Κ φΪζαδκ 9

Φπθκζκΰέα
Π λέζβοβ

΢ βθ αλξά κυ ε φαζαέκυ πλκ δκλέα αδ σ δ αθ δε έη θκ βμ φπθκζκΰέαμ απκ ζκτθ α ζΪξδ α κδξ έα βμ

πλκφκλδεάμ/βξβ δεάμ πζ υλΪμ βμ ΰζυ αμ, βζ. κδ φγσΰΰκδ, κδ υζζαίΫμ, α κθδεΪ εαδ πδ κθδεΪ κδξ έα,
αζζΪ, αθ έγ α η β φπθβ δεά, αυ ά θ δαφΫλ αδ ΰδα β ζ δ κυλΰδεά κυμ πζ υλΪ κ τ βηα ηδαμ ΰζυ αμ,
βζ. πυμ α βξβ δεΪ κδξ έα δαφκλκπκδκτθ β βηα έα πθ ζΫι πθ ( δαφκλκπκδβ δεά ζ δ κυλΰέα), πυμ
κλΰαθυθκθ αδ τ βηα, πκδ μ έθαδ κδ ξΫ δμ πθ η ζυθ κυ εαδ ίΪ δ πκδπθ αλξυθ ζ δ κυλΰ έ αυ σ.
΢υηπ λαέθ αδ σ δ β φπθκζκΰέα πλκ φΫλ δ κ γ πλβ δεσ πζαέ δκ ΰδα β η ζΫ β κυ λσπκυ ζ δ κυλΰέαμ πθ
ΰζπ δευθ άξπθ δμ δΪφκλ μ ΰζυ μ εαδ αθαφΫλ αδ β υθκπ δεά αζζΪ εαδ ξαλαε βλδ δεά δα τππ β κυ
η λδεαθκτ ΰζπ κζσΰκυ Kenneth L. Pike σ δ β φπθβ δεά ηαα τ δ κ υζδεσ, β φπθκζκΰέα κ ηαΰ δλ τ δ!
δ υελδθέα αδ σ δ εΪγ ΰζυ α Ϋθαμ π π λα ηΫθκμ αλδγησμ φγσΰΰπθ, α φπθάηα α, ξλβ δηκπκδ έ αδ
υ βηα δεΪ ΰδα κθ ξβηα δ ησ πθ ζΫι πθ εαδ β δαφκλκπκέβ β πθ βηα δυθ. Γδα παλΪ δΰηα, α
φπθά θ α δμ ζΫι δμ «π μ» εαδ «ππμ/πυμ» έθαδ φπθάηα α, κ έ δκ εαδ α αλε δεΪ τηφπθα δμ ζΫι δμ «π μ»
εαδ « μ».
πδ βηαέθ αδ σ δ πδκ γ πλβ δεσ πέπ κ β φπθκζκΰέα αθααβ έ κ ηκθ Ϋζκ ε έθκ πκυ ληβθ τ δ
εαζτ λα β φπθκζκΰδεά κλΰΪθπ β πθ ΰζπ υθ, α φπθκζκΰδεΪ φαδθση θα πκυ ηφαθέακθ αδ, β ζ δ κυλΰέα
κυ φπθκζκΰδεκτ πδπΫ κυ εαδ βθ αζζβζ πέ λα ά κυ η Ϊζζα ΰζπ δεΪ πέπ α (ηκλφκφπθκζκΰέα,
φπθκ τθ αιβ ε.ζπ.). ΢ o ε φΪζαδκ αυ σ ΰέθ αδ υξθΪ τΰελδ β εαδ αθ δπαλαίκζά ηΫλκυμ κυ φπθκζκΰδεκτ
υ άηα κμ βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ η κ αθ έ κδξκ φπθκζκΰδευθ υ βηΪ πθ Ϊζζπθ ΰζπ υθ, η εκπσ έ βθ
εα αθσβ β βμ ζ δ κυλΰέαμ κυμ εαδ βθ ιαΰπΰά υηπ λα ηΪ πθ γ πλβ δεσ πέπ κ έ βθ αιδκπκέβ β
φαληκ ηΫθκυμ κη έμ βμ ΰζπ κζκΰέαμ, π.ξ. επαέ υ β, δ α εαζέα ιΫθπθ ΰζπ υθ, κλγκφπθέα.

9.1 Φπθκζκΰέα
Φπθκζκΰέα έθαδ κ εζΪ κμ βμ ΰζπ κζκΰέαμ πκυ ι Ϊα δ εΪγ ΰζυ α α κδξ έα βμ φπθβ δεάμ απσ β
ζ δ κυλΰδεά κυμ πζ υλΪ, βζ. πμ τ βηα αθ δγΫ πθ, πμ ζΪξδ μ δαφκλκπκδβ δεΫμ ηκθΪ μ (φπθάηα α),
β παλκυ έα ά απκυ έα πθ κπκέπθ κλδ ηΫθκ π λδίΪζζκθ ζΫι πμ δαφκλκπκδ έ β βηα έα βμ.
ι Ϊακθ αδ, πέ βμ, κδ πκδεέζ μ πλαΰηα υ δμ πθ φπθβηΪ πθ υΰε ελδηΫθα φπθβ δεΪ π λδίΪζζκθ α.
Γδα παλΪ δΰηα, κ φυθβηα /k/ Ϋξ δ δαφκλ δεά πλκφκλΪ β ζΫιβ εσλβ εαδ δαφκλ δεά β ζΫιβ ετλδκμ.
πσ φπθκζκΰδεάμ πζ υλΪμ ι Ϊακθ αδ εαδ φαδθση θα βμ φπθβ δεάμ, σππμ β υθΪλγπ β (ίζ. ε φ. 8).
Η φπθκζκΰέα θ π λδκλέα αδ β η ζΫ β κυ ηαξδαεκτ υ άηα κμ, αζζΪ π ε έθ αδ εαδ
Ϊζζα βξβ δεΪ κηΫθα πκυ ξλβ δηκπκδκτθ αδ υ βηα δεΪ δμ ΰζυ μ ΰδα β η Ϊ κ β κυ ηβθτηα κμ.
Έ δ, κ ετλδκμ σθκμ βθ ζζβθδεά Ϋξ δ δαφκλκπκδβ δεά αιέα ξΪζδ-ξαζέ, αφκτ κ βΰ έ δαφκλ δεΫμ
βηα έ μ. ΢υξθά έθαδ β δΪελδ β βμ φπθκζκΰέαμ φπθβηα δεά, πκυ ι Ϊα δ α φπθάηα α, εαδ
πλκ π έα, πκυ λ υθΪ κυμ σθκυμ, κθ πδ κθδ ησ (intonation) εαδ α Ϊζζα πλκ π άηα α, αζζδυμ
υπ λ ηαξδαεΪ/υπ λ ηβηα δεΪ (suprasegmentals), α κπκέα υθ εφΫλκθ αδ η α ηαξδαεΪ, βζ. η α
φπθάηα α. Η έ δα πλσ α β, π.ξ. κ ηαγβ άμ Ϋζυ βθ Ϊ εβ β ηπκλ έ θα βζυθ δ λυ β β, εα Ϊφα β ά
Ϋεπζβιβ, αθΪζκΰα η κθ πδ κθδ ησ πκυ ξλβ δηκπκδάγβε απσ κθ κηδζβ ά. πσ β εα έα κυ ’80
ηΪζδ α β φπθκζκΰδεά γ πλέα πΫλα πκζυ πέπ μ απ δεκθέ δμ σπκυ α δΪφκλα ξαλαε βλδ δεΪ
( υζζαίδεΪ, κθδεΪ ε.Ϊ.) κπκγ κτθ αδ ι ξπλδ Ϊ πέπ α, αθ ιΪλ β α απσ κ ηαξδαεσ πέπ κ.
Η φπθκζκΰέα υηίΪζζ δ βηαθ δεΪ κ θα εα αθκβγ έ πυμ ζ δ κυλΰκτθ εαδ η αίΪζζκθ αδ κδ
ΰζυ μ κ πέπ κ βμ Ϋεφλα βμ, πκδα κδξ έα δαφκλκπκδκτθ βθ εκδθά ΰζυ α απσ α δ δυηα α εαδ δμ
δαζΫε κυμ, πυμ εα αε Ϊ αδ κ φπθκζκΰδεσ τ βηα βμ ηβ λδεάμ ΰζυ αμ, δ υηίαέθ δ σ αθ β ηβ λδεά, β
«πλυ β» ΰζυ α έθαδ δΪζ ε κμ ά δ έπηα πκυ δαφΫλ δ βηαθ δεΪ κ φπθβ δεσ εαδ κ φπθκζκΰδεσ πέπ κ
απσ βθ εκδθά ΰζυ α. ΢ κθ κηΫα βμ εα Ϊε β βμ εαδ δ α εαζέαμ ιΫθπθ ΰζπ υθ, αθαζτ δ α φαδθση θα
παλ ηίκζάμ (interference) κυ φπθκζκΰδεκτ υ άηα κμ βμ ηβ λδεάμ ΰζυ αμ αυ Ϊ πθ ιΫθπθ ΰζπ υθ.
πέ βμ, β ΰθυ β βμ φπθκζκΰέαμ έθαδ απαλαέ β β ΰδα λκτμ, (παδ κ)ουξκζσΰκυμ, ζκΰκγ λαπ υ Ϋμ ε.Ϊ.
πκυ α ξκζκτθ αδ η δμ δα αλαξΫμ κυ ζσΰκυ εαδ η β γ λαπ έα κυμ. Η φπθκζκΰέα, σππμ εαδ β φπθβ δεά,

1
 έθαδ δ δαέ λα βηαθ δεΫμ βθ αθΪζυ β, τθγ β εαδ αθαΰθυλδ β φπθάμ εαγυμ εαδ Ϊζζ μ ξθκζκΰδεΫμ
φαληκΰΫμ ξ δεΫμ η β ΰζυ α. ΣΫζκμ, β φπθκζκΰέα υηίΪζζ δ βθ Ϊλ β πλκίζβηΪ πθ πκυ θ Ϋξ αδ θα
πλκεαζΫ δ β απζκπκέβ β βμ κλγκΰλαφέαμ ά β εαγδΫλπ β Ϊζζκυ ΰλαφδεκτ υ άηα κμ, πί. βθ υδκγΫ β β
βμ ζα δθδεάμ ΰλαφάμ βθ Σκυλεέα βθ εα έα κυ 1920.

9.2 ΢τθ κηβ δ κλέα βμ φπθκζκΰέαμ

Η Φπθκζκΰέα πμ εζΪ κμ βμ Γζπ κζκΰέαμ παλκυ δΪ βε πέ βηα κ πλυ κ ΰζπ κζκΰδεσ υθΫ λδκ
(ΧΪΰβ, 1928) απσ φπθκζσΰκυμ βμ «΢ξκζάμ βμ ΠλΪΰαμ». Σσ σλδ αθ κ φυθβηα πμ β ηδελσ λβ
φπθκζκΰδεά ηκθΪ α, πμ αφβλβηΫθκ εαδ ζ δ κυλΰδεσ κδξ έκ, απκ ζκτη θκ απσ δα κξδεΪ φπθβ δεΪ
ξαλαε βλδ δεΪ, π.ξ. κ φυθβηα /p/ έθαδ τηφπθκ, δξ δζδεσ, εζ δ σ, Ϊβξκ. Οδ φπθκζσΰκδ βμ ΠλΪΰαμ
θ δαφΫλγβεαθ ευλέπμ ΰδα β υθα σ β α πθ φπθβηΪ πθ θα δαφκλκπκδκτθ β βηα έα η βθ
υπκεα Ϊ α β (substitution) ά θαζζαΰά (commutation) κ έ δκ φπθβ δεσ π λδίΪζζκθ: p-ónos, f-ónos, m-
ónos («παλα δΰηα δεΫμ» ξΫ δμ πθ φπθβηΪ πθ, βζ. ξΫ δμ πκυ υφέ αθ αδ κθ θκυ, ηΫ π βμ ηθάηβμ,
εαδ βηδκυλΰκτθ αδ απσ κ τθκζκ ά «παλΪ δΰηα» πθ φπθβηΪ πθ ηδαμ ΰζυ αμ). θ έγ α, κδ η λδεαθκέ
κηδ Ϋμ θ δαφΫλγβεαθ ΰδα δμ « υθ αΰηα δεΫμ» ξΫ δμ πθ φπθβηΪ πθ, ΰδα β υθα σ β Ϊ κυμ θα
υθ υΪακθ αδ, ξβηα έακθ αμ ηκλφάηα α εαδ ζΫι δμ: π.ξ. t-r-é-x-o → tréx-o → tréxo.
λΰσ λα, κ Ρπ καη λδεαθσμ ΰζπ κζσΰκμ Roman Jakobson πλκξυλβ β δΪ πα β κυ
φπθάηα κμ δαφκλκπκδβ δεΪ ξαλαε βλδ δεΪ, α κπκέα γ υλβ πμ δμ ηδελσ λ μ φπθκζκΰδεΫμ ηκθΪ μ.
Οδ ΰζπ κζσΰκδ υδκγΫ β αθ β δΪ πα β κυ φπθάηα κμ απσ κθ Jakobson, αθαπαλδ υθ αμ βθ
βζκ δ ά Ϋ ηβ αυ σξλκθπθ δαφκλκπκδβ δευθ ξαλαε βλδ δευθ υα δεάμ (binary) ηκλφάμ, πκυ αλξδεΪ
γ πλάγβεαθ σ δ έθαδ 12. υ Ϊ απκ ζκτθ φπθκζκΰδεΪ εαγκζδεΪ (phonological universals), απσ α κπκέα
αθ ζκτθ σζ μ κδ ΰζυ μ:

Ηξβλσ
΢υηφπθδεσ Φπθβ θ δεσ
-
- -
Μβ βξβλσ
Μβ υηφπθδεσ Μβ φπθβ θ δεσ
(ε.ζπ.)

΢ξάηα 9.1. Παλα έΰηα α φπθκζκΰδευθ εαγκζδευθ.

+εζ δ σ/ δΰηδαέκ

+ υηφπθδεσ

/p/ -βξβλσ

+ δξ δζδεσ

΢ξάηα 9.2. Σα ξαλαε βλδ δεΪ κυ φπθάηα κμ /p/.

