T.

C CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE

MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ISIL TASARIM PROJESİ

SOĞUK HAVA DEPOSU TASARIM VE MALİYET ANALİZİ

HAZIRLAYANLAR

Yiğit AS 170301082

Utku UYSAL 170301079

Burak KARA 170301093

DANIŞMAN

Prof. Dr. Fatih SELİMEFENDİGİL

-2020 GÜZ DÖNEMİ-

1
İçindekiler

ŞEKİL LİSTESİ .......................................................................................................................... 5

TABLO LİSTESİ ........................................................................................................................ 6
Denklem Tablosu......................................................................................................................... 7
1. GİRİŞ ................................................................................................................................... 8
2. KAYNAK ARAŞTIRMASI.................................................................................................... 9
2.1. Soğuk Hava Deposu Tarihçesi ........................................................................................... 9
2.2. Genel Termodinamik Bilgileri Ve Teorik Esasların Araştırılması............................ 10
2.3. SOĞUTMA ÇEVRİMİNİ OLUŞTURAN ELEMANLARI ....................................... 12
2.3.1. Kompresör Nedir ....................................................................................................... 12
2.3.2. Pistonlu Kompresörler .............................................................................................. 13
2.3.3. Evaporatör................................................................................................................. 14
2.3.4. Kondanser nedir ? ..................................................................................................... 15
2.3.5. Hava soğutmalı kondanserler.................................................................................... 16
2.3.6. Sıvı Tankı nedir ? ....................................................................................................... 17
2.3.7. Genleşme valfi nedir ? ............................................................................................... 17
2.3.8. Defrost Isıtıcısı Nedir? ............................................................................................... 18
2.4. METAL SANDVİÇ PANELLERİN ÖZELLİKLERİ................................................ 18
2.4.1 Yalıtım Malzemesi Olarak Poliüretan ......................................................................... 19
2.5. Soğutma Yükü ................................................................................................................ 20
2.5.1. Duvarlardan Meydana Gelen Isı Kazancı ................................................................... 20
2.5.2. İnsanlardan Dolayı Oluşan Isı Kazancı ....................................................................... 21
2.5.3. Hava Değişiminden Kaynaklanan Isı Kazancı ............................................................ 21
2.5.4. Aydınlatmadan Kaynaklanan Isı Kazancı ................................................................... 21
2.5.5. Malın Soğutulmasından Doğan Isı Kazancı ............................................................... 21
2.6. Soğutma Çevrimindeki Elemanların İşlevleri ............................................................. 22
2.6.1. Soğutucu Sistemin Termodinamik Formülleri ........................................................... 22
2.7. Soğutucu Akışkan Seçme Esasları: ............................................................................... 23
2.7.1. Emniyet Sınıflandırmaları .......................................................................................... 25
2.8. Piyasada Bulunan Soğutucu Akışkanların İsimleri Ve Özellikleri............................ 25
2.8.2. Soğutucu Akışkan R12 – Freon 12 ............................................................................. 28
2.8.3. Soğutucu Akışkan R134a ........................................................................................... 30

