Κριτήριο αξιολόγησης παράδοση

Κείμενο 1. Γιώργος Σεφέρης: «Δεν είμαι μια αδέσποτη μονάδα, ένα άχερο στο αλώνι…»

«Βρισκόμαστε σ’ ένα σταυροδρόμι· δεν ήμασταν ποτέ απομονωμένοι· μείναμε πάντα

ανοιχτοί σ’ όλα τα ρεύματα – Ανατολή και ∆ύση· και τ’ αφομοιώναμε θαυμάσια τις ώρες
που λειτουργούσαμε σαν εύρωστος οργανισμός. […] Συνταραζόμαστε κι εμείς,
δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, από διαδοχικές κρίσεις, αποκαλυπτικές εφευρέσεις και
φόβους, που δεν αφήνουν τον ανθρώπινο νου να ηρεμήσει − σαν την καλαμιά στον κάμπο.
Μπροστά σ’ αυτά, τι μας μένει για να βαστάξουμε αν απαρνηθούμε τον εαυτό μας; ∆ε
μένω τυφλός στα ψεγάδια μας, αλλά έχω την ιδιοτροπία να πιστεύω στον εαυτό μας.

Σας παρακαλώ να με συγχωρήσετε που μνημονεύω εδώ προσωπικές εμπειρίες· δεν έχω
άλλο πειραματόζωο από εμένα. Και η προσωπική μου εμπειρία μου δείχνει πως το πράγμα
που με βοήθησε, περισσότερο από κάθε άλλο, δεν ήταν οι αφηρημένοι στοχασμοί ενός
διανοουμένου, αλλά η πίστη και η προσήλωσή μου σ’ έναν κόσμο ζωντανών και
περασμένων ανθρώπων· στα έργα τους, στις φωνές τους, στο ρυθμό τους, στη δροσιά τους.
Αυτός ο κόσμος, όλος μαζί, μου έδωσε το συναίσθημα πως δεν είμαι μια αδέσποτη
μονάδα, ένα άχερο στ’ αλώνι. Μου έδωσε τη δύναμη να κρατηθώ ανάμεσα στους
χαλασμούς που ήταν της μοίρας μου να ιδώ. Κι ακόμη, μ’ έκανε να νιώσω, όταν ξαναείδα
το χώμα που με γέννησε, πως ο άνθρωπος έχει ρίζες, κι όταν τις κόψουν πονεί, βιολογικά,
όπως όταν τον ακρωτηριάσουν.

Κι όλα τούτα θα μπορούσα να τα ονομάσω με τη λέξη παράδοση, που την ακούμε κάποτε
ψυχρά και μας φαίνεται υπόδικη. Αλήθεια, υπάρχουν ροπές που νομίζουν πως η
παράδοση μας στρέφει σε έργα παρωχημένα και ανθρώπους παρωχημένους· πως είναι
πράγμα τελειωμένο και άχρηστο για τις σημερινές μας ανάγκες· πως δεν μπορεί να
βοηθήσει σε τίποτε τον σημερινό τεχνοκρατικό άνθρωπο που γνώρισε φριχτούς πολέμους
και φριχτότερα στρατόπεδα συγκεντρώσεως· αυτόν τον άνθρωπο που αμφιταλαντεύεται
ανάμεσα στην κατάσταση του θηρίου και την κατάσταση του ανδροειδούς. Η παράδοση
είναι λοιπόν ένα περιττό βάρος που πρέπει να εξοβελιστεί. Μου φαίνεται πως αυτές οι
ροπές εκπορεύουνται από τη σύγχρονη απελπισία για την αξία του ανθρώπου. Είναι τα
συμπτώματα ενός πανικού, που εν ονόματι του ανθρώπου τείνουν να κατακερματίσουν
την ψυχή του ανθρώπου. Όμως τι απομένει αν βγάλουμε από τη μέση τον άνθρωπο; »

Γ. Σεφέρη, ∆οκιμές, τ.2, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1974, σσ. 175-17

