ΒΟΗΘΗΜΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΗΧΑΝΩΝ

Βασικές Γνώσεις
Μηχανική – Αντοχή Υλικών
Μαθηματικά- Μονάδες μέτρησης
Ασκήσεις

Επιμέλεια – Συγγραφη
Στυλιανος Θεοδωρου Κουμπράκης
Μηχανολογος Μηχανικος Τ.Ε.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Κεφαλαίο σελιδα
Πίνακας Περιεχομενων 2

Εισαγωγη 4

Α. ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΣΕ ΓΕΝΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ-ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

Κεφάλαιο 1 Φυσικά Μεγέθη – Γεωμετρικά Μεγέθη 6

1.1 Μεγέθη - Μονάδες - Μετατροπή Μονάδων 6

1.2 Εμβαδά και Διατομές 9

Κεφάλαιο 2. Γενικά Μαθηματικά 11

2.1 Λύση εξισώσεων πρώτου βαθμού 11

Κεφάλαιο 3. Εννοιες Μηχανικής - Αντοχής Υλικών 12

3.1 Τάση 12

3.2 Καταπόνηση - Επιτρεπόμενη Τάση 13

3.3 Εφελκυσμός - Διάτμηση – Παραδείγματα 15

Κεφάλαιο 4. Αντιδράσεις στήριξης - Ροπή – Παραδείγματα 19

Κεφάλαιο 5 .Συντελεστής Ασφαλείας 26

Β.ΜΕΡΟΣ ΠΙΘΑΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΕΙΑΣ ΣΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΗΧΑΝΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ ΘΕΜΑΤΑ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗΣΗΣ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Κεφάλαιο 6. Ερωτήσεις Σωστό – Λάθος 28

6.1 ΗΛΩΣΕΙΣ 28

6.2 ΚΟΧΛΙΕΣ 29

6.3 ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΕΙΣ – ΣΦΗΝΕΣ 30

6.4 ΑΞΟΝΕΣ - ΑΤΡΑΚΤΟΙ - ΣΤΡΟΦΕΙΣ – ΕΔΡΑΝΑ 31

6.5 ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ - ΕΙΔΗ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ 33

6.6 ΟΔΟΝΤΩΤΟΙ ΤΡΟΧΟΙ 35

6.7 ΙΜΑΝΤΕΣ 37

6.8 ΑΛΥΣΙΔΕΣ 39

6.9 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ 40

6.10 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 41

Κεφάλαιο 7.Ασκησεις αντιστοίχησης 43

7.1 ΗΛΟΙ 43

7.2 ΚΟΧΛΙΕΣ 48

7.3 ΣΦΗΝΕΣ 52

7.4 ΑΞΟΝΕΣ- ΑΤΡΑΚΤΟΙ-ΣΤΡΟΦΕΙΣ-ΕΔΡΑΝΑ 54

7.5 ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ 58

7.6 ΟΔΟΝΤΩΤΟΙ ΤΡΟΧΟΙ 60

7.7 ΙΜΑΝΤΕΣ 64

7.8 ΑΛΥΣΙΔΕΣ 67

7.9 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ 70

7.10 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 72

Κεφάλαιο 8.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 76

8.1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΜΕΣΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΩΣΗΣ 76

8.2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Η ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 86

8.3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΜΕΣΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ 87

8.4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ 95

8.5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ 106

Γ.ΜΕΡΟΣ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ

Κεφάλαιο 9 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ – ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ 109

9.1 ΓΕΝΙΚΑ 109

9.2 ΗΛΩΣΕΙΣ 109

9.3 ΚΟΧΛΙΟΣΥΝΔΕΣΕΙΣ 109

9.4 ΑΤΡΑΚΤΟΙ – ΑΞΟΝΕΣ 110

9.5 ΟΔΟΝΤΩΣΕΙΣ 111

9.6 ΙΜΑΝΤΕΣ 112

Δ.ΜΕΡΟΣ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΩΝ ΕΤΩΝ 113

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το παρόν βοήθημα σκοπό έχει να προετοιμάσει τον υποψήφιο σπουδαστή για το μάθημα
‘’Στοιχειά Μηχανών & Αντοχή υλικών’’. Ξεκινάμε με μια παράθεση βασικών γνώσεων
από την Μηχανική, Φυσική και τα Μαθηματικά με τις οποίες είναι σημαντικό να είναι
εξοικειωμένος ο υποψήφιος για την καλύτερη απόδοση στο καθ’ υλην μάθημα που μας
ενδιαφέρει. Υπάρχουν υποδειγματικές περιπτώσεις πιθανών θεμάτων, όπως ασκήσεις
αντιστοίχησης και ερωτήσεις Σωστού-Λάθους. Επίσης η διδακτέα υλη ως προς τις
θεωρητικές γνώσεις έχει κατατμηθεί σε ερωτήσεις με τις αντίστοιχες απαντήσεις τους ώστε
να είναι πιο εύκολη και μεθοδική η αφομοίωση της ύλης. Τέλος παρατίθενται τα θέματα των
προηγούμενων ετών ώστε ο υποψήφιος σταδιακά να έρθει σε επαφή με το ύφος και το
επίπεδο των ζητούμενων θεμάτων των Πανελληνίων εξετάσεων
 Α. ΜΕΡΟΣ

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
ΣΕ ΓΕΝΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
ΦΥΣΙΚΗΣ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ-ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ
Κεφάλαιο 1 Φυσικά Μεγέθη – Γεωμετρικά Μεγέθη
1.1 Μεγέθη - Μονάδες - Μετατροπή Μονάδων

Εάν θέλουμε να μπορούμε με επιτυχία να επιλύουμε τις ασκήσεις του μαθήματος, θα πρέπει
πρώτιστος να γνωρίζουμε την σημασία των διάφορων φυσικών μεγεθών που
χρησιμοποιούμε, καθώς και τις μονάδες μέτρησης τους, όπως και τη μετατροπή των
μονάδων αυτών για κάθε μέγεθος. Εδώ θα ασχοληθούμε συγκεκριμένα μόνο με τα μεγέθη
εκείνα και τις μονάδες που έχουν σχέση με τις ασκήσεις που συναντούμε στο μάθημα των
Στοιχείων Μηχανών, όπως αυτά δίνονται και στο σχολικό βιβλίο. Τα μεγέθη αυτά και οι
μονάδες τους θεωρείται ότι είναι γνωστά από μαθήματα όπως η μηχανική, η αντοχή και η
φυσική, περασμένων ετών.
Στο μάθημα των Στοιχείων Μηχανών, και γενικότερα στα τεχνικά μαθήματα, όταν λέμε
μέγεθος εννοούμε οτιδήποτε σχετικό που μπορεί να μετρηθεί. Μέγεθος είναι το μήκος και
μετριέται με μέτρα, χιλιόμετρα και άλλα πολλά, τα οποία ονομάζονται μονάδες μέτρησης του
μήκους. Ένα άλλο μέγεθος είναι ο χρόνος που έχει ως μονάδες μέτρησης την ώρα, το
δευτερόλεπτο, το έτος και άλλα πολλά. Άλλα μεγέθη είναι ο όγκος, η δύναμη, η πίεση, η
ισχύς, η θερμότητα. Υπάρχουν και εκείνα που χρησιμοποιούνται στο μάθημα, τα οποία είναι
πιο τεχνικά, όπως η τάση, η ροπή, η σχέση μετάδοσης, η γωνιακή ταχύτητα και ορισμένα
ακόμη άλλα. Το κάθε μέγεθος έχει τις δικές του μονάδες μέτρησης, οι οποίες συνήθως είναι
περισσότερες από μία- και αυτό γιατί κατά το παρελθόν υπήρχαν πολλά διαφορετικά
σύστημα μετρήσεων και αρκετές μονάδες μέτρησης από αυτά τα συστήματα έχουν διασωθεί
στην βιβλιογραφία και στην κοινή χρήση. Υπάρχουν και κάποια μεγέθη τα οποία ενώ
μετρώνται με κάποιους αριθμούς, δεν έχουν μονάδα μέτρησης· μετρώνται με καθαρούς
αριθμούς, όπως λέγεται (συντελεστές ασφάλειας, βαθμοί απόδοσης κλπ).
Κάθε μέγεθος μπορεί να μετρηθεί με πολλές διαφορετικές μονάδες ή και παράγωγα
μονάδων, γιατί δεν εξυπηρετεί πάντα η βασική τυποποιημένη μονάδα σε όλες τις χρήσεις.
Παραδείγματος χάριν, αν θέλουμε να μετρήσουμε αποστάσεις μεταξύ πόλεων, εξυπηρετεί να
έχουμε ως μονάδα μέτρησης του μήκους (δηλαδή της απόστασης ανάμεσα στις πόλεις) το
χιλιόμετρο. Δεν διευκολύνει να χρησιμοποιείται το εκατοστό, ούτε καν το μέτρο σε μια τέτοια
περίπτωση, όπως να δώσουμε την απόσταση από τη Λαμία στην Αθήνα. Αν θέλουμε να
μετρήσουμε το μήκος ενός εξαρτήματος το πιο κατάλληλο μέγεθος είναι το εκατοστό ή το
χιλιοστό.
Άλλο παράδειγμα συνηθισμένου μεγέθους είναι το βάρος, όπου έχουμε μονάδες μέτρησης
το κιλό, τον τόνο, το γραμμάριο και άλλα. Συγκεκριμένα για το βάρος, πρέπει να γίνει μια
διευκρίνιση για τις μονάδες του, οι οποίες συχνά συγχέονται από τους μαθητές με τις
μονάδες της μάζας (που είναι τα γραμμάρια, τα χιλιόγραμμα κλπ.). Γιατί το βάρος είναι ένα
είδος δύναμης και έχει τις μονάδες μέτρησης της δύναμης, όπως θα τις περιγράψουμε
παρακάτω.
Ένα πολύ σημαντικό θέμα που πρέπει να γνωρίζετε και να προσέχετε αφορά τη μετατροπή
των μονάδων και η σχέση που έχουν μεταξύ τους. Μετατροπή σημαίνει να αλλάζετε τη
μονάδα ενός μεγέθους σε μια άλλη, εννοείται του ίδιου μεγέθους. Διότι για την επίλυση
ασκήσεων απαιτείται όλα τα μεγέθη να έχουν όλα την ίδια τάξη μεγέθους. Για παράδειγμα,
αν σας δώσουν τη διάμετρο ενός σωλήνα ίση με 2 εκατοστά, και ενός δευτέρου ιση με 22
χιλιοστά θα χρειαστεί να την μετατρέψετε το μήκος και των δυο είτε σε χιλιοστά και να πείτε
ότι η διάμετρος της πρώτης είναι ίση με 20 χιλιοστά ή ότι η διάμετρος της δεύτερης είναι 2.2
εκατοστά ώστε να μπορείτε να τα συγκρίνεται μεταξύ τους. Δηλαδή θα πρέπει να ξέρετε ότι
ένα εκατοστό έχει 10 χιλιοστά. Και αν αυτό σας φαίνεται εύκολο, και είναι, πολλοί θα
δυσκολευτούν να μετατρέψουν τα 2 τετραγωνικά μέτρα σε τετραγωνικά εκατοστά. Όλα αυτά
θα τα δούμε παρακάτω. Οι μονάδες μέτρησης (εκατοστό, δευτερόλεπτο, κιλό, κλπ.) πάντα
γράφονται με συντομογραφία, διεθνώς αναγνωρισμένη με λατινικούς χαρακτήρες (cm, s, kp,
κλπ.). Κάλο είναι σε αυτό το σημείο να δώσω μια παλιά συμβουλή που ίσως να σας έχουν
πει οι δάσκαλοι σας και από το δημοτικό ακόμα, ότι δεν μπορούμε να συγκρίνουμε ανόμοια
πράγματα και μεγέθη, δεν μπορούμε να προσθέσουμε παραδείγματος χάριν μήλα με
αχλαδιά και να δώσουμε ένα άθροισμα που να έχει φυσικό νόημα.
Υπάρχουν όπως αναφέραμε και παραπάνω διάφορα συστήματα μονάδων, που σημαίνει ότι
σε κάθε σύστημα κάθε μέγεθος έχει μία και μόνο μονάδα μέτρησης. Το σύστημα που έχει
επικρατήσει είναι το Διεθνές Σύστημα Μονάδων (SI). Σε αυτό, το μήκος έχει μονάδα το μέτρο
(m), ο χρόνος το δευτερόλεπτο (s) και η μάζα το χιλιόγραμμο (kg). (σύστημα ΜΚS). Αυτά
είναι τρία από τα θεμελιώδη (βασικά) μεγέθη που περιλαμβάνει. Έχει και άλλα θεμελιώδη
μεγέθη (με αντίστοιχες θεμελιώδεις μονάδες), που δεν αφορούν άμεσα το μάθημα. Μεγέθη
όπως η επιφάνεια, η δύναμη, η ενέργεια, η τάση, η ροπή κλπ. δεν θεωρούνται θεμελιώδη και
έχουν μονάδες που παράγονται από τις τρεις θεμελιώδεις. Οι μονάδες αυτών των μεγεθών
ονομάζονται παράγωγες και προέρχονται από συνδυασμό των θεμελιωδών. Για παράδειγμα
η επιφάνεια έχει ως μονάδα το m2 που παράγεται προφανώς από το m. Η δύναμη έχει
μονάδα το Ν (Newton) και παράγεται με συνδυασμό όλων των θεμελιωδών που
προαναφέρθηκαν ως εξής: kg*m*sec-2 (kg*m/sec2).
(Δεν θα χρειαστεί να θυμάστε αυτή τη λεπτομέρεια για το Newton, απλά εδώ την αναφέρουμε).

Υπάρχουν σε όλα τα μαθήματα διάφοροι μαθηματικοί τύποι (π.χ. F=ma ή σ= F/Α), στους
οποίους όταν κάνουμε αντικατάσταση των τιμών των μεγεθών, πρέπει να είναι αυτές οι τιμές
στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων. Επομένως χρειάζονται μετατροπή όσες από αυτές δεν είναι
σε αυτό το σύστημα. Υπάρχουν όμως και άλλοι τύποι που δεν είναι προσαρμοσμένοι στο SI.
Σε αυτούς, για το κάθε μέγεθος που περιέχει ο τύπος, πρέπει να μας δώσουν τις μονάδες
του ξεχωριστά. Τέτοιους τύπους θα συναντήσουμε πολλούς στο μάθημα. Γι αυτό πρέπει να
προσέχουμε πάντα τις μονάδες που έχουν τα μεγέθη κάθε τύπου.
Ακλουθούν τα μεγέθη εκείνα που χρησιμοποιούνται στο μάθημα με τις μονάδες τους. Και στη
συνέχεια θα δούμε τη σχέση μεταξύ των διαφόρων μονάδων κάθε μεγέθους, όπως μπορεί
να χρειαστεί για τις ασκήσεις.
Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται όλα τα μεγέθη που χρησιμοποιούνται στο σχολικό βιβλίο
και οι αντίστοιχες μονάδες.

Μέγεθος Μονάδα στο SI Άλλη Μονάδα Άλλη μονάδα

Μήκος m mm cm
Επιφάνεια m2 mm2 cm2
Χρόνος s ή sec min h
Δύναμη N daN Kp ή kp
Τάση N/m2 daN/cm2 ή kp/cm2 daN/mm2 ή kp/mm2
Ροπή Nm daNm ή kpm daNcm ή kpcm
Ροπή Αντίστασης m3 cm3 mm3
Στροφές Hz ή στρ/s RPM ή rpm
Ισχύς W PS ή HP (είναι σχεδόν ίσα) kW
Ταχύτητα m/s

Υπάρχουν και άλλα μεγέθη που αναφέρονται στο βιβλίο ωστόσο δεν χρησιμοποιούνται σε
ασκήσεις, όπως είναι η γωνιακή ταχύτητα, η συχνότητα, η ενέργεια κλπ, και γιατί δεν θα
αναφερθούμε εκτενεστέρα στις μονάδες τους.
 Ας δούμε τώρα και τη σχέση μεταξύ των μονάδων του ίδιου μεγέθους (μετατροπή μονάδων/
μετατροπή τάξης μεγέθους). Θα αναφερθούμε στα μεγέθη εκείνα που έχει ο προηγούμενος
πίνακας. Και θα επικεντρωθούμε κυρίως στις σχέσεις εκείνες που είναι πιθανό να
συναντήσετε στις ασκήσεις.

Μήκος Επιφάνεια Στροφές

1 m = 100 cm = 1000 mm
1 cm = 10 mm
1 cm = 0,01 m
1 mm = 0,1 cm = 0,001 m
1 m2 = 10.000 cm2 = 1 στρ/min = 1RPM =
1.000.000 mm2 60 στρ/sec
1 cm2 = 100 mm2
1 cm2 = 0,0001 m2 1 RPM = 1/60 στρ/h
1 mm2 = 0,01 cm2
1 mm2 = 0,000001 m2

Χρόνος Δύναμη Τάση

1 min = 60 sec
1 min = 1/60 h
1 sec = 1/60 min
1 sec = 1/3600 h
1 h = 60 min = 3600 sec
1 N = 0,1 daN ~ 0,1 kp
1 kp ~ 1 daN = 10 N
( για την ακρίβεια
1 kp είναι ίσο με 9,81 Ν)
1 daN = 10 N
1 N/m2 = 0,0001 N/cm2 =
0,00001 daN/cm2
1 daN/cm2 ~ 1 kp/cm2
1 daN/cm2 = 0,01 daN/mm2 ,1
kp/cm2 = 0,01 kp/mm2
1 daN/mm2 = 100 daN/cm2 , 1
kp/mm2 = 100 kp/cm2

Ισχύς Ροπή Ροπή Αντίστασης

1 W = 0,001 kW 1 Nm = 100 Ncm = 0,1 1 m3 = 1.000.000 cm3
1 kW = 1000 W daNm 1 cm3 = 1000 mm3
1 HP = 746 W 1 daNm ~ 1kpm 1 mm3 = 0,001 cm3
1 PS = 736 W 1 daNm = 10 Nm = 100
daNcm ~ 100 kpcm

Το σχολικό βιβλίο θεωρεί τις μονάδες HP και PS ίσες, ωστόσο επειδή δεν ζητά την μετατροπή τους σε
W ή το αντίστροφο, δε θα υπάρξει περίπτωση σύγχυσης.

1.2 Εμβαδά και Διατομές

Ένας από τους αντικειμενικούς στόχους τόσο στην αντοχή υλικών ειδικότερα όσο και στα
στοιχειά μηχανών γενικότερα είναι ο υπολογισμός των ελαχίστων γεωμετρικών διαστάσεων
που θα πρέπει να έχουν κάποιες διατομές εξαρτημάτων ώστε να αντέχουν στις συνθήκες
λειτουργιάς για τις οποίες τις υπολογίζουμε
Για τον λόγο αυτό στις περισσότερες ασκήσεις του μαθήματος θα χρειαστεί να υπολογίσουμε
το εμβαδόν ενός κύκλου (σε κυκλική διατομή) όταν γνωρίζουμε την διάμετρο του κύκλου ή το
αντίστροφο, δηλαδή να βρούμε την διάμετρο όταν είναι γνωστό το εμβαδόν του κύκλου. Εδώ
είναι καλά να πούμε τι εννοούμε λέγοντας διατομή, γιατί είναι μια έννοια που συναντούμε
συχνά στο μάθημα και στις ασκήσεις. Ας πούμε ότι έχουμε μια ράβδο (π.χ. σιδερένια βέργα)
και με ένα σιδεροπρίονο την κόβουμε. Το μέρος της ράβδου που κόψαμε είναι η διατομή της
ράβδου και είναι ένας κύκλος (κυκλική διατομή). Αν δεν ήταν ράβδος αλλά ένας σωλήνας και
τον κόβαμε, η διατομή θα είχε σχήμα δαχτυλιδιού. Γενικά, διατομή ονομάζουμε το σχήμα
που έχει η τομή (το κόψιμο) ενός αντικειμένου όταν φανταστούμε ότι το κόβουμε με ένα
φανταστικό επίπεδο (π.χ. το πριόνι). Τα σχήματα διατομών που θα χρειαστεί να γνωρίζουμε
για το μάθημα είναι ο κύκλος, το δαχτυλίδι, το τετράγωνο και το ορθογώνιο
παραλληλόγραμμο. Στο επόμενο σχήμα φαίνονται κάποιες από αυτές οι τις διατομές.

Αν η διατομή είναι τετράγωνο και μας δώσουν την πλευρά του α, το εμβαδόν της διατομής
όπως θυμόμαστε από τα μαθηματικά μας θα είναι α2. Αν είναι ορθογώνιο με πλευρές α και
β το εμβαδόν θα είναι α·β και αν είναι κύκλος με ακτίνα r το εμβαδόν θα είναι π-r2 = 3,14·
r2. Και επειδή στην πράξη οι μηχανικοί δεν χρησιμοποιούν την ακτίνα του κύκλου αλλά τη
διάμετρο D ή d, ο τύπος για το εμβαδόν της διατομής γίνεται π·d2/4.

Επομένως συγκεντρωτικά για το εμβαδόν της διατομής που συμβολίζεται με Α θα έχουμε:

Τετράγωνο: Α = α2
Ορθογώνιο: Α = α *β
Κύκλος: Α = π *r2 = 3, 14 * r2= π*d2/4 = π*D2/4

Στην αντίθετη περίπτωση, που γνωρίζουμε το εμβαδόν της διατομής και ζητούμε τις
διαστάσεις, τότε εφαρμόζουμε τους προηγούμενους τύπους αντίθετα.

Τετράγωνο με πλευρά α: α = √A
Ορθογώνιο:α = Α/β ή β =Α/α

Κύκλος με διάμετρο D: D =

Τους τύπους αυτούς, ειδικά για τον κύκλο, θα πρέπει να τους γνωρίζετε και να τους
χρησιμοποιείτε πολύ άνετα, ώστε να μη χάνετε χρόνο όταν λύνετε μια άσκηση.. Παρακάτω
θα δούμε και το εμβαδόν ενός δαχτυλιδιού.
Θα δώσουμε τώρα κάποια παραδείγματα εφαρμόζοντας τους παραπάνω τύπους και τις
προαναφερθείσες μετατροπές μονάδων. Η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί είναι εκείνη
του σχολικού βιβλίου, αλλά με λίγο πιο αναλυτικό τρόπο, για καλύτερη κατανόηση των
λύσεων.

Άσκηση 1.1
Η διατομή μιας ράβδου έχει σχήμα τετραγώνου με πλευρά 12 mm. Να βρεθεί το εμβαδόν της
διατομής της ράβδου.
Απάντηση
Συμβολίζουμε το μήκος της πλευράς α= 12 mm.
Α = α2 => Α = 12 mm2 Α = 144mm2
Επομένως η διατομή έχει εμβαδόν 144 mm2 ή αν λάβουμε υπ' όψιν ότι 1 mm2 = 0,01 cm2,
τότε Α=1,44 cm2

Άσκηση 1.2
Η διατομή μιας ράβδου είναι κυκλική με διάμετρο ίση με 1,5 cm. Να βρεθεί το εμβαδόν της
διατομής της ράβδου.

Απάντηση
Συμβολίζουμε τη διάμετρο με D=1,5 cm.
A = π * D2/4 => A= 3,14 ·1,52/4 = > A=1,77cm2
Επομένως η διατομή έχει εμβαδόν 1,77 cm2, ή αν λάβουμε υπ' όψιν ότι 1 cm2 = 100 mm2,
τότε Α=177 mm2.

Άσκηση 1.3
Ένας σωλήνας έχει εσωτερική διάμετρο ίση με 14 mm και εξωτερική ίση με 16 mm. Να
βρεθεί το εμβαδόν της διατομής του.
Απάντηση
Η διατομή θα έχει σχήμα δαχτυλιδιού με εσωτερική διάμετρο
Dεσ=14 mm και εξωτερική ίση με Dεξ=16mm. Μπορούμε εύκολα να
καταλάβουμε ότι το πάχος του σωλήνα είναι 1 mm. Το εμβαδόν της
διατομής θα βρεθεί αν από το εμβαδόν του εξωτερικού κύκλου
(διαμέτρου Dεξ) αφαιρεθεί το εμβαδόν του εσωτερικού κύκλου
(διαμέτρου Dεσ).
Άρα θα ισχύει:
2 2
πDεξ πDεσ 3 ,14⋅162 3 , 14⋅142
− ⇒ Α= − ⇒ Α=201−153 , 9
Α= Αεξ - Αεσ => Α= 4 4 4 4 =>
Α = 47,1mm2
Επομένως η ζητούμενη διατομή, που στο σχήμα είναι η χρωματισμένη, θα είναι 47,1 mm2.

Άσκηση 1.4
Η διατομή μιας ράβδου έχει σχήμα τετραγώνου και το εμβαδόν της είναι 625 mm2. Να βρεθεί
το μήκος της κάθε πλευράς της διατομής της ράβδου (του τετραγώνου).

Απάντηση
Συμβολίζουμε με α το μήκος της πλευράς και με Α το εμβαδόν της διατομής.
α = √ A => α= √ 625 => α = 25mm
Επομένως η πλευρά της διατομής έχει μήκος 25 mm.

Άσκηση 1.5
Μια διατομή είναι κυκλική και έχει εμβαδόν ίσο με 2 cm2. Να βρεθεί η διάμετρος της
διατομής.
Απάντηση

Συμβολίζουμε με Α το εμβαδόν (Α=2 cm2) και με D την ζητούμενη διάμετρο. Λύνουμε ως

προς τη διάμετρο, θα αντικαταστήσουμε και θα βρούμε το αποτέλεσμα.
πD 2 2 4A 4⋅A 4⋅2 cm 2
A=
4
2
⇒ 4⋅A=π⋅D ⇒ D =
π
⇒ D=
π
⇒ D=
√3 , 14 √
⇒ D=1,6 cm=16 mm
Βρήκαμε λοιπών ότι η διάμετρος της διατομής είναι 1,6 cm ή 16 mm.
Κεφάλαιο 2. Γενικά Μαθηματικά
2.1. Λύση εξισώσεων πρώτου βαθμού

Στις ασκήσεις που θα συναντήσετε θα χρειαστεί πολλές φορές να λύσετε αυτο που
ονομάζουμε εξίσωση πρώτου βαθμού. Παρακάτω δίνονται μερικές συμβουλές για λύση
απλών περιπτώσεων. Πρέπει να προσέξετε τη λύση των εξισώσεων όταν ο άγνωστος δεν
δίνεται κατευθείαν από τον τύπο του βιβλίου. Για τις ασκήσεις που θα αντιμετωπίσουμε στο
μάθημα οι περισσότερες περιπτώσεις έχουν μια από τις μορφές που δίνονται παρακάτω. Σε
αυτές x είναι ο ζητούμενος άγνωστος και με κεφαλαία γράμματα συμβολίζονται εκείνα τα
μεγέθη που θα είναι γνωστά, για τα οποία δηλαδή έχουμε μια τιμή. Εμείς θα πρέπει να
λύσουμε ως προς τον χ. Οι μορφές που θα αντιμετωπίσουμε, μαζί με τον τρόπο που
λύνονται, είναι οι εξής:

α.
x∗A B B
x∗A=B ⇒ = ⇒ x=
A A A

Το γράμμα Α στην αρχική εξίσωση ονομάζεται συντελεστής του αγνώστου. Για να λύσουμε
την εξίσωση αυτής της μορφής διαιρούμε με τον συντελεστή του αγνώστου και τα δύο μέλη
(μέλος= πλευρά ή μέρος) της εξίσωσης και μετά απλοποιούμε το επάνω με το κάτω Α και ο
άγνωστος μένει μόνος του.

β.
x x∗A
=B ⇒ =B∗A ⇒ x=B∗A
A A

Εδώ για να βρούμε τον x, πολλαπλασιάζουμε και τα δυο μέλη της εξίσωσης με το Α. Μετά
απλοποιείται το Α στο πρώτο μέλος στον αριθμητή και στον παρονομαστή και μένει το x
μόνο του.

γ.
A x∗A B∗x A A
=B ⇒ =B∗x ⇒ A=B∗x ⇒ B∗x=A ⇒ = ⇒ x=
x x B B B

Θα μπορούσαμε εναλλακτικά να πούμε ότι κάνουμε χιαστί και μετά λύνουμε κατά τον πρώτο
τρόπο, που περιγράψαμε πριν. Όμως αυτό που έγινε εδώ είναι ο πολλαπλασιασμός με το x
και των δύο μελών, οπότε το x απλοποιήθηκε στο πρώτο μέλος και έμεινε το x μόνο στο
δεύτερο και έτσι καταλήξαμε στην πρώτη περίπτωση που είδαμε πριν.

Αν ωστοσο έχουμε τη μορφή: Α·Β = x·Γ, αυτή είναι ίδια με την αναφερθείσα α, αφού
μπορούμε να oρίσουμε ότι: Α·Β = Δ, οπότε η εξίσωση γίνεται: Δ = χ · Γ που είναι ίδια με την
χ · Γ = Δ, και αυτή είναι η περίπτωση α που περιγράψαμε παραπάνω.Δηλαδή δεν έχει
σημασία αν ο άγνωστος x είναι στο δεύτερο μέλος (δηλαδή μετά το =), αφού μεταθέτουμε τα
δυο μέλη και πηγαίνει στο πρώτο μέλος. Επίσης αν ο τύπος έχει γινόμενο δυο ή τριών
μεγεθών που τα γνωρίζουμε είναι σα να είναι ένα το μέγεθος, αφού μπορούμε να κάνουμε
τον πολλαπλασιασμό.

Κεφάλαιο 3. Εννοιες Μηχανικής - Αντοχής Υλικων

3.1. Τάση

Ένα πολύ σημαντικό μέγεθος στο μάθημα που εξετάζουμε είναι η τάση, που είναι γνωστή
από το μάθημα της Αντοχής. Θα θυμηθούμε τώρα εκείνα που πρέπει να γνωρίζετε για το
μάθημα των Στοιχείων Μηχανών, όσον αφορά και στη θεωρία αλλά και στις ασκήσεις.
Τάση είναι ένα άλλο όνομα της πίεσης, που χρησιμοποιείται από τους μηχανικούς. Είναι
γνωστό ότι πίεση ονομάζεται το πηλίκο της δύναμης που ασκείται σε μια επιφάνεια προς το
εμβαδόν αυτής της επιφάνειας. Το ίδιο ακριβώς είναι και η τάση που είναι όρος που
χρησιμοποιείται περισσότερο στη Μηχανική, στην Αντοχή και στα Στοιχεία Μηχανών. Για
παράδειγμα, ένας άνθρωπος με βάρος 80 kp πατώντας στα δυο του πόδια, που το καθένα
(ας πούμε) έχει εμβαδόν επιφάνειας που ακουμπά στο έδαφος 200 cm2, θα ασκεί στο
έδαφος μια πίεση ίση με 80kp/400cm2 =0,2 και οι μονάδες θα είναι kp/cm2 (τάση ίση με 0,2
kp/cm2). Δηλαδή βρήκαμε ότι αφού τα 80 kp κατανέμονται σε 400 cm2, σημαίνει ότι σε κάθε
cm2 αναλογούν 0,2 kp. Αυτό το γράφουμε 0,2 kp/cm2 και διαβάζουμε ότι η τάση είναι 0,2 kp
ανά cm2. Το ενδιαφέρον είναι ότι και το κάθε πόδι χωριστά ασκεί στο έδαφος την ίδια τάση
(πίεση). Πράγματι αφού είναι ο άνθρωπος 80 kp το κάθε πόδι ασκεί 40 kp σε επιφάνεια ενός
ποδιού, δηλαδή σε 200 cm2, επομένως η τάση θα είναι τώρα 40kp/200cm2=0,2 kp/cm2, ίδια
με την προηγούμενη. Ενώ η πίεση συμβολίζεται με p η τάση συμβολίζεται διεθνώς με το
ελληνικό γράμμα σ. Επειδή τη δύναμη τη συμβολίζουμε με F ή Q και το εμβαδόν με Α, θα
ισχύει ο τύπος:

F Q
σ= ήσ=
A A

Μονάδες της τάσης που χρησιμοποιούνται συχνότερα, εκτός από το kp/cm2 είναι το daN/cm2
και το daN/mm2. ( όπου το daN είναι περίπου ίσο με το kp, όπως έχουμε πει)
Τελικά τάση σε μια επιφάνεια μπορούμε να πούμε ότι είναι η δύναμη που ασκείται στη
μονάδα αυτής της επιφάνειας. Δηλαδή θα είναι η δύναμη που ασκείται σε κάθε τετραγωνικό
εκατοστό της ή σε κάθε τετραγωνικό χιλιοστό της κλπ. Προφανώς επειδή η επιφάνεια θα έχει
εμβαδόν όχι ακριβώς ίσο με τη μονάδα επιφανείας θα πρέπει να διαιρέσουμε τη δύναμη με
αυτό το εμβαδόν και έτσι θα προκύψει η δύναμη που αντιστοιχεί στη μονάδα επιφανείας. Για
παράδειγμα αν δύναμη 1000 daN ασκείται σε μια επιφάνεια 4 cm2 τότε θα κάνουμε:
1000/4=250 και θα βρω ότι σε κάθε cm2 ασκούνται 250 daN. Άρα η τάση είναι 250 daN/cm2.
Παρατηρούμε ότι σε μια τέτοια περίπτωση η δύναμη που ασκείται σε κάθε επιφάνεια
εξαρτάται από το εμβαδόν της επιφάνειας ενώ η τάση όχι, δηλαδή είναι ίδια παντού.
Παραδείγματος χάριν σε 2 cm2 η δύναμη που αντιστοιχεί θα είναι 500 daN, αφού θα είναι στη
μισή επιφάνεια, ενώ η τάση θα είναι 500/2=250 daN/cm2, δηλαδή η ίδια με πριν.
Το σημαντικό συμπέρασμα που έχουμε από όλα αυτά είναι ότι αν θα αντέξει ένα δοκίμιο
(ράβδος, μεταλλικό φύλλο, έλασμα, βίδα, κλπ.) εξαρτάται όχι μόνο από το μέγεθος της
δύναμης αλλά και από την επιφάνεια που ασκείται αυτή η δύναμη, δηλαδή από την τάση.
Έτσι, αν θέλουμε να ελέγξουμε την ικανότητα σε αντοχή ενός δοκιμίου, θα ελέγξουμε την
τάση που ασκείται σε αυτό και όχι μόνο τη δύναμη.
3.2. Καταπόνηση - Επιτρεπόμενη Τάση

Όταν σε ένα σώμα ασκούνται κάποιες δυνάμεις ή ροπές, τότε λέμε ότι το σώμα καταπονείται
ή με άλλα λόγια ότι υφίσταται καταπόνηση. Σε ένα σώμα που καταπονείται δημιουργούνται
τάσεις ή παραμορφώσεις. Όταν λέμε ότι δημιουργούνται τάσεις εννοούμε ότι το σώμα (π.χ.
ένα κομμάτι σίδερο) μπορεί να ισορροπεί αλλά μέσα τα μόριά του δεν είναι ήρεμα, αλλά
λόγω της καταπόνησης υπάρχει μικρός ή μεγάλος κίνδυνος να αποχωριστούν μεταξύ τους
και το κομμάτι να λυγίσει ή να σπάσει. Είναι όπως όταν είμαστε εμείς όρθιοι, τα πόδια μας
ενώ φαίνονται μια χαρά, επειδή σηκώνουν το βάρος του σώματός μας κουράζονται. Αυτό
οφείλεται στις τάσεις που δημιουργεί σ' αυτά η καταπόνησή τους, δηλαδή η επίδραση του
βάρους μας.

Οι βασικές καταπονήσεις είναι οι εξής:

*Εφελκυσμός : Όταν σε ένα κομμάτι ασκούνται δυνάμεις που βρίσκονται στην ίδια ευθεία,
οπότε το κομμάτι «τραβιέται» ώστε να τεντώσει
*Θλίψη : Το αντίθετο του εφελκυσμού
*Διάτμηση και τμήση : Όταν πάει μια δύναμη να κόψει το κομμάτι
*Κάμψη : Όταν οι δυνάμεις δημιουργούν ροπή που πάει να σπάσει το κομμάτι, για
παράδειγμα όταν έχουμε απλωμένο το χέρι μας και κρατάμε ένα βάρος
*Στρέψη : Όταν έχουμε ένα κομμάτι και είναι σταθερό από τη μια μεριά και από την άλλη μια
ροπή πάει να το περιστρέψει γύρω από τον διαμήκη άξονά του, για παράδειγμα όταν με το
κατσαβίδι περιστρέφουμε μια βίδα

Ένας από τους βασικούς σκοπούς της αντοχής των υλικών είναι να μπορεί να υπολογίσει
για κάθε περίπτωση καταπόνησης, τις τάσεις που δημιουργούνται σε ένα μέταλλο. Όταν γίνει
αυτό θα μπορέσουμε να ελέγξουμε αν το μεταλλικό κομμάτι κινδυνεύει να σπάσει. Ένα άλλο
τμήμα της αντοχής των υλικών είναι αυτό που μας λέει μέχρι ποια τάση (επιτρεπόμενη τάση)
πρέπει να φτάνει η καταπόνηση σε ένα μέταλλο για να μην υπάρχει κίνδυνος να λυγίσει
υπερβολικά ή και να σπάσει. Ο συνδυασμός αυτών των δυο, μας επιτρέπει να βρίσκουμε το
μέγεθος (πάχος) που πρέπει να έχει ένα κομμάτι για να μην υπερβεί την επιτρεπόμενη τάση
και έτσι δε θα υπάρχει κίνδυνος να σπάσει. Αν δηλαδή, η καταπόνηση που δέχεται είναι
τέτοια που οι τάσεις ξεπερνούν την επιτρεπόμενη τιμή, θα πρέπει να το κάνουμε μεγαλύτερο
(να επιλέξουμε πιο χοντρό) ώστε να αντέξει. Τώρα μπορούμε να καταλάβουμε γιατί στην
αντοχή, στους υπολογισμούς, δεν αρκεί να βρούμε τις δυνάμεις αλλά πρέπει να
υπολογίσουμε τις τάσεις. Διότι αν η δύναμη ασκείται σε ένα χονδρό κομμάτι αυτό δεν έχει
πρόβλημα, ενώ η ίδια δύναμη σε ένα πιο λεπτό ίσως το σπάσει. Η τάση όμως επειδή
λαμβάνει υπ' όψιν της και τη διατομή, μας λέει καλύτερα αν το κομμάτι θα αντέξει ή όχι.
Να πούμε λίγα λόγια για την επιτρεπόμενη τάση. Κατ' αρχάς είναι ένα νούμερο που έχει
σχέση με δυο πράγματα:

* Το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο το κομμάτι

* Την καταπόνηση.

Επειδή για κάθε είδος καταπόνησης έχουμε και τη δράση διαφορετικών τάσεων, για κάθε
καταπόνηση έχουμε και μια διαφορετική επιτρεπόμενη τάση. Επίσης για διαφορετικά υλικά
έχουμε και διαφορετικές επιτρεπόμενες τάσεις, όχι όμως και για διαφορετικές διαστάσεις. Οι
διαστάσεις δεν παίζουν κανένα ρόλο στην επιτρεπόμενη τάση, διότι είπαμε ότι η τάση είναι
ίδια σε όλα τα σημεία μιας διατομής του κομματιού. Και στο κάτω-κάτω η επιτρεπόμενη τάση
μας λέει πόση δύναμη αντέχει κάθε cm2 της διατομής. Στην πράξη λοιπόν αν θέλουμε να
δούμε αν ένα κομμάτι αντέχει σε μια καταπόνηση, βρίσκουμε την τάση που αυτή η
καταπόνηση δημιουργεί και κοιτάμε να είναι μικρότερη από την επιτρεπόμενη.
Αν σε ένα κομμάτι δημιουργηθεί τάση ίση ή λίγο μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη αυτό δεν
σημαίνει ότι το κομμάτι θα σπάσει. Η επιτρεπόμενη τάση έχει μια τιμή που δεν πρέπει να
ξεπερνάμε διότι αν αυτό γίνεται συχνά, κάποια στιγμή αργά ή γρήγορα, το κομμάτι είτε θα
λυγίσει υπερβολικά είτε θα σπάσει. Είναι αυτό που λέμε: ότι έχουμε ένα συντελεστή
ασφαλείας, που σημαίνει ότι για λόγους ασφαλείας η επιτρεπόμενη τάση είναι τέτοια που το
κομμάτι ουσιαστικά αντέχει για λίγο μια μικρή παραπάνω δύναμη. Ο συντελεστής ασφαλείας
μας δείχνει πόσες φορές μεγαλύτερη τάση πρέπει να ασκηθεί στο κομμάτι ώστε αυτό να
σπάσει. Συνήθως στα στοιχεία των μηχανών ο συντελεστής ασφαλείας είναι μεγαλύτερος
από 2, αλλά η τιμή του μπορεί να ξεπεράσει και το 10. Γι' αυτόν θα αναφέρουμε
περισσότερα σε άλλο σημείο.
Τις επιτρεπόμενες τάσεις για κάθε υλικό και για κάθε καταπόνηση, τις βρίσκουμε σε πίνακες.
Οι υπολογισμοί που μας ζητούν να κάνουμε στις απλές ασκήσεις, είναι τριών ειδών:

1. Μας ζητούν να υπολογίσουμε το εμβαδόν της διατομής ενός κομματιού για να αντέχει.
Πρέπει να μας δίνουν τις δυνάμεις καταπόνησης και την επιτρεπόμενη τάση του υλικού. Το
F
A=
εμβαδόν το βρίσκουμε από τον τύπο: σ επ

2.Μας ζητούν να υπολογίσουμε τη δύναμη μέχρι την οποία αντέχει ένα κομμάτι. Πρέπει να
μας δίνουν τη διατομή και την επιτρεπόμενη τάση του υλικού.
Χρησιμοποιούμε τη σχέση: F = Α · σεπ .

3.Μας ζητούν να ελέγξουμε αν ένα κομμάτι αντέχει. Μας δίνουν τις διαστάσεις και τις
δυνάμεις που το καταπονούν και εμείς ελέγχουμε αν η τάση που δημιουργείται στο κομμάτι
είναι μικρότερη ή όχι από την επιτρεπόμενη. Δηλαδή ελέγχουμε αν σ ¿ σεπ ή σ ¿ σεπ,
F
σ=
αφού πρώτα βρούμε το σ από τη σχέση: A

Εννοείται ότι σ' όλες τις ασκήσεις μας δίνουν την επιτρεπόμενη τάση ή την βρίσκουμε από
πίνακες με τις επιτρεπόμενες τάσεις των διαφόρων υλικών, σε συνδυασμό με τη χρήση τους.
Υπάρχει και μια άλλη περίπτωση που δε μας δίνουν το υλικό κατασκευής του κομματιού,
οπότε μας το ζητάνε (το υλικό), ώστε να κατασκευαστεί το κομμάτι και να αντέχει. Αυτή η
περίπτωση είναι ίδια με την τρίτη από τις προηγούμενες, αφού όταν ξέρουμε τις διαστάσεις
και τις δυνάμεις, υπολογίζουμε την τάση. Κατόπιν από τους πίνακες με τις επιτρεπόμενες
τάσεις βρίσκουμε το υλικό με επιτρεπόμενη τάση λίγο μεγαλύτερη (για λόγους ασφαλείας και
οικονομίας) από αυτή που βρήκαμε και το επιλέγουμε.

3.3. Εφελκυσμός - Διάτμηση - Παραδείγματα

Ως εφελκυσμό ορίζουμε την καταπόνηση που έχει ένα δοκίμιο ή μια διατομή όταν
ασκούνται σ' αυτό δυνάμεις συνευθειακές που έχουν αντίθετες κατευθύνσεις και την
τάση να το διασπάσουν και όχι να το συνθλίψουν.
Γενικά και μια δύναμη να ασκείται σε ένα σώμα με φορά έξω από τη μάζα του αν αυτό το
σώμα το κρατάει κάτι ώστε να μην μετακινείται, πάλι θα εφελκύεται, αφού θα υπάρχει η
F
σ=
αντίδραση της πρώτης δύναμης. Στον εφελκυσμό θα ισχύει η γνωστή σχέση A
Σε αυτήν F είναι η δύναμη που ασκείται στο κομμάτι, Α είναι η επιφάνεια πάνω στην οποία
κατανέμεται η δύναμη (το εμβαδόν της διατομής) και σ είναι η τάση που λέμε ότι θα ασκείται
στην επιφάνεια Α της διατομής. Έχουμε πει ότι οι μονάδες που πιο συχνά χρησιμοποιούνται
είναι για την τάση: daN/cm2, για τη δύναμη: daN και για την επιφάνεια Α: cm2. Πολύ συχνά το
εμβαδόν της επιφάνειας το ονομάζουμε απλά διατομή και συνήθως στις ασκήσεις δεν μας
δίνουν το εμβαδόν της, αλλά τις διαστάσεις για να το υπολογίσουμε.

Όταν έχουμε μια ράβδο που δεν εφελκύεται μόνο αλλά δέχεται και δυνάμεις κάθετες στον
άξονά της (δηλαδή κάθετες στο μήκος της, που λέγονται εγκάρσιες), τότε λέμε ότι δέχεται και
διατμητικές δυνάμεις ή και καμπτικές, άρα δέχεται και τα δυο είδη των δυνάμεων. Προς το
παρόν θα ασχοληθούμε μόνο με τις διατμητικές δυνάμεις. Επειδή οι διατμητικές δυνάμεις
έχουν άλλο τρόπο καταπόνησης ελέγχονται χωριστά από τις εφελκυστικές. Ισχύει ο ίδιος
F
σ=
τύπος με πριν ( A ), μόνο που στη θέση της δύναμης βάζουμε το σύμβολο Q αντί για
το F που βάζαμε. Σαν διατομή Α χρησιμοποιούμε την ίδια ακριβώς με πριν. Το μόνο
που αλλάζει είναι η τάση που πλέον συμβολίζεται με το γράμμα τ. έτσι έχουμε τον τύπο για
τη διάτμηση:
F Q
τ= ήτ=
A A

Μια ακόμη αλλαγή που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι στη διάτμηση δεν χρησιμοποιούμε
ως επιτρεπόμενη τάση την σεπ αλλά μίαν άλλη που συμβολίζεται με τ επ και παίρνουμε επίσης
από πίνακες όπως και την σεπ.
Πρακτικά στις ασκήσεις, εμείς από το είδος της καταπόνησης πρέπει να καταλαβαίνουμε αν
έχουμε διάτμηση οπότε χρησιμοποιώντας το νέο τύπο και το τ επ δουλεύουμε όπως και στον
εφελκυσμό.

Άσκηση 3.1

Έστω μια ράβδος που θα εφελκύεται με μέγιστη δύναμη 4800 daN (το πολύ δηλαδή η
δύναμη να φτάσει αυτή την τιμή) και είναι φτιαγμένη από ένα υλικό με επιτρεπόμενη τάση ίση
με 1200 daN/cm2 (δηλαδή σεπ=1200 daN/cm2). Αν η ράβδος έχει διατομή που είναι
τετράγωνη να βρείτε την πλευρά της και αν είναι κύκλος να βρείτε την διάμετρό του.

Απάντηση

Πρώτα θα βρούμε το εμβαδόν. Η άσκηση μας δίνει ότι η μέγιστη τάση που μπορεί να
ασκηθεί στη ράβδο είναι 1200 daN/cm2 και προφανώς αυτή θα υπάρχει στην περίπτωση
που ασκείται η μέγιστη δύναμη, δηλαδή τα 4800 daN. Όταν συμβαίνει αυτό, θα βρούμε το
εμβαδόν της διατομής από τον τύπο της τάσης: σ= F/A. Άρα θα λύσουμε τον τύπο αυτό ως
προς Α και θα βρούμε το εμβαδόν:

F F∗A σ∗A F F 4800

σ= ⇒σ∗Α= ⇒ A∗σ =F ⇒ = ⇒ A= ⇒ A= ⇒ A=4 cm 2
A A σ σ σ επ 1200

Άρα το εμβαδόν είναι 4 cm2.