2
 2.8.4 Soğutucu Akışkan R13- Freon 13................................................................................ 32
2.8.5. Soğutucu Akışkan R14 – Freon 14 ............................................................................. 34
2.8.6. Soğutucu Akışkan R22 – Freon 22 ............................................................................. 36
2.8.7. Soğutucu Akışkan R123 (Freon 123) ......................................................................... 38
2.8.8. Soğutucu Akışkan R23 – Freon 23 ............................................................................. 40
3.YAPILACAK ÇALIŞMANIN KISA BİR ÖZETİ:............................................................. 43
3.1 BELİRLENEN PARAMETRELER: ............................................................................ 43
3.2 BULUNACAK PARAMETRELER: ............................................................................. 43
4. MATERYAL VE METOT: .................................................................................................. 44
4.1 SOĞUK ODA TASARIM ESASLARI: ........................................................................ 44
4.2 TASARIM ÇİZİMLERİ: ............................................................................................... 45
5 .Hesaplar ................................................................................................................................. 49
5.1. Veriler ............................................................................................................................. 50
5.1.1. Soğuk Oda yapımında kullanılan duvarların özellikleri ............................................. 50
5.1.2. İç Duvar, tavan ve taban İçin K (Isı Geçirme Katsayısı) Hesabı .................................. 50
5.1.3. Duvarlar İçinTransmisyon Isısı Hesabı ...................................................................... 51
5.1.4. Oda Kapı Açılmalarından Meydana Gelen Isı Kaybı .................................................. 52
5.1.5. Mal Isısının Hesabı..................................................................................................... 53
5.1.6. İnsanlardan Gelen Isının Hesaplanması .................................................................... 55
5.1.7. Aydınlatmadan dolayı oluşan ısı................................................................................ 55
5.1.8. Malın Soğutulmasından Doğan Isı ............................................................................. 56
5.1.9. Defrost Isıtıcısın Oluşturduğu Isıl Yük ........................................................................ 57
5.2.0 Günlük Toplam Isı Kazancı.......................................................................................... 57
5.2. Çevrim Hesapları ........................................................................................................... 58
5.2.1 Soğutucu Akışkan Miktarının Bulunması .................................................................... 60
5.2.2 Kondenser Hesabı ...................................................................................................... 60
5.2.3 Kompresör Hesabı ...................................................................................................... 60
5.2.4 Evaporatör Hesabı ...................................................................................................... 61
5.2.5 BORU ÇAPLARININ BELİRLENMESİ ............................................................................ 62
5.3 EKİPMAN SEÇİMİ ........................................................................................................ 63
5.3.1. Evaprotör seçimi ....................................................................................................... 64
5.3.2. Kompresör Seçimi ..................................................................................................... 65
5.3.3. Konderser Seçimi....................................................................................................... 66

3
 5.3.4. Genişleme Vanası Seçimi........................................................................................... 67
6. Coolpack analizleri ............................................................................................................... 68
(Yukarıdaki şekilde teorik olarak yaptığımız kompresör sıkıştırma oranı hesabının CoolPack
analizine göre de doğru olduğu gösterilmiştir.) ......................................................................... 69
7. Maliyet Analizi ...................................................................................................................... 70
8.SONUÇ: .................................................................................................................................. 71
9. KAYNAKLAR: ..................................................................................................................... 72
10. Ekler ..................................................................................................................................... 74
10.1 R134a’nın Termodinamik tabloları............................................................................. 74

4
ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 2.4.1.1 Poliüretanın Kimyasal Yapısı _________________________________________________ 20

