ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΙΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α
Σε καθεμία από τις ερωτήσεις 1 -4 να σημειώσετε τη σωστή απάντηση.

1. Αν η δύναμη που προκαλεί την απόσβεση μιας φθίνουσας ταλάντωσης είναι της
μορφής 𝐹𝛼𝜈𝜏 = −𝑏𝜐, τότε:
α) η περίοδος της ταλάντωσης μειώνεται με τον χρόνο,
β) το πλάτος της ταλάντωσης μειώνεται γραμμικά σε σχέση με τον χρόνο.
γ) ανεξάρτητα από τη μεταβολή του 𝑏 η περίοδος παραμένει σταθερή,
δ) το ποσοστό μείωσης του πλάτους ανά περίοδο είναι σταθερό.
(Μονάδες 5)
2.Στη διάταξη του σχήματος τα σώματα Σ1
και Σ2 έχουν ίσες μάζες και τα ελατήρια ίσες
σταθερές. Τριβές δεν υπάρχουν. Ε-
κτρέπουμε τα σώματα Σ1 και Σ2 εξίσου και
προς την ίδια κατεύθυνση. Ποιο από τα
επόμενα είναι το διάγραμμα της
απομάκρυνσης της σύνθετης ταλάντωσης που εκτελεί το σώμα Σ3 σε σχέση με τον
χρόνο;

(Μονάδες 5)

3. Η κίνηση που προκύπτει από τη σύνθεση δύο ταλαντώσεων οι οποίες έχουν την
ίδια θέση ισορροπίας, την ίδια διεύθυνση και εξισώσεις:
𝑥1 = 𝐴1 𝜂𝜇𝜔𝑡 και 𝑥2 = 𝐴2 𝜂𝜇 (𝜔𝑡 + 𝜑)είναι:
α) μια ταλάντωση που παρουσιάζει διακροτήματα
β) μια απλή αρμονική ταλάντωση με διπλάσια συχνότητα
γ) μια απλή αρμονική ταλάντωση με πλάτος ανεξάρτητο της διαφοράς φάσης μεταξύ
των δύο ταλαντώσεων
δ) μια απλή αρμονική ταλάντωση με πλάτος που εξαρτάται από τα πλάτη 𝐴1 , 𝐴2 των
δύο ταλαντώσεων και τη διαφορά φάσης 𝜑.
(Μονάδες 5)

4. Σε μηχανικό σύστημα μάζας – ελατηρίου που εκτελεί εξαναγκασμένη ταλάντωση

αυξάνουμε τη συχνότητα συνεχώς από την τιμή 𝑓1 στην τιμή 𝑓2 και παρατηρούμε ότι
το πλάτος της ταλάντωσης συνεχώς μειώνεται. Η δύναμη αντίστασης που ασκείται
στο σώμα είναι της μορφής 𝐹𝛼𝜈𝜏 = −𝑏𝜐 (το 𝑏 είναι σταθερά και 𝜐 είναι η στιγμιαία
ταχύτητα). Αν 𝑓0 είναι η ιδιοσυχνότητα του συστήματος, ισχύει:
α) 𝑓1 < 𝑓2 < 𝑓0
β) 𝑓1 < 𝑓0 < 𝑓2
γ) 𝑓0 < 𝑓1 < 𝑓2
δ) τίποτα από τα παραπάνω
 (Μονάδες 5)

5. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν ως σωστές ή λανθασμένες,

α) Το αποτέλεσμα της σύνθεσης δύο ταλαντώσεων με εξισώσεις 𝑦1 = 2𝜂𝜇𝜔𝑡 και
𝑦2 = 2𝜂𝜇 (𝜔𝑡 + 𝜋) είναι μια ταλάντωση μηδενικού πλάτους,
β) Σε μια φθίνουσα ταλάντωση το πλάτος μειώνεται εκθετικά με το χρόνο (𝐴 =
𝐴0 𝑒 −Λ𝑡 ) αν ασκείται δύναμη αντίστασης σταθερού μέτρου.
γ) Σε μια εξαναγκασμένη ταλάντωση το πλάτος εξαρτάται από τη συχνότητα του
διεγέρτη.
δ) Η περίοδος του διακροτήματος που προκύπτει από τη σύνθεση δύο ταλαντώσεων
ίδιου πλάτους, ίδιας θέσης ισορροπίας, ίδιας διεύθυνσης και περιόδων 𝑇1, 𝑇2 που
διαφέρουν λίγο μεταξύ τους είναι 𝑇𝛿 = |𝑇1 − 𝑇2 |.
ε) Ένα σώμα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση πλάτους 𝛢. Το διάστημα που διανύει
σε χρόνο μιας περιόδου είναι 2𝛢.
(Μονάδες 5)

