =3,14x0,3x(900/60)
v =14,13 m/s
m = A. ρ = 0,05x0,006x1000= 0,3 kg/m

Fmc = 0,3x14,13 2= 59,9 N

(600-59,9)/(F2-59,9) = e0,3x3,14  F2= 270,5 N

l = 0,25 m

M e = (600+270,5)0,25= 217,6 Nm

Burulma momenti

Mb =(F1-F2)R= (600-270,5)0,15= 49,4 Nm

Örnek:

Hızı 1400 d/d olan bir elektrik motoru güç ihtiyacı 10 kW olan ve 700 d/d hızla dönecek olan diskli
ahşap testeresi miline bağlayacak düz sarımlı normal V kayış-kasnak düzeni hesabını yapınız.

Eksenler arası uzaklık: 600 mm

Döndüren kasnak çapı ;

: 160 mm seçildi (Cet 12.4 b, s 163)

Döndürülen kasnak çapı ;

İ= =  =  = 320mm Cet 12.4 → dst = 315 mm (A tipi kasnak)

Kayış uzunluğu ;

L = 2.a + .( + )+ = 2.600 + (160 + 315) + (315 – 160)2 /4.600 = 1956 mm

En yakın standart kayış = 2030mm (cetvel 12.11) Boy faktörü: =1,03

Gerçek Eksenler arası mesafe

= 600 + (2030 – 1956)/2 = 637 mm › 600 mm (Gerdirme gerekir)

Kayış profili ; (Cet 12.6):

Normal çalışma şartları , 10 saatten az , < 2. Aşırı yük faktörü: =1,1

= .P = 1,1.10 = 11 Kw

 = 1400d/d, = 11 kW  A profilli V kayış (Kasnak çapı A profiline uygun)

(Şek 12.19 /s 180)

Bir kayışın aktarabileceği güç ;

= 160 mm, İ= = = 2, A/13 profili → (cetvel 12.8) → P1 = 3,3 kW alınır.

Gerekli V kayış sayısı ;

Sarım açısı cos = = (315 – 160)/ 2.637

β ≈ 165⁰ Sarılma faktörü = 0,96 (cetvel 12.9)

Gerdirme kasnağı yok → c4 = 1

= = 11/ 3,3.0,96.1,03. = 3,4 = 4adet (A kayışı)

Kayış sayısını azaltmak için; çaplar büyütülebilir, büyük kesitli kayış veya dar V kayışı

Kayış ölçüleri ; (Cet 12.3 , s 159):

b = 13mm, = 11mm, h = 8mm, =71mm < 160 mm uygun

 Kayış Hızı :

V= = = 11728,6 mm/s = 11,7m/s < ≈ 30 m/s =

Kayış eğilme frekansı ;

f= Düz sarım  z = 2 V = 11728,6 mm/s L = 2030mm

f= = 11,55 < 60 = (Cet 12.3, s 159)

Ön gerilme kuvveti ;

Toplam çevresel kuvvet: Fç = = = 940,17 N

Bir kayısın çevresel kuvveti: =Fç/ zk = 940,17/4 = 235N

Sarım Açısı: = 165,4⁰ = 2,88 rad

Eşdeğer sürtünme katsayısı (V kayışları için) = / sin 1/2𝛼 = 0,5 s 186

Merkezkaç etki katsayısı A tipi kayış için k = 0,11 (Cetvel 12.2, s 186)

= + k.V² →→ Fö = 205,5 N

Şek 12.21 (s 187) ve Şek 12.22 →→ Fö = 205,5 N, A tipi → Fb =25 N , L= a = 637 mm

→→ (y/L).100 = 2,5 →→ (y/637)100 = 2,5

→→ y = 16 mm
Ödev: Yukarıdaki hesapları Dar V kayışı ve C22 normal V kayışı için yapınız.

Örnek: Aşağıdaki verilere göre gerekli kayış sayısını belirleyiniz.