Şekil 2.8.1.1 R11 t-s diagramı ___________________________________________________________ 26
Şekil 2.8.1.2 R11 log(p)-h diagramı ______________________________________________________ 27
Şekil 2.8.1.3 R11 h-s diagramı___________________________________________________________ 27
Şekil 2.8.2.1 R12 t-s diagramı ___________________________________________________________ 29
Şekil 2.8.2.2 R12 log(ro)-h diagramı ______________________________________________________ 29
Şekil 2.8.2.3 R12 h-s diagramı___________________________________________________________ 30
Şekil 2.8.3.1 R134a log(p)-h diagramı ____________________________________________________ 31
Şekil 2.8.3.2 R134a h-s diagramı_________________________________________________________ 31
Şekil 2.8.3.3 R134a t-s diagramı ________________________________________________________ 32
Şekil 2.8.4.1 R13 t-s diagramı ___________________________________________________________ 33
Şekil 2.8.4.2 R13 log p-h diagramı _______________________________________________________ 33
Şekil 2.8.4.3 R13 h-s diagramı __________________________________________________________ 34
Şekil 2.8.5.1 R14 t-s diagramı __________________________________________________________ 35
Şekil 2.8.5.2 R14 logp-h diagramı _______________________________________________________ 35
Şekil 2.8.5.3 R14 h-s diagramı___________________________________________________________ 36
Şekil 2.8.6.1 R22 t-s diagramı __________________________________________________________ 37
Şekil 2.8.6.2 R22 logp-h diagramı _______________________________________________________ 38
Şekil 2.8.6.3 R22 h-s diagramı __________________________________________________________ 38
Şekil 2.8.7.1 R123 P-h diagramı _________________________________________________________ 39
Şekil 2.8.8.1 R23 t-s diagramı __________________________________________________________ 41
Şekil 2.8.8.2 R23 logp-h diagramı _______________________________________________________ 41
Şekil 2.8.8.3 R23 h-s diagramı__________________________________________________________ 42
Şekil 4.2.1 Sandviç panel (genişlik 1m, uzunluk 4m, kalınlık 150mm ____________________________ 45
Şekil 4.2.2 Köşe sandviç panel (her iki taraf da 50 cm genişliğinde, yükseklik 4 metre, kalınlık 150mm) 46
Şekil 4.2.3 Taban (4.3*4.3)m2 ___________________________________________________________ 46
Şekil 4.2.4 Tavan (4.3*4.3)m2 ___________________________________________________________ 47
Şekil 4.2.5 Evaporatör _________________________________________________________________ 47
Şekil 4.2.6 Kondensatör ________________________________________________________________ 48
Şekil 4.2.7 Dış görünüş (soğutulacak hacim 4*4*4m3 olacak şekilde ölçülendirilmiştir.) ____________ 48
Şekil 5.1 Yerleşim Düzeni _______________________________________________________________ 49
Şekil 5.1.2.1 Isı Geçirme Katsayısı Şekil ___________________________________________________ 50
Şekil 5.1.4.1 Psikometrik diyagram _______________________________________________________ 53
Şekil 5.1.5.1 Çeşitli Gıdaların Uzun Süreli Soğuk Oda Muhafazası Doneleri ______________________ 54
Şekil 5.2.1 Soğutma Çevrimi Şematik Gösterim _____________________________________________ 58
Şekil 5.2.2 Soğutma Çevrimi Ve T-S Diagramı ______________________________________________ 58
Şekil 5.3.1.1 Ekipman Seçimi ____________________________________________________________ 63
Şekil 5.3.2.1 Kompresör Seçimi __________________________________________________________ 65
Şekil 5.3.4.1 Genişleme Vanası __________________________________________________________ 67
Şekil 6.1 Coolpack ____________________________________________________________________ 68
Şekil 6.2 Coolpack ____________________________________________________________________ 69
Şekil 7.1 Coolpack Maliyet Analizi _______________________________________________________ 70

5
TABLO LİSTESİ

Tablo 2.4.1.0.1 Poliüretan Fiziksel Özellikleri .......................................................................................... 20

Tablo 5.1.3.1 Duvarlar İçin Transmisyon Isısı Hesabı .............................................................................. 51
Tablo 5.1.4.1 Oda Kapı Açılmadan Meydana Gelen Isı Kaybı .................................................................. 52
Tablo 5.1.6.1 İnsanlardan Gelen Isı Tablosu ............................................................................................ 55
Tablo 5.1.8.1 Malın Soğutulmasından Doğan Isı Tablosu ........................................................................ 56
Tablo 5.9.1.1 Evapratör seçimi.................................................................................................................. 64
Tablo 5.9.3.1 Konderser Seçimi ................................................................................................................. 66
Tablo 10.1.4 R-134a Termodinamik Tablolar ........................................................................................... 74
Tablo 10.1.5 R-134a Termodinamik Tablolar ........................................................................................... 75
Tablo 10.1.6 R-134a Termodinamik Tablolar ........................................................................................... 76
Tablo 10.1.7 R-134a Termodinamik Tablolar ........................................................................................... 77
Tablo 10.1.8 R-134a Termodinamik Tablolar ........................................................................................... 78

6
Denklem Tablosu
Denklem 1 Isı Geçirme Katsayısı Hesabı ___________________________________ 50
Denklem 2 Oda Kapı Açılmadan Meydana Gelen Isı Kaybını Bulabilmek İçin
İnterpolasyon İşlemi ___________________________________________________ 52
Denklem 3 Hava Değişimi İçin Isı Trasferi Hesabı ____________________________ 53
Denklem 4 Aydınlatmadan Dolayı Oluşan Isı Miktarı _________________________ 55
Denklem 5 Malın Soğutulmasından Doğan Isı _______________________________ 56
Denklem 6 Defrost Isıtıcısın Oluşturuğu Isıl Yük _____________________________ 57
Denklem 7 Soğutucu Akışkan Miktarının Bulunması____________________________ 60
Denklem 8 Kondenserin Özgül Isıl Yükü ____________________________________ 60
Denklem 9 Kondenserin Isıl Yükü _________________________________________ 60
Denklem 10 Kompresörün teorik işi _______________________________________ 60
Denklem 11 Kompresörün teorik gücü _____________________________________ 60
Denklem 12 Kompresörün sıkıştırma oranı __________________________________ 61
Denklem 13 Kompresörün gerçek gücü _____________________________________ 61
Denklem 14 Evaporatörün özgül ısı yükü ___________________________________ 61
Denklem 15 Evaporatörün ısı yükü ________________________________________ 61
Denklem 16 Emme Hattı Boru Çapı Belirlenmesi _____________________________ 62
Denklem 17Basma Hattu Botu Çapı Belirlenmesi _____________________________ 62