ΘΕΜΑ Β
Β1. Ένα σώμα μάζας 𝑚 ισορροπεί δεμένο στο κάτω άκρο ελατηρίου σταθεράς 𝑘.
Απομακρύνουμε το σώμα προς τα κάτω κατά 𝐴0 και την 𝑡0 = 0 το αφήνουμε
ελεύθερο. Στο σώμα ασκείται δύναμη αντίστασης της μορφής 𝐹𝛼𝜈𝜏 = −𝑏𝜐, όπου 𝑏
είναι σταθερά και 𝜐 η στιγμιαία ταχύτητα του σώματος. Αν 𝐸𝑁 , 𝐸𝑁+1 είναι η ενέργεια
της ταλάντωσης τις χρονικές στιγμές 𝑡𝑁 = 𝑁𝑇, 𝑡𝑁+1 = (𝑁 + 1)𝑇 αντίστοιχα, να
αποδείξετε ότι ισχύει:
𝐸𝑁
= 𝜎𝜏𝛼𝜃.
𝐸𝑁+1
για κάθε τιμή του 𝛮.
(Μονάδες 5)

Β2. Σώμα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση γωνιακής συχνότητας 𝜔 και πλάτους 𝛢.
i) Να αποδείξετε ότι, όταν το σώμα βρίσκεται σε απομάκρυνση 𝑥 > 0, οι στιγμιαίες
τιμές της ταχύτητας και της επιτάχυνσης δίνονται από τις σχέσεις:
𝜐 = ±𝜔√𝐴2 − 𝑥 2 και𝛼 = −𝜔√𝜐𝑚𝑎𝑥 22

όπου 𝜐𝑚𝑎𝑥 είναι το πλάτος της ταχύτητας του σώματος.

(Μονάδες 4)
i) Να εκφράσετε την κινητική και τη δυναμική ενέργεια της ταλάντωσης σαν
συνάρτηση της απομάκρυνσης 𝑥 και να τις παραστήσετε γραφικά σε κοινό
διάγραμμα. Σε ποια σημεία τέμνονται τα διαγράμματα των συναρτήσεων αυτών;
(Μονάδες 5)

Β3. Σώμα μάζας 𝑚 = 1 𝑘𝑔 είναι δεμένο στο κάτω άκρο ελατηρίου σταθεράς 𝑘 =
𝑁
100 𝑚, ενώ στο άλλο άκρο του ασκείται εξωτερική δύναμη της μορφής 𝐹 =
5 𝑙𝑛 2 𝜎𝜐𝜈10𝑡 (S.I.). Στο σώμα ασκείται δύναμη αντίστασης της μορφής
5 𝑙𝑛 2
𝐹𝛼𝜈𝜏 = − 𝜋 𝜐 (S.I.), οπού 𝜐 είναι η ταχύτητα του σώματος.
i) Το σύστημα ελατήριο – σώμα βρίσκεται σε κατάσταση συντονισμού;
 (Μονάδες 2)
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας
(Μονάδες 8)
ii) Να βρείτε το πλάτος ταλάντωσης του σώματος.
(Μονάδες 8)

ΘΕΜΑ Γ
Ένα σώμα μάζας 𝑀 = 1,6 𝑘𝑔 ισορροπεί πάνω σε λείο
οριζόντιο επίπεδο δεμένο στα άκρα δύο οριζόντιων
ελατηρίων όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Τα ελατήρια
𝑁 𝑁
έχουν σταθερές 𝑘1 = 60 𝑚 και 𝑘2 = 100 𝑚 και είναι
επιμηκυμένα όταν το σώμα ισορροπεί. Απομακρύνουμε το
σώμα κατά 𝛥ℓ = 0,2 𝑚.
Α. Α1. Δείξτε ότι το σώμα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση και υπολογίστε την
περίοδό της.
(Μονάδες 6)
Α2. Πόση ενέργεια δαπανήσαμε για την αρχική απομάκρυνση του σώματος από τη
θέση ισορροπίας;
(Μονάδες 6)
Β. Όταν το σώμα περνά από τη θέση ισορροπίας, αφήνουμε να πέσει από ύψος h ένα
κομμάτι πλαστελίνης μάζας 𝑚 = 0,9 𝑘𝑔.
Β1. Πόσο πρέπει να είναι το ύψος ℎ για να συναντηθούν τα δύο σώματα στο επόμενο
πέρασμα του σώματος μάζας 𝛭 από τη θέση ισορροπίας;
(Μονάδες 6)
Β2. Ποιο είναι το νέο πλάτος και η νέα περίοδος της ταλάντωσης που εκτελεί το
συσσωμάτωμα αν η κρούση είναι πλαστική;
(Μονάδες 7)
𝑚 2
Δίνονται: 𝑔 = 10 𝑠 2 και 𝜋 = 10

ΘΕΜΑ Δ
Σώμα Σ1 μάζας 𝑚1 = 3 𝑘𝑔 ισορροπεί δεμένο στο κάτω άκρο
𝑁
ελατηρίου σταθεράς 𝑘 = 100 𝑚 πάνω στο λείο κεκλιμένο
επίπεδο του σχήματος γωνίας κλίσης 𝜑 = 53𝑜 .
Απομακρύνουμε το σώμα Σ1 κατά 𝛥ℓ = 0,28 𝑚 προς τα κάτω
και το αφήνουμε ελεύθερο.