Κείμενο 2. Παράδοση και πρωτοπορία στη Νεοελληνική ποίηση

Έχουμε υποστηρίξει την άποψη ότι η φαινομενικά αντιφατική σύζευξη πρωτοπορίας και
παράδοσης αποτέλεσε συστατικό στοιχείο και αυτό το ίδιο το περιεχόμενο της ελληνικής
πρωτοπορίας του Μεσοπολέμου. Όπως είναι γνωστό, η γενιά αυτή, που εξέφρασε την
ελληνική πρωτοπορία στην ποίηση και τη ζωγραφική, είναι η ίδια που ανακάλυψε το
Θεόφιλο και τον Παναγιώτη Ζωγράφο, που ξανάφερε στο επίκεντρο του φιλολογικού
ενδιαφέροντος τον Ερωτόκριτο και το Μακρυγιάννη, τον Κάλβο και τον Παπαδιαμάντη,
συγγραφείς και κείμενα που, κατά τη δική της εκτίμηση, εκφράζουν αυθεντικά την
ελληνική πνευματική παράδοση. Ο διάλογος μ' αυτούς τους δημιουργούς και μ' αυτά τα
κείμενα, στοχαστικός και ποιητικός, παράγει μια αμφίδρομη διαλεκτική: η σπουδή της
παράδοσης πλουτίζει και βαθαίνει την πολιτισμική αυτοσυνειδησία των ποιητών
τροφοδοτώντας τη δημιουργικότητά τους· και οι ποιητές, με τη σειρά τους, πλουτίζουν και
βαθαίνουν την παράδοση, μεταγράφοντάς την σε αξίες που ανταποκρίνονται σε αιτήματα
του σύγχρονου ανθρώπου. Αυτή η γόνιμη διαλεκτική συνιστά το βασικό πλεονέκτημα της
ελληνικής νεωτερικότητας. Και εκτείνεται σε όλα τα πεδία: στην αισθητική και την
εικονοπλασία, την ποιητική μυθολογία και τους συμβολικούς κώδικες, τα αξιακά
συστήματα, τα κοσμοθεωρητικά πρότυπα. Έτσι, το μέτρο της παράδοσης έγινε ο ένας από
τους δυο κύριους μετασχηματιστικούς παράγοντες που οδήγησαν στη συγκρότηση της
μετα-υπερρεαλιστικής νεωτερικής μας ποίησης, όπου εκπροσωπούνται διάφορες εκδοχές
νεωτερικής γραφής. Ο άλλος ήταν ο διάλογος με τα κινήματα της διεθνούς πρωτοπορίας
και κατεξοχήν, με τον υπερρεαλισμό.

Το Ευρωπαϊκό υπερρεαλιστικό κίνημα, το οποίο στην ηρωική του φάση (δεκαετίες του
1920 και '30), καταγγέλλει ότι η δυτική αστική κοινωνία έχει χάσει τον προσανατολισμό της
και ζει υπό το καθεστώς ενός μονομερούς, λογοκρατούμενου κονφορμιστικού πολιτισμού,
που καταδυναστεύει τον άνθρωπο, αποδυναμώνει την αντιληπτική του ικανότητα,
ακρωτηριάζει την ελεύθερη σχέση του με τον κόσμο, του στερεί τη δυνατότητα να
συλλάβει την "πραγματική πραγματικότητα", τη surréalité, και να ζήσει την αληθινή
ευδαιμονία. Αιχμή της κριτικής τους είναι ο δυτικός καρτεσιανός ρασιοναλισμός ή
εργαλειακός ρασιοναλισμός, όπως καθιερώθηκε ν αποκαλείται σήμερα. Στο ρασιοναλισμό
αποδίδουν τον ακρωτηριασμό της μυστικής εμπειρίας και τη διάρρηξη της ενότητας υλικού
και πνευματικού κόσμου. Γι' αυτό επιδίωξαν ν' ανατρέψουν τα θεμέλια του λογικού και
σημασιοδοτικού μηχανισμού στον οποίο στηρίζεται η αντίληψη και κατανόηση του
κόσμου, το ιδεολογικό οικοδόμημα και το κοσμοείδωλο του δυτικού ανθρώπου.