7
 1. GİRİŞ

Kırmızı et soğuk ortam şartlarında muhafaza edilmediği taktirde kolayca bozulabilir.

Atmosfer şartlarına uzun süre maruz kalan kırmızı et gıda maddesi olarak
sınıflandırılamayacak duruma gelir ve tüketilmesi halinde insan sağlığını tehdit eder.
Ayrıca bu durum büyük bir emek ve zaman israfına yol açmaktadır. Bu israfın ve kaybın
önlenmesi için soğuk hava depoları kullanılmaktadır. Kırmızı eti taze olarak tüketebilmek
için et ilk aşamadan son aşamaya kadar soğuk zincir içerisinde yer almalıdır.

Soğuk hava depoları, gıda maddelerinin ömrünü uzatmak, gıda imalatında işlem
sıcaklığını düşürmek amacıyla kurulan, duvarları ve çatısı genellikle sac arası poliüretan
köpük dolgulu panellerden oluşan depolardır.

Soğuk hava odası çalışma prensibi, ısının düşük sıcaklıklı ortamdan alınıp, yüksek
sıcaklıklı ortama yollanarak iç hacmin soğutulmasına dayanır. Oluşturulan hava döngüsü
ile ortamdaki sıcak hava bir kondansatör ile yoğunlaştırılır. Genleşme valfine yollanarak
havanın alçak basınçlı hale gelmesini sağlanır. Evaporatör yardımıyla hava soğutularak
tekrardan ortama kazandırılır. Isı, yüksek sıcaklıktan düşük sıcaklığa doğru hareket etme
eğilimindedir. Bu yüzden soğuk odalarda sıcaklığın içeriye girmesi ve yüzeylerin ısısını
düşürmesi engellenmelidir.

Bizim tasarlayacağımız soğuk hava deposu, bir kesimhanenin içinde yer alacaktır.
Etlerin kısa bir süre için soğutulacağı bir depo olacağından kısa süreli kullanıma uygun
dizayn edilmiştir. Soğutma sıcaklığı -5C olarak belirlenmiştir. Yapı malzemesi olarak
sandviç panel kullanacaktır ve içerisindeki dolgu malzemesi poliüretandır.

8
2. KAYNAK ARAŞTIRMASI

2.1. Soğuk Hava Deposu Tarihçesi

Soğuk hava depolarını kullanma fikri yeni bir fikir değildir. İlkçağlardan günümüze kadar
soğuk hava depolarına ihtiyaç duyulmuştur. İlkçağlarda bu işi soğuk mağaralar ve toprak
altına açılan çukurlar görürken, günümüze doğru geldiğimizde bu ilkel yöntemler
yerlerini elektrikli soğutma çevrimlerine bırakmışlardır. Sanayi devrimi ile birlikte seri
üretimin yaygınlaşması sayesinde soğutma çevrim sistemlerinin maliyeti düşmüş ve
yaygınlaşmıştır.

M.Ö 1100 yıllarında Eski Mısırlılar geceleri gökyüzünü görecek biçimde yerleştirdikleri
seramik testilerde suyu soğutmaya çalışmışlardır.” Bu soğutma biçiminin, gece sıcaklık
sıfırın altında olması sayesinde ışınma (radyasyon) yolu ile gökyüzüne iletilmesiyle
gerçekleştiği bilinmektedir.

Tarihte basit ve eski soğutma biçimi olarak soğuk yerlerdeki buz kütleleri yaşanılan
bölgeye getirilip, buzlar dikkatli bir şekilde saklanıyor ve sıcaklığı alınmak istenen
yerlere bu buzlar yerleştirilerek soğutma sağlanıyor. Bu yapılan işlem şuan da dahi
günümüzde bazı yerlerde kullanılmaktadır.

