∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης Democritus University of Thrace

Πολυτεχνική Σχολή School of Engineering

Τµήµα Μηχανικών Παραγωγής & ∆ιοίκησης Department of Production Engineering & Management
Τοµέας Υλικών, ∆ιεργασιών και Μηχανολογίας Faculty of Materials, Processes and Engineering
Επικ. Καθ.:Π.Ν. Μπότσαρης Assis. Prof.: P.N. Botsaris
Κτίριο Πανεπιστηµιακής Βιβλιοθήκης, Ξάνθη 67100 Medilab.pme.duth.gr University Library Building, Xanthi 67100, Greece

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΗΧΑΝΩΝ

ΤΕΥΧΟΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

Ξάνθη 2009

1/76
2/76
ΑΣΚΗΣΗ 1Η

Να υπολογιστούν:
Α) Η διάµετρος της ατράκτου ενός ζυµωτηρίου παρασκευής ζύµης, όπως του
σχήµατος, εάν δίνεται ότι η ροπή στην τροχαλία του ηλεκτροκινητήρα που δίδει
κίνηση µέσω επίπεδου δερµάτινου ιµάντα (HGL) στην άτρακτο είναι 25N*m, η
ταχύτητα περιστροφής του κινητήρα είναι 1000 Rpm, ενώ της ατράκτου 100 Rpm, η
διάµετρος της τροχαλίας του κινητήρα είναι 63 mm, το υλικό κατασκευής της
ατράκτου είναι 25CrMo4, το µήκος της είναι 1,0 m και το βάρος της είναι 50 Kgr.
Σηµειώνεται ότι η άτρακτος είναι κάθετη στον κάδο ανάµειξης.
Β) Να εκτιµηθεί ο κρίσιµος αριθµός στροφών της ατράκτου. ∆ίνεται επιπλέον
ότι ο βαθµός απόδοσης του συστήµατος είναι 90%.
Γ) Να υπολογισθεί ο ιµάντας για το ζυµωτήριο του σχήµατος, ώστε να
µεταφέρει µε ασφάλεια την ισχύ στην άτρακτο, αν υποτεθεί ότι δουλεύει 8 ώρες
ηµερησίως.
∆) Να υπολογισθεί ο τύπος εδράνου της τροχαλίας του ηλεκτροκινητήρα για
το ζυµωτήριο του σχήµατος, εάν θεωρηθεί ότι είναι ένσφαιρος τριβέας µε βαθύ
αύλακα.

3/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Ταχύτητα Περιστροφής Κινητήρα, nKIN. ∆ιάµετρος Ατράκτου, dΑΤΡ.

Ροπή Κινητήρα, ΤΚΙΝ. Κρίσιµος Αριθµός Στροφών, n

∆ιάµετρος Κινητήρα, dKIN. Εύρεση κατάλληλου ιµάντα

Ταχύτητα περιστροφής Ατράκτου, nΑΤΡ. Εύρεση κατάλληλου εδράνου

Υλικό Ατράκτου

Μήκος Ατράκτου, LΑΤΡ.

Μάζα Ατράκτου, mΑΤΡ.

Απόδοση Κινητήρα, n (%)

Λύση:

Ερώτηµα (Α):

Η άτρακτος του ζυµωτηρίου λόγω της καθετότητάς της µέσα στον κάδο
ανάµειξης καταπονείται από το υλικό ( ζυµάρι) κυρίως σε στρέψη. Εάν η άτρακτος
ήταν τοποθετηµένη εντός του κάδου υπό µια γωνία φ, τότε θα εξεταζόταν η
περίπτωση της σύνθετης καταπόνησης ( κάµψη και στρέψη ). Από την (8.3) – (Τόµος
I, σελ.200) υπολογίζεται η τάση στρέψης για την άτρακτο:

Τ ΑΤΡ
τ t ΑΤΡ = ≤ τ t επ (σε Ν/mm2) (1)
wt

για την οποία ισχύουν οι εξής παραδοχές:

• Πλήρης Άτρακτος: w t ≈ 0 , 2 ⋅ d ΑΤΡ

3
(2)

4/76
• τ tεπ = 39 N (Τόµος Ι, σελ. 200, Πίνακας 8.1) για DIN 17200 και
mm 2
25CrMO4) (3)

PΑΤΡ
• ΤΑΤΡ = 9 ,55 ⋅ 10 6 ⋅ (N*mm), όπου PΑΤΡ σε ΚW και nΑΤΡ σε RPM. (4)
n ΑΤΡ

Συνεπώς, από τις (1), (2), (3) και (4) προκύπτει:

PAΤΡ
9,55 ⋅ 10 6 ⋅
Τ ΑΤΡ 100
τ t ΑΤΡ = ≤ τ tεπ ⇒ τ tΑΤΡ = (5)
wt 0,2 ⋅ d ΑΤΡ
3

Η περιφερειακή ταχύτητα της τροχαλίας του κινητήρα δίνεται από την (2.8) –
(Τόµος ΙΙ, σελ. 171):

d k ⋅ π ⋅ n k 63 ⋅ 10 −3 ⋅ 3,14 ⋅ 1000
uk = = ⇒ u k = 3,29 m / sec (6)
60 60

Σύµφωνα µε την εκφώνηση, ο ιµάντας του σχήµατος είναι επίπεδος,

δερµάτινος, τύπου HGL. Εποµένως, η ροπή στρέψης του κινητήρα δίνεται από την
παρακάτω σχέση:

Fu ⋅ d k 2 ⋅ Tk 2 ⋅ 25
Tk = ⇒ Fu = = ⇒ Fu = 793,65 N (7)
2 dk 63 ⋅ 10 −3

Άρα, σύµφωνα µε την (2.11) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 172):

1000 ⋅ Pk Fu ⋅ u 793,65 ⋅ 3,29

Fu = ⇒ Pk = = ⇒ Pk = 2.61KW (8)
2 1000 1000

∆ίνεται ότι ο βαθµός απόδοσης του ηλεκτροκινητήρα είναι 90%. Συνεπώς:

PΑΤΡ = Pk ⋅ 0,9 = 2,61 ⋅ 0,9 ⇒ PΑΤΡ = 2,35 KW (9)

Άρα, από την (5) προκύπτει:

5/76
 2,35 2,35
9,55 ⋅ 10 6 ⋅ 9,55 ⋅ 10 6 ⋅
τ tεπ = 100 ⇒ d 3 100 = 3 28772 ,43
ΑΤΡ ≥
0,2 ⋅ d ΑΤΡ
3
0,2 ⋅ 39

⇒ d ΑΤΡ ≥ 30,64mm

Έτσι, ως διάµετρος ατράκτου εκλέγεται η αµέσως επόµενη τυποποιηµένη

διάµετρος, d = 40 mm. Συνεχίζουµε τους υπολογισµούς µας µε την τυποποιηµένη
διάµετρο.

Ερώτηµα (Β):

Ο κρίσιµος αριθµός στροφών για στρέψη προκύπτει από την (8.22) – (Τόµος
Ι, σελ. 213):

ΤΑΤΡ
nkD = 72,3 ⋅ (10)
φo ⋅J

όπου J είναι η µαζική ροπή αδράνειας (σε kg*m2 = N*m*sec2) που ισούται µε :

1 1
J = ⋅ m ⋅ d A2 = ⋅ 50 ⋅ 0,04 2 ⋅ ⇒ J = 0,01Nm sec 2 (11)
8 8

ενώ από την (8.15) – (Τόµος Ι, σελ. 208) προκύπτει:

180 ο l A ⋅ ΤΑΤΡ 1000 ⋅ 224425

φο = ⋅ = 57,29 ⋅ ⇒ φ = 0,62° (12)
π G ⋅ I tΑΤΡ 80000 ⋅ 25,6 ⋅10 4

Όπου:

• I tATR = 0,1 ⋅ d 4 = 0,1 ⋅ 40 4 = 25,6 ⋅ 10 4 mm 4 , πολική επιφανειακή ροπή 2ου

βαθµού

4
• G = 80000 N 2 , µέτρο διάτµησης για χάλυβα
mm

6/76
• l A = 1m , µήκος ατράκτου

• TΑΤΡ = (3) = 224425Ν ⋅ mm = 224,425N ⋅ m

Εποµένως από την (10) προκύπτει:

224,425
nkD = 72,3 ⋅ ⇒ nkD ≈ 13.755 RPM
0,62 ⋅ 0,01

Παρατηρείται, λοιπόν, ότι κατά τον υπολογισµό της γωνίας στρέψης βρέθηκε

τιµή πέραν των τιµών 0, 25 − 0,5 ° m . Προκειµένου να καταλήξουµε σε αποδεκτή

απάντηση αυξάνεται η διάµετρος της ατράκτου. Εάν υπολογισθεί η νέα διάµετρος

από την (8.15) για φ = 0,25° και Ι tATR ζητούµενο προκύπτει ότι η διάµετρος

πρέπει να είναι ≥ 50,36 mm . Άρα επιλέγεται διάµετρος ατράκτου µεγαλύτερη από

50,36 mm (π.χ 60 mm).
∆ηλαδή:
Εάν φ = 0,25° προκύπτει :
180° ⋅1000 ⋅ 224425 180 ⋅1000 ⋅ 224425
0,25 = ⇒ d 4
= ⇒ d ≈ 50,36 mm
3,14 ⋅ 80000 ⋅ 0,1 ⋅ d 4 0,25 ⋅ 3,14 ⋅ 80000 ⋅ 0,1

Ερώτηµα (Γ):

Για να υπολογιστεί ο ιµάντας που θα µεταφέρει µε ασφάλεια την ισχύ στην

άτρακτο χρειάζεται να προσδιοριστούν:

• Το πλάτος, b, του ιµάντα

• Το πάχος, s, του ιµάντα

• Το µήκος, L, του ιµάντα

∆ίνεται ότι ο ιµάντας είναι επίπεδος, δερµάτινος, τύπου HGL. Συνεπώς, από
την (2.26) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 178) θα είναι:

7/76
 Pk ⋅ C
b= (1)
Po ⋅ C1 ⋅ C 2 ⋅ C3

όπου Pk = 2.61KW (η ισχύς του ηλεκτροκινητήρα που µεταφέρεται µέσω του

ιµάντα).
Το πάχος, s, του ιµάντα υπολογίζεται απευθείας από την (2.27) – (Τόµος ΙΙ,
σελ. 178) ως εξής:

s = 0,01 ⋅ d1 + 3 = 0,01 ⋅ 63 + 3 ⇒ s = 3,63mm (2)

Γίνεται έλεγχος για το πάχος του ιµάντα µε βάση το λόγο d1/s (Τόµος ΙΙ, σελ.
173, Πίνακας 2.1). Για ιµάντα τύπου HGL θα είναι:

d1 63
Για s=4 mm: ( ) min = = 15,75 < 20 mm (ΜΗ ΑΠΟ∆ΕΚΤΟ)
s 4

d1 63
Για s=3 mm: ( ) min = = 21 > 20 mm (ΑΠΟ∆ΕΚΤΟ)
s 3

Άρα, επιλέγεται πάχος ιµάντα ίσο µε 3 mm. Από τον Πίνακα 2.3 (Τόµος ΙΙ,
σελ. 180) και για s=3 mm, d=63 mm και n=1000 Rpm, λαµβάνεται Po=0,133 KW/cm.

Από τους Πίνακες 2.4 και 2.5 (Τόµος ΙΙ, σελ. 181) λαµβάνεται C=1 και C1=1.
Έτσι, µε βάση τις (2.8) και (2.10b) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 171) και για τυπική διολίσθηση,
ψ=2%, προκύπτει τελικά:

n1 100 − ψ 1000 98
i= ⋅ = ⋅ ⇒ i = 9,8 (3)
n2 100 100 100

Αντικαθιστώντας στην (2.10α) προκύπτει:

d2 100 d
i= ⋅ = 2 ⋅ 1,02 ⇒ d 2 = 605,29 mm
d1 100 − ψ 63

Εποµένως, από τον Πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ, σελ. 179) επιλέγεται τυποποιηµένη
διάµετρος ίση µε d=630 mm.

8/76
 Με βάση τα παραπάνω, η γωνία περιέλιξης, α1, στην µικρή τροχαλία θα
προκύπτει από την (2.18) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 176) και θα ισούται µε:

d 2 − d1 (630 - 63)
a1 = 180 − 60 ⋅ = 180 − 60 = 130,9 o ⇒ α1 ≈ 131ο
A 693

Όπου το Α, επειδή δεν ορίζεται από την εκφώνηση, τίθεται ίσο µε το

άθροισµα των διαµέτρων της µικρής και της µεγάλης τροχαλίας, δηλαδή

A = d1 + d 2 = 693mm .
Έτσι, για α1=131ο θα είναι C2≈0,86 – (Τόµος ΙΙ, σελ. 181, Πίνακας 2.6) και
C3≈1.0 – (Τόµος ΙΙ, σελ. 181, Πίνακας 2.7).
Εποµένως, αντικαθιστώντας στην (1) προκύπτει:

2,61 ⋅ 1
b= = 23,82 mm
0,133 ⋅ 1 ⋅ 0,86 ⋅ 1

Με βάση τον Πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ, σελ. 179) λαµβάνεται τυποποιηµένο
πλάτος ιµάντα ίσο µε b=25 mm.
Υπολογίζεται το µήκος, L, του ιµάντα από την (2.17) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 176):

(d 2 − d1 ) 2 567 2
L = 2 A + 1,57 ⋅ ( d1 + d 2 ) + = 2 ⋅ 693 + 1,57 ⋅ 693 + ⇒ L ≈ 2590 mm (4)
4A 4 ⋅ 693

Με βάση τον Πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ, σελ. 179) λαµβάνεται το συνιστώµενο
εσωτερικό µήκος ιµάντα που είναι ίσο µε L=2650 mm.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΑΣΗΣ ΙΜΑΝΤΑ

Γίνεται έλεγχος της τάσης ιµάντα. Από την (2.13) – (Τόµος ΙΙ, σελ.175) και
τον Πίνακα 2.1 ( Τόµος ΙΙ, σελ. 173) προσδιορίζεται η συχνότητα κάµψεων fB:

z ⋅ u 2 ⋅ 3,29
fβ = = = 2,48 1 < 25 1
L 2,65 sec sec (Αποδεκτό) (5)

Η τάση εφελκυσµού στον κλάδο του ιµάντα που έλκει υπολογίζεται από την
(2.11) – (Τόµος ΙΙ, σελ.172):

9/76
 m Fu 2,15 793,65
σ1 = ⋅ = ⋅ = 19,8 N (6)
m - 1 b ⋅ s 1,15 25 ⋅ 3 mm 2
Όπου

µ = 0,3 + 0,02 ⋅ 3,29 = 0,336

α = 131 °
π ⋅α
= 2,286
180
άρα m = e µα = e 0,336⋅2,286 = 2,15

Με βάση τον Πίνακα 2.1 θα πρέπει:

4,3 ≤ σ επ ≤ 6,5 N
mm 2
Συνεπώς προκύπτει από την (6) ότι η τιµή της σ1 δεν βρίσκεται µέσα στα όρια
της ασφαλούς λειτουργίας, όπως αυτή προδιαγράφεται. Άρα µια προτεινόµενη λύση
θα ήταν η αύξηση του πλάτους του ιµάντα π.χ b ≥ 125 mm .Για το επιλεγµένο
πλάτος επαναλαµβάνεται η διαδικασία του ελέγχου.