2
 Σα ξαλαε βλδ δεΪ αυ Ϊ έθαδ απαλαέ β α ΰδα θα αθαΰθπλδ έ κ φυθβηα /p/, εαγυμ β απκυ έα
εΪπκδκυ ξαλαε βλδ δεκτ γα βηδκυλΰκτ πλκίζάηα α. θ απκυ δΪ δ, ζ.ξ., κ [+ δξ δζδεσ], κ /p/ γα
αυ δ έ η κ [+κ κθ δεσ] /t/ εαδ κ [+υπ λπδεσ] /k/. ΢ β γ πλέα πθ δαφκλκπκδβ δευθ ξαλαε βλδ δευθ
θ δαφΫλ δ β παλκυ έα (+) ά β απκυ έα (-) θσμ γ δεκτ ξαλαε βλδ δεκτ, σππμ έθαδ κ βξβλσ ( κ
ξαλαε βλδ δεσ Ϊβξκ έθαδ αλθβ δεσ, ζσΰπ κυ α- εαδ, πκηΫθπμ, [-βξβλσ] αθ έ [+Ϊβξκ]).
Η ΰ θ δεά-η α ξβηα δ δεά φπθκζκΰέα (εζΪ κμ βμ ΰ θ δεάμ-η α ξβηα δ δεάμ ΰλαηηα δεάμ)
υπκ βλέα δ σ δ κ δαφκλκπκδβ δεσ ξαλαε βλδ δεσ, εαγυμ απκ ζ έ ηδελσ λβ ηκθΪ α, έθαδ π λδ σ λκ
αφβλβηΫθκ απσ κ φυθβηα, δσ δ αθαφΫλ αδ π λδ σ λα φπθάηα α πκυ δαγΫ κυθ βθ έ δα αλγλπ δεά ά
αεκυ δεά δ δσ β α εαδ απκ ζκτθ φυ δεά Ϊιβ. Γδα κθ ζσΰκ αυ σ, υπκ βλέα αδ σ δ β γ πλέα πθ
δαφκλκπκδβ δευθ ξαλαε βλδ δευθ παλΫξ δ η ΰαζτ λβ π λδΰλαφδεά πΪλε δα. Ωμ παλΪ δΰηα ηπκλκτθ θα
αθαφ λγκτθ α /k/, /g/, /x/, /ΰ/, πκυ ξαλαε βλέακθ αδ σζα πμ [+υπ λπδεΪ/κπέ γδα] τηφπθα εαδ ηφαθέακυθ
βθ ζζβθδεά βθ έ δα υηπ λδφκλΪ πλκ πθ /e/, /i/. Η φυ δεά κυμ Ϊιβ υπσε δ αδ, πμ τθκζκ,
κυλΪθπ β/κυλαθδεκπκέβ β (palatalization), π.ξ. ευθκμ, ΰεΪηα, ξαλΪ, ΰκτθα η αλε δεσ υπ λπδεσ [k, g, x, ɣ]
αθ έ κδξα, θυ ε λέ, ΰεΫηδα, ξΫλδ, ΰΫλκδ η αλε δεσ κυλαθδεσ [c, ɟ, ç, ʝ] αθ έ κδξα.

9.3 Φυθβηα
Η αλξαέα ζΫιβ φυθβηα «φγσΰΰκμ, φπθά, κηδζέα, ζσΰκμ» ξλβ δηκπκδάγβε , πλυ α α ΓαζζδεΪ (phonème,
1873), πμ υθυθυηκ βμ ζΫι πμ son, πκυ βηαέθ δ σξδ ησθκ «φγσΰΰκμ» αζζΪ εαδ «άξκμ», πί. αΰΰζ. sound,
ΰ λη. Laut. Γδα θα απκφ υξγ έ β τΰξυ β, α ΰΰζδεΪ κ φγσΰΰκμ ζΫΰ αδ εαδ speech-sound ά phone «φπθά».
Οδ φπθκζσΰκδ βμ ΠλΪΰαμ γ υλβ αθ κ φυθβηα πμ β ηδελσ λβ ηκθΪ α κυ πδπΫ κυ Ϋεφλα βμ ηδαμ
ΰζυ αμ, πκυ πδζΫΰ αδ ΰδα θα δαφκλκπκδά δ β βηα έα, ξπλέμ θα έθαδ κ έ δκ φκλΫαμ βηα έαμ. Έθα
φυθβηα ηπκλ έ θα υηπέπ δ η ησλφβηα, βζ. ηκθΪ α η υΰε ελδηΫθβ βηα έα, σππμ κ αΰΰζ. /ə/
(ε θ λδεσ e) πκυ υηπέπ δ η κ ασλδ κ Ϊλγλκ a ά κ ζζ. /o/ πκυ υηπέπ δ η κ κλδ δεσ Ϊλγλκ κ, αζζΪ
κ πζαέ δκ βμ φπθκζκΰέαμ θ δαφΫλ δ ησθκ β ξΫ β κυ η α Ϊζζα φπθάηα α κ τ βηα εαδ σξδ β
τθ ά κυ η ηδα βηα έα.
Σα φπθάηα α βηδκυλΰκτθ ζΪξδ α α τΰβ αθ έγ βμ (minimal pairs), πκυ εηβλδυθκυθ β
ζ δ κυλΰδεά κυμ αιέα κ τ βηα ηδαμ ΰζυ αμ. Γδα παλΪ δΰηα, βθ ζζβθδεά α /γ/, /ð/ βηδκυλΰκτθ
ζΪξδ κ α τΰκμ, δαφκλκπκδυθ αμ α τΰβ ζΫι πθ σηκδπθ εα Ϊ α Ϊζζα: γσζκμ - σζκμ, γΫηα - Ϋηα. ΤπΪλξκυθ
εαδ π λέπκυ α τΰβ/βηδα τΰβ (quasi pairs): (εαθσ)θαμ - (ησ)θ μ ( κ π λδίΪζζκθ [n-s] ηπκλκτθ θα ηφαθδ κτθ
α /a/, /o/ ε.Ϊ.). Ό αθ ηδα αθ έγ β δαφκλκπκδ έ αλε Ϊ α τΰβ ζΫι πθ ηδα ΰζυ α, ζΫη σ δ δαγΫ δ
η ΰΪζβ ζ δ κυλΰδεά απσ κ β, η ΰΪζκ ζ δ κυλΰδεσ ίΪλκμ (functional yield/load) εαδ ηφαθέα δ αγ λσ β α
κ φπθκζκΰδεσ τ βηα. ΣΫ κδ μ αθ δγΫ δμ βθ ζζβθδεά έθαδ, η αιτ Ϊζζπθ, α /p-f/, /k-x/, /x-ɣ/ εαδ
σζα α α τΰβ πθ φπθβΫθ πθ, εαδ βθ ΰΰζδεά α /p-b/ πί. pig - big.
Σα φπθάηα α, απζκτ λα κδ ία δεκέ φγσΰΰκδ ηδαμ ΰζυ αμ αζζΪ, η αελδίΫ λβ δα τππ β, α
αγ λΪ κδξ έα βμ, ζ δ κυλΰδεΪ εαδ αφβλβηΫθα, έθαδ ζδΰσ λα απσ κυμ (ηβ δαφκλκπκδβ δεκτμ)
φγσΰΰκυμ1. Έ δ, o υπ λπδεσμ φγσΰΰκμ [ɣ] κ ΰΪηκμ εαδ κ κυλαθδεσμ [ʝ] κ ΰ λσμ αθ δπλκ ππ τκυθ Ϋθα
φυθβηα, κ /ɣ/, απκ ζυθ αμ α υζδεΪ κδξ έα πκυ κ πλαΰηα υθκυθ βθ κηδζέα, δμ παλαζζαΰΫμ/ α
αζζσφπθΪ κυ. Σκ φυθβηα βζυθ αδ η κ υξθσ λκ αζζσφπθσ κυ ηΫ α πζΪΰδ μ ΰλαηηΫμ (//), πλΪΰηα
πκυ υθδ Ϊ φπθκζκΰδεά εα αΰλαφά, θυ α αζζσφπθα ΰλΪφκθ αδ ηΫ α κλγκΰυθδ μ αΰετζ μ ([]), κπσ
ΰέθ αδ ζσΰκμ ΰδα φπθβ δεά εα αΰλαφά.

9.3.1 δΪελδ β η αιτ φγσΰΰπθ, φπθβηΪ πθ εαδ αζζκφυθπθ

Γδα α ζΪξδ α κδξ έα κηάμ κυ πλκφκλδεκτ ζσΰκυ ξλβ δηκπκδκτθ αδ υθάγπμ κδ σλκδ φγσΰΰκδ,
φπθάηα α, φπθΫμ, άξκδ ε.Ϊ. πσ αυ κτμ κλδ ηΫθκδ έθαδ πδ βηκθδεκέ, σππμ κδ σλκδ φγσΰΰκμ, φυθβηα, θυ
Ϊζζκδ υθβγέα αδ θα ξλβ δηκπκδκτθ αδ βθ εζαρε υηΫθβ ΰζπ κζκΰέα εαδ β ξκζδεά δ α εαζέα πλκμ
δ υεσζυθ β βμ εα αθσβ βμ απσ ηβ δ δεκτμ εαδ ηαγβ Ϋμ. ΢ δμ ζζβθδεΫμ ξκζδεΫμ ΰλαηηα δεΫμ, υξθΪ, κδ
σλκδ φγσΰΰκμ εαδ φυθβηα υΰξΫκθ αδ. Ο φγσΰΰκμ ξλβ δηκπκδ έ αδ εαδ ΰδα κ φυθβηα, θυ κ σλκμ φυθβηα
υθάγπμ απκφ τΰ αδ (ΜαΰκυζΪ, 2010ί: 30).

1
Γδα κυμ η λδεαθκτμ κηδ Ϋμ, κ φυθβηα έθαδ ηδα κηΪ α υΰΰ θυθ φγσΰΰπθ, εαγΫθαμ απσ κυμ κπκέκυμ
ηφαθέα αδ δαφκλ δεσ π λδίΪζζκθ: /n/ = [n, , ŋ].
3
 ΢ β ΰζπ κζκΰέα σηπμ, αυ κέ κδ σλκδ έθαδ, εα αλξάθ, δαελδ κέ εαδ υθ Ϋκθ αδ η α δαφκλ δεΪ
πδ βηκθδεΪ π έα πκυ πλκαθαφΫλαη : κυμ φγσΰΰκυμ π λδΰλΪφ δ β Φπθβ δεά εαδ α φπθάηα α β
Φπθκζκΰέα. Ό αθ πλκφΫλκυη ηδα ζΫιβ, κδ άξκδ πκυ ξλβ δηκπκδκτη θ αυ έακθ αδ υξθΪ η α ΰλΪηηα α
πκυ ξλβ δηκπκδκτη ΰδα θα κυμ ΰλΪοκυη . Έ δ, ΰδα θα απκ υπυ κυη βθ πλκφκλΪ πθ ζΫι πθ θδΪ α,
παζδσμ, ξΫλδα, ευζδΫηαδ γα ξλβ δηκπκδά κυη α τηίκζα κυ Φ : [ áta], [paʎσs], [çérja], [ciʎéme]. ΚΪγ
τηίκζκ πκυ εα αΰλΪφκυη αθ δπλκ ππ τ δ εδ Ϋθαθ φγσΰΰκ. ΚΪγ φγσΰΰκμ σηπμ θ απκ ζ έ απαλαδ ά πμ
φυθβηα ΰδα κ τ βηα βμ ΰζυ αμ (ΜαΰκυζΪ, 2010ί: 31).
Φπθάηα α εαζκτθ αδ κδ φγσΰΰκδ πκυ Ϋξκυθ ζ δ κυλΰδεά αιέα β ΰζυ α. Η ζ δ κυλΰέα κυμ έθαδ β
δΪελδ β η αιτ ζΫι πθ εαδ βηα δυθ. Ό αθ πλκφΫλκυη δμ ζΫι δμ, π.ξ. πσθκμ, ησθκμ, σθκμ, ευθκμ, β
αθ έζβοβ βμ δαφκλ δεάμ βηα έαμ κυμ βλέα αδ ησθκ κθ αλξδεσ κυμ φγσΰΰκ (p-, m-, t-, k-), θυ κ
υπσζκδπκ φπθβ δεσ π λδίΪζζκθ έθαδ εκδθσ ΰδα δμ ζΫι δμ αυ Ϋμ (-ónos). ζζσφπθα κθκηΪακθ αδ κδ φγσΰΰκδ
πκυ θ βηδκυλΰκτθ, εα Ϊ υ βηα δεσ λσπκ, ζΪξδ α α τΰβ αθ έγ βμ εαδ πκηΫθπμ θ δαφκλκπκδκτθ
υθάγπμ ζΫι δμ εαδ βηα έ μ. πκ ζκτθ πκδεδζέ μ βθ παλαΰπΰά πθ φπθβηΪ πθ, ηφαθέακθ αδ
υΰε ελδηΫθα φπθβ δεΪ π λδίΪζζκθ α, δ δκζΫε κυμ εαδ κθ δ δπηα δεσ ζσΰκ (ΜαΰκυζΪ, 2010ί: 31).

9.4 Σα αζζσφπθα
Μ κθ σλκ αζζσφπθα (allophones) κδ η λδεαθκέ ΰζπ κζσΰκδ άζπ αθ αλξδεΪ δμ παλαζζαΰΫμ κυ
φπθάηα κμ πκυ θαζζΪ κθ αδ αυ σηα α, αθΪζκΰα η κ φπθβ δεσ π λδίΪζζκθ πλσε δ αδ ΰδα υθ υα δεΪ
αζζσφπθα, η ξΫ β υηπζβλπηα δεάμ εα αθκηάμ, αφκτ κ Ϋθα απκεζ έ δ κ Ϊζζκ κ έ δκ π λδίΪζζκθ.
ΚΪγ φυθβηα πλαΰηα υθ αδ βθ κηδζέα ηΫ π πθ αζζκφυθπθ κυ, α κπκέα σηπμ θ έθαδ πΪθ κ
τεκζκ θα πδ βηαθγκτθ: α φπθάηα α /p/ εαδ /γ/ βμ ζζβθδεάμ θ Ϋξκυθ υ δΪελδ α εαδ αιδκπλσ ε α
αζζσφπθα – βθ ΰΰζδεά σηπμ ηφαθέα αδ [p] κ spend αζζΪ [ph] κ paper, βζ. p υθκ υση θκ απσ
α τ β α, απσ επθκά αΫλα, πί. κ φ βθ λξαέα ζζβθδεά πθ εζα δευθ ξλσθπθ. θ έγ α, βθ
ζζβθδεά κ /k/ δαγΫ δ τκ αζζσφπθα, κ υπ λπδεσ [k] εαδ κ κυλαθδεσ [c]. μ ι Ϊ κυη δμ παλαεΪ π
ζΫι δμ πμ πλκμ βθ πλκφκλΪ κυμ: εσηηα [kσma], εκυίΪλδ [kuvári], εαλΪίδ [karávi] αζζΪ [címa] ετηα,
[cáʎa] εδΪζδα, [cerσs] εαδλσμ. δαπδ υθκυη σ δ κ φγσΰΰκμ [c] ηφαθέα αδ π λδίΪζζκθ πλδθ απσ [i],
[i(Ϊ κθκ)Φ], [e], θυ κ φγσΰΰκμ [k] ηφαθέα αδ ηπλκ Ϊ απσ α κπέ γδα φπθά θ α [a], [o], [u] εαδ
ΰ θδεσ λα σζα α Ϊζζα π λδίΪζζκθ α, πί. ελα έ, Ϋεγ β. Η αθ δεα Ϊ α β κυ θσμ απσ κθ Ϊζζκ κ
έ δκ π λδίΪζζκθ έξθ δ σ δ κδ φγσΰΰκδ αυ κέ θ Ϋξκυθ αθ δγ δεά ξΫ β, εαγυμ θ πλκετπ κυθ
δαφκλ δεΫμ ζΫι δμ βμ ζζβθδεάμ. υ σ έξθ δ σ δ β ξΫ β πθ φγσΰΰπθ [k] – [c] β ΰζυ α ηαμ θ έθαδ
αθ δγ δεά αζζΪ υηπζβλπηα δεά, εαγυμ κδ τκ αυ κέ φγσΰΰκδ ηφαθέακθ αδ υπκξλ π δεΪ δαφκλ δεΪ
π λδίΪζζκθ α. Έ δ, κ φγσΰΰκμ [c] έθαδ αζζσφπθκ κυ φπθάηα κμ /k/ ά, η Ϊζζα ζσΰδα, [k] εαδ [c] έθαδ
δαφκλ δεΫμ πλαΰηα υ δμ κυ φπθάηα κμ /k/. Οδ π λδπ υ δμ αζζκφυθπθ υηπζβλπηα δεά εα αθκηά
βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ φαέθκθ αδ κθ παλαεΪ π πέθαεα (ΜαΰκυζΪ, 2010ί: 31-32):

Φυθβηα ζζσφπθα Παλα έΰηα α

/ɣ/ [ɣ] - [ʝ] ΰΪηκμ – ΰΫλκμ
/x/ [x] - [ç] ξΪλβ – ξΫλδ
/g/ [g] - [ɟ] ΰεΪηα – ΰεΫηδα
/k/ [k] - [c] εσηηα – ετηα
/l/ [l] - [ʎ] ζΪγκμ – ζδυθπ
/n/ [n] - [ ] - [ŋ] παθέ - παθδΪ – Ϋΰξκλ α
/m/ [m] - [ ] ησθκμ – λΪηφκμ

Πέθαεαμ 9.1. Σα αζζσφπθα βμ Κκδθάμ Ν κ ζζβθδεάμ.

