Račnarske mreže

Uvod

Umrežavanje računara poprima sve više maha u cijelom svijetu pa tako i kod nas.
Brzine komunikacije današnje mrežne opreme namjenjene lokalnim računarskim
mrežama penju se sa standardnih 10Mbps na brzih 100Mbps, a već su primijenjeni
standardi i na raspolaganju su i prvi uređaji koji rade na brzinama od fantastičnih
1Gbps. Povezivanje računara unutar organizacije postalo je svakodnevnica i u našim
prilikama. Mreža povezuje uređaje za obradu podataka i komunikacijske uređaje, bilo
na međudržavnom planu, unutar pojedine zemlje, grada, u industrijskom postrojenju,
poslovnim zgradama poduzeća ili u malom, uredu. Takvim povezivanjem nastao je i
Internet – mreža svih mreža.
Ethernet (danas najčešće korištena mreža) je izumljen u Xerox Palo Alto Research
Center u 70-im godinama. Izumio ga je dr. Robert M. Metcalfe sa ciljem da podrži rad
“ureda budućnosti”, a to je uključivalo i izradu jedne od prvih osobnih radnih stranica
Svaki računar opremljen Ethernetom radi neovisno od svih drugih stanica u
mreži: ne postoji centralni nadglednik sistema. Sve stranice priključene na Ethernet
spojene su pomoću zajedničkog signalnog sistema koji nazivamo medij.

1
Računarske mreže

Najjednostavnija kompjuterska mreža sastoji se od kompjutera, nekoliko

ulazno / izlaznih jedinica i kablova koji ih spajaju. U početku su kablovi bili relativno
kratki, a kasnije su produženi i ulazno / izlazne jedinice smještene kod korisnika, te su
tako mreži dodani udaljeni terminali. Računarske mreže sastojale su se od podsistema:

• podsistem kompjutera i terminala gdje kompjuteri mogu biti centralni

kompjuteri velikog kapaciteta ili PC kompjuteri, a terminali jednostavni
“inteligentni” pa sve do složenih “inteligentnih” terminalskih podsistema
• posebnog sistema čiji je osnovni zadatak osiguranje ispravnog prenosa
podataka između elemenata podsistema kompjutera i terminala.

Ethernet (danas najčešće korištena mreža) je izumljen u Xerox Palo Alto

Research Center u 70-im godinama. Izumio ga je dr. Robert M. Metcalfe sa ciljem da
podrži rad “ureda budućnosti”, a to je uključivalo i izradu jedne od prvih osobnih
radnih stranica – Xerox Alto. Prvi Ethernet sistem radio je na otprilike 3Mbps i bioje
poznat kao “pokusni Ethernet”.
Ethernet standard je prvi put objavljen 1985. s formalnim nazivom “IEEE
802.3 Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection (CSMA/CD) Access
Method and Physical Layer Specifications” što bi otprilike značilo višestruki pristup
provjerom nositelja signala metodom pristupa detekcije sukoba.
Ethernet sistem se sastoji od tri osnovna elementa:

1. fizičkog medija korištenog za prenos signala između računara,

2. skupa pravila za kontrolu pristupa mediju ugrađenih u svako Ethernet
sučelje, a koja dopuštaju skupini računara pravilnu raspodjelu
pristupa dijeljenom Ethernet kanalu,
3. Ethernet paketa koji se sastoji od standardiziranog skupa bitova
iskorištenih za prenos podataka.

2
Računari priključeni na Ethernet sistem mogu slati podatke za aplikacije
jedno drugome koristeći više softverske protokole, kao što je npr: TCP/IP
protokol(protokol na kojem je izgrađen Internet). Viši protokoli imaju vlastiti sistem
adresiranja, kao što je 32-bitna adresa korištena u tekućoj inačici IP protokola. IP
zasnovani mrežni softver višeg nivoa u nekom računaru brine samo o svojoj IP adresi
i može čitati 48-bitnu Ethernet adresu svojeg mrežnog sučelja, a ne zna koje su
Ethernet adrese drugih mrežnih stanica. “Srce” Ethernet sistema je Ethernet paket koji
se koristi za slanje podataka između računara.