Emniyetli kayış gerilmesi: 3 MPa kayış yoğunluğu: 10000 N/m3 Kayış tipi: A13

Sürtünme katsayısı: 0,5 Kayış hızı: 11,7 m/s Eksenler arası: 637 mm
Döndüren kasnak çapı: 160 mm Döndürülen kasnak çapı: 315 mm Tasarım gücü: 11 Kw
2
A13 kayışı kesit alanı A= 93 mm

Kayış kol kuvvetleri arasındaki ilişki

F  Fmc
1  Rmin
F F
2 mc
Gergin kol yükü F1= σ A = 3 x 106 . 93 x 10-6 =279 N

Merkezkaç yük = = A.V². γ / g = 93 x 10-6 . 11,72 . 10000/9,81 = 12,977 N

/sin(α/2)
Minimum gerilme oranı Rmin= Kanal/yiv açısı =36 o

Sarım açısı cos = = (315 – 160)/ 2.637 β ≈ 165⁰ = 2,88 rad

 Rmin= e 0,5 . 2,88 / sin (36/2) = 105,63
279  12,977 → F2 = 15,495 N
 105,63
F  12,977
2
İletilebilecek tasarım momenti M=( - ).d/2 = (279 – 15,495) 0,16/2 = 21,08 Nm
İletilebilecek tasarım gücü = 9550. 9550.(P1/1400) = 21,08 → P1 = 3,09 kW

Gerekli kayış sayısı zk = Pt / P1 = 11 / 3,09 = 3,559 → 4 kayış

DİŞLİ KAYIŞLAR

Diğer kayışlardan farklı olarak birbiriyle uyumlu kasnak dişleri ile kayış dişleri arasında şekil bağı oluştururlar.
Bu nedenle kayma yoktur (sabit transmisyon/çevrim oranı), fazla germeye gerek yoktur, dolayısıyla yatak
yükleri pahalıdırlar.

Dişli kasnak ve kayış söz konusu olduğundan zincir-dişli mekanizmalarına benzerler ve taksimat dairesi, modül,
adım vb özellikler de benzerdir (Bkz Şek 12.13, s 164-165):

π de = z t m= de/z = t/π Lt=zk.t z = diş sayısı Lt : Kayış uzunluğu

i = z2/ z1 = de2/ de1= n1/ n2 t = adım

Dişli kayışlar kayış ölçüleri ve çeki mukavemetleri yönünden MXL, XL, L, H, XH, XXH ve T2, T 2.5, T 5,
T 10, T20 olarak standartlaştırılmıştır (Bkz Cet 12.5, Şek 12.20, s 184-185).

Dişli kayışların boyutlandırılması

Dişli kayışların boyutlandırılması uretici firma kataloglanna göre yapılmalıdır. Genel olarak aşağıdaki yol
izlenerek mekanizma ana hatlan ile belirlenebilir.

İletilecek güç: Phes=l,4 C2.P C2 = Aşırı yük faktörü

Kayış tipinin secimi: Phes ve n1hızına uygun kayış tipi Şekil 12.20 de verilen diyagramdan secilir.
Çevrim oranını dikkate alarak uygun diş sayıları seçilerek kasnak çapları, kayış tipi ve ilgili boyutları ile
mekanizma geometrisi yardımıyla kayış uzunluğu belirlenir.

Kayış genişliğinin belirlenmesi: Üretici firma katologlarında iletilecek güce uygun kayış ve genişlik, kalınlık
gibi özellikleri belirlenebilir. Bununla birlikte birim kayış genişliğinin taşıyabileceği çeki kuvvetini dikkate
alınarak gerekli kayış genişliği aşağıda verilen formülden belirlenebilir:

Phes= Fç1b V Cg/1000 Fç1 : Birim genişlikteki kayışın iletebileceği çeki kuvveti, N/inç
b : Kayış genişliği, inç
 V : Kayış hızı, m/s
Cg : Genişlik faktörü

Kayış Tipi XL L H XH XXH

Taşınabilecek Fcl kuvveti [N/inc] 170 240 640 800 950

Kayış genişliği[mm] 6,5 9,5 13 19 25 38 51 76 102

Genişlik faktörü Cg 0,15 0,28 0,42 0,71 1,00 1,56 2,14 3,36 4,76

Yukarıda verilen bağıntının kullanılabilmesi icin döndüren kasnak sarılma yayı icinde en az 6 diş
bulunmalıdır. Bu durum genelde sağlanır. Ancak kavramadaki diş sayısı 5 ise 0.8 , 4 ise 0.6 ve 3 ise 0.4 olarak
alınan C3 düzeltme faktörü ile sonuçlar düzeltilmelidir.