Ό κθ αφκλΪ α φπθά θ α, κδ ξΫ δμ φπθβηΪ πθ εαδ αζζκφυθπθ υηπζβλπηα δεά εα αθκηά

εα αΰλΪφκθ αδ πμ ιάμ:

Φυθβηα ζζσφπθκ ΠαλΪ δΰηα

/a/ [a]
/e/ [e]
/i/ [i], [j], [ç], [ ] ξΫλδ, ξΫλδα, ηΪ δα, ηκδΪαπ
4
 /o/ [o]
/u/ [u]

Πέθαεαμ 9.2. Σα φπθάηα α εαδ α αζζσφπθα πθ φπθβΫθ πθ.

Κα Ϊ βθ αθ δπαλαίκζδεά ιΫ α β ΰζπ υθ δαπδ υθκυη σ δ αυ Ϋμ ηπκλ έ θα ηφαθέακυθ κ έ δκ

λ π λ σλδκ φγσΰΰπθ εαδ α έ δα φπθάηα α, αζζΪ β εα αθκηά πθ αζζκφυθπθ θα έθαδ δαφκλ δεά. Γδα
παλΪ δΰηα, σ κ β ζζβθδεά σ κ εαδ β Γ ληαθδεά δαγΫ κυθ κ φυθβηα /x/ εαδ α αζζσφπθα, υπ λπδεσ [x]
εαδ κυλαθδεσ [ç]. Ω σ κ, β εα αθκηά πθ αζζκφυθπθ έθαδ δαφκλ δεά: β Γ ληαθδεά, βθ πλκφκλΪ
εαγκλέα δ κ πλκβΰκτη θκμ φγσΰΰκμ, θυ βθ ζζβθδεά κ πση θκμ. Σκ ich mache (= ΰυ εΪθπ) πλκφΫλ αδ
απσ κυμ ΰ ληαθσφπθκυμ [iç máxə] ( κ Ϊ κθκ /e/ αλγλυθ αδ πμ [ə], πμ ε θ λδεσ φπθά θ): βθ πλυ β ζΫιβ
κ /x/ ίλέ ε αδ η Ϊ κ /i/, βθ τ λβ η Ϊ κ /a/, αζζΪ κδ ζζβθσφπθκδ γα έθκυθ θα κ πλκφΫλκυθ [ix
máçe], η υπ λπδεσ κ Ϋζκμ βμ ζΫι πμ εαδ κυλαθδεσ πλκ κυ /e/. Κα Ϊ τηπ π β, κ σθκηα Bach
πλκφΫλ αδ εαδ δμ τκ ΰζυ μ ξ σθ κ έ δκ, αζζΪ ΰδα αθ έγ κυμ ζσΰκυμ!
ε σμ απσ α αζζσφπθα υηπζβλπηα δεά εα αθκηά, υπΪλξκυθ εαδ α ζ τγ λα αζζσφπθα, α
κπκέα κθκηΪακθ αδ ζ τγ λ μ παλαζζαΰΫμ ά πκδεδζέ μ εαδ ιαλ υθ αδ απσ βθ δ δσζ ε κ κυ κηδζβ ά, βθ
π λέ α β πδεκδθπθέαμ, βθ αξτ β α βμ κηδζέαμ εαδ, πδγαθυμ, Ϊζζκυμ πδεκδθπθδαεκτμ παλΪΰκθ μ. ΢ δμ
π λδπ υ δμ αυ Ϋμ τκ κδ π λδ σ λκδ υΰΰ θ έμ φγσΰΰκδ ηπκλκτθ θα θαζζΪ κθ αδ ξπλέμ θα
δα αλΪ αδ β εα αθσβ β κυ ηβθτηα κμ. Σα ζ τγ λα αζζσφπθα υξθΪ ξλβ δηκπκδκτθ αδ
υΰε ελδηΫθκ π λδίΪζζκθ, ηφαθέακθ αμ ζζδπά εα αθκηά: κ θ τθπ πλκφΫλ αδ ΰ θδεΪ [díno], θυ κ Ϋθ κηκ
πλκφΫλ αδ [édomo], [éndomo] ά [éndomo] (η πλκ λλδθκπκδβηΫθκ τηφπθκ η αιτ φπθβΫθ πθ). Σα
ζ τγ λα αζζσφπθα έθαδ α κηδεΪ, εκδθπθδεΪ, εαδ ηφα δεΪ/υφκζκΰδεΪ/ εφλα δεΪ. Σα πδκ ΰθπ Ϊ
υηφπθδεΪ αζζσφπθα ζ τγ λβ εα αθκηά έθαδ α ιάμ (ΜαΰκυζΪ, 2010ί: 32):

Φυθβηα ζζσφπθα Παλα έΰηα α ΠαλΪη λκδ

/b/ [b], [mb], [mb] Ϋηπ δλκμ τφκμ, βζδεέα, αξτ β α
/d/ [d], [nd], [nd] Ϋθ κηκ τφκμ, βζδεέα, αξτ β α
/g/ [g], [ŋg], [ŋg] ΰεαζυ τφκμ, βζδεέα, αξτ β α

Πέθαεαμ 9.3. Σα ζΫυγ λα αζζσφπθα βμ Κκδθάμ Ν κ ζζβθδεάμ.

θυ, α φπθβ θ δεΪ αζζσφπθα ζ τγ λβ εα αθκηά ηπκλκτη θα αθαφΫλκυη βθ πλκφκλΪ κυ /i/ πμ [i]
[i̯ ] ά [j], π.ξ. β ζΫιβ δΪγ β, απσ δαφκλ δεκτμ κηδζβ Ϋμ ά εΪ π απσ δαφκλ δεΫμ υθγάε μ πδεκδθπθέαμ.
υ γα πλΫπ δ θα πδ βηΪθκυη σ δ κδ δ δπηα δεΫμ πλκφκλΫμ κλδ ηΫθπθ φπθβηΪ πθ ι Ϊακθ αδ πμ
πλκμ βθ εα αθκηά κυμ κ πζαέ δκ κυ φπθκζκΰδεκτ υ άηα κμ κυ δ δυηα κμ ά βμ δαζΫε κυ βθ
κπκέα ηφαθέακθ αδ. Γδα παλΪ δΰηα, κ φαδθση θκ βμ ευφπ βμ α ίσλ δα δ δυηα α κ βΰ έ εζ δ ά
πλκφκλΪ α θ δΪη α φπθά θ α κλδ ηΫθ μ γΫ δμ, βηδκυλΰυθ αμ αζζσφπθα υηπζβλπηα δεά
εα αθκηά. ΢ Ϊζζα σηπμ δ δυηα α α Ϊ κθα /e/, /o/ απκίΪζζκθ αδ εα Ϊ εαθσθα: παδ έ → πδ έ → π δ, λσηκμ
→ λσηκυμ → λκημ. υ σ βηαέθ δ σ δ δμ Ϊ κθ μ υζζαίΫμ ηφαθέακθ αδ, δ δπηα δεΪ, Ϊζζκ λέα
φπθά θ α, α /a/, /e/, /i/, εαδ Ϊζζκ υθάγπμ Ϋθα, κ /a/! πέ βμ, δΪφκλα δ δυηα α, κ Ϋλλδθκ /n/ εαδ κ
πζ υλδεσ /l/ πλκφΫλκθ αδ κυλαθδεκπκδβηΫθα ηπλκ Ϊ απσ κ /i/, θυ κ τ λκ πλκφΫλ αδ
υπ λπδεκπκδβηΫθκ δΪφκλ μ γΫ δμ. Καδ αυ Ϊ α αζζσφπθα έθαδ υηπζβλπηα δεΪ κ πζαέ δκ κυ
υΰε ελδηΫθκυ φπθκζκΰδεκτ υ άηα κμ.

/e/ [e], [i] Ϋθα, πδ έ (παδ έ) δ δπηα δεσ

/κ/ [κ], [u] εαζσ, πΪθκυ (πΪθπ) δ δπηα δεσ
/n/ [n], [ ] θπλέμ, θβ έ δ δπηα δεσ
/l/ [l], [ʎ], [ʟ] ζΪ δ, ζτεκμ, ηάζκ δ δπηα δεσ

Πέθαεαμ 9.4. Σα αζζσφπθα πθ δ δπηΪ πθ.

΢υξθΪ, α αζζσφπθα αυ Ϊ « δΰηα έακθ αδ» εκδθπθδεΪ, π.ξ. βθ ζζβθδεά α κυλαθδεΪ [ʎ], [ ] πλδθ
απσ κ [i], ευλέπμ κ υπκ λπδεκπκδβηΫθκ [ʟ] Ϊζζα π λδίΪζζκθ α: ζτθπ [ʎíno], θβ έ [ isí], ηάζκ [míʟo].
Οδ πλκφκλΫμ αυ Ϋμ αυ έακθ αδ η υΰε ελδηΫθ μ π λδκξΫμ βμ π λδφΫλ δαμ, σπκυ υθβγέακθ αδ. θ κτ κδμ, α
5
κυλαθδεΪ αζζσφπθα δμ αεκζκυγέ μ /i/ Ϊ κθκ + φπθά θ έθαδ εαθσθαμ βμ πλσ υπβμ ΰζυ αμ, πί. ζδΪ [eʎá],
θθδΪ [e á] εαδ κ υπ λπδεκπκδβηΫθκ [ʟ] έθαδ υθβγδ ηΫθκ α αΰΰζ. call, gold ε.ζπ. Οδ κηδζβ Ϋμ θ
υδκγ κτθ πΪθ κ κ ΰζπ δεΪ «φυ δεσ λκ», σππμ έθαδ, ΰδα παλΪ δΰηα, α Ϊ κθα φπθά θ α θα
πλκφΫλκθ αδ εζ δ σ λα εαδ α εζ δ Ϊ θα απκίΪζζκθ αδ, πί. αΰΰζ. business [bíznes] αζζΪ εαδ [bíznis].
θ δ κέξπμ, βθ ζζβθδεά γα ά αθ π(δ) έ αθ έ παδ έ. Η Ϊ β σηπμ αυ ά θ πδελΪ β βθ Κκδθά
Ν κ ζζβθδεά, αφκτ θ υθβγέα αδ α π ζκπκθθβ δαεΪ εαδ Ϊζζα δ δυηα α πκυ απκ ζκτθ β ίΪ β βμ.
Σα αζζσφπθα απκ ζκτθ κ π έκ δΪξυ βμ κυ φπθάηα κμ, oθ «ξυλκ» κυ κλδ ηΫθκ τ βηα, κ
κπκέκμ κυ πδ λΫπ δ θα δαφκλκπκδ έ αδ απσ α ΰ δ κθδεΪ φπθάηα α. Μ κθ εαδλσ έθαδ υθα σθ θα ξαγ έ κ
π λδγυλδκ α φΪζ δαμ θσμ φπθάηα κμ εαδ θα πλκεζβγ έ τΰξυ β η αιτ φπθβηΪ πθ. πσ βθ τ λβ
αλξαδσ β α εαδ η Ϊ, δΪφκλα φπθάηα α βμ ζζβθδεάμ αυ έ βεαθ η κ φυθβηα /i/ (φαδθση θκ
δπ αεδ ηκτ): π.ξ. α έξβ, κέξκδ εαδ τξβ α φπθάηα α πκυ βζυθκθ αθ η α δ, β, κδ εαδ υ υθΫπ αθ
αλΰσ λα η κ /i/, πκυ βζπθσ αθ η κ δ.
΢ β ΝΫα ζζβθδεά εαδ βθ Ι παθδεά, α /e/, /o/ (εα ’ Ϊζζκυμ αθκδε σ λα: [ɛ], [ɔ]) Ϋξκυθ η ΰαζτ λκ
π λδγυλδκ α φΪζ δαμ απ’ σ κ αυ Ϊ βμ Ι αζδεάμ, σπκυ αθκδε σ λβ ά εζ δ σ λβ πλκφκλΪ δμ κθδαση θ μ
υζζαίΫμ δαφκλκπκδ έ β βηα έα, π.ξ. il tema /-ɛ-/ « κ γΫηα» - la tema /-e-/ «κ φσίκμ», le botte /-ɔ-/ « α
ε υπάηα α» - la botte /-o-/ « κ ίαλΫζδ». ΢ α ΝΫα ζζβθδεΪ εαδ α Ι παθδεΪ, β ηέα ά β Ϊζζβ πλκφκλΪ θ
πβλ Ϊα δ β βηα έα, αλε έ θα ηβθ υπΪλι δ τΰξυ β η α Ϊζζα φπθά θ α.