Podjela računaskih mreža

Ovisno o udaljenostima koje prilikom umrežavanja treba premostiti, na raspolaganju

su različite tehnologije umrežavanja i vrste medija za prijenos podataka. Tako i mreže
dijelimo u dvije osnovne kategorije: mreže širokih područja (Wide Area Networks -
WAN) i mreže lokalnih područja (Local Area Networks - LAN). Visoko razvijena
satelitska tehnologija omogućuje danas povezivanje bilo koje dvije točke na Zemlji, a
postoje i instalacije na kopnu i u moru koje omogućuju međusobno povezivanje
klasičnim medijima - običnim ili optičkim kabelima. U razvijenim zemljama postoji
niz telekomunikacijskih tvrtki koje pružaju usluge povezivanja raznim drugim
tvrtkama i organizacijama unutar zemlje pa i preko granica. Internet - specifična
tvorevina računalne industrije - omogućuje komunikaciju i razmjenu podataka
pojedincima i organizacijama iz cijelog svijeta.
Danas na tržištu postoje satelitski uređaji koji omogućuju pojedincu ili tvrtci pristup
Internetu putem satelita, bez obzira na to postoji li u zemlji korisnika netko tko pruža
usluge pristupa Internetu. Na lokalnom planu zanimljive su mreže računara u
uredima, u poslovnim zgradama ili industrijskim postrojenjima, odnosno na malim
udaljenostima. Takve mreže spadaju u lokalne računalne mreže. Svaka od ove dvije
kategorije dijeli se na podgrupe koje se razlikuju po vrsti medija za prijenos signala,
brzinama rada, mrežnim tehnologijama i protokolima koje koriste, kao i vrsti mrežnih
operativnih sustava.

3
Upravljanje mrežama

Upravljanje mrežama može biti:centalizovano , distributivno i

kombinacija centralizovanog i distributivnog.
U centralizovanoj mreži sve komunikacijske funkcije nadgledaju se ili upravljaju s
jednog mjesta. Pri distribuiranom upravljanju funkcije upravljanja podijeljene su
između elemenata mreže. Ovakav način upravljanja može imati značajne prednosti od
centralizovane zbog veće pouzdanosti i flexibilnosti. U slučaju kombinovanog
upravljanja pojedinim funkcijama, postupcima ili resursima se upravlja
centralizovano, a drugim distribuirano.

Umrežavanje računara je nastalo zbog bržeg i lakšegmeđusobnog komuniciranja

korisnika, jer ono mnoge prednosti, od kojih su najbitnije:
- raspodjela hardverskih resursa računara
- distribuiraano korištenje datoteka, fajlova i programa
- elektronski prijenos teksta, slike i zvuka
- decentraloizacija različitih funkcija obrade podataka

4
Lokalne mreže

LAN (Local Area Networks) mreža je komunikacijska mreža koju koristi jedna
organizacija na ograničenom prostoru (području), što joj omogućava dijeljenje
informacija i izvora. Lokalna mreža je sistem koji mikrokompjuterima omogućava
dijeljenje informacija i izvora unutar ograničenog (lokalnog) područja gdje je
udaljenost između poslužitelja datoteka i radne stanice manja od jedne milje. Kod
LAN mreže neophodno je da pojedinačne radne stanice budu fizički povezani
koaksijalnim kablovima ili parica twisted pair, ili bežičnom vezom, a dio mrežnog
softvera postoji na čvrstom disku mikrokompjutera.

Mrežna radna stanica

Može raditi samostalno kao PC kompjuter ili dijeliti informacije i izvore u

mreži putem LAN-a.

Mrežni poslužitelj diskova (discserver)

Dijeli svoje disk – pogone u odvojene diskpakete tako da svaki korisnik ima
vlastiti paket. Radnu stanicu “doživljava” poslužitelj diskova kao još jedan disk
pogon (disk drive). Kompjuteri kompatibilni sa IBM-ovim PC kompjuterima koji rade
s DOS operativnim sistemom koriste tabelu za pristup datotekama (file allocation
table – FAT) da bi održavala zapis o tačnoj poziciji na kojoj je smještena pojedina
datoteka.

5
Mrežna arhitektura (network arhitecture) ili topologija (topology)

Odnosi se na dizajn ili oblik mreže. U svakoj od topologija mogu se koristiti

podjednako parični, koaksijalni i optički kablovi.