Αν η ράβδος είναι τετράγωνη, η πλευρά της θα υπολογιστεί ως εξης:

Α = α2 => √ A=√ a 2 ⇒ a=√ A ⇒ a= √ 4 ⇒ α = 2 cm

Αν η ράβδος είναι κυκλική, η διάμετρός της θα είναι:

D = 2,26cm
Άρα η πλευρά του τετραγώνου θα είναι τουλάχιστον 2 cm και η διάμετρος του κύκλου θα
είναι τουλάχιστον 2,26 cm.

Άσκηση 3.2

Έχουμε μια ράβδο από σίδερο με διάμετρο 16 χιλιοστά η οποία είναι από υλικό που έχει
σεπ=1600 daN/cm2. Να βρείτε πόσο είναι το μέγιστο φορτίο (δύναμη) που μπορούμε να του
κρεμάσουμε.

Απάντηση

Προφανώς η ράβδος καταπονείται σε εφελκυσμό. Κάθε φορτίο δημιουργεί τάση στη ράβδο,
έτσι θα κάνει και το φορτίο που θα βάλουμε στη ράβδο μας. Εμείς θέλουμε αυτή η τάση που
δημιουργείται να μην ξεπερνά το σεπ που έχει το υλικό. Άρα αν η δύναμη που ψάχνουμε
είναι η F, τότε η τάση που δημιουργεί είναι σ= F/Α, όπου Α είναι το εμβαδόν της διατομής.
Για να βρούμε την F θα πρέπει στην προηγούμενη εξίσωση να αντικαταστήσουμε το σ με το
σεπ και να λύσουμε ως προς τη δύναμη:
F
σ= ⇒ F=σ επ ∗A
A

Αρχικα πρέπει να υπολογίσουμε το Α. Η διάμετρος είναι 16mm το επομένως το εμβαδόν του

κύκλου θα είναι:

π∗D 2 3 ,14∗16 2
A= ⇒ A= ⇒ A=201 mm 2
4 4 ή Α=2,01cm2

Οποτε για να βρούμε τη δύναμη:

F = Α· σεπ => F = 2,01 cm2 * 1600 daN / cm2 => F = 3216 daN

Eπομένως το μέγιστο φορτίο που μπορεί να δεχτεί η ράβδος είναι 3216 daN.

Άσκηση 3.3

Θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μια ράβδο από σίδερο με διάμετρο 16 χιλιοστά και υλικό με
σεπ=1200 daN/cm2. Θα κρεμάσουμε από αυτήν βάρος 5000 daN. Να βρείτε αν θα αντέξει η
ράβδος.

Απάντηση

Πρώτα πρέπει να βρούμε το εμβαδόν της διατομής. Επειδή η διάμετρος είναι D=16 mm το
εμβαδόν του κύκλου:

π∗D 2 3 ,14∗16 2
A= ⇒ A= ⇒ A=201 mm 2 ⇒ A≈2 cm2
4 4

Υπολογίζουμε την τάση σ που δημιουργεί αυτή η δύναμη F στη ράβδο που έχουμε.

F 5000 daN daN

σ= ⇒σ = ⇒=2500
A 2 cm 2
cm 2
 daN daN
2 2
Επειδή 2500 cm > 1200 cm , αυτό σημαίνει ότι σ > σ επ και αρα η ράβδος αυτή δεν θα
αντέξει.
Η άσκηση εδώ κανονικα έχει τελειώσει, αλλά εμείς θα κάνουμε μια μικρή διερεύνηση. Αφού
δεν αντέχει θα πρέπει να βάλουμε άλλο υλικό με σ επ μεγαλύτερο ή ίσο με 2500 daN/cm2 ή να
μεγαλώσουμε τη διατομή της ράβδου. Άρα ή θα ανατρέξουμε στους πίνακες με τις
επιτρεπόμενες τάσεις ή θα διαλέξουμε μεγαλύτερη διάμετρο. Ας πούμε ότι θα κάνουμε το
δεύτερο. Μπορούμε να εργαστούμε όπως στην άσκηση 3.1 και θα βρούμε το αντίστοιχο
αποτέλεσμα.
Ας υποθέσουμε όμως ότι παίρνουμε μια άλλη ράβδο με διάμετρο 24 mm. Θα ελέγξουμε αν
αντέχει με αυτή τη μεγαλύτερη διάμετρο. Το εμβαδόν της θα είναι:

π∗D 2 3 ,14∗24 2
A= ⇒ A= ⇒ A=452 mm2 ⇒ A=4 ,52 cm 2
4 4

Και η τάση θα είναι:

F 5000 daN daN

σ= ⇒σ = ⇒=1106 2
A 4 ,52 cm 2
cm

daN
2
Η τάση των 1106 cm που βρήκαμε είναι μικρότερη από την επιτρεπόμενη άρα τη
δεχόμαστε.
Σημείωση: Μερικές φορές δεν θα έχουμε στις ασκήσεις ράβδους, που είναι απλό να βρούμε την
διατομή που εφελκύεται. Είναι πιθανό να έχουμε σύνθετα σχήματα και πρέπει εμείς να υπολογίσουμε
ποια ακριβώς διατομή είναι εκείνη που εφελκύεται (αφαιρώντας ίσως κάποια τμήματα που υπάρχουν
τρύπες κλπ.) για να βάλουμε το εμβαδόν της στον τύπο.

Άσκηση 3.4

Μια ράβδος θα υφίσταται μόνο διάτμηση με μέγιστη δύναμη 5000 daN και είναι φτιαγμένη
από υλικό με επιτρεπόμενη διατμητική τάση ίση με 700 daN/cm2 (τεπ=700 daN/cm2). Αν η
ράβδος είναι κυκλικής διατομής, να βρείτε την διάμετρό της.

Απάντηση

Θα χρειαστεί να βρούμε το εμβαδόν, και από κει θα βρούμε την διάμετρο. Μας δίνετε ότι η
μέγιστη διατμητική τάση που μπορεί να ασκηθεί στη ράβδο είναι 700 daN/cm2 και αυτή θα
υπάρχει όταν ασκείται η μέγιστη δύναμη, δηλαδή τα F =5000 daN. Όταν συμβαίνει αυτό, θα
βρούμε το εμβαδόν της διατομής Α από τον τύπο της τάσης: τ=F/A. Άρα θα λύσουμε τον
τύπο αυτό ως προς Α και θα βρούμε το εμβαδόν.

F F 5000 daN
τ= ⇒ Α= ⇒ Α= ⇒ A=7 ,14 cm 2
A τ επ daN
700
cm 2

Άρα το εμβαδόν είναι 7,14 cm2.

Η ράβδος είναι κυκλική οπότε για να βρούμε την διάμετρο έχουμε:
 4∗A 4∗7 , 14 cm 2
D=
√
π
⇒ D=
√
3 , 14
⇒ D=3 , 02 cm

Άρα η διάμετρος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 3,02 cm=30,2 mm.

Σημείωση: Η άσκηση αυτή μοιάζει με την 3.1, μόνο που αντί για εφελκυσμό η ράβδος δέχεται διάτμηση.
Η λύση είναι ίδια. Η διαφορά είναι ότι η επιτρεπόμενη τάση για διάτμηση είναι διαφορετική από την
επιτρεπόμενη τάση για εφελκυσμό.

Κεφάλαιο 4. Αντιδράσεις στήριξης - Ροπή – Παραδείγματα

Στο μάθημα των Στοιχείων Μηχανών θα χρειαστεί ορισμένες φορές να υπολογίσουμε εμείς
κάποιες από τις δυνάμεις που ασκούνται σε ένα δοκίμιο. Ο υπολογισμός ενδέχεται να
προκύπτει από την εφαρμογή ενός μαθηματικού τύπου (πχ. F=σ·Α, κλπ.) αλλά υπάρχουν
και περιπτώσεις που εμείς θα πρέπει να προχωρήσουμε σε μια ανάλυση και επεξεργασία
των δεδομένων για τον υπολογισμό της ή των δυνάμεων. Μια εφαρμογή που θα μας είναι
χρήσιμη στην επίλυση ασκήσεων του μαθήματος είναι ο υπολογισμός των αντιδράσεων
στήριξης μιας δοκού (ράβδου, δοκιμίου, κλπ.).

Για παράδειγμα ας δούμε το επόμενο σχήμα:

Έχουμε μια δοκό που στηρίζεται στα δυο άκρα Α και Β, και στο μέσον της, στο επάνω μέρος,
ασκείται μια δύναμη F. Θεωρούμε ότι αυτό το δοκάρι δεν έχει βάρος. Μας είναι προφανές ότι
σε κάθε άκρη της ράβδου, εκεί που στηρίζεται, θα ασκείται μια δύναμη ίση με F/2. Είναι σαν
να κουβαλούν δυο εργαζόμενοι ένα μεγάλο δοκάρι και ο ένας το έχει στον ώμο του από
μπροστά και ο άλλος στον δικό του ώμο στο πίσω μέρος. Αν το δοκάρι ζυγίζει 100 κιλά (100
kp ή 100 daN), κάθε ένας θα σηκώνει από 50 κιλά. Αυτά τα 50 κιλά είναι η αντίδραση που
προκύπτει από την δύναμη (βάρος) του δοκαριού που επιδρά στους εργαζόμενους. Κάθε
ένας από αυτούς θα πρέπει να ασκήσει δύναμη ίση με 50 κιλά ώστε να ισορροπήσει η
ράβδος και να μην πέσει κάτω. Θα πρέπει δηλαδή οι δύο αντιδράσεις να είναι ίσες και
αντίθετες με το βάρος του δοκαριού. (Στο παράδειγμα με το δοκάρι που σηκώνουν οι δύο
άνθρωποι, το ρόλο της F παίζει το βάρος του δοκαριού.)

Στο παράδειγμα που δώσαμε με το σχήμα, επειδή η δύναμη ήταν στο μέσον του δοκιμίου
ήταν εύκολο να βρούμε την τιμή της κάθε αντίδρασης στα άκρα Α και Β. Αν όμως η δύναμη
δεν είναι στο μέσον το πράγμα γίνεται λίγο πιο δύσκολο. Ας δούμε το παράδειγμα του
επόμενου σχήματος, που η δύναμη είναι πιο κοντά στο Α και μάλιστα η απόστασή της από
το Β είναι διπλάσια από εκείνη από το Α (AF=L και FB=2L).

Καταλαβαίνουμε ότι αν έχουμε πάλι τους δυο εργαζόμενους που σηκώνουν ένα φορτίο
αντίστοιχο με εκείνο του σχήματος, εκείνος που είναι στη θέση Α θα επωμίζεται μεγαλύτερο
βάρος από τον άλλο. Όμως, πόσο είναι αυτό; Για να το βρούμε θα πρέπει να αντιληφτούμε
δυο πράγματα:
a) Οι δυνάμεις των δυο εργαζομένων (FA και FB) όταν προστεθούν πρέπει να μας
κάνουν την δύναμη F. Δηλαδή θα ισχύει: F = FA + FB. Αυτή η σχέση ονομάζεται σχέση
ισορροπίας των δυνάμεων και είναι γνωστή από το μάθημα της Μηχανικής. Λέει με απλά
λόγια ότι όταν ένα σώμα ισορροπεί (το δοκάρι που έχουμε δηλαδή) το άθροισμα των
δυνάμεων που ασκούνται σε αυτό θα είναι μηδέν. Αυτό συμβολίζεται μαθηματικά με την
σχέση: ΣF=0. Στο δοκάρι του σχήματος ασκούνται τρεις δυνάμεις: το βάρος F του δοκαριού,
κατακόρυφα προς τα κάτω, και οι αντιδράσεις FA και FB κατακόρυφα προς τα επάνω. Το ότι
το άθροισμά τους θα είναι μηδέν, σημαίνει πολύ απλά ότι οι δυνάμεις που ασκούνται από
πάνω προς τα κάτω (F) θα είναι ίσες με εκείνες που ασκούνται από κάτω προς τα επάνω (FA
και FB). Δηλαδή: F = FA+FB. Αυτό συμβαίνει γιατί και οι τρεις δυνάμεις είναι κατακόρυφες.
Μόνο τέτοιες περιπτώσεις θα συναντήσουμε στο μάθημα. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε
τις προς τα επάνω δυνάμεις ως θετικές και τις προς τα κάτω αρνητικές. Θα είχαμε την ίδια
τελική εξίσωση.
b) Θεωρούμε το δοκίμιο (ράβδος, δοκάρι) και τα σημεία στήριξης. Αυτά ισορροπούν
προφανώς. Αυτό σημαίνει ότι αφενός το δοκάρι δεν μετακινείται πάνω ή κάτω αλλά και ότι
δεν περιστρέφεται γύρω από οποιοδήποτε σημείο, που αν υπήρχε θα ονομαζόταν άξονας
περιστροφής. Το ότι δεν έχουμε περιστροφή, στη μηχανική λέμε ότι έχουμε ισορροπία των
ροπών. Αυτός είναι ο δεύτερος κανόνας που χρησιμοποιούμε για τη λύση τέτοιων ασκήσεων
ο οποίος λέει: όταν ένα σώμα ισορροπεί, το άθροισμα των ροπών που ασκούν όλες οι
δυνάμεις πάνω του είναι μηδέν: ΣΜ=0. Το νόημα αυτής της πρότασης είναι ότι, επειδή το
δοκίμιο δεν περιστρέφεται σημαίνει ότι αν πάρουμε τη ροπή που δημιουργεί κάθε δύναμη
στο σώμα, ως προς το ίδιο σημείο περιστροφής, και τις προσθέσουμε το άθροισμα τους θα
είναι μηδέν. Αυτό ονομάζεται θεώρημα των ροπών.
Για να κατανοήσουμε την τελευταία πρόταση πρέπει να
θυμηθούμε από το μάθημα της μηχανικής τι είναι η
ροπή. Ροπή είναι η αιτία της περιστροφής ενός σώματος
και οφείλεται στην ενέργεια μιας ή περισσότερων
δυνάμεων στο σώμα. Αν το σώμα τελικά περιστρέφεται
σημαίνει ότι η συνολική ροπή σε αυτό δεν είναι μηδενική.
Ας δούμε τη ράβδο ΑB του σχήματος στα αριστερά.
Στηρίζεται στον τοίχο, στο άκρο της Α. Θεωρούμε ότι δεν
έχει βάρος (είναι αμελητέο) και ασκούνται σε αυτήν οι
δύο δυνάμεις F1, και F2 στα σημεία Γ και Β αντιστοίχως. Θα πούμε τώρα μερικά πράγματα
για τις ροπές στηριζόμενοι σε αυτό το σχήμα.
Υποθέτουμε ότι με την επενέργεια των δύο δυνάμεων η ράβδος ισορροπεί. Ας φανταστούμε
τώρα ότι υπάρχει μόνο η δύναμη F1, και όχι η F2. Καταλαβαίνουμε ότι η F1, σπρώχνει τη
ράβδο προς τα κάτω, την λυγίζει ίσως, αφού δεν υπάρχει η F2. Μπορούμε δηλαδή να πούμε
ότι η F1, πάει να περιστρέψει προς τα δεξιά τη ράβδο, αφού το σημείο περιστροφής είναι
προφανώς το Α, στο οποίο στηρίζεται. Λέμε τότε ότι η F1, ασκεί μια ροπή Μ1, στη ράβδο ίση
με το γινόμενο F1*β, δηλαδή το γινόμενο της δύναμης επί την απόσταση της δύναμης από το
σημείο περιστροφής το οποίο εξετάζουμε. Δηλαδή θα ισχύει: M1=F1*β. Αυτό μας οδηγεί στον
ορισμό της ροπής: Ροπή ως προς ένα σημείο ή ένα άξονα είναι το γινόμενο της δύναμης επί
την (κάθετη) απόσταση της δύναμης από το σημείο ή τον άξονα. Το αν θα περιστραφεί ή όχι
το δοκίμιο, προς το παρόν, δε μας απασχολεί. Προφανώς οι μονάδες της ροπής θα είναι οι
μονάδες της δύναμης επί τις μονάδες του μήκους, δηλαδή: daNm, daNcm, Nm, Ncm, kpm,
kpcm, οι πιο συνηθισμένες μονάδες.
Όταν μας ζητάνε μια ροπή, πρέπει να προσδιορίσουμε τρία πράγματα:

 Το σημείο που θα θεωρήσουμε ως σημείο περιστροφής, άσχετα αν το δοκίμιο

είναι σταθερό.
 Το μέγεθος της δύναμης ή των δυνάμεων και την κατεύθυνση που έχουν. Η
κατεύθυνση χρειάζεται για να βρούμε την απόστασή της από το σημείο
περιστροφής.
 Την απόσταση της δύναμης από το σημείο περιστροφής.

Υποθέτουμε ότι δεν υπάρχει η F1 αλλά μόνο η F2 και ζητάμε τη ροπή της ως προς το σημείο
στήριξης Α. Θα εφαρμόσουμε τον τύπο και θα βρούμε Μ 2= F2∙α. Στη ράβδο ΑΒ εκτός από τις
F1 και F2 υπάρχει και άλλη μια δύναμη που δεν έχει σχεδιαστεί στο σχήμα (δεν χρειάζεται)
και είναι η αντίδραση του τοίχου στο σημείο στήριξης Α
Αν μας ζητήσουν τη συνολική ροπή στη ράβδο ως προς το σημείο Α (πάντα θα μας λένε και
ως προς ποιο σημείο θέλουν τη ροπή, αφού αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να βρούμε τις
αποστάσεις των δυνάμεων) θα πάρουμε μόνο τη ροπή της F1, και της F2. Η ροπή της άλλης
δύναμης, που είναι ως αντίδραση στο Α, θα είναι μηδέν αφού η απόσταση της δύναμης
αυτής από το Α θα είναι μηδέν. Είναι μηδέν διότι περνά από αυτό. Επομένως η συνολική
ροπή των δυνάμεων που ασκούνται στη ράβδο ως προς το σημείο Α θα είναι μόνο το
άθροισμα των ροπών Μ1=F1*β και η Μ2= F2*α.

Ας δούμε τώρα πως γίνεται το άθροισμά τους να είναι μηδενικό, ως προς το σημείο Α. Μια
ροπή δεν είναι πάντα θετική. Θα είναι αρνητική αν πάει να περιστρέψει το δοκίμιο προς τα
αριστερά, δηλαδή αντίθετα από την κίνηση των δεικτών του ρολογιού, (όπως εδώ η δύναμη
F2) και θετική αν πάει να το περιστρέψει προς τα δεξιά, δηλαδή σύμφωνα με την κίνηση των
δεικτών του ρολογιού (όπως η δύναμη F1,). Σημειώνουμε ότι δεν θα άλλαζε τίποτα αν τα
πρόσημα έμπαιναν αντίθετα. Επομένως στο παράδειγμά μας η συνολική ροπή ως προς το
Α, θα είναι η ροπή της F1 που είναι θετική και η ροπή της F2 που είναι αρνητική. Έτσι
μπορούμε να γράψουμε:

ΣΜ = 0 => Μ1 + Μ2 = 0 => +F1* β - F2 *α = 0 => F1 * β = F2 * α

Στο επόμενο σχήμα φαίνεται πιο παραστατικά ό,τι έχει σχέση με τα πρόσημα των ροπών.
Συνοψίζουμε: Όταν έχουμε άσκηση και θέλουμε να υπολογίσουμε τις αντιδράσεις στήριξης,
εφαρμόζουμε τις δυο εξισώσεις για την ισορροπία των δυνάμεων και των ροπών. Με τις
εξισώσεις που θα προκύψουν μπορούμε να υπολογίσουμε τις ζητούμενες αντιδράσεις.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι η ροπή μιας δύναμης μπορεί να έχει θετικό πρόσημο ως
προς ένα σημείο και αρνητικό ως προς ένα άλλο, ή να είναι και μηδενική.
Όταν παίρνουμε την εξίσωση ΣF=0 για τις δυνάμεις θα ισχύει για ένα άξονα, όπως θα ισχύει
και για κάθε άλλον. Αυτό δε θα σας απασχολήσει στις ασκήσεις του μαθήματος αφού πάντα
ο άξονας θα είναι ο κατακόρυφος, γι αυτό θα γράφουμε την εξίσωση με τη μορφή Σ Fψ=0 για
να δείξουμε ότι παίρνουμε τις δυνάμεις (τις προβολές τους όπως λέγεται) στον κατακόρυφο
άξονα. Αντίστοιχα για τη ροπή η εξίσωση ΣΜ=0 εννοείται ότι εφαρμόζεται κάθε φορά ως
προς ένα σημείο. Γι αυτό είναι καλύτερα να γράφουμε ΣΜ Α=0 όταν παίρνουμε τις ροπές ως
προς το Α.

Άσκηση 4.1

Δίνεται η ράβδος του επόμενου σχήματος που στηρίζεται στα σημεία Α και Β ενώ δέχεται τις
δυνάμεις F1, και F2 στις θέσεις και με τις τιμές στο μέγεθός τους όπως φαίνονται στο σχήμα.
Οι αντιδράσεις στα Α και Β είναι αντιστοίχως FA και FB. (Πριν προχωρήσετε στο επόμενο
ερώτημα να γράψετε το θεώρημα για την ισορροπία των ροπών χωριστά αν θεωρήσετε ως σημεία
περιστροφής τα Α και Β. Κατόπιν να υπολογίσετε τις αντιδράσεις FA και FB.)

Απάντηση
Αφού η ράβδος ισορροπεί το θεώρημα των ροπών μας λέει ότι ως προς οποιοδήποτε
σημείο της ράβδου το άθροισμα των ροπών των δυνάμεων που ασκούνται στη ράβδο (οι
οποίες είναι τέσσερις: F1, F2, FA, FB) θα είναι μηδέν. Άρα θα ισχύει: ΣΜA=

Ως προς Α: F1, F2 =>θετική ροπή (δεξιόστροφη)

FB => αρνητική ροπή (αριστερόστροφη)
FA => μηδενική ροπή
Εξίσωση: ΣΜΑ = 0=> F1*(ΑΓ)+F2*(AΔ) – FB*(AB)=0 =>
 F1*(ΑΓ)+F2*(AΔ) = FB*(AB) (A)
Ως προς Β: F1, F2 => αρνητική ροπή (αριστερόστροφη)
FA => θετική ροπή (δεξιόστροφη)
FB => μηδενική ροπή

Εξίσωση: ΣΜB = 0=> -F1*(BΓ)-F2*(BΔ) + FA*(AB)=0 =>

 F1*(BΓ)+F2*(BΔ) = FA*(AB) (B)
Για καλύτερη κατανόηση στο πρόσημο των ροπών δείτε τα επόμενα σχήματα. Με βέλη φαίνονται η
περιστροφή που θα προκαλούσε στη ράβδο η κάθε δύναμη ανάλογα με το εκάστοτε σημείο που
θεωρούμε ως σημείο περιστροφής. Σε κάθε βέλος έχει σημειωθεί από ποια δύναμη προκαλείται η ροπή
και το πρόσημο της.

Θα υπολογίσουμε τώρα την αντίδραση στο σημείο στήριξης Α, την δύναμη FA. Σε τέτοιες
ασκήσεις για τον υπολογισμό της αντίδρασης σε ένα σημείο στήριξης, βολεύει πολύ να
εφαρμόζουμε το θεώρημα των ροπών ως προς το άλλο σημείο. Αυτό το κάνουμε γιατί η
αντίδραση στο άλλο σημείο στήριξης θα έχει μηδενική ροπή, ως προς το σημείο που
εφαρμόζουμε το θεώρημα ισορροπίας των ροπών. Επομένως θα πάρουμε την τελική
εξίσωση (Β) που βρήκαμε πριν για τις ροπές με σημείο περιστροφής το Β. Έτσι θα
μηδενίζεται η ροπή της FB και η δύναμη αυτή δεν θα υπάρχει ως άγνωστος στην εξίσωση.

Υπολογίζουμε:

F1*(BΓ)+F2*(BΔ) = FA*(AB) => 100daN * 4m + 400daN*2m=FA *6 m

 400daN*m+800daN*m=FA*6m => 1200daN*m = FA*6m
1200 daN⋅m
⇒ F A= ⇒ F A =200 daN
6m
Επομένως η αντίδραση στήριξης στο Α θα είναι 200 daN.

Ακολούθως θα υπολογίσουμε την αντίδραση στο σημείο στήριξης Β, την δύναμη FB. Θα
πάρουμε τώρα την τελική εξίσωση (Α) που βρήκαμε με σημείο περιστροφής το Α. Έτσι θα
μηδενίζεται η ροπή της FA και η δύναμη αυτή δεν θα υπάρχει ως άγνωστος στην εξίσωση.
Υπολογίζουμε:
F1*(ΑΓ)+F2*(AΔ) = FB*(AB) => 100daN *2m + 400daN*4m=FB*6m
 200daN*m+1600daN*m=FB*6m => 1800daN*m = FB*6m
1800 daN⋅m
⇒ F B= ⇒ F B =300 daN
6m
Βρήκαμε ότι η αντίδραση στο σημείο Β είναι 300 daN.
Σημείωση: Δεν εφαρμόσαμε την ισορροπία των δυνάμεων, αφού βρέθηκε η FA, αν και θα μας
διευκόλυνε, για να δείτε πως δουλεύουμε με τις ροπές. Όμως θα μπορούσαμε να πούμε ότι το
άθροισμα των δυνάμεων πρέπει να είναι μηδέν, ως προς τον κατακόρυφο άξονα. Δηλαδή οι δυνάμεις
που ασκούνται προς τα κάτω θα έχουν άθροισμα όσο και οι δυνάμεις που ασκούνται προς τα πάνω.
Δηλαδή θα ισχύει η σχέση:

ΣFψ = 0 => FA + FB – F1 - F2 = 0 => FA + FB = F1 + F2=> FA + FB = 500daN (Γ)

Επομένως αφού βρούμε την μια αντίδραση διευκολύνει να εφαρμόσουμε την εξίσωση για
την ισορροπία των δυνάμεων και από αυτό που θα βρούμε να υπολογίσουμε την άλλη
αντίδραση. Δηλαδή αφού βρήκαμε ότι FA= 200 daN να χρησιμοποιήσουμε την εξίσωση (Γ),
οπότε θα έχουμε:

FA+FB = 500daN => 200daN + FB = 500daN=> FB = 500daN - 200daN=> FB = 300daN

Και έτσι βρήκαμε πιο εύκολα την FB.

Άσκηση 4.2

Δίνεται η ράβδος του επόμενου σχήματος, που στηρίζεται στα σημεία Α και Β ενώ δέχεται
την δύναμη F=300 daN σε απόσταση 50 cm από το Α. Το μήκος της ράβδου είναι 200 cm.
Να βρεθούν οι αντιδράσεις στα άκρα της ράβδου.
Απάντηση:

Σε αυτές τις ασκήσεις πάντα εφαρμόζουμε τις εξισώσεις για την ισορροπία της ράβδου: την
εξίσωση για την ισορροπία α) των δυνάμεων και β) των ροπών.
Τις εξισώσεις αυτές μπορούμε να τις γράψουμε με δυο μορφές.

Είτε:
ΣFΨ= 0 (Α.1)
ΣΜΑ=0 (Β.1)
Είτε:
F = FA + FB (Α.2)
Ροπές ως προς σημείο Α: F *(ΑΓ) = FB*(ΑΒ) (Β.2)
Το σχολικό βιβλίο γράφει πρώτα την πρώτη μορφή (Α.1 και Β.1) των δυο εξισώσεων, που
είναι πιο γενική, και μετά γράφει την επόμενη μορφή (Α.2 και Β.2).

Για τη λύση της άσκησης ξεκινάμε με την εξίσωση για τις ροπές (Β.2) που έχει ένα άγνωστο
(την δύναμη FΒ). Δεν έχει νόημα να αρχίσουμε να επεξεργαζόμαστε την εξίσωση με τις δύο
αντιδράσεις (Α.2), αφού δεν μπορούμε να την επιλύσουμε επειδή έχει δυο αγνώστους (τις
δυνάμεις FΑ και FB). Προσέξτε ότι η εξίσωση για τις ροπές είναι πάντα ως προς ένα σημείο
στήριξης ώστε να μην έχει και αυτή δυο αγνώστους. Λύνουμε λοιπόν πρώτα την εξίσωση
(Β.2) ως προς την άγνωστη δύναμη FΒ:

F∗( ΑΓ ) 3000 daN∗50 cm

=F B ⇒ F B = ⇒ F B =75 daN
F*(AΓ)=FB(AB) => ( ΑΒ) 200 cm
Βρέθηκε λοιπόν η μία από τις αντιδράσεις, η FΒ. Τώρα, από την εξίσωση Α.2 θα βρούμε και
την άλλη αντίδραση FA:

F = FA + B => F -FB = FA => FA= F -FB = 300daN - 75daN FA = 225daN

Βρέθηκε και η άλλη αντίδραση Fa=225 daN.

Κεφάλαιο 5 .Συντελεστής Ασφαλείας

Ακολουθουν μερικά παραδείγματα για να εξοικειωθείτε με τον συντελεστή ασφαλείας, τον

οποίο ήδη έχουμε αναφέρει. Έχουμε πει ότι είναι ένας αριθμός που μας λέει πόσο
μεγαλύτερη τάση πρέπει να ασκηθεί από την επιτρεπόμενη για να σπάσει ένα δοκίμιο, να
υπερβεί δηλαδή την τάση θραύσης του. Επομένως για τις ορθές τάσεις (που γενικά
συμβολίζονται με το γράμμα σ) θα ισχύουν οι σχέσεις:

σ θρ σ
ν ασφ = ⇒σ επ θρ
σ επ ν ασφ (5.1)

Αντιστοίχως για τις διατμητικές τάσεις (που γενικά συμβολίζονται με το γράμμα τ) θα ισχύουν
οι σχέσεις:

τ θρ τ θρ
ν ασφ = ⇒τ επ
τ επ ν ασφ (5.2)
 Β.ΜΕΡΟΣ
ΠΙΘΑΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΕΙΑΣ ΣΤΑ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΗΧΑΝΩΝ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ
ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗΣΗΣ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Κεφάλαιο 6. Ερωτήσεις Σωστό – Λάθος
Στο τμήμα αυτό του βοηθήματος με την σειρά που είναι και τα αντίστοιχα κεφάλαια της
θεωρίας στο βιβλίο θα δείτε μια σειρά από πιθανές ερωτήσεις Σωστού/ Λάθος

6.1.ΗΛΩΣΕΙΣ

1.Υπάρχουν περιπτώσεις που οι συνδέσεις γίνονται χωρίς μέσο σύνδεσης π.χ (η σύνδεση
άξονα-τρήματος), με θέρμανση ή ψύξη του ενός από τα δύο.
2.Λυόμενες συνδέσεις ονομάζονται αυτές που τα συνδεόμενα κομμάτια
αποσυναρμολογούνται μόνο με καταστροφή του μέσου σύνδεσης.
3.Με τις συνδέσεις επιτυγχάνεται η μεταβίβαση δυνάμεων ή ροπών από το ένα κομμάτι στο
άλλο.
4.Η ήλωση είναι λυόμενη σύνδεση.
5.Η κεφαλή των ημιστρόγγυλων ήλων μπορεί να είναι βυθισμένη στα κομμάτια που συνδέει
ή ημιβυθισμένη.
6.Στους βυθισμένους ήλους, σαν μήκος (ℓ) του ήλου λαμβάνεται το μήκος του κορμού συν το
ύψος της κεφαλής (k).
7.Η επιλογή του υλικού του ήλου γίνεται με βάση την αντοχή του.
8.Οι ηλώσεις που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή γερανών είναι ηλώσεις
προσκολλήσεως.
9.Σταθερές και στεγανές (στερεοστεγανές ηλώσεις) χρησιμοποιούνται εκεί που επιθυμούμε
στεγανότητα και μεταφορά δυνάμεων.
10.Στην ήλωση με αρμοκαλύπτρες τα συνδεόμενα ελάσματα τοποθετούνται μετωπικά.
11.Όταν οι άξονες των ήλων συμπίπτουν, η ήλωση ονομάζεται ρομβοειδής ή ζικ-ζακ.
12.Η απόσταση μεταξύ δύο γειτονικών ήλων της ίδιας σειράς ονομάζεται βήμα της ήλωσης.
13.Στη μηχανική μέθοδο κατασκευής ηλώσεων η σύσφιξη των ελασμάτων γίνεται αυτόματα
με τη μηχανή.
14.Στην ήλωση πρέπει η οπή να ανοίγεται ταυτόχρονα και στα δύο ελάσματα.
15.Πριν το τρύπημα δε χρειάζεται να γίνει σύσφιξη των ελασμάτων.
16. Οι σφήνες ανήκουν στα μέσα σύνδεσης.
17 Τα μέσα σύνδεσης είναι τρία: ήλοι, κοχλίες και συγκολλητικά υλικά.
18. Οι λυόμενες συνδέσεις ονομάζονται και μόνιμες.
19. Οι ήλοι χρησιμοποιούνται στις μη λυόμενες συνδέσεις και οι κοχλίες στις λυόμενες.
20. Με τις λυόμενες συνδέσεις επιτυγχάνεται η μεταβίβαση δυνάμεων αλλά όχι ροπών από
ένα κομμάτι σε άλλο.
21. Ο ήλος αποτελείται από την κεφαλή και τον κορμό.
22. Οι φακοειδείς και όχι οι ημιστρόγγυλοι ήλοι διακρίνονται σε βυθισμένους και
ημιβυθισμένους.
23. Τα λεβητόκαρφα είναι οι ήλοι με διάμετρο μικρότερη από 10 mm.
24. Σε μια σύνδεση χαλύβδινων ελασμάτων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και χάλκινους
ήλους.
25. Οι διμεταλλικές τάσεις που προκαλούν τη σκουριά στις ηλώσεις προκύπτουν όταν το
υλικό των ήλων είναι διαφορετικό από εκείνο των ελασμάτων που συνδέονται.
26. Για την προμήθεια ενός ήλου αρκεί να δώσουμε τη διάμετρο του κορμού και το μήκος του
ήλου.
27.Όταν η σύνδεση καταπονείται σε κρουστικά ή δυναμικά φορτία, τότε η ήλωση είναι
καλύτερη από τη σύνδεση με συγκόλληση.
28. Ένα πλεονέκτημα των ηλώσεων έναντι των συγκολλήσεων είναι ότι είναι πιο ασφαλείς
και ελέγχεται εύκολα η ποιότητά τους.
29. Δεν υπάρχουν στεγανές ηλώσεις γιατί είναι αδύνατον να κλείσουν οι χαραμάδες που
μένουν.
30.Οι σταθερές και στεγανές ηλώσεις χρησιμοποιούνται σε ατμολέβητες.
31.Οι ηλώσεις διακρίνονται σε ηλώσεις επικάλυψης, με αρμοκαλύπτρες και απλές (χωρίς
επικάλυψη και χωρίς αρμοκαλύπτρες).
32.Οι ήλοι στις ηλώσεις μπορεί να είναι σε μία, δύο ή τρεις σειρές.
33.Όταν έχουμε ήλωση με επικάλυψη η ήλωση είναι απλής τομής.
34.Όταν έχουμε ήλωση με διπλή αρμοκαλύπτρα η ήλωση είναι διπλής τομής.
35.Βήμα της ήλωσης ονομάζεται η απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών σειρών ήλων.
36.Οι ηλώσεις, επειδή απαιτούν ακρίβεια, κατασκευάζονται μόνο με μηχανική
αυτοματοποιημένη μέθοδο.
37.Η διάμετρος των οπών από τις οποίες θα περάσουν οι ήλοι για τη σύνδεση των
ελασμάτων, πρέπει να είναι ακριβώς ίση με τη διάμετρο του ήλου, για να έχουμε
στεγανότητα.
38.Η οπή σε μια ήλωση πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα και στα δύο ελάσματα.

6.2.ΚΟΧΛΙΕΣ

1.Το σπείρωμα του περικοχλίου είναι εξωτερικό σπείρωμα.

2.Στον κοχλία ονομαστική διάμετρος είναι η διάμετρος του πυρήνα του (d 1).
3.Το σπείρωμα “Whitworth” έχει γωνία κορυφής α=55ο
4.Το τραπεζοειδές σπείρωμα είναι κατάλληλο για τη μεταφορά μεγάλων φορτίων.
5.Οι κοχλίες κεφαλής χρησιμοποιούνται χωρίς περικόχλιο.
6.Οι φυτευτοί κοχλίες (μπουζόνια) περνούν ελεύθερα και στα δύο κομμάτια που συνδέουν.
7.Στους κοχλίες σύνδεσης χρησιμοποιούνται μόνο τριγωνικής μορφής σπειρώματα.
8.Κατά τη σύσφιξη ο κοχλίας καταπονείται σε εφελκυσμό ενώ τα συνδεόμενα κομμάτια σε
θλίψη.
9.Το περικόχλιο καταπονείται σε εφελκυσμό.
10.Το σπείρωμα καταπονείται σε κάμψη.
11.Τα τραπεζοειδή σπειρώματα έχουν μεγαλύτερο βήμα από τα τριγωνικά γι’ αυτό και
χρησιμοποιούνται στους κοχλίες κίνησης.
12.Οι κοχλίες κίνησης καταπονούνται από αξονική δύναμη Ρ και ροπή στρέψης M t.
13. Μία από τις χρήσεις των κοχλιών είναι για τον πωματισμό (κλείσιμο) οπών.
14. Ένας κοχλίας χρησιμοποιείται ως ρυθμιστικός όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε
προένταση.
15.Σε ένα κοχλία ο αυχένας του φέρει το σπείρωμα.
16.Τα σπειρώματα διακρίνονται σε εσωτερικά και σε εξωτερικά.
17.Υπάρχουν μόνο δεξιόστροφα σπειρώματα.
18.Η εναλλαξιμότητα στηρίζεται στην παραδοχή ότι σε ορισμένη εξωτερική διάμετρο θα
αντιστοιχεί το ίδιο πάντα βήμα.
19.Το τριγωνικό σπείρωμα είναι το λεγόμενο μετρικό και το τραπεζοειδές είναι το Whitworth.
20. Η γωνία του τριγωνικού σπειρώματος στο με τρικό σύστημα είναι 55 0 και στο Whitworth
είναι 600.
21.Τα μετρικά σπειρώματα κατά ISO κατασκευάζονται σε τρεις εκτελέσεις: λεπτά
σπειρώματα, μέσα και χονδρά.
22. Τα μπουζόνια είναι οι φυτευτοί κοχλίες.
23.Οι κοχλίες κεφαλής απαιτούν δύο περικόχλια για τη σύσφιγξη.
24.Οι κοχλίες αγκύρωσης χρησιμοποιούνται για τη στερέωση κομματιών σε τοίχους, δάπεδα
και οροφές.
25.Κατά τη σύσφιγξη ο κοχλίας καταπονείται σε εφελκυσμό.
26.Κατά τη σύσφιγξη ενός κοχλία τα κομμάτια που συνδέονται καταπονούνται σε εφελκυσμό.
27Κατά τη σύσφιγξη ενός κοχλία το περικόχλιο καταπονείται σε θλίψη.
28. Κατά τη σύσφιγξη του κοχλία το σπείρωμά του καταπονείται σε κάμψη.
29. Για τη μετατροπή της περιστροφικής κίνησης σε ευθύγραμμη, ενίοτε χρησιμοποιούνται
κοχλίες που ονομάζονται κοχλίες σύσφιγξης.
6.3.ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΕΙΣ – ΣΦΗΝΕΣ

1.Όταν η κόλληση και τα κομμάτια που θα συγκολληθούν είναι από το ίδιο ή παρόμοιο υλικό,
ονομάζεται αυτογενής.
2.Ένας τρόπος συγκόλλησης τήξεως είναι με τήξη μόνο της κόλλησης.
3.Ο χάλυβας έχει θερμοκρασία τήξης από 1460ο ως 1520ο C.
4.Στην οξυγονοσυγκόλληση που χρησιμοποιείται μίγμα αερίου οξυγόνου-ασετιλίνης, το
καύσιμο αέριο είναι το οξυγόνο.
5.Η θερμοκρασία της φλόγας στην οξυγονοσυγκόλληση ξεπερνά τους 3000 ο C.
6.Στην ηλεκτροσυγκόλληση η τήξη γίνεται με τη βοήθεια φωτεινού ηλεκτρικού τόξου (3500 ο
C),συνεχούς ή εναλλασσόμενου ρεύματος.
7.Στην ηλεκτροσυγκόλληση όσο αυξάνεται το πάχος των συνδεόμενων κομματιών τόσο
μειώνουμε την ένταση του ρεύματος.
8.Τόσο η συγκόλληση ηλεκτρικού τόξου όσο και η οξυγονοσυγκόλληση αποτελούν μεθόδους
συγκόλλησης με το χέρι.
9.Οι μέθοδοι MIG/MAG και WIG είναι μερικά ή εξ’ ολοκλήρου αυτοματοποιημένες.
10.Η συγκόλληση WIG, είναι μέθοδος συγκόλλησης βολφραμίου-ενεργού αερίου.
11.Η συγκόλληση πλάσματος χρησιμοποιείται για πάχη ελασμάτων 8 ως 10mm.
12.Η συγκόλληση UP χρησιμοποιείται στη ναυπηγική για πάχη ελασμάτων μεγαλύτερα από
10mm.
13.Στη συγκόλληση με πίεση, τα κομμάτια που θα συνδεθούν θερμαίνονται στο σημείο
συγκόλλησης σε θερμοκρασία μεγαλύτερη του σημείου τήξης του μετάλλου τους.
14.Η συγκόλληση με ηλεκτρική αντίσταση (ποντάρισμα), είναι συγκόλληση πίεσης και
χρησιμοποιείται για τη συγκόλληση ελασμάτων μεγάλου πάχους (άνω των 12mm).
15.Η μετωπική ραφή (εσωραφή) μπορεί να δεχθεί περισσότερα φορτία, στατικά και
δυναμικά, από την εξωραφή.
16.Στη συγκόλληση με γωνιακή ραφή, μεγαλύτερη αντοχή έχει η σύνδεση «Τ», μετά η
γωνιακή σύνδεση «Γ» και τέλος η σύνδεση με επικάλυψη.
17.Ανάλογα με το πάχος των συνδεόμενων κομματιών, μπορούμε να κάνουμε περισσότερες
από μία στρώσεις (κορδόνια) συγκόλλησης.
18.Στις διαμήκεις σφήνες η μεταφορά της ροπής στρέψης από το ένα κομμάτι στο άλλο
επιτυγχάνεται τόσο με τις δυνάμεις τριβής που αναπτύσσονται λόγω της κλίσης της μιας
πλευράς τους, όσο και με τις πλευρικές επιφάνειες της σφήνας.
19.Οι σφήνες οδηγοί είναι διαμήκεις σφήνες με κλίση προς τη μία πλευρά 1:100.
20.Με την τοποθέτηση των σφηνών οδηγών, δεν επιτυγχάνεται σύσφιξη των συνδεόμενων
κομματιών αλλά ολισθαίνει το ένα πάνω στο άλλο.
21.Οι διαμήκεις σφήνες καταπονούνται κυρίως σε κάμψη.
22.Οι εγκάρσιες σφήνες έχουν κλίση από 1:25 μέχρι 1:40.
23.Η εγκάρσια σφήνα με εγκοπές ανήκει στην κατηγορία των πείρων.
24.Το πολύσφηνο είναι ακατάλληλο για να μεταφέρει μεγάλη ροπή στρέψης.
25.Τα πολύσφηνα επιτρέπουν αξονικές μετατοπίσεις της πλήμνης.
26. Οι συγκολλητές κατασκευές είναι ελαφρότερες μέχρι 20% από τις καρφωτές και
κοχλιωτές.
27.Για μικρό αριθμό κομματιών οι συγκόλληση είναι οικονομικότερη από τη χύτευση.
28.Μειονέκτημα των συγκολλήσεων είναι ότι συνήθως συγκολλούνται όμοια υλικά.
29.Η αυτογενής και η ετερογενής συγκόλληση ανήκουν στις συγκολλήσεις πίεσης.
30.Ένας τρόπος συγκόλλησης τήξης είναι με τήξη μόνο της κόλλησης.
31.Στις ηλεκτροσυγκολλήσεις η δημιουργία του φωτεινού ηλεκτρικού τόξου γίνεται μόνο με
συνεχές ρεύμα.
32.Τα ηλεκτρόδια είναι πάντοτε επενδεδυμένα για να έχει επιτυχία η ηλεκτροσυγκόλληση.
33.Έχουμε μαλακές και σκληρές ετερογενείς συγκολλήσεις.
34.Μαλακές είναι οι συγκολλήσεις όπου τα προς συγκόλληση κομμάτια λιώνουν σε
θερμοκρασία μικρότερη από 500 0C.
35.Οι συγκολλήσεις με πίεση γίνονται χωρίς προσθήκη κόλλησης.
36.Οι γωνιακές ραφές διακρίνονται σε επίπεδες, κοίλες και κυρτές.
37.Οι σφήνες αποτελούν ένα συνηθισμένο τρόπο μη λυόμενης σύνδεσης.
38. Λόγω της κλίσης που έχει η σφήνα, όταν τοποθετηθεί στον σύνδρομο δημιουργεί
σύσφιγξη στα κομμάτια.
39.Στις σφήνες οδηγούς η σύσφιγξη επιτυγχάνεται με την σωστή κλίση που δίνεται σε αυτές.
40.Στην κατηγορία των εγκαρσίων σφηνών ανήκουν οι πείροι.
41.Τα πολύσφηνα χρησιμοποιούνται όταν θέλουμε να μεταφερθεί μεγάλη ροπή στρέψης.