Ου Ϋλπ β, αλξδφυθβηα

΢ κλδ ηΫθ μ γΫ δμ αέλκθ αδ κδ αθ δγΫ δμ η αιτ φπθβηΪ πθ, κπσ ΰέθ αδ ζσΰκμ ΰδα κυ Ϋλπ β
/κυ λκπκέβ β (neutralization) βμ αθ έγ βμ, σξδ πθ φπθβηΪ πθ. Κα Ϊ oθ André Martinet, α εκδθΪ
ξαλαε βλδ δεΪ πκυ παλαηΫθκυθ απκ ζκτθ κ αλξδφυθβηα (archiphonème), πκυ κ άζπθ η ε φαζαέκ
τηίκζκ. Γδα κυμ η λδεαθκτμ κηδ Ϋμ κ υΰε ελδηΫθκ φυθβηα απζυμ θ ηφαθέα αδ κλδ ηΫθ μ
γΫ δμ ά β εα αθκηά κυ ηφαθέα δ ε θΪ. Κα Ϊ κθ Martinet, ΰδα παλΪ δΰηα, β Γ ληαθδεά
ξλβ δηκπκδκτθ αδ Ϊβξα ζβε δεΪ τηφπθα, αλξδφπθάηα α: gib /gi:P/2 « υ », Rad /ra:T/« λκξσμ» = Rat
« υηίκυζά». ΢ξ δεσ παλαζζβζδ ησ ηπκλκτη θα εΪθκυη η β υ εκζέα αλε υθ ζζβθσφπθπθ θα
πλκφΫλκυθ βξβλΪ ζβε δεΪ τηφπθα α αΰΰζ. and, end, slides, πκυ α πλκφΫλκυθ ζδεΪ πμ Ϊβξα ά η βθ
αθΪπ υιβ ζδεκτ φπθά θ κμ. ΢ βθ κυ Ϋλπ β υηφυθπθ ηφαθέα αδ υθάγπμ κ ηβ
ξαλαε βλδ ηΫθκ/α βηΪ υ κ (unmarked), αυ σ απσ κ κπκέκ απκυ δΪα δ υΰε ελδηΫθκ ξαλαε βλδ δεσ, ζ.ξ. β
βξβλσ β α, πί. ΰ λη. gib η ηβ βξβλσ [p]. θ δ κέξπμ α φπθά θ α, π.ξ. α «βηδίσλ δα» δ δυηα α βμ
ΝΫαμ ζζβθδεάμ αέλ αδ β αθ έγ β πθ /i/ - /e/, /u/ - /o/ δμ Ϊ κθ μ υζζαίΫμ εαδ ξλβ δηκπκδκτθ αδ α
αλξδφπθάηα α /I/ εαδ /U/: παδ έ → π(δ) έ /pIðí/, λΫξπ → λΫξ(κυ) /tréxU/.

δαφκλ δεκέ φγσΰΰκδ πμ έ δα φπθάηα α

Ο κηδζβ άμ ηδαμ ΰζυ αμ αυ έα δ κυμ αλε Ϊ δαφκλ δεκτμ φγσΰΰκυμ Ϊζζπθ κηδζβ υθ η κυμ
δεκτμ κυ, αθ φπθκζκΰδεΪ ηφαθέακυθ βθ έ δα ζ δ κυλΰέα, πί. α αφυζδεΪ [R], [ʁ], πκυ ξλβ δηκπκδκτθ
κλδ ηΫθκδ Έζζβθ μ κηδζβ Ϋμ αθ έ κυ [r]. πέ βμ, φγσΰΰκδ αλγλπ δεΪ εαδ αεκυ δεΪ δαφκλ δεκέ η αιτ
κυμ, π.ξ. [l] εαδ [r], πκυ ηδα ΰζυ α ζ δ κυλΰκτθ πμ φπθάηα α, /l/ εαδ /r/, ηπκλ έ Ϊζζβ ΰζυ α θα
έθαδ ζ δ κυλΰδευμ έ δα, βζ. θα ηβ δαφκλκπκδκτθ αδ φπθκζκΰδεΪ η αιτ κυμ. υ σ υηίαέθ δ αλε Ϋμ
ΰζυ μ κυ δλβθδεκτ, σπκυ Ϊζζ μ ξλβ δηκπκδκτθ ησθκ /l/, θυ Ϊζζ μ ησθκ /r/: lua - rua (= τκ). Σκ
φαδθση θκ αυ σ ηφαθέα αδ εαδ κλδ ηΫθα ζζβθδεΪ παλα έΰηα α, ζ.ξ. α ζφσμ εαδ α λφσμ, άζγ εαδ
άλγ , αζζΪ έθαδ πκλα δεσ εαδ υΰε ελδηΫθα π λδίΪζζκθ α. Κα Ϊ α Ϊζζα, β ζζβθδεά δαελέθ δ
φπθκζκΰδεΪ κυμ υΰλκτμ φγσΰΰκυμ /l/ - /r/: Ϊζηα - Ϊληα.

Ί δκδ φγσΰΰκδ αζζΪ η δαφκλ δεά φπθκζκΰδεά ζ δ κυλΰέα

΢υηίαέθ δ υξθΪ ΰζυ μ πκυ Ϋξκυθ έ δκυμ π λέπκυ φγσΰΰκυμ θα δαφΫλκυθ αλε Ϊ κ φπθκζκΰδεσ
κυμ τ βηα. ΠαλΪ δΰηα απκ ζκτθ β ΝΫα ζζβθδεά εαδ β Ι παθδεά πκυ Ϋξκυθ π λέπκυ κυμ έ δκυμ

2
΢ κθ φπθβ δεσ υηίκζδ ησ β δπζά δΰηά (ː) βζυθ δ ηαελσ β α.

6
φγσΰΰκυμ, αζζΪ η δαφκλ δεΫμ, κλδ ηΫθ μ π λδπ υ δμ, ξΫ δμ: βθ ζζβθδεά κ [z] έθαδ αυ κξλσθπμ
φυθβηα /z/ (ζβηέα - σβη έα) αζζΪ εαδ αζζσφπθκ κυ /s/ (σηάθκμ [zmínos]), θυ βθ δ παθδεά κ [z] έθαδ
ησθκ αζζσφπθκ κυ /s/: mesa [-s-] (= λαπΫαδ) – mismo [-z-] (= έ δκμ) ( κ z βθ Ι παθέα απκ έ δ κθ φγσΰΰκ
[γ], β Λα δθδεά η λδεά κθ φγσΰΰκ [s]: zona [γ-]/[s-] «αυθβ, π λδκξά»). πέ βμ, κ δ π. [ð] έθαδ
αζζσφπθκ κυ /d/, ευλέπμ η αιτ φπθβΫθ πθ: dedo [déðo] (= Ϊξ υζκ), θυ βθ ζζβθδεά έθαδ
δαφκλ δεΪ φπθάηα α: έθπ - θ τθπ /ðíno/ - /díno/.

Φπθάηα α ζζσφπθα
ζζβθδεά /s/ [s] - [z]
/z/
/ð/
/d/
Ι παθδεά /s/ [s] - [z]
/d/ [d] – [ð]

Πέθαεαμ 9.5. Οδ εκδθκέ φγσΰΰκδ βμ ζζβθδεάμ εαδ βμ Ι παθδεάμ.

9.4.1 Καθσθ μ ΰδα β δΪελδ β φπθβηΪ πθ εαδ αζζκφυθπθ

Σλ δμ έθαδ κδ ία δεκέ εαθσθ μ ΰδα β δΪελδ β η αιτ φπθβηΪ πθ εαδ αζζκφυθπθ, κυμ κπκέκυμ δα τππ
κ πδφαθάμ Ρυ κμ ΰζπ κζσΰκμ N. S. Trubetzkoy, δ λυ δεσ ηΫζκμ βμ ΢ξκζάμ βμ ΠλΪΰαμ (ΜαΰκυζΪμ,
1983):
1. τκ ά π λδ σ λκδ φγσΰΰκδ απκ ζκτθ πλκαδλ δεΫμ παλαζζαΰΫμ - ζ τγ λα αζζσφπθα θσμ φπθάηα κμ, αθ
κ έ δκ φπθβ δεσ π λδίΪζζκθ κ Ϋθαμ ηπκλ έ θα αθ δεα α ά δ κθ Ϊζζκ ξπλέμ υθΫπ δ μ ΰδα β βηα έα
πθ ζΫι πθ. Έ δ, α ΝΫα ζζβθδεΪ κ φυθβηα /l/ ηφαθέα δ τκ αζζσφπθα πλδθ απσ κ φπθά θ /i/, κ ηβ
κυλαθδεσ αζζσφπθκ [l] εαδ κ κυλαθδεσ αζζσφπθκ (δ δπηα δεσ) [ʎ], π.ξ. ζτεκμ [líkos] εαδ [ʎíkos].
2. έθαδ δαφκλ δεΪ φπθάηα α κδ φγσΰΰκδ πκυ, σ αθ θαζζΪ κθ αδ απσ κυμ κηδζβ Ϋμ κ έ δκ φπθβ δεσ
π λδίΪζζκθ, πδφΫλκυθ η αίκζά β βηα έα πθ ζΫι πθ: /pónos/ (πσθκμ), /fónos/ (φσθκμ), /mónos/
(ησθκμ), /kónos/ (ευθκμ) ε.ζπ.
3. θ υΰΰ θ έμ φγσΰΰκδ απκεζ έκθ αδ αηκδίαέα κ έ δκ φπθβ δεσ π λδίΪζζκθ, βζ. αθ ίλέ εκθ αδ ξΫ β
υηπζβλπηα δεάμ εα αθκηάμ, απκ ζκτθ υθ υα δεΫμ παλαζζαΰΫμ/ υθ υα δεΪ αζζσφπθα κυ έ δκυ
φπθάηα κμ: α [x] εαδ [ç] έθαδ υθ υα δεΪ αζζσφπθα κυ /x/ βθ ζζβθδεά εαδ βθ Γ ληαθδεά, η
αθ έγ β σηπμ εα αθκηά, σππμ έ αη . Η ξλά β θσμ υθ υα δεκτ αζζκφυθκυ ιαλ Ϊ αδ απσ κ φπθβ δεσ
π λδίΪζζκθ: κ κυλαθδεσ [ç] ηφαθέα αδ α Γ ληαθδεΪ αυ κηΪ πμ η Ϊ α πλσ γδα /e/, /i/, α ζζβθδεΪ
πλδθ απσ αυ Ϊ.
πσ βθ Ϊζζβ πζ υλΪ, Ϋθα αζζσφπθκ θ Ϋξ αδ θα έθαδ έ υθ υα δεσ έ ζ τγ λκ· κ ζδΪ
[eʎá] κ [ʎ] έθαδ υθ υα δεσ, κ ζτεκμ [ʎíkos] αθ έ [líkos] έθαδ ζ τγ λκ (δ δπηα δεσ).

9.5 Σκ φπθκζκΰδεσ τ βηα βμ ζζβθδεάμ

΢ κ φπθκζκΰδεσ τ βηα ηδαμ ΰζυ αμ α φπθάηα α πλκ δκλέακθ αδ ίΪ δ πθ αθ δγΫ υθ κυμ η α
Ϊζζα φπθάηα α κυ υ άηα κμ. Γδα παλΪ δΰηα, κ φυθβηα /b/ βμ ζζβθδεάμ ξαλαε βλέα αδ πμ
κηα δεσ, απσ βθ αθ έγ ά κυ η κ /m/, κ κπκέκ έθαδ λδθδεσ, πμ εζ δ σ (ά Ϋεελκ κ), απσ βθ αθ έγ ά
κυ η κ /v/, κ κπκέκ έθαδ λδίση θκ, πμ ξ δζδεσ, απσ βθ αθ έγ ά κυ η κ /d/ πκυ έθαδ κ κθ δεσ εαδ,
Ϋζκμ, πμ βξβλσ, απσ βθ αθ έγ ά κυ η κ Ϊβξκ /p/. Σα φπθάηα α δαελέθκθ αδ φπθά θ α εαδ
τηφπθα.
Σα φπθάηα α έθαδ ξ δεΪ ηδελσμ αλδγησμ αγ λυθ κδξ έπθ (invariants), η α κπκέα
δαφκλκπκδ έ αδ β βηα έα πθ ζΫι πθ. Έ δ, α π-σθκμ, φ-σθκμ, η-σθκμ, ε-υθκμ κ αλε δεσ τηφπθκ, κ
έ δκ π λδίΪζζκθ, δαφκλκπκδ έ εΪγ φκλΪ βθ βηα έα, έθ δ δαφκλ δεά ζΫιβ, ζ δ κυλΰυθ αμ πμ φυθβηα,
πμ δαφκλκπκδβ δεά ηκθΪ α. εσηβ εαδ β απκυ έα φπθάηα κμ, σππμ κ σθκμ, απκ ζ έ φυθβηα
ηβ θδ ηΫθβμ ηκλφάμ: /-σnos/. ΢ δμ ΰζυ μ η αζφαίβ δεά ΰλαφά, α φπθάηα α απκ ζκτθ β ίΪ β κυ

7
αζφαίβ δεκτ υ άηα κμ αζζΪ κδ αθ δ κδξέ μ φπθβηΪ πθ-ΰλαφβηΪ πθ υθάγπμ θ έθαδ Ϋθα πλκμ Ϋθα
(1:1) (πί. ΰλαφδεσ τ βηα βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ, Γαζζδεάμ, ΰΰζδεάμ ε.Ϊ.).
Οδ φπθβ θ δεκέ φγσΰΰκδ πκυ π λδΰλΪοαη παλαπΪθπ απκ ζκτθ σζκδ φπθάηα α βμ ζζβθδεάμ εαδ
υθγΫ κυθ κ τ βηα πθ φπθβΫθ πθ απσ κ κπκέκ απκλλΫ δ κ φπθκζκΰδεσμ ξαλαε βλδ ησμ εΪγ
φπθάηα κμ. ΢υθάγπμ κ φπθβ θ δεσ τ βηα απ δεκθέα αδ η κ φπθβ θ δεσ λαπΫαδκ:

΢ξάηα 9.3. Σκ τ βηα πθ φπθβΫθ πθ βμ ζζβθδεάμ.

/i/ /u/ /e/ /o/ /a/

υοβζσ υοβζσ θ δΪη κ θ δΪη κ ξαηβζσ

πλσ γδκ κπέ γδκ πλσ γδκ κπέ γδκ ε θ λδεσ

΢ξάηα 9.4. Σα ξαλαε βλδ δεΪ πθ φπθβΫθ πθ βμ εκδθάμ θΫαμ ζζβθδεάμ ΰζυ αμ.

Σκ φπθκζκΰδεσ τ βηα σ κθ αφκλΪ α τηφπθα π λδζαηίΪθ δ α ιάμ κδξ έα:

Σσπκμ αλγλ. X δζδεΪ Ο κθ δεΪ Φα θδαεΪ Τπ λπδεΪ

Σλσπκμ αλγλ.
A3 H4 Η Η Η
Κζ δ Ϊ p b t d k g
Έλλδθα m n
Πζ υλδεΪ L
Παζζση θα
R
Σλδίση θα f v γ ð s z x ΰ
Πλκ λδίά ts dz

Πέθαεαμ 9.6. Σα φπθάηα α βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ.