Ερώτηµα (∆):

Θεωρούµε ότι, το έδρανο καταπονείται µόνο ακτινικά λόγω της φόρτισης του
ιµάντα. Γενικά, για έδρανα που φορτίζονται µόνο ακτινικά ισχύει Fα=0 και P=Fr
(όπου Fr: ακτινικό φορτίο, Fα αξονικό φορτίο, P: ισοδύναµο δυναµικό φορτίο).
Η δύναµη, λοιπόν, που καταπονεί τόσο τον άξονα όσο και τα έδρανα της
τροχαλίας υπολογίζεται από την (2.7) – (Τόµος ΙΙ, σελ.169):

m +1 2,15 + 1
F A = Fr = ⋅ FU = ⋅ 793,65 = 2174 N (1)
m −1 2,15 − 1

Ο άξονας του κινητήρα καταπονείται σε αντιστρεφόµενη κάµψη και

επαναλαµβανόµενη στρέψη.
Από την (8.5) – (Τόµος Ι, σελ.201) θα µπορούσε να υπολογιστεί η διάµετρος d
του άξονα του κινητήρα ΜΟΝΟ προσεγγιστικά:

10/76
 d ≈ C1 ⋅ 3 T ( mm ) ≈ 16,96 ≈ 17 mm ,
όπου C1 = 5,8, T = 25 N ⋅ m και 25CrMo4 (2)

Συνεπώς από τον Πίνακα 11.5 (Τόµος Ι, σελ. 301) λαµβάνεται τυποποιηµένη
διάµετρος dk =25 mm. Στη συνέχεια ελέγχεται η τάση στρέψης για dκ=25 mm από
την (8.3) – (Τόµος Ι, σελ 200):

T 25 ⋅ 10 3
τt = ≤ τ επ (4) Άρα ≈ 25, 44 N < 39 N
Wt 0,2 ⋅ 17 2 mm 2 mm 2

Για να καθορισθεί ο τύπος του εδράνου απαιτείται και ο προσδιορισµός της

σταθεράς C.
Θεωρούνται γνωστά από το 1ο ερώτηµα:

Pκ = 2.61KW < 4 KW
nκ = 1000 Rpm

Επιπλέον σύµφωνα µε τους Πίνακες 11.2 και 11.3 (Τόµος Ι, σελ.296 – 297)
προκύπτει ότι:

L10 h = 8000 − 10000 h

C
= 7,83 ⇒ C = 7,83 ⋅ 2,174 = 17,02KN
Pκ

Συνεπώς εκλέγεται για C=17,02 KN και d=17 mm έδρανο Νο 6403 (Τόµος Ι,

σελ 301).

ΑΣΚΗΣΗ 2Η

Να επιλεγούν κοχλίες για την εφαρµογή του σχήµατος, όπου τα φορτία είναι
στατικά. Η ροπή στρέψης είναι Τ = 5100 N*m και η αξονική δύναµη είναι FA = 10

11/76
KN. Τα συνδεόµενα τεµάχια είναι κατασκευασµένα από St50, ενώ τα υπόλοιπα
γεωµετρικά στοιχεία είναι t = 50 mm, DE = 210 mm και DV = 150 mm.

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Ροπή Στρέψης, M Επιλογή Κατάλληλων Κοχλιών

Αξονική ∆ύναµη, FA

Υλικό τεµαχίων, St50

Στατικά Φορτία

t = 50 mm

DE = 210 mm

DV = 150 mm

Λύση:

Σύµφωνα µε την εκφώνηση, οι κοχλίες καταπονούνται υπό την επίδραση

στατικών φορτίων τόσο αξονικά όσο και διατµητικά.

12/76
• ΑΞΟΝΙΚΗ ΦΟΡΤΙΣΗ

∆ίνεται ότι η αξονική δύναµη που ενεργεί στους κοχλίες είναι ίση µε

FA = 10 KN , η οποία µοιράζεται σε οκτώ κοχλίες (όπως προκύπτει από το δοθέν

σχήµα).
Συνεπώς, κάθε κοχλίας θα παραλαµβάνει δύναµη:
FA
F= = 1,25 KN (1)
8
Επειδή τα φορτία είναι στατικά θα ισχύει ότι σ επ ≈ 0,3 ⋅ Re ( Τόµος I, σελ.
158 – για αρχικούς υπολογισµούς σε δυναµική καταπόνηση) και µε δεδοµένο ότι τα
τεµάχια έχουν κατασκευαστεί από St50 από τον Πίνακα 6.6 επιλέγω κλάση αντοχής
8.8 και ≤Μ16.
Άρα υπολογίζοντας προκύπτει:

Re = 10 ⋅ 8 ⋅ 8 = 640 N (2)
mm 2
Και η διατοµή του πυρήνα του κοχλία θα δίνεται από την (6.18) –(Τόµος I,
σελ. 164 )
F 1250
Ak = = = 6,51mm 2 (3)
σ επ 0,3 ⋅ 640
Από Πίνακα 6.1 εκλέγονται κοχλίες Μ4 µε Αk = 7,75 mm2.

• ∆ΙΑΤΜΗΤΙΚΗ ΦΟΡΤΙΣΗ

Ακολουθεί ο έλεγχος των κοχλιών σε διάτµηση και πίεση επιφανείας. Η

περιφερειακή δύναµη Fu που ασκείται στη διάµετρο DV θα είναι:
2T 2 ⋅ 5100
Fu = = = 68000 N (4)
DV 0,15
Ενώ η εγκάρσια δύναµη F προς µεταφορά από έναν κοχλία θα είναι:
68000
F= = 8500 N (5)
8
Η διάτµηση θα υπολογίζεται από την (6.14) – (Τόµος Ι, σελ.160):
F 8500
τα = = = 861,2 N (6)
A ⋅ m 9,87 ⋅ 1 mm 2

13/76
• m = 1 : για σύνδεση δύο ελασµάτων

π ⋅ (3,545)2
• A= = 9,87 mm 2 : διατοµή του κορµού του κοχλία Μ4, που
4
καταπονείται σε διάτµηση

• τ αεπ = 0,6 ⋅ Re = 384 N , για την περίπτωση της στατικής

mm 2
καταπόνησης.

Αφού τ a > τ αεπ , οι κοχλίες που εκλέχτηκαν θεωρούνται ακατάλληλοι λόγω

διαµέτρου για την εφαρµογή του σχήµατος. Παραµένοντας στην ίδια κατηγορία
υλικού (8.8) και αλλάζοντας τη διάµετρο θα έχουµε:

8500 ⋅ 4 8500 ⋅ 4
τα = < 384 ⇒ d > ⇒ d > 5,31mm (7)
π ⋅d 2 π ⋅ 384
Άρα επιλέγουµε κοχλίες Μ6 ή Μ8.

• ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΙΕΣΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ

Από την (6.15) – (Τόµος Ι, σελ.160) θα προκύψει τελικά:

F 8500
σl = = = 28,33 N 2 ≤ 768
N
d ⋅ s 6 ⋅ 50 mm mm 2
σ lεπ = 0,75 ⋅ Rm = 1,2 ⋅ Re = 1,2 ⋅ 640 = 768 N
mm 2 (8,9)
Τελικά σ l < σ lεπ

ΑΣΚΗΣΗ 3Η

Το σχήµα δείχνει την άτρακτο ενός κινητήρα ανύψωσης ενός ηλεκτρικού

βαρούλκου. Ο κινητήρας έχει ισχύ 5 KW στις n = 2000 Rpm. Το βάρος του δροµέα

14/76
είναι 20 kgr. Να υπολογισθεί ο κρίσιµος αριθµός στροφών σε κάµψη (nkΒ) της
ατράκτου που είναι 30 Κgr, σηµειακά τοποθετηµένο στο κέντρο της.

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Ισχύς Κινητήρα, PKIN. Κρίσιµος Αριθµός Στροφών, nkΒ

Ταχύτητα Περιστροφής Κινητήρα,

Βάρος ∆ροµέα, GDR

Βάρος Ατράκτου, GA.

Μήκος ∆ροµέα, LDR

Μήκος Ατράκτου, LΑ

∆ιάµετρος Ατράκτου, dΑ

Μήκος Εδράσεων, LΕ

15/76
Λύση:

Το σχήµα παρουσιάζει την άτρακτο του κινητήρα ανύψωσης ενός ηλεκτρικού

βαρούλκου. Γενικά, ισχύει ότι η άτρακτος καταπονείται σε κάµψη και σε στρέψη ενώ
µεταφέρει πάντα ροπή στρέψης. Στη συγκεκριµένη περίπτωση είναι εµφανές ότι η
άτρακτος είναι χωρίς διαβαθµίσεις. Πάνω της ενεργούν το ίδιο βάρος της ατράκτου,
το βάρος του δροµέα και οι δυνάµεις FΑ και FΒ ( στις θέσεις των εδράσεων).
Ζητείται να υπολογιστεί ο κρίσιµος αριθµός στροφών σε κάµψη. Συνεπώς
σύµφωνα µε την (8.20) – (Τόµος I, σελ. 212) ισχύει:

1
nkΒ ≈ 950 ⋅ k ⋅ (σε Rpm) (1)
f

για την οποία ισχύουν οι εξής παραδοχές:

• k = 1 για ελεύθερα εδραζόµενη άτρακτο που αποτελεί την κανονική περίπτωση.

• f: βέλος κάµψης της ατράκτου που στη συγκεκριµένη περίπτωση προέρχεται

από το ίδιο βάρος της ατράκτου, το βάρος του δροµέα και τις FA και FB που
ενεργούν στις θέσεις των εδράσεων.

Συνεπώς, από την (1) και µε δεδοµένο ότι η άτρακτος δεν έχει διαβαθµίσεις
θα πρέπει να υπολογίσουµε το βέλος κάµψης, λαµβάνοντας υπόψη τις δυνάµεις FΑ
και FΒ. Χρησιµοποιώντας βασικές γνώσεις στατικής καταλήγουµε στα εξής:

G = G A + GDR = 30 + 20 = 50 Kgr = 500 N

ΣFy = FA + FB − G = 0 ⇒ FA + FB = 500 N
ΣΜ Α = 0 ⇒ −418 ⋅ FB + 209 ⋅ G = 0 ⇒ 418 ⋅ FB = 209 ⋅ 500 ⇒ FΒ = 250 N , FA = 250 N
g ≈ 10 m
s2

Από την (8.9) – (Τόµος Ι, σελ. 206) θα ισχύει:

Fl 3 x x3
y= ⋅ (2 − 3 ⋅ + 3 ) (2)
6 ⋅ E ⋅ Ib l l

16/76
• E = 210000 N
mm 2

• I b ≈ 0,05 ⋅ d 4 ≈ 0,05 ⋅ 50 4 ≈ 312500 mm 4

Άρα η (2) γίνεται:

Fl 3 x x3 500 ⋅ 418 3  209 209 3 

y= ⋅ (2 − 3 ⋅ + 3 ) = ⋅  2 − 3 ⋅ +  =
3 
6 ⋅ E ⋅ Ib l l 6 ⋅ 210000 ⋅ 312500  418 418 
3,6517 ⋅ 1010
= ⋅ (2 − 1,5 + 0,125 ) = 0,058 mm
6 ⋅ 6,5625 ⋅ 1010

Αντικαθιστώντας στην (1) θα προκύψει τελικά:

1 1
nkΒ ≈ 950 ⋅ k ⋅ ≈ 950 ⋅1 ⋅ ≈ 950 ⋅ 17,24 ≈ 3944,5 Rpm
f 0,058

ΑΣΚΗΣΗ 4Η

Ένα βαγονέτο µεταφοράς υγράς ιλύος στηρίζεται σε έναν άξονα ο οποίος

κυλά επάνω σε δύο σιδηροτροχιές µε τη βοήθεια δύο εδράνων κύλισης (Α και Β),
όπως εικονίζεται στο σχήµα. Εάν δίνεται ότι το περιεχόµενο του βαγονέτου σε υγρά
ιλύ είναι 250 Κgr, το ίδιον βάρος του βαγονέτου είναι 150 Κgr, το µήκος του άξονα
είναι 980 mm, η διάµετρος του d = 60 mm, η εσωτερική διάµετρος των εδράνων d1 =
50 mm και τα έδρανα στρέφονται µε n = 100 Rpm, να βρεθούν τα κατάλληλα έδρανα
κύλισης για την εφαρµογή αυτή. Επίσης, δίνεται ότι η κατανοµή του βάρους ανά
µονάδα µήκους του άξονα είναι 10 N. Το ίδιον βάρος του άξονα να µη ληφθεί υπόψη.

17/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Εσωτερική ∆ιάµετρος Εδράνων, d1 Εύρεση Κατάλληλων Εδράνων

Ταχύτητα Περιστροφής Εδράνων, nΕ∆

Βάρος υγράς ιλύος, GI

Βάρος βαγονέτου, GB.

Μήκος Άξονα, LA

∆ιάµετρος Άξονα, D

Μήκος Εδράσεων, LΕ

18/76
Λύση:

Από την εκφώνηση ισχύει η παραδοχή ότι το βάρος κατανέµεται οµοιόµορφα.