6.4.ΑΞΟΝΕΣ - ΑΤΡΑΚΤΟΙ - ΣΤΡΟΦΕΙΣ – ΕΔΡΑΝΑ

1.Μηχανή είναι μια διάταξη (κατασκευή) που μετατρέπει ενέργεια από κάποια μορφή σε
κάποια άλλη.
2.Το αίτιο της περιστροφικής κίνησης είναι η δύναμη.
3.Η δύναμη που ενεργεί, σε διεύθυνση που περνά από το γεωμετρικό άξονα της ατράκτου
παράγει μηδενική ροπή.
4.Στη μετάδοση περιστροφικής κίνησης οι στροφές των τροχών είναι ανάλογες των
διαμέτρων τους.
5.Ο άξονας καταπονείται σε κάμψη και στρέψη.
6.Ο στροφαλοφόρος άξονας μιας μηχανής εσωτερικής καύσης (Μ.Ε.Κ) είναι άτρακτος.
7.Κατά την περιστροφική κίνηση ο άξονας μπορεί και να μην περιστρέφεται ο ίδιος.
8.Το υλικό κατασκευής των αξόνων-ατράκτων είναι συνήθως ο χάλυβας St37.
9.Σε ειδικές κατασκευές μεγάλων απαιτήσεων ως υλικό κατασκευής αξόνων-ατράκτων
χρησιμοποιούνται χάλυβες καλύτερης ποιότητας (βελτιωμένοι), δηλαδή κράματα χαλύβων με
Cr, Ni, Mg, W, V, Ti, Co σε διάφορες περιεκτικότητες.
10.Χαρακτηριστικό των βελτιωμένων χαλύβων είναι πως δε μπορούν να υποστούν θερμικές
κατεργασίες, όπως “Μαρτενσιτική βαφή”.
11.Οι στροφείς των αξόνων-ατράκτων δε χρειάζονται κατεργασία λείανσης σε λειαντικές
μηχανές.
12. Οι εγκάρσιοι στροφείς παραλαμβάνουν κυρίως ακτινικά φορτία.
13. Στα σημεία των εγκοπών στην επιφάνεια της ατράκτου δημιουργείται συγκέντρωση
τάσεων, κάτι που σε δυναμική καταπόνηση είναι σημαντική παράμετρος και πρέπει να
λαμβάνεται υπόψη στον υπολογισμό αντοχής της ατράκτου.
14. Η μικρή ακτίνα καμπυλότητας που διαμορφώνεται στα σημεία των εγκοπών της
ατράκτου, βοηθά να μειωθεί η συγκέντρωση τάσεων.
15. Όσο πιο μεγάλη διάμετρο έχει μια άτρακτος τόσο πιο μεγάλο βέλος κάμψης παρουσιάζει.
16. Η υπερθέρμανση των εδράνων δε σχετίζεται με το βέλος κάμψης της ατράκτου.
17. Στο σχεδιασμό των ατράκτων πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα αξονικής ελευθερίας
κίνησης
18. Στα ρουλεμάν αναπτύσσεται τριβή ολίσθησης ενώ στα κουζινέτα τριβή κύλισης.
19. Τα έδρανα κύλισης έχουν καλύτερο βαθμό απόδοσης από τα έδρανα ολίσθησης.
20. Η τριβή κύλισης που αναπτύσσεται στο έδρανο κύλισης είναι μεγαλύτερη από την
αντίστοιχη τριβή ολίσθησης που αναπτύσσεται στο έδρανο ολίσθησης.
21.Τα έδρανα κύλισης είναι φθηνότερα από τα έδρανα ολίσθησης και μπορούν να
τοποθετηθούν παντού.
22.Τα εγκάρσια μονόσφαιρα έδρανα μπορούν να δέχονται μεγάλα αξονικά φορτία.
23.Τα αυτορύθμιστα έδρανα “παρακολουθούν” αυτόματα την παραμόρφωση του στροφέα
που προκαλείται από τη φόρτιση της ατράκτου.
24.Τα βελονοειδή ρουλεμάν αντέχουν σε πολύ μεγάλα ακτινικά φορτία.
25.Στην τυποποίηση των εδράνων κύλισης, το πρώτο ψηφίο σχετίζεται με το πλάτος του
ρουλεμάν.
26.Στα στοιχεία κύλισης των ρουλεμάν επιτρέπεται κατά τη λειτουργία τους να παίρνουν
πρακτικά μικρές παραμορφώσεις.
27.Κατά τη συναρμολόγηση του ρουλεμάν χτυπάμε προσεκτικά με σφυρί τον εσωτερικό
δακτύλιο.
28.Τα μονοκύλινδρα ρουλεμάν είναι αυτορύθμιστα.
29.Το ιξώδες του ορυκτελαίου λίπανσης των εδράνων δεν επηρεάζεται από την αύξηση της
θερμοκρασίας.
30.Υπάρχουν έδρανα ολίσθησης που είναι αυτολιπαινόμενα.
31.Τα έδρανα κύλισης που λιπαίνονται με γράσο δε χρειάζονται στεγανωτικούς δακτυλίους
(τσιμούχες).
32.Το μηχανικό έργο που παράγεται από μια μηχανή ισούται με το γινόμενο της ροπής επί
την μετακίνηση.
33.Το αίτιο της περιστροφικής κίνησης είναι η ροπή.
34.Η ροπή έχει ως μονάδα στο διεθνές σύστημα το daN.
35.Η περιφερειακή ταχύτητα στην περιστροφική κίνηση εξαρτάται από την ακτίνα της
περιστροφής και την γωνιακή ταχύτητα.
36.Η ροπή που ασκείται σε ένα περιστρεφόμενο άξονα είναι ανάλογη της ισχύος και
αντιστρόφως ανάλογη των στροφών του άξονα.
37. Σε δύο συνεργαζόμενους τροχούς οι διάμετροί τους είναι ανάλογοι των στροφών τους.
38. Όταν ο βαθμός απόδοσης της μετάδοσης μιας μηχανής είναι μικρότερος από τη μονάδα,
τότε η ισχύς που μεταδίδεται στον κινούμενο τροχό είναι μεγαλύτερη από την ισχύ του
κινητήριου.
39. Ο άξονας δεν μεταφέρει ροπή ενώ η άτρακτος μεταφέρει.
40. Ο άξονας υπόκειται σε μόνο σε κοπτικά φορτία ενώ η άτρακτος μόνο σε στρεπτική.
41. Ο στροφέας είναι μέρος της ατράκτου ή του άξονα.
42. Για την επιλογή του υλικού ενός άξονα πρέπει να εκτιμηθεί η αντοχή του χάλυβα μόνο σε
εφελκυσμό και σε επιφανειακή σκληρότητα.
43. Για να μειωθεί η συγκέντρωση τάσεων στις διαβαθμίσεις των αξόνων γίνεται
διαμόρφωση των σημείων που υπάρχουν γωνίες, ώστε να έχουν μια μικρή γωνία
καμπυλότητας.
44. Το βέλος κάμψης εμφανίζεται εντονότερα όσο μεγαλύτερη είναι η διάμετρος του άξονα
και όσο μικρότερο το μήκος του.
45. Τα ρουλεμάν ονομάζονται και έδρανα ολίσθησης.
46. Ένας από τους σκοπούς ορισμένων εδράνων είναι να επιτρέπουν αξονική μετατόπιση
της ατράκτου.
47. Ανάλογα με τις δυνάμεις που παραλαμβάνουν τα έδρανα διακρίνονται σε έδρανα κύλισης
και έδρανα ολίσθησης.
48. Τα έδρανα ολίσθησης αποτελούνται από τον τριβέα και το σώμα.
49. Τα έδρανα κύλισης αποτελούνται από τον εσωτερικό δακτύλιο, τον εξωτερικό δακτύλιο
και τα στοιχεία κύλισης
50. Η λίπανση των εδράνων ολίσθησης γίνεται συνήθως με ορυκτέλαιο.

6.5.ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ - ΕΙΔΗ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

1.Ο κελυφωτός σύνδεσμος παρέχει τη δυνατότητα εύκολης και γρήγορης

αποσυναρμολόγησής του, γι’αυτό και τοποθετείται συνήθως σε σημεία που απαιτείται συχνή
αποσύνδεση των ατράκτων.
2.Οι κελυφωτοί σύνδεσμοι μπορούν με καλό κεντράρισμα να ζυγοσταθμιστούν τέλεια, γι’
αυτό τους χρησιμοποιούμε σε ατράκτους που περιστρέφονται με πολλές στροφές.
3.Ο δισκοειδής σύνδεσμος αποτελείται από δύο χυτοσιδηρούς ή χαλύβδινους δίσκους που
φέρουν περιφερειακά τρύπες ενώ στο εσωτερικό τους υπάρχουν σφηναύλακες.
4.Τα δύο μέρη του κελυφωτού συνδέσμου φέρουν για το κεντράρισμα στο μέτωπό τους
πατούρες,(αρσενική στο ένα και θηλυκή στο άλλο).
5.Οι κοχλίες στο δισκοειδή σύνδεσμο σφίγγονται προοδευτικά και στη σειρά ο ένας μετά από
τον διπλανό του, ώστε να μη στρεβλωθούν οι δύο δίσκοι.
6.Ο σύνδεσμος τύπου Σέλλερς μπορεί να συνδέσει άξονες χωρίς διαμόρφωση
σφηναυλάκων στα άκρατους και προσφέρει πολύ καλή ζυγοστάθμιση.
7. Οι «κινητοί ή εύκαμπτοι» σύνδεσμοι επιτρέπουν αξονική μετατόπιση των δύο ατράκτων,
τη μικρή κλίση της μιας προς την άλλη ή ακόμη και την απόσβεση στρεπτικών κραδασμών
κατά τη μεταφορά της ροπής από τη μια άτρακτο στην άλλη.
8. Οι «αξονικά κινητοί» σύνδεσμοι είναι γνωστοί ως σύνδεσμοι Cardan ή Birfield.
9. Η αξονική μετατόπιση που μπορεί να συμβεί σε δύο συνδεόμενες ατράκτους οφείλεται
αποκλειστικά σε θερμοκρασιακή μεταβολή που προκαλεί συστολή ή διαστολή των δύο
ατράκτων.
10. Οι «αξονικά κινητοί» σύνδεσμοι τοποθετούνται σε περιπτώσεις που υπάρχουν μικρά
ανοίγματα ατράκτων.
11. Η δυνατότητα αξονικής μετατόπισης των δύο ατράκτων επιτυγχάνεται χάρη στη
διαμόρφωση των δύο τμημάτων του «αξονικά κινητού» συνδέσμου σε πολύσφηνα (ένα
αρσενικό κι ένα θηλυκό).
12. Τα δόντια των «αξονικά κινητών» συνδέσμων δεν απαιτούν λίπανση για την αξονική
μετατόπισή τους.
13. Ο σύνδεσμος σταυρού είναι «γωνιακά κινητός» ή «αρθρωτός» σύνδεσμος.
14. Ο σύνδεσμος Birfield επιτρέπει την κλίση των δύο συνδεόμενων ατράκτων και είναι
σταθερής ταχύτητας.
15. Οι αρθρωτοί σύνδεσμοι τοποθετούνται σε ατράκτους, που κατά τη λειτουργία τους
σχηματίζουν γωνία 20ο ως 35ο.
16.Οι «γωνιακά κινητοί» ή «αρθρωτοί» σύνδεσμοι απαιτούν συστηματική λίπανση με γράσο
στα σημεία εδράσεων του σταυρού στο σύνδεσμο Cardan ή του σφαιρικού βολβού στο
σύνδεσμο Birfield.
17.Οι εύκαμπτοι - ελαστικοί σύνδεσμοι ή κόπλερ είναι «λυόμενοι σύνδεσμοι – συμπλέκτες».
18.Οι σύνδεσμοι «κόπλερ» κατασκευάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε μεταξύ των δύο
τμημάτων που τους αποτελούν να παρεμβάλλονται σώματα από φυσικό ή συνθετικό
καουτσούκ, που παραμορφώνονται ελαστικά.
19.Οι σύνδεσμοι κόπλερ εξομαλύνουν τις απότομες ενδεχόμενες μεταβολές της ροπής που
δέχονται από τη μια άτρακτο, ώστε αυτή να μεταφερθεί αρμονικά στην άλλη.
20.Οι εύκαμπτοι σύνδεσμοι ή κόπλερ δεν πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο στρεπτικής
ακαμψίας.
21.Πλεονέκτημα της σύνδεσης με λυόμενο σύνδεσμο – συμπλέκτη είναι η δυνατότητα
διακοπής κι επανασύνδεσης της μεταφερόμενης ροπής μεταξύ των δύο ατράκτων, με την
προϋπόθεση πως στην κινητήρια άτρακτο οι στροφές θα πρέπει να μηδενιστούν πριν την
επανασύνδεση των ατράκτων.
22.Οι συμπλέκτες τριβής λειτουργούν λόγω της ανάπτυξης τριβής κύλισης μεταξύ δύο ή
περισσότερων επιφανειών.
23.Η λειτουργία των λυόμενων συνδέσμων τριβής είναι ομαλή, ως τη στιγμή που οι
τριβόμενες επιφάνειες δεν ολισθαίνουν μεταξύ τους ή η σχετική μεταξύ τους ολίσθηση είναι
μικρή, ώστε πρακτικά να μεταβιβάζεται όλη η ισχύς από την κινητήρια άτρακτο προς την
κινούμενη.
24. Οι συμπλέκτες τριβής μπορεί να έχουν περισσότερους από ένα, δίσκους τριβής.
25. Στους υδραυλικούς συμπλέκτες πρέπει να γίνεται έλεγχος επάρκειας του λαδιού
λειτουργίας τους και των παρεμβυσμάτων – δακτυλίων στεγανοποίησής τους.
26. Οι σύνδεσμοι συνδέουν ατράκτους ώστε να μεταφέρεται η ροπή από την μία στην άλλη.
27. Υπάρχουν δύο κατηγορίες συνδέσμων: οι κινητοί και οι σταθεροί
28. Ο κελυφωτός σύνδεσμος ανήκει στους σταθερούς συνδέσμους.
29. Στον κελυφωτό σύνδεσμο χρησιμοποιείται και μία σφήνα για την στερέωση, εκτός από
τους κοχλίες που συνδέουν τα δύο τμήματά του.
30. Ο δισκοειδής σύνδεσμος δεν έχει σφήνα για την στερέωσή του, αφού έχει κοχλίες που
συνδέουν τα δύο τμήματά του.
31. Οι κινητοί σύνδεσμοι επιτρέπουν αξονική μετατόπιση των ατράκτων που
συνδέουν.
32. Οι δύο σημαντικότεροι τύποι αρθρωτών συνδέσμων είναι ο σύνδεσμος σταυρού και ο
σύνδεσμος σταθερής ταχύτητας.
33. Οι αρθρωτοί σύνδεσμοι τοποθετούνται σε ατράκτους που είναι δυνατόν κατά την
λειτουργία τους να σχηματίζουν μικρή γωνία μέχρι 250ο.
34.Οι εύκαμπτοι σύνδεσμοι αποτελούνται από δύο τμήμα τα μεταξύ των οποίων
παρεμβάλλονται σώματα που παραμορφώνονται ελαστικά.

6.6.ΟΔΟΝΤΩΤΟΙ ΤΡΟΧΟΙ

1.Στο κέντρο του οδοντωτού τροχού υπάρχει ο ομφαλός σύνδεσης με την άτρακτο, που
φέρει το κατάλληλο αυλάκι για τη σφήνα σύνδεσης κι ονομάζεται «πλήμνη».
2.Για κατασκευή οδοντωτού τροχού με μικρή διάμετρο και μικρό αριθμό δοντιών, υπάρχει η
δυνατότητα, η οδόντωση να διαμορφωθεί πάνω στην αντίστοιχη άτρακτο μονοκόμματα.
3.Στο σώμα του οδοντωτού τροχού δεν υπάρχουν ποτέ τρύπες για να μη μειωθεί η αντοχή
του.
4.Η μορφή και οι διαστάσεις των δοντιών των συνεργαζόμενων στοιχείων είναι διαφορετικές,
ανάλογα με το μέγεθος του καθενός από τα δύο συνεργαζόμενα στοιχεία.
5.Για τη μετάδοση κίνησης ανάμεσα σε δύο ατράκτους με γεωμετρικούς άξονες τεμνόμενους,
θα χρησιμοποιήσουμε ζεύγος ατέρμονα – κορώνας.
6.Στους κωνικούς οδοντωτούς τροχούς είναι αδύνατη η διαμόρφωση ελικοειδούς
οδόντωσης.
7.Με τη βοήθεια των κατάλληλων οδοντώσεων είναι δυνατή η μετάδοση κίνησης σε
περιπτώσεις ατράκτων με γεωμετρικούς άξονες παράλληλους, τεμνόμενους (υπό
οποιαδήποτε γωνία) και ασύμβατους.
8.Με τη χρήση των οδοντώσεων μπορούμε να πετύχουμε μετατροπή των στροφών του
κινούμενου άξονα σε σχέση με αυτές του κινητήριου, αλλά όχι της ροπής του.
9.Με το ζεύγος οδοντωτού τροχού – κανόνα πετυχαίνουμε μετατροπή της περιστροφικής
κίνησης σε ευθύγραμμη.
10.Όταν οι γεωμετρικοί άξονες της κινητήριας και της κινούμενης ατράκτου συμπίπτουν, η
μετάδοση της κίνησης γίνεται με συνδέσμους.
11.Οι οδοντώσεις είναι κατάλληλες για απαιτήσεις μεγάλων ροπών, πολλών στροφών και
ακρίβειας στη σχέση μετάδοσης, έχουν όμως μικρή διάρκεια ζωής και χρειάζονται συνεχή
συντήρηση.
12.Στη μετάδοση κίνησης μεταξύ δύο παραλλήλων ατράκτων στην οποία απαιτείται ομαλή
και ασφαλής λειτουργία με χαμηλά επίπεδα θορύβου, όπως είναι τα κιβώτια ταχυτήτων των
αυτοκινήτων, προτιμάται η χρήση οδοντωτών τροχών με ευθύγραμμα (ίσια) δόντια κι όχι
ελικοειδή (λοξά).
13.Το πλεονέκτημα των οδοντωτών τροχών με ελικοειδή οδόντωση οφείλεται στο γεγονός
ότι η εμπλοκή κάθε δοντιού είναι σταδιακή όχι μόνο κατά την έννοια του ύψους του αλλά και
κατά την έννοια του μήκους του.
14.Βαθμός επικάλυψης είναι ο μέσος αριθμός δοντιών ενός τροχού που συνεργάζονται (είναι
σε επαφή) ταυτόχρονα με τα αντίστοιχα δόντια του άλλου.
15.Οι οδοντωτοί τροχοί με ίσια δόντια έχουν μεγαλύτερο βαθμό επικάλυψης από τους
τροχούς με ελικοειδή.
16.Σημαντικό μειονέκτημα των οδοντωτών τροχών με ελικοειδή οδόντωση είναι ότι κατά τη
μετάδοση της κίνησης αναπτύσσονται αξονικές δυνάμεις, που αν είναι σημαντικές, απαιτούν
για την παραλαβή τους την τοποθέτηση αντίστοιχων εδράνων.
17.Στο ζεύγος οδοντωτού τροχού – οδοντωτού κανόνα, τα δόντια είναι πάντα ευθύγραμμα
(ίσια).
18.Ο χυτοσίδηρος ως υλικό κατασκευής γραναζιών είναι κατάλληλος για λειτουργία σε
περιβάλλον με σκόνη, άμμο ή υγρασία, είναι όμως ακατάλληλος για μεγάλες ταχύτητες και
απαιτήσεις σε ακρίβεια κατασκευής.
19.Ο χάλυβας δεν απαιτεί προστασία και λίπανση ακόμη και αν οι τροχοί εργάζονται σε
περιβάλλον με ρύπους και υγρασία.
20.Σε περιπτώσεις που η λειτουργία εμφανίζει κρουστικά φορτία οι χαλύβδινοι τροχοί
υφίστανται επιφανειακή βαφή και σκλήρυνση (ενανθράκωση) μέχρι βάθους 1mm. Διατηρούν
έτσι εσωτερικά την ελαστικότητα του χάλυβα.
21.Όταν το βάρος της διάταξης επιβάλλεται να είναι όσο το δυνατό μικρότερο,
χρησιμοποιούμε γρανάζια από ορείχαλκο.
22.Τα κεραμικά, οι συνθετικές ρητίνες και τα πλαστικά χρησιμοποιούνται ως υλικά
κατασκευής οδοντωτών τροχών, όταν οι τροχοί εργάζονται σε διαβρωτικό και οξειδωτικό
περιβάλλον.
23.Τα χυτά δόντια είναι κατάλληλα για περιφερειακές ταχύτητες από 4m/s έως 10m/s.
24.Οι οδοντώσεις κατά κύριο λόγο και για μεγάλο αριθμό κομματιών, κατασκευάζονται σε
φρεζομηχανή με τη βοήθεια διαιρέτη.
25.Η τυποποίηση των οδοντώσεων εξυπηρετεί στην οικονομία του κόστους κατασκευής των
οδοντωτών τροχών, κυρίως στον τομέα των κοπτικών εργαλείων, αλλά και στην
εναλλαξιμότητα μεταξύ των προϊόντων διαφόρων κατασκευαστών.
26.Το διαμετρικό βήμα ή (MODUL) ενός οδοντωτού τροχού, δείχνει το μήκος της αρχικής
διαμέτρου που αντιστοιχεί σε κάθε δόντι του.
27.Το MODUL είναι μήκος, μετριέται σε mm και οι τιμές του δεν είναι τυποποιημένες.
28.Το ύψος κεφαλής του δοντιού (hk) είναι μεγαλύτερο από το ύψος του ποδιού του (hf).
29.Το βήμα της οδόντωσης (t) είναι μήκος τόξου και μετριέται πάνω στην περιφέρεια
κεφαλών της οδόντωσης.
30.Στους ελικοειδείς οδοντωτούς τροχούς διακρίνουμε δύο βήματα: Το μετωπικό (t s) και το
κάθετο (tn)και ισχύει ts>tn.
31.Στους ελικοειδείς οδοντωτούς τροχούς, το κάθετο βήμα (t n) μετριέται σε επίπεδο κάθετο
στον άξονα του τροχού.
32.Στους ελικοειδείς οδοντωτούς τροχούς υπάρχουν δύο MODUL, το μετωπικό και το
κάθετο.
33.Το αντίστοιχο με το MODUL για το Αγγλοσαξονικό σύστημα είναι το circular pitch (c p)
που ισούται επίσης με t/π και μετριέται σε ίντσες.
34.Το diametrical pitch (Dp) μας δείχνει πόσα δόντια αντιστοιχούν σε μήκος αρχικής
διαμέτρου 1΄΄
35.Στη συνεργασία δύο κωνικών γραναζιών με ευθεία οδόντωση, οι κορυφές των κώνων
από τους οποίους προέρχονται, δεν συμπίπτουν.
36.Στη συνεργασία δύο κωνικών γραναζιών, οι ημιγωνίες των κώνων έχουν άθροισμα τη
γωνία των γεωμετρικών αξόνων των δύο ατράκτων.
37.Οι κωνικοί οδοντωτοί τροχοί έχουν ένα MODUL, όπως συμβαίνει και στους τροχούς με
ευθεία οδόντωση.
38.Κατά την εμπλοκή δύο οδοντωτών τροχών, κάθε δόντι του κινητήριου τροχού (1) ασκεί
μια δύναμη F στο αντίστοιχο δόντι του κινούμενου (2), η οποία είναι κάθετη στην επιφάνεια
επαφής τους και η διεύθυνσή της περνά από το σημείο επαφής των αρχικών περιφερειών
τους.
39.Η ακτινική δύναμη Fr είναι εφαπτόμενη των αρχικών περιφερειών και είναι η αιτία της
ροπής Μ που αναγκάζει τον κινούμενο τροχό (2) να περιστρέφεται.
40.Τα σημεία της αρχικής περιφέρειας του κινητήριου τροχού (1) έχουν μικρότερη
περιφερειακή ταχύτητα από τα αντίστοιχα σημεία της αρχικής περιφέρειας του κινούμενου
τροχού (2).
41.Ο κινητήριος τροχός (1) και ο κινούμενος (2), για να μπορούν να συνεργαστούν έχουν
ίδιο βήμα οδόντωσης, ίδιο MODUL και ίδια αρχική διάμετρο.
42.Με το ζεύγος ατέρμονα-κορώνας μπορούμε να πετύχουμε πολύ μεγάλες σχέσεις
μετάδοσης.
43.Η σχέση μετάδοσης σε ένα ζευγάρι γρανάζια δε μπορεί να ξεπεράσει το 1/3.
44.Ο ελάχιστος αριθμός δοντιών ενός γραναζιού δεν πρέπει να είναι μικρότερος από 18
περίπου και με ειδικές χαράξεις 14 ή τουλάχιστον 12, γιατί εμφανίζεται έντονο το φαινόμενο
υποκοπής.
45.Στα γρανάζια, για περιφερειακές ταχύτητες μεγαλύτερες από 10m/s χρησιμοποιούμε για
τη λίπανσή τους γράσο.
46. Η πλήμνη είναι στο κέντρο του γραναζιού και συνδέει το γρανάζι με την άτρακτο.
47. Σε ορισμένες περιπτώσεις το γρανάζι διαμορφώνεται πάνω στην άτρακτο και αποτελεί
ένα σώμα με αυτήν.
48. Σε ένα ζευγάρι ατέρμονα-κορώνας μετατρέπεται η περιστροφική κίνηση σε ευθύγραμμη
και αντίθετα.
49. Οι οδοντώσεις χρησιμοποιούνται στα κιβώτια ταχυτήτων των αυτοκινήτων αλλά ποτέ στα
κιβώτια ταχυτήτων των εργαλειομηχανών.
50. Ένα πλεονέκτημα των ελικοειδών τροχών οφείλεται στο ότι η εμπλοκή κάθε δοντιού
γίνεται σταδιακά.
51.Τα πλεονεκτήματα των ελικοειδών τροχών τους καθιστούν κατάλληλους στις πολλές
στροφές και στις μεγάλες δυνάμεις.
52.Ένα πλεονέκτημα των ελικοειδών τροχών είναι ότι λόγω της μορφής τους δεν
δημιουργούνται αξονικές δυνάμεις στην άτρακτο.
53.Η αρχική περιφέρεια σε ένα οδοντωτό τροχό περνά από τις κορυφές των δοντιών.
54.Το βήμα της οδόντωσης είναι η απόσταση δύο διαδοχικών δοντιών και μετριέται πάνω
στην αρχική περιφέρεια.
55.Το modul είναι ένας αριθμός που χρησιμοποιείται για την τυποποίηση των γραναζιών και
έχει μονάδες kp.
56.Στα κανονικά δόντια των οδοντωτών τροχών το ύψος του δοντιού ισούται με το modul.
57.Οι ελικοειδείς οδοντωτοί τροχοί έχουν δύο διαφορετικά βήματα και δύο διαφορετικά
modul.
58.Οι κωνικοί οδοντωτοί τροχοί έχουν δύο διαφορετικά βήματα και δύο διαφορετικά modul.
59.Όταν έχουμε δύο συνεργαζόμενα ζεύγη οδοντωτών τροχών με το ένα να έχει σχέση
μετάδοσης ίση με 3 και το άλλο 4, τότε η συνολική σχέση μετάδοσης είναι 7.
60.Ο αριθμός δοντιών στα γρανάζια σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να είναι μικρότερος
από 12.

6.7.ΙΜΑΝΤΕΣ

1.Στην ιμαντοκίνηση, το μέρος της εξωτερικής περιφέρειας της τροχαλίας το οποίο

καλύπτεται από τον ιμάντα ονομάζεται τόξο επαφής.
2.Το άθροισμα των δύο τόξων επαφής στην ιμαντοκίνηση είναι 180 ο.
3.Οι τροχαλίες είναι ολόσωμα τύμπανα ή δίσκοι, οποιεσδήποτε διαστάσεις κι αν έχουν.
4.Η περιφερειακή στεφάνη των τροχαλιών έχει διάφορες μορφές, ανεξάρτητα από τον τύπο
του ιμάντα με τον οποίο θα συνεργαστεί.
5.Η τροχαλία που συνεργάζεται με οδοντωτό ιμάντα έχει στη στεφάνη της διαμορφωμένη
αντίστοιχη οδόντωση, ίδιας μορφής και βήματος.
6.Τον οδοντωτό ιμάντα το χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε ακρίβεια στη μετάδοση χωρίς
ολίσθηση.
7.Η οδόντωση στη μια πλευρά του ιμάντα έχει το μειονέκτημα πως μειώνει την ευκαμψία του.
8.Στην ιμαντοκίνηση, η σχέση μετάδοσης στροφών των δύο ατράκτων για μια συγκεκριμένη
διάταξη, δε μπορεί να μεταβάλλεται με συνεχή τρόπο.
9.Στην ιμαντοκίνηση οι ροπές των ατράκτων είναι αντιστρόφως ανάλογες των στροφών τους.
10.Η μετάδοση κίνησης με ιμάντα είναι ακατάλληλη για περιφερειακές ταχύτητες μεγαλύτερες
από10m/s.
11.Για πολύ μεγάλες ισχείς (πάνω από 2000PS), αντί της ιμαντοκίνησης χρησιμοποιείται η
οδοντοκίνηση ή η αλυσοκίνηση.
12.Κύρια αιτία που δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ιμάντες για πολύ μεγάλες ισχείς είναι
η ολίσθηση που έχουν προς την τροχαλία.
13.Για τη μεταφορά ορισμένης ισχύος (Ρ), όσο μικρότερη είναι η περιφερειακή ταχύτητα (V)
τόσο μεγαλύτερη θα είναι η περιφερειακή δύναμη (F).
14.Οι ιμάντες δε χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που οι άξονες των ατράκτων είναι
ασύμβατοι.
15.Υπάρχουν ιμάντες που μπορούν να εργαστούν και με τις δύο πλευρές τους.
16.Σε περιπτώσεις αντίθετης φοράς περιστροφής των ατράκτων τοποθετούμε τον ιμάντα με
«διασταύρωση».
17.Οι επίπεδοι ιμάντες παρουσιάζουν πλεονέκτημα στην πρόσφυση (καλύτερη τριβή) ακόμα
και με μικρή τάνυση, σε σχέση με τους τραπεζοειδείς ιμάντες.
18.Όταν ο επίπεδος ιμάντας εργάζεται σε ελαφρά κυρτή επιφάνεια τροχαλίας, έχουμε πιο
ασφαλή πρόσφυση από αυτή που θα είχαμε σε απλή κυλινδρική επιφάνεια.
19.Σήμερα οι πιο διαδεδομένοι ιμάντες είναι οι τραπεζοειδείς.
20.Ο τραπεζοειδής ιμάντας στο πάνω μέρος της διατομής του, μέσα από την επένδυση έχει
χορδές για την παραλαβή των εφελκυστικών φορτίων.
21.Ο τραπεζοειδής ιμάντας κατά τη συνεργασία του με την τροχαλία, πρέπει να πατάει και
στις πλευρές και στη βάση του αυλακιού της.
22.Η τροχαλία που είναι κατασκευασμένη από χυτοσίδηρο είναι κατάλληλη για μεγαλύτερες
περιφερειακές ταχύτητες από μια αντίστοιχη από χυτοχάλυβα.
23.Στους επίπεδους ιμάντες, για λόγους προστασίας του ιμάντα από υπερβολική κάμψη, η
διάμετρος της τροχαλίας εκλέγεται 80 ως 100 φορές μεγαλύτερη από το πάχος του (s).
24.Κατά τη λειτουργία της ιμαντοκίνησης, η τάση που αναπτύσσεται στο έλκοντα κλάδο είναι
μεγαλύτερη από την τάση που αναπτύσσεται στον ελκόμενο (Τ1>Τ2).
25.Κατά τη λειτουργία της ιμαντοκίνησης, η κατανομή των κάθετων δυνάμεων στο τόξο
επαφής ακολουθεί αύξουσα μορφή από τον έλκοντα προς τον ελκόμενο κλάδο.
26.Ο τανυστήρας γυρίζει ελεύθερα στον άξονά του.
27.Τον τανυστήρα τον τοποθετούμε έτσι ώστε να πιέζεται ο έλκων κλάδος.
28.Με τη βοήθεια του τανυστήρα το τόξο επαφής μεγαλώνει.
29.Σε τροχαλίες με μεγάλες διαμέτρους παρουσιάζεται το μειονέκτημα να αναπτύσσονται
μεγάλες περιφερειακές ταχύτητες και μεγάλες φυγόκεντρες δυνάμεις. Αυτό έχει σαν
αποτέλεσμα τη μείωση της πρόσφυσης του ιμάντα και πιθανά φαινόμενα ολίσθησης.
30.Σε συνεργασία δύο τροχαλιών ίσων διαμέτρων το τόξο επαφής είναι για την καθεμιά
180ο.
31.Όσο μεγαλώνει η απόσταση των αξόνων των ατράκτων, τόσο αυξάνεται το τόξο επαφής
στη μικρή τροχαλία.
32.Όσο μεγαλώνει η διαφορά διαμέτρων μεταξύ των δύο συνεργαζόμενων τροχαλιών, τόσο
αυξάνεται το τόξο επαφής στη μικρή τροχαλία.
33.Η σχέση μετάδοσης στην πράξη δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 1/6, γιατί μειώνεται
πολύ το τόξο επαφής στη μικρότερη τροχαλία.
34.Η ολίσθηση του ιμάντα έχει σαν αποτέλεσμα μείωση των πραγματικών στροφών της
κινητήριας τροχαλίας.
35.Μια μείωση στροφών λόγω ολίσθησης της τάξης 2% ως 3% σημαίνει ότι ενώ θεωρητικά
θα είχα 100 στροφές το λεπτό, στην πραγματικότητα θα έχω 97 ως 98 και είναι αποδεκτή.
36.Η αρχική τάνυση του ιμάντα δεν επηρεάζει ιδιαίτερα τη λειτουργία της διάταξης και γίνεται
κατ’εκτίμηση του τεχνίτη που τον τοποθετεί.
37.Η διάταξη των ιμάντων εκτός από τον ιμάντα περιλαμβάνει και δύο τροχαλίες.
38.Ο ιμάντας έρχεται σε επαφή με την τροχαλία μέσω της πλήμνης.
39.Η διατομή των ιμάντων είναι είτε κυκλική είτε ορθογωνική.
40.Για τη μεταφορά ορισμένης ισχύος στην ιμαντοκίνηση, όσο μικρότερη είναι η
περιφερειακή ταχύτητα τόσο μεγαλύτερη θα είναι η περιφερειακή δύναμη.
41.Οι πιο διαδεδομένοι ιμάντες είναι οι τραπεζοειδείς.
42.Το πλάτος της τροχαλίας σε ένα επίπεδο ιμάντα είναι κατά 10% μεγαλύτερο από το
πλάτος του ιμάντα.
43.Ο τραπεζοειδής ιμάντας πρέπει να πατάει μόνο στις πλευρές του αυλακιού της τροχαλίας.
44.Κατά τη λειτουργία του ιμάντα διακρίνουμε σε αυτόν δύο κλάδους: τον έλκοντα και τον
ελκυόμενο.
45.Σε ένα ιμάντα ο ελκυόμενος κλάδος έχει μεγαλύτερη ταχύτητα από τον έλκοντα.
46.Οι διάμετροι των τροχαλιών δεν πρέπει να επιλέγονται πολύ μικρές γιατί έτσι ο ιμάντας
καταπονείται πολύ σε κάμψη.
47.Στην ιμαντοκίνηση επιτρέπεται μια ολίσθηση του ιμάντα μέχρι 3%.
48.Ο τανυστήρας είναι ένας τροχός που πιέζει τον ελκόμενο κλάδο του ιμάντα.
49.Η χρήση τανυστήρα είναι χρήσιμη για τί επιτρέπει τη σχέση μετάδοσης της ιμαντοκίνησης
να φτάσει μέχρι και το 1/6.

6.8.ΑΛΥΣΙΔΕΣ

1.Η μορφή των δοντιών του αλυσοτροχού είναι ανεξάρτητη από τη μορφή των στοιχείων της
αλυσίδας με την οποία συνεργάζονται.
2.Τα πλευρικά ελάσματα (λαμάκια) της αλυσίδας κινήσεως ασφαλίζονται στους πείρους με
κεφάλωμα ή κοπίλιες, με τρόπο που να μην επιτρέπεται η περιστροφή τους γύρω από
αυτούς.
3.Οι αλυσίδες είναι κατάλληλες, όπως κι οι ιμάντες, για περιπτώσεις ατράκτων που απέχουν
πολύ μεταξύ τους, οπότε δε χρησιμοποιούνται γρανάζια λόγω των μεγάλων διαμέτρων που
θα έπρεπε να είχαν.
4.Στις πολύ μικρές ταχύτητες χρησιμοποιούνται ιμάντες κι όχι αλυσίδες.
5.Οι αλυσίδες είναι ακριβότερες και πιο θορυβώδεις από τους ιμάντες, αλλά δεν
παρουσιάζουν ολίσθηση.
6.Οι αλυσίδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια για περιφερειακές ταχύτητες μέχρι
100m/s.
7.Στην μετάδοση κίνησης με αλυσίδα οι άξονες των ατράκτων μπορούν να είναι μεταξύ τους
παράλληλοι ή ασύμβατοι.
8. Στην αλυσοκίνηση δε χρησιμοποιούμε τανυστήρα.
9. Για μετάδοση κίνησης χρησιμοποιούνται οι «αλυσίδες με στοιχεία».
10.Η αλυσίδα με πείρους είναι τύπος ακατάλληλος για ταχύτητες πάνω από 0.5m/s,
παρουσιάζει πολλές τριβές και μειωμένο βαθμό απόδοσης σε σχέση με τους άλλους τύπους.
11. Στην αλυσίδα με πείρους και δαχτυλίδια, οι πείροι περνάνε μέσα στα δαχτυλίδια και
μπορούν να περιστρέφονται ως προς αυτά.
12. Η αλυσίδα με πείρους και δαχτυλίδια είναι πιο θορυβώδης από την αλυσίδα με πείρους.
13. Οι αλυσίδες με ράουλα παρουσιάζουν μειωμένο θόρυβο και τριβές, γιατί ένα μέρος της
τριβής ολίσθησης μετατρέπεται σε τριβή κύλισης μέσω των ράουλων.
14. Οι αλυσίδες με ράουλα είναι εξυπηρετικές στα πολύ μεγάλα φορτία.
15. Για τους τύπους «αλυσίδες με πείρους και δαχτυλίδια» και «αλυσίδες με ράουλα»,
επιδιώκουμε να αποτελούνται από ζυγό αριθμό στοιχείων, ώστε να εναλλάσσονται
εσωτερικά και εξωτερικά στοιχεία.
16. Οι αλυσίδες με ράουλα δε μπορούν να κατασκευαστούν με περισσότερες από μία
παράλληλες σειρές στοιχείων.
17. Η οδοντωτές αλυσίδες έχουν πολύ χαμηλό θόρυβο και μπορούν να εργαστούν σε
μεγαλύτερες ταχύτητες από τους άλλου τύπους.
18. Τα εξαρτήματα των στοιχείων των αλυσίδων κατασκευάζονται από χυτοχάλυβα.
19. Στα δαχτυλίδια γίνεται επιφανειακή ενανθράκωση για αύξηση της αντοχής του σε
επιφανειακές πιέσεις.
20. Οι διαστάσεις των αλυσίδων δεν είναι τυποποιημένες.
21. Στην αλυσοκίνηση η περιφερειακή δύναμη αναπτύσσεται λόγω τριβής μεταξύ στοιχείων
αλυσίδας και αλυσοτροχού.
22. Στην αλυσοκίνηση η περιφερειακή δύναμη είναι ίδια για όλα τα στοιχεία της αλυσίδας,
που είναι ταυτόχρονα σε εμπλοκή με τους αλυσοτροχούς.
23. Στα στοιχεία της αλυσίδας που είναι στον ελκόμενο κλάδο το φορτίο είναι πρακτικά
μηδενικό.
24. Επειδή δεν υπάρχει ολίσθηση μεταξύ τροχού και αλυσίδας, οι δύο αλυσοτροχοί και κάθε
σημείο της αλυσίδας έχουν ίση περιφερειακή ταχύτητα.
25. Δεν υπάρχει λειτουργικός περιορισμός στον ελάχιστο αριθμό δοντιών του μικρού τροχού.
26. Η σχέση μετάδοσης στην αλυσοκίνηση μπορεί να φτάνει ως 1/10.
27. Όσο πιο μεγάλο είναι το βήμα της αλυσίδας, τόσο το μέγιστο όριο στροφών περιορίζεται.
28. Για περιφερειακή ταχύτητα 3m/s κατάλληλη είναι η λίπανση σταγόνων σε κατάλληλα
σημεία.
29. Η δράση του λιπαντικού δεν επηρεάζεται από το περιβάλλον στο οποίο εργάζεται η
διάταξη.
30. Στις μικρές ταχύτητες χρησιμοποιούνται αλυσίδες και όχι ιμάντες.
31. Οι αλυσίδες με πείρους και δαχτυλίδια είναι πιο βελτιωμένες από τις αλυσίδες με ράουλα.
32. Η τιμή της δύναμης που ασκείται στην αλυσίδα εξαρτάται από την ισχύ που μεταφέρεται
και από την περιφερειακή ταχύτητα.
33. Στους αλυσοτροχούς υπάρχουν περιορισμοί στον ελάχιστο αριθμό δοντιών
του μικρού τροχού και στη σχέση μετάδοσης.
34. Όταν η ταχύτητα της αλυσίδας είναι 4 m/s η λίπανσή της γίνεται με σταγόνες.
35. Όταν η ταχύτητα της αλυσίδας είναι 1,5 m/s η λίπανσή της γίνεται με

6.9.ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ

1. Το έμβολο ολισθαίνει μέσα στον κύλινδρο, παλινδρομώντας από το άνω νεκρό σημείο
(ΑΝΣ) έως το κάτω νεκρό σημείο (ΚΝΣ).
2. Ο διωστήρας (μπιέλα) αρθρώνεται στο πάνω άκρο του με το στρόφαλο και στο κάτω άκρο
του με το έμβολο.
3. Σε μια εμβολοφόρα μηχανή εσωτερικής καύσης, η περιστροφική κίνηση του
στροφαλοφόρου άξονα μετατρέπεται σε παλινδρομική στο έμβολο.
4. Η μετατόπιση του εμβόλου μεταφέρεται από τον πείρο του εμβόλου στο διωστήρα κι από
το διωστήρα στο στρόφαλο.
5. Ο διωστήρας κατασκευάζεται από ειδικά κράματα αλουμινίου.
6. Ο στροφαλοφόρος άξονας κάνει περιστροφική κίνηση και γι’ αυτό δεν απαιτείται να έχει
υψηλή αντοχή σε κρουστικά φορτία.
7. Η πίεση των αερίων της καύσεως καταπονεί θερμικά αλλά και μηχανικά τα έμβολα.
8. Η έκρηξη των καυσαερίων σε μια μηχανή εσωτερικής καύσης αυτοκινήτου, γίνεται σε κάθε
κύλινδρο περίπου 100 φορές το λεπτό.
9. Η δύναμη που μεταβιβάζεται από το έμβολο στο διωστήρα κι από εκεί στο στρόφαλο είναι
κρουστική.
10. Η λίπανση στο μηχανισμό εμβόλου – διωστήρα – στροφάλου δεν είναι απαραίτητη.
6.10.ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΗΛΩΣΕΙΣ
1→Σ 2→Λ 3→Σ 4→Λ 5→Λ
6→Σ 7→Λ 8→Λ 9→Σ 10 → Σ
11 → Λ 12 → Σ 13 → Σ 14 → Σ 15 → Λ
16 → Σ 17 → Λ 18 → Λ 19 → Σ 20 → Λ
21 → Σ 22 → Σ 23 → Λ 24 → Λ 25 → Σ
26 → Λ 27 → Σ 28 → Σ 29 → Λ 30 → Σ
31 → Λ 32 → Σ 33 → Σ 34 → Σ 35 → Λ
36 → Λ 37 → Λ 38 → Σ
ΚΟΧΛΙΕΣ
1→Λ 2→Λ 3→Σ 4→Σ 5→Σ
6→Λ 7→Σ 8→Σ 9→Λ 10 → Σ
11 → Σ 12 → Σ 13 → Σ 14→ Λ 15 → Λ
16 → Σ 17 → Λ 18 → Σ 19 → Λ 20→Λ
21→ Σ 22 → Σ 23 → Λ 24 → Σ 25 →Σ
26→ Λ 27 → Σ 28 → Σ 29 → Λ
ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΕΙΣ – ΣΦΗΝΕΣ
1→Σ 2→Σ 3→Σ 4→Λ 5 →Σ
6→Σ 7→Λ 8→Σ 9→Σ 10 → Λ
11 → Λ 12 → Σ 13 → Λ 14 → Λ 15 → Σ
16 → Σ 17 → Σ 18 → Σ 19 → Λ 20 → Σ
21 → Λ 22 → Σ 23 → Σ 24 → Λ 25 → Σ
26 → Σ 27 → Σ 28 → Σ 29 → Λ 30 → Σ
31 → Λ 32 → Λ 33 → Σ 34 → Λ 35 → Σ
36 → Σ 37 → Λ 38 → Σ 39 → Λ 40 → Σ
41 → Σ
ΑΞΟΝΕΣ - ΑΤΡΑΚΤΟΙ - ΣΤΡΟΦΕΙΣ – ΕΔΡΑΝΑ
1→Σ 2→Λ 3→Σ 4→Λ 5→Λ
6→Σ 7→Σ 8→Λ 9→Σ 10 → Λ
11 → Λ 12 → Σ 13 → Σ 14 → Σ 15 → Λ
16 → Λ 17 → Σ 18 → Λ 19 → Σ 20 → Λ
21 → Λ 22 → Λ 23 → Σ 24 → Σ 25 → Λ
26 → Λ 27 → Λ 28 → Λ 29 → Λ 30 → Σ
31 → Λ 32 →Λ 33 →Σ 34 →Λ 35 →Σ
36 →Σ 37 →Λ 38 →Λ 39 →Σ 40 →Λ
41 →Σ 42 →Λ 43 →Σ 44 →Λ 45 →Λ
46 →Σ 47 →Λ 48 →Σ 49 →Λ 50 →Σ
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ - ΕΙΔΗ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ
1→Σ 2→Λ 3→Σ 4→Λ 5 →Λ
6→Σ 7→Σ 8→Λ 9→Λ 10 → Λ
11 → Σ 12 → Λ 13 → Σ 14 → Σ 15 → Λ
16 → Σ 17 → Λ 18 → Σ 19 → Σ 20 → Λ
21 → Λ 22 → Λ 23 → Σ 24 → Σ 25 → Σ
26 → Σ 27 →Λ 28 → Σ 29 →Σ 30 → Λ
31 → Σ 32 → Σ 33 → Λ 34 → Σ
ΟΔΟΝΤΩΣΕΙΣ
1→Σ 2→Σ 3→Λ 4→Λ 5→Λ
6→Λ 7→Σ 8→Λ 9→Σ 10 → Σ
11 → Λ 12 → Λ 13 → Σ 14 → Σ 15 → Λ
16 → Σ 17 → Λ 18 → Σ 19 → Λ 20 → Σ
21 → Λ 22 → Σ 23 → Λ 24 → Λ 25 → Σ
26 → Σ 27 → Λ 28 → Λ 29 → Λ 30 → Σ
31 → Λ 32 → Σ 33 → Σ 34 → Σ 35 → Λ
36 → Σ 37 → Λ 38 → Σ 39 → Λ 40 → Λ
41 → Λ 42 → Σ 43 → Λ 44 → Σ 45 → Λ
46 → Σ 47 → Σ 48 →Λ 49 → Λ 50 → Σ
51 →Σ 52 → Λ 53 → Λ 54 → Σ 55 → Λ
56 → Λ 57 →Σ 58 → Λ 59 → Λ 60 → Σ
ΙΜΑΝΤΕΣ
1→Σ 2→Λ 3→Λ 4→Λ 5→Σ
6→Σ 7→Λ 8→Λ 9→Σ 10 → Λ
11 → Σ 12 → Λ 13 → Σ 14 → Λ 15 → Σ
16 → Σ 17 → Λ 18 → Σ 19 → Σ 20 → Σ
21 → Λ 22 → Λ 23 → Σ 24 → Σ 25 → Λ
26 → Σ 27 → Λ 28 → Σ 29 → Σ 30 → Σ
31 → Σ 32 → Λ 33 → Σ 34 → Λ 35 → Σ
36 → Λ 37 →Σ 38 → Λ 39 → Λ 40 → Σ
41 → Σ 42 → Λ 43 → Σ 44 → Σ 45 → Λ
46 → Σ 47 → Σ 48 → Σ 49 → Λ
ΑΛΥΣΙΔΕΣ
1→Λ 2→Λ 3→Σ 4→Λ 5→Σ
6→Λ 7→Λ 8→Λ 9→Σ 10 → Σ
11 → Σ 12 → Λ 13 → Σ 14 → Λ 15 → Σ
16 → Λ 17 → Σ 18 → Λ 19 → Σ 20 → Λ
21 → Λ 22 → Λ 23 → Σ 24 → Σ 25 → Λ
26 → Λ 27 → Σ 28 → Λ 29 → Λ 30 → Σ
21 → Λ 22 → Σ 23 → Σ 24 → Λ 25 → Σ
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ
1→Σ 2→Λ 3→Λ 4→Σ 5→Λ
6→Λ 7→Σ 8→Λ 9→Σ 10 → Λ
7.Ασκησεις αντιστοίχησης
Σε αυτό το τμήμα του βοηθήματος και πάλι με την σειρά που είναι και τα αντίστοιχα κεφάλαια
της θεωρίας στο βιβλίο δίνονται μια σειρά από πιθανές ασκήσεις αντιστοίχησης.