Φυθβηα Χαλαε βλδ δεΪ

3
= Ϊβξκ.
4
Η= βξβλσ.
8
 /p/ εζ δ σ, ξ δζδεσ, Ϊβξκ
/b/ εζ δ σ, ξ δζδεσ, βξβλσ
/t/ εζ δ σ, κ κθ δεσ/φα θδαεσ, Ϊβξκ
/d/ εζ δ σ, κ κθ δεσ/φα θδαεσ, βξβλσ
/k/ εζ δ σ, υπ λπδεσ, Ϊβξκ
/g/ εζ δ σ, υπ λπδεσ, βξβλσ
/f/ λδίση θκ, ξ δζδεσ, Ϊβξκ
/v/ λδίση θκ, ξ δζδεσ, βξβλσ
/γ/ λδίση θκ, κ κθ δεσ, Ϊβξκ
/ð/ λδίση θκ, κ κθ δεσ, βξβλσ
/x/ λδίση θκ, υπ λπδεσ, Ϊβξκ
/ɣ/ λδίση θκ, υπ λπδεσ, βξβλσ
/s/ υλδ δεσ, φα θδαεσ, Ϊβξκ
/z/ υλδ δεσ, φα θδαεσ, βξβλσ
/m/ λδθδεσ, ξ δζδεσ
/n/ λδθδεσ, φα θδαεσ
/l/ πζ υλδεσ, φα θδαεσ
/r/ παζζση θκ, φα θδαεσ

Πέθαεαμ 9.7. Σα ξαλαε βλδ δεΪ πθ υηφυθπθ βμ εκδθάμ θΫαμ ζζβθδεάμ ΰζυ αμ.

9.5.1 Παλα βλά δμ κ φπθκζκΰδεσ τ βηα βμ Κκδθάμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ

Η Κκδθά ΝΫα ζζβθδεά (ΚΝ ) πκυ ξλβ δηκπκδκτη άη λα Ϋξ δ πμ ίΪ β β βηκ δεά, αζζΪ Ϋξ δ υδκγ ά δ
εαδ πκζζΪ κδξ έα απσ βθ Καγαλ τκυ α. πσ φπθκζκΰδεάμ πζ υλΪμ, δαπδ υθκυη σ δ έθαδ βηαθ δεά β
πέ λα β βμ ζσΰδαμ ΰζυ αμ βθ ΚΝ , δ έπμ κθ κηΫα κυ ζ ιδζκΰέκυ. υ σ παλα βλ έ αδ, ΰδα
παλΪ δΰηα, α υηφπθδεΪ υηπζΫΰηα α π (π υξέκ) αθ έ φ (φ πξσμ), γ ( γΫθκμ) αθ έ (έ ) ά β
φπθβ θ δεά πλκφκλΪ κυ Ϊ κθκυ /i/ πλδθ απσ Ϊζζκ φπθά θ πκζζΫμ ζΫι δμ, π.ξ. θσ δκμ [nótios] αζζΪ θκ δΪμ
[notçás]. ιΪζζκυ, β ΚΝ , σππμ εΪγ ΰζυ α, έθαδ τθκζκ δ δκζΫε πθ, βζ. α κηδευθ ΰζπ υθ, πκυ
ηφαθέακυθ η αιτ κυμ δαφκλΫμ εαδ ηΪζδ α πμ πλκμ κ φπθβ δεσ ά εαδ κ φπθκζκΰδεσ τ βηα.
Γδα κθ εαγκλδ ησ πθ υηφυθπθ εα αφ τΰκυη πέ βμ β ηΫγκ κ βμ θαζζαΰάμ. π δ ά α
τηφπθα έθαδ π λδ σ λα απσ α φπθά θ α, αλε έ θα αθααβ ά κυη ζΪξδ α α τΰβ ζΫι πθ σπκυ
υΰε ελδηΫθκ τηφπθκ δαφκλκπκδ έ αδ απσ α π λδ σ λκ υΰΰ θά η αυ σ:

π.ξ. π έ - ηπ έ /p/ - /b/, λΫππ - λΫφπ /p/ - /f/, θ τθπ - έθπ /d/ - /ð/.

Έ δ, δαπδ υθ αδ σ δ β ΚΝ δαγΫ δ α ιάμ 20 υηφπθδεΪ φπθάηα α: /p/ - /b/ - /m/, /f/ - /v/, /t/ - /d/ -
/n/, /γ/ - /ð/, /s/ - /z/, /l/, /r/, /k/ - /g/, /x/ - /ΰ/ εαδ /ts/ - /dz/.

Σκ φυθβηα /p/ αλγλυθ αδ πμ Ϊβξκ εζ δ σ δξ δζδεσ [p] εαδ ηφαθέα δ βξβλσ αζζσφπθκ [mb] ά [mb]
η Ϊ απσ Ϋλλδθκ /n/ α σλδα πθ ζΫι πθ, βζ. βθ υθ εφκλΪ κυμ (αλξ. δθ δεσ sandhi «Ϋθπ β», ΰαζζ.
liaison) εαδ υθάγπμ ηΫ α βθ ζΫιβ (ΜαΰκυζΪ, 2010ί: 59-63). Σα υηπζΫΰηα α [(m)bz-], [(ŋ)gd], [(ŋ)gz]
ηφαθέακθ αδ ησθκ βθ αλξά πθ ζΫι πθ εα Ϊ βθ υηπλκφκλΪ, σπκυ ζ δ κυλΰκτθ πμ κλδκγ δεκέ έε μ.

ΦλΪ β Φπθβ δεΪ ΦπθκζκΰδεΪ

βθ πσλ α [ti(m)bórta] /tin pórta/
Πκηπά [po(m)bí] /pobí/
κθ οβζσ [to(m)bziló] /ton psiló/
κθ ε βθέα λκ [to(ŋ)gdiníatro] /ton ktiníatro/
βθ ιΫθβ [ti ŋgzéni] /tin kséni/

Πέθαεαμ 9.8. Η φπθβ δεά εαδ φπθκζκΰδεά απσ κ β ηδαμ φλΪ βμ εα Ϊ β υθΪλγλπ ά βμ.

9
 ΠλΫπ δ θα πδ βηαθγ έ σ δ κδ τπκδ κθ, βθ, θ εαδ ηβθ (η λδεΫμ φκλΫμ εαδ κ Ϋθαθ) δα βλκτθ
υπκξλ π δεΪ κ θ πλδθ απσ φπθά θ ά ε, π, , ι, ο, (σζα Ϊβξα εζ δ Ϊ), αζζΪ σξδ πλδθ απσ ηπ, θ , ΰε, , α,
(σζα βξβλΪ εζ δ Ϊ), σππμ ΰλΪφκυθ κδ ξκζδεΫμ Γλαηηα δεΫμ. ΢ Ϊζζ μ γΫ δμ κ θ υθάγπμ παλαζ έπ αδ,
ε σμ αθ κ κθ έθαδ αθ πθυηέα: κθ ίζΫππ – κ ίζΫππ. Μ Ϊ βθ δ αΰπΰά πθ εαδθκτλδπθ ξκζδευθ
Γλαηηα δευθ α ΢ξκζ έα, βζ. β Γλαηηα δεά ΄ εαδ ΢ ΄ βηκ δεκτ εαδ β Γλαηηα δεά κυ Γυηθα έκυ,
εαγδ λυγβε κ τπκμ κθ πμ Ϊλγλκ ΰδα θα ηβ υΰξΫ αδ η κ κυ . κ ( κθ θΫκ – κ θΫκ) υ θα απκφ υξγ έ κ
εέθ υθκμ κυ λκπκέβ βμ πθ αλ θδευθ κυ δα δευθ, θυ κλδ ηΫθκδ ξλβ δηκπκδκτθ πΪθ κ θ εαδ α βθ
( βθ ηκέλα, βθ ίζΫππ), θ, ηβθ ( βθ Καγαλ τκυ α σππμ εαδ απσζυ β εφκλΪ απαθ Ϊ ησθκ ηβ).

Παλα έΰηα α:

βθ αΰΪπβ, βθ εΪηαλα, βθ πσλ α, βθ τξβ, κθ ιΫθκ, βθ οτιβ, ηβθ εΪθ δμ, Ϋθαθ εαφΫ (αζζΪ εαδ Ϋθα
εαφΫ), αζζΪ β ηπσ α, ηβ ηπ δμ (αζζΪ ηβθ π δμ, σπκυ β φπθκζκΰδεά αθ έγ β p-b κυ λυθ αδ κθ
πλκφκλδεσ ζσΰκ), β θ λκπά αζζΪ βθ λκπά) ε.Ϊ.

Σκ φυθβηα /k/ αλγλυθ αδ πμ Ϊβξκ εζ δ σ υπ λπδεσ [k] α π λδ σ λα π λδίΪζζκθ α εαδ πμ

Ϊβξκ εζ δ σ κυλαθδεσ [c] πλδθ απσ α /e/, /i/:

εΪθπ [káno] αζζΪ εαδλσμ [cerós], εδζσ [ciló], εδκτπδ [cúpi].

ΠλκφΫλ αδ πμ βξβλσ υπ λπδεσ [(ŋ)g] ά πμ βξβλσ κυλαθδεσ [( )ɟ] α έ δα π λδίΪζζκθ α σππμ εαδ α
/p/, /t/:

κθ εσπκ [to(ŋ)gópo], βθ εέθβ β [ti( )ɟínisi], βθ ε ά β/ε έ β [ti(ŋ)gdísi], βθ ιΫθβ [ti(ŋ)gzéni].

Η πλσγ β ε πλδθ απσ α βξβλΪ /v/, /ð/, /z/, /ΰ/ ηπκλ έ θα πλκφ λγ έ πμ [eg]: ε λκηά [ekðromí] εαδ
[egðromí] /ekðromí/.

΢ αυ σ κ βη έκ πλΫπ δ θα αθαφΫλκυη σ δ κλδ ηΫθ μ ΰλαηηα δεΫμ π λδΰλαφΫμ βμ ζζβθδεάμ

γ πλκτθ α βξβλΪ /b/, /d/, /g/, /dz/ πμ υηπζΫΰηα α Ϋλλδθκυ εαδ εζ δ κτ υηφυθκυ /mp/, /nt, /nk/, /nts/
(Holton et al. 1999: 3-6), σπκυ κ πλκβΰκτη θκ βξβλσ Ϋλλδθκ βξβλκπκέβ κ πση θκ Ϊβξκ εζ δ σ εαδ β
υθΫξ δα ξΪγβε ά δα βλάγβε ια γ θβηΫθκ. Η παλκυ έα ά β απκυ έα κυ Ϋλλδθκυ ιαλ Ϊ αδ απσ
δΪφκλκυμ παλΪΰκθ μ (γΫ β κυ βξβλκτ εζ δ κτ βθ ζΫιβ, βζδεέα, ησλφπ β, σπκ εα αΰπΰάμ κυ
κηδζβ ά ε.Ϊ.):

Ϋηπκλκμ, αλξαέα πλκφκλΪ [émporos], θ κ ζζ. πλκφ. [émboros], [émboros], [éboros] αζζΪ /émporos/,
θ λΪθ αδ [nerándzi], [nerándzi], [nerádzi] αζζΪ /nerántsi/,
ηπαέθπ [béno], /mpéno/
ηπαληπκτθδ [barbúni], /mparmpúni/
αΪηδ [dzámi], /ntsámi/

΢ βθ απσζυ β αλξά πθ ζΫι πθ, βζ. σ αθ θ πλκβΰ έ αδ Ϊζζβ ζΫιβ, α βξβλΪ εζ δ Ϊ θ

πλκφΫλκθ αδ η Ϋλλδθκ (πί. ευπλδαεά πλκφκλΪ η πλκΫλλδθκ π.ξ. [ndíno]) κτ εαδ κ ηΫ κ η Ϊ απσ
τηφπθκ. Η φπθκζκΰδεά αθΪζυ β πκυ απκλλέπ δ α βξβλΪ εζ δ Ϊ πμ αυ κ ζά φπθάηα α βμ θΫαμ
ζζβθδεάμ, θ Ϋξ δ Ϋλ δ ηα β φπθβ δεά πλαΰηα δεσ β α βμ ΰζυ αμ εαδ ζαηίΪθ δ πμ ίΪ β β ΰλαφά.
πδπζΫκθ, π δ ά κ Ϊβξκ εζ δ σ, αεσηβ εαδ ζζβθδεΫμ ζΫι δμ, θ βξβλκπκδ έ αδ αυ σηα α η Ϊ
απσ Ϋλλδθκ, β φπθκζκΰδεά αθΪζυ β εαδ β φπθβ δεά εα αΰλαφά πθ υηφυθπθ αυ υθ εαζσ έθαδ θα ηβθ
δαφΫλκυθ πκζτ (β κλγκΰλαφέα, ηπ, θ , ΰΰ, ΰε θ απ δεκθέα δ πΪθ κ βθ πλκφκλΪ). Έ δ, πλκ έθ αδ β ιάμ
φπθκζκΰδεά απσ κ β:

υΰΰλαφΫαμ [-ŋɣ-] (εαδ [-(ŋ)g-]/[-ŋg-]) υΰΰλαφΫαμ /-nɣ-/ (εαδ /-g/)

υΰΰ θάμ [-( )ɟ-]/[- ɟ-], /-g-/,
ΰΰ θάμ [- ʝ-]: /-nɣ/,
πΫηπ κμ /-mpt-/,
10
 εαηπΪθδα /-mp-/, εαηπΪθα /-b-/
θ σηπλκμ /dóbros/, /-b-/,
λσηπα /-b-/,
ηπαέθπ /b-/,
ηπαληπκτθδ /barb-/.

ιΪζζκυ β απσ κ β /mb/ ά /mb/ αθ έ /b/ ε.ζπ. πλκ ελκτ δ κ ΰ ΰκθσμ σ δ θ ηφαθέα αδ Ϋλλδθκ
αλξά ζΫιβμ εαδ κ ηΫ κ η Ϊ απσ τηφπθκ.

Ϊη ηπ κμ, υθάγ. [-mpt-], πΫηπ κμ, υθάγ. [-mt-], εΪθ [-nt-] ( τπκμ κυ εΪθπ), εαηπΪθδα [-mp-])
(δ αζ. campagna) αζζΪ εαηπΪθα [-(m)b-]/[-mb-] (ζα . campana).