Örnek:
Aşağıdaki verilere göre dişli kayış-kasnak düzenini boyutlandırınız.
İletilecek güç: 3 kW Eksenler arası : 300 mm
Döndüren dişli kasnak hızı : 3000 d/d Döndürülen dişli kasnak hızı : 1500 d/d
Çalışma koşulları : Normal şartlar, Md kalkış < 2Md, 12 h/gün

Tasarım gücü : Phes=l,4 C2.P Cet 12.6 → C2 = 1,2

Phes=l,4 . 1,2 . 3 = 5,04 kW

Kayış tipi seçimi: Şek 12.20 → n1= 3000 d/d, Phes= 5,04 kW → H tipi dişli kayış

Kayış özellikleri: Katalog/Cet 12.5 → H tipi, n1= 3000 d/d → zmin= 20 diş → z1 = 21 diş
t= 1/2'’ = 12,7 mm de = t z/π= 83,52 mm (Katolog)

Döndürülen dişli kasnak: i = z2/ z1 = n1/ n2 z2 = 3000.21/1500 =42 diş de = 168,41 mm (Katolog)

Kayış hızı: v = Dn/60 =  .83,52 . 3000 / 60 = 13112 mm/s = 13,11 m/s

Kayış uzunluğu: cosβ1/2= =(168,41-83,52)/2.300 β1 = 163,73⁰.π/180o =2,86 rad

L= . /2 + + 2.a.sin β/2

L = 2,86 . 83,52 / 2 + (2 π – 2,86) . 168,41 / 2 + 2 . 300 sin (163,73/2) = 1001,377 mm Cet 12.5

LST = 1066,8 mm 420 H Zk = 84 diş (gerdirme gerekebilir)

Kayış genişliği: H tipi  Fç1 = 640 N/inç Cg = 1 (kabul)

Phes= Fç1b V Cg/1000  5,04 = 640 . b . 13,11 . 1 / 1000  b ≥ 0,6 inç = 15,251 mm

bst = 0,75 inç = 19,05 mm

Kontrol:  Cg = 0,71 Phes= 640.0,75.13,11.0,71/1000 = 4,46 kW < 5,04 kW uygun

Örnek . Bir V kayış-kasnak ünitesi Şekil 4.3 de görülen alan içine tesis edilecektir .Döndüren
kasnak 3820 min-1 hızla, döndürülen kasnak 1273 min-1 hızla çalışacaktır. Hareket ünitesi
ortalama 4,5 kW güç taşımaktadır. Ancak 9 kw lık ani yükleri de taşımalıdır. Gerekli
hesaplamaları yapınız.

Hız(transmisyon) oranı

i=nR / nN = 3820/1273 = 3

Döndürülen kasnak çapı(max)

DN = (2(133-13/2)) = 253 mm Şekil 4.3

Döndüren kasnak çapı

i= DN / DR 
DR = 253 / 3 = 84 mm

Yaklaşık kayış uzunluğu

 (D1  D 2 ) 2
L A  2C  (D1  D 2 ) 
2 4C
LA = (2355) + 1,57(253+84)+((253-84)2 /4x355) = 1257 mm

Kayış hızı

v = n D/19,1 = (1273x0,253)/19,l = 16,8 m/s

4,5 k W yükte etkin çeki kuvveti

N = ( F1 – F2 )v/1000  F1 -F2 = 1000 N/v = 1000x4,5/16,8 = 268 N

9 kW yükte etkin çeki kuvveti

F1 –F2 = 1000x9/16,8 = 536 N

Örnek . Bir açık kayış-kasnak düzeni 12 kW lık tasarım gücü 1800 min-1 hızda çalışan 255
mm hareket, dairesi çapı olan kasnaktan 635 mm çaplı düz kasnağa iletmektedir. Kasnaklar
arası uzaklık l000 mm dir. V kayış-kasnağın kanal açısı 40°, kayış ile V-kasnak ve düz kasnak
arasındaki sürtünme katsayısı 0.2, kayış kesitinde üst genişlik b2 = 38 mm, alt genişlik
b1 = 19 mm, yükseklik h=25 mm, kayış ağırlığı 10860 N/m3 ve izin verilen gerilme yükü 900
N dur. Bu ünite için boyutları verilen kayıştan kaç adet gereklidir?
Düz kasnakta kayışın döndüğü hareket dairesi çapını belirlerken, kayış kesitinin
__
ağırlık merkezinin tabandan olan ortalama uzaklığı ( x )göz önüne alınmalıdır.
__
x = h(b1 +2 b2)/(3b1 + b2 ) = 25 (19+2x38)/3(19+38) = 13,9 mm