1755 yılında Dr. William Cullen, eline eter sürdükten sonra meydana gelen
buharlaşmayla elinde serinlik hissetmiş ve böylece ilk mekanik soğutmanın temelini
atmıştır. Bu olay sonrasında Dr. William 1775 yılında Vakum prensibine dayanarak buz
yapma makinasını düşünüp gerçeğe geçirmiştir, maalesef ki bu cihaz laboratuvar
ortamından daha ileriye gidememiştir.

1792 yılında Pellas isimli Norveçli kaşifin idaresinde olan bir grup, Sibirya Lena Nehri
civarına kamp kurmuşlardır. Hava serin olduğundan ısınmak için çadır kuran grup bir
müddet sonra köpeklerin havladığını duymuşlar,köpeklerin yanına gidip baktıklarında
karların altında ölü bir mamut olduğunu fark etmişler. Mamuttan et parçası kesen ve zaten
acıkmış olan grup bunu pişirip yediklerinde soğuyan etin bozulmadığına dair kanıtlarıyla

9
tarihe geçmiştir. Bu öyküyü duyan bilim adamları da soğutma işine ağırlık vererek bu
konuda çalışmalar yapmışlardır.

Bu tarihten sonra evlerde buz stoklanmaya başlanmış. Daha çok besinleri muhafaza
etmek için kullanılmış bu yöntem.

Ticari sebeple ilk buz ticaretini 1806 yılında Frederic Tudor yapmıştır. 20 yaşlarında olan
ABD vatandaşı Tudor, Boston ve Mainz bölgesinde buz tutmuş yerlerden buzları keserek
toplayıp daha sıcak olan yerlere muhafaza ederek taşıyıp satmış ve bu ilk ticaret olarak
gösteriliyor. Bu bir çok sektör için çok önemli yer tutuyor.

“TheIceKing” adı ile tanınan bu şahıs ilk ticaret girişimlerinde çok zarar etmiştir bunun
sebebini de sonradan düşündüğünde bir depolama sisteminin olmadığından
kaynaklandığını anlamıştır. 1850 yıllarında ise buz depolama olanaklarını geliştirerek
150.000 ton hacmine ulaşan buz ticaretine bu şekilde yön vermiştir. Buz sattığı ülkeler
arasında İran, Hindistan, Güney Amerika gibi ülkeler bulunuyordu. Gemisi ortalama 53
limana uğrayarak çok büyük bir servet elde etmesini sağlıyordu.

Buz ile elde edilen soğutma şeklinin zaman ve depolanacak yer olup olmamasından
dolayı çok da mantıklı bir çözüm olmadığı gayet açık bir şekilde bellidir. Bunun yerine
mekanik araç ve cihazlarla yapılacak soğutma tercih edilir. Bu kısımdaysa Soğutma
Bilimi işin içine dahil olur. Laboratuar deneyi sayesinde ilk yapay soğutma 1748 yılında
Glaskow Üniversitesi’nde Prof. William Cullen tarafından eterin kısmi vakum altında
buharlaştırılmasıyla gerçekleştirilmiştir. Bir doktoru olan John Gorrie (1803-1855)
yıllarında ilk defa ticari amaçla kullanılan soğutma makinası üretmiş ve “Klima Soğutma
Ticari Buz imali” konularının babası olarak tarihe geçmiştir.

2.2. Genel Termodinamik Bilgileri Ve Teorik Esasların Araştırılması

Isı: Belirli sıcaklıktaki bir sistemin sınırlarından, daha düşük sıcaklıkta olan bir sisteme,
sıcaklık farkından dolayı geçen enerjidir.

10
Sıcaklık: Bir maddenin ne kadar sıcak ne kadar soğuk olduğunu gösteren nesnel bir
ölçümdür. Sıcaklık termometre veya kalorimetreyle ölçülebilir. Belirli bir sistemdeki iç
enerji sıcaklık ile belirlenebilir.

Ağırlık: Bir cisme etki eden yer çekimi kuvvetine ağırlık denir. Ağırlık G ile gösterilir.
Birimi Newton’dur.

Özgül Hacim: Belirli bir sıcaklık ve basınçta, bir maddenin birim kütlesinin
kapladığı hacim. Özgül hacim maddenin birim kütlesinin yoğunluğunun tersidir.