Άζζπ , πκζζΫμ φκλΫμ α βξβλΪ εζ δ Ϊ απκ έ κυθ βξβλΪ εζ δ Ϊ Ϊθ δπθ ζΫι πθ η ά ξπλέμ
πλκβΰκτη θκ Ϋλλδθκ: αεκυηπυ [-(m)b-]/[-mb-] (ζα . accumbo), ηπΫζβμ [-(m)b-]/[-mb-] ( κυλε. tembel),
θ σηπλκμ [dóbros] ( κ ζαί. dobr, αθάεκθ αμ κ ζαρεσ-κδε έκ ζ ιδζσΰδκ βμ ΚΝ , πλκφΫλ αδ ΰ θδεΪ ξπλέμ
Ϋλλδθκ), λσηπα [-(m)b-]/ [-mb-] (δ αζ. roba, ΰαζζ. robe) ε.ζπ.
Tα /f/, /v/ αλγλυθκθ αδ πμ δαλεά ξ δζκ κθ δεΪ, κ πλυ κ Ϊβξκ, κ τ λκ βξβλσ: αφλσμ /-f-/ –
αίλσμ /-v-/. Σκ /f/ Ϋξ δ εαδ βξβλσ αζζσφπθκ [v] κ φΰαθδ Ϊθ εαδ α παλΪΰπΰΪ κυ ( τηπζ ΰηα [fΰ] θ
απαθ Ϊ ζζβθδεΫμ ζΫι δμ: αίΰσ5, αυΰά). Η ΰλαφά αυ, υ ( βθ εαγαλ τκυ α εαδ βυ) βζυθ δ βξβλά
πλκφκλΪ [av], [ev] ([iv]) πλδθ απσ βξβλκτμ φγσΰΰκυμ: τζκΰκμ [ev-] /ev-/, υ ιέα [ev-] /ev-/ εαδ Ϊβξβ [-f-] πλδθ
απσ Ϊβξκυμ: υξά [ef-] /ef-/ (ΰδα ληβθ έα κυ φαδθκηΫθκυ, ίζ. ΜαΰκυζΪ, 2010ί: 68-69). ιΪζζκυ, α δπζΪ
τηφπθα εα Ϊ βθ πλκφκλΪ α τφζ ε κμ [éff-], υφκλέα [eff-] ε.Ϊ., ΰ θδεσ λα α δπζΪ τηφπθα πκυ
ηφαθέακθ αδ βθ υηπλκφκλΪ, π.ξ. κυμ υα δ [tuss-], υξθσ α α απζκπκδκτθ αδ: υφκλέα = φκλέα, κυμ
υα δ [tus-] (πί. φαζηΫθβ ΰλαφά τζ ε κμ αθ έ τφζ ε κμ, φκλέα αθ έ υφκλέα).
Σα /γ/, /ð/ (/ /) έθαδ δαλεά η κ κθ δεΪ (β ΰζυ α κπκγ έ αδ αθΪη α α σθ δα), Ϊβξκ εαδ
βξβλσ: γσζκμ [γ-] /γ-/ – σζκμ [ð-] /ð-/.
Σα /s/, /z/ έθαδ δαλεά φα θδαεΪ, Ϊβξκ εαδ βξβλσ: βη έα [s-] /s-/ – αβηέα [z-] /z-/. To /s/ Ϋξ δ βξβλσ
αζζσφπθκ [z] πλδθ απσ α βξβλΪ τηφπθα εα Ϊ β υηπλκφκλΪ εαδ πμ πέ κ πζ έ κθ βθ αλξά εαδ κ
ηΫ κ ζΫι πθ, αζζΪ σξδ υπκξλ π δεΪ πλδθ απσ α /n/, /l, /r/. Η πλκφκλΪ σηπμ [zl], [zn] βθ αλξά ζΫι πθ
γ πλ έ αδ « παλξδυ δεβ» απσ πκζζκτμ κηδζβ Ϋμ (ΜαΰκυζΪμ, 1983):

βμ ΰλΪφπ [-zΰ-] /-sΰ-/, κυμ ζΫπ [-zl-] /-sl-/, βμ θΫαμ [-zn-] /-sn-/, ίάθπ [zv-] /sv-/, ΢ητλθβ [zm-]
/sm-/, ΢ζΪίκμ [sl-] (εαδ [zl-]) /sl-/, θκηπ [sn-] (εαδ [zn-]) /sn-/, πλσ ζβοβ [-sl-] εαδ [-zl-] /-sl-/, Ι λαάζ
[-sr-] εαδ [-zr-] /-sr-/ ( βθ ζζβθδεά τηπζ ΰηα λ θ έθαδ εαθκθδεσ βθ αλξά πθ ζΫι πθ).

Σα /x/, /ΰ/ έθαδ δαλεά υπ λπδεΪ (Ϊβξκ εαδ βξβλσ), η κυλαθδεΪ αζζσφπθα [ç], [ʝ] πλδθ απσ α /e/, /i/,
[j] ( κ [j] θ αλγλυθ αδ η Ϊ α κυλαθδεΪ):

πΪξκμ [-x-] /-x-/ - πΪΰκμ [-ΰ-] /-ΰ-/ αζζΪ παξτμ [-ç-] /-x-/, παξαέθπ [-ç-] /-x-/, ξδσθδ [çóni] /xióni/ -
παΰ λσμ [-ʝ-] /-ΰ-/, πΪΰδκμ [-ʝi-] /-ΰi-/, ι πΪΰδα α [ksepáʝasa] / -ΰi-/.

Σκ /m/ έθαδ βξβλσ Ϋλλδθκ δξ δζδεσ, αζζΪ πλδθ απσ [j] πλκφΫλ αδ εαδ [m ] (αθαπ τ αδ κυλαθδεσ
Ϋλλδθκ), θυ πλδθ απσ /f/, /v/ πλκφΫλ αδ ξ δζκ κθ δεσ [ ] ά, ζαρεσ λα, κ κθ δεσ [n]: ηκδΪαπ [m ázo] /mi-/,
αηφδίκζέα [a f-] ([anf-]) /amf-/ (ΜαΰκυζΪμ, 1983).
Σκ βξβλσ Ϋλλδθκ κ κθ δεσ /n/ αλγλυθ αδ κυλαθδεσ [ ] πλδθ απσ κ [j] αζζΪ εαδ πλδθ απσ α
κυλαθδεΪ τηφπθα, σππμ εαδ, δ δπηα δεΪ, πλδθ απσ κ /i/, θυ ΰέθ αδ υπ λπδεσ [ŋ] πλδθ απσ α υπ λπδεΪ,
π.ξ. θσηκμ [n-] /n-/, θβ έ [n-] ([ -]) /n-/, θθδΪ [e á] /eniá/, αΰξδ έα [a çi-] /anxi-/, ζσΰξβ [- çi] /-nxi/ αζζΪ
Ϊΰξκμ [áŋx-] /ánx-/.
Tκ βξβλσ πζ υλδεσ φα θδαεσ /l/ (πί. ζΫ δ – λΫ δ) ηφαθέα δ κυλαθδεσ αζζσφπθκ [ʎ]: αζζδυμ [-ʎ-] εαδ
δ δπηα δεΪ [-ʎ-] ζτεκμ, εαδ [ʟ] Ϊζζκμ.

5
Η ΰλαφά αυΰσ δεαδκζκΰ έ αδ υηκζκΰδεΪ εαδ πκζτ π λδ σ λκ β ΰλαφά Ραυ σπκυζκμ, πί. εαδ αθ έ λκφβ
ο υ κζσΰδα πλκφκλΪ π Ϋλα, λέε , ε μ.
11
 To φυθβηα /r/ (πί. Ϊληα – Ϊζηα) αλγλυθ αδ πμ βξβλσ παζζση θκ φα θδαεσ [r]: βηΫλα [-r-]. Η
αφυζδεά πλκφκλΪ [R] ά [ʁ] θ έθαδ εαθκθδεά.
Σα πλκ λδίά ά πλκ λδίση θα τηφπθα απκ ζκτθ τθγ μ αλγλυ δμ, η ξ σθ αυ σξλκθβ
πλκφκλΪ: αλξέακυθ πμ εζ δ Ϊ εαδ ζ δυθκυθ πμ λδίση θα, κθ έ δκ σπκ Ϊλγλπ βμ (εαζκτθ αδ εαδ
κηκλΰαθδεΪ), ζ.ξ. π έ, αΪηδ, σπκυ [t] εαδ [s], [d] εαδ [z] αλγλυθκθ αδ π λέπκυ κ έ δκ βη έκ. Σα [ks], [ps],
α οβζσμ, ιΫθκμ, α κδξ έα πθ κπκέπθ αλγλυθκθ αδ δαφκλ δεΪ βη έα, γ πλκτθ αδ υηπζΫΰηα α
υηφυθπθ, θυ α [pf], [tγ], [kx], [kç], κθσηα α εαδ ζσΰδ μ ζΫι δμ σππμ ΢απφυ, Μα γαέκμ, Ϊεξκμ,
ίαεξδεσμ, ηφαθέακυθ α ξαλαε βλδ δεΪ πθ πλκ λδίυθ, αζζΪ υθάγπμ θ π λδζαηίΪθκθ αδ κ τ βηα.

9.6 ΢υζζαίδεά κηά

Η υζζαίά έθαδ ία δεά ηκθΪ α βθ παλαΰπΰά εαδ πλσ ζβοβ βμ κηδζέαμ εαδ απκ ζ έ ηΫλκμ βμ φυ δεάμ
δεαθσ β αμ κυ κηδζβ ά. Οδ φυ δεκέ κηδζβ Ϋμ πκζζυθ ΰζπ υθ αθ δζαηίΪθκθ αδ πμ ηδελσ λα ηΪξδα ηδαμ
ζΫιβμ δμ υζζαίΫμ βμ εαδ σξδ κυμ φγσΰΰκυμ βμ. ιΪζζκυ, πκζζΪ ΰζπ δεΪ παδξθέ δα (π.ξ. εκλαεέ δεα) ά
ΰζπ δεΪ ζΪγβ (π.ξ. αλ Ϊη) Ϋξκυθ πμ ίΪ β β υζζαίά. Φπθβ δεΪ, β υζζαίά αθ δ κδξ έ Ϋθαθ πζάλβ
ετεζκ αθκέΰηα κμ εαδ εζ δ έηα κμ κυ σηα κμ, βζ. β υθΪλγλπ β βμ αεκζκυγέαμ υηφυθκυ εαδ
φπθά θ κμ, πκυ απκ ζ έ εαδ κθ ία δεσ τπκ υζζαίάμ (Μπκ έθβμ, 2011: 37). παλαέ β κ εΪγ υζζαίά
έθαδ κ φπθβ θ δεσ κδξ έκ πκυ ηπκλ έ θα έθαδ Ϋθα φπθά θ, ηέα έφγκΰΰκμ ά αεσηβ εδ Ϋθα τηφπθκ πκυ
ζ δ κυλΰ έ πμ φπθά θ υΰε ελδηΫθκ π λδίΪζζκθ.

π.ξ. ΰΪ. α, ΰΪδ. α.λκμ, ba.by, bo.ttle

Μ ίΪ β κ φπθβ θ δεσ κδξ έκ (Φ) εαδ υθ υα ησ η τηφπθα (΢) βηδκυλΰκτθ αδ

δαφκλ δεκέ τπκδ υζζαίυθ:

΢Φ: θα, εΪ.θπ, εά.πκμ

Φ: β, Ϋ.ζα
Φ΢: αθ, δθ. έ.α
΢Φ΢: φπμ, πσλ. α, Ϊζ. κμ
΢΢Φ: β, Ϊ.ελβ
΢΢Φ΢: δμ, πέλ. κ, ίλα.ξθσμ
΢΢΢Φ: λα. σμ, κδ.ε λσ, Ϊ. γηα
΢΢΢Φ΢: -ξγλσμ, Ϊ. πλκμ

Η υξθσ λβ υζζαίδεά κηά πκυ ηφαθέα αδ δμ π λδ σ λ μ ΰζυ μ έθαδ β ΢Φ. Οδ υζζαίΫμ

δαελέθκθ αδ αθκδξ Ϋμ, σ αθ ζ δυθκυθ φπθά θ, εαδ εζ δ Ϋμ, σ αθ ζ δυθκυθ τηφπθκ. Σα
κδξ έα βμ υζζαίάμ δΫπκθ αδ απσ δ λαλξδεά κηά: κ πυλάθαμ (nucleus) απκ ζ έ κ φπθβ θ δεσ κδξ έκ,
α τηφπθα πλδθ απσ κ φπθά θ εαζκτθ αδ Ϋηία β (onset) εαδ α τηφπθα πκυ Ϋπκθ αδ κυ φπθά θ κμ
( βθ έ δα υζζαίά) υθδ κτθ βθ Ϋικ κ (coda). Π λαδ Ϋλπ, κ πυλάθαμ η βθ Ϋικ κ υθγΫ κυθ ηδα θσ β α,
β λέηα (rime)6, πκυ ηααέ η βθ Ϋηία β βηδκυλΰκτθ β υζζαίά (Nespor, 1999: 163).

6
ε σμ απσ β « υζζαίδεά λέηα», υπΪλξ δ εαδ β «ζ ιδεά λέηα», πκυ κλέα αδ πμ κ βξβ δεσ ηΫλκμ βμ ζΫιβμ η αλξά κ
κθδ ηΫθκ φπθά θ εαδ Ϋζκμ κ Ϋζκμ βμ ζΫιβμ: ίαλ{Ϋζδ}, π{σ δ}, παδ {έ}, ηαξ{αέλδ} (ΜαΰκυζΪ, 2010α: 56-57). Η
«ζ ιδεά λέηα» αιδκπκδ έ αδ κθ πκδβ δεσ ζσΰκ πμ «πκδβ δεά λέηα» (rhyme) ά απζκτ λα κηκδκεα αζβιέα, αθ εαδ β
κηκδκεα αζβιέα ηπκλ έ θα έθαδ υλτ λβ απσ β ζ ιδεά λέηα. ΠαλΪ δΰηα: ηαθ αλέθδ – εαθαλέθδ, ζ ι. λέηα {έθδ} αζζΪ
κηκδκεα αζβιέα {–αλέθδ}.

12
 υζζαίά

Ϋηία β λέηα

πυλάθαμ Ϋικ κμ

΢ξάηα 9.5. Η δ λαλξδεά κηά βμ υζζαίάμ.

Παλα έΰηα α
΢υζζαίά θα αθ φπμ (Ϊ)ελβ πέλ( κ) λα( σμ) (α) πλκμ
Έηία β θ - φ ελ π λ πλ
Ρέηα α α πμ β δλ α κμ
Πυλάθαμ α α π β δ α κ
Έικ κμ - θ - λ -

Πέθαεαμ 9.9. θΪζυ β βμ κηάμ πθ υζζαίυθ.