7.1 ΗΛΟΙ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.1

1. d = 1 ως 3mm Α. Επιπεδοκαμπύλος
2. d = 1 ως 9mm Β. Φακοειδής
3. d > 10mm Γ. Ημιστρόγγυλος
4. Μεγάλη και καμπυλωτή κεφαλή Δ. Σωληνωτός
5. Βυθισμένος ή ημιβυθισμένος Ε. Λεβητόκαρφο
ΣΤ. Πριτσίνι

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.2

1. Ήλωση Α. Λυόμενη σύνδεση με μπουζόνια

2. Κοχλιοσύνδεση Β. Μόνιμη σύνδεση με διαμόρφωση
3. Σύνδεση με σφήνα Γ. Μόνιμη σύνδεση που απαιτεί θερμότητα
4. Συγκόλληση Δ. Λυόμενη σύνδεση απόσβεσης κραδασμών
Ε. Λυόμενη σύνδεση που συνδέει άξονα με
5. Σύνδεση με ελατήρια
τρύμα
ΣΤ. Μόνιμη σύνδεση με κοχλίες κεφαλής

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.3
1.Σταθερή ήλωση Α. Επένδυση σκελετού σε ελικόπτερο
2.Στεγανή ήλωση Β. Τα συνδεόμενα ελάσματα τοποθετούνται μετωπικά
3.Στερεοστεγανή ήλωση Γ. Δοχείο νερού
4.Ήλωση προσκολλήσεως Δ. Μεταλλικό κτίριο
5.Ήλωση με αρμοκαλύπτρα Ε. Τα συνδεόμενα ελάσματα τοποθετούνται το ένα πάνω στο ά λ λο
ΣΤ. Λέβητας ατμού

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.4

1. t Α. Μήκος κορμού ήλου

2. d Β. Βήμα ήλωσης
3. k Γ. Απόσταση ακραίας σειράς ήλων από άκρη ελάσματος
4. ℓ Δ. Απόσταση μεταξύ δύο παράλληλων σειρών ήλων
5. e Ε. Διάμετρος κορμού ήλου
 ΣΤ. Ύψος κεφαλής ήλου

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.5

1.

Α. ΗΜΙΣΤΡΟΓΓΥΛΟΣ ΗΛΟΣ

2.
Β. ΗΜΙΣΤΡΟΓΓΥΛΟΣ ΒΥΘΙΣΜΕΝΟΣ ΗΛΟΣ

3.
Γ. ΦΑΚΟΕΙΔΗΣ ΗΜΙΒΥΘΙΣΜΕΝΟΣ ΗΛΟΣ

4.
Δ. ΠΛΑΤΥΚΕΦΑΛΟΣ ΗΛΟΣ

5.
Ε. ΣΩΛΗΝΩΤΟΣ ΗΛΟΣ

ΣΤ. ΦΑΚΟΕΙΔΗΣ ΒΥΘΙΣΜΕΝΟΣ ΗΛΟΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.6

Α. ΜΗΚΟΣ ΗΛΟΥ (ℓ)

Β. ΚΕΦΑΛΗ ΗΛΟΥ

Γ. ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΟΡΜΟΥ (d)

Δ. ΚΟΡΜΟΣ ΗΛΟΥ

Ε. ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ (D)

ΣΤ. ΥΨΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ (K)

ΑΝΤΙΣΟΙΧΙΣΗ 7.1.7

Α. e1

Β. t

Γ. d1

Δ. e

Ε. e2

ΣΤ
d
.
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.8

1.ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ, ΔΙΠΛΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΖΙΚ-ΖΑΚ

Α.

2.ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΔΙΠΛΗ ΑΡΜΟΚΑΛΥΠΤΡΑ, ΔΙΠΛΗΣ ΣΕΙΡΑΣ

Β.

3.ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ, ΔΙΠΛΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ

Γ.

4.ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΔΙΠΛΗ ΑΡΜΟΚΑΛΥΠΤΡΑ, ΑΠΛΗΣ ΣΕΙΡΑΣ

Δ.

5.ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ ΤΡΙΠΛΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΖΙΚ-ΖΑΚ

Ε.
 ΣΤ

7.2 ΚΟΧΛΙΕΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.1

1.Χρησιμοποιείται ως μέσο λυόμενης σύνδεσης Α. Ρυθμιστικός κοχλίας

2.Χρησιμοποιείται για τη δημιουργία προέντασης Β. Κοχλίας κίνησης

3.Χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση διακένου Γ. Κοχλίας μέτρησης

4.Χρησιμοποιείται στο μικρόμετρο Δ. Κοχλίας τάσης

5.Χρησιμοποιείται για τη μετατροπή της περιστροφικής κίνησης σε
Ε. Διαφορικός κοχλίας
γραμμική ή αντίστροφα
ΣΤ. Κοχλίας σύσφιξης

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.2

1. Ονομαστική διάμετρος Α. h
2. Εσωτερική διάμετρος του πυρήνα Β. d2
3. Βήμα σπειρώματος Γ. α
4. Γωνία κορυφής σπειρώματος Δ. h3
5. Μέση διάμετρος σπειρώματος Ε. d1
ΣΤ. d

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.3

1. Μετρικό σπείρωμα (Μ) Α. Χρησιμοποιείται για γενική χρήση

Β. Χρησιμοποιείται αν δεν υπάρχουν προδιαγραφές για την
2. Σπείρωμα Whitworth (W, R)
ακρίβεια
3. Τραπεζοειδές σπείρωμα Γ. Χρησιμοποιείται σε κοχλίες κίνησης
ο
4. Λεπτό σπείρωμα (f) Δ. Έχει γωνία κορυφής α=60
ο
5. Μέσο σπείρωμα (m) Ε. Έχει γωνία κορυφής α=55
ΣΤ. Χρησιμοποιείται για σπείρωμα μεγάλης ακρίβειας
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.4

Α. ΤΡΑΠΕΖΟΕΙΔΕΣ ΣΠΕΙΡΩΜΑ

1.

Β. ΠΡΙΟΝΩΤΟ ΣΠΕΙΡΩΜΑ

2.

Γ. ΤΡΙΓΩΝΙΚΟ ΣΠΕΙΡΩΜΑ

3.

Δ. ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΟ ΣΠΕΙΡΩΜΑ

4.

Ε. ΟΡΘΟΓΩΝΙΚΟ ΣΠΕΙΡΩΜΑ

5.

ΣΤ. ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΣΠΕΙΡΩΜΑ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.5

Α. ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΣΠΕΙΡΩΜΑΤΟΣ

 Β. ΓΩΝΙΑ ΚΟΡΥΦΗΣ ΣΠΕΙΡΩΜΑΤΟΣ

Γ. ΒΑΘΟΣ ΣΠΕΙΡΩΜΑΤΟΣ

Δ. ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΠΥΡΗΝΑ ΣΠΕΙΡΩΜΑΤΟΣ

Ε. ΒΗΜΑ ΣΠΕΙΡΩΜΑΤΟΣ

ΣΤ. ΜΕΣΗ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΣΠΕΙΡΩΜΑΤΟΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.6

Α. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΟΧΛΙΑ ΜΕ ΑΝΤΙΠΕΡΙΚΟΧΛΙΟ

1.
2.
Β. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΟΧΛΙΑ ΜΕ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΟΝΗ

3.
Γ. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΟΧΛΙΑ ΜΕ ΕΛΑΣΜΑ

Δ. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΟΧΛΙΑ ΜΕΑΥΤΟΑΣΦΑΛΙΖΟΜΕΝΟ

Π Ε ΡΙΚΟΧΛΙΟ
4.
5.

Ε. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΟΧΛΙΑ ΜΕ ΣΥΡΜΑΤΑ

ΣΤ. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΟΧΛΙΑ ΜΕ ΚΩΝΙΚΗ ΕΠΑΦΗ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.7

A. ΦΥΤΕΥΤΟΣ ΚΟΧΛΙΑΣ (ΜΠΟΥΖΟΝΙ)

1.
 Β. ΠΕΡΑΣΤΟΣ ΚΟΧΛΙΑΣ
2.

Γ. ΚΟΧΛΙΑΣ ΚΙΝΗΣΗΣ
3.

Δ. ΚΟΧΛΙΑΣ ΤΑΣΗΣ
4.

Ε. ΚΟΧΛΙΑΣ ΑΓΚΥΡΩΣΕΩΣ

5.

ΣΤ. ΚΟΧΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΗΣ

7.3 ΣΦΗΝΕΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.3.1

Α. ΠΕΙΡΟΣ ΜΕ ΕΓΚΟΠΗ
1.
 Β. ΣΦΗΝΑ ΟΔΗΓΟΣ

2.

Γ. ΔΙΑΜΗΚΗΣ ΣΦΗΝΑ
3.

Δ. ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΟΣ ΠΕΙΡΟΣ
4.

Ε. ΕΓΚΑΡΣΙΑ ΣΦΗΝΑ

5.

ΣΤ. ΠΟΛΥΣΦΗΝΟ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.3.2

Α. ΚΟΙΛΗ ΣΦΗΝΑ
1.

Β. ΚΩΝΙΚΗ ΕΓΚΑΡΣΙΑ ΣΦΗΝΑ (ΠΕΙΡΟΣ)

2.

Γ. ΣΦΗΝΑ ΟΔΗΓΟΣ
3.

Δ. ΣΦΗΝΑ ΕΠΙΠΕΔΗ ΜΕ ΝΥΧΙ

4.

Ε. ΔΙΣΚΟΕΙΔΗΣ ΣΦΗΝΑ

5.

ΣΤ. ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΙΚΗ ΣΦΗΝΑ

7.4 ΑΞΟΝΕΣ- ΑΤΡΑΚΤΟΙ-ΣΤΡΟΦΕΙΣ-ΕΔΡΑΝΑ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.1

1. F Α. Ροπή
2. R Β. Στροφές της ατράκτου
3. V Γ. Δύναμη που παράγει τη ροπή
4. M Δ. Ισχύς της ατράκτου
5. P Ε. Περιφερειακή ταχύτητα
ΣΤ. Απόσταση από τη διεύθυνση της δύναμης ως τον άξονα της ατράκτου

ΑΝΤΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.2

1.Αύξηση απόστασης (R) του φορέα της

Α. Βαθμός απόδοσης μετάδοσης η=1
δύναμης από τον άξονα της ατράκτου

2.Μείωση δύναμης που ενεργεί σε απόσταση R

Β. Αύξηση ροπής
από τον άξονα της ατράκτου

3.Μείωση ροπής στη μετάδοση από κινητήρια Γ. Αύξηση στροφών της κινούμενης
(1)σε κινούμενη (2), άτρακτο (Μ2<Μ1) ατράκτου (η2>η1)

Δ. Η τροχαλία της κινούμενης

4.Αύξηση ροπής στη μετάδοση από κινητήρια ατράκτου αποκτά μεγαλύτερη
(1) σε κινούμενη (2), άτρακτο (Μ2>Μ1) περιφερειακή ταχύτητα από αυτή
της κινητήριας (V2>V1)

5.Ισχύς Ρ1=Ρ2 Ε. Σχέση μετάδοσης i<1

ΣΤ. Μείωση ροπής

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.3

1. Τμήμα του άξονα ή της ατράκτου Α. Τριβέας

2. Τμήμα εδράνου ολίσθησης Β. St 60
3. Μεταφέρει μόνο καμπτικά φορτία Γ. Άτρακτος
4. Μεταφέρει καμπτικά και στρεπτικά φορτία Δ. Στροφέας
5. Χάλυβας για κατασκευή αξόνων Ε. Άξονας
ΣΤ. St 34
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.4

1. Ακτινικά φορτία Α. Αυτολιπαινόμενο έδρανο

2. “Παρακολουθεί” τις παραμορφώσεις του στροφέα Β. Αξονικό έδρανο
3. Έχει γραφίτη Γ. Εγκάρσιο έδρανο
4. Χρωμιονικελιούχος χάλυβας Δ. Αυτορύθμιστο έδρανο
5. Χυτοσίδηρος Ε. Υλικό για έδρανο ολίσθησης
ΣΤ. Υλικό για έδρανο κύλισης

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.5

Α. ΠΛΑΤΟΣ ΕΔΡΑΝΟΥ

Β. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ

Γ. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΔΑΚΤΥΛΙΟΣ

Δ. ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΚΥΛΙΣΗΣ

Ε. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΔΑΚΤΥΛΙΟΣ

ΣΤ. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.6

1.
Α. ΚΩΝΙΚΟΣ ΚΟΧΛΙΩΤΟΣ ΣΤΡΟΦΕΑΣ

2.
Β. ΑΞΟΝΙΚΟΣ ΣΤΡΟΦΕΑΣ

3.
Γ. ΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΣΤΡΟΦΕΑΣ

4.
Δ. ΑΚΡΑΙΟΣ ΕΓΚΑΡΣΙΟΣ (ΜΕΤΩΠΙΚΟΣ)
ΣΤΡΟΦΕΑΣ

5.
Ε. ΑΞΟΝΙΚΟ ΕΔΡΑΝΟ ΚΥΛΙΣΗΣ

ΣΤ. ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΣ ΕΓΚΑΡΣΙΟΣ ΣΤΡΟΦΕΑΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.7
 Α. ΣΤΑΘΕΡΟ ΕΔΡΑΝΟ ΚΥΛΙΣΗΣ

1.

Β. ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΣΤΟ ΕΔΡΑΝΟ ΚΥΛΙΣΗΣ

2.

Γ. ΕΓΚΑΡΣΙΟ ΕΔΡΑΝΟ ΚΥΛΙΣΗΣ

3.

Δ. ΕΓΚΑΡΣΙΟ ΕΔΡΑΝΟ ΟΛΙΣΘΗΣΗΣ

4.

Ε. ΑΞΟΝΙΚΟ ΕΔΡΑΝΟ ΚΥΛΙΣΗΣ

5.

ΣΤ. ΑΞΟΝΙΚΟ ΕΔΡΑΝΟ ΟΛΙΣΘΗΣΗΣ

7.5 ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.5.1

1. Δισκοειδής σύνδεσμος Α. Κόπλερ

2. Κελυφωτός σύνδεσμος Β. «Γωνιακά κινητός» σύνδεσμος

3. Σύνδεσμος τύπου Σέλλερς Γ. Συμπλέκτης

Δ. Σύνδεσμος σταθερός με
4. Σύνδεσμος σταυρού ή Cardan πατούρες στο μέτωπο των δύο
τμημάτων του
5. Μεταξύ των δύο τμημάτων του παρεμβάλλονται Ε. Σύνδεσμος σταθερός με
ελαστικά σώματα ατελή ζυγοστάθμιση
6. Σύνδεσμος που επιτρέπει διακοπή κι επανασύνδεση
ΣΤ. «Αξονικά κινητός» σύνδεσμος
της ροπής χωρίς σταμάτημα της κινητήριας ατράκτου
Ζ. Σύνδεσμος που συνδέεται
στην άτρακτο χωρίς σφήνα

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.5.2

1. Αποτελείται από δύο χυτοσιδηρά ημικυλινδρικά

Α. Σύνδεσμος σταυρού ή Cardan
τμήματα
2. Αποτελείται από δύο χυτοσιδηρούς ή χαλύβδινους
Β. Κελυφωτός σύνδεσμος
δίσκους
3. Σύνδεσμος που αποτελείται από δύο πολύσφηνα (ένα
Γ. Σύνδεσμος Birfield
αρσενικό κι ένα θηλυκό)
4. Αποτελείται από δύο ομφαλούς καθένας από τους
Δ. Ελαστικός σύνδεσμος ή κόπλερ
οποίους φέρει διαμετρικά δύο εδράσεις στροφέων

5. Έχει σφαιρικό βολβό και μπίλιες Ε. Δισκοειδής σύνδεσμος

ΣΤ. «Αξονικά κινητός» σύνδεσμος

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.5.3
 Α. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ «ΚΟΠΛΕΡ»

1.

Β. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ «ΣΕΛΛΕΡΣ»

2.

Γ. ΔΙΣΚΟΕΙΔΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ

3.

Δ. ΚΕΛΥΦΩΤΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ

4.

Ε. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ “BIRFIELD”

5.

ΣΤ. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ “CARDAN”

7.6 ΟΔΟΝΤΩΤΟΙ ΤΡΟΧΟΙ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.1

1.Κύλινδρος που στην περιφέρειά του φέρει

Α. Οδοντωτός κανόνας
οδόντωση
2.Ορθογωνική ράβδος με οδόντωση στη μια
Β. Οδοντωτός τροχός
πλευρά της
3.Κύλινδρος που στην παράπλευρη επιφάνειά
Γ. Κωνικός οδοντωτός τροχός
του φέρει ελίκωση με μια ή δύο αρχές.
4. Έχει δύο αρχικές διαμέτρους, τη μεγάλη Δ. Οδοντωτός τροχός για σχέση
(dα) και τη μικρή (dε). μετάδοσης μεγαλύτερη από 1/25
5. Έχει δύο MODUL, το μετωπικό και το
Ε. Ατέρμονας κοχλίας
κάθετο.
ΣΤ. Οδοντωτός τροχός με λοξή
οδόντωση

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.2

1. Σύνδεση ατράκτων που οι γεωμετρικοί

Α. Ατέρμονας κοχλίας-κορώνα
του άξονες συμπίπτουν
2.Σύνδεση κάθετα ασύμβατων αξόνων με Β. Κωνικός οδοντωτός τροχός με ίσια
σχέση μετάδοσης 1/4 δόντια
3.Σύνδεση κάθετα ασύμβατων αξόνων με Γ. Οδοντωτός τροχός με ίσια ή
σχέση μετάδοσης 1/20 ελικοειδή δόντια
Δ. Κωνικός οδοντωτός τροχός με
4.Σύνδεση παράλληλων αξόνων
ελικοειδή δόντια
5.Μετατροπή περιστροφικής κίνησης σε
Ε. Σύνδεσμος
ευθύγραμμη

ΣΤ. Ζεύγος γραναζιού-Οδοντωτού κανόνα

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.3

1. Για διάταξη με όσο το δυνατό μικρότερο βάρος Α. Χάλυβας

2. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή οδοντώσεων κοινός

Β. Χυτοσίδηρος
ή φωσφορούχος
3. Εργάζεται με χαμηλό θόρυβο αλλά έχει μικρή μηχανική
Γ. Κράμα αλουμινίου
αντοχή
4. Σκληρό υλικό κατάλληλο για περιβάλλον με σκόνη , άμμο
Δ. Ορείχαλκος
ή υγρασία
5. Για λειτουργία που εμφανίζει κρουστικά φορτία υφίσταται
Ε. Χαλκός
επιφανειακή βαφή

ΣΤ. Πλαστικό

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.4

1. dk Α. Διάμετρος περιφέρειας ποδιών

2. do Β. Ύψος κεφαλής δοντιού
3. df Γ. Διάμετρος περιφέρειας κεφαλών
4. hf Δ. Ύψος του δοντιού
5. h Ε. Διάμετρος αρχικής περιφέρειας
ΣΤ. Ύψος ποδιού του δοντιού

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.5

1. t Α. Απόσταση αξόνων
2. b Β. Διαμετρικό βήμα ή MODUL
3. s Γ. Μήκος δοντιού
4. m Δ. Πάχος δοντιού
5. z Ε. Αριθμός δοντιών
ΣΤ. Βήμα της οδόντωσης

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.6

1. M1 Α. Περιφερειακή δύναμη
2. FΠ Β. Στροφές κινητήριου τροχού
 3. i Γ. Ακτινική δύναμη
4. n1 Δ. Ροπή κινούμενου τροχού
5. M2 Ε. Ροπή κινητήριου τροχού
ΣΤ. Σχέση μετάδοσης

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.7

Α. ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΤΡΑΚΤΩΝ ΜΕ ΑΣΥΜΒΑΤΑ ΚΑΘΕΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1.

Β. ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΤΡΑΚΤΩΝ ΜΕ ΑΣΥΜΒΑΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

2.

Γ. ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΤΡΑΚΤΩΝ ΜΕ ΑΞΟΝΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΠΙΠΤΟΥΝ

3.

Δ. ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΤΡΑΚΤΩΝ ΜΕ ΤΕΜΝΟΜΕΝΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

4.

Ε. ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΤΡΑΚΤΩΝ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

ΚΑΙ ΜΕ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΤΡΟΦΩΝ

5.

ΣΤ. ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΤΡΑΚΤΩΝ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΥΣ

ΑΞΟΝΕΣ, ΧΩΡΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΤΡΟΦΩΝ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.8

Α. do

Β. hf
 Γ. s

Δ. b

Ε. df

ΣΤ. w

Ζ. h

Η. t

Θ. dk

Ι. hk

7.7 ΙΜΑΝΤΕΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.1

1.Στεφάνη τροχαλίας με αυλάκι

Α. Πολύκλαδος τραπεζοειδής ιμάντας
ημικυκλικής μορφής

2.Στεφάνη τροχαλίας με απλή κυλινδρική

Β. Κοινός τραπεζοειδής ιμάντας
επιφάνεια ή ελαφρά κυρτή

3.Στεφάνη τροχαλίας με διαμορφωμένη Γ. Ιμάντας που μπορεί να εργαστεί

οδόντωση και με τις δύο πλευρές του.
4.Στεφάνη τροχαλίας με περισσότερα από ένα
Δ. Επίπεδος ιμάντας
αυλάκια τραπεζοειδούς μορφής

5.Στεφάνη με ένα αυλάκι τραπεζοειδούς

Ε. Ιμάντας χρονισμού
μορφής

ΣΤ. Κυκλικός ιμάντας

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.2

1. Χρησιμοποιούνται για μετάδοση

Α. Κυκλικοί ιμάντες
κίνησης χωρίς καθόλου ολίσθηση

2.Είναι συνήθως δερμάτινοι ή υφαντοί Β. Πολύκλαδοι τραπεζοειδείς ιμάντες

3.Φέρουν στο πάνω μέρος τους χορδές

από πολυεστέρες κι εργάζονται σε Γ. Τροχαλίες
τροχαλία με πολλά αυλάκια

4.Η χρήση τους είναι πολύ περιορισμένη Δ. Τραπεζοειδείς ιμάντες

5.Για μικρή ισχύ κατασκευάζονται και από

Ε. Οδοντωτοί ιμάντες
πλαστικό

ΣΤ. Επίπεδοι ιμάντες

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.3

1. Το Α. Εφελκυστική δύναμη (τάση) που έχει ο ελκόμενος κλάδος κατά τη λειτουργία

2. Τ1 Β. Εφελκυστική δύναμη (τάση) που έχουν και οι δύο κλάδοι κατά την ηρεμία
3. Τ2 Γ. Τόξο επαφής.
4. F Δ. Κάθετη δύναμη μεταξύ ιμάντα-τροχαλίας
5. α Ε. Εφελκυστική δύναμη (τάση) που έχει ο έλκων κλάδος κατά τη λειτουργία
ΣΤ. Περιφερειακή δύναμη που παράγει τη στρεπτική ροπή

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.4

1. d Α. Πλάτος επίπεδου ιμάντα ή πλάτος μικρής πλευράς της διατομής του τραπεζοειδούς
2. L Β. Πάχος επίπεδου ιμάντα
3. b Γ. Διάμετρος κυκλικού ιμάντα
4. s Δ. Μήκος επίπεδου ή κυκλικού ιμάντα
5. h Ε. Πλάτος επίπεδου ιμάντα ή πλάτος μεγάλης πλευράς της διατομής του τραπεζοειδούς
ΣΤ. Ύψος διατομής του τραπεζοειδούς ιμάντα

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.5

Α. Τ1

Β. L

Γ. α

Δ. T2

Ε. F

ΣΤ. F K
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.6

Α. ΟΔΟΝΤΩΤΟΣ ΙΜΑΝΤΑΣ–ΙΜΑΝΤΑΣ ΧΡΟΝΙΣΜΟΥ

1.

Β. ΤΡΑΠΕΖΟΕΙΔΗΣ ΙΜΑΝΤΑΣ

2.

Γ. ΤΡΑΠΕΖΟΕΙΔΗΣ ΙΜΑΝΤΑΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ

ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΟ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΟΥ

3.

Δ. ΕΠΙΠΕΔΟΣ ΙΜΑΝΤΑΣ

4.

Ε. ΤΡΑΠΕΖΟΕΙΔΗΣ ΙΜΑΝΤΑΣ ΠΟΛΥΚΛΑΔΟΣ

5.

ΣΤ. ΚΥΚΛΙΚΟΣ ΙΜΑΝΤΑΣ

ΑΝΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.7

Α. hs

Β. h

Γ. ht

Δ. t

Ε. b

ΣΤ. s

7.8 ΑΛΥΣΙΔΕΣ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.1

1.Αλυσίδες δυνάμεων Α. Έχουν ελεύθερα σωληνωτά κύλιστρα

2.Αλυσίδες με πείρους Β. Κατάλληλες για μικρές ταχύτητες (≤0.5m/s)

3.Αλυσίδες με ράουλα Γ. Με κατάλληλη λίπανση εργάζονται σε μεγαλύτερες

ταχύτητες από τους άλλους τύπους αλυσίδων
4.Αλυσίδες με πείρους και Δ. Ένα από τα υλικά κατασκευής τους είναι ο
δαχτυλίδια χυτοσίδηρος
5.Οδοντωτές αλυσίδες Ε. Αποτελούνται από κρίκους

ΣΤ. Συναρμολογούνται από δύο είδη στοιχείων που

εναλλάσσονται διαδοχικά
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.2

1. Εξωτερική διάμετρος των δαχτυλιδιών ή των ράουλων Α. t ή p

2. Η απόσταση των ελασμάτων των εσωτερικών στοιχείων Β. ℓ
3. Το βήμα της αλυσίδας Γ. d 1
4. Το πλάτος των ελασμάτων Δ. d 2
5. Διάμετρος των πείρων Ε. g
ΣΤ. b1
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.3

1. Ταχύτητα ως 0.5m/s Α. Λίπανση σταγόνων στα κατάλληλα σημεία

2. Ταχύτητα ως 1.5m/s Β. Λίπανση με εκτοξευόμενο λιπαντικό, με μπεκ

3. Ταχύτητα ως 4m/s Γ. Περιοδική λίπανση με το χέρι

4. Ταχύτητα ως 8m/s Δ. Λίπανση με εμβάπτιση

5. Μεγάλη ταχύτητα (πάνω

Ε. Λίπανση με γράσο
από 8m/s)

ΣΤ. Λίπανση με εμβάπτιση, αλλά με τη βοήθεια ειδικών δίσκων

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.4

Α. ΡΑΟΥΛΟ (ΚΥΛΙΣΤΡΟ)

Β. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΛΑΣΜΑ

Γ. ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΕΙΡΟΥ

Δ. ΠΕΙΡΟΣ (ΣΤΡΟΦΕΑΣ)

Ε. ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ (ΤΡΙΒΕΑΣ)

ΣΤ. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΕΛΑΣΜΑ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.5

Α. 50%
 Β. 15%

Γ. 0%

Δ. 100%

Ε. 30%

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.6

Α. d2

Β. d1

Γ. ℓ

Δ. t ή p

Ε. b 1

ΣΤ. g

7.9 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.9.1

1.Στροφαλοφόρος άξονας Α. Σπρώχνει (ωθεί), έκκεντρα το στρόφαλο και τον περιστρέφει

2.Κύλινδρος Β. Καταπονείται θερμικά και μηχανικά από τα καυσαέρια

Γ. Αποτελεί τμήμα του στροφαλοφόρου άξονα και συνεργάζεται

3.Διωστήρας
με το διωστήρα
 Δ. Κατασκευάζεται από ειδικά κραματωμένο χάλυβα υψηλής
4.Πείρος του εμβόλου
αντοχής σε κρουστικά φορτία
Ε. Μέσα του ολισθαίνει το έμβολο κάνοντας παλινδρομική
5.Έμβολο
κίνηση
ΣΤ. Μέσω αυτού, το έμβολο αρθρώνεται με το πάνω άκρο του
διωστήρα

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.9.2

Α. Διάμετρος κυλίνδρου (D)

Β. Κάτω νεκρό σημείο (ΚΝΣ)

Γ. Διάμετρος εμβόλου (d)

Δ. Άνω νεκρό σημείο (ΑΝΣ)

Ε. Μήκος διωστήρα (ℓ)

ΣΤ. Διαδρομή εμβόλου (s)

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.9.3

Α. ΜΕΤΩΠΟ ΕΜΒΟΛΟΥ

Β. ΠΕΙΡΟΣ ΕΜΒΟΛΟΥ

Γ. ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΕΙΡΟΥ
 Δ. ΠΟΔΙΑ ΕΜΒΟΛΟΥ

Ε. ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΛΑΔΙΟΥ

ΣΤ. ΤΡΙΒΕΑΣ ΠΟΔΙΟΥ ΔΙΩΣΤΗΡΑ

Ζ. ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΠΙΕΣΕΩΣ

Η. ΔΙΩΣΤΗΡΑΣ (ΜΠΙΕΛΑ)

7.10.ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΗΛΟΙ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.1
1−ΣΤ 2−Γ 3−Ε 4−Α 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.2
1−Β 2−Α 3−Ε 4−Γ 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.3
1−Δ 2−Γ 3−ΣΤ 4−Α 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.4
1−Β 2−Ε 3−ΣΤ 4−Α 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.5
1−Γ 2−ΣΤ 3−Α 4−Ε 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.6
1−Γ 2−Δ 3−Β 4−Α 5−ΣΤ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.7
1−Α 2−Δ 3−Ε 4−Β 5−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.1.8
1−Δ 2−ΣΤ 3−Ε 4−Γ 5−Α
ΚΟΧΛΙΕΣ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.1
1−ΣΤ 2−Δ 3−Α 4−Γ 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.2
1−ΣΤ 2−Ε 3−Α 4−Γ 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.3
1−Δ 2−Ε 3−Γ 4−ΣΤ 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.4
1−Β 2−A 3−ΣΤ 4−E 5−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.5
1−Ε 2−Β 3−Δ 4−Γ 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.6
1−Β 2−Δ 3−Γ 4−ΣΤ 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.2.7
1−Γ 2−Α 3−Ε 4−Β 5−ΣΤ
ΣΦΗΝΕΣ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.3.1
1−Γ 2−Ε 3−Β 4−Α 5−ΣΤ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.3.2
1−Ε 2−Γ 3−Α 4−ΣΤ 5−Δ
ΑΞΟΝΕΣ- ΑΤΡΑΚΤΟΙ-ΣΤΡΟΦΕΙΣ-ΕΔΡΑΝΑ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.1
1−Γ 2−ΣΤ 3−Ε 4−Α 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.2
1−Β 2−ΣΤ 3−Γ 4−Ε 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.3
1−Δ 2−Α 3−Ε 4−Γ 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.4
1−Γ 2−Δ 3−Α 4−ΣΤ 5−Ε
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.5
1−Δ 2−ΣΤ 3−Α 4−Γ 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.6
1−Ε 2−Γ 3−Δ 4−Β 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.4.5
1−Α 2−ΣΤ 3−Β 4−Ε 5−Γ
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.5.1
1−Δ 2−Ε 3−Ζ 4−Β 5−Α
6−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.5.2
1−Β 2−Ε 3−ΣΤ 4−Α 5−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.5.3
1−Γ 2−ΣΤ 3−Ε 4−Β 5−Δ
ΟΔΟΝΤΩΤΟΙ ΤΡΟΧΟΙ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.1
1−Β 2−Α 3−Ε 4−Γ 5−ΣΤ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.2
1−Ε 2−Δ 3−Α 4−Γ 5−ΣΤ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.3
1−Γ 2−Δ 3−ΣΤ 4−Β 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.4
1−Γ 2−Ε 3−Α 4−ΣΤ 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.5
1−ΣΤ 2−Γ 3−Δ 4−Β 5−Ε
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.6
1−Ε 2−Α 3−ΣΤ 4−Β 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.7
1−Δ 2−Α 3−Ε 4−Γ 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.6.8
1−Δ 2−Ζ 3−Β 4−Ι 5−Θ
6−Α 7−Ε 8−Η 9−Γ
ΙΜΑΝΤΕΣ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.1
1−ΣΤ 2−Δ 3−Ε 4−Α 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.2
1−Ε 2−ΣΤ 3−Β 4−Α 5−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.3
1−Β 2−Ε 3−Α 4−ΣΤ 5−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.4
1−Γ 2−Δ 3−Ε 4−Β 5−ΣΤ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.5
1−Δ 2−ΣΤ 3−Β 4−Ε 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.6
1−Ε 2−Β 3−Α 4−Γ 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.7.7
1−ΣΤ 2−Ε 3−Δ 4−Α 5−Γ
ΑΛΥΣΙΔΕΣ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.1
1−Ε 2−Β 3−Α 4−ΣΤ 5−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.2
1−Γ 2−ΣΤ 3−Α 4−Ε 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.3
1−Γ 2−Α 3−Δ 4−ΣΤ 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.4
1−ΣΤ 2−Ε 3−Β 4−Δ 5−Α
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.5
1−Δ 2−Α 3−Ε 4−Β 5−Γ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.8.6
1−Γ 2−Ε 3−Β 4−Α 5−Δ
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.9.1
1−Δ 2−Ε 3−Α 4−ΣΤ 5−Β
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.9.2
1−Β 2−Α 3−ΣΤ 4−Γ 5−Δ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 7.9.3
1−Ζ 2−Ε 3−Α 4−Β 5−Η
6−Γ 6−Δ
8.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Το κεφάλαιο αυτό έχει αναλυμένη όλη την υλη του βιβλίου σας σε πιθανές ερωτήσεις
ανάπτυξης και ακολουθουν και η απαντήσεις. Το κεφάλαιο αυτό βοηθά στην πιο εύκολη
αφομοίωση καθώς δίνεται η επιθυμητή υλη με την μορφή πιθανών ερωτήσεων. Για την πιο
εύκολη μελέτη αναφέρονται οι ενότητες και τα κεφάλαια με την αρίθμηση που έχουν στο
σχολικό βιβλίο

8.1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
ΜΕΣΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΩΣΗΣ

1. Να αναφέρετε τα μέσα σύνδεσης (σελ. 131)

Τα μέσα σύνδεσης που χρησιμοποιούμε είναι:
a. Ήλοι ή καρφιά
b. Κοχλίες ή βίδες
c. Συγκολλητικά υλικά
d. Σφήνες
e. Ελατήρια

2. Ποια είναι τα είδη των συνδέσεων; (σελ. 132)

Τα είδη σύνδεσης είναι δύο:
i. Οι λυόμενες συνδέσεις, που επιτυγχάνονται με κοχλίες, σφήνες, ελατήρια
ii. Οι μόνιμες ή μη λυόμενες π.χ. ηλώσεις, συγκολλήσεις.
Λυόμενες συνδέσεις λέγονται οι συνδέσεις εκείνες που τα συνδεόμενα κομμάτια
συνδέονται έτσι, ώστε να αποσυνδέονται εύκολα και χωρίς την καταστροφή του
μέσου σύνδεσης.
Μη λυόμενες συνδέσεις λέγονται αυτές που τα συνδεόμενα κομμάτια συνδέονται
με μόνιμο τρόπο και αποσυναρμολογούνται μόνο με καταστροφή του μέσου
σύνδεσης.

7.1 ΗΛΟΙ

1. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι ήλοι; (σελ. 133)

a) Ανάλογα με την κεφαλή τους, διακρίνουμε τις εξής κατηγορίες:
1. Ημιστρόγγυλους
2. Φακοειδείς ( Βυθισμένους και ημιβυθισμένους)
Η κεφαλή τους είναι λιγότερο καμπυλωτή από αυτή των ημιστρόγγυλων και μοιάζει με φακό.
Η κεφαλή των φακοειδών ήλων μπορεί να είναι βυθισμένη στα κομμάτια που συνδέει ή
ημιβυθισμένη. Στην πρώτη περίπτωση ο ήλος λέγεται βυθισμένος, ενώ στη δεύτερη
ημιβυθισμένος.
3. Πλατυκέφαλους ή επιπεδοκαμπύλους. Η κεφαλή τους είναι μεγάλη και καμπυλωτή
.
4. Σωληνωτούς (πριτσίνια)
b) Ανάλογα με τη διάμετρο του κορμού τους διακρίνονται σε:
1. Ήλους με διάμετρο μικρότερη από 10 mm (d<10 mm)
2. Ήλους με διάμετρο μεγαλύτερη από 10 mm (d>10 mm), που είναι γνωστοί ως
λεβητόκαρφα.
2. Από ποια υλικά κατασκευάζονται οι ήλοι; (σελ. 134)
Οι ήλοι κατασκευάζονται από ανθρακούχο χάλυβα, χαλκό ή αλουμίνιο. Η επιλογή του υλικού
των ήλων εξαρτάται από το σκοπό της σύνδεσης και από το υλικό των συνδεόμενων
κομματιών. Το υλικό των συνδεόμενων ελασμάτων και των ήλων πρέπει να είναι απαραίτητα
το ίδιο. Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί σκουριά και φθορά
των μετάλλων από την εμφάνιση διμεταλλικών τάσεων στα σημεία επαφής ήλου και
ελασμάτων. Οι ήλοι κατασκευάζονται συνήθως από χάλυβα st 34 και st 38, με αντοχή 34
έως 41 kp/mm2 και σε εξαιρετικές περιπτώσεις st 44, με αντοχή μεγαλύτερη από 44 kp/mm2.

3. Ποιες διαστάσεις είναι απαραίτητες για τον προσδιορισμό των ήλων; (σελ. 135)
Για τον προσδιορισμό των ήλων απαιτούνται δύο κυρίως διαστάσεις:
 Η διάμετρος του κορμού d (mm)
 Το μήκος του ήλου l (mm)
Σε περίπτωση βυθισμένης κεφαλής, ως μήκος l του ήλου παίρνουμε το μήκος του κορμού
συν το ύψος της κεφαλής k.

4. Πώς τυποποιούνται οι ήλοι; (σελ. 135-136)

Τόσο οι διαστάσεις όσο και το υλικό κατασκευής των ήλων αναφέρονται στους Γερμανικούς
κανονισμούς (DIN). Για την προμήθεια λοιπόν ενός ήλου, θα πρέπει να δώσουμε την
ονομασία του ήλου, τη διάμετρό του, το μήκος του κορμού, το υλικό κατασκευής του καθώς
και το φύλλο του DIN στο οποίο βρίσκεται η μορφή του. Π.χ. ο συμβολισμός «18x70 DIN
124» σημαίνει ημιστρόγγυλος ήλος με διάμετρο 18mm και μήκος 70mm.

7.2 ΗΛΩΣΕΙΣ

1. Πλεονεκτήματα – μειονεκτήματα ηλώσεων. Πότε οι ηλώσεις είναι αναντικατάστατες

ως μέσο σύνδεσης; (σελ. 136)
Οι ηλώσεις είναι κατασκευές βαριές, αρκετά δύσκολες στην εκτέλεσή τους, συνήθως
ακριβότερες από τις συγκολλήσεις και χρονοβόρες. Από την άλλη όμως είναι πιο ασφαλείς,
η ποιότητά τους ελέγχεται πιο εύκολα, ενώ σοβαρό πλεονέκτημα αποτελεί και το γεγονός ότι
δε δημιουργούνται τάσεις στα συνδεόμενα κομμάτια.
Οι περιπτώσεις στις οποίες οι ηλώσεις είναι αναντικατάστατες ως μέσο σύνδεσης είναι:
a) Στις συνδέσεις κομματιών που δεν επιδέχονται συγκόλληση.
b) Όταν η σύνδεση καταπονείται σε κρουστικά ή δυναμικά φορτία.
c) Όταν υπάρχει κίνδυνος τα συνδεμένα κομμάτια να χάσουν την αντοχή τους, εξαιτίας
της υψηλής θερμοκρασίας που προκαλείται κατά τη συγκόλληση.

2. Είδη ηλώσεων ανάλογα με το σκοπό και τις απαιτήσεις που προορίζονται (σελ.
136-137)
a) Σταθερές ηλώσεις: χρησιμοποιούνται ως ενώσεις μεταφοράς δυνάμεων σε
κατασκευές από χάλυβα και ελαφρά μέταλλα (γερανοί, γέφυρες, κτίρια) καθώς και στη
γενική κατασκευή μηχανών.
b) Στεγανές ηλώσεις: χρησιμοποιούνται για να έχουμε στεγανότητα στην κατασκευή
δοχείων (ιδιαιτέρως στη ναυπηγική).
c) Σταθερές και στεγανές ηλώσεις (στερεοστεγανές): χρησιμοποιούνται σε ατμολέβητες
και σε κλειστά δοχεία με μεγάλη εσωτερική πίεση όπου επιθυμούμε στεγανότητα και
μεταφορά δυνάμεων.
d) Ηλώσεις προσκολλήσεως: χρησιμοποιούνται ως ένωση για επενδύσεις μεταλλικών
σκελετών με ελάσματα (π.χ. λεωφορεία, αεροπλάνα).
 3)Είδη ηλώσεων ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής (σελ. 137)
a) Ηλώσεις επικάλυψης: το ένα έλασμα τοποθετείται κατά ένα τμήμα του επάνω στο άλλο.
b) Ηλώσεις με αρμοκαλύπτρες: τα ελάσματα τοποθετούνται μετωπικά και ο αρμός
καλύπτεται με ένα ή δύο ελάσματα, που ονομάζονται αρμοκαλύπτρες.
Ανάλογα με τις σειρές των ήλων που τοποθετούνται οι ηλώσεις διακρίνονται σε ηλώσεις
απλής, διπλής ή τριπλής σειράς. Όταν οι άξονες των ήλων συμπίπτουν, η ήλωση λέγεται
παράλληλη, ενώ όταν οι σειρές μετατεθούν, η ήλωση λέγεται ρομβοειδής ή διάταξη «ζικ-
ζακ». Τέλος, ανάλογα με τον αριθμό των διατομών των ήλων, οι ηλώσεις διακρίνονται σε
ηλώσεις απλής, διπλής κ.ο.κ. τομής.

4) Στοιχεία για τη σχεδίαση και την κατασκευή μιας ήλωσης (σελ. 140)
Πρέπει να γνωρίζουμε τα στοιχεία του ήλου (d=διάμετρος κορμού, l=μήκος κορμού, k=ύψος
κεφαλής, a=γωνία κωνικής κεφαλής,…)
Και επιπλέον της εξής αποστάσεις:
a) Το βήμα της ήλωσης (t): η απόσταση δύο διαδοχικών ήλων της ίδιας σειράς.
b) Την απόσταση μεταξύ δύο παράλληλων σειρών ήλων (e).
c) Την απόσταση της ακραίας σειράς ήλων από την άκρη του ελάσματος (e1).
d) Την απόσταση του άξονα τον ήλων από τον αρμό (e2), αν πρόκειται για ηλώσεις με
αρμοκαλύπτρες.

5) Με ποιους τρόπους κατασκευάζεται μια ήλωση; (σελ. 140-141)

a) Με το χέρι: Εδώ περιλαμβάνεται και η ήλωση με πιστολέτο.
b) Μηχανική μέθοδος: Η κεφαλή δημιουργείται με συνεχή πίεση του ήλου από μηχανή.
Αρχικά συσφίγγονται τα ελάσματα, είτε αυτόματα από τη μηχανή είτε με μηχανικούς
σφιγκτήρες στη μέθοδο με το χέρι. Ακολουθεί το τρύπημα των ελασμάτων (προσπαθούμε οι
τρύπες που θα δημιουργηθούν να είναι ομοαξονικές). Οι οπές των ελασμάτων πρέπει να
έχουν διάμετρο 1mm μεγαλύτερη από τη διάμετρο του ήλου. Στη συνέχεια τοποθετείται ο
ήλος και διαμορφώνεται η κεφαλή. Κατά το πέρασμα του ήλου επιτυγχάνεται συμπίεση των
ελασμάτων μεταξύ τους, παραμορφώνεται ο ήλος και γεμίζει την τρύπα. Η διαμόρφωση της
δεύτερης κεφαλής γίνεται εν ψυχρώ ή εν θερμώ, εάν ο ήλος έχει διάμετρο μεγαλύτερη από
8mm. Το μήκος του κορμού του ήλου πρέπει να είναι λίγο μεγαλύτερο από το άθροισμα του
πάχους των ελασμάτων που πρόκειται να συνδεθούν.

6) Οδηγίες για τη σωστή εκτέλεση μιας ήλωσης (σελ. 141)

a) Επιλογή κατάλληλων εργαλείων και σωστή χρήση τους.
b) Προσοχή στη διάμετρο της οπής σε σχέση με την διάμετρο του ήλου.
c) Προσοχή στη σύσφιγξη των ελασμάτων πριν το τρύπημα.
d) Η οπή να ανοίγεται συγχρόνως και στα δυο ελάσματα.
e) Προσοχή στο μήκος του κορμού του ήλου.

7.3 ΚΟΧΛΙΩΤΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ

1) Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οι κοχλίες; (σελ. 142)

a) Ως μέσο λυόμενης σύνδεσης (κοχλίες σύνδεσης ή σύσφιγξης)
b) Για τη δημιουργία προέντασης (κοχλίας τάσης)
c) Για τον πωματισμό οπών
d) Ως ρυθμιστικός κοχλίας για τη ρύθμιση του διακένου
e) Ως κοχλίας μέτρησης(μικρόμετρο)
f) Για τη μεταβολή της περιστροφικής κίνησης σε γραμμική ή το αντίθετο (κοχλίας
κίνησης)
 π.χ. στη μέγγενη, στο γρύλο, στο χειροκίνητο τρυπάνι.
g) Για μικρές μετατοπίσεις με χονδροειδές σπείρωμα (διαφορικός κοχλίας)

2) Να περιγράψατε έναν κοχλία (σελ. 142)

Ο κοχλίας αποτελείται από τον κορμό και την κεφαλή. Ο κορμός αποτελείται από το τμήμα
που φέρει το σπείρωμα και το τμήμα χωρίς σπείρωμα, που ονομάζεται αυχένας. Υπάρχουν
και κοχλίες που δεν έχουν αυχένα. Επίσης υπάρχουν κοχλίες χωρίς κεφαλή και με τον
αυχένα στο κέντρο, οι οποίοι λέγονται φυτευτοί (μπουζόνια).
Οι πιο συνηθισμένοι κοχλίες έχουν εξαγωνική κεφαλή. Υπάρχουν όμως πολλών τύπων
κεφαλές, με βάση τις οποίες ταξινομούνται και οι κοχλίες.

3) Πώς δημιουργείται ένα σπείρωμα; (σελ. 143)

Ως βάση για τη δημιουργία του σπειρώματος λαμβάνεται η ελικοειδής γραμμή. Για να
πάρουμε την ελικοειδή γραμμή, τυλίγουμε μια ευθεία με γωνία κλίσης α γύρω από έναν
κύλινδρο. Αν κατά μήκος της ελικοειδούς γραμμής ολισθήσει μια κατατομή σχήματος
τριγώνου, τραπεζίου, ορθογωνίου ή ημικυκλίου, θα παραχθεί σπείρωμα αντίστοιχης μορφής
(τριγωνικό, τραπεζοειδές, ορθογωνικό ή στρογγυλό).
Τα συνηθέστερα σπειρώματα είναι δεξιόστροφα αλλά υπάρχουν και αριστερόστροφα.
Ανάλογα με τον προορισμό τους μπορεί να είναι εσωτερικά ή εξωτερικά (δηλαδή αν
πρόκειται για σπείρωμα κοχλία ή περικοχλίου).