Πιο συγκεκριµένα η κατανοµή του βάρους ανά µονάδα µήκους του άξονα είναι 10 N.
Συνεπώς θα ισχύει:

(1)
w = 10 N
mm

w ⋅ l 10 ⋅1000 (2)
FA = FB = = = 5000 N = 5 KN
2 2

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Αν δεν λαµβάναµε την κατανοµή σαν οµοιόµορφη και θεωρούσαµε το συνολικό βάρος
σαν µια δύναµη σηµειακά τοποθετηµένη στο κέντρο του άξονα και µε δεδοµένα από την εκφώνηση ότι το
βάρος του βαγονέτου σε υγρά ιλύ είναι GI = 250 Kgr, και το ίδιον βάρος του είναι GB = 150 Kgr θα
έχουµε:

G = G I + G B = 250 + 150 = 400kgr = 4000 N = 4 KN

ΣF y = 0 ⇒ G − F A − FB = 0 ⇒ F A + FB = 4 KN
500 ⋅ 4
ΣΜ Α = 0 ⇒ − FB ⋅ 1000 + G ⋅ 500 = 0 ⇒ FB ⋅ 1000 = 500 ⋅ G ⇒ FB = ⇒
1000
FB = F A = 2 KN
g = 10 m
s2

Αφού δεν υπάρχουν ειδικοί περιορισµοί από το πρόβληµα όσον αφορά στην
επιλογή των κατάλληλων εδράνων κύλισης, τότε θα ξεκινήσουµε τη διαδικασία
επιλογής µε σφαιρικούς τριβείς βαθειάς αύλακος.
Η φόρτιση θεωρείται ακτινική. Συνεπώς:

Fα = 0 και P = Fr = FA = FB = 5KN (3)

Το απαιτούµενο δυναµικό φορτίο δίνεται από την (11.8) – (Τόµος I, σελ.295):

fL
C = P⋅ (4)
fn ⋅ ft

19/76
Όπου

• f L : συντελεστής διάρκειας ζωής από τους Πίνακες 11.2 και 11.3 (Τόµος I,
σελ. 296 – 297). Για τον υπολογισµό του f L λαµβάνουµε από τους Πίνακες 11.2 και
C
11.3 (Τόµος I, σελ.296 – 297) L10 h = 5000h και = 3,11 .
P

• f t = 1 : συντελεστής θερµοκρασίας για t = 150 °C

• f n = 0,7 : συντελεστής ταχύτητας για έδρανα κύλισης – υπολογίζεται από το

σχήµα 11.13 ( Τόµος I, σελ. 295) για: n = 100 Rpm .

Συνεπώς:
2,2
C = 5 ⋅ 3,11 ⇒ C = 15,55 KN ή από την (1) C = 5 ⋅ = 15,71KN
0,7

Για εσωτερική διάµετρο εδράνων d1 = 50 mm και C = 15,71 εκλέγονται

από τον Πίνακα 11.5 (Τόµος I, σελ.301) σφαιρικά έδρανα µε βαθεία αύλακα (DIN

625) της σειράς 6010 µε d1 = 50 mm και C = 20,8 KN.

ΑΣΚΗΣΗ 5Η

Στο σχήµα παριστάνεται ένας ηλεκτρικός αεροσυµπιεστής. Ο συµπιεστής

παίρνει κίνηση µέσω δερµάτινου επίπεδου ιµάντα από ηλεκτροκινητήρα που φέρει
τροχαλία διαµέτρου 63 mm. Η κίνηση µεταδίδεται σε τροχαλία διαµέτρου 90 mm, η
οποία περιστρέφεται µε 600 Rpm. Εάν η ροπή του ηλεκτροκινητήρα είναι 5 Ν*m να
βρεθούν:
Α) Το πάχος του ιµάντα (s) σε χιλιοστά (mm)
Β) Το πλάτος του ιµάντα (b) σε χιλιοστά (mm)
Γ) Το µήκος του ιµάντα (L) σε χιλιοστά (mm)
∆) Η διάµετρος της ατράκτου της µικρής τροχαλίας σε χιλιοστά (mm), εάν το
υλικό κατασκευής είναι το St50

20/76
 Ε) Ο µικρότερος δυνατός τύπος του εδράνου στήριξης της µικρής τροχαλίας,
εάν θεωρηθεί ότι είναι ένσφαιρος τριβέας µε βαθύ αύλακα που γειτνιάζει
άµεσα µε την τροχαλία.
Να θεωρηθεί ότι οι ώρες λειτουργίας είναι 12 και ο αεροσυµπιεστής εργάζεται
σε ξηρό περιβάλλον και υπό κανονική θερµοκρασία.

Φ90mm, Φ63mm
n2=600Rpm

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

∆ιάµετρος µικρής τροχαλίας, d1 Πάχος Ιµάντα, s

∆ιάµετρος µεγάλης τροχαλίας, d2 Πλάτος Ιµάντα, b

Ταχύτητα περιστροφής Κινητήρα, Μήκος Ιµάντα, L

Ροπή Κινητήρα, ∆ιάµετρος Ατράκτου, DΑΤΡ

Υλικό Ατράκτου Τύπος Εδράνου µικρής Τροχαλίας

Ένσφαιρος τριβέας µε βαθύ αύλακα

Ώρες Λειτουργίας

Περιβαλλοντικές συνθήκες

21/76
Λύση:

Ερώτηµα (Α):

Από τις διαµέτρους d1 και d2 της µικρής και µεγάλης τροχαλίας αντίστοιχα
προκύπτει η σχέση µετάδοσης, i.
Από την (2.10α) – (Τόµος II, σελ. 171) υπολογίζεται η σχέση µετάδοσης, i,
λαµβάνοντας τυπική διολίσθηση, ψ = 2% :

d2 100 90 100
i= ⋅ = ⋅ ⇒ i = 1,46 (1)
d1 100 − ψ 63 100 − 2

όπου:

• i: σχέση µετάδοσης

• d1: διάµετρος µικρής τροχαλίας (mm)

• d2: διάµετρος µεγάλης τροχαλίας (mm)

• ψ: διολίσθηση µεταξύ των δύο τροχαλιών

Από την (2.10b) – (Τόµος II, σελ. 172) υπολογίζουµε την ταχύτητα
περιστροφής της µικρής τροχαλίας, n1 (σε Rpm):

n1 100 − y n 100 − 2 n
= =i⇒ 1 = = 1,46 ⇒ 1 ⋅ 0,98 = 1,46 ⇒
n2 100 600 100 600
n1 ⋅ 0,98 = 876 ⇒ n1 = 893,88 ≈ 894 Rpm (2)

Το πάχος του ιµάντα (s) δίνεται από την (2.27) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 178):

s ≈ 0,01 ⋅ d1 + 3mm ≈ 0,01 ⋅ 63 + 3mm ≈ 3,63mm ≈ 4mm (3)

22/76
Ερώτηµα (Β):

Το πλάτος b του ιµάντα δίνεται από την (2.26) – (Τόµος II, σελ. 178):

P ⋅C
b= (σε cm) (4)
P0 ⋅ C1 ⋅ C 2 ⋅ C3

όπου:

• P: ισχύς προς µεταφορά σε KW

• P0: ονοµαστική ισχύς που µεταφέρεται από 1cm του πλάτους του ιµάντα
(KW/cm).

• C: συντελεστής φόρτισης βάσει συνθηκών λειτουργίας (Πίνακας 2.4 – Τόµος II,

σελ. 181).

• C1: συντελεστής περιβάλλοντος βάσει συνθηκών περιβάλλοντος (Πίνακας 2.5 –

Τόµος II, σελ. 181).

• C2: συντελεστής περιέλιξης βάσει της γωνίας περιέλιξης της µικρής τροχαλίας
(Πίνακας 2.6 – Τόµος II, σελ. 181).

• C3: συντελεστής διάταξης (Πίνακας 2.7 – Τόµος II, σελ. 181).

Εποµένως το πλάτος του ιµάντα προκύπτει από τους παρακάτω υπολογισµούς

στην (4) :
0,47 ⋅1,1
b= = 47,96 mm
0,11 ⋅1 ⋅1 ⋅ 0,98
όπου:

• P = 0,47 KW (που προκύπτει από τις (5), (6), (7))

• P0 = 0,11 KW
cm (προκύπτει από τον Πίνακα 2.3 (Τόµος ΙΙ, σελ. 180) µε
γραµµική παρεµβολή)

23/76
• C = 1,1

• C1 = 1,0

• C 2 = 0,98 µε γωνία περιέλιξης της µικρής τροχαλίας: α 1 ° ≈ 170 °

Η γωνία περιέλιξης υπολογίζεται σύµφωνα µε τα παρακάτω:

90 − 63 27
α 1 = 180 ° − 60 ° ⋅ = 180 ° − 60 ° ⋅ = 169 , 41 ° ≈ 170 °
d1 + d 2 153

• C 3 = 1,0

Από την (2.8) – (Τόµος II, σελ.171) υπολογίζεται η περιφερειακή ταχύτητα u1

για τη µικρή τροχαλία του ηλεκτροκινητήρα:

d1 ⋅ π ⋅ n 1 m 63 ⋅ 3,14 ⋅ 894 ⋅ 10 −3
u1 = ( ⇒ u1 = ⇒
60 sec) 60 (5)
u1 = 2,95 m
sec

∆ίνεται ότι η ροπή του ηλεκτροκινητήρα είναι 5 N*m. Συνεπώς, µπορεί να

υπολογιστεί η περιφερειακή δύναµη που αναπτύσσεται:

Fu ⋅ d 1 2T 2⋅5
T= ⇒ Fu = ⇒ Fu = = 158,73 N (6)
2 d1 63 ⋅10 −3

Η προς µεταφορά ισχύς δίνεται από την (2.11) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 172):
Fu ⋅ u1 158 ,73 ⋅ 2,95 468, 25
P= ⇒P= ⇒P= = 0, 47 KW (7)
1000 1000 1000

Το πλάτος του ιµάντα τυποποιείται από τον Πίνακα 2.2 (Τόµος II, σελ. 179)
στο αµέσως µεγαλύτερο πλάτος δηλ. b = 50mm . Όλοι οι περαιτέρω υπολογισµοί θα
πραγµατοποιηθούν µε το νέο πλάτος ιµάντα που εκλέχτηκε από τον Πίνακα 2.2.
Στο σηµείο αυτό απαιτείται να ελεγχθεί ο λόγος της διαµέτρου της τροχαλίας
προς το πάχος του ιµάντα. Οπότε:

24/76
 d1 63 d 
= = 15,75 < 20 =  1  (Πίνακας 2.1 (Τόµος II, σελ. 173))
s 4  s  min
Συνεπώς, πρέπει να επιλεγεί ιµάντας µε µικρότερο πάχος (s):

63 d 
= 21 > 20 =  1  (ΑΠΟ∆ΕΚΤΟ)
3  s  min

Ερώτηµα (Γ):

Το µήκος του ιµάντα L δίνεται από την (2.17) – (Τόµος II, σελ. 176):

( d 2 − d1 ) 2
L ≈ 2 A + 1,57 ⋅ (d1 + d 2 ) + ⇒
4A
27 2 729
L ≈ 2 ⋅ 153 + 1,57 ⋅ 153 + ≈ 306 + 240,21 + ⇒
4 ⋅ 153 612
L ≈ 546,21 + 1,19 ⇒ L ≈ 547,4mm
(1)

Από τον Πίνακα 2.2 – (Τόµος II, σελ.179) εκλέγεται µήκος L ιµάντα:
L = 560 mm (2)
Από την (2.13) – (Τόµος II, σελ. 175) ελέγχεται η συχνότητα κάµψεων fΒ που
δεν πρέπει να υπερβαίνει τις τιµές fΒmax από τον Πίνακα 2.1 (Τόµος II, σελ.173).
Συνεπώς προκύπτει:

z ⋅ u 2 ⋅ 2,95
fB = = = 10,56 ⋅ 1 < 25 1
L 0,56 s s
Όπου z: αριθµός τροχαλιών του συστήµατος

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΑΣΕΩΝ

Ελέγχεται αν:

σ ολ = σ 1 + σ b + σ f ≤ σ επ
Όπου από την (2.11) – (Τόµος II, σελ.172) προκύπτει:

25/76
 m F F 2,66 158,73
σ1 = ⋅ u = e µ ⋅α ⋅ u = ⋅ = 1,7 N
m −1 b ⋅ s b ⋅ s 2,66 − 1 50 ⋅ 3 mm 2

• e µ ⋅α = m = 2,718 2 ,96⋅0 ,33 = 2,66

• µ = 0,3 + 0,02 ⋅ 2,95 = 0,33 , συντελεστής τριβής (Πίνακας 2.1 – Τόµος

II, σελ. 173)

3,14 ⋅ 170
• α= = 2,97 , γωνία περιέλιξης σε ακτίνια
180

Από την (2.12) – (Τόµος II, σελ.174) υπολογίζεται η τάση κάµψης:

s
σ b = Eb ⋅ = 2,38 N
d1 mm 2

• Εb = 50 Ν / mm2 : µέτρο ελαστικότητας σε κάµψη του υλικού του ιµάντα

(Πίνακας 2.1 (Τόµος II, σελ. 173)).

• S / d1: λόγος πάχους ιµάντα προς διάµετρο µικρής τροχαλίας.

Από την (2.15) – (Τόµος II, σελ. 175):

ρ ⋅ u2 ρ ⋅ 2,95 2 0,9 ⋅ 2,95 2

σf = = = = 7,83 ⋅ 10 −3 N
10 3 1000 1000 mm 2
Τελικά:

σ ΟΛ = 4,08783 N < 7,5 N

mm 2 mm 2 (ΑΠΟ∆ΕΚΤΟ)

Ερώτηµα (∆):

Από την (8.5) – (Τόµος I, σελ. 201) υπολογίζεται η διάµετρος της ατράκτου d
προσεγγιστικά:

d ≈ C1 ⋅ 3 T ≈ 6,3 ⋅ 3 5 = 10,77 mm

26/76
όπου:

• C1 = 6,3 (συντελεστής που εξαρτάται από την επιτρεπόµενη τάση στρέψης µε

τ επ = 20 N για St50 )
mm 2

• T = 5N ⋅ m

ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΕ ΣΤΡΕΨΗ

Η τάση στρέψης πρέπει να είναι σύµφωνα µε την (8.3) – (Τόµος Ι, σελ.200):

T 5 ⋅10 3
τt = = = 20 N 2 < τ tεπ = 26 N mm
2

Wt 0,2 ⋅ (10,77 ) 3
mm
όπου:

• W t = 0, 2 ⋅ d 3 :πολική ροπή αντίστασης της διατοµής της ατράκτου σε mm3

• τ tεπ = 26 N mm 2 : επιτρεπόµενη τάση στρέψης από Πίνακα 8.1 – (Τόµος Ι,

σελ. 200).

Ερώτηµα (Ε):

Εάν θεωρηθεί ότι η φόρτιση είναι µόνο ακτινική λόγω ιµάντα, προκύπτει:
Fr = P = FA = 351,18 N
Fa = 0
Από τον Πίνακα 11.2 (Τόµος ΙΙ, σελ. 296) για P ≤ 4 KW και Α/Α 3

προκύπτει επιθυµητή διάρκεια λειτουργίας σε ώρες: L10 h = 8000 − 10000 h .

Επίσης από τα ερωτήµατα (Α) και (∆) θεωρούνται γνωστά η ταχύτητα

περιστροφής της µικρής τροχαλίας n1 = 894 Rpm και η ακριβής διάµετρος

d1 = 10,77 mm .