Η ζζβθδεά ΰζυ α Ϋξ δ Ϊ β ΰδα αθκδξ Ϋμ υζζαίΫμ, θυ σ αθ έθαδ εζ δ Ϋμ, αυ σ ΰέθ αδ υθάγπμ

η Ϋθα ησθκ τηφπθκ. ΢ β ΝΫα ζζβθδεά, υηπζΫΰηα α υηφυθπθ κ Ϋζκμ πθ ζΫι πθ Ϋξκυη ιΫθ μ
ζΫι δμ (π.ξ. κλ μ, ίαζμ), θυ α υηπζΫΰηα α βμ λξαέαμ ζζβθδεάμ Ϋξκυθ αθ δεα α αγ έ απσ βθ
αδ δα δεά (πέθα → πέθακας, ΚΫελπψ→ ΚΫελκπας) (ίζ. Μπκ έθβ, 2011: 40).
Οδ υθα κέ υθ υα ηκέ φπθβΫθ πθ εαδ υηφυθπθ σ κ βθ αλξά εαδ κ Ϋζκμ πθ ζΫι πθ σ κ εαδ
κ πζαέ δκ βμ υζζαίάμ, υθδ κτθ β φπθκ αε δεά κηά, β κπκέα ηπκλ έ θα δαφΫλ δ απσ ΰζυ α
ΰζυ α. Γδα παλΪ δΰηα, κ τηπζ ΰηα [ps] (ο) βθ αλξά ζΫι πθ εαδ υζζαίυθ έθαδ υθα σθ βθ
ζζβθδεά (π.ξ. οΪλδ, Ϋ.οβ. α), αζζΪ σξδ βθ ΰΰζδεά (π.ξ. Psychology [saikóləʒi]). ΢ξ δεΪ η κυμ εαθσθ μ
υζζαίκπκέβ βμ πθ υηφπθδευθ αεκζκυγδυθ βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ, δ ξτ δ σ δ κδ υθα κέ υθ υα ηκέ
υηφυθπθ βθ αλξά εαδ κ Ϋζκμ πθ ζΫι πθ απκ ζκτθ κυμ υθα κτμ υθ υα ηκτμ βθ αλξά (Ϋηία β)
εαδ κ Ϋζκμ (Ϋικ κμ) πθ υζζαίυθ.

9.7 Ο κθδ ησμ

Ο σθκμ εαδ κ πδ κθδ ησμ γ πλκτθ αδ υπ λ ηαξδαεΪ ξαλαε βλδ δεΪ δσ δ έγ θ αδ πΪθπ απσ α ηαξδαεΪ,
πκυ έθαδ α φπθάηα α. Η λΫξκυ α βηα έα κυ σλκυ σθκμ έθαδ κ υθαηδεσμ σθκμ (stress accent) βμ
ζΫιβμ, πκυ Ϋξ δ πμ αεκυ δεσ απκ Ϋζ ηα βθ πλκίκζά ηδαμ υζζαίάμ ξΫ β η δμ Ϊζζ μ. Όηπμ απσ βθ
πζ υλΪ βμ φπθβ δεάμ παλαΰπΰάμ, κ σθκμ έθαδ τθγ κ φαδθση θκ πκυ ιαλ Ϊ αδ απσ δαφκλ δεΪ
φπθβ δεΪ ξαλαε βλδ δεΪ: βθ Ϋθ α β, β δΪλε δα εαδ κ κθδεσ τοκμ (Nespor, 1999: 72-73). Η Ϋθ α β
πλκεαζ έ αδ απσ βθ θΫλΰ δα κυ επθ ση θκυ αΫλα, β η αίκζά β δΪλε δα ηπκλ έ θα ηφαθέα αδ έ
κ κθδαση θκ φπθά θ έ κυμ ΰ δ κθδεκτμ φγσΰΰκυμ εαδ, Ϋζκμ, κ η ΰαζτ λκ κθδεσ τοκμ ιαλ Ϊ αδ
απσ β υξθσ β α παζηδεάμ εέθβ βμ πθ φπθβ δευθ ξκλ υθ. Οδ ΰζυ μ δαφΫλκυθ πμ πλκμ κθ λσπκ πκυ
αιδκπκδκτθ α ξαλαε βλδ δεΪ αυ Ϊ ΰδα β δαησλφπ β κυ ζ ιδεκτ σθκυ. Γδα παλΪ δΰηα, βθ ζζβθδεά
α ετλδα ξαλαε βλδ δεΪ κυ σθκυ έθαδ β δΪλε δα εαδ β Ϋθ α β ([énikos] Ϋθκδεκμ - [enikós] θδεσμ), σπκυ
13
 βθ πλυ β ζΫιβ κ [e] Ϋξ δ η ΰαζτ λβ δΪλε δα εαδ Ϋθ α β, θυ β ΢κυβ δεά εαδ β Νκλίβΰδεά
βηαθ δεσ δαφκλκπκδβ δεσ λσζκ Ϋξ δ κ κθδεσ τοκμ (΢κυβ . [ánden] «πΪπδα» - [ànden] «πθ τηα»). ΛΫΰ αδ
υθάγπμ σ δ κ σθκμ βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ έθαδ υθαηδεσμ ά θ α δεσμ, σ δ υθ Ϋ αδ η βθ Ϋθ α β βμ
φπθάμ (κ σθκμ βμ λξαέαμ ζζβθδεάμ ά αθ ηκυ δεσμ, υθ ση θκμ η κ τοκμ βμ φπθάμ). Φαέθ αδ σηπμ
σ δ έθαδ ευλέπμ πκ κ δεσμ, ΰδα έ πδηβετθ δ α κθδαση θα φπθά θ α εαδ ίλαξτθ δ α Ϊ κθα, αδ έα πκυ
πλκεαζ έ βθ εζ δ κπκέβ β εαδ βθ απκίκζά κυμ κλδ ηΫθα δ δυηα α. ΢ δμ ΰζυ μ η υθαηδεσ σθκ κ
κθδεσ τοκμ αιδκπκδ έ αδ α πζαέ δα ευλέπμ κυ πδ κθδ ηκτ. Οδ ζ ιδεκέ σθκδ δαελέθκθ αδ πέ βμ
« ζ τγ λκυμ» εαδ « αγ λκτμ». Οδ ζ τγ λκδ σθκδ ηπκλκτθ υθβ δεΪ θα κπκγ βγκτθ κπκδα άπκ
υζζαίά β ζΫιβ, αθ εαδ βθ πλαΰηα δεσ β α β γΫ β ηφΪθδ άμ κυμ πλκ δκλέα αδ απσ κ ζ ιδεσ εαδ β
ΰλαηηα δεά βμ αθ έ κδξβμ ΰζυ αμ ά π λδκλέα αδ απσ υΰε ελδηΫθκυμ φπθκζκΰδεκτμ εαθσθ μ. Οδ
αγ λκέ σθκδ κπκγ κτθ αδ υΰε ελδηΫθβ υζζαίά, β κπκέα έθαδ δαφκλ δεά δαφκλ δεΫμ
ΰζυ μ η Ϋ κδκ έ κμ σθκυ. Γδα παλΪ δΰηα, βθ Ουΰΰλδεά κ σθκμ έγ αδ βθ αλξδεά υζζαίά, βθ
Πκζπθδεά βθ παλαζάΰκυ α, θυ β Γαζζδεά β ζάΰκυ α. Η ζ δ κυλΰέα κυ αγ λκτ σθκυ έθαδ
υθάγπμ κλδκγ δεά (Μπκ έθβμ, 2011: 45).
Ο σθκμ βθ ζζβθδεά η λδεΫμ φκλΫμ ζ δ κυλΰ έ δαφκλκπκδβ δεΪ, π.ξ. θσηκμ – θκησμ, πέθπ – π δθυ,
ΰδ’ αυ σ ζΫΰ αδ σ δ Ϋξ δ φπθκζκΰδεά ζ δ κυλΰέα ( δαφκλκπκδβ δεά αιέα), αζζΪ ευλέπμ πλκίΪζζ δ κλδ ηΫθ μ
υζζαίΫμ, βζ. Ϋξ δ εκλυφπ δεά (culminative) ζ δ κυλΰέα, η βθ κπκέα πδ υΰξΪθ αδ εαζτ λβ αθΪζυ β κυ
ηβθτηα κμ κθδεΫμ θσ β μ. Η γΫ β κυ σθκυ βθ ζζβθδεά θ έθαδ αγ λά βθ αλξά ά κ Ϋζκμ
πθ ζΫι πθ, ΰδ’ αυ σ λ έ αδ κλδκγ δεάμ (delimitative) ζ δ κυλΰέαμ πκυ γα πΫ λ π κθ θ κπδ ησ πθ
κλέπθ κυμ εα Ϊ βθ εφυθβ β, αθ έγ α η σ, δ υηίαέθ δ Ϊζζ μ ΰζυ μ, αζζΪ ίκβγΪ βθ αθ τλ β
βμ ηκλφκζκΰδεάμ κυμ κηάμ, π.ξ. ηκτ α ηαμ – ηκυ αηΪμ· κ σθκμ κ -ηΪμ βζυθ δ σ δ πλσε δ αδ ΰδα
πέγβηα, πί. βεπ-ησμ αζζΪ εΪζαη-κμ, θση-κμ. ιΪζζκυ, κ σθκμ δαελέθ δ δμ ηβ ΰλαηηα δεΫμ απσ δμ
ΰλαηηα δεΫμ ζΫι δμ, ευλέπμ Ϊλγλα, πλκγΫ δμ, ΰεζδ δεκτμ τπκυμ αθ πθυηδυθ, πκυ θ κθέακθ αδ κ
πζαέ δκ ηδαμ κθδεάμ ηκθΪ αμ: απσ κ ίλΪ υ [apotovráði], α παδ δΪ ηαμ [tapeðjámas].
π δ ά βθ ζζβθδεά κδ ζΫι δμ κθέακθ αδ ησθκ δμ λ δμ ζ υ αέ μ υζζαίΫμ (θσηκs βμ
λδ υζζαίέαμ), σ αθ β ζΫιβ κθέα αδ βθ λέ β υζζαίά εαδ αεκζκυγ έ αδ απσ ηέα ά τκ Ϊ κθ μ αθ πθυηέ μ,
αθαπ τ αδ σθκμ βθ ζάΰκυ α, πκυ ΰέθ αδ κ ετλδκμ σθκμ εαδ υξθΪ κ ηκθα δεσμ, σππμ φαέθ αδ απσ
ΰλαπ Ϊ ηαγβ υθ: κ Ϊ εαζσμ ηαμ → κ α εαζσμ ηαμ. ΢βη δπ Ϋκθ σ δ β ΝΫα ζζβθδεά θ υπΪλξκυθ
δ τζζαία ΰεζδ δεΪ εαδ Ϋ δ αλξαέ μ φλΪ δμ σππμ υηα Ϊ δθα, ἄιδσθ ἐ δ κθέακθ αδ υθάγπμ υηα α δθΪ,
ἄιδκθ ἐ έ. πέ βμ, σ αθ β ζΫιβ κθέα αδ βθ παλαζάΰκυ α εαδ αεκζκυγ έ αδ απσ τκ αθ πθυηέ μ, κθ
ετλδκ ά κθ ηκθα δεσ σθκ Ϋξ αδ β πλυ β αθ πθυηέα: φΫλ ηκτ κ [feremúto] ά φΫλ σ ηκυ [feretómu]. Ο
υ λ τπθ σθκμ βζυθ αδ βθ πλκφκλΪ η κ δαελδ δεσ βη έκ [ˌ] εΪ π απσ κ φπθά θ, ηπκλ έ θα
έγ αδ πΫλα απσ βθ λέ β υζζαίά, δ έπμ τθγ μ ζΫι δμ, π.ξ. πλκπαλαζάΰκυ α [proparalíΰusa], η
υ λ τκθ α σθκ κ πλκ. Ο ηφα δεσμ σθκμ, πκυ έθαδ ηδα ηκλφά πδ κθδ ηκτ, υπκΰλαηηέα δ Ϋθα κδξ έκ
εαδ ηπκλ έ θα πΪλ δ β γΫ β υ λ τκθ κμ σθκυ: πλ παλαζάΰκυ α, πλκ-παλαζάΰκυ α [próparalíΰusa].

9.8 Ο πδ κθδ ησμ (intonation)

΢ βθ πδ άηβ βμ φπθβ δεάμ ι Ϊα αδ εαδ κ πδ κθδ ησμ (intonation). Πλσε δ αδ ΰδα β η αίαζζση θβ
ετηαθ β βμ φπθάμ, πκυ ξαλαε βλέα δ κζσεζβλκ κ εφυθβηα εαδ Ϋξ δ πμ εκπσ θα η α υ δ εΪπκδκ
ηάθυηα ( λυ β β, απκλέα, γυησ, Ϋεπζβιβ ε.ζπ.). Γδα παλΪ δΰηα, α πζαέ δα πθ φπθβ δευθ ηαμ
δεαθκ ά πθ ζ δ κυλΰκτθ κυζΪξδ κθ τκ ηκυ δεκέ σθκδ, Ϋθαμ υοβζσμ εαδ Ϋθαμ ξαηβζσμ. Έ δ, βθ
ζζβθδεά ΰζυ α, ΰδα θα εαζΫ κυη εΪπκδκθ πκυ ίλέ ε αδ ηαελδΪ ηαμ, ξλβ δηκπκδκτη ηδα η ζπ έα πκυ
π λδζαηίΪθ δ, η βθ αεσζκυγβ δΪ αιβ, Ϋθαθ ξαηβζσ, Ϋθαθ υοβζσ εδ Ϋθαθ ξαηβζσ σθκ (Nespor, 1999: 26).

__

π.ξ. Μδ ξΪ ζβ

Ο πδ κθδ ησμ έθαδ β αυικη έπ β κυ τοκυμ βμ φπθάμ/ετηαθ β βμ φπθάμ εα Ϊ βθ εφυθβ β

ζΫι πθ, φλΪ πθ εαδ πλκ Ϊ πθ εαδ θ Ϊ αδ, σππμ κ κθδ ησμ, α φαδθση θα βμ πλκ π έαμ, πκυ θ
π λδζαηίΪθκθ αδ β φπθβηα δεά αθΪζυ β. Μ κθ πδ κθδ ησ υθ Ϋ αδ κ κθδεσ τοκμ, σππμ αθαφΫλγβε

14
παλαπΪθπ. Οδ πκδεδζέ μ κυ κθδεκτ τοκυμ, ηααέ η Ϊζζ μ παλαηΫ λκυμ, αιδκπκδκτθ αδ κθ πδ κθδ ησ ΰδα
θα δαφκλκπκδά κυθ βηα έ μ φλα δεσ πέπ κ. Γδα παλΪ δΰηα, κδ πλκ Ϊ δμ: η ίζΫπ δμ (Ϊλθβ β),
η ίζΫπ δμ; ( λυ β β), η ίζΫπ δμ; (απκλέα) δαφκλκπκδκτθ αδ βηα δκζκΰδεΪ η ίΪ β υπ λ ηαξδαεΪ
ξαλαε βλδ δεΪ, κ έ δκ υηίαέθ δ εαδ δμ πλκ Ϊ δμ: λΫξ δ. (εα Ϊφα β) – λΫξ δ; ( λυ β β).
Μκλφά πδ κθδ ηκτ έθαδ κ ηφα δεσμ σθκμ, πκυ υπκΰλαηηέα δ Ϋθα κδξ έκ βθ πλσ α β. Ό αθ
ηδα πλσ α β εΪπκδα κθδεά θσ β α (ζΫιβ) φΫλ δ υΰε ελδηΫθκ βηα δκζκΰδεσ ίΪλκμ, αυ σ βζυθ αδ η
πλκ π δαεΪ ξαλαε βλδ δεΪ, πκυ υθγΫ κυθ κθ ηφα δεσ σθκ:

π.ξ. Πκδκμ ευθβΰΪ δ α εκλέ δα; Σ’ αΰσλδα δμ ευθβΰκτθ.