4) Ποιες είναι οι βασικές διαστάσεις των σπειρωμάτων; (σελ. 145)

Τα κεφαλαία γράμματα αφορούν τις διαστάσεις του σπειρώματος περικοχλίου, ενώ τα μικρά
τις διαστάσεις σπειρώματος του κοχλία.
a) d, D = Ονομαστική διάμετρος ή εξωτερική διάμετρος: είναι η μεγαλύτερη διάσταση του
σπειρώματος. Χαρακτηρίζει το σπείρωμα μετρικού συστήματος.
b) d1, D1 = Εσωτερική διάμετρος του πυρήνα: είναι η μικρότερη διάμετρος του
σπειρώματος.
c) d2, D2 = Μέση διάμετρος σπειρώματος. Είναι η διάμετρος ενός φανταστικού κυλίνδρου
που έχει τον ίδιο άξονα με το σπείρωμα και τέμνει τις σπείρες έτσι, ώστε το πλάτος
της σπείρας να ισούται με το πλάτος του διακένου που υπάρχει μεταξύ τους.
d) h (DIN) ή P(ISO) = Βήμα του σπειρώματος.
e) t, h3,T1 = Βάθος ή ύψος του σπειρώματος.
f) A = Γωνία κορυφής του σπειρώματος.

5) Κατηγορίες σπειρωμάτων (σελ. 146)

a) Τριγωνικό σπείρωμα: χρησιμοποιείται για κοχλίες σύνδεσης ή σύσφιγξης. Τα πιο
συνηθισμένα τριγωνικά σπειρώματα είναι:
1) Μετρικό (Μ): Η γωνία κορυφής είναι 60ο και όλες οι διαστάσεις σε (mm)
2) Whitworth (W, R): Η γωνία κορυφής είναι 55 ο και όλες οι διαστάσεις του σε
ίντσες (΄΄). Χρησιμοποιούνται στις Αγγλοσαξονικές και στις Σκανδιναβικές χώρες.
b) Τραπεζοειδές σπείρωμα: χρησιμοποιείται στους κοχλίες κίνησης, επειδή έχει μεγάλη
διατομή. Είναι κατάλληλο για την μεταφορά μεγάλων δυνάμεων.
c) Πριονοειδές σπείρωμα: μπορεί να δεχθεί πολύ μεγάλες αξονικές δυνάμεις, αλλά σε
μία μόνο κατεύθυνση.
d) Ειδικά σπειρώματα: χρησιμοποιούνται σε λεπτά ελάσματα, στους ηλεκτρικούς
λαμπτήρες και για κοχλίες που φθείρονται εύκολα.
Το μετρικό κατά ISO σπείρωμα κατασκευάζεται σε τρεις εκτελέσεις:
1. Λεπτό (f):= για σπείρωμα μεγάλης ακρίβειας
2. Μέσο (m): για γενική χρήση
3. Χονδρό (g): αν δεν υπάρχουν προδιαγραφές για την ακρίβεια.
6) Είδη κοχλιών σύνδεσης ή σύσφιγξης (σελ. 150)
Χρησιμοποιούνται για τη σύνδεση κομματιών και υπάρχουν σε διάφορους τύπους, ανάλογα
με τον τρόπο που συνδέουν τα κομμάτια.
a) Περαστοί κοχλίες: περνούν ελεύθερα και στα δυο κομμάτια
b) Κοχλίες κεφαλής: χρησιμοποιούνται χωρίς περικόχλιο, γιατί περνά ελεύθερα μόνο στο
ένα κομμάτι και βιδώνει στο άλλο.
c) Φυτευτοί κοχλίες (μπουζόνια): αυτοί φυτεύονται στο ένα κομμάτι και περνούν
ελεύθερα στο άλλο. Φέρουν σπείρωμα και στα δυο άκρα.
d) Κοχλίες αγκύλωσης: Χρησιμοποιούνται για να στερεώσουμε κομμάτια σε δάπεδο,
οροφές και τοίχους.
Σε όλους τους κοχλίες σύνδεσης χρησιμοποιείται τριγωνικής μορφής σπειρώματα.
Κατασκευάζονται συνήθως από χάλυβες που σπάνε δύσκολα. Σε βαριές κατασκευές
χρησιμοποιούνται ειδικοί τύποι χαλύβων, ενώ σε ελαφριές κατασκευές χρησιμοποιούνται
κοχλίες από κράματα αλουμινίου (αργιλίου).

7) Ποιες είναι οι καταπονήσεις που υφίσταται ένας κοχλίας; (σελ. 150)

Κατά τη σύσφιγξη ένας κοχλίας καταπονείται σε εφελκυσμό ενώ τα κομμάτια και το
περικόχλιο σε θλίψη. Οι δυνάμεις που καταπονούν έναν κοχλία είναι θλιπτικές και
εφελκυστικές. Έτσι το σπείρωμα καταπονείται σε κάμψη . Αυτό είναι πιο έντονο στα πρώτα
σπειρώματα, όταν ο κοχλίας φορτιστεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δημιουργηθούν πλαστικές
παραμορφώσεις των σπειρωμάτων του, προκαλείται καταστροφή του σπειρώματος, διότι η
καταπονούμενη διατομή του σπειρώματος του περικοχλίου είναι μεγαλύτερη. Αυτός είναι ο
λόγος που το περικόχλιο κατασκευάζεται από υλικό μικρότερης αντοχής απ’ ότι ο κοχλίας,
γιατί είναι πιο εύκολη η αντικατάσταση του περικοχλίου στην περίπτωση καταστροφής της
σύνδεσης .

8) Τι γνωρίζετε για τους κοχλίες κίνησης; (σελ. 151)

Οι κοχλίες κίνησης χρησιμοποιούνται για την μετατροπή περιστροφικής κίνησης σε
ευθύγραμμη γραμμική, π.χ. (γρύλος, μέγγενη, πρέσα). Χρησιμοποιούνται σπειρώματα
τραπεζοειδούς μορφής, διότι έχουν μεγαλύτερο βήμα από τα σπειρώματα τριγωνικής
μορφής. Για την ταχύτερη κίνηση του περικοχλίου χρησιμοποιούνται σπειρώματα
περισσότερων αρχών. Οι κοχλίες αυτοί καταπονούνται από την αξονική δύναμη και την
ροπή στρέψης.

7.4. ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΕΙΣ

1. Σε ποιες εφαρμογές χρησιμοποιούνται οι συγκολλήσεις; (σελ. 154-155)

Συγκόλληση γενικά λέγεται η με οποιαδήποτε μέθοδο ένωση δύο μετάλλων. Η ένωση αυτή
επιτυγχάνεται με τη βοήθεια της θερμότητας ή της πίεσης ή και των δύο, με ή χωρίς
προσθήκη υλικού παρόμοιας σύνθεσης.
Οι συγκολλήσεις αποτελούν ένα μέσο μόνιμης σύνδεσης, ευρύτατα διαδεδομένο τόσο στην
κατασκευή μηχανών όσο και στις οποιεσδήποτε μεταλλικές κατασκευές. Βρίσκουν εφαρμογή
σε στεφάνες τροχών, πλαίσια κιβώτια ταχυτήτων, δοχεία, λέβητες, σιδηρές κατασκευές κλπ.
Χρησιμοποιούνται επίσης για επισκευές ρωγμών και σπασιμάτων, ενώ είναι γνωστή και η
συγκόλληση ‘επιθέματος’ σε θέσεις φθοράς και σε ενισχύσεις. Τέλος, η ‘φλογοκοπή’ είναι
στενά συνδεδεμένη με την τεχνική της συγκόλλησης και χρησιμοποιείται για την κοπή
κομματιών και διάλυση μεταλλικών όγκων.
Οι συγκολλήσεις έχουν πολύπλευρες εφαρμογές όχι μόνο σε υλικά όπως ο χάλυβας, ο
χυτοχάλυβας αλλά και σε κράματα χαλκού, αλουμινίου και μαγνησίου, στο νικέλιο, τον
ψευδάργυρο και το μόλυβδο, ακόμα και σε θερμοπλαστικές συνθετικές ύλες κλπ.

2. Πλεονεκτήματα συγκολλήσεων (σελ. 155)

1. Οι συγκολλητές κατασκευές είναι ελαφρότερες έως 20% από τις καρφωτές, τις
κοχλιωτές και συνήθως φθηνότερες . Επίσης από τις χυτές κατασκευές είναι
ελαφρότερες έως και 50%.
2. Δεν παρουσιάζεται εξασθένιση του υλικού εξαιτίας των οπών που δημιουργούνται για
τις καρφοσυνδέσεις .
3. Αποφεύγονται οι επικαλύψεις ελασμάτων, οπότε προκύπτουν επιφάνειες λείες, με
μικρότερο κίνδυνο οξείδωσης, ευκολότερο καθαρισμό και καλύτερη εμφάνιση.
4. Σε μεμονωμένες κατασκευές, λόγω της απουσίας του μοντέλου στην τιμή και του
χρόνου παράδοσης, είναι οικονομικότερες κατασκευές από τις χυτές . Σε παραγωγή
σειράς όμως η κατασκευή χυτών κομματιών είναι συχνά φθηνότερη.

3. Μειονεκτήματα συγκολλήσεων (σελ. 155)

1. Ελέγχεται πιο δύσκολα η ποιότητα της σύνδεσης και η κατασκευή απαιτεί ιδιαίτερη
πείρα.
2. Η συναρμολόγηση των δοκών στα δικτυώματα είναι δυσκολότερη στην περίπτωση
της συγκόλλησης παρά στην ήλωση, όπου η θέση της δοκού είναι προκαθορισμένη
από τις οπές.
3. Μειονέκτημα επίσης θεωρείται και το γεγονός ότι συγκολλούνται κατά κανόνα όμοια
υλικά.
4. Υπάρχει κίνδυνος στρέβλωσης και επιβλαβούς μεταβολής του κρυσταλλικού ιστού
των κομματιών, λόγω της μεγάλης τοπικής θερμοκρασίας και της ψύξης που
ακολουθεί .

4. Είδη συγκολλήσεων τήξης (σελ. 156)

Στις συγκολλήσεις αυτές, όταν η κόλληση και τα κομμάτια που θα συγκολληθούν είναι από
το ίδιο υλικό ή παρόμοιο, η συγκόλληση λέγεται αυτογενής. Αν το υλικό της κόλλησης
διαφέρει από το υλικό των προς συγκόλληση κομματιών, η συγκόλληση λέγεται ετερογενής.
Η συγκόλληση τήξης επιτυγχάνεται με τοπική θέρμανση μέχρι του σημείου τήξης των άκρων
των προς συγκόλληση κομματιών, κατά μήκος της γραμμής που πρέπει να γίνει η
συγκόλληση. Έτσι δημιουργείται ένα αυλάκι ρευστού μετάλλου μεταξύ των άκρων των
κομματιών, το οποίο μόλις στερεοποιηθεί, δημιουργείται η συγκόλληση. Άλλος τρόπος
συγκόλλησης τήξης επιτυγχάνεται με τήξη και του χρησιμοποιούμενου συγκολλητικού υλικού
(κόλληση), εκτός από την τήξη των άκρων των κομματιών. Τέλος άλλος τρόπος
συγκόλλησης τήξης είναι με τήξη μόνο της κόλλησης. Η κόλληση αυτή είναι από υλικό
τελείως διαφορετικό από το υλικό των προς συγκόλληση κομματιών και έχει οπωσδήποτε
χαμηλότερο σημείο τήξης από αυτά. Τα κομμάτια που θα κολληθούν με αυτόν τον τρόπο
μπορεί να είναι και από διαφορετικό υλικό .

5. Τι γνωρίζετε για τις αυτογενείς συγκολλήσεις; (σελ. 156-157)

Κατά τις αυτογενείς συγκολλήσεις, οι οποίες είναι συγκολλήσεις τήξης, για να πετύχουμε το
πύρωμα των κομματιών μέχρι το σημείο τήξης, χρειάζεται να προσδώσουμε μεγάλη
ποσότητα θερμότητας στα σημεία συγκόλλησης, αν λάβουμε υπόψη ότι τα μέταλλα έχουν
πολύ υψηλά σημεία τήξης (ο χάλυβας π.χ. έχει σημείο τήξης από 1460 μέχρι 1520 °C). Σαν
πηγή θερμότητας μπορεί να χρησιμοποιηθεί φλόγα καύσιμου αερίου και οξυγόνου, οπότε η
αυτογενής συγκόλληση ονομάζεται οξυγονοσυγκόλληση. Ως καύσιμο αέριο
χρησιμοποιείται κυρίως ασετιλίνη (θερμοκρασία ανάφλεξης 3200 °C). Η μέθοδος αυτή
βρίσκει εφαρμογή στις κατασκευές σωληνωτών αγωγών, δοχείων, συγκόλληση λεπτών
φύλλων, επιδιορθώσεις .
Αν όμως σαν πηγή θερμότητας χρησιμοποιηθεί η ηλεκτρική ενέργεια, η συγκόλληση
ονομάζεται ηλεκτροσυγκόλληση (συγκόλληση με ηλεκτρικό τόξο). Η μέθοδος αυτή
εφαρμόζεται σε εκτεταμένες εργασίες παραγωγής. Εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς της
κατασκευής και της επιδιόρθωσης ως συγκόλληση σύνδεσης με τετηγμένο μέταλλο. Η τήξη
γίνεται με τη βοήθεια φωτεινού ηλεκτρικού τόξου (3500 °C) συνεχούς ή εναλλασσόμενου
ρεύματος, το οποίο δημιουργείται μεταξύ των προς συγκόλληση αντικειμένων και ενός
μεταλλικού κατά κανόνα ηλεκτροδίου. Η ένταση του ρεύματος ρυθμίζεται ανάλογα με το
πάχος των κομματιών που θα συγκολληθούν.
6. Είδη ηλεκτροδίων (σελ. 158)
Τα μεταλλικά ηλεκτρόδια, τα οποία αποτελούν συγχρόνως και κόλληση, διακρίνονται σε
γυμνά και επενδεδυμένα. Τα επενδεδυμένα ηλεκτρόδια φέρουν μια επένδυση που τήκεται
εύκολα με σκοπό τη δημιουργία στρώσης προστασίας από σκουριά, τη διάλυση των
ακαθαρσιών, τη δημιουργία προστατευτικού μανδύα από αέρια, τον ιονισμό ανάμεσα στο
ηλεκτρόδιο και στην ατμόσφαιρα, ώστε να διευκολύνεται το άναμμα και να συντηρείται
σταθερό ηλεκτρικό τόξο . Χρησιμοποιούνται επίσης και ηλεκτρόδια από άνθρακα. Σ’ αυτή την
περίπτωση χρησιμοποιείται μόνο συνεχές ρεύμα.
Τόσο η συγκόλληση ηλεκτρικού τόξου όσο και η οξυγονοσυγκόλληση αποτελούν μεθόδους
συγκόλλησης με το χέρι.

7. Άλλα είδη συγκολλήσεων (σελ. 158)

Οι μέθοδοι συγκόλλησης μετάλλου αδρανούς αερίου ή μετάλλου ενεργού αεριού (MIG /
MAG), βολφραμίου – αδρανούς αεριού (WIG), πλάσματος με μηχανικά περιοριστικό
ηλεκτρικό τόξο, η συγκόλληση με πλήρες σύρμα και με υπόβαθρο σκόνης (U P) αποτελούν
μεθόδους μερικά ή εξολοκλήρου αυτοματοποιημένες. Για όλες αυτές τις μεθόδους σαν
προστατευτικά αέρια χρησιμοποιούνται αργό ή μίγμα από αργό-ήλιο (αδρανή αέρια),
οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα, άζωτο και υδρογόνο (ενεργά αέρια).
 Η συγκόλληση πλάσματος χρησιμοποιείται για λεπτά φύλλα (μέχρι 1mm) για
κραματούχους και μη χάλυβες, χαλκό, ορείχαλκο και ειδικά μέταλλα .
 Η συγκόλληση WIG χρησιμοποιείται για πάχη ελασμάτων από 0,6mm μέχρι 3mm για
όλα τα μη σιδηρούχα μέταλλα .
 Οι συγκολλήσεις MIG / MAG χρησιμοποιούνται κυρίως για χαλύβδινα υλικά.
 Η συγκόλληση UP χρησιμοποιούνται για πάχη ελασμάτων μεγαλύτερα από 10mm,
στη ναυπηγική, στις επιμεταλλώσεις, και θεωρείται τελείως αυτόματη μέθοδος.
 Η συγκόλληση με δέσμη ηλεκτρονίων χρησιμοποιείται για σύνθετες συγκολλήσεις και
για δύσκολα συγκολλητά υλικά.

8. Τι γνωρίζετε για τις ετερογενείς συγκολλήσεις; (σελ. 158)

Στις ετερογενείς συγκολλήσεις τα κομμάτια θερμαίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη από το
σημείο τήξης τους, αλλά φυσικά υψηλότερη από το σημείο τήξης της κόλλησης. Διακρίνονται
σε μαλακές και σε σκληρές συγκολλήσεις. Μαλακές είναι αυτές που η κόλληση λιώνει σε
θερμοκρασία μικρότερη από 500 οC και σκληρές εκείνες που η κόλληση λιώνει πάνω από
500 οC. Βρίσκουν εφαρμογή στις συγκολλήσεις των ανομοιογενών μετάλλων ή όταν δεν
επιτρέπονται οι υψηλές θερμοκρασίες.

9. Συγκολλήσεις με πίεση (σελ. 159)

Στις συγκολλήσεις αυτές θερμαίνονται τα κομμάτια που θα συνδεθούν στη θέση
συγκόλλησης σε θερμοκρασία μικρότερη από το σημείο τήξης του μετάλλου τους και
πιέζονται δυνατά οι επιφάνειες συγκόλλησης, χωρίς την προσθήκη κόλλησης. Με πίεση
μπορούν να συγκολληθούν κομμάτια και εν ψυχρώ. Χρησιμοποιείται για συγκόλληση λεπτών
ελασμάτων, σωλήνων με διατομή μέχρι 200 cm2 κ.α.

10. Μορφές ραφών συγκολλήσεων (σελ. 159-160)

Ανάλογα με τη σχετική θέση των κομματιών που θα συγκολληθούν προκύπτουν διαφορές
μορφές ραφών. Οι ραφές αυτές μπορούν συνολικά να ταξινομηθούν στις εξής μορφές:
1) Μετωπική ραφή ( εσωραφή )
2) Γωνιακή ραφή (εξωραφή )
Η μετωπική σύνδεση χρησιμοποιείται για ελάσματα και φορείς. Μπορεί να δεχθεί
περισσότερα φορτία, στατικά και δυναμικά, από την εξωραφή. Η συγκόλληση μπορεί να γίνει
με ή χωρίς προετοιμασία των άκρων, ανάλογα με το πάχος των κομματιών που θα
συνδεθούν. Ανάλογα με την προετοιμασία των άκρων των ελασμάτων που θα συνδεθούν
διακρίνονται οι εξής μορφές ραφής: V, X, Y, U, K, I.
Η γωνιακή ραφή ενώνει τα κομμάτια που σχηματίζουν «Τα», μια γωνία ή επικαλύπτονται.
Συνήθως εκτελείται με διπλή εξωραφή και είναι περισσότερο ευαίσθητη από τη μετωπική. Οι
γωνιακές ραφές διακρίνονται σε: επίπεδες, κοίλες, κυρτές.
Η γωνιακή σύνδεση δέχεται μικρότερο φορτίο από τη σύνδεση Τ. Η σύνδεση με επικάλυψη
δέχεται τη μικρότερη φόρτιση από όλες τις μορφές σύνδεσης . Και οι δύο γενικές μορφές
ραφών (εσωραφές και εξωραφές) εκτελούνται με μία ή περισσότερες στρώσεις, κορδόνια,
ανάλογα με το πάχος των κομματιών που θα συγκολληθούν.
7.5 ΣΦΗΝΕΣ
1. Διαμήκεις σφήνες (σελ. 162-163)
Οι διαμήκεις σφήνες είναι οι περισσότερο χρησιμοποιούμενες στις εφαρμογές. Η τυπική
σφήνα είναι ένα χαλύβδινο κομμάτι ορθογωνικής διατομής, με κλίση προς τη μία πλευρά
1:100. Για την τοποθέτηση της σφήνας στα συνδεόμενα κομμάτια κατασκευάζονται πάνω σ’
αυτά αυλάκια, οι λεγόμενοι σφηνόδρομοι, μέσα στα οποία ωθείται η σφήνα . Έτσι και λόγω
της κλίσης που διαθέτει δημιουργεί σύσφιξη στα κομμάτια. Η μεταφορά ροπής στρέψης από
το ένα κομμάτι στο άλλο επιτυγχάνεται τόσο με τις δυνάμεις τριβής που αναπτύσσονται λόγω
της κλίσης, όσο και με τις πλευρικές επιφάνειες της σφήνας η οποία διατέμνεται. Υπάρχουν
διάφορες μορφές διαμήκων σφηνών: οδηγός, δισκοειδής, επίπεδη με νύχι, κοίλη,
εφαπτομενική.

2. Σφήνες οδηγοί (σελ. 163)

Οι σφήνες οδηγοί είναι διαμήκεις σφήνες αλλά διαφέρουν από αυτές ως προς το σχήμα
τους. Δε δίνεται η κλίση 1:100 στη μία πλευρά ούτε καμπυλότητα στο κάτω μέρος. Ως εκ
τούτου, με την τοποθέτηση των σφηνών οδηγών, δεν επιτυγχάνεται σύσφιγξη των
συνδεόμενων κομματιών αλλά ολισθαίνει το ένα πάνω στο άλλο. Αυτές ασφαλίζονται με
κοχλίες ασφάλειας πάνω στην άτρακτο, αν πρόκειται να μεταφέρουν μεγάλα φορτία .

3. Εγκάρσιες σφήνες (σελ. 164)

Οι σφήνες αυτές χρησιμοποιούνται για τη σύνδεση δύο στοιχείων που έχουν μορφή ράβδου
ή μιας ράβδου και ενός άλλου στοιχείου. Κατά κανόνα αυτές έχουν μόνο μία κλίση, για να
προσαρμόζονται ευκολότερα στην οπή. Η κλίση τους είναι από 1:25 έως 1:40.
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι πείροι . Η σύνδεση με πείρους ήταν παλιότερη μορφή
σύνδεσης στοιχείων μηχανών. Ανάλογα με τη μορφή τους διακρίνονται σε κυλινδρικούς,
κωνικούς και σε πείρους με εγκοπές .
4. Πολύσφηνα (σελ. 165)
Τα πολύσφηνα φέρουν στην περιφέρειά τους πολλές σφήνες, που διαμορφώνονται πάνω
στην άτρακτο. Έχουμε δηλαδή άξονα διαμορφωμένο σε πολύσφηνο. Αυτό γίνεται, όταν
πρόκειται να μεταφερθεί μεγάλη ροπή στρέψης. Τα πολύσφηνα επιτρέπουν αξονικές
μετατοπίσεις της πλήμνης και χρησιμοποιούνται συνήθως σε κιβώτια ταχυτήτων, σε
σύνδεση οδοντωτών τροχών με ατράκτους. Τα αυλάκια τους κατασκευάζονται συμμετρικά
και οι διαστάσεις τους δίνονται από πίνακες του D.I.N., όπως και για τις άλλες σφήνες.

8.2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
Η ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ

 Ροπή: M = F R = F d /2
 Ταχύτητα περιστροφής ή "στροφές": n = c (κύκλοι) / min (ή R.P.M)
 Περιφερειακή ταχύτητα: v = 2πnR = πdn
 Ισχύς: P = Fv ή P = Fπdn ή P = M 2πn ⇒ Μ = P / 2πn
Αν η ροπή μετρηθεί σε daN.m (1 kp.m περίπου), η ισχύς σε PS και η ταχύτητα
περιστροφής σε R.P.M, η σχέση γράφεται:
Μ = 716,2 P / n
 Σχέση ροπών και στροφών (στην περίπτωση που δεν έχουμε απώλεια ισχύος λόγω
τριβών):
Μ1 / Μ2 = n2 / n1
Οι ροπές των αξόνων είναι αντιστρόφως ανάλογες προς τις στροφές τους.
 Σχέση μετάδοσης:
i = n2 / n1
 Σχέση στροφών και διαμέτρων: v1 = v2 (οι συνεργαζόμενοι τροχοί έχουν την ίδια
περιφερειακή ταχύτητα) ⇒ πd1n1 = πd2n2 ⇒ d1n1 = d2n2 άρα
d1 / d2 = n2 / n1 = i
Οι στροφές των τροχών είναι αντιστρόφως ανάλογες των διαμέτρων τους.
 Βαθμός απόδοσης = Ισχύς κινούμενου προς ισχύ κινητήριου = P2 / P1
Ο βαθμός απόδοσης κυμαίνεται από 0,94 ως 0,99 (94% - 99%). Οι απώλειες ισχύος
οφείλονται κυρίως στις τριβές, αλλά συνήθως δεν τις λαμβάνουμε υπόψη, δηλαδή
θεωρούμε ότι P1 = P2.

Ερώτηση: Ερμηνεύστε τη σχέση Μ1 / Μ2 = n2 / n1 (σελ. 179)

8.3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
ΜΕΣΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

9.1 ΑΞΟΝΕΣ –ΑΤΡΑΚΤΟΙ-ΣΤΡΟΦΕΙΣ

1. Σε τι διαφέρουν οι άτρακτοι από τους άξονες; (σελ. 184)

Άτρακτος ονομάζεται κάθε ράβδος που περιστρέφεται μεταφέροντας ροπή, ενώ άξονας
λέγεται κάθε ράβδος γύρω από την οποία περιστρέφονται άλλα εξαρτήματα ή κάθε ράβδος
που περιστρέφεται χωρίς να μεταφέρει ροπή. Ο άξονας υπόκειται μόνο σε καμπτικά φορτία,
ενώ η άτρακτος σε καμπτικά αλλά και σε στρεπτικά φορτία. Τόσο οι άξονες όσο και οι
άτρακτοι δεν είναι ομοιόμορφοι σε όλο το μήκος τους. Φέρουν άλλα στοιχεία μετάδοσης
κίνησης, όπως οδοντωτούς τροχούς (γρανάζια), αλυσοτροχούς, τροχαλίες και τροχούς, ενώ
υπάρχουν και διαμορφωμένες επιφάνειες για τη στήριξή τους ή και τη συνεργασία τους με
άλλα στοιχεία (στροφείς).

2. Ποια στοιχεία ονομάζονται στροφείς; (σελ. 184)

Στροφείς ονομάζονται τα σημεία της ατράκτου ή του άξονα όπου δημιουργείται συνεργασία
(επαφή και περιστροφή) με άλλα στοιχεία.

3. Σκοπός των ατράκτων (σελ. 184)

Βασικός σκοπός των ατράκτων είναι να μεταφέρουν τη ροπή από κάποιο σημείο τους σε
κάποιο άλλο. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει αφενός να περιστρέφονται με την βοήθεια των
στροφέων τους και αφετέρου να έχουν τη δυνατότητα να φέρουν καμπτικά φορτία (εγκάρσια
κατά το μήκος τους).
Κλασικό παράδειγμα ατράκτου είναι ο εκκεντροφόρος άξονας, ο οποίος μεταφέρει τη ροπή
που παραλαμβάνει από την τροχαλία που βρίσκεται στο ένα άκρο του, σε όλο το μήκος του,
ώστε να περιστραφούν τα έκκεντρα και να διεγείρουν τόσο τα ωστήρια των βαλβίδων όσο
και το γρανάζι περιστροφής της αντλίας λαδιού. Η συνεργασία των εκκέντρων με τα
ωστήρια, η τάνυση του ιμάντα της τροχαλίας και οι ακτινικές δυνάμεις που αναπτύσσονται
κατά τη συνεργασία του γραναζιού με την αντλία δημιουργούν καμπτικές δυνάμεις με
διεύθυνση κάθετη στον άξονα του εκκεντροφόρου.

4. Υλικά κατασκευής των αξόνων – ατράκτων (σελ. 187)

Τα υλικά κατασκευής των αξόνων – ατράκτων ποικίλλουν ανάλογα με τα γεωμετρικά τους
χαρακτηριστικά σε συνάρτηση με τις δυνάμεις που φέρουν. Συνήθως για την κατασκευή
αξόνων χρησιμοποιούμε χάλυβα με αντοχή 50kp/mm2 ή 60kp/mm2. Σε ειδικές κατασκευές
μεγάλων απαιτήσεων είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν χάλυβες καλύτερης ποιότητας. Αυτοί
είναι κράματα χαλύβων με Cr, Ni, Mg, Mo, W, V, Ti, Co σε διάφορες περιεκτικότητες.
Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι ότι μπορούν υποστούν θερμικές κατεργασίες όπως
‘Μαρτενσιτική βαφή’ και έτσι να αποκτήσουν μεγαλύτερη αντοχή και επιφανειακή
σκληρότητα, παράλληλα όμως γίνονται και περισσότερο εύθραυστοι σε κρουστικά φορτία.

5. Γιατί πρέπει να λειαίνονται οι στροφείς (σελ. 187)

Τα σημεία στήριξης των αξόνων στους τριβείς κύλισης ή ολίσθησης (στροφείς) πρέπει να
λειανθούν σε κατάλληλα λειαντικά μηχανήματα (ρεκτιφιέ). Στόχος της λείανσης των
στροφέων είναι η μείωση της επιφανειακής τραχύτητας, ώστε να ελαττωθεί ο συντελεστής
τριβής. Τούτο είναι σημαντικό για την καλή συνεργασία τους με τα έδρανα ολίσθησης
(κουζινέτα) αλλά και για την επίτευξη ακρίβειας στην διάσταση. Η διάσταση της διαμέτρου
της ατράκτου στο σημείο του στροφέα, δηλαδή, πρέπει να βρίσκεται μέσα στα όρια ανοχών
που απαιτούνται για τη σωστή τοποθέτησή της στον εσωτερικό δακτύλιο των εδράνων
κύλισης (ρουλεμάν).

6. Ποια είναι τα είδη των στροφέων; (σελ. 188)

Τα είδη των στροφέων , που συνήθως διαμορφώνονται σε άξονες – ατράκτους, είναι:
 Ακραίος εγκάρσιος (μετωπικός)
 Ενδιάμεσος εγκάρσιος
 Κωνικός κοχλιωτός
 Σφαιρικός
 Αξονικός

7. Επίδραση εγκοπών στην αντοχή των ατράκτων (σελ. 189)

Οι διαβαθμίσεις, οι σφηναύλακες και οποιαδήποτε διαμόρφωση της ατράκτου προκαλεί
“εγκοπές” στην επιφάνειά της έχουν ως συνέπεια τη “συγκέντρωση τάσεων” στα σημεία
εγκοπών. Κατά τον υπολογισμό της ατράκτου σε δυναμική καταπόνηση η παράμετρος αυτή
είναι ιδιαίτερα σημαντική και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Για να μειώσουμε τη
“συγκέντρωση τάσεων” στις διαβαθμίσεις, διαμορφώνουμε τα εν λόγω σημεία με μια μικρή
ακτίνα καμπυλότητας, εάν αυτό είναι λειτουργικά δυνατό.

8. Επίδραση του βέλους κάμψης (σελ. 189)

Σημαντικό χαρακτηριστικό της λειτουργίας των ατράκτων είναι το βέλος κάμψης που
αποκτούν από τις εγκάρσιες δυνάμεις που δέχονται κατά τη συνεργασία τους με στοιχεία
άλλων ατράκτων. Εντονότερα εμφανίζεται αυτό το φαινόμενο όσο μικρότερη είναι η
διάμετρος και όσο μεγαλύτερο είναι το μήκος της ατράκτου. Το πρόβλημα αυτό προκαλεί
κακή συνεργασία μεταξύ των οδοντωτών τροχών και υπερθέρμανση των εδράνων λόγω της
γωνιακής θέσης που παίρνουν οι στροφής εξαιτίας του σημαντικού βέλους κάμψης.

9. Επίδραση της θερμοκρασίας (σελ. 189)

Αυτό που πρέπει επίσης να προσεχθεί κατά το σχεδιασμό των ατράκτων – αξόνων είναι η
θερμοκρασία λειτουργίας τους, που συνήθως είναι σχετικά υψηλή (αυτό εξαρτάται και από
την ικανότητα λίπανσης των εδράνων τους). Η υψηλή θερμοκρασία προκαλεί διαστολή των
ατράκτων, γι’ αυτό και πρέπει κατά το σχεδιασμό τους να παρέχεται η δυνατότητα αξονικής
ελευθερίας κίνησης. Για το λόγο αυτό, πρέπει να έχει επιλεγεί κατάλληλος τύπος εδράνου.

9.2 ΕΔΡΑΝΑ - ΕΙΔΗ ΕΔΡΑΝΩΝ

1)Έδρανα – είδη εδράνων - διαφορές (σελ. 191-192)

Τα έδρανα είναι τα στοιχεία που στηρίζουν τις ατράκτους στο “σώμα”-βάση της μηχανής,
ώστε να επιτυγχάνεται η περιστροφή τους. Εάν δεν υπήρχαν τα έδρανα, η περιστροφή της
ατράκτου στις θέσεις στήριξής της θα προκαλούσε λόγω τριβής, διαστολή, ακινητοποίηση
(δάγκωμα) και τελικά αστοχία-θραύση της ατράκτου.
Υπάρχουν δύο είδη εδράνων: τα έδρανα κύλισης και τα έδρανα ολίσθησης.
Η σημαντικότερη διαφορά μεταξύ των εδράνων ολίσθησης (κουζινέτα) και των εδράνων
κύλισης (ρουλμάν) εστιάζεται στο είδος της αναπτυσσόμενης τριβής. Στα έδρανα ολίσθησης,
μεταξύ των δύο επιφανειών στροφέα (ατράκτου) και εδράνου αναπτύσσεται τριβή
ολίσθησης, διότι η μια επιφάνεια (του στροφέα) ολισθαίνει πάνω στην επιφάνεια του
εδράνου. Αντίθετα, στα έδρανα κύλισης επιτυγχάνεται περιστροφή του στροφέα ως προς τον
εξωτερικό δακτύλιο του εδράνου με την κύλιση των στοιχείων κύλισης (σφαίρες, κύλινδροι,
κόλουροι κώνοι, βαρελοειδή) που βρίσκονται μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού δακτυλίου
του εδράνου.

2. Ποιους σκοπούς επιτελούν τα έδρανα; (σελ. 192)

Τα έδρανα επιτελούν τους παρακάτω σκοπούς:
a) Επιτρέπουν την περιστροφή της ατράκτου που στηρίζουν.
b) Μεταβιβάζουν τις δυνάμεις (αξονικές και ακτινικές) από την άτρακτο προς τη βάση της
μηχανής.
c) Επιτρέπουν (πιθανώς) αξονική μετατόπιση της ατράκτου, ώστε να παραλαμβάνονται
οι μετατοπίσεις λόγω διαστολής τους.
d) Φέρουν (πιθανώς) αγωγούς-υποδοχές λίπανσης, ώστε να διατηρούν χαμηλές
θερμοκρασίες κατά τη συνεργασία τους με την άτρακτο.
e) Ορισμένοι τύποι επιτρέπουν την περιστροφή της ατράκτου με μικρά σφάλματα
ευθυγράμμισης.
f) Επιτρέπουν (πιθανώς) μικρές κλίσεις της ατράκτου ως προς τον αρχικό άξονα
περιστροφής της.

3. Τύποι και κατηγορίες εδράνων (σελ. 193-194)

a) Ανάλογα με τις δυνάμεις που παραλαμβάνουν τα έδρανα διακρίνονται σε αξονικά και
εγκάρσια.
b) Ανάλογα με τον είδος της τριβής που αναπτύσσεται στα έδρανα, αυτά διακρίνονται σε
έδρανα ολίσθησης, όπου κυριαρχεί η τριβή ολίσθησης, και σε έδρανα κύλισης, όπου
αναπτύσσεται τριβή κύλισης, ώστε να επιτευχθεί η περιστροφή της ατράκτου.
c) Ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας διακρίνονται σε έδρανα αυτορύθμιστα, τα οποία
“παρακολουθούν” αυτόματα την παραμόρφωση του στροφέα που προκαλείται από
τη φόρτιση της ατράκτου και σε σταθερά τα οποία εφαρμόζονται σε ατράκτους που
παραμένουν πρακτικά απαραμόρφωτες κατά τη φόρτισή τους .

4. Περιγραφή εδράνων ολίσθησης (σελ. 195-196)

Τα έδρανα ολίσθησης αποτελούνται από:
a) Τον τριβέα που είναι κατασκευασμένος από διαφορά υλικά όπως χυτοσίδηρο,
μπρούντζο, ορείχαλκο, ψευδάργυρο, λευκό μέταλλο, κράματα μολύβδου-ορειχάλκου
αλλά και συνθετικά υλικά (τεφλόν, φίμπερ). Ο τριβέας είναι το εξάρτημα που έρχεται
σε άμεση επαφή με τη στρεφόμενη άτρακτο, γι’ αυτό και απαιτείται η λίπανσή του. Η
λίπανση συνήθως γίνεται με ορυκτέλαιο και στην περίπτωση των αυτολίπαντων
τριβέων ολίσθησης με γραφίτη.
b) Το σώμα που είναι το εξάρτημα που στο εσωτερικό του φέρει τον τριβέα και αρκετές
φορές αποτελεί ταυτόχρονα και βάση στήριξης όλης της έδρασης. Το σώμα του
τριβέα συνήθως είναι κατασκευασμένο από χυτοσίδηρο, αλουμίνιο ή ειδικό πλαστικό.
5. Περιγραφή εδράνων κύλισης (σελ. 197)
Τα έδρανα κύλισης αποτελούνται από:
a) Τον εσωτερικό δακτύλιο
b) Τα στοιχεία κύλισης (σφαίρες, κύλινδροι, κόλουροι κώνοι, λεπτοί κύλινδροι –
“βελόνες”, βαρελάκια)
c) Τον κλωβό – θήκη των στοιχείων κύλισης
d) Τον εξωτερικό δακτύλιο
Τα στοιχεία συνεργασίας των εδράνων κύλισης (εσωτερικός – εξωτερικός δακτύλιος και
στοιχεία κύλισης) κατασκευάζονται από κραματωμένους χάλυβες υψηλών απαιτήσεων
(χρωμιούχους – χρωμονικελιούχους), λειαίνονται επιφανειακά και υπόκεινται σε επιφανειακή
θερμική επεξεργασία, ώστε να αποκτήσουν σημαντική επιφανειακή σκληρότητα και να
μείνουν πρακτικά απαραμόρφωτα κατά την λειτουργία τους.

6. Τύποι εδράνων κύλισης (σελ. 200-201)

a) Μονόσφαιρα: Πολλές χρήσεις – φέρουν ακτινικά και μικρά αξονικά φορτία .
b) Μονόσφαιρα πλαγιάς επαφής: Μεγάλος αριθμός σφαιρών. Φέρουν μεγάλα ακτινικά
και αξονικά φορτία κατά τη μία μόνο αξονική φορά καταπόνησης. Πρέπει να υπάρχει
πάντα αξονική πίεση, για να λειτουργήσουν.
c) Δίσφαιρα αυτορρυθμιζόμενα: Φέρουν σημαντικά αξονικά φορτία. Επιτρέπουν μικρή
κλίση της στρεφόμενης ατράκτου σε σχέση με τον εξωτερικό δακτύλιο.
d) Μονοκύλινδρα: Φέρουν μεγάλα ακτινικά φορτία. Απαιτούν τέλεια ευθυγράμμιση
ατράκτων και εδράνων. Επιτρέπουν μικρή αξονική μετατόπιση .
e) Κωνικά: Φέρουν μεγάλα ακτινικά και αξονικά φορτία με μεταβαλλόμενο μέγεθος
φορτίου. Τοποθετούνται κατά ζεύγη.
f) Δίσφαιρα πλάγιας επαφής: Φέρουν ακτινικά και μεγάλα αξονικά φορτία και προς τις
δύο αξονικές φορές καταπόνησης.
g) Δικύλινδρα αυτορρυθμιζόμενα: Χρησιμοποιούνται σε βαριές κατασκευές όπου
παρουσιάζονται μεταβαλλόμενα και μεγάλου μεγέθους αξονικά και ακτινικά φορτία.
h) Βελονοειδή: Φέρουν τεράστια ακτινικά φορτία αλλά όχι αξονικά. Έχουν
πλεονεκτήματα χρήσης σε μικρού μεγέθους κατασκευές ή όπου περιορίζεται η
εξωτερική διάσταση του εδράνου.
i) Αξονικά: Φέρουν τεράστια αξονικά φορτία αλλά όχι ακτινικά.

7. Λίπανση εδράνων (σελ. 205)

Για να λειτουργήσουν ομαλά τόσο τα έδρανα ολίσθησης όσο και τα έδρανα κύλισης, είναι
απαραίτητη η λίπανσή τους. Η λίπανση των εδράνων ολίσθησης γίνεται συνήθως με
ορυκτέλαιο συγκεκριμένων προδιαγραφών, το οποίο εισχωρεί στο διάκενο μεταξύ στροφέα
και εδράνου και μειώνει το συντελεστή τριβής ολίσθησης. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει το
ορυκτέλαιο να έχει αφενός τη δυνατότητα να εισχωρήσει στο διάκενο μεταξύ στροφέα-
εδράνου, αφετέρου να μην καταστρέφεται (λόγω της υψηλής θερμοκρασίας που
αναπτύσσεται στην επιφάνεια επαφής) το film του λιπαντικού που δημιουργείται μεταξύ των
δυο σχετικά κινουμένων επιφανειών (στροφέα – εδράνου). Κατά συνέπεια, τα
χαρακτηριστικά των λιπαντικών σχετίζονται αφενός με το πόσο λεπτόρρευστα είναι,
αφετέρου με τη θερμοκρασία, στην οποία χάνουν την ικανότητα λίπανσης, δηλαδή το ιξώδες
τους μειώνεται τόσο που το film του λιπαντικού δεν είναι δυνατό να διατηρηθεί και
καταστρέφεται εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας. Επίσης υπάρχουν και αυτολίπαντα
έδρανα ολίσθησης, στα οποία η λίπανση επιτυγχάνεται με γραφίτη ο οποίος είναι
εμποτισμένος με τη μέθοδο της κονιομεταλλουργίας ή εγκιβωτισμένος κατά σημεία στην
επιφάνεια επαφής εδράνου – στροφέα.
Τα έδρανα κύλισης λιπαίνονται κυρίως με γράσο, το οποίο εγκλωβίζεται στο σημείο
λειτουργίας του εδράνου με στεγανωτικούς δακτυλίους (τσιμούχες).

9.3 ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ-ΕΙΔΗ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

1. Ποια στοιχεία ονομάζονται σύνδεσμοι; Είδη συνδέσμων (σελ. 207)

Οι σύνδεσμοι είναι τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την «ένωση» δύο ατράκτων με
σκοπό την ομαλή μεταφορά της ροπής από τη μία στην άλλη.
Ανάλογα με τις λειτουργικές τους λεπτομέρειες και το σκοπό που επιτελούν οι σύνδεσμοι
διακρίνονται σε:
a) Σταθερούς ή άκαμπτους
b) Κινητούς ή εύκαμπτους
c) Λυόμενους (συμπλέκτες)

2. Ποιοι σύνδεσμοι ονομάζονται σταθεροί - Είδη σταθερών συνδέσμων; (σελ. 207)

Οι σταθεροί σύνδεσμοι συνδέουν δύο ατράκτους με σκοπό τη μεταφορά της ροπής από τη
μία στην άλλη με σταθερό ρυθμό. Είναι οι σύνδεσμοι που δεν επιτρέπουν ούτε αξονική ούτε
ακτινική μετατόπιση της μιας ατράκτου σε σχέση με την άλλη.

Διακρίνονται σε:
a) Κέλυφωτούς
b) Δισκοειδείς
c) Τύπου Σέλλερς

3. Κελυφωτός σύνδεσμος (σελ. 208)

Αποτελείται από δύο ημικυλινδρικά κελύφη από χυτοσίδηρο, που συνδέονται μεταξύ τους με
κοχλίες. Σχηματίζουν έναν κυλινδρικό θάλαμο (κέλυφος), στο εσωτερικό του οποίου υπάρχει
ένας σφηναύλακας για την τοποθέτηση σφήνας, μέσω της οποίας γίνεται η ομαλή μεταφορά
της ροπής από τη μία άτρακτο στην άλλη, χωρίς ολίσθηση.
Χαρακτηρίζεται από την εύκολη και γρήγορη αποσυναρμολόγησή του, γι’ αυτό και
τοποθετείται συνήθως σε σημεία που απαιτείται συχνή αποσύνδεση των ατράκτων. Για να
δουλέψει απαιτείται καλό κεντράρισμα των ατράκτων, η ζυγοστάθμιση όμως είναι ατελής
(λόγω έλλειψης αξονικής συμμετρίας), γι’ αυτό και δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί για
σύνδεση αξόνων-ατράκτων που περιστρέφονται με πολλές στροφές.

4. Δισκοειδής σύνδεσμος (σελ. 209)

Αποτελείται από δύο χυτοσιδηρούς ή χαλύβδινους δίσκους που φέρουν περιφερειακά
τρύπες για τοποθέτηση κοχλιών. Στο εσωτερικό τους υπάρχουν σφηναύλακες για την
τοποθέτηση σφηνών για τη μεταφορά της ροπής. Για το κεντράρισμα των δύο δίσκων
διαμορφώνονται στο μέτωπό τους πατούρες (αρσενική στον έναν και θηλυκή στον άλλον).
Η ομοιόμορφη περιφερειακή κατανομή των κοχλιών παρέχει καλύτερη ζυγοστάθμιση σε
σύγκριση με τον κελυφωτό.

5. Περιγράψτε τη διαδικασία τοποθέτησης ενός δισκοειδούς συνδέσμου (σελ. 209)

Για τη συναρμολόγηση των δισκοειδών συνδέσμων ακολουθούνται τα παρακάτω βήματα:
Αρχικά τοποθετούνται οι σφήνες στους σφηναύλακες των δύο ατράκτων. Στη συνέχεια
συναρμολογείται κάθε δίσκος του συνδέσμου με την άτρακτό του και τα ζεύγη των ατράκτων
– δίσκων έρχονται σε επαφή συγκεντρικά (με τη βοήθεια των πατούρων στο μέτωπό τους).
Τέλος , τοποθετούνται οι κοχλίες στις περιφερειακές τρύπες. Οι κοχλίες σφίγγονται
προοδευτικά και αντιδιαμετρικά, ώστε να μη στρεβλωθούν οι δύο δίσκοι.
Τα έδρανα στήριξης των ατράκτων πρέπει να τοποθετούνται κοντά στους συνδέσμους και να
είναι διαιρούμενα, ώστε να είναι δυνατή η συναρμολόγηση – αποσυναρμολόγηση ατράκτων
και συνδέσμου.

6. Πλεονεκτήματα των συνδέσμων τύπου Σέλλερς (σελ. 210)

a) Συνδέουν άξονες χωρίς διαμόρφωση σφηναύλακων στα άκρα τους ή και άτρακτο με
πλήμνη.
b) Για το λόγο αυτό η κατανομή μάζας είναι ομοιόμορφη και απόλυτα συμμετρική γύρω
από τον άξονα περιστροφής, γεγονός που του προσφέρει πολύ καλή ζυγοστάθμιση.
c) Συνέπεια της καλής ζυγοστάθμισης είναι η λειτουργία χωρίς προβλήματα
ταλαντώσεων.