27/76
 Έστω ότι L10 h = 10000 h και n1 = 894 Rpm τότε από τον Πίνακα 11.3
(Τόµος Ι, σελ. 297) προκύπτει µε χρήση γραµµικής παρεµβολής ο λόγος φόρτισης:
8,14 − 7,66 8,14 − x
= ⇒ x = 8,12
900 − 750 900 − 894
C
= 8,12 ⇒ C = 8,12 ⋅ P ⇒ C = 8,12 ⋅ 351,18 = 2,85 KN
P
Για εσωτερική διάµετρο d = 12 mm εκλέγεται από Πίνακα 11.5 (Τόµος Ι,
σελ.301) ο ένσφαιρος τριβέας µε βαθύ αύλακα Νο 6001 µε C=5,1KN.

ΑΣΚΗΣΗ 6Η

Ένα σπείρωµα γρύλου αυτοκινήτου πρόκειται να δεχθεί φορτίο όπως στο

σχήµα. Εάν επιλεγεί σπείρωµα κατά DIN Μ48 µε ονοµαστική διάµετρο d = 48 mm,
µέση διάµετρο d2 = 44,752 mm, διάµετρο πυρήνα d1 = 41,866 mm, βήµα P = 5 mm
και γωνία πλευρών β = 60° να βρεθούν:
Α) Το είδος της καταπόνησης του κοχλία
Β) Να γίνει έλεγχος καταπόνησης. Επιπλέον δίνονται: το φορτίο Fφ = 50 ΚΝ,
ο συντελεστής τριβής µ = 0,1, το υλικό κατασκευής του σπειρώµατος 3.6 και η
απόσταση περικοχλίου από το έδαφος l = 350 mm.

28/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Σπείρωµα κατά DIN M48 Είδος Καταπόνησης

Ονοµαστική ∆ιάµετρος, d Έλεγχος Καταπόνησης

∆ιάµετρος Πυρήνα, d1

Μέση ∆ιάµετρος, d2

Βήµα, P

Γωνία Πλευρών, β

Φορτίο, Fφ

Συντελεστής Τριβής, µ

Υλικό Κατασκευής Σπειρώµατος

Απόσταση Περικοχλίου, l

Λύση:

Ερώτηµα (Α):

Η αξονική δύναµη Fφ καταπονεί τον πυρήνα του κοχλία σε θλίψη και στρέψη.
Πρέπει να τονιστεί, ωστόσο, ότι σε στατική κατάσταση ο κοχλίας καταπονείται µόνο
σε θλίψη.
Η επίλυση του θέµατος απαιτεί έλεγχο του κοχλία σε σύνθετη καταπόνηση.

Ερώτηµα (Β):

∆ίνεται ότι το φορτίο που ασκείται στον κοχλία είναι

Fφ = 50kN = 50000 Ν . Η θλιπτική τάση που καταπονεί τον κοχλία υπολογίζεται
σύµφωνα µε την (6.18) – (Τόµος Ι, σελ.164):
F 50000
σ = ⇒σ = ⇒ σ = 36,31 N (1)
Ak 1377 mm 2

29/76
 Όπου:

• Ak = 1377mm 2 από τον Πίνακα 6.1 (Τόµος I, σελ.164)

Η στρεπτική τάση δίνεται από την (6.19) – (Τόµος Ι, σελ. 164):

T T
τt = = σε N (2)
wt 0,2 ⋅ d 3
3
mm 2
Όπου:

• d 3 = d1 = 41,9mm : ∆ιάµετρος του πυρήνα του κοχλία

• T : Ροπή Στρέψης που καταπονεί τον κοχλία σε N ⋅ mm . ∆ίνεται από την

(6.5) – (Τόµος Ι, σελ. 151):

T = M G = F ⋅ r2 ⋅ εφ (α ± ρ ′) σε Ν ⋅ mm (3)
Όπου:

• F = 50000 N (Αξονική ∆ύναµη) (4)

d 2 44,8
• r2 = = = 22,4mm (Ακτίνα Κατατοµής Σπειρώµατο ς) (5)
2 2

• α: Γωνία σπειρώµατος που υπολογίζεται σύµφωνα µε την (6.2) – (Τόµος Ι, σελ.

150):

P 5
εφα = = = 0,0355 ⇒ a = 2,04 ° (6)
π ⋅ d 2 44 ,8 ⋅ 3,14

• ρ΄: γωνία τριβής σπειρώµατος που υπολογίζεται σύµφωνα µε τη σελίδα 151

(Τόµος Ι):

µ 0,1
εφ ρ ′ = = = 0,1155 ⇒ ρ ′ = 6,59 ° (7)
β  συν 30 °
συν  
2

30/76
 Συνεπώς αντικαθιστώντας τις (4), (5), (6) και (7) στην (3) προκύπτει τελικά:

T = F ⋅ r2 ⋅ εφ (α + ρ ′ ) ⇒
T = 50000 ⋅ 22 , 4 ⋅ εφ ( 2 , 04 + 6 , 59 ) ⇒ (8)
T = 50000 ⋅ 22 , 4 ⋅ 0 ,15 = 169984 N ⋅ mm

Στο όρισµα της εφαπτοµένης η γωνία ρ΄ θεωρείται θετική στην περίπτωση σύσφιγξης του κοχλία.

Τελικά η στρεπτική τάση ισούται µε:

T 168000
τt = = = 11,42 N (9)
0,2 ⋅ d 3 0,2 ⋅ 41,9
3 3
mm 2

Η ισοδύναµη τάση σv, που προκύπτει λόγω θλίψης και στρέψης δίνεται από
την (6.20) – (Τόµος Ι, σελ. 164):

σ v = σ 2 + 3τ t2 = 1318,42 + 391,25 = 41,35 N

mm 2
(10)
Άρα σ ν < σ νεπ = 60 N
mm 2

Όπου:

• σ νεπ ≈ 0,2 ⋅ Rm = 0,2 ⋅ 300 = 60 N : ισοδύναµη επιτρεπόµενη τάση

mm 2
για επαναλαµβανόµενη καταπόνηση

Συνεπώς, ο κοχλίας είναι κατάλληλος αφού η αντοχή του στα φορτία που
δέχεται κρίνεται ικανοποιητική.

Για περαιτέρω διερεύνηση ανατρέξτε στο παράδειγµα 6.4 – (Τόµος Ι, σελ. 381, ερωτήµατα
6-4.2, 6-4.3, 6-4.4, 6-4.5).

31/76
ΑΣΚΗΣΗ 7Η – ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ 11.3 (Τόµος Ι – σελ. 412)

Να βρεθούν τα κατάλληλα έδρανα, στις θέσεις Α και Β, για τη στήριξη της

ατράκτου στον µειωτήρα του σχήµατος, εάν γνωρίζετε ότι d = 60 mm, d1 = 50 mm, l
= 310 mm, l1 = 120 mm, l2 = 190 mm, F = 10,6 KN, do = 364 mm και n = 320 Rpm.
Επίσης, ζητείται η επιθυµητή διάρκεια ζωής των εδράνων να είναι ≥ από 12500 h.

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

∆ύναµη, F Επιλογή Εδράνων

∆ιάµετρος Τριβέα, d

∆ιάµετρος Ατράκτου (εσωτερική), d1

∆ιάµετρος Εδράνου, d0

Ταχύτητα Περιστροφής Ατράκτου, n

Συνολικό µήκος ατράκτου, l

Μήκος l1

Μήκος l2

∆ιάρκεια ζωής εδράνων:Lh ≥ 12500 h

32/76
Λύση:

Θεωρείται ότι τα έδρανα είναι σφαιρικοί τριβείς βαθείας αύλακος, αφού δεν
τίθενται από την εκφώνηση του προβλήµατος συγκεκριµένοι περιορισµοί, όσον
αφορά στην επιλογή των κατάλληλων εδράνων κύλισης.
Η άτρακτος του σχήµατος αντιµετωπίζεται σαν µια αµφιέρειστη δοκός στην
οποία ασκείται το ενδιάµεσο φορτίο F και οι αντιδράσεις F1 και F2 στις θέσεις Α και
Β των εδράσεων. Συνεπώς, χρησιµοποιώντας βασικές γνώσεις Στατικής προκύπτει:

ΣFy = 0 ⇒ F1 + F2 = F ⇒ F1 + F2 = 10600 N
ΣΜ B = 0 ⇒ − F ⋅ l2 + F1 ⋅ (l1 + l2 ) = 0 ⇒
F1 ⋅ 310 = 10600 ⋅ 190 ⇒
Άρα προκύπτει τελικά:
F1 = 6500 N = 6,5 KN (1)

F2 = 4100 N = 4,1KN (2)

Τα έδρανα καταπονούνται κυρίως ακτινικά. Γενικά, για έδρανα που

φορτίζονται µόνο ακτινικά ισχύει Fα=0 και P=Fr (όπου Fr: ακτινικό φορτίο, Fα
αξονικό φορτίο, P: ισοδύναµο δυναµικό φορτίο).
Συνεπώς, το ισοδύναµο δυναµικό φορτίο στη θέση {Α} – (Οµοίως και στη
{Β}) δίνεται από την (11.1) – (Τόµος Ι, σελ. 290):
P = Fr = F1 = 6,5 KN
(3)
Fa = 0

Από την εκφώνηση ζητείται η επιθυµητή διάρκεια ζωής των εδράνων να

ξεπερνά τις 12500 h. Συνεπώς για ταχύτητα περιστροφής ατράκτου

n = 320 Rpm , L10 h ≥ 12500h και ένσφαιρο τριβέα προκύπτει από τον Πίνακα
11.3 (Τόµος Ι, σελ 297) µε τη χρήση γραµµικής παρεµβολής:

C
= 6,175 ≈ 6,18 KN ⇒
P
C = 6,18 ⋅ 6,5 = 40,17 KN

33/76
 Συνεπώς, για εσωτερική διάµετρο ατράκτου d1 = 50 mm εκλέγεται από τον
Πίνακα 11.5 (Τόµος Ι, σελ. 301) ο σφαιρικός τριβέας µε βαθύ αύλακα Νο 6310 µε
δυναµικό φορτίο C = 62 KN.

ΑΣΚΗΣΗ 8Η

Για την κοχλίωση του καλύµµατος του σταθερού εδράνου της ατράκτου του
σχήµατος χρησιµοποιούνται 4 κοχλίες Μ5 από υλικό (κατά DIN) 8.8. Η
µεταφερόµενη από το έδρανο αξονική δύναµη Fα = 4400 Ν παραλαµβάνεται από τους
4 κοχλίες. Ως όριο διαρροής για το υλικό 8.8 να ληφθεί η τιµή του ορίου 0,2%.
Ζητούνται:
Α) Έλεγχος της τάσης εφελκυσµού στον πυρήνα του κοχλία, χωρίς να ληφθεί
υπόψη η πρόταση κατά τη δυναµική καταπόνηση.
Β) Υπολογισµός της δύναµης διαφοράς ∆F µε δF / δs = 0,6, της δύναµης
πρότασης Fv και της παραµένουσας δύναµης FF, εάν η τάση σύσφιξης ληφθεί ως η
συνήθης για κοχλίες πρότασης.
Γ) Η παραµένουσα δύναµη πρέπει να είναι FF > 0,4FV. Ικανοποιείται η
συνθήκη;

34/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Σπείρωµα κατά DIN M5 Έλεγχος σε Εφελκυσµό

Αξονική ∆ύναµη, Fα ∆ύναµη ∆ιαφοράς, ∆F

δF / δs = 0,6 ∆ύναµη Πρότασης, Fv

Τάση Σύσφιξης, σan Παραµένουσα ∆ύναµη, FF

Υλικό Κατασκευής Σπειρώµατος 8.8 Έλεγχος Συνθήκης

Όριο ∆ιαρροής, Re

Λύση:

Ερώτηµα (Α):

∆ίνεται ότι η αξονική δύναµη, που µεταφέρεται από το έδρανο της ατράκτου

και παραλαµβάνεται από τους τέσσερις κοχλίες είναι ίση µε Fa = 4400 N .

Συνεπώς, κάθε κοχλίας θα παραλαµβάνει δύναµη:
Fa 4400
F= = = 1100 N (1)
4 4
Η τάση εφελκυσµού, που αναπτύσσεται στον πυρήνα του κοχλία, αν δε
ληφθεί υπόψη η πρόταση κατά τη δυναµική καταπόνηση δίνεται από την (6.12) –
(Τόµος Ι, σελ. 157):
F 1100
σ = = ⇒ σ = 86,68 Ν (2)
Α k 12,69 mm 2
Όπου:

• Ak = 12,69 mm 2 : διατοµή του πυρήνα του κοχλία σε mm2 από τον Πίνακα
6.1 (Τόµος Ι, σελ. 142)

Ως σ επ λαµβάνεται το 0,8 του 0,2% ορίου επιµήκυνσης R p 0, 2 του υλικού 8.8

του κοχλία σύµφωνα µε τον Πίνακα 6.6 (Τόµος I, σελ. 150). ∆ηλαδή:

35/76
 Re = 640 N (3)
mm 2
Τελικά προκύπτει:

σ επ = 0,8 ⋅ 640 = 512 N (4)

mm 2
Κα συνεπαγόµενα:

σ = 86,68 < σ επ = 512 N (5)

mm 2
Άρα, η τάση εφελκυσµού, που αναπτύσσεται στον πυρήνα του κοχλία είναι
εντός των επιτρεπόµενων ορίων.

Ερώτηµα (Β):

Από την (6.11) – (Τόµος Ι, σελ.157), υπολογίζεται η δύναµη διαφοράς ∆F:

δF δS 0,6
∆F = F ⇒ ∆F = 1100 ⋅ ⇒ ∆F = 412,5 N (6)
1+ δF δS 1 + 0,6

Η δύναµη πρότασης Fv δίνεται από την (6.10) – (Τόµος Ι, σελ. 154):

Fv = Ak ⋅ σ an ⇒ Fv = 12,69 ⋅ σ an ⇒
(7)
Fv = 12,69 ⋅ 360 ⇒ Fv = 4568,4 N
Όπου:

• σ αn = 360 N 2
mm 2 : τάση σύσφιξης σε N / mm από Πίνακα 6.11α

Η παραµένουσα δύναµη Fk δίνεται από το σχήµα (6.13) – (Τόµος Ι, σελ. 156).

Από τους παρακάτω υπολογισµούς τελικά προκύπτει:

Fk = Fmax − F ⇒ Fk = 4980,9 − 1100 ⇒

(8)
Fk = 3880,9 N
Όπου:

36/76
• Fmax = Fv + ∆F ⇒ Fmax = 4568 ,4 + 412 ,5 ⇒ Fmax = 4980 ,9 N

Ερώτηµα (Γ):

Από τις (7), (8) είναι εµφανές ότι:

Fk > 0, 4 Fv ⇒ 4997 > 0,4 ⋅ 5685 = 2274 N
Συνεπώς ικανοποιείται η απαιτούµενη συνθήκη.