Özgül ısı: bir maddenin birim kütlesinin sıcaklığının 1 derece arttırılması için gerekli
enerji olarak tanımlanabilir.

Soğutma: Soğutma, bir maddenin veya ortamın sıcaklığını, onu çevreleyen ortamın
sıcaklığının altına indirmek ve orada muhafaza etmek üzere ısısının alınması işlemine
denir.

Soğutma Odası: Ürünlerin kimyasal ve biyolojik süreçlerini yavaşlatır ve bu sayede

bozulma ve kalite kaybını kontrol altına alınmış olur. Soğuk oda içerisinde depolama
yoluyla, meyveler, sebzeler, et, balık, deniz ürünleri vb. ürünlerin ömrü birkaç gün,
dondurularak birkaç hafta veya ay uzatılabilir.

Soğutma Rejimi:

Gıda maddelerinin belirli bir süre saklanabilmesi için gerekli soğuk depo havasının
sıcaklık, nem durumu ve nem dolaşımı koşullarıdır.

Soğutma Yükü: Depoda saklanan ürün, deponun kurulacağı alan, deponun kullanılma
şekline göre gün boyunca değişir, bu nedenle çoğu durumda ortalama soğutma
yükü hesaplanır ve kurulacak olan sistemin soğutma kapasitesi buna göre hesaplanır.

11
2.3. SOĞUTMA ÇEVRİMİNİ OLUŞTURAN ELEMANLARI

2.3.1. Kompresör Nedir

Tanım gereği gazları ve havayı daha yüksek basınçlara sıkıştıran motorlu bir makinedir.
Depolanan havanın basınçlı bir şekilde kullanılmasını sağlar.

Kompresör: havayı veya kullanacağımız gazı bulunduğumuz yerde ki atmosfer

basıncından daha yüksek basınca sıkıştıran motorlu makinedir. Kompresörün kökü
Fransızcadır ve sözlükteki karşılığı sıkıştırmaktır. Atmosfer basıncının altına inmek için,
havayı sıkıştırarak basınçlı bir şekilde kullanmak veya kısmi vakum elde etmek için
kullanılabilen cihazlardır. Pompa, havalı yerde bulunan kullandığımız herhangi bir gazı
ya da havayı dışarı atar.

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte farklı farklı kompresör çeşitleri geliştirilmiştir.

Kompresör alırken ilk öncelik ne kadar güç gerektiren bir işimizin olduğudur.
Kullanıcağımız kompresörün gücü burda ilk önceliği oluşturur yani ihtiyacımız olan
kompresörden daha güçlü bir kompresör almak bizim için maliyet açısından iyi olmaz.
En kaliteli kompresör her zaman olduğu gibi düşük enerji kullanımı ile yüksek verim
sağlayabilecek olan kompresördür. İşletme basıncı, temiz basınçlı hava , özgül-yüksüz
güç tüketimi, hava miktarı ve kompresör tipi ayrıca son ve en önemli olan etken olarak
soğutma çok önemlidir. Soğutması yeterli olmayan kompresör bize istediğimiz verimi
veremez.

Kompresörler hakkında yapılan çalışmalar özellikle 1860’lı yıllar sonrasında

gerçekleşmiş olup kompresörler hakkında önemli bir çok gelişme kaydedilmiştir.
İlk denenen çalışmalarda sıkıştırma ile soğutma aynı anda yapılmıştır ve yapılan
çalışmaların ilk adımı Vidalı Kompresörleri oluşturmuştur. Bu yöntemle yapılan
çalışmalar sonucunda silindirin jetini fışkırtması sorunu oluşmuştur. Kompresörler
geliştirilmeye devam edildikçe çalışma türüne göre 5 farklı kompresör ortaya çıkmıştır
Bu kompresörler şöyle adlandırılır;