Düz kasnağın hareket dairesi çapı

D = 635+ 2(13,9)= 662,8 mm

Döndüren kasnakta kayış temas açısı

 = 1800 - 2 arcsin ((D1 -D2 )/2C)

= 1800 - 2 arcsin (662,8-255)/2xl000) = 156,50

Döndürülen kasnakta kayış temas açığı

 = 1800 + 2 arcsin ((D1 -D2 )/2C) = 203,5°

V-kasnağında izin verilen gerilme oranı

  f(Φ /180)   0,2(156,50 x3,14/1800 ) 
R  exp   exp    4,94
AV  sin1/2α   sin(40/2)0 

Düz kasnakta izin verilen gerilme oranı

RAD = exp ((0,2x203,5x3,14/1800)/sin180/2)0 = 2,03

Tek kayış tarafından iletilebilecek güç (F=T)

N = (F1 –F2 )v/1000

F1 = 900 N
F2 = ?
T T
 fΦ  fΦ
1
 exp 
c
e R
T T  sin 1/2 α  min
2 c

Fc = mv2

m= A 

A= (b1 + b2)h/2 = (19+38)25/2 = 712,5 mm2

= 712,5x10-6 m2

m= (712,5x10-6)(10860/9,81)  0,79 kg / m

v =  Dn /60 = 3,14 (255/1000)1800/60  24 m/s

Fmc = 0,79x242  455 N

900  455
 2,03  T2 = 674 N
T  455
2

N = (900-674)24/1000 = 5,424 kw
Gerekli kayış sayısı

n = 12 / 5,424 = 2,2  3 kayış

Örnek . Bir yerli harman makinesinde traktör kuyruk milinden ara mil ile alınan hareket 36
cm çapında ve 540 min-1 hızda çalışan dört kanallı V kasnağından 14 cm çapında olan batör
V-kasnağına iletilmektedir. Hareket iletimi düzgün olarak konumlandırılmış (açık kayış) 4
adet normal V-kayışı (17x2240) ile sağlanmaktadır. Bu kayış-kasnak düzeni ne kadar güç
iletebilir?
Kanal açısı : 360 Kayışr kasnak sürtünme katsayısı =0,3
Kayış yoğunluğu :10 kN/m3 Maksimum kayış gerilmesi =1,2
MPa
Kayış kesiti :146 mm2

Kuyruk Mili

Miller arası uzaklık

LA = 2C  /(D1+D2)/2 + (D1 –D2)2/4C 

224 = 2C + 3,14(36+14)/2 + (36-14)2/4C 
224C = 2 C2 + 78,5 C + 121 
2 C2 -145,5 C + 121 = 0  C  72 cm
Kayış sarma açıları

1 =  + 2 arcsin (D1 –D2)/2C) = 180°+ 2 arcsin ((36-14)/(2x72))

= 197,57 °

2 =  - 2 arcsin ((D1 –D2 )/2C) = 162,43°

Gerilme oranları
 f( /180) 
R  exp   exp (0,3(197,57x3,14/180o )/sin 18o )
A1  sin1/2α 
RA1 = 28,38

RA2 = exp (0,3(162,43x3,14/180°)/sin 18° ) = 15,65

Kayış-kasnak düzeni tarafından iletilecek güç

ND = n Nk n= Kayış sayısı

Nk = (F1 -F2 )v/1000

F1= A p

A= (b1+ b2)h/2  h =b2 /l,6=17/l,6=10,6 mm

b1= b2 – 2 x
x= h sin  = 10,6 sin 180
b1 = 17-2x3,2= 10,6 mm

A= (10,6 + 17)10,6/2  146 mm2

F1 = 146x10-6 x 1, 2x10-6= 175,2 N

F mc = m v2
 m=A  = 146xl0-6 (10000/9,81)=0,149 kg/m

v=Dn/60 = 3,14x0,36x540/60= 10,2 m/s

Fmc = 0,149x10,22 = 15,5 N

(T1 – Tc ) / (T2 - Tc) = ef = Rmin 

(175,2-15,5)/(T2- 15,5)= 15,65  T2 = 25,7 N

Nk = (175,2-25,7)10,2/1000
Nk = 1,525 kW

ND= 4x1,525 = 6,01 kW