ΑΣΚΗΣΗ 9Η

Να µελετηθεί και να δειχθεί σε σκαρίφηµα διάταξη µετάδοσης κίνησης µέσω

ιµάντων, µε την οποία θα δίνεται απευθείας κίνηση σε κύλινδρο διαµέτρου D = 210
mm. Κατά την περιστροφή του ο κύλινδρος θα πρέπει να υπερνικά περιφερειακή
δύναµη F = 600 Ν και να περιστρέφεται µε περιφερειακή ταχύτητα u = 14,65 m / sec.
Η κινητήρια µηχανή θα είναι ηλεκτροκινητήρας ο οποίος περιστρέφεται µε
700 Rpm. Η συσκευή λειτουργεί µε τις ακόλουθες συνθήκες

Ρυθµός εκκινήσεων: Μέσος

Φορτίο: Μέσο – Μέτριες κρούσεις

∆ιάρκεια Λειτουργίας: 3h / d

Ο βαθµός απόδοσης της διάταξης είναι 0,9.

Στοιχεία που δεν δίνονται να επιλέγονται κατόπιν αιτιολόγησης.

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

∆ιάµετρος Κυλίνδρου, D Επιλογή Κατάλληλου Ιµάντα

Περιφερειακή ∆ύναµη, F Σχεδιασµός Σκαριφήµατος

Περιφερειακή Ταχύτητα, u

Ταχύτητα Περιστροφής Κινητήρα, n

Μέσος Ρυθµός Εκκινήσεων

37/76
 Μέσο Φορτίο

Μέτριες Κρούσεις

∆ιάρκεια Λειτουργίας 3h/d

Βαθµός Απόδοσης ∆ιάταξης, n%

Λύση:

Η σχέση µετάδοσης της κίνησης µέσω των ιµάντων δίνεται από την (2.8) –
(Τόµος ΙΙ, σελ. 171):
n1 d 2
= =i (1)
n2 d1

Η περιφερειακή ταχύτητα για την τροχαλία d2 δίνεται οµοίως από την (2.8) –
(Τόµος ΙΙ, σελ. 171):
d2 ⋅π ⋅ n 2
u2 = (2)
60
Από την (2) µπορεί να υπολογιστεί η ταχύτητα περιστροφής της µεγάλης
τροχαλίας:
60 ⋅ u 2
n2 =
d2 ⋅π
60 ⋅ 14,65
⇒ n2 = ⇒ n 2 = 1332 Rpm (3)
0,21 ⋅ 3,14
Ο παραπάνω τύπος ισχύει για την περίπτωση που δε λαµβάνεται υπόψη η
διολίσθηση ψ.
Η προς µεταφορά ισχύς υπολογίζεται ως εξής (Τόµος ΙΙ, σελ. 172):
1000 ⋅ P
Fu = (3)
u

Fu ⋅ u 600 ⋅ 14,65
P2 = = = 8,79 KW (4)
1000 1000

38/76
 Από την εκφώνηση δίνεται ότι ο βαθµός απόδοσης της διάταξης είναι 0,9.
Συνεπώς προκύπτει:
P2 8,79
P2 = P1 ⋅ 0,9 ⇒ P1 = ⇒ P1 = = 9,77 KW (5)
0,9 0,9
Από τις (1) και (3) υπολογίζεται η διάµετρος d1 της µικρής τροχαλίας:
n1 d 2 700 0,21
= ⇒ = ⇒ d1 = 0,40 m = 400 mm (6)
n2 d1 1332 d1
Εκλέγεται τυποποιηµένη διάµετρος d1 σύµφωνα µε τον Πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ,
σελ. 179) ίση µε 400mm.
Εποµένως η σχέση µετάδοσης θα είναι σύµφωνα µε την (1):
n1 d 2 0,21
= =i⇒i= ⇒ i = 0,53 (7)
n 2 d1 0, 4
Ενώ, λαµβάνοντας διολίσθηση ίση µε 2% προκύπτει τελικά:
d2 100 0,21 100
⋅ =i⇒i= ⋅ ⇒ i = 0,54 (8)
d 1 100 − ψ 0,4 100 − 2

Το πλάτος του ιµάντα υπολογίζεται από την (2.26) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 178):
P⋅C
b= (9)
Po ⋅ C1 ⋅ C 2 ⋅ C3
Όπου:

• P = P1 = 9,77 KW : Η προς µεταφορά ισχύς σε KW από την (5).

P0 = KW
• cm : Ονοµαστική ισχύς που µεταφέρεται από 1cm πλάτος του
ιµάντα. Εξαρτάται από τα d1, n1 και το πάχος s του ιµάντα. Για το πάχος του

ιµάντα από την (2.7) – (Τόµος ΙΙ, σελ.178): s = 0,01 ⋅ d 1 + 3mm = 7 mm .

Οπότε από τον Πίνακα 2.3 (Τόµος ΙΙ, σελ. 180) για s = 7 mm ,
n1 = 700 Rpm και d1 = 400 mm και µε τη βοήθεια γραµµικής παρεµβολής
προκύπτει τελικά:

P0 = 2, 24 KW
cm . (10)

39/76
• C = 1,1 : Συντελεστής φόρτισης από Πίνακα 2.4 (Τόµος ΙΙ, σελ. 181) για
Οµάδα Α, Μέσου Μεγέθους Κινήσεις και 3h λειτουργίας ανά µέρα.
(11)

• C1 = 1,0 : Συντελεστής περιβάλλοντος από τον Πίνακα 2.5 (Τόµος ΙΙ, σελ.
181) (12)

• C 2 = 0,94 : Συντελεστής περιέλιξης από τον Πίνακα 2.6 (Τόµος ΙΙ, σελ.181),
ο οποίος προκύπτει από τους παρακάτω υπολογισµούς µε χρήση γραµµικής
παρεµβολής: (13)
Για ανοιχτή διάταξη η γωνία περιέλιξης στη µικρή τροχαλία δίνεται από τις
(2.18) και (2.21) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 176):
d 2 − d1 0,19
a1 ≈ 180 ° − 60 ° ⋅ = 180 ° − 60 ° ⋅ ⇒
A 0,8 ⋅ (d 1 + d 2 )
0,19
a1 = 180 ° − 60 ° ⋅ = 156 ,6 °
0, 49
A = 0,8 ⋅ ( d1 + d 2 ) = 0,8 ⋅ 0,61 = 0, 49 m

Για διασταυρούµενη διάταξη η γωνία περιέλιξης δίνεται από τις (2.23) και
(2.24) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 177):
a1 = 180 ° + 2 β = a 2
d 2 + d1 0,61
ηµβ = 0,5 ⋅ = 0,5 ⋅
A A
A ≥ 20 ⋅ b
• C 3 = 1 : Συντελεστής διάταξης για οριζόντια διάταξη ή C 3 = 0,8 για
κατακόρυφη διάταξη από τον Πίνακα 2.7 (Τόµος ΙΙ, σελ.181) (14)

Συνεπώς το πλάτος b του ιµάντα θα είναι µε αντικατάσταση των (10), (11),

(12), (13),(14) στην (9):

P ⋅C 9,77 ⋅ 1,1
b= = = 5,11cm = 51,1mm (15)
Po ⋅ C1 ⋅ C 2 ⋅ C3 2,24 ⋅ 1 ⋅ 0,94 ⋅ 1

40/76
 Οπότε κατόπιν τυποποιήσεως από τον Πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ, σελ.179)
προκύπτει τελικά b = 50 mm . (16)
Κατόπιν, ελέγχεται ο λόγος της διαµέτρου της τροχαλίας προς το πάχος του
ιµάντα:

d1  d 1 
≥ 
s  s  min
d1 400 d 
= = 57 ,14 >  1 
s 7  s  min
Από Πίνακα 2.1 (Τόµος ΙΙ, σελ.173) για δερµάτινο ιµάντα ισχύει ότι:

 d1 
  = 30 για κανονικό δερµάτινο,
 s  min

 d1 
  = 25 για εύκαµπτο δερµάτινο,
 s  min

 d1 
  = 20 για πολύ εύκαµπτο δερµάτινο.
 s  min
Συνεπώς, η τιµή βρίσκεται µέσα στα προκαθορισµένα όρια.

Το µήκος του ιµάντα για ανοιχτή διάταξη προκύπτει από την (2.17) – (Τόµος
ΙΙ, σελ.176):

(d 2 − d1 ) 2
L = 2 A + 1,57 ⋅ ( d1 + d 2 ) + ⇒
4A
(−0,19) 2
L = 2 ⋅ 0,49 + 1,57 ⋅ 0,61 + ⇒ L ≈ 1,96m ≈ 1960 mm
4 ⋅ 0,49
Το µήκος L τυποποιείται από τον Πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ, σελ.179) στα 2000
mm. (17). Με βάση το νέο αυτό µήκος η τελική απόσταση των αξόνων γίνεται:

41/76
 A ≈ f1 + f12 − f 2 όπου :
L ( σε m) π
f1 = − ⋅ ( d 1 + d 2 ) = 0, 26
4 8
( d − d1 ) 2
f2 = 2 = 0,01
8
Α ≈ 0,5 m (τιµή πολύ κοντά στον αρχικό υπολογισµ ό)

ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΜΨΗΣ

Για τον έλεγχο της αντοχής του ιµάντα σε κάµψη προσδιορίζεται η συχνότητα
κάµψεων από την (2.13) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 175) και τον Πίνακα 2.1 (Τόµος ΙΙ,
σελ.173):

z ⋅ u 2 ⋅ 14,65
fΒ = = = 14,65 1 ≤ f Bman
L 2 sec

Η παραπάνω σχέση ικανοποιείται µόνο για την περίπτωση πολύ εύκαµπτου

HGL
δερµάτινου ιµάντα HGC για τον οποίο ισχύει: f B max = 25 1 sec

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΑΣΕΩΝ

Η τάση εφελκυσµού στον κλάδο που έλκει δίνεται από την (2.11) (Τόµος ΙΙ,
σελ. 172):

m Fu 2, 74 666,5
σ1 = ⋅ = ⋅ = 2,99 N (18)
m-1 b ⋅ s 1, 74 350 mm 2
Όπου:

42/76
µ = 0, 3 + 0, 02 ⋅ 14, 65 = 0, 37
α = 156, 6°
π ⋅α
= 2, 73 ακτίνια
180
m = e µ⋅α = e 0,37⋅2,73 = 2, 74
1000 ⋅ 9, 77
Fu = = 666, 5 N
14, 65
b = 50mm
s = 7m

Η περιφερειακή ταχύτητα u προκύπτει ως εξής:

d 1 ⋅ π ⋅ n 1 0,4 ⋅ 3,14 ⋅ 700
u= = = 14,65 m
60 60 sec

Η τάση κάµψης προκύπτει από την (2.12) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 174):

s 7
σ b = Eb = 30 ⋅ = 0,53 N
d1 400 mm 2
(19)
Eb = 30 N για πολύ εύκαµπτο ιµάντα
mm 2

Η φυγόκεντρη τάση θα είναι σύµφωνα µε την (2.15) – (Τόµος ΙΙ, σελ. 175):

ρ ⋅ u2 0,9 ⋅ 14.66 2
σf = = = 0,19 N
10 3 10 3
mm 2 (20)

Συνεπώς από τις (18), (19), (20) προκύπτει ότι η συνολική τάση θα είναι:

σ ΟΛ = σ 1 + σ b + σ f = 2, 99 + 0, 53 + 0,19 = 3, 71 N ⇒
mm 2
σ ΟΛ = 3, 71 ≤ σ επ

Εποµένως, η συνολική τάση κυµαίνεται µέσα στα αποδεκτά όρια.

Καταληκτικά, εκλέγεται ιµάντας HGL 7mm*2m*50mm.

43/76
ΑΣΚΗΣΗ 10Η – ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ 3.7 (Τόµος Ι – σελ. 357)

Στο παρακάτω σχήµα παρουσιάζεται ο κινητήριος και ο υδραυλικός

µηχανισµός του περίφηµου Ωρολογίου του Αρχιµήδη (287 – 212 π.Χ.). Το τύµπανο
Ε ήταν προγραµµατισµένο να πραγµατοποιεί ανά ηµέρα (δηλαδή από Ανατολή σε
∆ύση) µια πλήρη περιστροφή, καθώς ο πλωτήρας Β ολοκλήρωνε την κατακόρυφη
διαδροµή του µέσα στο υδροδοχείο Α. Κατόπιν ο πλωτήρας έπρεπε να ανασηκωθεί
στην αρχική του θέση ώστε να επιτευχθεί η επαναπλήρωση του υδροδοχείου µε νερό.
Η επαναφορά του πλωτήρα επιτυγχανόταν µε την εφαρµογή δύναµης στην τροχαλία
Ζ µέσω σχοινιού από τον ιερέα του ναού.
Εάν το βάρος του πλωτήρα Β είναι 51 Kgr και η διάµετρος της τροχαλίας Ζ
είναι 250 mm να γίνει έλεγχος αντοχής της κινητήριας ατράκτου Τ διαµέτρου d = 25
mm, εάν σε µια σύγχρονη εκδοχή επανέκδοσης του ρολογιού σαν υλικό κατασκευής
της ατράκτου επιλεγόταν St50 – 2. Επίσης να γίνει έλεγχος επιφανειακής πίεσης.
∆ίνεται ότι 1 Κp = 9,81N.

44/76
ΑΣΚΗΣΗ 11Η

Ανεµογεννήτρια φέρει τρία πτερύγια τοποθετηµένα ανά 60˚ γύρω από τον
χαλύβδινο άξονα της, διαµέτρου d = 100 mm, όπως δείχνει το σχήµα που ακολουθεί.
Κάθε πτερύγιο είναι µήκους 5 m και µάζας 100 Kgr µε οµοιόµορφη κατανοµή και
περιστρέφεται µε σταθερό αριθµό στροφών n = 100 Rpm. Το κάθε πτερύγιο είναι
κατασκευασµένο από χάλυβα και προσδεδεµένο µε τη βοήθεια τριών κοχλιών στον
άξονα της ανεµογεννήτριας. Ζητούνται:
Α) Η ελάχιστη δυνατή διάµετρος των κοχλιών και ο αντίστοιχος τύπος τους,
ώστε να περιστρέφεται µε ασφάλεια το πτερύγιο, εάν το υλικό κατασκευής τους είναι
6.8 κατά DIN.
Β) Το έδρανο (σφαιρικός τριβέας) στη θέση Α για τη στήριξη του άξονα της
ανεµογεννήτριας µε Lh ≥ 12500 h, εάν υποτεθεί ότι στιγµιαία η ανεµογεννήτρια
ακινητοποιείται.