΢υξθΪ Ϋξ δ δαφκλκπκδβ δεά ζ δ κυλΰέα:

π.ξ. έξ εαδλσ θα κθ έ ; (Ϋξ δαγΫ δηκ ξλσθκ, ΰδα θα κθ έ ;) – Ϋξ εαδλό θα κθ έ ;

(πΪ δ εαδλσμ πκυ θ κθ έ α ;).

Μπκλ έ θα ηφαθδ έ εαδ β γΫ β υ λ τκθ κμ σθκυ,

π.ξ. πλ παλαζάΰκυ α, αθ ξλ δα έ θα κγ έ Ϋηφα β κ πλκ.

΢ κλδ ηΫθ μ π λδπ υ δμ κ ηφα δεσμ σθκμ ηπκλ έ θα ζ δ κυλΰά δ εαδ αθ δπαλαγ δεΪ.

π.ξ. Σα αΰσλδα ευθβΰκτθ α εκλέ δα; – Όξδ, α εκλέ δα ευθβΰκτθ α αΰσλδα.

Ω σ κ, κ πδ κθδ ησμ α ε έ εαδ εφλα δεά ζ δ κυλΰέα, εαγυμ απκ ζ έ Ϋθ διβ βμ ουξδεάμ
δΪγ βμ κυ κηδζβ ά (Ϋεπζβιβμ, γυηκτ, αηφδίκζέαμ, γαυηα ηκτ ε.ζπ.), αθΪζκΰα η κθ ίαγησ αθ ίΪ ηα κμ
ά εα ίΪ ηα κμ βμ φπθάμ· εα Ϊ κθ Μαλ δθΫ, κ πδ κθδ ησμ, αθ έγ α η α φπθάηα α, Ϋξ δ υθ ξά (non-
discrete) ξαλαε άλα.

π.ξ. Ο Γδυλΰκμ ηπάε κ Παθ πδ άηδκ! (γαυηα ησμ)

Ο Γδυλΰκμ ηπάε κ Παθ πδ άηδκ… (Ϋεπζβιβ, απκλέα)

΢ εΪγ ΰζυ α, κ πδ κθδ ησμ εαδ κδ ζ δ κυλΰέ μ πκυ πδ ζ έ ζαηίΪθκυθ δ δαέ λβ ηκλφά. Έ δ,
κλδ ηΫθβ ηκλφά βμ πδ κθδεάμ εαηπτζβμ ηδα ΰζυ α ηπκλ έ θα βηαέθ δ δλπθ έα, Ϊζζβ γαυηα ησ ά
απκλέα ε.ζπ. δαφΫλ δ σηπμ εαδ αθΪζκΰα η βθ βζδεέα, βθ εκδθπθδεά πλκΫζ υ β, κθ σπκ εα αΰπΰάμ, κ
φτζκ ε.Ϊ. ΢υξθΪ, υΰε ελδηΫθκδ πδ κθδ ηκέ ΰέθκθ αδ « βμ ησ αμ» ΰδα εΪπκδκ δΪ βηα η αιτ πθ θΫπθ,
θυ β υθΫξ δα ΰεα αζ έπκθ αδ. π δ ά κ πδ κθδ ησμ παέα δ κυ δα δεσ λσζκ βθ κλγά εα αθσβ β κυ
ΰζπ δεκτ ηβθτηα κμ, ζζδπάμ Ϋζ ΰξκμ βμ πδ κθδεάμ εαηπτζβμ απσ κθ κηδζβ ά, ηπκλ έ θα κ βΰά δ
παλ ιάΰβ β κυ ηβθτηα κμ ε ηΫλκυμ κυ αελκα ά εαδ αθ έ λκφα. Ι δαέ λα πλκίζάηα α ηφαθέακθ αδ
εα Ϊ βθ πδεκδθπθέα η αιτ αζζσΰζπ πθ υθκηδζβ υθ, σ αθ θ Ϋξκυθ εα αε ά δ α πδ κθδεΪ
ξαλαε βλδ δεΪ βμ ιΫθβμ ΰζυ αμ.

λπ ά δμ αθαε φαζαέπ βμ
1. Σδ ι Ϊα δ κ εζΪ κμ βμ φπθκζκΰέαμ εαδ πυμ δαφκλκπκδ έ αδ απσ β φπθβ δεά;
2. Πλκ δκλέ κυμ σλκυμ βξβλκπκέβ β εαδ κυλαθδεκπκέβ β. υ παλα έΰηα α απσ βθ ζζβθδεά.
3. Πκδκδ φγσΰΰκδ ηδα ΰζυ α εαζκτθ αδ φπθάηα α εαδ πκδκδ αζζσφπθα; υ παλα έΰηα α απσ βθ
ζζβθδεά.
4. ΓλΪο κυζΪξδ κθ τκ φπθκζκΰδεκτμ εαθσθ μ βμ ζζβθδεάμ η παλα έΰηα α.
5. Μ αΰλΪο φπθκζκΰδεΪ δμ παλαεΪ π ζΫι δμ:
 εδ Ϊζζκ
 ηαξαέλδ
 φπ δΪ
 αΪηδ
15
  ΰδακτλ δ
 παδ Ϊεδα
 ΰδα λσμ
 ηαζζδΪ
 ξδσθδα
 Ϋΰευλκμ

6. Μ ίΪ β κθ πλυ κ φγσΰΰκ πθ παλαεΪ π ζΫι πθ, πκδκδ απ’ αυ κτμ ξαλαε βλέακθ αδ πμ φπθάηα α εαδ
πκδκδ πμ αζζσφπθα; Γδα έ; Μ αΰλΪο φπθβ δεΪ εαδ φπθκζκΰδεΪ δμ ζΫι δμ.
ξΪθπ – εΪθπ – ε θσ – ξτθπ – θδυγπ – θσγκμ.
7. Μ ίΪ β δμ παλαεΪ π ζΫι δμ βμ ζζβθδεάμ, πκδκδ υηφπθδεκέ φγσΰΰκδ έθαδ φπθάηα α εαδ πκδκδ
αζζσφπθα; Σδ έ κυμ αζζσφπθα έθαδ; ΓλΪο φπθκζκΰδεΪ εαδ κλγκΰλαφδεΪ δμ ζΫι δμ: [pónos, fónos,
kónos, cenós, líkos, ʎíkos, ʎóno].
8. Μ πκδκυμ λσπκυμ ηπκλκτη θα δαελέθκυη α φπθάηα α απσ α αζζσφπθα κ φπθκζκΰδεσ τ βηα
ηδαμ ΰζυ αμ; Πυμ αυ κέ ηπκλκτθ θα φαληκ κτθ δμ ζΫι δμ δμ ζζβθδεάμ εσηηα, ετηα, ξυηα, ξτηα
πλκε δηΫθκυ θα δαελέθκυη α φπθάηα α απσ α αζζσφπθα;
9. Μ αΰλΪο φπθβ δεΪ εαδ φπθκζκΰδεΪ δμ παλαεΪ π ζΫι δμ τηφπθα η β υθβγδ ηΫθβ πλκφκλΪ κυμ:

Φπθβ δεά η αΰλαφά Φπθκζκΰδεά η αφλαφά

εαδλσμ
πδΪθπ
βθ πσλ α
δμ ΰυθαέε μ
θθδΪ
ζδυθπ
ξτηα
ξαηκΰ ζυ
βθ πσλ α
βθ Ϋΰευκ ΰυθαέεα
αηπΫζδ

10. Πκδ μ φαληκΰΫμ κυ φαδθκηΫθκυ βμ υθΪλγλπ βμ αθαΰθπλέα δμ παλαεΪ π ζΫι δμ εαδ φλΪ δμ;
υ εΪγ φκλΪ κθ εαθσθα.
 βθ π υ β
 Ϊΰξκμ
 παδ έ-παδ δΪ
 ξΫλδ
 κυμ ίζΫππ

δίζδκΰλαφέα
Baltazani, M. (2006). On /s/-voicing in Greek. Paper presented at the Proceedings of the 7th International
Conference on Greek Linguistics, York. Retrieved from; http://users.uoi.gr/mbaltaz/en/ICGL7-
Baltazani.pdf [Last access in 02/06/17.]
Davenport, M., & Hannahs, S. J. (1998). Introducing phonetics and phonology. London: Arnold.
Goldsmith, J. A. (ed.) (1995). Phonological theory. Oxford: Blackwell.
Hardcastle, W. J. & Hewlett, N. (1999). Coarticulation. Cambridge: Cambridge University Press.
Κλτ αζ, Ν. (2006). Λ ιδεσ ΰζπ κζκΰέαμ εαδ φπθβ δεάμ (Γ. Ξυ σπκυζκμ, η Ϊφλ.). γάθα: Πα Ϊεβμ. [Σκ
παλσθ απκ ζ έ αθα τππ β βμ 1βμ Ϋε κ βμ, πκυ βηκ δ τ βε κ 2003.]
Lass, R. (1983). Phonology. Cambridge: Cambridge University Press.
Martinet, A. (1964). Economie des changements phonétiques. Traité de phonologie diachronique. Paris:
Berne A. Francke. [Travail original publié en 1955.]

16
ΜαΰκυζΪ, . (2010α). Φπθκζκΰέα εαδ φπθκζκΰδεά πέΰθπ β βθ ζζβθδεά ΰζυ α. ΢ κ 1κ Παθ ζζάθδκ
υθΫ λδκ πδ βηυθ επαέ υ βμ. Πλαε δεΪ υθ λέκυ, γάθα, 28-31 Μα κυ 2009 ( . 52-64). (Σση.
΄.) γάθα: ΢ηυλθδπ Ϊεβμ.
ΜαΰκυζΪ, . (2010ί). Η υθΪλγλπ β β NΫα ζζβθδεά. ΣυπκζκΰδεΫμ εαδ δ αε δεΫμ πλκ ΰΰέ δμ. γάθα:
Γλβΰσλβμ.
ΜαΰκυζΪμ, Γ. (1983). δ αΰπΰά β φπθκζκΰέα βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ. γάθα: Φδζκ κφδεά ΢ξκζά
Παθ πδ βηέκυ γβθυθ (Παθ πδ βηδαεΫμ παλα σ δμ).
Μδελσμ, Γ. (2008). Η πλκ λλδθκπκέβ β α βξβλΪ εζ δ Ϊ βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ. ΢ κ . Μσα λ, .
ΜπαεΪεκυ-Ολφαθκτ, Χ. ΧαλαζαηπΪεβμ & . Χ δζΪ-Μαλεκπκτζκυ ( πδη.), Γζυ βμ ξΪλδθ. Σσηκμ
αφδ λπηΫθκμ απσ κθ ΣκηΫα Γζπ κζκΰέαμ κθ εαγβΰβ ά Γ υλΰδκ Μπαηπδθδυ β ( . 157-171).
γάθα: ζζβθδεΪ ΓλΪηηα α.
Μπαηπδθδυ βμ, Γ. (19984): Λ ιδεσ βμ θΫαμ ζζβθδεάμ ΰζυ αμ. γάθα: ΚΫθ λκ Λ ιδεκζκΰέαμ.
Μπκ έθβμ, . (2008). ΢τΰξλκθβ φπθβ δεά. ΢ κ . Μσα λ, . ΜπαεΪεκυ-Ολφαθκτ, Χ. ΧαλαζαηπΪεβμ & .
Χ δζΪ-Μαλεκπκτζκυ ( πδη.), Γζυ βμ ξΪλδθ. Σσηκμ αφδ λπηΫθκμ απσ κθ ΣκηΫα Γζπ κζκΰέαμ κθ
εαγβΰβ ά Γ υλΰδκ Μπαηπδθδυ β ( . 172-186). γάθα: ζζβθδεΪ ΓλΪηηα α.
ΝΪεαμ, Θ., ΜαΰκυζΪ, ., & ΚαπκγαθΪ β, . (2010). Η κηκβξέα β ΝΫα ζζβθδεά. Ολκζκΰέα εαδ υπκζκΰέα.
΢ κ M ζΫ μ ΰδα βθ ζζβθδεά ΰζυ α 30. Μθάηβ Μ. Σλδαθ αφυζζέ β. Πλαε δεΪ βμ 30άμ ά δαμ
υθΪθ β βμ κυ ΣκηΫα Γζπ κζκΰέαμ κυ Σηάηα κμ Φδζκζκΰέαμ κυ .Π.Θ. ( . 436-449).
Θ αζκθέεβ: Ιθ δ κτ κ Ν κ ζζβθδευθ ΢πκυ υθ, Ί λυηα Μαθσζβ Σλδαθ αφυζζέ β, .Π.Θ.
θαε άγβε απσ: http://www.ins.web.auth.gr/images/MEG_PLIRI/MEG_30_436_449.pdf
Nespor, M. (1999). Φπθκζκΰέα ( . ΡΪζζβ, πδη., . ΡΪζζβ, . ΝΪ βμ & Ά. Παπα ατλκυ, η Ϊφλ.). γάθα:
Πα Ϊεβμ.
Ρ ίυγδΪ κυ, ., & Σααευ α, Μ. (2007). Η φπθκζκΰέα β δ α εαζέα βμ ζζβθδεάμ πμ ιΫθβμ ΰζυ αμ.
γάθα: Πα Ϊεβμ.
Recasens, D., & Pallarès, M.-D. (2001). Coarticulation, assimilation and blending in Catalan consonant
clusters. Journal of Phonetics, 29, pp. 273-301.
΢ Ϊ κμ, Μ. (2008). Πατ δμ εαδ αληκέ βθ Κκδθά Ν κ ζζβθδεά. ΢ κ . Μσα λ, . ΜπαεΪεκυ-Ολφαθκτ, Χ.
ΧαλαζαηπΪεβμ & . Χ δζΪ-Μαλεκπκτζκυ ( πδη.), Γζυ βμ ξΪλδθ. Σσηκμ αφδ λπηΫθκμ απσ κθ
ΣκηΫα Γζπ κζκΰέαμ κθ εαγβΰβ ά Γ υλΰδκ Μπαηπδθδυ β ( . 187-195). γάθα: ζζβθδεΪ
ΓλΪηηα α.
Trubetzkoy, N. S. (1949). Principes de phonologie. Paris : C. Klincksieck. [η Ϊφλ. απσ α Γ ληαθδεΪ].
ΦδζδππΪεβ-Warburton, ., Γ πλΰδαφΫθ βμ, Μ., Κκ ασΰζκυ, Γ., & ΛκυεΪ, Μ. (2012). Γλαηηα δεά E΄ εαδ ΢ ΄
βηκ δεκτ. γάθα: Ιθ δ κτ κ Σ ξθκζκΰέαμ, Τπκζκΰδ υθ εαδ ε σ πθ δσφαθ κμ
Χα αβ αίίέ βμ, ΢., & Χα αβ αίίέ κυ, . (2012). Γλαηηα δεά θΫαμ ζζβθδεάμ ΰζυ αμ ΄, ΄, Γ΄ Γυηθα έκυ.
γάθα: Ιθ δ κτ κ Σ ξθκζκΰέαμ, Τπκζκΰδ υθ εαδ ε σ πθ δσφαθ κμ.

17