7. Ποιοι σύνδεσμοι ονομάζονται κινητοί ή εύκαμπτοι – Είδη κινητών συνδέσμων (σελ.

211)
Κινητοί σύνδεσμοι είναι αυτοί που μεταφέρουν τη ροπή από μία άτρακτο σε άλλη,
επιτρέποντας την αξονική μετατόπιση των δύο ατράκτων (αξονικά κινητοί ή αξονικοί
σύνδεσμοι ) ή τη μικρή κλίση της μιας ως προς την άλλη (γωνιακά κινητοί ή αρθρωτοί ) ή
ακόνη την απόσβεση στρεπτικών κραδασμών (ελαστικοί ή κόπλερ). Πολλές φορές οι δύο
πρώτοι τύποι είναι δυνατό να συνδυαστούν στο ίδιο εξάρτημα
8. Τι γνωρίζετε για τους αξονικά κινητούς συνδέσμους; (σελ. 211-212)
Οι αξονικά κινητοί σύνδεσμοι επιτρέπουν την μεταφορά ροπής από την μια άτρακτο στην
άλλη, ακόμα και αν οι δύο άτρακτοι μετατοπιστούν αξονικά. Η αναμενομένη αξονική
μετατόπιση μπορεί να οφείλεται σε θερμοκρασιακή μεταβολή που προκαλεί συστολή ή
διαστολή των δύο ατράκτων ή σε μηχανική μετατόπιση η οποία συνήθως συνδυάζεται και
με κλίση των ατράκτων.
Μορφολογικά αποτελούνται από ένα πολύσφηνο με εσοχές (θηλυκό) διαμορφωμένο ή
συνδεμένο στο άκρο της μίας ατράκτου και ένα πολύσφηνο με εξοχές (αρσενικό)
διαμορφωμένο στο άκρο της άλλης ατράκτου. Τοποθετούνται σε περιπτώσεις που υπάρχουν
μεγάλα ανοίγματα ατράκτων. Τα δόντια των συνδέσμων αυτών πρέπει να λιπαίνονται
τακτικά ώστε να διευκολύνεται η αξονική μετατόπισή τους.

9. Είδη γωνιακά κινητών συνδέσμων (αρθρωτών) (σελ. 213)

Οι σημαντικότεροι τύποι αρθρωτών συνδέσμων είναι:
a) Ο σύνδεσμος Cardan ή σύνδεσμος σταυρού.
b) Ο σύνδεσμος Birfield ή σύνδεσμος σταθερής ταχύτητας.

10. Na περιγράψετε το σύνδεσμο Cardan. Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του

συνδέσμου Birfield; (σελ. 213-214)
Όπως όλοι οι αρθρωτοί σύνδεσμοι κατασκευάζεται από χάλυβα και πιο σπάνια από
χυτοσίδηρο. Αποτελείται από δύο ομφαλούς, καθένας από τους οποίους σφηνώνεται ή
συνδέεται με δίσκο και κοχλίες στο άκρο κάθε ατράκτου. Κάθε ομφαλός φέρει διαμετρικά δύο
εδράσεις στροφέων (άρα συνολικά έχουμε τέσσερις εδράσεις και για τους δύο ομφαλούς),
στις οποίες τοποθετούνται οι στροφείς των άκρων του σταυρού (γι’ αυτό και ο σύνδεσμος
ονομάζεται σταυροειδής). Οι στροφείς έχουν τη δυνατότητα να κάνουν μικρή περιστροφή
γύρω από τα σημεία των εδράσεών τους και έτσι εξασφαλίζεται η μεταφορά της ροπής από
τη μια άτρακτο στην άλλη, ακόμα κι αν υπάρχει μικρή κλίση μεταξύ τους.
 Οι αρθρωτοί σύνδεσμοι τοποθετούνται σε ατράκτους που είναι δυνατό κατά τη λειτουργία
τους να σχηματίσουν μικρή γωνία (5˚ έως 8˚). Ο σύνδεσμος Birfield παρέχει το πλεονέκτημα
σταθερής ταχύτητας περιστροφής της μιας ατράκτου σε σχέση με την άλλη, σε αντίθεση με
το σύνδεσμο Cardan όπου η σχέση στροφών της μίας και της άλλης ατράκτου εξαρτάται από
τη γωνία των δύο ατράκτων .

11. Τι γνωρίζετε για τους εύκαμπτους-ελαστικούς συνδέσμους ή κόπλερ; (σελ. 215-216)

Οι ελαστικοί ή εύκαμπτοι σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται συνήθως στις απευθείας μεταδόσεις
κινήσεων, όπως στις συνδέσεις ηλεκτροκινητήρων με ατράκτους παραγωγής έργου, π.χ.
αντλίες, μειωτήρες κτλ.
Οι εύκαμπτοι σύνδεσμοι παρέχουν τη δυνατότητα μικρών μετατοπίσεων των ατράκτων που
συνδέουν, κυρίως όμως εξομαλύνουν τις απότομες ενδεχόμενες μεταβολές της ροπής που
δέχονται από τη μια άτρακτο, ώστε να μεταφερθεί αυτή αρμονικά προς την άλλη.
Για να επιτευχθεί η ομαλή μεταβίβαση της ροπής από τη μια άτρακτο στην άλλη με τη
βοήθεια των εύκαμπτων συνδέσμων, κατασκευάζονται αυτοί με τέτοιο τρόπο, ώστε μεταξύ
των δύο τμημάτων που τους αποτελούν να παρεμβάλλονται σώματα που παραμορφώνονται
ελαστικά. Συνήθως αυτά τα εξαρτήματα των συνδέσμων είναι από φυσικό ή συνθετικό
καουτσούκ και στόχος τους είναι να απορροφούν τις κρούσεις ή τις στρεπτικές ταλαντώσεις,
που πιθανώς προκαλούνται, κατά τη μεταφορά της ροπής .

12. Που χρησιμοποιούνται οι λυόμενοι σύνδεσμοι – Είδη λυόμενων συνδέσμων (σελ.

217)
Οι λυόμενοι σύνδεσμοι ή συμπλέκτες χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που υπάρχει
ανάγκη διακοπής και επανασύνδεσης της ροπής που μεταφέρουν οι συνδεόμενοι άτρακτοι
χωρίς όμως να σταματήσει η περιστροφή της κινητήριας ατράκτου.
Υπάρχουν συμπλέκτες:
a) Με δίσκο τριβής (χρησιμοποιείται στα αυτοκίνητα), που λειτουργούν λόγω ανάπτυξης
τριβής ολίσθησης μεταξύ δύο ή περισσοτέρων επιφανειών.
b) Υδραυλικοί, στους οποίους η λειτουργία είναι περισσότερο πολύπλοκη.
13. Πότε λέμε ότι ένας συμπλέκτης ολισθαίνει και σε ποιες ενέργειες προβαίνουμε;
(σελ. 220)
Η λειτουργία των λυόμενων συνδέσμων τριβής είναι ομαλή έως τη στιγμή που οι τριβόμενες
επιφάνειες δεν ολισθαίνουν μεταξύ τους ή η σχετική τους ολίσθηση είναι μικρή και πρακτικά
μεταβιβάζεται όλη η ισχύς της κινητήριας ατράκτου στην κινούμενη. Όταν όμως η σχετική
ολίσθηση των επιφανειών τριβής είναι σημαντική, χάνεται μεγάλο τμήμα της μεταφερόμενης
ισχύος στο συμπλέκτη και τότε λέμε ότι αυτός «ολισθαίνει». Στην περίπτωση αυτή απαιτείται
η αντικατάσταση των επιφανειών τριβής. Γι' αυτό οι λυόμενοι σύνδεσμοι τριβής
κατασκευάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε ο δίσκος ή οι δίσκοι τριβής να αντικαθίστανται
εύκολα.
8.4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

10.1 ΟΔΟΝΤΩΣΕΙΣ

1. Να περιγράψετε τα εξαρτήματα που φέρουν οδόντωση (σελ. 226-227)

Ο οδοντωτός τροχός είναι συνήθως ένας ολόσωμος κύλινδρος ή δίσκος ή τροχός με
βραχίονες. Πολλές φορές ο δίσκος έχει τρύπες για μείωση του βάρους του γραναζιού. Στο
κέντρο του γραναζιού υπάρχει η πλήμνη (ομφαλός σύνδεσης με την άτρακτο), που έχει
κατάλληλο αυλάκι για τη σφήνα, και στην περιφέρειά του η οδόντωση.
Ο οδοντωτός κανόνας είναι μία ράβδος, συνήθως ορθογωνικής αρχικής διατομής, η οποία
φέρει οδόντωση στην επιφάνεια εργασίας της.
Ο ατέρμονας κοχλίας είναι ένας κύλινδρος που στην παράπλευρη επιφάνειά του έχει
χαραχθεί ελίκωση με μία ή δύο συνήθως αρχές (όπως στους κοχλίες).

2. Λειτουργικός σκοπός και χρήσεις των οδοντώσεων (σελ. 227-228)

Λειτουργικός σκοπός των οδοντώσεων είναι η μετάδοση κίνησης σε περιπτώσεις ατράκτων
με γεωμετρικούς άξονες παράλληλους, τεμνόμενους (υπό οποιαδήποτε γωνία) και
ασύμβατους. Εκτός από τη μετάδοση της κίνησης μπορούμε να πετύχουμε και μετατροπή
βασικών χαρακτηριστικών της, δηλαδή των στροφών και της ροπής του κινούμενου άξονα
σε σχέση με αυτές του κινητήριου. Ενώ στην περίπτωση οδοντωτού τροχού - κανόνα
μετατρέπεται η περιστροφική κίνηση σε ευθύγραμμη ή το αντίθετο.
Οι οδοντώσεις χρησιμοποιούνται στα κιβώτια ταχυτήτων των αυτοκινήτων και των
εργαλειομηχανών, στο διαφορικό, το τιμόνι, τον εκκεντροφόρο και άλλους βοηθητικούς
μηχανισμούς των αυτοκινήτων, στους μειωτήρες (διατάξεις μετατροπής στροφών – ροπής ),
στις συνεργασίες κινητήριων μηχανών – εργομηχανών που δεν συμπίπτουν οι γεωμετρικοί
άξονες των ατράκτων τους καθώς και σε άλλες περιπτώσεις μετάδοσης που δεν απέχουν
πολύ οι συνεργαζόμενες άτρακτοι.
Είναι κατάλληλες για απαιτήσεις μεγάλων ροπών, πολλών στροφών, ακρίβειας στην σχέση
μετάδοσης, σχετικά χαμηλού θορύβου και μεγάλης διάρκειας ζωής με ελάχιστη συντήρηση.

3. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των γραναζιών με ελικοειδή δόντια; (σελ. 229-

230)
Τα πλεονεκτήματα των οδοντωτών τροχών με ελικοειδή δόντια είναι:
 Ομαλή και ασφαλής λειτουργία
 Χαμηλά επίπεδα θορύβου
και οφείλονται α) στο γεγονός ότι η εμπλοκή κάθε δοντιού είναι σταδιακή όχι μόνο κατά την
έννοια του ύψος αλλά και κατά την έννοια του μήκος του και β) στο ότι έχουν μεγαλύτερο
βαθμό επικάλυψης από τους τροχούς με ίσια δόντια. Για τους λόγους αυτούς είναι πιο
κατάλληλοι στις πολλές στροφές και στις μεγάλες δυνάμεις.
Τα μειονεκτήματά τους είναι:
 Πιο δαπανηροί κατασκευαστικά
 Λόγω της μορφής τους, η περιφερειακή δύναμη που ασκεί το κάθε δόντι στο αντίστοιχό
του δεν είναι ασύμβατα κάθετη στον άξονα του τροχού αλλά πλάγια, με αποτέλεσμα να
αναπτύσσονται κατά τη μετάδοση αξονικές δυνάμεις, που αν είναι σημαντικές, απαιτούν
για την παραλαβή τους αντίστοιχα έδρανα. Η χρήση των γωνιωδών δοντιών
(δυσκολότερη η κατασκευή τους) στις περιπτώσεις αυτές οδηγεί στην
αλληλοεξουδετέρωση των αξονικών δυνάμεων, αίροντας το αντίστοιχο μειονέκτημα.

4. Πως μεταδίδεται η κίνηση μεταξύ ασύμβατων ατράκτων; (σελ. 230)

Χρησιμοποιούνται ελικοειδείς οδοντωτοί τροχοί ή ζευγάρι ατέρμονα κοχλία - οδοντωτού
τροχού (κορώνας). Το ζευγάρι ατέρμονα–κορώνας είναι πιο κατάλληλο σε περιπτώσεις
μεγάλων σχέσεων μετάδοσης, έχει όμως μεγάλες απώλειες λόγω τριβών. Σε περιπτώσεις
ασύμβατα κάθετων αξόνων χρησιμοποιούνται και κωνικά γρανάζια με ελικοειδή δόντια.

5. Υλικά κατασκευής οδοντώσεων (σελ. 231)

 Χυτοσίδηρος: Έχει μεγάλη αντοχή στην διάβρωση και στις φθορές από σκόνες, άμμο κτλ.
(ιδιαίτερα ο σκληρός) και γι’ αυτό τον προτιμάμε για εργασίες σε περιβάλλον με τέτοια
στοιχεία ή υγρασία. Δεν είναι κατάλληλος για μεγάλες ταχύτητες και μεγάλες απαιτήσεις
κατασκευαστικής ακρίβειας.
 Χάλυβας: Είναι πιο κατάλληλος για μεγάλες ταχύτητες και ακριβείς διαστάσεις, αλλά σε
περιβάλλοντα με ρύπους και υγρασία χρειάζεται προστασία και λίπανση. Όταν
καταπονείται σε κρουστικά φορτία υφίσταται επιφανειακή βαφή και σκλήρυνση
(ενανθράκωση) μέχρι βάθους 1mm περίπου, ώστε να διατηρήσει εσωτερικά την
ελαστικότητά του.
 Κράματα του αλουμινίου: όταν επιβάλλεται η κατασκευή να έχει μικρό βάρος.
 Κοινοί και φωσφορούχοι ορείχαλκοι.
 Κεραμικά, πλαστικά, συνθετικές ρητίνες: όταν οι τροχοί εργάζονται σε διαβρωτικό και
οξειδωτικό περιβάλλον. Εργάζονται με σχετικά χαμηλό θόρυβο, έχουν όμως
περιορισμένη μηχανική αντοχή.

6. Μέθοδοι κατασκευής οδοντώσεων (σελ. 231-232)

 Με χύτευση μαζί με τον τροχό: για μεγάλα δόντια και μικρές απαιτήσεις κατασκευαστικής
ακρίβειας - ακατάλληλα για περιφερειακές ταχύτητες μεγαλύτερες από 2 m/s.
 Στους γραναζοκόπτες, με τη μέθοδο της αφαίρεσης υλικού. Είναι εξειδικευμένα
μηχανήματα που απαιτούν πολλές ρυθμίσεις και έμπειρο και εκπαιδευμένο προσωπικό
για το χειρισμό τους. Ως εργαλεία χρησιμοποιούν κοπτικές κοχλιωτές φρέζες,
οδοντοτροχούς και κτένια.
 Σε κοινή φρεζομηχανή με τη βοήθεια διαιρέτη, για περιορισμένο αριθμό κομματιών. Τα
κοπτικά εργαλεία στην περίπτωση αυτή είναι δισκοειδείς φρέζες ή ειδικά «κονδύλια».

7. Τι ονομάζουμε MODUL; Ποια ανάγκη οδήγησε στην καθιέρωσή του; (σελ. 234)
Αν d0 είναι η αρχική διάμετρος, z ο αριθμός των δοντιών και t το βήμα του γραναζιού, τότε
για το μήκος της αρχικής περιφέρειας θα ισχύει η σχέση: π d0 = z t . Επομένως d0 = z (t /π).
Ο z είναι φυσικός αριθμός και ο π είναι άρρητος, δηλαδή έχει απεριόριστο αριθμό δεκαδικών
ψηφίων. Αυτό οδηγεί σε άρρητη τιμή και τη διάμετρο, με συνέπεια δύσκολους υπολογισμούς
και δυσκολία στην τυποποίηση, ειδικά αν οι κατασκευαστές επέλεγαν διαφορετική ακρίβεια
προσέγγισης. Για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα συμφωνήθηκε διεθνώς ο λόγος t /π
να πάρει ορισμένες ρητές τιμές (σε mm) και να ονομαστεί διαμετρικό βήμα ή MODUL. Έτσι
είναι m = t / π, d0 = z m και m = d0 / z.

8. Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται το ζεύγος ατέρμονα και κορώνας; (σελ. 238)

Το ζεύγος ατέρμονα - κορώνας χρησιμοποιείται συχνά σε μειωτήρες, όπου ο ατέρμονας είναι
κινητήριος, επειδή η σχέση μετάδοσης είναι πολλαπλάσια αυτής που μπορούμε να έχουμε
με γρανάζια (όπου πρακτικά δεν μπορεί να ξεπεράσει το 1/6 και σπάνια το 1/8).

9. Τι γνωρίζετε για την λίπανση των γραναζιών; (σελ. 239):

Η ανάγκη για λίπανση εξαρτάται από το περιβάλλον εργασίας και από την περιφερειακή
ταχύτητα των γραναζιών. Η λίπανση εξασφαλίζει αθόρυβη λειτουργία και μεγάλη διάρκεια
ζωής. Για περιφερειακές ταχύτητες μέχρι περίπου 4 m/s μπορεί να χρησιμοποιηθεί γράσο.
Για μεγαλύτερες ταχύτητες απαιτείται εμβάπτιση σε ορυκτέλαιο. Για ταχύτητες από 10 m/s
αποτελεσματικότερος είναι ο ψεκασμός του λιπαντικού πάνω στα δόντια.

10.2 ΙΜΑΝΤΕΣ
1. Να περιγράψετε μια διάταξη ιμαντοκίνησης (σελ. 243)
Στην απλούστερη μορφή της μία διάταξη ιμαντοκίνησης αποτελείται από δύο τροχαλίες
προσαρμοσμένες στην κινητήρια και στην κινούμενη άτρακτο και τον κλειστό (ατέρμονα)
ιμάντα που τις συνδέει, καλύπτοντας ένα μέρος της εξωτερικής τους περιφέρειας (τόξο
επαφής). Το άθροισμα των δύο τόξων είναι προφανώς 360 ο.
Οι τροχαλίες είναι ολόσωμα τύμπανα ή δίσκοι ή, σε μεγάλες διαστάσεις, τροχοί με βραχίονες
(ακτίνες) για μικρότερο βάρος. Στο κέντρο τους είναι διαμορφωμένη η πλήμνη, για την
σύνδεση με την άτρακτο. Η περιφερειακή τους στεφάνη έχει διάφορες μορφές, ανάλογα με
τον τύπο του ιμάντα (απλή κυλινδρική, με μικρή πλευρική κυρτότητα, με πατούρες για
ασφάλεια μετακίνησης του ιμάντα και με ένα ή περισσότερα αυλάκια, συνήθως
τραπεζοειδούς και σπάνια ημικυκλικής μορφής).
Όταν ο ιμάντας έχει στην εσωτερική του επιφάνεια οδόντωση, η στεφάνη της τροχαλίας έχει
διαμορφωμένη αντίστοιχη οδόντωση, ίδιας μορφής και βήματος.

2. Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οι ιμάντες; (σελ. 245):

Οι ιμάντες χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση της περιστροφικής κίνησης από την κινητήρια
στην κινούμενη άτρακτο, με δυνατότητα διατήρησης ή διαφοροποίησης των στροφών. Η
σχέση μετάδοσης στροφών, για μια συγκεκριμένη διάταξη μπορεί να είναι σταθερή ή να
μεταβάλλεται κλιμακωτά ή με συνεχή τρόπο (σε μια προκαθορισμένη περιοχή τιμών, με τη
μεταβολή της διαμέτρου ειδικών τροχαλιών). Μπορούν να καλύψουν μια μεγάλη περιοχή
τιμών για την περιφερειακή ταχύτητα (από 2 μέχρι 60 m/s) και για τη μεταφερόμενη ισχύ (η
οποία όμως, εξαιτίας της αντοχής των υλικών τους, δεν μπορεί να ξεπεράσει τους 2000 PS).
Λόγω της ευκαμψίας τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε περιπτώσεις που οι άξονες
των ατράκτων είναι ασύμβατοι, έως και ασύμβατα κάθετοι μεταξύ τους. Αν τοποθετηθούν με
«διασταύρωση» (ιμάντες που μπορούν να εργαστούν και με τις δύο επιφάνειές τους),
μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις αντίθετης φοράς περιστροφής ατράκτων.
Ενδεικτικές χρήσεις των ιμάντων: ανεμιστήρες, αντλίες, συμπιεστές, πλυντήρια,
εργαλειομηχανές, ξυλουργικές μηχανές, αυτοκίνητα, δονητές, μεταφορικές διατάξεις,
υφαντουργικές και χαρτοποιητικές μηχανές.

3. Κατηγορίες – τύποι ιμάντων (σελ. 247-248):

Ανάλογα με τη μορφή της διατομής τους οι ιμάντες διακρίνονται σε:
 Επίπεδους: Έχουν ορθογωνική διατομή και εργάζονται σε τροχαλίες με απλή κυλινδρική
(ίσως και ελαφρώς κυρτή) επιφάνεια. Ο τύπος αυτός έχει σε μεγάλο βαθμό εκτοπιστεί
από τους τραπεζοειδείς, που πλεονεκτούν στην πρόσφυση ακόμα και με μικρή τάνυση.
 Κυκλικούς: Έχουν κυκλική διατομή και εργάζονται σε τροχαλίες με αντίστοιχα
περιφερειακά αυλάκια. Χρησιμοποιούνται σε λίγες περιπτώσεις.
 Τραπεζοειδείς: Η διατομή τους είναι τραπεζοειδείς και είναι οι πιο διαδεδομένοι σήμερα.
Στο πάνω μέρος της διατομής τους, μέσα από την επένδυση, έχουν χορδές για την
παραλαβή των εφελκυστικών φορτίων. Διακρίνονται στους κανονικούς και στους στενούς
ιμάντες. Συνήθως χρησιμοποιούνται πολλοί παράλληλοι κλάδοι (ανεξάρτητοι ή
συνδεμένοι στο πάνω μέρος τους, ώστε να αποτελούν έναν πολύκλαδο ιμάντα) και οι
τροχαλίες έχουν ισάριθμα αυλάκια αντίστοιχης μορφής στην περιφερειακή τους στεφάνη.
 Σε περιπτώσεις συχνής μεταβολής των στροφών, συνήθως χρησιμοποιούνται
τραπεζοειδείς μεγάλου πλάτους με εσωτερική οδόντωση. Η οδόντωση αυτή είναι
απαραίτητη στις περιπτώσεις που η ολίσθηση είναι εντελώς ανεπιθύμητη (π.χ. στους
ιμάντες χρονισμού), ενώ επίσης βελτιώνει την ευκαμψία του ιμάντα.

4. Υλικά κατασκευής των ιμάντων (σελ. 248)

 Οι επίπεδοι ιμάντες είναι συνήθως δερμάτινοι ή υφαντοί. Το δέρμα χρησιμοποιείται γιατί
παρουσιάζει μεγάλο συντελεστή τριβής με τα υλικά των τροχαλιών. Η ευκαμψία του
όμως ποικίλλει ανάλογα με το είδος και την επεξεργασία του. Οι υφαντοί
κατασκευάζονται με διάφορα φυτικά ή συνθετικά νήματα (βαμβάκι, αμίαντο,
υαλοβάμβακα, νάυλον κτλ.). Κατασκευάζονται επίσης και ελαστικοί ιμάντες με συμπίεση
βαμβακερών πλεγμάτων μέσα σε στρώματα ειδικών ελαστικών με ταυτόχρονη θέρμανση
(βουλκανιζάρισμα).
 Οι τραπεζοειδείς κατασκευάζονται από μια ποικιλία υλικών, κυρίως συνθετικών. Οι
χορδές τους κατασκευάζονται από πολυεστέρες εμποτισμένους με ελαστικό. Η βάση
είναι συνθετικό ελαστικό και το σύνολο καλύπτεται από επένδυση ανθεκτικού ελαστικού
για προστασία των χορδών από φθορές, υγρασία κτλ. Στους οδοντωτούς ιμάντες
χρονισμού τα δόντια είναι από ελαστικό μεσαίας σκληρότητας, η επένδυσή τους
(συνήθως πολυουρεθάνη) έχει μικρό συντελεστή τριβής με τις τροχαλίες και οι χορδές
μπορεί να είναι λεπτά χαλύβδινα σύρματα ή ίνες γυαλιού με ελικοειδές πλέξιμο.

5. Υλικά κατασκευής τροχαλιών (σελ. 248-249)

Κατασκευάζονται συνήθως από χυτοσίδηρο ή για μεγάλες περιφερειακές ταχύτητες από
χυτοχάλυβα. Μπορεί να κατασκευαστούν και με συγκόλληση οπότε είναι χαλύβδινες. Για
μικρή ταχύτητα και ισχύ κατασκευάζονται ελαφριές τροχαλίες από κράματα αλουμινίου,
πλαστικό ή ξύλο.

6. Βασικές διαστάσεις ιμάντων και τροχαλιών (σελ. 249-250)

Οι βασικές διαστάσεις ιμάντων και τροχαλιών Ακολουθούν διεθνή τυποποίηση για οικονομία
και εναλλαξιμότητα .
 Οι επίπεδοι ιμάντες χαρακτηρίζονται από :
1. Το πλάτος τους b
2. Το πάχος τους s
3. Το μήκος τους L
 Οι κυκλικοί ιμάντες χαρακτηρίζονται από :
1. Τη διάμετρό τους d
2. Το μήκος τους L
 Οι τραπεζοειδείς ιμάντες χαρακτηρίζονται από :
1. Το ύψος τους h
2. Το πλάτος της μεγάλης πλευράς του τραπεζίου b
 Για τους οδοντωτούς έχουμε δύο ύψη και το βήμα τους:
1. Ύψος ιμάντα hs
 2. Ύψος δοντιού ht
3. Βήμα t
 Οι τροχαλίες των επίπεδων ιμάντων χαρακτηρίζονται από :
1. Τη διάμετρό τους d
2. Το πλάτος τους b1=1,1 b + 10 mm.
Για λόγους προστασίας του ιμάντα από υπερβολική κάμψη η διάμετρος της τροχαλίας
συνήθως εκλέγεται 80 - 100 φορές μεγαλύτερη από το πάχος του ιμάντα s.
 Οι τροχαλίες τραπεζοειδών ιμάντων χαρακτηρίζονται από :
1. Τη διάμετρό τους
2. Τις διαστάσεις του αυλακιού ή των αυλακιών τους
Εδώ βέβαια ακολουθούνται οι διαστάσεις της διατομής του ιμάντα με την διαφορά ότι
το βάθος του αυλακιού είναι μεγαλύτερο από το ύψος του ιμάντα. Αυτό γιατί ο ιμάντας
θα πρέπει να «πατάει» στις πλευρές του αυλακιού και όχι στη βάση του. Τέλος για
τους οδοντωτούς ιμάντες υπάρχει και το αντίστοιχο βήμα της τροχαλίας.

7. Πως εξασφαλίζεται η περιστροφή της κινούμενης τροχαλίας κατά την ιμαντοκίνηση;

(σελ.250)
Βασική προϋπόθεση καλής λειτουργίας της ιμαντοκίνησης είναι η σωστή αρχική τάνυση
(τέντωμα) του ιμάντα. Αυτό γίνεται με απομάκρυνση των τροχαλιών με τη βοήθεια ειδικών
διατάξεων. Η σωστή τάνυση έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη κάθετων δυνάμεων (πίεσης)
μεταξύ ιμάντα και τροχαλίας στην περιοχή του τόξου επαφής. Η κατανομή των κάθετων
δυνάμεων στο τόξο επαφής δεν είναι ομοιόμορφη αλλά ακολουθεί μια φθίνουσα μορφή από
τον έλκοντα προς τον ελκόμενο κλάδο. Όταν η κινητήρια τροχαλία αρχίζει να περιστρέφεται,
εξαιτίας των κάθετων δυνάμεων (Fκ) εμφανίζεται δύναμη τριβής ολίσθησης με περιφερειακή
διεύθυνση, και έτσι αναγκάζεται να ακολουθήσει την περιστροφή και ο ιμάντας. Ο ιμάντας με
την σειρά του παρασύρει σε κίνηση εξαιτίας αντίστοιχων δυνάμεων την κινούμενη τροχαλία.
Στην ηρεμία οι τάσεις (εφελκυστικές δυνάμεις) και των δύο κλάδων είναι ίσες (Τ 0). Κατά τη
λειτουργία όμως, λόγω της ανομοιόμορφης κατανομής των κάθετων δυνάμεων, η τάση του
έλκοντα κλάδου Τ1 είναι μεγαλύτερη από του ελκόμενου Τ2. Η διαφορά τους [Τ1  Τ2 = F]
είναι η περιφερειακή δύναμη που παράγει τη στρεπτική ροπή Μ = F d  2. Η διάταξη
προφανώς δεν θα λειτουργήσει εάν η F είναι μικρότερη από 2Μ2/d2, όπου Μ2 η
αντιστεκόμενη ροπή της κινούμενης τροχαλίας. Η διαφορά λοιπόν Τ 1  Τ2 = F είναι κρίσιμη
για την ιμαντοκίνηση και εξαρτάται από το συντελεστή τριβής μ μεταξύ ιμάντα και τροχαλίας,
την τιμή του τόξου επαφής α και την αρχική τάνυση.

8. Γιατί πλεονεκτούν οι τραπεζοειδείς ιμάντες σε σύγκριση με τους επίπεδους; (σελ.

251-252)
Με τη σφηνοειδή κατατομή που έχουν οι τραπεζοειδείς ιμάντες δημιουργούν επιφάνειες
επαφής που σχηματίζουν οξεία γωνία με το επίπεδο των αρχικών τάσεων (έναντι ορθής των
επίπεδων). Έτσι οι κάθετες δυνάμεις (στις πλευρικές επιφάνειες επαφής του αυλακιού) είναι
μεγαλύτερες και επομένως και η τριβή με την τροχαλία είναι μεγαλύτερη για την ίδια αρχική
τάνυση. Γι’ αυτό και η περιφερειακή δύναμη και η μεταφερόμενη ισχύς είναι μεγαλύτερες και
η μετάδοση πιο ασφαλής από πλευράς ολίσθησης.
9. Τι γνωρίζετε για τους τανυστήρες; (σελ. 254)
Επειδή κατά τη λειτουργία μιας διάταξης ιμάντων κίνησης δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη
χαλάρωση του ιμάντα, συνηθίζεται η χρήση του τανυστήρα. Ο τανυστήρας είναι ένας τροχός
που γυρίζει ελεύθερα στον άξονα του και τοποθετείται έτσι, ώστε να πιέζει τον ελκόμενο
κλάδο. Έτσι αυξάνεται η τάνυση, μεγαλώνει το τόξο επαφής και έχουμε καλύτερη λειτουργία
και μικρότερη καταπόνηση ατράκτων και εδράνου. Επί πλέον, επειδή μεγαλώνει το τόξο
επαφής με τη βοήθεια του τανυστήρα, μπορούμε να έχουμε και σχέσεις μετάδοσης
μεγαλύτερες από 1/6 καθώς και σχετικά μικρότερες αποστάσεις αξόνων.

10. Παράγοντες που επιδρούν στην καλή λειτουργία της ιμαντοκίνησης (σελ. 252- 253)
 Οι διάμετροι των τροχαλιών δεν πρέπει να είναι πολύ μικρές γιατί ο ιμάντας καταπονείται
πολύ σε κάμψη, όταν τυλίγεται στο τόξο επαφής. Από την άλλη μεριά όμως οι μεγάλες
διάμετροι έχουν μειονέκτημα όγκου και βάρους και αναπτύσσουν, για συγκεκριμένες
στροφές, μεγάλες φυγόκεντρες δυνάμεις, με τελική συνέπεια φαινόμενα ολίσθησης ή
μείωση της μεταφορικής ικανότητας της ιμαντοκίνησης. Μια καλή περιοχή τιμών για τη
διάμετρο της κινούσας τροχαλίας (που είναι συνήθως η μικρότερη, αφού οι κινητήριες
μηχανές είναι κατά κανόνα πολύστροφες) είναι d =(80 100) s, όπου s το πάχος του
ιμάντα (για τραπεζοειδείς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και μικρότερες τιμές, γιατί
έχουν, λόγω υλικών και τρόπου κατασκευής, μεγαλύτερη ευκαμψία).
 Η απόσταση μεταξύ των αξόνων των ατράκτων δεν πρέπει να είναι πολύ μεγάλη γιατί
δίνει μεγαλύτερες και ακριβότερες διατάξεις, αλλά ούτε και πολύ μικρή γιατί δημιουργεί
ολίσθηση (λόγω μείωσης του τόξου επαφής στη μικρή τροχαλία). Πρακτικά ασφαλής
θεωρείται μια απόσταση μεγαλύτερη κατά δύο μέτρα από το άθροισμα των διαμέτρων
των τροχαλιών.
 Πρέπει να αποφεύγεται η μεγάλη περιφερειακή ταχύτητα, γιατί δημιουργεί μεγάλη
φυγόκεντρη δύναμη και κακή πρόσφυση. Όμως στις περιπτώσεις μεταφοράς μεγάλης
ισχύος μικρή περιφερειακή ταχύτητα σημαίνει μεγάλη περιφερειακή δύναμη, συνεπώς
μεγαλύτερο ιμάντα και μεγαλύτερες καταπονήσεις εδράνων και ατράκτων. Μία καλή
περιοχή επιλογής είναι τότε γύρω στα 20 m/s.
 Η σχέση μετάδοσης δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 1/6, γιατί μειώνεται πολύ το
τόξο επαφής στην μικρή τροχαλία, δημιουργώντας προβλήματα κακής πρόσφυσης και
ολίσθησης, ιδίως όταν οι άξονες είναι κοντά.
 Πρέπει να αποφεύγεται όσο το δυνατόν το φαινόμενο της ολίσθησης γιατί μειώνονται οι
στροφές της κινούμενης τροχαλίας και η ικανότητα της διάταξης (είναι αποδεκτή μια
μείωση της τάξης του 2-3 %).
 Καθοριστικό ρόλο παίζει επίσης, για τη συνολικά καλή λειτουργία, και η αρχική τάνυση
του ιμάντα. Η εκτίμησή της γίνεται από το μελετητή της διάταξης με τη βοήθεια οδηγιών
που δίνουν οι κατασκευαστές των ιμάντων και επιτυγχάνεται με ειδικές διατάξεις
απομάκρυνσης των τροχαλιών.

10.3 ΑΛΥΣΙΔΕΣ

1. Να περιγράψετε μια διάταξη αλυσοκίνησης (σελ. 256)

Στην απλή της μορφή μια διάταξη αλυσοκίνησης αποτελείται από :
 Δύο αλυσοτροχούς (ολόσωμους ή με βραχίονες), προσαρμοσμένους στην κινητήρια και
στην κινούμενη άτρακτο, οι οποίοι έχουν στην περιφέρειά τους διαμορφωμένα ειδικής
μορφής δόντια, τα οποία εμπλέκονται με τα στοιχεία της αλυσίδας.
 Κλειστή αλυσίδα κινήσεως, η οποία αποτελείται από μεγάλο αριθμό στοιχείων. Τα
στοιχεία αυτά, στην απλούστερη μορφή τους είναι κατασκευασμένα ως εξής: στις δύο
άκρες ενός πείρου, οι οποίες είναι διαμορφωμένες με κατάλληλες πατούρες,
προσαρμόζονται πλευρικά ελάσματα (λαμάκια) κατάλληλης μορφής. Τα λαμάκια
ασφαλίζονται στους πείρους με κεφάλωμα ή κοπίλιες, με τρόπο που επιτρέπει την
περιστροφή τους γύρω από αυτούς.

2. Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται η αλυσοκίνηση; (σελ. 257-258)
Η αλυσοκίνηση χρησιμοποιείται για τη μετάδοση της περιστροφής από την κινητήρια
άτρακτο στην κινούμενη, με διατήρηση ή μετατροπή των στροφών, με βάση την επιθυμητή
σχέση μετάδοσης. Είναι κατάλληλη για περιπτώσεις ατράκτων που απέχουν πολύ μεταξύ
τους (όπως δηλαδή οι ιμάντες) και επειδή κατασκευάζονται από χάλυβες υψηλής αντοχής,
είναι καταλληλότεροι από τους ιμάντες σε περιπτώσεις μεγάλων ισχύων και δυνάμεων. Δεν
υπάρχουν περιορισμοί στην ελάχιστη ταχύτητά τους και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με
ασφάλεια για περιφερειακές ταχύτητες μέχρι 20 m/s.
Η αλυσοκίνηση εφαρμόζεται σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σε
μηχανουργεία, σε μεταλλεία και γενικά σε περιπτώσεις μετάδοσης κίνησης μεγάλων
φορτίων. Για την εφαρμογή της πρέπει οι άτρακτοι να είναι παράλληλοι και οι τροχοί να
βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο ή να υπάρχει κατάλληλη πλευρική υποστήριξη των αλυσίδων.

3. Ποιοι είναι οι κύριοι τύποι των αλυσίδων; (σελ. 259-262)

Αν εξαιρέσουμε τις κοινές αλυσίδες με κρίκους, που είναι κατάλληλες για ανύψωση ή έλξη
φορτίων, για τη μετάδοση της κίνησης χρησιμοποιούνται αλυσίδες με στοιχεία, οι κυριότεροι
τύποι των οποίων είναι:
 Αλυσίδες με πείρους
 Αλυσίδες με πείρους και δαχτυλίδια
 Αλυσίδες με ράουλα
 Οδοντωτές αλυσίδες

4. Περιγράψτε τις αλυσίδες με πείρους (σελ. 259)

Είναι ο απλούστερος και φθηνότερος τύπος και διαμορφώνεται ως εξής: στις δύο άκρες ενός
πείρου, οι οποίες είναι διαμορφωμένες με κατάλληλες πατούρες, προσαρμόζονται πλευρικά
ελάσματα (λαμάκια) κατάλληλης μορφής. Τα λαμάκια ασφαλίζονται στους πείρους με
κεφάλωμα ή κοπίλιες, με τρόπο που επιτρέπει την περιστροφή τους γύρω από αυτούς. Έχει
μικρό βαθμό απόδοσης λόγω πολλών τριβών και είναι ακατάλληλος για μεγάλες ταχύτητες
(πάνω από 0,5 m/s).

5. Περιγράψτε τις αλυσίδες με πείρους και δαχτυλίδια (σελ. 259-260)

Οι αλυσίδες αυτές συναρμολογούνται από δύο διαφορετικά είδη στοιχείων, τα οποία
εναλλάσσονται διαδοχικά:
 Τα εσωτερικά στοιχεία, τα οποία αποτελούνται από τα εσωτερικά πλευρικά ελάσματα
(λαμάκια), που στερεώνονται στα άκρα σωληνωτών τριβέων (δαχτυλιδιών).
 Τα εξωτερικά στοιχεία, που αποτελούνται από τα εξωτερικά λαμάκια και τους πείρους
(όπως στον απλό τύπο).
Πριν συναρμολογηθούν, οι πείροι περνάνε μέσα στα δαχτυλίδια και μπορούν να
περιστρέφονται ως προς αυτά, ως εάν επρόκειτο για τους στροφείς μικρών εδράνων.
Λειτουργεί με λιγότερο θόρυβο, μικρότερες τριβές και καλύτερο βαθμό απόδοσης, ενώ
μπορεί να κατασκευαστεί και σε περισσότερες από μία παράλληλες σειρές στοιχείων.

6. Περιγράψτε τις αλυσίδες με ράουλα (σελ. 260)

Αν εξωτερικά από τα δαχτυλίδια περαστούν ελεύθερα σωληνωτά κύλιστρα (ράουλα), χωρίς
σύνδεση με τα λαμάκια, η τριβή ολίσθησης μετατρέπεται κατά ένα μέρος σε τριβή κύλισης
μέσω των ράουλων, με αποτέλεσμα λιγότερο θόρυβο και μικρότερες απώλειες λόγω τριβών.
Και αυτός ο τύπος κατασκευάζεται με περισσότερες από μία παράλληλες σειρές στοιχείων,
όμως λόγω του μεγαλύτερου όγκου των στοιχείων του δεν είναι εξυπηρετικός στα μεγάλα
φορτία.

7. Περιγράψτε τις οδοντωτές αλυσίδες (σελ. 262)

Οι οδοντωτές αλυσίδες συνεργάζονται με κατάλληλα διαμορφωμένους τροχούς και έχουν το
πλεονέκτημα του πολύ χαμηλού θορύβου, ενώ με κατάλληλη λίπανση μπορούν να
εργαστούν σε μεγαλύτερες ταχύτητες από άλλους τύπους.

8. Υλικά κατασκευής αλυσίδων (σελ. 262)

Τα εξαρτήματα των αλυσίδων κατασκευάζονται από ειδικούς χάλυβες καλής ποιότητας. Πιο
συγκεκριμένα :
1. Τα λαμάκια κόβονται από χάλυβα ταινίας και η διάνοιξη των οπών τους γίνεται με μεγάλη
προσοχή.
2. Οι πείροι κατασκευάζονται από ειδικούς χάλυβες καλής ποιότητας και λειαίνονται με
επιμέλεια για τον περιορισμό των τριβών και των φθορών.
3. Τα δαχτυλίδια τυλίγονται από χάλυβα ταινίας και τους γίνεται επιφανειακή ενανθράκωση
για να αυξηθεί η αντοχή τους σε επιφανειακές πιέσεις.
4. Τα ράουλα κατασκευάζονται με ολκή σε ειδικές μηχανές και υφίστανται κι αυτά
επιφανειακή κατεργασία και λείανση.
5. Οι αλυσοτροχοί μπορούν να κατασκευαστούν χυτοί από χυτοσίδηρο ή χυτοχάλυβα. Για
μεγαλύτερες απαιτήσεις κατασκευαστικής ακρίβειας, ώστε να έχουμε μικρότερο θόρυβο
και καλύτερο βαθμό απόδοσης, κατασκευάζονται από χάλυβα με κοπή των δοντιών τους.

9. Ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός δοντιών του μικρού τροχού και γιατί; (σελ. 265)
Για λόγους ασφαλούς και ομαλής (χωρίς κραδασμούς) λειτουργίας της αλυσοκίνησης δεν
επιτρέπεται ο αριθμός των δοντιών που είναι σε εμπλοκή να είναι πολύ μικρός. Επιπλέον,
ούτε το βήμα μπορεί να γίνει πολύ μικρό, επειδή από αυτό εξαρτώνται οι διαστάσεις του
δοντιού και κατά συνέπεια αντοχή του. Έτσι μπαίνουν περιορισμοί στον ελάχιστο αριθμό των
δοντιών του μικρού τροχού, ο οποίος επιλέγεται να είναι:
 z = 21, στις λίγες περιπτώσεις που είναι κινούμενος και
 z = 19 (και σπάνια μικρότερος, αλλά όχι κάτω από 13, με αντίστοιχη μείωση των
προσδοκιών για ομαλή και χωρίς κραδασμούς λειτουργία) στις συνηθισμένες περιπτώσεις
που είναι κινητήριος.

10. Από ποιους παράγοντες εξαρτάται ο αριθμός στροφών του μικρού τροχού; (σελ.
266)
Ο αριθμός στροφών του μικρού τροχού εξαρτάται από το βήμα της αλυσίδας: όσο πιο μεγάλο
είναι το βήμα τόσο το μέγιστο όριο στροφών περιορίζεται. Αυτό συμβαίνει, γιατί μεγάλο βήμα
σημαίνει λίγα δόντια στο τόξο επαφής και οι πολλές στροφές έχουν ως αποτέλεσμα μεγάλη
φυγόκεντρη δύναμη. Έτι υπάρχει κίνδυνος να “πεταχτεί” η αλυσίδα, εάν τα δόντια εμπλοκής
είναι λίγα.

11. Τι γνωρίζετε για τη λίπανση των αλυσίδων; (σελ. 267-268)

Το κύριο λειτουργικό πρόβλημα των αλυσίδων είναι οι τριβές στις αρθρώσεις που
δημιουργούν θορύβους και φθορές και μειώνουν τη διάρκεια ζωής τους. Ο μεγάλος αριθμός
δοντιών και η επιλογή υλικών με μικρό συντελεστή τριβής περιορίζει το πρόβλημα. Εκείνο
πάντως που πρέπει να γίνεται με μεγάλη επιμέλεια είναι η σωστή λίπανση. Ο τρόπος
λίπανσης εξαρτάται από την περιφερειακή ταχύτητα. Έτσι έχουμε :

 Ταχύτητα έως 0,5 m/s: Περιοδική λίπανση με το χέρι, είτε με βούρτσα ή πινέλο είτε με
ειδικά σπρέι λεπτόρρευστου λιπαντικού.
 Ταχύτητα έως 1,5 m/s:Λίπανση σταγόνων στα κατάλληλα σημεία.
 Ταχύτητα έως 4 m/s: Λίπανση με εμβάπτιση, οικονομική και αποτελεσματική. Μπορεί να
χρησιμοποιηθεί και για ταχύτητες έως 8 m/s, αλλά με την βοήθεια ειδικών δίσκων, ώστε
να μην είναι εμβαπτισμένος ο τροχός στο λιπαντικό και δημιουργείται αφρός που μειώνει
την αποτελεσματικότητα της λίπανσης.
 Ταχύτητα από 4 m/s και πάνω: Λίπανση με εκτοξευόμενο λιπαντικό υπό πίεση με ειδικά
μπέκ.
Σε κάθε περίπτωση η δράση του λιπαντικού μπορεί να εξουδετερωθεί, αν η διάταξη εργάζεται
σε περιβάλλον με ρύπους, σκόνες, χώμα κτλ. Σε αυτές της περιπτώσεις πρέπει να
καθαρίζουμε την διάταξη με πετρέλαιο ή παραφινούχα διαλύματα. Προσοχή! η χρήση ατμού,
καυστικών ή οξέων δεν επιτρέπεται, γιατί να καταστραφεί η αλυσίδα.