45/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Υλικό Κατασκευής Πτερυγίων Ελάχιστη ∆ιάµετρος Κοχλιών

∆ιάµετρος Άξονα, d Επιλογή Τύπου Κοχλιών

Μάζα Πτερυγίων, m Επιλογή Τύπου Εδράνου

Μήκος Πτερυγίων, l

Ταχύτητα Περιστροφής πτερυγίων, n

Υλικό Κατασκευής Κοχλιών

Σφαιρικός Τριβέας µε Βαθύ Αύλακα

Επιθυµητή ∆ιάρκεια Ζωής

Λύση:

Ερώτηµα (Α):

Η γωνιακή ταχύτητα του πτερυγίου σε ακτίνια ανά δευτερόλεπτο (rad/sec) θα

είναι:
2 ⋅π ⋅ n
ω= = 10,47 rad
sec (1)
60

Το κέντρο µάζας του πτερυγίου βρίσκεται στο µέσο του µήκους του δηλαδή
σε ακτίνα 2,5 m από τον άξονα του. Η κεντροµόλος δύναµη που δρα στο σηµείο αυτό
θα είναι κατά τα γνωστά:

F = m ⋅ ω 2 ⋅ r = 100 ⋅10,47 2 ⋅ 2,5 = 27405 kg ⋅ m = 27405 N (2)

s2

Το φορτίο θα είναι στατικό, γιατί µε βάση την εκφώνηση ο αριθµός στροφών

είναι σταθερός. Για το δεδοµένο υλικό κατασκευής των κοχλιών (6.8 κατά DIN) µε

46/76
βάση τις τιµές του Πίνακα 6.6 (Τόµος Ι, σελ. 150) για Re=480N/mm2 προκύπτει
τελικά επιτρεπόµενη τάση εφελκυσµού στον κοχλία για εγκάρσια φόρτιση από την
(6.16) – (Τόµος Ι, σελ.162) :

σ επ = 0,7 ⋅ Re = 0,7 ⋅ 480 = 336 N (3)

mm 2

Το φορτίο που καταπονεί κάθε κοχλία θα είναι:

F
F '= = 9135 N (4)
3

Και συνεπαγόµενα η διάµετρος των κοχλιών θα πρέπει να ικανοποιεί την

παρακάτω ανισότητα που προκύπτει οµοίως από την (6.16):
F'
Ak ≥ = 226,56 (...135,94 mm 2 για µ = 0,20) mm 2 (5)
σ επ ⋅ µ

Όπου:

• σεπ: επιτρεπόµενη τάση εφελκυσµού στον κοχλία σε Ν / mm2

• Ak : ∆ιατοµή του πυρήνα του κοχλία σε mm2

• F΄ : Αξονική ∆ύναµη του κοχλία σε Ν

• µ = 0,12…0,20: συντελεστής τριβής (ηρεµίας µε ξηρά τριβή) για χάλυβα πάνω

σε χάλυβα

Άρα, ο αντίστοιχος πρότυπος κοχλίας ελαχίστης διαµέτρου προκύπτει από τον

Πίνακα 6.1 (Τόµος Ι, σελ.142) και είναι ο M16.

Ερώτηµα (Β):

Ας υποτεθεί ότι λόγω της τοποθέτησης των πτερυγίων συµµετρικώς του

άξονα οι κεντροµόλοι δυνάµεις εξισορροπούνται και λόγω της ακινητοποίησης
µηδενίζονται. Οι µόνες δυνάµεις που συνεχίζουν να δρουν ακτινικά και να είναι

47/76
οµοιόµορφα κατανεµηµένες στο έδρανο είναι οι δυνάµεις που προέρχονται από το
βάρος των πτερυγίων δηλ.:

P = Fr = ΣFr = ΣΒ = 3 ⋅ (m ⋅ g ) = 2943N (6)

Για L10 h = 12500 h και n = 100 Rpm προκύπτει από τον Πίνακα 11.3
(Τόµος Ι, σελ. 297) ότι:

C
= 4,22 KN ⇒ C = 12,41KN (7)
P
Συνεπώς µε βάση τους παραπάνω υπολογισµούς και για
d = 100 mm εκλέγεται από τον Πίνακα 11.5 (Τόµος Ι, σελ. 301) ο Σφαιρικός
Τριβέας µε Βαθύ Αύλακα Νο 6220, ο οποίος υπερκαλύπτει τις ανάγκες µας.

ΑΣΚΗΣΗ 12Η

Η άτρακτος µιας λειαντικής µηχανής οδηγείται µέσω ενός επίπεδου

δερµάτινου ιµάντα από έναν ηλεκτροκινητήρα. Η διάµετρος της τροχαλίας, όπως
φαίνεται στο σχήµα είναι 1,5 m, ενώ οι δυνάµεις F1 και F2 στον έλκοντα και στον
ελκυόµενο κλάδο είναι ίσες µε 5,4 KN και 1,8 KN αντίστοιχα. Οι διευθύνσεις των
δυνάµεων να θεωρηθούν κάθετες στο επίπεδο της ατράκτου (βλέπε σχήµα). Εάν η
απόσταση του κέντρου της τροχαλίας από το έδρανο της ατράκτου είναι 400 mm να
βρεθεί η διάµετρός της ατράκτου, ώστε να αντέχει καταπονήσεις 42 N/mm2 (το βάρος
της ατράκτου να θεωρηθεί αµελητέο).

48/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Επίπεδος ∆ερµάτινος Ιµάντας ∆ιάµετρος Ατράκτου

∆ιάµετρος Τροχαλίας

∆ύναµη F1 στον έλκοντα κλάδο

∆ύναµη F2 στον ελκυόµενο κλάδο

Μέγιστη Επιτρεπόµ. Καταπόνηση

Βάρος ατράκτου αµελητέο

Απόσταση τροχαλίας - εδράνου

Λύση:

Το συνολικό φορτίο της τροχαλίας µε δεδοµένο ότι το βάρος της ατράκτου

θεωρείται αµελητέο θα είναι:

W = F1 + F2 = 7200 N (1)
Για να υπολογισθεί η διάµετρος της ατράκτου θα πρέπει προηγουµένως να

βρεθεί η τιµή για την ισοδύναµη ροπή M v . Εποµένως σύµφωνα µε την (8.7) –
(Τόµος Ι, σελ.202) προκύπτει τελικά ότι:

49/76
 M v = M b + 0,75 ⋅ ( a0 ⋅ T ) 2 N ⋅ mm =
2

= (2880 ⋅ 10 3 ) 2 + 0,75 ⋅ ( 2700 ⋅ 10 3 ) 2 (2)

= 3710 ⋅ 10 3 N ⋅ mm

όπου:

• M b = W ⋅ L = 7200 N ⋅ 400 mm = 2880 ⋅10 3 N ⋅ mm : ροπή κάµψης στην

επικίνδυνη διατοµή µε W = 7200 N από την (1) και L = 400 mm από την
εκφώνηση.

1,5
• T = ( F1 − F2 ) ⋅ R = (5400 − 1800 ) ⋅ = 2700 N ⋅ m = 2700 ⋅10 3 N ⋅ mm
2
: ροπή στρέψης η οποία µεταφέρεται από την άτρακτο

• a 0 = 1 : λόγος καταπόνησης

Άρα καταληκτικά για τον υπολογισµό της διαµέτρου d της ατράκτου

χρησιµοποιείται η (8.8) – (Τόµος Ι, σελ.203), σύµφωνα µε την οποία προκύπτει
συνεπαγόµενα ότι:

Mv
d ≈3 ≈ 96mm
0,1 ⋅ σ bεπ
Όπου:

• M v = 3710 ⋅10 3 N ⋅ mm : ισοδύναµη ροπή από την (2)

• σ b επ = 42 N : επιτρεπόµενη τάσης κάµψης από την εκφώνηση του

mm 2
προβλήµατος

50/76
ΑΣΚΗΣΗ 13Η

Στον κοχλία του παρακάτω σχήµατος εφαρµόζεται ροπή Τ==40Nm. Το περικόχλιο

κινείται µεταξύ δυο οδηγών, ενώ η τριβή στο έδρανο κύλισης της βάσης θεωρείται
αµελητέα. Ο κοχλίας θεωρείται 3 αρχών τραπεζοειδούς σπειρώµατος, γωνίας β=15ο.
Η ονοµαστική διάµετρος του κοχλία είναι 48mm και το βήµα του 8mm. Εάν ο
συντελεστής τριβής (µ) των σπειρωµάτων κοχλία-περικοχλίου ληφθεί ίσος µε 0.15 να
βρεθούν:

1) Το φορτίο W, που µπορεί να ανυψώσει ο κοχλίας

2) Εάν ο κοχλίας θα µπορούσε να θεωρηθεί «αφ’ εαυτού σταθερός»
3) Και η τάση που ασκεί το έδρανο στο περικόχλιο

51/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Τ==40Nm Φορτίο W

3 αρχών «αφ’ εαυτού σταθερός»;

β=15ο Τάση εδράνου

D=48mm

P=8mm

µ=0.15

Λύση:

Ερώτηµα (A):

Από Πίνακα 6.5 (Τόµος Ι, σελ.146) εκλέγεται τραπεζοειδές µετρικό σπείρωµα

µε µέση διάµετρο d2 = 44 mm. Εποµένως από την (6.17) – (Τόµος Ι, σελ.163)
προκύπτει το βήµα κοχλία για τρεις αρχές:

Ph = P ⋅ n = 3 ⋅ P = 24 mm (1)
Όπου:

• P h : βήµα σε κοχλία µε πολλές αρχές

• P : βήµα σε κοχλία µε µία αρχή

52/76
• n : αριθµός αρχών

Εποµένως από την (6.1) – (Τόµος Ι, σελ.138) υπολογίζεται η γωνία κλίσης α ως εξής:

Ph P
tan a = = h = 0,174 ⇒ α = 9,85° (2)
2πr π ⋅ d 2

Όπου:

• d 2 = 44mm : Μέση ∆ιάµετρος από Πίνακα 6.5 – (Τόµος Ι – σελ.146)

Για τον υπολογισµό της δύναµης του βάρους απαιτείται ο προσδιορισµός του
συντελεστή τριβής σύµφωνα µε τα ακόλουθα:
µ 0,15
µ' = = = 0,155 (3)
cos β 0,966
Και µε δεδοµένο ότι µ ' = εφρ ' ⇒ ρ΄ = 8,81° (4)

Από τη σελίδα 164 υπολογίζεται η δύναµη του βάρους που επενεργεί στον κοχλία.
Οπότε προκύπτει:

T = M G = F ⋅ r2 ⋅ εϕ (α + ρ΄ ) ⇒ Τ = W ⋅ r2 ⋅ εϕ (α + ρ΄ ) ⇒ W ≈ 6 KN (5)

Ερώτηµα (Β):

Ένας κοχλίας θεωρείται «αφ’ εαυτού σταθερός» όταν οποιαδήποτε αξονική δύναµη
δεν µπορεί να περιστρέψει τον κοχλία για την κάθοδο του βάρους. Επαληθεύεται η
πρόταση αυτή αν ρ ' ≥ α ⇒ tan( a − ρ ' ) ≤ 0 . Στη συγκεκριµένη περίπτωση αυτό
δεν ισχύει, αφού: ρ ' < α , συνεπώς ο κοχλίας δεν είναι «αφ’ εαυτού σταθερός».

Ερώτηµα (Γ):

Από την (6.23) – (Τόµος Ι, σελ.166) προκύπτει η πίεση επιφανείας:

53/76
 F⋅P 5380 ⋅ 8
p= = = 1,56 N
m ⋅ d 2 ⋅ π ⋅ Η1 50 ⋅ 44 ⋅ π ⋅ 4 mm 2

Όπου:

• p : πίεση επφανείας στο σπείρωµα σε N

mm 2

• F = W : αξονική δύναµη λειτουργίας σε N

• P : βήµα του κοχλία σε mm δοθέν από κατάλληλους πίνακες

• m : φέρον ύψος περικοχλίου σε mm

• d 2 : µέση διάµετρος του σπειρώµατος

• H 1 : βάθος σπειρώµατος

ΑΣΚΗΣΗ 14Η

Σε ένα στήριγµα όπως αυτό που παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήµα αναρτάται
βάρος W=30KN. Το στήριγµα στερεώνεται στην οροφή µε τέσσερεις κοχλίες. Εάν
κατά µήκος των L1=80mm, L2=250mm το φορτίο θεωρείται οµοιόµορφα
κατανεµηµένο και L=500mm, ζητείται να υπολογισθεί η διάµετρος των κοχλιών, έτσι
ώστε η επιτρεπόµενη τάση εφελκυσµού τους να µην υπερβαίνει τα 60N/mm2.

54/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

W=30KN ∆ιάµετρος κοχλιών

L1=80mm

L2=250mm

L=500mm

στ=60N/mm2

4 κοχλίες, οµοιόµορφη κατανοµή

Λύση:

W 30
Wt1 = = = 7,5 KN (1)
n 4

Εάν w* θεωρηθεί ως καταπόνηση ανά µονάδα µήκους (KN/mm) τότε

55/76
 W ⋅L
w= = 0,109 KN
[(
2 ⋅ L1 ) + ( L2 )
2 2
)] mm (2)

Wt2 = w ⋅ L2 = 0,109 ⋅ 250 = 27,25 KN (3)

Άρα υπολογίζοντας προκύπτει:

wt = wt1 + wt2 = 34,75 KN (4)

Και τελικά:

π
wt = As ⋅ σ t = ⋅ (d s ) ⋅ 60 ⇒ d s = 27,2mm
2
(5)
4
Από Πίνακα 6.1 (Τόµος Ι – σελ.142) εκλέγονται κοχλίες Μ30.

Σηµείωση:
o Ο περισσότερο καταπονούµενος κοχλίας βρίσκεται στη θέση 2
o * Το φορτίο W1 στη θέση 1 θα είναι W1=w L1, ενώ η ροπή κάµψης θα
είναι ίση µε (w L1 )x L1=w L1 2 . Οµοίως για τη θέση 2 θα έχουµε ροπή
ίση µε w L1 2 . Όµως η συνολική ροπή είναι W L = 2 x (w L1)+ 2 x (w
L2), όπου 2 ο αριθµός των κοχλιών σε κάθε θέση.

ΑΣΚΗΣΗ 15Η

Η άτρακτος µιας µηχανής επεξεργασίας ξύλου πρέπει να µεταφέρει ισχύ P =

100 KW στις 300 Rpm. Το συνολικό µήκος της ατράκτου είναι 3m, όπως φαίνεται
στο παρακάτω σχήµα. Η άτρακτος φέρει δύο τροχαλίες, οι οποίες την καταπονούν µε
1500 N η κάθε µία και απέχουν 1 m από το άκρο της, όπως φαίνεται στο ίδιο σχήµα.
Εάν η άτρακτος θεωρηθεί συµπαγής κυλινδρική, να υπολογισθεί η ακριβής διάµετρος
της ατράκτου, ώστε η επιτρεπόµενη τάση κάµψης (σbεπ) να µην υπερβαίνει τα 60 N /

56/76
mm2 και να λειτουργεί µε ασφάλεια (το βάρος της ατράκτου θεωρείται αµελητέο). Να
µη ληφθεί υπόψη η περίπτωση συνδέσµου.