Α. Να αποδείξετε ότι εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση και να υπολογίσετε την

περίοδο της.
(Μονάδες 5)
Β. Ένα δεύτερο σώμα Σ2 μάζας 𝑚2 = 1 𝑘𝑔 αφήνεται να πέσει ελεύθερα από ύψος
ℎ = 3,75 𝑚 και συγκρούεται πλαστικά με το Σ1 όταν αυτό έχει πραγματοποιήσει μια
πλήρη ταλάντωση.
Β1. Με πόση διαφορά χρόνου αφέθηκαν ελεύθερα τα δύο σώματα να κινηθούν;
(Μονάδες 4)
Β2. Πόση είναι η ταχύτητα του συσσωματώματος μετά την κρούση;
(Μονάδες 6)
Β3. Αν θεωρήσουμε 𝑡0 = 0 τη στιγμή της κρούσης, να βρείτε τις εξισώσεις της
απομάκρυνσης, της ταχύτητας και της επιτάχυνσης του συσσωματώματος σαν
συνάρτηση του χρόνου θεωρώντας σαν θετική φορά τη φορά προς τη βάση του
κεκλιμένου επιπέδου.
(Μονάδες 10)
𝑚 𝑜
Δίνονται: 𝑔 = 10 𝑠 2, 𝜂𝜇53 ≃ 0,8.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΘΕΜΑ Δ (για προχωρημένους)

Στη διάταξη του διπλανού σχήματος η
μεταλλική ράβδος ΚΛ έχει μάζα 𝑚 = 1 𝑘𝑔,
μήκος ℓ = 1 𝑚, αμελητέα αντίσταση και το
μέσο της συνδέεται στο ένα άκρο ελατηρίου
𝑁
σταθεράς 𝑘 = 400 𝑚 του οποίου το άλλο
άκρο είναι ακλόνητα συνδεδεμένο. Η ράβδος
ΚΛ μπορεί να κινείται χωρίς τριβές πάνω σε
αμελητέας αντίστασης παράλληλους
οριζόντιους αγωγούς 𝐴𝑥, 𝛤𝑦 των οποίων τα άκρα συνδέονται μέσω διακόπτη με
3𝜋
αντιστάτη αντίστασης 𝑅 = 10 𝑙𝑛 2 Ω. Η όλη διάταξη βρίσκεται σε κατακόρυφης
διεύθυνσης ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης 𝐵 = 1,5 𝑇. Αρχικά η ράβδος
ισορροπεί, με το ελατήριο να είναι στο φυσικό του μήκος, ενώ ο διακόπτης δ είναι
ανοιχτός. Εκτρέπουμε τη ράβδο από τη θέση ισορροπίας κατά 𝛥ℓ = 0,5 𝑚 και τη
στιγμή 𝑡0 = 0 την αφήνουμε ελεύθερη.
Α. Α1. Να αποδείξετε ότι η ράβδος εκτελεί Α.Α.Τ. και να βρείτε την περίοδο της.
(Μονάδες 4)
Α2. Να βρείτε την Η.Ε.Δ. από επαγωγή στα άκρα της ράβδου σαν συνάρτηση του
χρόνου και να την παραστήσετε γραφικά.
(Μονάδες 4)
A3. Να βρείτε την Η.Ε.Δ. από επαγωγή στη ράβδο όταν η απομάκρυνση της είναι 𝑥 =
0,3 𝑚.
(Μονάδες 5)
𝜋
Β. Τη χρονική στιγμή 𝑡1 = 5 𝑠 κλείνουμε το διακόπτη δ.
Β1. Να αποδείξετε ότι η ράβδος εκτελεί φθίνουσα ταλάντωση, όπου το πλάτος
μειώνεται εκθετικά με το χρόνο.
(Μονάδες 6)
B2. Να αποδώσετε γραφικά την απομάκρυνση της ράβδου από τη χρονική στιγμή 𝑡 =
3𝜋
0 μέχρι τη χρονική στιγμή 𝑡2 = 5 𝑠 και να βρείτε τη θερμότητα Joule που εκλύθηκε
στον αντιστάτη μέχρι τότε.
(Μονάδες 6)
Δίνονται:
1) Η Η.Ε.Δ. από επαγωγή στα άκρα ράβδου μήκους ℓ που κινείται με ταχύτητα 𝜐
κάθετη στη ράβδο και το επίπεδο της κίνησης της είναι κάθετο στις δυναμικές
γραμμές ομογενούς μαγνητικού πεδίου έντασης 𝛣: 𝐸𝜀𝜋 = 𝐵𝜐ℓ.
2) Στη φθίνουσα ταλάντωση, όπου ασκείται σε σώμα μάζας m δύναμη αντίστασης
Fαντ = −bυ για το πλάτος της ταλάντωσης, ισχύει:
b
A = A0 e − Λt , όπου Λ =
2m
Επίσης, η περίοδος της φθίνουσας ταλάντωσης να θεωρηθεί ότι είναι περίπου ίση με
την περίοδο της ελεύθερης αμείωτης ταλάντωσης λόγω μικρής απόσβεσης.