12. Σύγκριση οδοντώσεων, ιμάντων και αλυσίδων (σελ. 270-271)

Συγκριτική παρουσίαση της καταλληλότητας των τριών ειδών, με διάφορα κριτήρια:
 Για μεγάλες σχέσεις μετάδοσης: Χρησιμοποιούνται ζεύγη γραναζιών με ενδιάμεσους
άξονες (μειωτήρες), αν δεν το απαγορεύει η πολύ μεγάλη απόσταση των αξόνων. Η λύση
αυτή έχει το μικρότερο όγκο και σχετικά καλό βαθμό απόδοσης.
 Για ακριβείς σχέσεις μετάδοσης: Πλεονεκτούν κυρίως τα γρανάζια και οι αλυσίδες. Οι
ιμάντες, εκτός των οδοντωτών, παρουσιάζουν ολίσθηση και απώλεια στροφών.
 Για μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις και ροπές: Πλεονεκτούν τα γρανάζια και οι αλυσίδες.
Κύριο κριτήριο επιλογής ανάμεσά τους είναι η απόσταση των αξόνων.
 Για πολύ μεγάλο αριθμό στροφών: Τα γρανάζια είναι ασφαλέστερα, επειδή δεν έχουν
κίνδυνο απεμπλοκής, λόγω μεγάλης φυγόκεντρης δύναμης.
 Για χαμηλή στάθμη θορύβου: Πλεονεκτούν οι ιμάντες. Τα άλλα είδη (ιδίως οι αλυσίδες)
απαιτούν επιμελημένη κατασκευή και συντήρηση για περιορισμό του θορύβου.
 Για ελαστική μετάδοση: Πλεονεκτούν οι ιμάντες. Τα άλλα είδη εμφανίζουν, σε περιπτώσεις
απότομης μεταβολής των στροφών, κρουστικά φορτία. Σε περίπτωση μπλοκαρίσματος
της μιας ατράκτου, οι ιμάντες αποτρέπουν ζημιές, λόγω της ολίσθησης.
 Από άποψη οικονομίας: Οι ιμάντες είναι η πιο φθηνή λύση και απαιτούν τη μικρότερη
συντήρηση.
 Από άποψη διάρκειας ζωής: Πλεονεκτούν τα γρανάζια. Οι ιμάντες μειονεκτούν λόγω
χαλάρωσης.
 Από άποψη αντοχής σε δυσμενές περιβάλλον: Οι ιμάντες είναι ευαίσθητοι σε σκόνες και
οξέα, γιατί ολισθαίνουν και φθείρονται. Οι αλυσίδες είναι ευαίσθητες σε διαβρωτικό
περιβάλλον.
 Από άποψη ευκαμψίας: Η σύγκριση αφορά ιμάντες και αλυσίδες. Πλεονεκτούν οι
αλυσίδες, ιδίως οι μικρού βήματος. Επομένως, λόγω μικρότερων απαιτούμενων τροχών
(και διατομών λόγω μεγαλύτερης αντοχής), η αλυσοκίνηση έχει μικρότερο όγκο.
8.5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΡΟΦΑΛΟΥ

1. Περιγράψτε το μηχανισμό στροφάλου (σελ. 275)

Ο μηχανισμός στροφάλου χρησιμοποιείται κυρίως στις μηχανές εσωτερικής καύσης και
περιλαμβάνει το έμβολο, το διωστήρα και το στρόφαλο. Το έμβολο ολισθαίνει μέσα στον
κύλινδρο, παλινδρομώντας από το άνω νεκρό σημείο (ΑΝΣ) ως το κάτω νεκρό σημείο (ΚΝΣ).
Το έμβολο αρθρώνεται με το πάνω άκρο του διωστήρα (μπιέλα) μέσω του “πείρου του
εμβόλου” και ο διωστήρας αρθρώνεται στο κάτω άκρο του με το στρόφαλο (στροφαλοφόρο
άξονα).

2. Σκοπός του μηχανισμού στροφάλου (σελ. 276)

Σκοπός του μηχανισμού εμβόλου – διωστήρα – στροφάλου κατά τη λειτουργία του στις
“εμβολοφόρες μηχανές εσωτερικής καύσης” είναι η παραγωγή μηχανικού έργου στο
στρόφαλο. Η μετατόπιση του εμβόλου μεταφέρεται από τον πείρο του εμβόλου στο
διωστήρα, ο οποίος με τη σειρά του ωθεί έκκεντρα το στρόφαλο και τον περιστρέφει. Με τον
τρόπο αυτό η παλινδρομική κίνηση του εμβόλου μέσα στον κύλινδρο μετατρέπεται σε
περιστροφική στο στροφαλοφόρο άξονα. Η περιστροφική κίνηση του στροφαλοφόρου άξονα
μπορεί εύκολα να μεταβιβαστεί στη συνέχεια με λυόμενο σύνδεσμο (συμπλέκτη) στο κιβώτιο
ταχυτήτων και από εκεί στους κινητήριους τροχούς.

3. Βασικά γεωμετρικά μεγέθη (σελ. 277)

D διάμετρος κυλίνδρου
d διάμετρος εμβόλου
S=2r διαδρομή εμβόλου (απόσταση ΑΝΣ από ΚΝΣ)
l μήκος διωστήρα
Vh όγκος εμβολισμού (κυβισμός)
Vh = (π d²/4) 2r

4. Υλικά κατασκευής (σελ. 278)

 Τα έμβολα κατασκευάζονται από ειδικά κράματα αλουμινίου, για να είναι ελαφριά και να
αντέχουν σε μεγάλη επιφανειακή πίεση και θερμοκρασία.
 Οι διωστήρες κατασκευάζονται από σφυρήλατο χάλυβα
 Οι στροφαλοφόροι άξονες κατασκευάζονται από ειδικά κραματωμένο χυτοχάλυβα υψηλής
αντοχής σε κρουστικά φορτία.

5. Συνθήκες λειτουργίας – καταπονήσεις (σελ. 279)

Στο πάνω μέτωπο του εμβόλου γίνεται η έκρηξη του μίγματος αέρα - καυσίμου και τα αέρια
που δημιουργούνται πιέζουν το έμβολο προς τα κάτω. Η μετατόπιση του εμβόλου
μεταφέρεται από τον πείρο του εμβόλου στο διωστήρα, ο οποίος με τη σειρά του ωθεί
έκκεντρα το στρόφαλο και τον περιστρέφει. Η πίεση των θερμών αερίων της καύσης
καταπονεί θερμικά αλλά και μηχανικά τα έμβολα, τα οποία λόγω της υψηλής θερμοκρασίας
(που οφείλεται στα καυσαέρια αλλά και στην τριβή με το εσωτερικό των κυλίνδρων)
θερμαίνονται και διαστέλλονται.
Η έκρηξη των καυσαερίων γίνεται σε κάθε κύλινδρο περιοδικά (περίπου 100 φορές το
δευτερόλεπτο) και άρα η δύναμη που μεταβιβάζεται από το έμβολο στο διωστήρα δεν είναι
σταθερή αλλά επαναλαμβανόμενη ή αλλιώς κρουστική. Πρέπει λοιπόν το έμβολο, ο
διωστήρας, ο στρόφαλος και οι μεταξύ τους αρθρώσεις (κομβία ή στροφείς) να έχουν τη
δυνατότητα να αντέχουν σε αυτά τα κρουστικά φορτία των επαναλαμβανόμενων εκρήξεων.
Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται ο καθένας, σημαντικό ρόλο στην ομαλή λειτουργία του
μηχανισμού εμβόλου – διωστήρα – στροφάλου παίζει η επαρκής λίπανση των επιφανειών
τριβής (έμβολο – κύλινδρος και κομβία) αλλά και η ψύξη του κυλίνδρου. Τόσο η λίπανση όσο
και η ψύξη γίνονται με ιδιαίτερα κυκλώματα.
 Γ.ΜΕΡΟΣ
ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ – ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ

9.1.ΓΕΝΙΚΑ

Συντελεστής ασφάλειας: vασφ=τθρ/τεπ ή vασφ=σθρ/σεπ

Έργο ή Ενέργεια: W=f*l
Ισχύς : P= W/t
Βαθμός απόδοσης: n=Pωφ/Pκαταναλ
Συνολικός βαθμός απόδοσης:nολ=n1*n2*n3*….ni

9.2. ΗΛΩΣΕΙΣ

Καταπόνηση ήλων σε διάτμηση:

τ = Q / Α≤ τεπ , Α = πd2 / 4

Καταπόνηση ελασμάτων σε εφελκυσμό:

σ = F / Α < σεπ , Α = (b – z d1) · S

d1=d+1mm
b=πλάτος ελάσματος, z = αρ. ήλων, d=διάμετρος ήλων, S=πάχος ελάσματος
d1 = διάμετρος οπών (καρφότρυπας)

9.3. ΚΟΧΛΙΟΣΥΝΔΕΣΕΙΣ

Αξονική φόρτιση:
σ = F / Α ≤ σεπ , Α = πd12 / 4
d1= διάμετρος πυρήνα
Καταπόνηση σε εφελκυσμό ή θλίψη και στρέψη (σύνθετη καταπόνηση):
Υπολογισμός φορτίου: F = 0,6 d12 . σεπ
Ανηγμένη πίεση μεταξύ των σπειρωμάτων κοχλία και περικοχλίου:

F
≤
π 2 2
d −d 1 )⋅z
p= 4( pεπ
d=ονομαστική διάμετρος
Καταπόνηση σε διάτμηση:
τ = Q/A ≤ τεπ
Α = πd12 / 4 (d1 = διάμετρος του πυρήνα)

9.4. ΑΤΡΑΚΤΟΙ – ΑΞΟΝΕΣ

P
Μεταφερόμενη Ροπή: Mt = 71620 n (P σε ΗΡ, n σε RPM, Mt σε kp·cm)

Διάμετρος ατράκτου: d = (Mt / 0,2 · τεπ)1/3 (d σε cm)

Για την επίλυση ασκήσεων όπου ζητείται να βρεθεί η διάμετρος του άξονα με χρήση του
παραπάνω τύπου, θα πρέπει να γνωρίζουμε τι σημαίνει τρίτη ρίζα ενός αριθμού και γι’ αυτό
θα παρατεθούν κάποια παραδείγματα.
Ο ορισμός της τρίτης ρίζας είναι ο εξής: ‘’Τρίτη ρίζα ενός αριθμού είναι ένας άλλος
αριθμός τον οποίο αν υψώσουμε στην Τρίτη δύναμη θα προκύψει ο πρώτος. Για
παράδειγμα, η τρίτη ρίζα του 1000 είναι το 10 αφού αν το 10 υψωθεί στην τρίτη
δύναμη (ή στον κύβο όπως λέγεται) μας δίνει 1000’’.

Δηλαδή 103=1000. Αυτό μπορεί να γραφεί και ως εξής:

√3 1000 =10 ή (1000)1/3=10

Πρέπει να καταλάβετε ότι το και το √3 Α και το (Α)1/3 είναι σύμβολα και το Α είναι ένας αριθμός.
Ας
δούμε και άλλα παραδείγματα: Η τρίτη ρίζα του 8 είναι το 2 γιατί 23=2∙2∙2=8 και θα
μπορούσαμε να γράψουμε: √3 8 =2 ή (8)1/3=2 . Μπορούμε να δούμε και το εξής: επειδή 53=125
τότε η τρίτη ρίζα του 125 είναι το 5 και γράφουμε : √3 125 =5 ή (125)1/3=5
Εμείς για να βρούμε τη διάμετρο d θα βρίσκουμε την παράσταση που είναι μέσα στην τρίτη
ρίζα (υπόριζο) και μετά θα προσπαθούμε να βρούμε τον αριθμό που αν πολλαπλασιαστεί
τρεις φορές (τρίτη δύναμη) με τον εαυτό του θα δώσει αυτό τον αριθμό. Η παράσταση που
Mt
θα υπολογίζουμε είναι η:
0,2 τ επ
Συνήθως στις ασκήσεις που μπαίνουν στις εξετάσεις, ο αριθμός του οποίου πρέπει να
βρούμε την τρίτη ρίζα είναι ακέραιος και η τρίτη ρίζα είναι επίσης ακέραιος. Παρακάτω
φαίνονται οι πρώτοι ακέραιοι που μπορεί να σας τύχουν σε πιθανή άσκηση. Είναι δύσκολο
να τύχει κάποιος άλλος αφού μετά η διάμετρος θα προκύψει μεγαλύτερη από 10 cm, που
είναι λίγο απίθανη περίπτωση. Έχουμε λοιπόν τις περιπτώσεις:
1: 13=1 √3 1= 1
2: 23=8 √3 8= 2
3: 33=27 √3 27=3
3
4: 43=64 √ 64= 4
5: 53=125 √3 125= 5
6: 63=216 √3 216= 6
7: 73=343 √3 343= 7
8: 83=512 √3 512= 8
9: 93=729 √3 729= 9
10: 103=1000 √3 1000= 10
Δεν χρειάζεται να θυμάστε ολούς αυτους τους αριθμούς αυτούς.
9.5. ΟΔΟΝΤΩΣΕΙΣ

Υπολογισμοί Αντοχής

450 P
( ) 1/3
Βήμα: t = 100 n⋅z⋅y⋅c
P: ισχύς σε PS
n: στροφές σε RPM
z: αριθμός δοντιών
y: συντελεστής μορφής
c: συντελεστής φόρτισης

Διαστάσεις κανονικού δοντιού:

t d0
Μοντούλ: m= π (σε mm), m= z
Ύψος κεφαλής: hk = m
Ύψος ποδιού: hf = 1,17m
Ύψος δoντιού: h = hk + hf = 2,17m
Πάχος δoντιού: s = 0,5t
Διάκενο: w = t – s = 0,5 t περίπου
Mήκος δoντιού: b = y·t
Διάμετρος κεφαλών: dk = do + 2hk  dk = m (z + 2)
Αρχική διάμετρος : do=m z
d 01+d02
Απόσταση των αξόνων: α = 2
Σχεση μεταδοσης: i= z1/z2 = do1/do2=n2/n1=M1/M2
Συνολική σχέση μετάδοσης: iολ=i1 *i2*i3*…..in

9.6. ΙΜΑΝΤΕΣ

Περιφερειακή δύναμη: F · u = 75 P
Περιφερειακή ταχύτητα: u=π·d·n (d σε m, n σε στρ/s, ν σε m/s)
F σε daN
P σε PS
Υπολογισμοί Αντοχής
Περιφερειακή δύναμη: F = (b · s ) · σε

Πλάτος τροχαλίας: b1 = 1,1 b + 10 mm

Δ.ΜΕΡΟΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΩΝ
ΕΤΩΝ
2004
ΘΕΜΑ 1ο

Α. 1. Σε ποιες περιπτώσεις οι ηλώσεις ως μέσο μόνιμης σύνδεσης κομματιών είναι

αναντικατάστατες;
Μονάδες 6
Α.2. Να αναφέρετε τις χρήσεις των κοχλιών.
Μονάδες 7

Β. Κοχλίας πρέσσας με ονομαστική διάμετρο d=60 mm και διάμετρο πυρήνα d1=50 mm,
από υλικό με σεπ=1000 daN/ cm2 και pεπ=150 daN/ cm2 , υφίσταται σύνθετη καταπόνηση
(θλίψη και στρέψη).

Ζητούνται:

α) Η μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση F του κοχλία.

Μονάδες 5

β) Ο απαιτούμενος αριθμός των συνεργαζομένων σπειρωμάτων κοχλία- περικοχλίου z.

Μονάδες 7

ΘΕΜΑ 2ο

Α. 1. Τι ονομάζεται άξονας, τι άτρακτος και σε τι φορτία υπόκεινται;

Μονάδες 6

Α.2. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα έδρανα (χωρίς σχήματα):

α) ανάλογα με τη θέση των ατράκτων τις οποίες στηρίζουν.

Μονάδες 2

β) ανάλογα με το είδος της τριβής που αναπτύσσεται σε αυτά.

Μονάδες 2

γ) ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας.

Μονάδες 2

Β. Άτρακτος ηλεκτροκινητήρα με ισχύ P=400 HP μεταφέρει κίνηση και στρέφεται με n=716,2

RPM (στροφές ανά λεπτό). Η επιτρεπόμενη τάση του υλικού της ατράκτου είναι τεπ=200
daN/ cm2 .

Ζητούνται:

α) Η μεταφερόμενη ροπή στρέψης Μt .

Μονάδες 6

β) Η διάμετρος d της ατράκτου.

Μονάδες 7
ΘΕΜΑ 3ο

Α.1. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των συγκολλήσεων;

Μονάδες 8

Α.2. Τι είναι οι σύνδεσμοι και σε ποια είδη διακρίνονται, ανάλογα με τις λειτουργικές τους
λεπτομέρειες και το σκοπό που επιτελούν;
Μονάδες 4

Β. Σε ζεύγος παράλληλων οδοντωτών τροχών δίνονται:

• Διάμετρος κεφαλών κινητήριου τροχού : dk1 =48 mm.

• Αριθμός δοντιών κινητήριου τροχού : z1=22.
• Σχέση μετάδοσης : i =1/4

Ζητούνται:

α) To modul m της οδόντωσης.

Μονάδες 4

β) Ο αριθμός δοντιών z2 του κινούμενου τροχού.

Μονάδες 3

γ) Οι αρχικές διάμετροι d1 (ή d01) και d2 (ή d02 ) των οδοντωτών τροχών.

Μονάδες 3

δ) Η απόσταση α των αξόνων τους.

Μονάδες 3
ΘΕΜΑ 4ο

Α.1. Πώς επιδρά η περιφερειακή ταχύτητα στην καλή λειτουργία και στη διάρκεια ζωής μιας
ιμαντοκίνησης;
Μονάδες 6
Α.2. Να αναφέρετε τις βασικές διαστάσεις των αλυσίδων.
Μονάδες 6

Β. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• πλάτος ιμάντα : b=120 mm

• πάχος ιμάντα : s=5 mm
• επιτρεπόμενη τάση : σεπ=25 daN/ cm2
• διάμετρος κινητήριας τροχαλίας : d=500 mm
• στροφές ανά λεπτό κινητήριας τροχαλίας : n=600 RPM.

Ζητούνται:

α) Η περιφερειακή δύναμη του ιμάντα F.

Μονάδες 4

β) H περιφερειακή ταχύτητα του ιμάντα v.

Μονάδες 5

γ) H μεταφερόμενη από τον ιμάντα ισχύς Ρ.

 Μονάδες 4

2005

ΘΕΜΑ 1ο

Α.1. Ποια στοιχεία πρέπει να δώσουμε για την προμήθεια ενός ήλου;
Μονάδες 5

Α.2. Ποια είναι τα μειονεκτήματα που παρουσιάζουν οι συγκολλητές συνδέσεις;

Μονάδες 8
Β. Σε ήλωση με επικάλυψη δίνονται τα παρακάτω στοιχεία:

• φορτίο : Q = 3140 daN

• αριθμός σειρών :η=1
• αριθμός ήλων :z=4
• πάχος ελασμάτων : s = 5 mm
• πλάτος ελασμάτων : b = 144 mm
• υλικό ήλων με :τ = 1000 daN/ cm2
επ
• υλικό ελασμάτων με : σ = 1200 daN/ cm2 .
επ

Ζητούνται:

α) Η απαιτούμενη διάμετρος των ήλων d.

Μονάδες 5
β) Η διάμετρος της οπής των ήλων d .
1
Μονάδες 2
γ) Να γίνει έλεγχος αντοχής των ελασμάτων σε εφελκυσμό.
Μονάδες 5

ΘΕΜΑ 2ο

Α.1. Ποιοι είναι οι τύποι των κοχλιών σύνδεσης (σύσφιγξης) ανάλογα με τον τρόπο που
συνδέουν τα κομμάτια;
Μονάδες 8

Α.2. Να αναφέρετε ονομαστικά τα είδη των στροφέων που συνήθως διαμορφώνονται σε

άξονες-ατράκτους. (Δεν απαιτούνται σχήματα).
Μονάδες 5

Β. Δίνεται κοχλίας με διάμετρο πυρήνα d = 10 mm και υλικό με σ = 1000 daN/ cm2

1 επ

Ζητούνται:

α) Η μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση του κοχλία F σε εφελκυσμό.

Μονάδες 6
 β) H μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση του κοχλία F σε σύνθετη καταπόνηση (θλίψη και
στρέψη).
Μονάδες 6

ΘΕΜΑ 3ο

Α.1. Πού οφείλονται τα πλεονεκτήματα των παράλληλων οδοντωτών τροχών με ελικοειδή

δόντια;
Μονάδες 6

Α.2. Ποιος είναι ο σκοπός των σταθερών συνδέσμων και ποιοι είναι οι συνηθέστεροι τύποι
τους;

Μονάδες 6
Β. Ηλεκτροκινητήρας με ισχύ Ρ = 12 PS, στρέφεται με n = 1200 RPM και μεταδίδει κίνηση
1
με ζεύγος παράλληλων οδοντωτών τροχών σε ανυψωτικό τύμπανο που στρέφεται με n =
2
400 RPM.

Δίνονται επίσης:

• αριθμός δοντιών του κινούμενου τροχού z = 75 δόντια.

2
• διαμετρικό βήμα (modul) m = 2 mm.

Ζητούνται:

α) Ο αριθμός δοντιών του κινητήριου τροχού z .

1
Μονάδες 4
β) Η διάμετρος κεφαλών του κινητήριου τροχού . dk1
Μονάδες 4
γ) Η ροπή στρέψης του άξονα του ηλεκτροκινητήρα Μ .
1
Μονάδες 5

ΘΕΜΑ 4ο

Α.1. Τι είναι ο τανυστήρας και τι επιτυγχάνουμε με τη χρήση του στην ιμαντοκίνηση;

Μονάδες 8

Α.2. Από τι αποτελούνται τα έδρανα κύλισης (ρουλμάν);

Μονάδες 4

Β. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• μεταφερόμενη ισχύς Ρ = 6,28 PS

• περιφερειακή ταχύτητα ιμάντα v = 6,28 m /sec
• διάμετρος κινητήριας τροχαλίας d = 200 mm
1
• πάχος ιμάντα s = 5 mm
• επιτρεπόμενη τάση ιμάντα σ = 20 daN/ cm2.
επ

Ζητούνται:
 α) Η ταχύτητα περιστροφής της κινητήριας τροχαλίας n σε RPM.
1
Μονάδες 4
β) Η περιφερειακή δύναμη του ιμάντα F.
Μονάδες 3
γ) To απαιτούμενο πλάτος του ιμάντα b.
Μονάδες 4
δ) To απαιτούμενο πλάτος της τροχαλίας b .
1
Μονάδες 2

2006

ΘΕΜΑ 1ο

Α.1. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται και πού χρησιμοποιούνται οι ηλώσεις ανάλογα με το

σκοπό και τις απαιτήσεις που προορίζονται.
Μονάδες 8

Α.2. Να αναφέρετε ονομαστικά τις μορφές των διαμήκων σφηνών (δεν απαιτούνται
σχήματα).

Μονάδες 5
Β.1. Σε ήλωση με διπλή αρμοκαλύπτρα δίνονται:

• φορτίο Q = 25120 daN

• αριθμός ήλων z = 4
• αριθμός σειρών η = 1
• υλικό ήλων με τ = 1000 daN/ cm2
επ

Ζητούνται:
α) Η διάμετρος των ήλων d.
Μονάδες 6
β) Η διάμετρος οπής του ελάσματος d .
1
Μονάδες 2

Β.2. Αν η τάση θραύσης των ήλων της προηγούμενης άσκησης είναι τ = 2000 daN/ cm2,
θρ
να βρεθεί ο συντελεστής ασφάλειας (ν) των ήλων.
Μονάδες 4

ΘΕΜΑ 2ο

Α.1. Πότε γίνεται εντονότερο το φαινόμενο του βέλους κάμψης και ποια προβλήματα
προκαλεί στη λειτουργία των ατράκτων;
Μονάδες 6
Α.2. Ποιους σκοπούς εξυπηρετούν (επιτελούν) τα έδρανα;

Μονάδες 6
Β. Κοχλίας πρέσας τετραγωνικού σπειρώματος με ονομαστική διάμετρο d = 40 mm, από
υλικό με σ = 1200 daN/ cm2 και p = 150 daN/ cm2, καταπονείται σε σύνθετη
επ ε π
καταπόνηση (θλίψη και στρέψη) με φορτίο F = 6480 daN. Ο αριθμός συνεργαζομένων
σπειρωμάτων είναι z = 10

Ζητείται:

α) Η διάμετρος πυρήνα d .
1
Μονάδες 5
β) Να ελεγχθεί η επιφανειακή πίεση p των σπειρωμάτων.
Μονάδες 8

ΘΕΜΑ 3ο

Α.1. Ποιος είναι ο σκοπός των κινητών ή εύκαμπτων συνδέσμων και σε ποια είδη
διακρίνονται;

Μονάδες 7

Α.2. Ποιος πρέπει να είναι ο ελάχιστος αριθμός δοντιών ενός γραναζιού; Να δικαιολογήσετε
την απάντησή σας.
Μονάδες 6
Β. Σε οδοντοκίνηση με παράλληλους οδοντωτούς τροχούς, οι στροφές των αξόνων είναι n
1
= 800 rpm (στροφές ανά λεπτό) και n = 400 rpm (στροφές ανά λεπτό). Το βήμα της
2
οδόντωσης είναι t =6,28 mm και ο αριθμός δοντιών του κινητήριου τροχού z = 20.
1

Ζητούνται:

1. Το διαμετρικό βήμα (modul) m.

Μονάδες 2

2. Η αρχική διάμετρος d (ή d ) του κινητήριου τροχού.

1 01
Μονάδες 2

3. Η αρχική διάμετρος d (ή d ) του κινούμενου τροχού.

2 02
Μονάδες 3

4. Το πάχος s των δοντιών για κανονική οδόντωση.

Μονάδες 2

5. Αν η ισχύς του κινητήριου άξονα P = 20 PS και ο βαθμός απόδοσης η = 0,9, να βρεθεί η

1
ισχύς P του κινούμενου άξονα.
2
 Μονάδες 3

ΘΕΜΑ 4ο

Α.1. Γιατί και πώς γίνεται η λίπανση των γραναζιών.

Μονάδες 4

2. Ποιες είναι οι κατηγορίες στις οποίες κατατάσσονται οι ιμάντες με κύριο κριτήριο τη μορφή
της διατομής τους; (ονομαστικά).
Μονάδες 4

3. Ποιες είναι οι κατηγορίες των αλυσίδων κίνησης; (ονομαστικά).

Μονάδες 4

Β. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• Στροφές ανά λεπτό κινητήριας τροχαλίας n = 600 rpm
1
• Διάμετρος κινούμενης τροχαλίας d = 900 mm
2
• Μεταφερόμενη ισχύς Ρ = 9,42 PS
• Σχέση μετάδοσης i=1/3

Ζητούνται:
α) Η περιφερειακή ταχύτητα (v) του ιμάντα.
Μονάδες 5
β) Η περιφερειακή δύναμη (F) του ιμάντα .
Μονάδες 3
γ) Η ροπή Μ του κινητήριου άξονα και η ροπή Μ του κινούμενου άξονα.
1 2
Μονάδες 5

2007

ΘΕΜΑ 1ο

Α. 1. Τι ονομάζονται μη λυόμενες συνδέσεις, πότε χρησιμοποιούνται και ποια μέσα

σύνδεσης χρησιμοποιούνται.
Μονάδες 4

Α.2. Ποιες είναι οι οδηγίες για τη σωστή εκτέλεση ήλωσης.

Μονάδες 5

Β. Δίνεται κοχλίας ονομαστικής διαμέτρου d = 50 mm, με διάμετρο πυρήνα d1= 40 mm και

σεπ = 1000 daN/cm2.

α) Αν ο κοχλίας καταπονείται σε εφελκυσμό, να βρείτε τη μέγιστη επιτρεπόμενη

φόρτιση F του κοχλία.
Μονάδες 6

β) Αν ο κοχλίας καταπονείται σε σύνθετη καταπόνηση (θλίψη και στρέψη), να βρείτε

την επιφανειακή πίεση p.

Δίνεται αριθμός συνεργαζομένων σπειρωμάτων z = 10.

 Μονάδες 10

ΘΕΜΑ 2ο

Α. 1. Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα τριγωνικά σπειρώματα και ποιες οι διαφορές τους.

Μονάδες 4
Α.2. Ποιος είναι ο σκοπός της επένδυσης των ηλεκτροδίων στις συγκολλήσεις.

Μονάδες 6
Α.3. Ποιος είναι ο βασικός σκοπός των ατράκτων και πώς επιτυγχάνεται αυτός.

Μονάδες 5

Β. Άτρακτος ηλεκτροκινητήρα στρέφεται με n = 716,2 RPM και μεταφέρει ισχύ Ρ = 12,8 PS.
Αν η επιτρεπόμενη τάση του υλικού της ατράκτου είναι τεπ = 100 daN/cm2, να βρείτε τη
διάμετρο d της ατράκτου.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 3ο

Α. 1. Σε τι κατεργασίες υπόκεινται τα στοιχεία συνεργασίας των εδράνων κύλισης για να

μείνουν πρακτικά απαραμόρφωτα κατά τη λειτουργία τους.
Μονάδες 4

Α.2. Να αναφέρετε ονομαστικά τους τύπους (είδη) των εδράνων κύλισης (ρουλμάν).

Μονάδες 9

Β. Άτρακτος μειωτήρα μήκους 2 m στηρίζεται στα άκρα της σε ρουλμάν και φορτίζεται με
κάθετη δύναμη F = 400 daN στο μέσο της, όπως στο σχήμα.

1. Να βρείτε τις αντιδράσεις στήριξης F1και F2στα άκρα της ατράκτου.

Μονάδες 4

2. Aν ο λόγος φόρτισης είναι C/P = 14,8 (όπου ακτινικό ισοδύναμο φορτίο P=F1), να
βρείτε τον τύπο των ρουλμάν που θα χρησιμοποιηθούν, με βάση τα στοιχεία του
παρακάτω πίνακα:

C (σε N) Τύπος ρουλμάν

19900 16012
29600 60012
 47500 62012
81900 63012
108000 64012

3. Ποια είναι η διάμετρος του εσωτερικού δακτυλίου των ρουλμάν.

Μονάδες 2

ΘΕΜΑ 4ο

Α.1. Να αναφέρετε ονομαστικά τους σημαντικότερους τύπους των αρθρωτών ή γωνιακά

κινητών συνδέσμων.
Μονάδες 2

Α.2. Πότε είναι κατάλληλος και πότε ακατάλληλος ο χυτοσίδηρος ως υλικό κατασκευής
οδοντώσεων.
Μονάδες 4

Α.3. Να εξηγήσετε το πλεονέκτημα των τραπεζοειδών ιμάντων έναντι των επίπεδων

ιμάντων.
Μονάδες 7

Β. Σε οδοντοκίνηση με παράλληλους οδοντωτούς τροχούς με κανονική οδόντωση δίνονται:

• Απόσταση αξόνων α = 150 mm

• Αρχική διάμετρος κινητήριου οδοντωτού τροχού d01 = 60 mm
• Στροφές κινητηρίου ατράκτου n1= 100 RPM
• Αριθμός δοντιών κινητήριου τροχού z1 = 20.
Ζητούνται:

α) Η σχέση μετάδοσης i.
Μονάδες 4
β) Για κανονικό δόντι:

β ) Το ύψος κεφαλής hκ.

1
Μονάδες 3
β ) Το ύψος δοντιού h.
2
Μονάδες 2
β ) Το πάχος δοντιού s.
3
Μονάδες 3

2008
ο
ΘΕΜΑ 1

Α.1. Ποιες συνδέσεις λέγονται λυόμενες, με τί μέσα σύνδεσης επιτυγχάνονται και πότε
χρησιμοποιούνται.
Μονάδες 6
Α.2. Σε ποιες περιπτώσεις οι ηλώσεις ως μέσο μόνιμης σύνδεσης κομματιών είναι
αναντικατάστατες.
Μονάδες 6

Β. Κοχλίας καταπονείται σε εφελκυσμό με φορτίο F=6280 daN. Υλικό κοχλία με σ =500

επ
2
daN/cm .

Ζητούνται:
α) Η διάμετρος πυρήνα d1
Μονάδες 8

β) Αν ο πιο πάνω κοχλίας καταπονείται σε σύνθετη καταπόνηση (θλίψη και στρέψη),

να βρεθεί η μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση F.
Μονάδες 5

ΘΕΜΑ 2ο

Α. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι σφήνες ανάλογα με τη διάταξη και το είδος

χρησιμοποιήσεώς τους (ονομαστικά).
Μονάδες 6

Β. Η άτρακτος του παρακάτω σχήματος στηρίζεται στα άκρα της Α, Β σε έδρανα κυλίσεως
(ρουλμάν). Δίνονται :

• Φορτίο F=10000 N.
• Διάμετρος ατράκτου d=50 mm.

Ζητούνται:

α) Οι αντιδράσεις στήριξης στα Α και Β, F1 και F2 αντίστοιχα.

Μονάδες 10

β) Αν ο λόγος φόρτισης είναι C/P = 10 (όπου ακτινικό ισοδύναμο φορτίο P=F1 για τη
θέση Α και P=F2 για τη θέση Β ), να βρείτε τον τύπο των ρουλμάν που θα
χρησιμοποιηθούν στα σημεία στήριξης Α και Β.

d(mm) C (σε N) Τύπος ρουλμάν

50 21600 6010
35100 6210
61800 6310
 87100 6410
28100 6011
43600 6211
55
71500 6311
99500 6411

Μονάδες 9

ΘΕΜΑ 3ο
Α. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να εκτιμηθούν για την επιλογή ενός χάλυβα με
σκοπό την κατασκευή ατράκτου − άξονα.
Μονάδες 7

Β. Σε οδοντωτό τροχό (γρανάζι) του άξονα ενός ηλεκτροκινητήρα ισχύος P=10 PS που
στρέφεται με n=100 RPM δίνονται:

• Διαμετρικό βήμα (modul) m=3 mm.

• Αριθμός δοντιών z=20.

Ζητούνται:

α) Το βήμα της οδόντωσης , t.

Μονάδες 5
β) Η διάμετρος κεφαλών, dκ
Μονάδες 4
γ) Η αρχική διάμετρος, d0 (ή d).
Μονάδες 4
δ) Η ροπή στρέψης του άξονα, Μ.
Μονάδες 5

ΘΕΜΑ 4ο

Α. 1. Να αναφέρετε τους τύπους και τις κατηγορίες των εδράνων (χωρίς σχήματα):

α) Ανάλογα με τις δυνάμεις που παραλαμβάνουν.

Μονάδες 2
β) Ανάλογα με το είδος της τριβής που αναπτύσσεται.
Μονάδες 2
γ) Ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας.
Μονάδες 2

Α.2. Από τί εξαρτάται ο τρόπος λίπανσης των αλυσίδων και ποιες περιπτώσεις λίπανσης
έχουμε.

Μονάδες 5

Β. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• Μεταφερόμενη ισχύς P= 4 PS.
• Επιτρεπόμενη τάση ιμάντα σεπ =15 daN/cm2
• Περιφερειακή δύναμη ιμάντα F=150 daN.
 • Πάχος ιμάντα s=10 mm.

Ζητούνται:

α) Τo πλάτος του ιμάντα, b.

Μονάδες 5
β) Τo πλάτος της τροχαλίας, b1
.
Μονάδες 4
γ) Η περιφερειακή ταχύτητα, v.
Μονάδες 5

2009 EΠΑΛ
ΘΕΜΑ 1ο

Α. Ποια είναι τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και ποια τα υλικά κατασκευής των δισκοειδών
συνδέσμων;
Μονάδες 12

Β. Κινητήρια τροχαλία διαμέτρου d = 200 mm μεταφέρει ισχύ P = 15 PS με περιφερειακή

ταχύτητα v = 7,5 m/s

Ζητούνται:

α. Η περιφερειακή δύναμη F
Μονάδες 8
β. Η στρεπτική ροπή Μ (σε daN*m)
Μονάδες 5

ΘΕΜΑ 2ο

Α. Ποιο είναι το σημαντικό μειονέκτημα των ελικοειδών οδοντωτών τροχών και πώς αυτό
εξαλείφεται;
Μονάδες 13

Β. Σε ζεύγος παράλληλων οδοντωτών τροχών δίνονται:

• Η διάμετρος κεφαλών του κινητήριου τροχού dk1 = 120 mm

• Ο αριθμός δοντιών του κινητήριου τροχού Z1 = 28
• Η σχέση μετάδοσης κίνησης i= 1/2

Ζητούνται:

α. O αριθμός δοντιών του κινούμενου τροχού Ζ2

Μονάδες 5
β. Το διαμετρικό βήμα (modul) m
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ 3ο

Α. Να αναφέρετε, ονομαστικά και με τα σύμβολά τους, τις κυριότερες διαστάσεις του

σπειρώματος κοχλία και περικοχλίου.
Μονάδες 12

Β. Κοχλίας στερέωσης με διάμετρο πυρήνα d = 20 mm, καταπονείται σε σύνθετη

1
καταπόνηση (εφελκυσμό και στρέψη).
2
Δίνεται για το υλικό του κοχλία σ = 2000 daN/cm και συντελεστής ασφάλειας ν =2
θρ ασφ
Ζητούνται:

α. Η επιτρεπόμενη τάση σ
επ
Μονάδες 5
β. Η μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση F του κοχλία
Μονάδες 8

ΘΕΜΑ
4ο

Α. Ποια είναι τα μειονεκτήματα των συγκολλητών συνδέσεων;

Μονάδες 12
Β. Σε μια ήλωση απλής επικάλυψης δίνονται:

• Η διάμετρος των ήλων d = 9 mm

• Ο αριθμός σειρών των ήλων η = 1
• Ο αριθμός των ήλων z = 4
• Το φορτίο F = 6000 daN
• Το πλάτος των ελασμάτων b = 140 mm
2
• Η επιτρεπόμενη τάση εφελκυσμού των ελασμάτων σεπ=1200 daN/cm

Ζητούνται:

α. Η διάμετρος της καρφότρυπας d1

Μονάδες 4
β. To απαιτούμενο πάχος των ελασμάτων s
Μονάδες 9
2009 ΤΕΕ
ΘΕΜΑ 1ο

Α. 1. Πώς κατατάσσουμε σε κατηγορίες τους μηχανισμούς εμβόλου – διωστήρα –

στροφάλου;

Μονάδες 4

Α.2. Τι είναι ο τανυστήρας και τι επιτυγχάνουμε με τη χρήση του στην ιμαντοκίνηση;

Μονάδες 5
Β. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:
 • Περιφερειακή δύναμη ιμάντα F=150 daN.
• Στροφές κινητήριας τροχαλίας n=120 RPM.
• Διάμετρος κινητήριας τροχαλίας d=500 mm.
• Πάχος ιμάντα s=5mm.
• Επιτρεπόμενη τάση ιμάντα σεπ=15 daN/cm2

. Ζητούνται:

α) Η περιφερειακή ταχύτητα του ιμάντα v

.
Μονάδες 6
β) Η μεταφερόμενη ισχύς P.
Μονάδες 5
γ) Το απαιτούμενο πλάτος του ιμάντα b.
Μονάδες 5

ΘΕΜΑ 2ο

Α. 1. Πώς διακρίνονται οι ηλώσεις ανάλογα με τις σειρές των ήλων που τοποθετούνται;

Μονάδες 3

Α.2. Να αναφέρετε τις χρήσεις του κοχλία.

Μονάδες 7

Β. Σε ήλωση με επικάλυψη δίνονται:

• Φορτίο Q=6280 daN.

• Αριθμός σειρών n=1.
• Αριθμός ήλων z=4.
• Υλικό ήλων με τεπ=500 daN/cm2.

Ζητούνται:

α) Η διάμετρος των ήλων d.

Μονάδες 10
β) Η διάμετρος των οπών των ελασμάτων d1.
Μονάδες 5

ΘΕΜΑ 3ο

Α. 1. Να αναφέρετε τα πλεονεκτήματα των συγκολλήσεων.

Μονάδες 8
Α.2. Από τι αποτελούνται τα έδρανα κύλισης;
Μονάδες 4

Β. Άτρακτος μεταφέρει κίνηση από έναν ηλεκτροκινητήρα.

Δίνονται:

• Μεταφερόμενη ροπή Mt =40000 daN·cm.

• Στροφές ατράκτου ηλεκτροκινητήρα n=716,2 RPM.
• Υλικό ατράκτου St 60 με τεπ=200 daN/cm2

Ζητούνται:

α) Η ισχύς του ηλεκτροκινητήρα P.

Μονάδες 5
β) Η διάμετρος της ατράκτου d.
Μονάδες 8

ΘΕΜΑ 4ο

Α.1. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τα είδη των στροφέων που συνήθως διαμορφώνονται σε

άξονες – ατράκτους. (Δεν απαιτούνται σχήματα).
Μονάδες 5

Α.2. Ποιες είναι οι βασικές διαστάσεις των αλυσίδων;

Μονάδες 3

Β. Σε οδοντωτό τροχό με κανονικά δόντια δίνονται:

• Διάμετρος κεφαλών dk=110mm.

• Διαμετρικό βήμα (modul) m =5mm.

Ζητούνται:

α) Ο αριθμός δοντιών z.
Μονάδες 5
β) Η αρχική διάμετρος d0 (ή d).
Μονάδες 4
γ) Το βήμα της οδόντωσης t.
Μονάδες 4
δ) Το πάχος του δοντιού s.
Μονάδες 4
2010
ΘΕΜΑ Α.
Α1. Ποιους σκοπούς επιτελούν (εξυπηρετούν) τα έδρανα;

Μονάδες 12

Α2. Τι ονομάζεται άξονας, τι άτρακτος και σε τι είδους φορτία υπόκεινται αντίστοιχα;

Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Β.

Β1. Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η επένδυση στα επενδεδυμένα ηλεκτρόδια;

Μονάδες 12

Β2. Σε οδοντοκίνηση με παράλληλους τροχούς δίνονται:

• Διαμετρικό βήμα (modul) m = 4 mm

• Αριθμός δοντιών κινητήριου τροχού z1 = 25
• Αριθμός δοντιών κινούμενου τροχού z2 = 50

Αφού υπολογίσετε τις αρχικές διαμέτρους των οδοντωτών τροχών d1 και d2, να βρείτε την
απόσταση α των αξόνων τους.
Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Γ.

Γ1. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τους τύπους στους οποίους διακρίνονται οι κοχλίες

σύνδεσης ή σύσφιγξης, ανάλογα με τον τρόπο που συνδέουν τα κομμάτια.

Μονάδες 12

Γ2. Κοχλίας καταπονείται σε διάτμηση.

Δίνονται:

• Φορτίο Q = 3140 daN

• Επιτρεπόμενη τάση τεπ = 1000 2 daN/cm2
Να βρεθεί η διάμετρος πυρήνα d1.

Μονάδες 13
ΘΕΜΑ Δ.

Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• Πλάτος ιμάντα b = 20 cm
• Διάμετρος κινητήριας τροχαλίας d = 500 mm
• Στροφές κινητήριας τροχαλίας n = 600 RPM
• Επιτρεπόμενη τάση ιμάντα σεπ=15 daN/cm2
• Περιφερειακή δύναμη F = 150 daN

Ζητούνται:

Δ1. Η περιφερειακή ταχύτητα του ιμάντα υ.

 Μονάδες 12

Δ2. Το πάχος s του ιμάντα.

Μονάδες 13

2011
ΘΕΜΑ Α

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και
δίπλα τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

α. Ο ήλος είναι ένα μέσο λυόμενης σύνδεσης.

β. Οι φυτευτοί κοχλίες (μπουζόνια) φέρουν σπείρωμα και στα δύο άκρα τους.
γ. Στη μετάδοση κίνησης δύο συνεργαζόμενων τροχών (γραναζιών, τροχαλιών,
αλυσοτροχών) οι στροφές τους είναι αντιστρόφως ανάλογες των διαμέτρων τους.
δ. Στα ρουλμάν αναπτύσσεται τριβή ολίσθησης.
ε. Ο δισκοειδής σύνδεσμος ανήκει στους σταθερούς συνδέσμους.

Μονάδες 15

Α2. Ποια συγκόλληση ονομάζεται αυτογενής και ποια ετερογενής;

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Ποια είναι τα δύο πιο συνηθισμένα τριγωνικά σπειρώματα και ποιες είναι οι διαφορές
τους;

Μονάδες 12

Β2. Πότε εμφανίζεται εντονότερα το φαινόμενο του βέλους κάμψης κατά τη λειτουργία των
ατράκτων και ποια προβλήματα προκαλεί αυτό;

Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Άτρακτος ηλεκτροκινητήρα στρέφεται με n=71,62 RPM και μεταφέρει ροπή M =80000
t
daN⋅cm.

Να βρείτε την ισχύ P του ηλεκτροκινητήρα.

Μονάδες 12

Γ2. Σε ήλωση με επικάλυψη δίνονται:

• Αριθμός ήλων z=4
• Αριθμός σειρών n=1
• Υλικό ήλων με τεπ=1000 daN/cm2
• Διάμετρος των ήλων d=10 mm.
 Να βρείτε το συνολικό φορτίο Q που έχουν τη δυνατότητα να παραλάβουν οι ήλοι.

Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• Πάχος ιμάντα s=5 mm

• Επιτρεπόμενη τάση ιμάντα σεπ=20 daN/cm2
• Περιφερειακή δύναμη F=200 daN

Να βρείτε το πλάτος b του ιμάντα.

Μονάδες 10

Δ2. Για παράλληλο οδοντωτό τροχό με κανονική οδόντωση δίνονται:

• Ύψος κεφαλής hk=4 mm

• Αριθμός δοντιών z=30

Να βρείτε την αρχική διάμετρο d.

Μονάδες 15
2012
ΘΕΜΑ Α

Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Στους κοχλίες κίνησης χρησιμοποιούνται τριγωνικά σπειρώματα.

β. Τα πολύσφηνα επιτρέπουν αξονικές μετατοπίσεις της πλήμνης.
γ. Το αίτιο της περιστροφικής κίνησης είναι η ροπή.
δ. Ο άξονας υπόκειται σε καμπτικά και στρεπτικά φορτία.
ε. Στους ελικοειδείς οδοντωτούς τροχούς διακρίνουμε δύο βήματα.

Μονάδες 15

Α2. Για ποιο λόγο το υλικό των συνδεόμενων ελασμάτων και των ήλων πρέπει να είναι
απαραίτητα το ίδιο;

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να αναφέρετε ονομαστικά τα υλικά κατασκευής των τροχαλιών στην ιμαντοκίνηση.

Μονάδες 12

Β2. Πώς επιτυγχάνεται η εναλλαξιμότητα στους κοχλίες και τα περικόχλια;

 Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Κοχλίας καταπονείται σε σύνθετη καταπόνηση (θλίψη και στρέψη) με φορτίο F=6280
daN.
Δίνονται:
• Επιτρεπόμενη πίεση επιφανείας pεπ=100 daN/cm2
• Ονομαστική διάμετρος d=50mm
• Διάμετρος πυρήνα d1=40mm
• Αριθμός συνεργαζόμενων σπειρωμάτων z=8

Να ελεγχθεί η επιφανειακή πίεση των σπειρωμάτων.

Μονάδες 13

Γ2.

Η άτρακτος του παραπάνω σχήματος στηρίζεται στα άκρα Α, Β σε έδρανα κύλισης

(ρουλμάν).
Δίνονται:
• Φορτίο F=20000N
• Διάμετρος ατράκτου d=60mm
• Λόγος φόρτισης C/P=5 (όπου ακτινικό ισοδύναμο φορτίο P = F2 για τη θέση Β).
Αφού υπολογίσετε την αντίδραση στη θέση Β (δηλαδή την F2), να βρείτε τον τύπο του
ρουλμάν που θα χρησιμοποιηθεί στη θέση Β με βάση τον παρακάτω
πίνακα:

D(mm) Δυναμικό φορτίο C (σε N) Τύπος ρουλμάν

60 8710 61812
19900 16012
29600 6012
 47500 6212
81200 6312
108000 6412

Μονάδες 12

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• Περιφερειακή δύναμη F=750 daN

• Διάμετρος τροχαλίας d=500mm
• Στροφές τροχαλίας n=240 rpm

Να υπολογίσετε τη μεταφερόμενη ισχύ P.

Μονάδες 12

Δ2. Σε οδοντοκίνηση με παράλληλους οδοντωτούς τροχούς κανονικής oδόντωσης δίνονται:

• Αρχική διάμετρος κινητήριου τροχού d01=50mm

• Απόσταση αξόνων α=100mm
• Αριθμός δοντιών κινούμενου τροχού z2=50
Να υπολογίσετε το διαμετρικό βήμα (modul), m.
Μονάδες 13

2013
ΘΕΜΑ Α

Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Βήμα ήλωσης ονομάζεται η απόσταση μεταξύ δύο γειτονικών ήλων της ίδιας σειράς.
β. Ο αρθρωτός σύνδεσμος σταθερής ταχύτητας ονομάζεται και σύνδεσμος CARDAN.
γ. Οι αλυσίδες με πείρους και δαχτυλίδια λειτουργούν με μικρότερο θόρυβο από τις αλυσίδες
με πείρους.
δ. Η επαναλαμβανόμενη φόρτιση των ινών της ατράκτου σε εφελκυσμό και θλίψη ονομάζεται
κόπωση.
ε. Στην καταπόνηση του εφελκυσμού αναπτύσσονται κυρίως διατμητικές τάσεις.