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Μεταφερόµενη ισχύς ατράκτου, PΑΤΡ Ακριβής διάµετρος ατράκτου, dΑΤΡ

Στροφές λειτουργίας ατράκτου, Rpm

Μήκος ατράκτου, l

∆ύναµη, F

Άτρακτος συµπαγής κυλινδρική

Επιτρεπόµενη τάση κάµψης, σbεπ

Λύση:

Από την εκφώνηση του προβλήµατος είναι προφανές το συµπέρασµα πως

πρόκειται για περίπτωση αµφιέρειστης δοκού µε συµµετρικά φορτία. Συνεπώς, για
τον υπολογισµό των αντιδράσεων θα ισχύει ότι:

R A = RB = F = 1500 N (1)

57/76
Η ροπή στρέψης, που µεταφέρεται από την άτρακτο υπολογίζεται ως εξής:

P ⋅ 60
T = = 3183 N ⋅ m (2)
2 ⋅π ⋅ n

Συνεπώς η µέγιστη ροπή κάµψης εµφανίζεται στα σηµεία Γ και ∆, τα οποία

αποτελούν και τις επικίνδυνες διατοµές της ατράκτου, όπως φαίνεται στο σχήµα και
συγκεκριµένα υπολογίζεται (Τόµος Ι, σελ. 199):

M b = F ⋅ ( ΑΓ) = F ⋅ (Β∆ ) = 1500 ⋅ 10 3 N ⋅ mm (3)

Εποµένως, προχωρώντας στον ακριβή υπολογισµό της ατράκτου σε κάµψη και

στρέψη, προκύπτουν τα ακόλουθα, σύµφωνα µε την (8.7) – (Τόµος I, σελ. 202):

M v = M b2 + (a0 ⋅ T ) ⋅ 0,75 ⇒ M v = 3138,25 ⋅103 N ⋅ mm

2
(4)

Όπου:

• Μb : ροπή κάµψης στην επικίνδυνη διατοµή σε N*mm, όπως υπολογίστηκε

από την (3)

• T: ροπή στρέψης που µεταφέρεται από την άτρακτο σε N*mm, από την (2)

• α0: λόγος καταπόνησης, που στη συγκεκριµένη περίπτωση λαµβάνεται ίσος µε

1, θεωρώντας ίδια την περίπτωση της φόρτισης για την καµπτική και
στρεπτική καταπόνηση

Καταληκτικά, προκύπτει από την (8.8) – (Τόµος I, σελ. 203), η διάµετρος της
ατράκτου σε mm, ώστε η τάση κάµψης να µην ξεπερνά την επιτρεπόµενη, σύµφωνα
µε την εκφώνηση του προβλήµατος:

Mv
d ≈3 ≈ 81mm (5)
0,1 ⋅ σ bεπ

58/76
Όπου:

σbεπ : επιτρεπόµενη τάση κάµψης σε N/mm2 ίση µε 70 Ν/mm2

ΑΣΚΗΣΗ 16Η (σχήµα άσκησης 13)

Στον κοχλία επιτοίχιου γερανού του παρακάτω σχήµατος εφαρµόζεται ροπή T

= 40 Ν*m. Το περικόχλιο κινείται µεταξύ δύο οδηγών, ενώ η τριβή στο έδρανο
κύλισης ( µε βαθύ αύλακα DIN 625) της βάσης θεωρείται αµελητέα. Ο κοχλίας
θεωρείται 3 αρχών τραπεζοειδούς σπειρώµατος, γωνίας β = 15˚. Η ονοµαστική
διάµετρος του κοχλία είναι 52 mm. Εάν ο συντελεστής τριβής (µ) των σπειρωµάτων
κοχλία – περικοχλίου ληφθεί ίσος µε 0.15 να βρεθούν:
Α) Το φορτίο W, που µπορεί να ανυψώσει ο κοχλίας
Β) Ο ελαφρύτερος δυνατός τύπος εδράνου κύλισης

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Φορτίο, που µπορεί να ανυψώσει ο

Ροπή που ενεργεί στον κοχλία, Τ
κοχλίας, W

Τραπεζοειδής κοχλίας µε τρεις αρχές Επιλογή κατάλληλου εδράνου κύλισης

Γωνία, β

Συντελεστής τριβής σπειρωµάτων κοχλία –

περικοχλίου, µ

59/76
Ερώτηµα (Α):

Όπως άσκηση 13 (1)

Ερώτηµα (Β):

Η φόρτιση των εδράνων µπορεί να θεωρηθεί Στατική, µε δεδοµένο το

γεγονός ότι σύµφωνα µε την εκφώνηση του προβλήµατος, τα έδρανα περιστρέφονται
µε πολύ λίγες στροφές (n≤10Rpm) και αναφέρονται σε γερανό. Συνεπώς,
ικανοποιούνται οι συνθήκες για τη στατική φόρτιση των εδράνων (Τόµος I, σελ. 299).
Άρα:

P0 = x0 ⋅ Fr 0 + y0 ⋅ Fa 0 (2)

Όπου:

• Fr0 : στατικό ακτινικό φορτίο σε N ή KN

• Fα0 : στατικό αξονικό φορτίο σε N ή KN

• Χ0: ακτινικός στατικός συντελεστής

• Y0: αξονικός στατικός συντελεστής

Τα έδρανα, όµως, φορτίζονται µόνο αξονικά. Συνεπώς θα ισχύει ότι:

Fr 0 = 0
(3)
P0 = Fa 0 = W

Το απαιτούµενο στατικό φορτίο C0 υπολογίζεται από την (11.11) – (Τόµος I – σελ.

299):

C 0 = P0 ⋅ f s (4)

60/76
Όπου:
• f s = 1,0 .... 1,5 : συντελεστής ασφάλειας για κανονική λειτουργία

Έστω f s = 1,5 ⇒

C0 = W ⋅ f s = 8,25 KN (5)

Άρα από Πίνακα 11.5 – (Τόµος I, σελ. 301) για διάµετρο κοχλία ίση µε
d = 52 mm εκλέγεται σφαιρικός τριβέας µε βαθεία αύλακα No 160.11.

ΑΣΚΗΣΗ 17Η

Εάν το πλαίσιο της κατασκευής του παρακάτω σχήµατος µεταφέρει φορτίο

120 KN (συµπεριλαµβανοµένου και του ίδιου βάρους του πλαισίου ) οµοιόµορφα
κατανεµηµένου στα (2) πλαίσια και στις (2) ροδέλες, να υπολογισθούν:
Α) η τάση (πίεση επιφανείας), που ασκείται στην κάτω ροδέλα, προ σύσφιξης του
κοχλία
Β) η τάση (πίεση επιφανείας), που ασκείται στην άνω και κάτω ροδέλα, µετά
σύσφιξης του κοχλία, εάν είναι γνωστό ότι κατά τη σύσφιξη ο κοχλίας εφελκύεται
µε δύναµη 5 KN.

61/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Φορτίο, που µεταφέρει το πλαίσιο, Πίεση επιφανείας στην κάτω ροδέλα, προ
W σύσφιξης, σ1

Πίεσεις επιφανείας στην άνω και κάτω ροδέλα,

∆ιατοµή άνω ροδέλας, d4
µετά σύσφιξης, σ2 και σ3

∆ιατοµή κάτω ροδέλας, d2

∆ύναµη εφελκυσµού του κοχλία

κατά τη σύσφιξη, F

Λύση:

Ερώτηµα (Α):

π π
A1 =
4
( )
⋅ d 22 − d12 =
4
(
⋅ 50 2 − 22 2 ) = 1583mm 2

π π (1,2)
Α2 =
4
(
⋅ d −d
2
4
2
3 ) = 4 ⋅ (44 2
− 22 ) = 1140mm
2 2

Όπου:

• Α1 : διατοµή, που καταπονείται σε διάτµηση για την κάτω ροδέλα

• Α2 : διατοµή, που καταπονείται σε διάτµηση για την άνω ροδέλα

Το φορτίο των 120 KN κατανέµεται οµοιόµορφα ανάµεσα σε πλαίσια και ροδέλες,

δηλαδή:

120
P1 = = 30000 N (3)
4

62/76
Εποµένως, θα ισχύει για την πίεση επιφανείας στην κάτω ροδέλα προ σύσφιξης του
κοχλία από την (6.15) – (Τόµος Ι, σελ. 161):
P1
σ1 = = 18,95 N mm 2 (4)
A1

Ερώτηµα (Β):

Όταν ο κοχλίας συσφίγγεται τότε:

P2 = 5KN = 5000 N (5)

Άρα η πίεση επιφανείας στην άνω ροδέλα θα είναι, από τις (2) και (5):
P2
σ2 = = 4,38 N mm 2 (6)
A2
Ενώ, στην κάτω ροδέλα θα είναι από τις (1), (3) ,(5):
Pολ P1 + P2
σ3 = = = 22,11 N mm 2 = 22,11MPa (7)
A1 A1

ΑΣΚΗΣΗ 18Η

Ο εργαλειοφορέας ενός συµβατικού τόρνου κινείται µέσω ενός κοχλία κίνησης µε

ταχύτητα 300mm/min. Εάν ο κοχλίας θεωρείται µονής αρχής, τραπεζοειδής, βήµατος
6mm και ονοµαστικής διαµέτρου 40mm ζητείται να υπολογιστεί η ισχύς (KW) του
ηλεκτροκινητήρα που τον οδηγεί. ∆ίνονται ο συντελεστής τριβής µεταξύ των
σπειρωµάτων (κοχλία-περικοχλίου) 0.1 και το συνολικό φορτίο που καταπονεί τον
κοχλία 75 KN.

63/76
 ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Ταχύτητα τόρνου µέσω κοχλία Ισχύς του ηλεκτροκινητήρα που οδηγεί τον κοχλία

Βήµα κοχλία

Ονοµαστική διάµετρος κοχλία

Συντελεστής τριβής µεταξύ

σπειρωµάτων

Συνολικό φορτίο καταπόνησης κοχλία

Λύση:

Από σχέση (6.1) είναι γνωστό ότι:

Όπου Πιν.6-5 για d = 40 mm και d2 = 36,5 mm

Επίσης δίνεται ότι

άρα από (6.3)

Επίσης η ροπή στον κοχλία είναι:

ο αριθµός στροφών του κοχλία N (Rpm) για ταχύτητα µε βήµα 7 mm

είναι:

64/76
 αλλά

άρα .

ΑΣΚΗΣΗ 19Η

Ένας φυγοκεντρικός ανεµιστήρας παίρνει κίνηση από ηλεκτροκινητήρα που

στρέφεται µε nκ=1450Rpm µέσω δερµάτινου επίπεδου ιµάντα (HGL). Η διάµετρος
της τροχαλίας του ανεµιστήρα είναι 500mm, ενώ του κινητήρα 250mm. Εάν το πάχος
του ιµάντα είναι s=5mm, το πλάτος του b=140mm, το εσωτερικό του µήκος
L=2800mm και η απόσταση µεταξύ των ατράκτων των τροχαλιών είναι 800mm να
ευρεθεί η µέγιστη ισχύς σε (KW) που µπορεί να µεταφέρει µε ασφάλεια ο
συγκεκριµένος ιµάντας. Ο ανεµιστήρας εργάζεται σε ξηρό περιβάλλον µε υψηλή
ροπή εκκίνησης και 8 ώρες ηµερησίως.

∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Στροφές λειτουργίας φυγοκεντρικού ανεµιστήρα Μέγιστη ισχύς του ιµάντα

∆ιάµετρος τροχαλίας

∆ιάµετρος κινητήρα

Πάχος ιµάντα

Πλάτος ιµάντα

65/76
 Εσωτερικό µήκος ιµάντα

Απόσταση µεταξύ των ατράκτων των τροχαλιών

Συνθήκες λειτουργίας ιµάντα

Λύση:

Από την σχέση (2.16) έχουµε:

µε

Άρα η θα είναι και η ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΣΗ καταπόνησης που µε

ασφάλεια µπορεί να αντέξει ο συγκεκριµένος ιµάντας.

66/76
 Άρα

όπου

άρα

ΑΣΚΗΣΗ 20Η

Στην παρούσα άσκηση θα µελετηθούν κάποια στοιχεία µηχανών π.χ. κατακόρυφος

άξονας ενός πλυντηρίου ρούχων. Τα πλυντήρια ρούχων µε κατακόρυφο άξονα έχουν
συγκεκριµένα πλεονεκτήµατα συγκριτικά µε αυτά που έχουν οριζόντιο άξονα κάδου.
Για παράδειγµα, τα πλυντήρια µε κατακόρυφο άξονα έχουν λιγότερα σηµεία
σύνδεσης, ασφαλισµένα µε τσιµούχες. Συνεπώς έχουν και λιγότερες πιθανότητες να
εµφανίσουν διαρροή νερού. Παρόλα αυτά, οι κατασκευαστές πλυντηριών,
αντιµετωπίζοντας τη νοµοθεσία που υπαγορεύει την κατασκευή λιγότερο
ενεργοβόρων συσκευών, κατασκευάζουν πλυντήρια µε οριζόντιο άξονα.

67/76
 Αριστερά: οριζόντιος άξονας ∆εξιά: κατακόρυφος άξονας

Ας υποθέσουµε ότι έχουµε ένα πλυντήριο ρούχων µε κατακόρυφο άξονα. Για να

πλύνουµε, είναι αρκετό να γείρουµε το πλυντήριο, έτσι ώστε ο άξονας περιστροφής
του να γίνει οριζόντιος. Το εξερχόµενο νερό είναι αρκετό ώστε να επαναφέρει τον
άξονα στην αρχική του θέση. Η διαδικασία φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Υπολογισµός Μηχανικών στοιχείων

∆εδοµένα:
Ταχύτητα περιστροφής κινητήρα 1400 rpm
∆ιάµετρος τροχαλίας κινητήρα 63 mm
Υλικό κατασκευής ατράκτου 25CrMo4
Ταχύτητα περιστροφής ατράκτου 300 rpm
Μήκος ατράκτου 1m
Βάρος ατράκτου 20Kgr

68/76
 Τοµή πλυντηρίου µε κατακόρυφο άξονα.