1. Merkezkaç kompresörler

2. Eksenel akımlı kompresörler

12
 3. Pistonlu kompresörler

4. Dönel pozitif kompresörler

5. İki vidalı kompresörler

2.3.2. Pistonlu Kompresörler

Her kompresör de olduğu gibi pistonlu kompresörlerde de amaç basınçlı hava elde
etmektir. Çalışma prensibi farklı olsa da sonuç olarak basınçlı havayı farklı şekilde elde
etmiş oluyoruz. En basit şekilde anlatılacak olursak kompresörün içinde bulunan pistonun
yukarı ve aşağı yönde hareketiyle içeriye hava alıp onu sıkıştırması prensibine dayanan
bir işlemdir bu sayede istediğimiz basınçta havayı elde ederiz. Bu basit tanımı biraz daha
detaylı şekilde inceleyecek olursak; Pistonun yukarı ve aşağı yöndeki hareketleriyle içeri
alınan hava ya da gazlar öncelikle filtrelenir ve zararlı bileşenlerden temizlenir sonrasında
emme supaplarına ulaşır. Pistonun yapmış olduğu ileri geri hareketleri sırasında basma
supapları sıkıştırılır. Özetle pistonun ileri geri hareketiyle elde edilmiş olan basınçlı
havayı üreten makine pistonlu kompresördür. Düşük basınç ya da yüksek basınç
üretebiliriz bunun da iki çeşit yolu vardır. Bunlardan ilki düşük basınç üretmek için
tasarlanan tek kademeli kompresörlerdir, ikincisi ise yüksek basınç elde etmek için
kullanılan iki kademeli kompresörlerdir. Tek kademeli kompresörlerden elde edilen
basınçlı hava kolektörler aracılığıyla sağlanır. Elde ettiğimiz hava çek valf dediğimiz
sistemden geçer sonrasında da hava deposuna ilerler. Çek valfin amacı depoya ulaşan
havanın geri dönmesini engellemektir.

Kompresörden yüksek basınç sağlamak sebebiyle kullandığımız iki veya üç kademeli

kompresörlerde birinci kademede üretilmiş alçak basınç buradan ikinci veya üçüncü
kademeye ilerleyerek soğutucu sisteme ulaşır. Tek kademeli kompresörlerde gerçekleşen
işlemlerin aynısı burada da tekrar eder. Havanın sahip olduğu su molekülleri, sıkıştırılma
gerçekleşirken yoğunlaşarak sıvı hale gelir. Oluşan bu sıvılar depoda bulunan tahliye
vanaları sayesinde sistemden uzaklaşılır. Bu sayede basınçlı havanın içinden nemi
uzaklaştırmış oluruz ve sahip olmak istediğimiz basınçlı havayı hazır hale getirmiş
oluruz. Bu işlemden sonra da basınçlı havamızın içinde hala nem bulunabilir bu geriye
kalan nemi de gerekiyorsa kompresöre ekleyebileceğimiz hava kurutucu sistemle
uzaklaştırabiliriz.

13
Enerji yapısının değişimini en iyi gösteren kompresör tipi pistonlu kompresörlerdir. Fakat
bu kompresör tipinin kötü özelliği çok çabuk aşınabilecek parçalarının bulunmasıdır.
İçyapıda silindirler pistonların basınç üretebilmesi amacıyla birbirine seri bağlanmıştır.
İçyapıda silindir aşınması gerçekleştiğinde sızdırmazlık elemanı olarak adlandırılan
segman denilen parça sisteme yağ sızdırmaya başlar. Soğutma konusunda sistemimiz
yine farklı tiplerde olabiliyor. Bu ayrım boyutlandırmaya göre gerçekleşiyor daha çok.
Kompresörümüzün boyutu büyükse genellikle su ile soğutuluyor küçük ise hava ile
soğutma yetiyor.

Pistonlu kompresör açık tip ve hermetik kompresör olarak ikiye ayrılıyor.

İki tip arasındaki fark kartele uzanan bir milin olması veya olmamasıdır. Açık tipte
kompresörde bulunan elektrik motoru dışarıdadır ve kayış kasnak sistemi ile kompresörü
tahrik eder. Motor dışarıda bulunduğundan olası bir arıza durumunda bakım onarım
maliyeti hermetik kompresöre göre daha azdır. Hermetik kompresörde motorumuz
sızdırmaz gövde içinde bulunur bakımı daha zor olan kompresörlerdir.