Zvjezdasta(star) topologija

Zvijezda (star) je jedan od najstarijih oblika mrežne topologije koja koristi jednak
pristup slanju i primanju
poruka kao i telefonski sistem. Posebna prednost zvjezdaste topologije je u tome što
rukovodilac mreže može nekim čvorovima dodijeliti viši status nego ostalim. U ovom
slučaju centralni kompjuter prvo ispituje da li postoje signali koji dolaze od ranijih
mjesta višeg prioriteta, a onda provjerava signale ostalih radnih stanica. Zvjezdasta
arhotektura olakšava centralizovanu dijagnostiku svih funkcija mreže. Topologija
višestruke zvijezde (clustered star) sastoji se od nekoliko kompjutera jedne zvijezde,
gdje prestanak jedne stanice ne znači prestanak rada cijele mreže, nego radne stanice
koje su u zvijezdi u kvaru neće raditi u mrežnom režimu.

6
Sabirnica (bus)

Sabirnica podsjeća na put kojim se kreću podaci. Kod ove topologije je jednostavno
dodavati nove radne stanice, ali je teško održavati sigurnost rada u mreži. Od svih
topologija sabirnica zahtjeva najmanju količinu kablova.

Prstenasta (ring) topologija

Kombinuje prednosti zvjezdaste i sabirničke topologije. Radna stanica

preuzima ulogu nadziranja svih mrežnih funkcija. Jedna od najvažnijih stvari
vezanih u prstenastoj topologiji je obvezatnost jednakog pristupa mreži za radne
stanice. Na LAN-u s topologijom prstenaste mreže s tokenom (token ring network)
radna stanica koja šalje podatke, šalje skup podataka poznat kao token, koji se prostire
kroz mrežu.

7
Rasprostranjenje mreže

Rasprostranjena mreža WAN (engl. Wide Area Network) je široko

rasprostranjena mreža ( pa čak i po cijelom svijetu), tako da su međusobno povezani
računari u raznim gradovima, državama i kontinentima ili u široko rasprostranjem
mrežama. Računari u WAN vezama povezani su u lokalne mreže LAN. Postoji viće
mogućih kombinacija veze što ovisi o brzini prijenosa podataka i pokrivenosti
geografskih područja određenim komunikacijskim linijama.

8
Da bi svi računari u nekoj mreži radili, tj. prenosili podatke na isti način,
standardizirani su prijenosni postupci. Ne standardiziraju se samo postupci prijenosa,
nego i prava pristupa pojedinog računara, tj. korisnika u mreži. Standardizira se i
oblik povezivanja računara, tj korisnika, odnosno topologije računarske mreže. U tom
smislu je usvojen stadnard ISO OSI, čiji je osnovni zadatak spajanje u mrežu računara
različitih prozvođača. Svaka poruka poslana od jednog računara prema drugom mora
proći sedam nivoa, propisanih ovim standardom, a ti nivoi su: primjena, prezentacija,
sjednica, prijenos, mreža, podaci, fizička veza.

Zaključak

Pojava povezivanja računara, u jedan zaseban sistem koji se naziva računarska

mreža, je od velikog značaja u cijeloj informatičkoj historiji. Računarske mreže imaju
danas široku primjenu, a najveća njena primjena je povezivanje računara širom svijeta
u jednu ogromnu mrežu koja se zove WWW ( World Wide Web). Vidjeli smo da
imamo različite vrste računarskih mreža (LAN, MAN, WAN), gdje smo unutara
poglavlja posvećenom LAN mreži objasnili pojam topologije (mrežne arhitekture).
Imamo tri vrste topologije a one su: prstenasta topologija, sabirnica i zvijezda. Te je
na kraju sminarskog rada u poglavlju o rasprostranjenju mreža objasnili vezu između
WAN mreže i LAN mreže, tj. da su računari u WAN mreži povezani u lokalne mreže.

9
Literatura

1. B. Mijović, Informatika, PFB, 2006 (skripta)

2. Damir Baronica, Umrežavanje računala, Zagreb 2000 god.

10
Sadržaj

Uvod...............................................................................................................................1
Računarske
mreže...........................................................................................................2
Podjela računaskih mreža...............................................................................................3
Upravljanje mrežama.....................................................................................................4
Lokalne mreže................................................................................................................5
Mrežna radna stanica......................................................................................................5
Mrežna arhitektura (network arhitecture) ili topologija (topology)...............................6
Rasprostranjenje mreže..................................................................................................8
Zaključak........................................................................................................................9
Literatura......................................................................................................................10

11