Μονάδες 15

Α2. Να αναφέρετε πέντε (5) από τα χαρακτηριστικά που πρέπει να εκτιμηθούν για την
επιλογή ενός χάλυβα με σκοπό την κατασκευή ατράκτου – άξονα.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Ποιες ετερογενείς συγκολλήσεις χαρακτηρίζονται μαλακές και ποιες σκληρές;

 Μονάδες 12

Β2. Σε ποια κατηγορία σφηνών ανήκουν οι πείροι και πώς διακρίνονται ανάλογα με τη
μορφή τους;

Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Για τη σύνδεση δύο ελασμάτων χρησιμοποιούνται δύο ίδιοι κοχλίες, οι οποίοι
καταπονούνται ομοιόμορφα μόνο σε εφελκυσμό. Η συνολική εξασκούμενη δύναμη
εφελκυσμού των κοχλιών (συνολικό φορτίο) είναι P=6280 daN. Για το υλικό των κοχλιών
δίνεται σεπ=1000 daN/cm2

Να υπολογίσετε τη διάμετρο d1 του πυρήνα του κοχλία.

Μονάδες 12

Γ2. Κινητήρια μηχανή έχει στον άξονά της ισχύ Ρ1= 50 PS και περιστρέφει, μέσω οδοντωτών
τροχών, κινούμενο άξονα με n2 = 450 rpm.

Δίνεται ο βαθμός απόδοσης της μετάδοσης η = 0,9.

Να υπολογίσετε τη ροπή Μ2 του κινούμενου άξονα.

Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Για παράλληλο οδοντωτό τροχό με κανονική οδόντωση δίνονται:

• Διάμετρος κεφαλής dk=44 mm

• Διαμετρικό βήμα (modul) m=2 mm

Να υπολογίσετε τον αριθμό δοντιών z του τροχού.

Μονάδες 10

Δ2. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο δερμάτινο ιμάντα δίνονται:

• Πλάτος κινητήριας τροχαλίας b1=120mm

• Πάχος ιμάντα s=5mm
• Επιτρεπόμενη τάση ιμάντα σεπ=15 daN/cm2

Να υπολογίσετε την επιτρεπόμενη περιφερειακή δύναμη F.

Μονάδες 15

2014
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η
πρόταση είναι σωστή ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Οι ήλοι με διάμετρο κορμού μικρότερη από 10mm είναι γνωστοί ως λεβητόκαρφα.

β. Στην ηλεκτροσυγκόλληση, η ένταση του ρεύματος ρυθμίζεται ανάλογα με το πάχος των
κομματιών που θα συγκολληθούν.
γ. Ο συμπλέκτης δεν είναι λυόμενος σύνδεσμος.
δ. Οι ιμάντες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε περιπτώσεις που οι άξονες των ατράκτων
είναι ασύμβατοι.
ε. Ο τρόπος λίπανσης των αλυσίδων εξαρτάται από την περιφερειακή ταχύτητα.
Μονάδες 10

Α2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α και δίπλα ένα
από τα γράμματα α, β, γ, δ, ε, στ της στήλης Β, που δίνει τη σωστή αντιστοίχιση.
Σημειώνεται ότι ένα γράμμα από τη στήλη Β θα περισσέψει.

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
1. Ύψος κεφαλής δοντιού α. s
2. Βήμα οδόντωσης β. m
3. Διάμετρος ποδιού γ. hk
4. Πάχος δοντιού δ. z
5. Μοντούλ ε. df
στ. t

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Ποια σημεία της ατράκτου ή του άξονα ονομάζονται στροφείς και ποιος είναι ο στόχος
της λείανσης των στροφέων;

Μονάδες 16

Β2. Να εξηγήσετε γιατί πρέπει να αποφεύγεται το φαινόμενο της ολίσθησης στην

ιμαντοκίνηση.

Μονάδες 9
ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Κοχλίας με διάμετρο πυρήνα d1 = 20mm από υλικό με σεπ=1000 cm2/daN καταπονείται
σε εφελκυσμό και στρέψη.

Να υπολογίσετε τη μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση F.

Μονάδες 10

Γ2. Να υπολογίσετε τη διάμετρο d ατράκτου που μεταφέρει κίνηση από έναν

ηλεκτροκινητήρα με ισχύ P = 50 HP, o οποίος στρέφεται με n = 716,2 rpm (στροφές το
λεπτό). Η άτρακτος καταπονείται μόνο σε στρέψη. Για το υλικό της ατράκτου δίνεται τεπ =
200 cm2/daN

Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε ιμαντοκίνηση, η κινητήρια τροχαλία έχει διάμετρο d=800mm και μεταφέρει ισχύ P =
15 HP με περιφερειακή ταχύτητα v = 15 m/s .
Να υπολογίσετε τη στρεπτική ροπή M (σε daN⋅ m).

Μονάδες 10

Δ2. Σε μια οδοντοκίνηση με παράλληλους τροχούς, οι στροφές των αξόνων είναι n1 = 1000
rpm και n2 = 500 rpm. O υπολογισμός των γραναζιών σε αντοχή έδωσε ελάχιστο
απαιτούμενο βήμα t = 6,28mm. Ο αριθμός δοντιών του κινητήριου τροχού είναι z1 = 20. Να
υπολογίσετε την απόσταση α μεταξύ των αξόνων τους.

Μονάδες 15

2015
ΘΕΜΑ Α

Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Το πριονοειδές σπείρωμα μπορεί να δεχθεί μεγάλες αξονικές δυνάμεις σε μία μόνο

κατεύθυνση.
β. Αν ως πηγή θερμότητας χρησιμοποιηθεί φλόγα καυσίμου αερίου και οξυγόνου, η
αυτογενής συγκόλληση ονομάζεται ηλεκτροσυγκόλληση.
γ. Με την τοποθέτηση των σφηνών οδηγών, δεν επιτυγχάνεται σύσφιγξη των συνδεόμενων
κομματιών, αλλά ολισθαίνει το ένα πάνω στο άλλο.
δ. Οποιαδήποτε διαμόρφωση της ατράκτου προκαλεί "εγκοπές" στην επιφάνειά της, έχει ως
συνέπεια τη "συγκέντρωση τάσεων" στα σημεία εγκοπών.
ε. Τα έδρανα δεν επιτρέπουν την περιστροφή της ατράκτου που στηρίζουν.

Μονάδες 10

Α2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α και δίπλα ένα
από τα γράμματα α, β, γ, δ, ε, στ της στήλης Β που δίνει τη σωστή αντιστοίχιση.
Σημειώνεται ότι ένα γράμμα από τη στήλη Β θα περισσέψει.
 ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
(ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΠΕΙΡΩΜΑΤΟΣ ΚΟΧΛΙΑ ) (ΣΥΜΒΟΛΟ)
1. Βήμα του σπειρώματος α. d
2. Μέση διάμετρος σπειρώματος β. d1
3. Ονομαστική διάμετρος γ. d2
4. Γωνία κορυφής του σπειρώματος δ. h3
5. Εσωτερική διάμετρος του πυρήνα ε. h (ή P
στ. α

Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β

Β1. Ποια είναι τα αποτελέσματα της αύξησης του τόξου επαφής, σε ιμαντοκίνηση που
χρησιμοποιείται τανυστήρας;

Μονάδες 16

Β2. Να αναφέρετε τρεις (3) περιπτώσεις στις οποίες οι ηλώσεις, ως μέσο μόνιμης σύνδεσης
κομματιών , είναι αναντικατάστατες.

Μονάδες 9
ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Κοχλίας πρέσας τετραγωνικού σπειρώματος με ονομαστική διάμετρο d=30mm,

διάμετρο πυρήνα d1=20mm, από υλικό με pεπ =100 cm2 /daN , υφίσταται σύνθετη
καταπόνηση (αξονική και στρεπτική) με μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση F=3140 daN. Αν τα
συνεργαζόμενα σπειρώματα με το οδηγό περικόχλιο είναι z=10, να ελεγχθεί η επιφανειακή
πίεση p των σπειρωμάτων.

Μονάδες 10

Γ2. Στην ήλωση του σχήματος με διπλή αρμοκαλύπτρα, όπου οι ήλοι καταπονούνται σε
διάτμηση, δίνονται τα παρακάτω στοιχεία :
* Φορτίο Q = 6280kp
* Αριθμός σειρών n=1
* Υλικό ήλων με τεπ=1000 kp/cm2
*Διάμετρος ήλων d=10mm

Q Q

Να υπολογιστεί ο αριθμός z των ήλων.

 Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Να υπολογιστεί το πάχος s του επιπέδου δερμάτινου ιμάντα, πλάτους b=100mm και
σεπ=15 daN/ cm2 , καθώς και το πλάτος b1 της κινητήριας τροχαλίας, για περιφερειακή
δύναμη F=75 daN.

Μονάδες 10
Δ2. Σε οδοντοκίνηση με κανονική οδόντωση, στον κινητήριο τροχό μετρήθηκαν dk1=88mm
και z1 = 20 δόντια. Αν η σχέση μετάδοσης είναι i=1/3, να υπολογιστεί η διάμετρος κεφαλής
dk2 του κινούμενου τροχού.

Μονάδες 15
2016

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Το έδρανο κύλισης (ρουλμάν) με κωδικό αριθμό 22316 έχει εσωτερική διάμετρο 80mm.
β. Οι σφήνες αποτελούν έναν πολύ εύκολο και συνηθισμένο τρόπο μη λυόμενης σύνδεσης.
γ. Στο μετρικό σπείρωμα (Μ) η γωνία κορυφής είναι 55°.
δ. Όσο πιο μεγάλο είναι το βήμα μιας αλυσίδας κίνησης, τόσο το μέγιστο όριο στροφών της
αλυσοκίνησης περιορίζεται.
ε. Ο δισκοειδής ανήκει στους κινητούς ή εύκαμπτους συνδέσμους.

Μονάδες 10

Α2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α και δίπλα ένα
από τα γράμματα α, β, γ, δ, ε, στ της στήλης Β που δίνει τη σωστή αντιστοίχιση.
Σημειώνεται ότι ένα γράμμα από τη στήλη Β θα περισσέψει

1 2 3 4 5

Στήλη Α Στήλη Β
(Βλέπε εικόνα) (Ονομασία ήλου)
 1 α. Σωληνωτός
2 β. Πλατυκέφαλος
3 γ. Ημιβυθισμένος
4 δ. Ημιστρόγγυλος
5 ε. Πολύσφηνο
στ. Βυθισμένος

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1.Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των συγκολλήσεων

Μονάδες 16

Β2.Ποια είναι τα υλικά κατασκευής των εμβόλων, του διωστήρα και του στροφαλοφόρου
άξονα ενός μηχανισμού εμβόλου-διωστήρα-στροφάλου.

Μονάδες 16

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Άτρακτος μεταφέρει στρεπτική ροπή Mt=3750daN·cm από ηλεκτροκινητήρα ισχύος

P=37,5 HP και καταπονείται μόνο σε στρέψη. Το υλικό της ατράκτου είναι st42 με τεπ =150
daN/cm2

Να βρείτε τη διάμετρο d και την ταχύτητα περιστροφής n της ατράκτου σε RPM.

Μονάδες 10

Γ2. Να υπολογιστεί η περιφερειακή ταχύτητα v και η περιφερειακή δύναμη F που

αναπτύσσεται σε ιμαντοκίνηση, όταν η κινητήρια τροχαλία έχει διάμετρο d1=600 mm,
στρέφεται με n1=600 RPM (10 στρ./s) και η ισχύς της είναι P=18,84 PS. Ποια είναι η ροπή
της κινητήριας τροχαλίας (Μ1).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε οδοντωτό τροχό με κανονική οδόντωση δίνεται το ύψος δοντιού h=4,34 mm. Να
υπολογίσετε:

• Το ύψος κεφαλής hk του δοντιού

• Το βήμα t της οδόντωσης
• Το πάχος s του δοντιού
Μονάδες 9

Δ2. Ηλεκτροκινητήρας έχει ισχύ P=10 PS και στρέφεται χωρίς απώλειες με n1=1000 RPM. Η
κίνηση μεταδίδεται με ένα ζεύγος παράλληλων οδοντωτών τροχών σε ανυψωτικό τύμπανο
 που στρέφεται με n2=500 RPM. Το κινητήριο γρανάζι έχει αρχική διάμετρο d01=50 mm και
Z1=20 δόντια.

Ζητούνται:

• Η αρχική διάμετρος d02 και ο αριθμός των δοντιών Z2 του κινούμενου γραναζιού.
• Οι ροπές των ατράκτων M1, M2.
Μονάδες 10

2016 ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Στους κοχλίες κίνησης χρησιμοποιούνται μόνο τριγωνικής μορφής σπειρώματα.

β. Στις ηλώσεις επικάλυψης, κατά την ήλωση, το ένα έλασμα τοποθετείται πάνω στο άλλο,
κατά ένα τμήμα του.
γ. Η συγκόλληση με δέσμη ηλεκτρονίων χρησιμοποιείται για σύνθετες συγκολλήσεις και για
δύσκολα συγκολλητά υλικά.
δ. Ανάλογα με το είδος της τριβής που αναπτύσσεται στα έδρανα, αυτά διακρίνονται σε
αξονικά και σε εγκάρσια.
ε. Στη μετάδοση κίνησης με οδοντώσεις, όταν οι γεωμετρικοί άξονες των ατράκτων είναι
τεμνόμενοι, χρησιμοποιούνται κωνικοί τροχοί.

Μονάδες 10

Α2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α και δίπλα
ένα από τα γράμματα α, β, γ, δ, ε, στ της στήλης Β που δίνει τη σωστή
αντιστοίχιση. Σημει ώνετα ι ότι ένα γράμμ α από τη στήλη Β θα
π ερισσέψε ι .

ΣΤΗΛΗ Α (Βλέπε εικόνα) ΣΤΗΛΗ Β (Είδος στροφέα)

α. Αξονικός

1
 β. Σφαιρικός

γ. Σωληνωτός

δ. Ενδιάμεσος εγκάρσιος

5 ε. Κωνικός κοχλιωτός

στ. Ακραίος εγκάρσιος (μετωπικός)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να αναφέρετε πέντε (5) χρήσεις των κοχλιών.

Μονάδες 15

Β2. Ποια είναι τα μορφολογικά χαρακτηριστικά – υλικά κατασκευής των

κελυφωτών (σταθερών) συνδέσμων.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Σε οδοντωτό τροχό με κανονική οδόντωση δίνονται:

  πάχος δοντιού s=6,28 mm
 διάμετρος κεφαλής d k =120 mm

Να υπολογίσετε το διαμετρικό βήμα (modul) m και τον αριθμό δοντιών z του

τροχού.

Μονάδες 12

Γ2. Μια κινητήρια μηχανή αποδίδει στον άξονά της ισχύ P 1 =100 PS και
περιστρέφει, μέσω οδοντωτών τροχών, κινούμενο άξονα με n 2 =900 RPM. Αν
ο βαθμός απόδοσης είναι n=0,9 να υπολογίσετε την ισχύ P 2 (μον. 7) και τη
ροπή Μ 2 (μον. 6) του κινούμενου άξονα.

Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Η άτρακτος ενός ηλεκτροκινητήρα στρέφεται με n=716,2 RPM, μεταφέρει

ισχύ P=12,8 PS και καταπονείται μόνο σε στρέψη. Αν η επιτρεπόμενη τάση
του υλικού της ατράκτου είναι τ επ =100 daN/cm 2 , να υπολογίσετε τη διάμετρο
d της ατράκτου.

Μονάδες 10

Δ2. Σε μια ιμαντοκίνηση δίνονται:

 στροφές κινητήριας τροχαλίας n 1 =600 RPM
 διάμετρος κινούμενης τροχαλίας d 2 =900 mm
 μεταφερόμενη ισχύς P=9,42 PS
 σχέση μετάδοσης κίνησης i = 1 / 3

Να υπολογίσετε την περιφερειακή ταχύτητα v, την περιφερειακή δύναμη F

καθώς και τη ροπή του κινητήριου άξονα Μ 1 .

Μονάδες 15

Υπό δ ειξη : Θεωρείστε ότι 1 PS=1 HP

2017

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α και δίπλα ένα
από τα γράμματα α, β, γ, δ, ε, στ της στήλης Β που δίνει τη σωστή αντιστοίχιση.
Σημειώνεται ότι ένα γράμμα από τη στήλη Β θα περισσέψει
 1 2 3 4 5

ΣΤΗΛΗ Α(ΒΛΕΠΕ ΕΙΚΟΝΑ) ΣΤΗΛΗ Β (ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΟΧΛΙΑ)

1 α. Κεφαλής
2 β. Φυτευτός (μπουζόνι)
3 γ. Μέτρησης ( μικρόμετρο )
4 δ. Περαστός
5 ε. Αγκύρωσης
στ. Γρύλος

Μονάδες 15

Α2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Στις ηλώσεις με αρμοκαλύπτρες, κατά την ήλωση, το ένα έλασμα τοποθετείται πάνω στο
άλλο, κατά ένα τμήμα του.
β. Σκληρές είναι οι συγκολλήσεις όπου η κόλληση λιώνει σε θερμοκρασία μικρότερη από
500ο C.
γ. Τα έδρανα κύλισης (ρουλμάν) έχουν καλύτερο συντελεστή απόδοσης (μικρότερη απώλεια
ενέργειας) από τα έδρανα ολίσθησης (κουζινέτα).
δ. Οι οδοντωτές αλυσίδες (αλυσίδες με δόντια) έχουν το μειονέκτημα του πολύ υψηλού
θορύβου.
ε. Οι σύνδεσμοι είναι τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την «ένωση» με σκοπό την
ομαλή μεταφορά της ροπής από τη μία άτρακτο στην άλλη.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Ποια στοιχεία πρέπει να δώσουμε για την προμήθεια ενός ήλου.

Μονάδες 10

Β2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και
δίπλα στον αριθμό, το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Το διάκενο ενός οδοντωτού τροχού συμβολίζεται με:
α. h β. w γ. hf δ. m ε. s

2. Ένα τυποποιημένο ρουλμάν 6410 προσαρμόζεται σε άτρακτο με διάμετρο:

α. 30mm β. 45mm γ. 50mm δ. 60mm ε. 65mm

3. Η ονομαστική διάμετρος ενός κοχλία συμβολίζεται με:

α. d1 β. t γ. df δ. I ε. d

4. Η ροπή Μ μετριέται σε:

α. Ν⋅m β. m/s γ. RPM δ. PS ε. m2

5. Το βήμα μιας αλυσίδας κίνησης συμβολίζεται με:

α. b ή d β. v γ. n δ. t ή p ε. z

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Σε μετάδοση κίνησης με παράλληλους οδοντωτούς τροχούς δίνονται:

• Ύψος ποδιού hf = 4,68 mm.

• Αρχική διάμετρος κινητήριου τροχού d01 = 100 mm.
• Αριθμός δοντιών κινούμενου τροχού z2 = 50.

Να υπολογίσετε:

α) Το ύψος κεφαλής hk του δοντιού (μον. 6).

β) Την απόσταση α των αξόνων των οδοντωτών τροχών (μον. 7).

Μονάδες 13

Γ2. Σε ιμαντοκίνηση αναπτύσσεται περιφερειακή δύναμη F = 750 daN. Η κινητήρια τροχαλία

έχει διάμετρο d1 = 300 mm, και περιστρέφεται με n1 = 300 RPM (5 στρ./s).

Να υπολογίσετε:

α) Την περιφερειακή ταχύτητα v του ιμάντα.

β) Τη μεταφερόμενη ισχύ P.

Μονάδες 12

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Δίνεται οδοντωτός τροχός με κανονική οδόντωση και αριθμό δοντιών z = 50. Αν το
διαμετρικό βήμα (modul) είναι m = 3mm, να υπολογίσετε:

α) Τη διάμετρο κεφαλής dk του οδοντωτού τροχού.

β) Το βήμα t.
γ) Το πάχος του δοντιού s.

Μονάδες 9

Δ2. Η άτρακτος του παρακάτω σχήματος στηρίζεται στα άκρα της Α, Β σε έδρανα κυλίσεως
(ρουλμάν).

Δίνονται:

• Τα φορτία F1 = 300 daN και F2 = 1200 daN.

• Η διάμετρος ατράκτου d = 45 mm.

Ζητούνται:

α) Οι αντιδράσεις στήριξης στα Α και Β, FA και FB αντίστοιχα (μον. 10).

β) Αν ο λόγος φόρτισης είναι c/P = 10 (όπου ακτινικό ισοδύναμο φορτίο P = FA για τη θέση
Α και P = FΒ για τη θέση Β, να βρείτε τον τύπο των ρουλμάν που θα χρησιμοποιηθούν στα
σημεία στήριξης Α και Β, με τη βοήθεια του παρακάτω πίνακα:

d (mm) C (σε Ν) Τύπος ρουλμάν

15600 16009
21200 6009
(μον. 6)
45 33200 6209
52700 6309
76100 6409

Μονάδες 16

2017 ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

ΘΕΜΑ A
Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2,3,4,5 από τη στήλη Α και
δίπλα ένα από τα γράμματα α, β , γ, δ, ε, στ της στήλης Β που δίνει τη σωστή
αντιστοίχιση. Ση μει ώ νε ται ότι ένα γράμμα από τη στήλη Β θ α π ε ρισσέ ψ ει.

1 2 3 4 5

ΣΤΗΛΗ Α ( Β ΛΕΠΕ ΕΙ ΚΟ ΝΑ ) ΣΤΗΛΗ Β ( Ο ΝΟ ΜΑΣΙ Α Ε Ξ Α Ρ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ )

1 α. Αντιπερικόχλιο
2 β. Πολύσφηνο
3 γ. Ημιστρόγγυλος ήλος
4 δ. Γωνιακή κυρτή ραφή
5 ε. Δισκοειδής σύνδεσμος (σταθερός)
στ Ενισχυμένος τραπεζοειδής ιμάντας
.
Μονάδες 15

Α2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Αυχένας ονομάζεται το τμήμα του κορμού του κοχλία χωρίς σπείρωμα.

β. Οι σφήνες οδηγοί είναι εγκάρσιες σφήνες.
γ. Άξονας ονομάζεται κάθε ράβδος που περιστρέφεται μεταφέροντας ροπή.
δ. Κατά τη λίπανση των εδράνων, το ιξώδες του λιπαντικού μειώνεται με την αύξηση της
θερμοκρασίας.
ε. Σε μια αλυσοκίνηση οι στροφές των τροχών είναι ανάλογες των διαμέτρων τους.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Ποιους σκοπούς εξυπηρετεί η επένδυση στα επενδεδυμένα ηλεκτρόδια των

συγκολλήσεων.

Μονάδες 16

Β2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και
δίπλα στον αριθμό, το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Η ισχύς P μετριέται σε:

α. M/s β. RPM γ. PS δ. daN·cm ε. KP
2. Σε ένα οδοντωτό τροχό το βήμα της οδόντωσης συμβολίζεται με:
α. S β. hk γ. b δ. Z ε. t

3. Στο μετρικό σπείρωμα η γωνία κορυφής είναι:

α. 55ο β. 60ο γ. 65ο δ. 70ο ε. 75ο

Μονάδες 9

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Σε οδοντωτό τροχό με παράλληλη και κανονική οδόντωση δίνονται:

• διάμετρος κεφαλής dk = 160 mm.

• modul m = 4 mm.

Ζητούνται:

α) Ο αριθμός των δοντιών z (μον. 5).

β) Το πάχος του δοντιού s (μον. 8).

Μονάδες 13

Γ2. Σε ιμαντοκίνηση η κινητήρια τροχαλία έχει διάμετρο d1 = 600 mm. Η περιφερειακή

ταχύτητα του ιμάντα είναι v = 9,42 m/s και η ισχύς είναι P = 28,26 PS.

Να υπολογίσετε:

α) Τις στροφές n1 της κινητήριας τροχαλίας σε RPM.

β) Την περιφερειακή δύναμη F του ιμάντα.

Μονάδες 12

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε μετάδοση κίνησης με παράλληλους οδοντωτούς τροχούς κανονικής οδόντωσης,

δίνονται:

• διάμετρος κινητήριου τροχού d01 = 85 mm

• απόσταση αξόνων α = 170 mm

Ζητούνται:
α) Η διάμετρος του κινούμενου τροχού d02 (μον. 5).
β) Η σχέση μετάδοσης i (μον. 4).

Μονάδες 9

Δ2. Η άτρακτος του παρακάτω σχήματος στηρίζεται στα άκρα της Α, Β σε έδρανα
κυλίσεως (ρουλμάν).

∆ίνονται:
  Τo φορτίο F = 1600 daN.
 Η διάμετρος ατράκτου d = 55 mm.

Α F B

FA FB
20 cm 60 cm

Ζητούνται:

α) Οι αντιδράσεις στήριξης F A και F B στα άκρα Α και Β αντίστοιχα (μον. 6).

β) Αν ο λόγος φόρτισης είναι c/p=5 (όπου ακτινικό ισοδύναμο φορτίο P =
F A για τη θέση Α και P = F B για τη θέση Β), να βρείτε τον τύπο του ρουλμάν
που θα χρησιμοποιηθεί σε καθένα από τα σημεία στήριξης Α και Β, (μον. 10)με
τη βοήθεια του παρακάτω πίνακα:

d (mm) C (σε Ν) Τύπος

ρουλμάν
19500 16011
55 28100 6011
43600 6211
71500 6311

19900 16012
60 29600 6012
47500 6212
81900 6312

Μονάδες 16

2018
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α και, δίπλα, ένα
από τα γράμματα α, β, γ, δ, ε, στ της στήλης Β, που δίνει τη σωστή αντιστοίχιση.
Σημειώνεται ότι ένα γράμμα από τη στήλη Β θα περισσέψει.

2
3
1

5
4

ΣΤΗΛΗ Α ( ΒΛΕΠΕ ΕΙ ΚΟ ΝΑ) ΣΤΗΛΗ Β ( Ο ΝΟ Μ ΑΣΙ Α Ε Ξ Α Ρ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ )

1 α. Στροφέας
2 β. Κλωβοθήκη
3 γ. Κάλυμμα

4 δ. Τριβέας

5 ε. Άξονας

στ. Κύριο σώμα

Μονάδες 15

Α2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Τα πολύσφηνα επιτρέπουν αξονικές μετατοπίσεις της πλήμνης και χρησιμοποιούνται

συνήθως σε κιβώτια ταχυτήτων.
β. Δύο παράλληλοι οδοντωτοί τροχοί με σχέση μετάδοσης i=1/3 έχουν τον ίδιο αριθμό
δοντιών.
γ. Κατά τη σύσφιγξη ο κοχλίας καταπονείται σε λυγισμό και τα συνδεόμενα κομμάτια σε
κάμψη.
δ. Ο τανυστήρας σε μια ιμαντοκίνηση τοποθετείται έτσι ώστε να πιέζει τον ελκόμενο κλάδο.
ε. Ο διωστήρας (μπιέλα) αρθρώνεται στο πάνω άκρο του με το έμβολο και στο κάτω άκρο
του με το στρόφαλο (στροφαλοφόρο άξονα).

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις πιο κάτω προτάσεις σωστά συμπληρωμένες με τις
κατάλληλες λέξεις, που δηλώνουν υλικά, από αυτές που δίνονται παρακάτω. (Σημειώνεται
ότι δύο από τις λέξεις θα περισσέψουν. Η σειρά συμπλήρωσης των λέξεων δεν λαμβάνεται
υπόψη.)
Λέξεις που δίνονται:

τεφλόν, χάλυβες, ρητίνες (συνθετικές), πλαστικά, πλατίνες, χυτοσίδηροι, κεραμικά.

α. Τα πιο συνηθισμένα υλικά κατασκευής οδοντώσεων είναι τα κράματα του σιδήρου,

δηλαδή ________ και __________ . (λέξεις 2) (μον. 2)
β. Όταν οι οδοντωτοί τροχοί εργάζονται σε διαβρωτικό και οξειδωτικό περιβάλλον
χρησιμοποιούνται ως υλικά κατασκευής τους ________ , ________ και _________ .(λέξεις
3) (μον. 3)

Μονάδες 5

Β2. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι ηλώσεις (μον. 8) και πού χρησιμοποιούνται ανά
κατηγορία (μον. 12),ανάλογα με το σκοπό και τις απαιτήσεις;

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Κοχλίας πρέσας με ονομαστική διάμετρο d=30mm,διάμετρο πυρήνα d1=20mm,

κατασκευασμένος από υλικό με επιτρεπόμενη πίεση Pεπ = 200 daN/cm2 , υφίσταται σύνθετη
καταπόνηση (αξονική και στρεπτική). Αν η μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση είναι F=6280 daN,
να βρεθεί ο ελάχιστος αριθμός συνεργαζομένων σπειρωμάτων (z) με το οδηγό περικόχλιο.

Μονάδες 10

Γ2. Να υπολογιστεί το πλάτος b (μον. 7) και το πάχος s (μον. 8) ενός επίπεδου δερμάτινου
ιμάντα, ο οποίος συνεργάζεται με τροχαλία πλάτους b1 = 12cm. Η περιφερειακή δύναμη της
ιμαντοκίνησης είναι F=500 daN και το υλικό του ιμάντα έχει σεπ=100 daN/cm2

Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε μία ήλωση με διπλή αρμοκαλύπτρα δίνονται:

• Φορτίο Q=25120 daN

• Αριθμός ήλων z=4
• Αριθμός σειρών n=1
• Υλικό ήλων με τάση θραύσης τθρ =2000 daN/cm2
• Συντελεστής ασφαλείας των ήλων νασφ=2

Ζητούνται :

α. Η επιτρεπόμενη τάση των ήλων τεπ (μον. 2)

β. Η διάμετρος d των ήλων (μον. 8)
γ. Η διάμετρος d1 της οπής του ελάσματος (μον. 2)

Μονάδες 12
Δ2. Σε μετάδοση κίνησης με παράλληλους οδοντωτούς τροχούς και κανονική οδόντωση
δίνονται:

• Ισχύς κινητήριου άξονα P1=30 PS

• Στροφές κινητήριου άξονα n1=810 RPM
• Αριθμός δοντιών κινητήριου τροχού z1=25
• Modul m=3mm
• Βαθμός απόδοσης η=0,9 (90%)
• Ροπή κινούμενου άξονα Μ2=7162 daN⋅cm

Ζητούνται:
α. Οι στροφές του κινούμενου άξονα n2 (μον. 5)
β. Ο αριθμός δοντιών του κινούμενου τροχού z2 (μον. 4)
γ. Η απόσταση α των αξόνων της οδοντοκίνησης (μον. 4)

Μονάδες 13

2019

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α και, δίπλα, ένα
από τα γράμματα α, β,γ, δ, ε, στ της στήλης Β, που δίνει τη σωστή αντιστοίχιση.
Σημειώνεται ότι ένα γράμμα από τη στήλη Β θα περισσέψει.

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
(ΒΛΕΠΕ ΕΙΚΟΝΑ) (ΒΑΣΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ)
1 α. Ύψος δοντιού
2 β. Διάμετρος κεφαλών (ή κορυφών)
3 γ. Βήμα οδόντωσης
4 δ. Διάμετρος ποδιών
5 ε. Πάχος δοντιο
στ. Αρχική διάμετρος

Μονάδες 15
Α2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.
α. Σοβαρό πλεονέκτημα των ηλώσεων είναι ότι δεν δημιουργούνται τάσεις στα συνδεόμενα
κομμάτια.
β. Το τριγωνικό σπείρωμα χρησιμοποιείται στους κοχλίες κίνησης, επειδή έχει μεγάλη
διατομή.
γ. Οι άτρακτοι δεν μεταφέρουν στρεπτικά φορτία,όπως οι άξονες, παρά μόνο καμπτικά.
δ. Τα έδρανα, ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας τους, διακρίνονται σε αυτορύθμιστα και
σταθερά.
ε. Κατά τη συνεργασία δύο οδοντωτών τροχών η σχέση μετάδοσης i δεν μπορεί να
ξεπεράσει το 1/8.
Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και
δίπλα μία από τις λέξεις που συμπληρώνει σωστά την πρόταση. (Σημειώνεται ότι τρεις από
τις λέξεις θα περισσέψουν).

Λέξεις που δίνονται:

δύναμη, κόπωση, βήμα, πλήμνη, εγκάρσια, αυτογενής, περιστροφή, διαμήκης,
ετερογενής.

α. Η επαναλαμβανόμενη φόρτιση των ινών της ατράκτου σε εφελκυσμό και θλίψη ονομάζεται
________ και είναι δυναμική καταπόνηση.
β. Στον εφελκυσμό, τη θλίψη και τη διάτμηση το αίτιο είναι ________ .
γ. Τα έδρανα επιτρέπουν ________ της ατράκτου που στηρίζουν.
δ. Η απόσταση μεταξύ δύο γειτονικών ήλων της ίδιας σειράς ονομάζεται ________ ήλωσης.
ε. Η ________ συγκόλληση είναι αυτή κατά την οποία τα κομμάτια θερμαίνονται σε
θερμοκρασία χαμηλότερη από το σημείο τήξης τους, αλλά φυσικά υψηλότερη από το σημείο
τήξης της κόλλησης.
στ. Ο πείρος αποτελεί ________ σφήνα.

Μονάδες 12

Β2. Τι εξασφαλίζει η λίπανση των γραναζιών (μον. 4) και πώς επιτυγχάνεται ανάλογα με τη
μεταβολή της περιφερειακής ταχύτητας (μον. 9);

Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Σε μία ήλωση με επικάλυψη δίνονται:

• Φορτίο Q=3140 daN

• Αριθμός ήλων z=4
• Αριθμός σειρών n=1
• Διάμετρος κορμού ήλου d=10mm
• Υλικό ήλων με = τεπ=800 daN/cm2
Ζητούνται:

α. Να γίνει έλεγχος αντοχής του υλικού των ήλων.(μον. 8)

β. Να υπολογιστεί η διάμετρος d1 της οπής του ελάσματος. (μον. 2)

Μονάδες 10

Γ2. Δίνεται μη τυποποιημένος κοχλίας ονομαστικής διαμέτρου d=20mm, με διάμετρο

πυρήνα d1=10mm και σεπ 1000 daN/ cm2

α. Αν ο κοχλίας καταπονείται σε εφελκυσμό, να βρείτε τη μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση F

του κοχλία. (μον. 5)
β. Αν ο κοχλίας καταπονείται σε σύνθετη καταπόνηση (θλίψη και στρέψη), να βρείτε την
επιφανειακή πίεση p των σπειρωμάτων. Δίνεται αριθμός συνεργαζόμενων σπειρωμάτων
z=10. (μον. 10)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε ιμαντοκίνηση με επίπεδο ιμάντα δίνονται:

• Διάμετρος κινητήριας τροχαλίας d1=300mm

• Στροφές κινούμενης τροχαλίας n2=250 RPM
• Σχέση μετάδοσης κίνησης i=1/4
• Πλάτος ιμάντα b=100mm
• Πάχος ιμάντα s=5mm
• Υλικό ιμάντα με = σεπ 30 daN/cm2
Να υπολογιστεί η μέγιστη μεταφερόμενη ισχύς P της διάταξης σε HP. Οι απώλειες να μη
ληφθούν υπόψη.

(Θεωρείστε ότι 1HP=1PS).

Μονάδες 12

Δ2. Σε ζεύγος παράλληλων οδοντωτών τροχών με κανονική οδόντωση δίνονται :

• Αξονική απόσταση α=90mm

• Αριθμός δοντιών κινητήριου τροχού z1=20
• Αριθμός δοντιών κινούμενου τροχού z2=40

Ζητούνται:

α. Το modul (m) της οδόντωσης (μον. 7)

β. Το πάχος (s) του δοντιού (μον. 6).

Μονάδες 13
2020
ΘΕΜΑ Α

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5 από τη στήλη Α

και, δίπλα,ένα από τα γράμματα α, β, γ, δ, ε, στ της στήλης Β, που δίνει
τη σωστή αντιστοίχιση. Σημ ειώνεται ότι ένα γρ άμμ α από τη στήλη Β θα
π ε ρ ι σσ έψ ε ι.

1 2 3 4 5

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
∆ Ι Α ΜΗ ΚΕΙΣ ΣΦ Η ΝΕ Σ ( Β ΛΕΠΕ ΜΟΡΦΕΣ
ΕΙ ΚΟ ΝΑ )
1 α. Κοίλη
2 β. Εφαπτομενική
3 γ. Οδηγός
4 δ. Πολύσφηνο
5 ε. Επίπεδη με νύχι
στ ∆ισκοειδής
.
Μονάδες 15

Α2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή
τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Το υλικό των συνδεόμενων ελασμάτων και των ήλων δεν πρέπει να είναι απαραίτητα το
ίδιο.
β. Τα στοιχεία συνεργασίας των εδράνων κύλισης (εσωτερικός - εξωτερικός δακτύλιος και
στοιχεία κύλισης) κατασκευάζονται από κραματωμένους χάλυβες υψηλών απαιτήσεων
(χρωμιούχους - χρωμονικελιούχους).
γ. Οι αξονικά κινητοί σύνδεσμοι τοποθετούνται στις περιπτώσεις που υπάρχουν μικρά
ανοίγματα ατράκτων.
δ. Το πριονοειδές σπείρωμα μπορεί να δεχτεί μεγάλες αξονικές δυνάμεις σε μία μόνο
κατεύθυνση.
ε. Η ομοιόμορφη περιφερειακή κατανομή των κοχλιών στον δισκοειδή σύνδεσμο παρέχει
καλύτερη ζυγοστάθμιση συγκριτικά με τον κελυφωτό.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και
δίπλα στον αριθμό, το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Το έδρανο κύλισης με κωδικό αριθμό 22316 έχει εσωτερική διάμετρο:

α. 48mm β. 32mm γ. 16mm δ. 64mm ε. 80mm

2. Οι άξονες καταπονούνται μόνο σε:

α. εφελκυσμό β. στρέψη γ. κάμψη δ. θλίψη ε. διάτμηση

3. Μαλακές είναι οι συγκολλήσεις στις οποίες η κόλληση λιώνει σε θερμοκρασία μικρότερη

από:

α. 600oC β. 900oC γ. 800oC δ. 500oC ε. 700oC

4. Ο κελυφωτός σύνδεσμος ανήκει στους:

α. σταθερούς συνδέσμους β. λυόμενους συνδέσμους γ. κινητούς συνδέσμους δ. αρθρωτούς

συνδέσμους ε. ελαστικούς συνδέσμους

5. Η συγκόλληση UP χρησιμοποιείται για πάχη ελασμάτων μεγαλύτερα από:

α. 3mm β. 10mm γ. 5mm δ. 6mm ε. 7mm

Μονάδες 10

Β2. Να αναφέρετε τις χρήσεις των κοχλιών (μον. 7) και τέσσερις (4) σκοπούς που επιτελούν
τα έδρανα (μον. 8).

Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Σε μια ήλωση με επικάλυψη δίνονται:

• Φορτίο Q=12560 daN

• Αριθμός ήλων z=4
• Αριθμός σειρών n=1
• Υλικό ήλων με = τεπ 1000 daN/cm2

Ζητούνται:

α. Να υπολογιστεί η διάμετρος d του ήλου (μον. 8).

β. Να υπολογιστεί η διάμετρος d1 της οπής του ελάσματος (μον. 2).

Μονάδες 10
Γ2. Κοχλίας πρέσας τετραγωνικού σπειρώματος ονομαστικής διαμέτρου d=30mm και με
διάμετρο πυρήνα d1=20mm, από υλικό με Pεπ = 200 daN/cm2 , υφίσταται σύνθετη
καταπόνηση (θλίψη και στρέψη) με μέγιστη επιτρεπόμενη φόρτιση F=3140 daN.

Να υπολογιστούν:
α. Η επιτρεπόμενη τάση σεπ του υλικού του κοχλία (μον. 5).
β. Ο αριθμός z των συνεργαζόμενων σπειρωμάτων (μον. 10).

Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Η άτρακτος ενός ηλεκτροκινητήρα μεταφέρει ροπή Mt=5000 daΝ·cm. Η ισχύς του
ηλεκτροκινητήρα είναι P=50 PS και για το υλικό της ατράκτου δίνεται τεπ 200 daN/cm2. Η
άτρακτος καταπονείται μόνο σε στρέψη και η μεταφορά της κίνησης γίνεται χωρίς απώλειες.
Να υπολογιστούν:
α. Οι στροφές n του ηλεκτροκινητήρα (μον. 5).
β. Η διάμετρος d της ατράκτου (μον. 5).

(Θεωρείστε ότι 1HP=1PS).

Μονάδες 10
Δ2. Η άτρακτος του παρακάτω σχήματος στηρίζεται στα σημεία Α και Β σε έδρανα κυλίσεως
(ρουλμάν).
Δίνονται:
• Φορτία F1 = 700 daN και F2 = 100 daN.
• Διάμετρος ατράκτου d = 60 mm.

Ζητούνται:

α) Οι αντιδράσεις στήριξης FA και FB στα σημεία Α και Β, αντίστοιχα (μον. 6).

β) Αν ο λόγος φόρτισης είναι c/P = 10 (όπου το ακτινικό ισοδύναμο φορτίο για τη θέση Α
είναι P = FA και για τη θέση Β είναι P = FΒ), να βρείτε τον τύπο των ρουλμάν που θα
χρησιμοποιηθούν στα σημεία στήριξης Α και Β (μον. 9), με τη βοήθεια του παρακάτω
πίνακα:

d (mm) C (σε Ν) Τύπος ρουλμάν

19500 16011

55 28100 6011
43600 6211

71500 6311

19900 16012

60 29600 6012
47500 6212

81900 6312

Μονάδες 15

2020 ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1 2,3,4 , 5 από τη στήλη Α και,
δίπλα, ένα από τα γράμματα α, β, γ, δ ,ε, στ της στήλης Β, που δίνει τη σωστή
αντιστοίχιση. Σημ ει ώ νεται ότι ένα γρ άμ μα από τη στήλη Β θα π ερ ι σσ έψ ε ι.

1 2 3 4 5

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
(ΒΛΕΠΕ ΕΙΚΟΝΑ) (ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΟΣ)
1 α. Πρέσα

2 β. Κωνικός πείρος

3 γ. Αξονικός στροφέας
 4 δ. Ημιστρόγγυλος ήλος

5 ε. Γρύλος

στ. Πολύσφηνο

Μονάδες 15

Α2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό

σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η
πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α. Στα έδρανα ολίσθησης, μεταξύ των δύο επιφανειών στροφέα (ατράκτου)

και εδράνου, αναπτύσσεται τριβή κύλισης.
β. Οι σφήνες αποτελούν έναν πολύ εύκολο και συνηθισμένο τρόπο μη
λυόμενης σύνδεσης.
γ. Στις ηλώσεις επικάλυψης, κατά την ήλωση, το ένα έλασμα τοποθετείται
πάνω στο άλλο κατά ένα τμήμα του.
δ. Ο συμπλέκτης είναι λυόμενος σύνδεσμος.
ε. Η επαναλαμβανόμενη φόρτιση των ινών της ατράκτου σε εφελκυσμό και
θλίψη ονομάζεται διάτμηση.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω
προτάσεις και δίπλα στον αριθμό, το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή
απάντηση.

1 .Η ροπή Μ μ ετρ ι έτ α ι σε:

α. m/s β. RPM γ. N·m δ. m 2 ε. Hp

2 .Η διάρκεια ζωής ενός εδράνου κύλισης συμβολίζεται με:

α. h β. d 1 γ. t δ. P o ε. L h

3 .Η απ όστασ η του άξονα των ήλων από τον αρμό, αν π ρό κειτα ι για
ηλώσεις με αρμο καλύ πτρε ς , συμβολίζετα ι με:

α. d β. e 2 γ. C δ. P ε. e 1

4 .Η γωνία κορυφής του σπειρ ώμ ατος ενός κοχλία συμ βολίζετα ι με:

α. d 1 β. b γ. D δ. α ε. H
5 .Το ύψος ενός περι κο χλί ο υ συμβολίζ ετα ι με:

α. m β. S γ. W δ. e ε. g

Μονάδες 10

Β2. α. Να γράψετε τα χαρακτηριστικά που πρέπει να εκτιμηθούν για την

επιλογή ενός χάλυβα με σκοπό την κατασκευή ατράκτου-άξονα (μονάδες 7).
β.Από τι αποτελούνται τα έδρανα κύλισης (ρουλμάν) (μονάδες 8);

Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Σε ήλωση με διπλή αρμοκαλύπτρα δίνονται:

 ∆ιάμετρος ήλων d=10 mm
 Αριθμός ήλων z=4
 Αριθμός σειρών ήλων n=1
 Συντελεστής ασφάλειας ήλων ν=2
 Υλικό ήλων με τ ε π =1000 daN/cm 2 daN

Να υπολογιστούν:

α.Το φορτίο Q που μπορεί να αναλάβει ο κάθε ήλος (μο νάδ ε ς 8).
β.Η διάμετρος οπής d 1 του ελάσματος (μονάδες 2).
γ.Η τάση θραύσης τ θρ του υλικού των ήλων (μονάδες 3).

Μονάδες 13

Γ2. ∆ίνεται κοχλίας με ονομαστική διάμετρο d=20mm, διάμετρο πυρήνα

d 1 =10mm, ο οποίος καταπονείται σε σύνθετη καταπόνηση (θλίψη και στρέψη)
με φορτίο F=600 daN.

Να υπολογιστούν:α. Η επιτρεπόμενη τάση σ ε π του υλικού του κοχλία (μονάδες 6).

β. Η επιφανειακή πίεση p των σπειρωμάτων (μονάδες 6). ∆ίνεται αριθμός
συνεργαζόμενων σπειρωμάτων z=5.

Μονάδες 12

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Η άτρακτος ενός ηλεκτροκινητήρα στρέφεται με n=716,2 rpm και μεταφέρει

ροπή M t =1280 daΝ·cm. Αν η επιτρεπόμενη τάση του υλικού της ατράκτου
είναι τ ε π = 100 daN/cm2 , να υπολογίσετε: α. την ισχύ P του ηλεκτροκινητήρα (μονάδες
5).
β. τη διάμετρο d της ατράκτου (μονάδες 5). (Θεωρήστε ότι 1 HP=1PS).

Μονάδες 10

Δ2. Η άτρακτος του παρακάτω σχήματος στηρίζεται στα σημεία Α και Β σε έδρανα
κυλίσεως (ρουλμάν).
∆ίνονται:
 Φορτία F 1 = 1000 daN και F 2 = 200 daN.
 ∆ιάμετρος ατράκτου d = 55 mm.

F1
F2
Α B

1m 2 1m
m
FA FB

Ζητούνται:

α) Οι αν τι δ ρ άσ ει ς σ τ ή ρ ι ξ η ς F A και F B στα σημεία Α και Β, αντί στο ι χ α

( μ ο ν ά δ ε ς 6 ).

β) Αν ο λόγος φόρτισης είναι c/p =10 (όπου το ακτινικό ισοδύναμο φορτίο για τη
θέση Α είναι P = F A και για τη θέση Β είναι P = F Β ), να βρείτε τον τύπο των
ρουλμάν που θα χρησιμοποιηθούν στα σημεία στήριξης Α και Β (μονάδες 9), με τη
βοήθεια του παρακάτω πίνακα:

d (mm) C (σε Ν) Τύπος ρουλμάν

19500 16011
55
28100 6011
43600 6211

71500 6311

19900 16012
60
29600 6012
47500 6212

81900 6312

Μονάδες 15

Βοήθημα Στοιχεία Μηχανών 154