Ακολουθεί η µελέτη των εξής στοιχειών:

 Άτρακτος
 Ιµάντας
 Έδρανα


20.1.1 ∆ιάµετρος Ατράκτου

Η άτρακτος του πλυντηρίου ρούχων, λόγω της καθετότητάς της µέσα στον κάδο
ανάµειξης των ρούχων, καταπονείται από τα ρούχα κυρίως σε στρέψη. Εάν η
άτρακτος ήταν τοποθετηµένη εντός του κάδου υπό γωνία φ, τότε θα εξεταζόταν η
περίπτωση της σύνθετης καταπόνησης (κάµψη και στρέψη).
Τάση Στρέψης για την άτρακτο:
Τατρ
τ tατρακτου = ≤ τ tεπ (Ν/mm2 ) (Τόµος Ι, σελ. 200, σχ. 8.3) (1)
Wt

• Πλήρης Άτρακτος: Wt ≈ 0,2 × d ατρ

3
(2)

• τ tεπ = 39 Ν/mm2 (Τόµος Ι, σελ. 200, πινάκας. 8-1) (3)

Pατρ
• Tατρ = 9,55 × 10 6 σε Νmm και P σε KW και n σε rpm. (4)
nατρ

Από (1), (2), (3) και (4) προκύπτει:

Pατρ
Τατρ 9,55 × 10 6 ×
τ tατρακτου = ≤ τ tεπ ⇒ τ ατρ = 300 (5)
Wt 0,2 × d ατρ
3

69/76
Η περιφερειακή ταχύτητα της τροχαλίας του κινητήρα δίνεται από τη σχ. 2.8 (Τόµος
ΙΙ, σελ. 171):
d k × π × n k 63 × 10 −3 × 3,14 × 1400
uk = = = 4,62 m/sec (6)
60 60
Έστω ότι ο ιµάντας, µέσω του οποίου µεταδίδεται η κίνηση στην άτρακτο, είναι
επίπεδος, δερµάτινος, τύπου HGL. Εποµένως, η ροπή στρέψης του κινητήρα δίνεται
από την σχέση:
Fu × d k 2 × Tk 2 × 55
Tk = ⇒ Fu = = ≈ 1746 Ν (7)
2 dk 63 × 10 −3
Τk=55 Νm είναι η ροπή του ηλεκτροκινητήρα που δίνει κίνηση µέσω του ιµάντα στην
άτρακτο.
(Τόµος ΙΙ, σελ. 172, σχ. 2.11)
1000 × Pk F × u 1746 × 4,62
Fu = ⇒ Pk = u = = 8,06 KW (8)
2 1000 1000
Αν ο βαθµός απόδοσης του ηλεκτροκινητήρα είναι 90%, τότε:
Pατρ = Pk × 0,9 = 8,07 × 0,9 = 7,26 KW (9)

Από την (5) έχω:

7,26
9,55 × 10 6 ×
T 3 300 = 3 29629 ⇒ d ≥ 30,91 mm
d ατρ ≥ 3 ⇒ d ατρ ≥ ατρ
0,2 × τ tεπ 0,2 × 39

Έτσι ως διάµετρος ατράκτου εκλέγεται η αµέσως επόµενη τυποποιηµένη διάµετρος,

d=40 mm. Έτσι οι επόµενοι υπολογισµοί γίνονται µε βάση την τυποποιηµένη
διάµετρο.

20.1.2 Κρίσιµος Αριθµός Στροφών Ατράκτου

Ο κρίσιµος αριθµός στροφών για στρέψη, προκύπτει από τη σχ. 8.22 (Τόµος !, σελ.
213):
Tατρ
n kD = 72,3 × (Rpm) (10)
φ0 × J
Όπου J είναι η µαζική ροπή αδράνειας (σε kgm2=Nmsec2) που ισούται µε:
1 1
J = × m × d A2 = × 20 × 0,04 2 = 4 × 10 −3 (Nmsec2 ) (11)
8 8
(Τόµος Ι, σελ. 208, σχ. 8.15)

70/76
 180 o l A × Tατρ 1000 × 231110
φ0 = × = 57,29 × = 0,64 o
π G × I tατρ 80000 × 25,6 × 10 4

• I tατρ = 0,1 × d 4 = 0,1 × 40 4 = 25,6 × 10 4 mm4 πολική περιφερειακή ροπή 2ου

βαθµού (Τόµος Ι, σελ. 209, σχ. 8.15).

• G=80000 N/mm2 µέτρο διάτµησης χάλυβα.
• l=1m=1000mm, µήκος ατράκτου.
7,26
• Tατρ = 9,55 × 10 6 × = 231,110 Nm
300
Από τη (10):

231,110
n kD = 72,3 × ≈ 687 rpm
0,64 × 0,004
Παρατήρηση
Παρατηρείται λοιπό ότι κατά τον υπολογισµό της γωνίας στρέψης, βρέθηκε τιµή φ0
πέραν του ορίου 0,25-0,5ο/m. Αυτό σηµαίνει ότι, προκειµένου να καταλήξουµε σε
αποδεκτή απάντηση, πρέπει να αυξηθεί η διάµετρος της ατράκτου. Εάν υπολογισθεί η
νέα διάµετρος από σχ. 8.15 (Τόµος Ι, σελ. 208) για φ0=0,25ο και Ιtατρ άγνωστο-
ζητούµενο, προκύπτει το εξής:
180 o 1000 × 231110 180 × 1000 × 231110
0,25 = × ⇒ d4 = ≈ 50,73 mm
3,14 80000 × 0,1 × d 4
0,25 × 3,14 × 80000 × 0,1
Συνεπώς, η διάµετρος πρέπει να είναι ≥50,73 mm. Άρα, επιλέγεται διάµετρος
ατράκτου 60 mm για παράδειγµα.

20.1.3 Επιλογή Ιµάντα

Για να υπολογιστεί ο ιµάντας που θα µεταφέρει µε ασφάλεια την ισχύ στην άτρακτο,
χρειάζεται να υπολογιστούν τα παρακάτω:
 Πλάτος b του ιµάντα
 Πάχος s του ιµάντα
 Μήκος L του ιµάντα
Αφού ο ιµάντας είναι επίπεδος, δερµάτινος, τύπου HGL, τότε από σχ. 2.26 (Τόµος ΙΙ,
σελ. 178) θα έχω:
Pk × C
b= (cm) (12)
P0 × C1 × C 2 × C3

71/76
Όπου, Pk=8,06 ΚW, η ισχύς του ηλεκτροκινητήρα που µεταφέρεται µέσω του ιµάντα
στην άτρακτο.
Το πάχος s του ιµάντα υπολογίζεται από τη σχ. 2.27 (Τόµος ΙΙ, σελ. 178):
s = 0,01 × d1 + 3 = 0,01 × 63 + 3 = 3,63 (mm) (13)
Έλεγχος για το πάχος του ιµάντα:
Για s=4 mm: min(d1/s)=63/4=15,75<20 mm (Μη αποδεκτό)
Για s=3 mm: min(d1/s)=63/3=21>20 mm (Αποδεκτό)
Άρα, θα επιλέξω πάχος ιµάντα ίσο µε 3 mm. Από τον πίνακα 2.3 (Τόµος ΙΙ, σελ. 180)
για s=3 mm, d=63 mm και n=1400 rpm,λαµβάνεται P0=0,184 KW/cm (Κάνω
γραµµική παρεµβολή).
Από τους πίνακες 2.4 και 2.5 (Τόµος ΙΙ, σελ. 181) λαµβάνεται C=1 και C1=1, για
ελαφρές κινήσεις και σε ξηρό αέρα, κανονικές κλιµατικές διακυµάνσεις, αντίστοιχα.
Με βάση τις σχ. 2.8 και 2.10b (Τόµος ΙΙ, σελ. 171,172) και για τυπική διολίσθηση,
ψ=2%, έχω:
n1 100 − ψ 1400 98
i= × = × = 4,57
n2 100 300 100
Αντικαθιστώντας στην σχ. 2.10α (Τόµος ΙΙ, σελ. 171):
d2 100 d
i= × = 2 × 1,02 ⇒ d 2 = 282,26 mm
d1 100 − ψ 63
Εποµένως από τον πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ, σελ. 179) επιλέγεται τυποποιηµένη
διάµετρος ίση µε d=315 mm.
Έτσι, η γωνία περιέλιξης α1 στη µικρή τροχαλία, από τη σχ. 2.18 (Τόµος ΙΙ, σελ. 176)
d 2 − d1 (315 − 63)
α 1 = 180 − 60 × = 180 − 60 × = 140o
A 378
Όπου Α=d1+d2=378 mm επειδή δεν το έχω ορίσει διαφορετικά στην εκφώνηση.
Έτσι, για α1=140ο θα είναι C2=0,89 από πίνακα 2.6 (Τόµος ΙΙ, σελ. 181) και C3=1,0
για οριζόντια διάταξη από πίνακα 2.7 (Τόµος ΙΙ, σελ. 181).
Αντικαθιστώντας όλα τα δεδοµένα στην (12), έχω:
Pk × C 8,06 × 1
b= = = 49,22 mm
P0 × C1 × C 2 × C3 0,184 × 1,0 × 0,89 × 1,0
Με βάση τον πίνακα 2.2 (τόµος ΙΙ, σελ. 179), παίρνω το αµέσως επόµενο
ικανοποιητικό τυποποιηµένο πλάτος ιµάντα b=50 mm.
Υπολογίζω το µήκος από τη σχ. 2.17 (Τόµος ΙΙ, σελ. 176):

72/76
 (d 2 − d1 ) 2 252 2
L = 2 A + 1,57 × (d1 + d 2 ) + = 2 × 378 + 1,57 × 378 + ≈ 1392 mm
4A 4 × 378
Έτσι µε βάση τον πίνακα 2.2 (Τόµος ΙΙ, σελ. 179), λαµβάνεται το συνιστώµενο
εσωτερικό µήκος ιµάντα L=1400 mm.

20.1.4 Έλεγχος Τάσης Ιµάντα

Από την σχ. 2.13 (Τόµος ΙΙ, σελ. 175) και τον πίνακα 2.1 (Τόµος ΙΙ, σελ. 173)
προσδιορίζεται η συχνότητα κάµψεων fB:
z × u 2 × 4,62
fB = = = 6,6 1/sec < 25 1/sec Αποδεκτό
L 1,4
Η τάση εφελκυσµού στον κλάδο του ιµάντα που έλκει υπολογίζεται από την σχ. 2.11
(Τόµος ΙΙ, σελ. 172):
m F 2,29 1746
σ1 = × u = × = 20,72 (N/mm2) (14)
m − 1 b × s 2,29 − 1 50 × 3

• µ = 0,3 + 0,02 u = 0,3 + 0,02 4,62 = 0,34

π ×a 3,14 × 140
• = = 2,442 σε ακτίνια
180 180
• m = e µa = e 0,34×2, 442 = 2,29

73/76
Με βάση τον πίνακα 2.1 (Τόµος ΙΙ, σελ. 173):
4,3≤σεπ≤6,5 N/mm2 για πολύ εύκαµπτο HGL.
Συνεπώς από την (14) προκύπτει ότι η τιµή της σ1 δεν βρίσκεται µέσα στα επιθυµητά
όρια ασφαλούς λειτουργιάς και έτσι θα πρέπει να αυξήσουµε το πλάτος του ιµάντα σε
b=160 mm. Με βάση τις δοκιµές που έγιναν µε πλάτος ιµάντα > από 50 mm, η µόνη
λύση που εξυπηρετεί είναι αυτή.
Γιατί,
m F 2,29 1746
σ1 = × u = × = 6,46 N/mm2 Αποδεκτό
m − 1 b × s 2,29 − 1 160 × 3

20.1.5 Τύπος Εδράνου Τροχαλίας

Θεωρούµε ότι το έδρανο καταπονείται µόνο ακτινικά λόγω φόρτισης του ιµάντα.
Γενικά, για έδρανα που φορτίζονται µόνο ακτινικά ισχύει Fa=0 και P=Fr (µε Fr
ακτινικό φορτίο Fα αξονικό φορτίο και Ρ ισοδύναµο δυναµικό φορτίο).
Η δύναµη που καταπονεί τόσο τον άξονα όσο και τα έδρανα της τροχαλίας
υπολογίζεται από τη σχ. 2.7 (Τόµος Ι, σελ. 169):
m +1 2,29 + 1
FA = Fr = × Fu = × 1746 ≈ 4453 Ν
m −1 2,29 − 1
Ο άξονας του κινητήρα καταπονείται σε αντιστρεφόµενη κάµψη και
επαναλαµβανόµενη στρέψη.
Από την σχ. 8.5 (Τόµος Ι, σελ. 201) υπολογίζουµε προσεγγιστικά τη διάµετρο του
άξονα του κινητήρα:
d ≈ C1 × 3 T ≈ 5,8 × 3 25 ≈ 17 mm
• Όπου C1=5,8 (Τόµος Ι, σελ. 201, σχ 8.5)
• Τ=25 N/mm2 (Τόµος Ι, σελ. 201, σχ 8.5) για χάλυβα υψηλότερης αντοχής
όπως 25CrMo4
Συνεπώς, από τον πίνακα 11.5 (Τόµος Ι, σελ. 301) λαµβάνεται τυποποιηµένη
διάµετρος dk=17 mm. Στη συνέχεια ελέγχεται η τάση στρέψης για dk=17 mmαπό την
σχ. 8.3 (Τόµος Ι, σελ 200):
T 25 × 10 3
τt = ≤ τ επ ⇒ ≈ 25,44 Ν/mm2 < 39 Ν/mm2 (Τόµος Ι, σελ. 200,πίνακας
W 0,2 × 17 3

8.1)

74/76
Για να καθοριστεί ο τύπος του εδράνου, πρέπει να προσδιοριστεί και η σταθερά C.
• Για Ρk=8,06 KW (ηλεκτροκινητήρας µέσης ισχύος 10000-15000 h διάρκεια
λειτουργίας) (Τόµος Ι, σελ. 296, πίνακας 11.2).
• nk=1400 rpm
Επίσης, (Τόµος Ι, σελ. 297, πίνακας 11.3):
C
= 9,42 ⇒ C = 9,42 × 8,06 ≈ 75,93 ΚΝ
Pk
Σύµφωνα µε τη γραµµική παρεµβολή, θα έχω, για L10h=10000 και n=1200 και
n=1500:
9,65 − 8,96 9,65 − x
= ⇒ x = 9,42
1500 − 1200 1500 − 1400
Όµως, για C=75,93KN , η διάµετρος d=17 mm δεν µας ικανοποιεί. Η διάµετρος που
µας ικανοποιεί είναι αυτή όπου d=45 mm και C=76,5KN.
Άρα, τελικά το έδρανο που θα επιλέξω θα είναι Νο 6409 (Τόµος Ι, σελ. 301, πίνακας
11.5)

75/76
76/76