Έκτοτε, το ενδιαφέρον για το Μεσογειακό πρότυπο αναζωογονείται σε περιόδους κρίσης:

στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο, όπου συμπορεύεται με το γαλλικό υπαρξιακό κίνημα
και στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όπου ο "νησιωτισμός" προβλήθηκε σε διαλεκτική
αντίθεση προς το ρεύμα της παγκοσμιοποίησης. Οι δικοί μας ποιητές του Μεσοπολέμου
ήταν από νωρίς παρόντες σ' αυτή την αναζήτηση. Όπως μαρτυρεί ο Οδυσσέας Ελύτης στα
Ανοιχτά Χαρτιά "Αφότου ο υπερρεαλισμός, σαν καταιγίδα, ανέτρεψε τον ορθολογισμό που
βάραινε πάνω στη Δύση, ξεκαθαρίστηκε μπροστά μας το έδαφος προσφέροντάς μας τη
δυνατότητα να συνδεθούμε φυσιολογικά με τον τόπο μας και ν' αντικρίσουμε την ελληνική
πραγματικότητα δίχως τις προκαταλήψεις που επικρατούσαν από την Αναγέννηση [...] μας
βοήθησε να κάνουμε ένα είδος επανάστασης με την αντίληψη που σχηματίσαμε για την
ελληνική αλήθεια".
http://www.eks-ik.eu/dimosieyseis-ekdoseis/arthra-meletes/94-paradosi-kai-protoporia-sti-
neoelliniki-poiisi

Κείμενο 3. Γιώργος Σεφέρης

Μέμνησο λουτρῶν οἷς ἐνοσφίσθης

Ξύπνησα μὲ τὸ μαρμάρινο τοῦτο κεφάλι στὰ χέρια

ποὺ μοῦ ἐξαντλεῖ τοὺς ἀγκῶνες καὶ δὲν ξέρω ποῦ νὰ

τ᾿ ἀκουμπήσω.

Ἔπεφτε τὸ ὄνειρο καθὼς ἔβγαινα ἀπὸ τὸ ὄνειρο

ἔτσι ἑνώθηκε ἡ ζωή μας καὶ θὰ εἶναι πολὺ δύσκολο νὰ ξαναχωρίσει.

Κοιτάζω τὰ μάτια. Μήτε ἀνοιχτὰ μήτε κλειστὰ

μιλῶ στὸ στόμα ποὺ ὅλο γυρεύει νὰ μιλήσει

κρατῶ τὰ μάγουλα ποὺ ξεπέρασαν τὸ δέρμα.

Δὲν ἔχω ἄλλη δύναμη

τὰ χέρια μου χάνουνται καὶ μὲ πλησιάζουν

ἀκρωτηριασμένα.

«Γιῶργος Σεφέρης, «Μυθιστόρημα» Ποιήματα», Ἴκαρος, 1989)

Παρατηρήσεις

Θέμα Α. Πώς αντιλαμβάνεται ο Σεφέρης την προσφορά της παράδοσης;

Μονάδες 15
Θέμα Β1. Ποιο είναι κατά την άποψη του συντάκτη το πλεονέκτημα της ελληνικής τέχνης
του μεσοπολέμου;

Μονάδες 15

Θέμα Β2.

Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που χρησιμοποιείται στο κείμενο 1 και ποια η λειτουργία
του; (μονάδες 5)

Να ερμηνεύσετε την χρήση εισαγωγικών στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 2;

(μονάδες 5)

Μονάδες 10

Θέμα Β3.

Πώς συνδέεται το ερώτημα του Σεφέρη στο τέλος του κειμένου 1 « Όμως τι απομένει αν
βγάλουμε από τη μέση τον άνθρωπο;» με την προσέγγιση των υπερρεαλιστών για την
δυτική αστική κοινωνία του κειμένου 2 ;

Μονάδες 15

Θέμα Γ

Αξιοποιώντας στοιχεία του κειμένου 3 για να αναλύσετε πώς επηρεάζει το παρελθόν το

ποιητικό υποκείμενο. (100-200 λέξεις)

Μονάδες 15

Θεμα Δ.

Υποθέστε ότι γράφετε ένα άρθρο με θέμα την σχέση των νέων με την παράδοση στο
ηλεκτρονικό περιοδικό του σχολείου σας. Να αναλύσετε ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι
η στάση της γενιάς σας απέναντι στο ιστορικό παρελθόν. (300-400 λέξεις)

Μονάδες 30