2.3.3. Evaporatör

Bir soğutma sisteminde evaporatör sıvı refrijeranın buharlaştığı ve bu sırada bulunduğu

ortamdan ısıyı aldığı cihazdır. Diğer bir ifadeyle, evaporatör bir soğutucudur.
Evaporatörler tek görevi soğutma yapmak değil içerideki ısının,gazın veya sıvının da
içeride hapsedilmesini sağlar. Maddenin 3 halini de soğutmaya yardımcı olurlar.

Evaporatörler kullanım alanlarına ve yapılarına göre farklı tiplerde incelenir;

• Yapılarına Göre Evaporatörler:

• Çıplak Borulu,
• Kanatlı Borulu,
• Plaka Kanatçık- borulu
• Levhalı Tip Evaporatörler
• Lamelli Evaporatörler
• Gövde Borulu Tip Evaporatörler
• Daldırmalı Tip Evaporatörler
• Havuz Tipi Evaporatörler

14
 • Sıvı Filmli Evaporatörler
• Püskürtmeli Tip Evaporatörler

Kullanım alanlarına göre evaporatörler:

• Standart tip oda soğutucu

• Endüstriyel soğutucular
• Kabin tip oda soğutucular
• Çift üflemeli tip oda soğutucu
• Çok düşük hızlı oda soğutucu
• Şok dondurucular

2.3.4. Kondanser nedir ?

Kondanser soğutucu sistemlerin dış veya yalıtım malzemelerinin iç kısmında

bulunur,soğutmayı gerçekleştiren malzemenin içeriye gaz halinde girdikten sonra ısısını
vererek sıvı hale dönüştüğü bölümdür. İçindeki fan sayesinde elde ettiğimiz soğuk havayı
çevreye yayması gerçekleşir.Sahip olduğu borular ne kadar çok kıvrımlı olursa ısıyı
havaya atması da o kadar kolaylaşır.Kompresörde sıkıştırılıp basınçlı ve sıcak haldeki
akışkan gaz halde kondensere ulaşır,kondenserde sıvı faza geçerek ortama ısısını verir.
Bu sayede evaporatörde ortamı soğutmaya çalışırken içeriye çektiğimiz ısıyı ve
kompresörde havayı sıkıştırırken ki kazandığımız ısıyı kondenser sayesinde dışarı
atabiliriz. Bu da soğutma çevrimimizin devam etmesini sağlar.

Genel olarak 3 farklı tipte kondanser vardır;

1. Su soğutmalı

2. Hava soğutmalı

3. Evaporatif (Hava-Su) soğutmalı kondanserler

15
Kondanser seçimi yapılırken dikkat edilicek hususlar;

1. Kondanserde kullandığımız malzemelerin yüksek ısıl iletkenlik katsayısı

taşıdığına dikkat etmeliyiz.

2. Yüksek nem ve sıcaklıklara maruz kalacağından dolayı seçiceğimiz

kondanserlerin malzemelerinin korozyon dayanımı ve çalışabiliceği ortam
şartlarına dikkat etmeliyiz.

3. Kondanserin verimliliğini etkileyen başka bir husus ısı transferinin meydana

geldiği profil yapısıdır. Isı transferini arttırmak için yüzel alanını geniş tutmalıyız
bu sebepten kondanserimizde profil yapısı bol kıvrımlı olmalı. Bu bizim yüzey
alanımızı genişleterek daha verimli bir ısı transferi yapmamızı sağlar.

2.3.5. Hava soğutmalı kondanserler

Soğutucu akışkanın hava ile soğutulması esasına dayanır. Çevrimde kullanılan soğutucu
akışkan evaporatörden ve kompresörden aldığı ısıyı, sıcaklık ve yüksek basınç sayesinde
kondanserden havaya atar.

Isı alışverişi üç basamakta gerçekleşir, bunlar;

1. Kızgınlığın alınması

2. Soğutu akışkanı yoğuşturma

3. Aşırı soğutma olarak gerçekleşir.

Hava soğutmalı kondanserler Tabii çekişli(statik) kondanser ve Cebri çekişli(dinamik)

kondanserler olamak üzere ikiye ayrılır.

Tabii çekişli kondanserler sessiz çalışmaları sayesinde gün içinde sık sık rastladığımız
kondanserlerdir. Örneğin evimizdeki buzdolabı veya dışarıda pastane ve şarküterlerinde
gördüğümüz ticari amaçlı kullanılan soğutucularda tabii çekişli kondanserler kullanılır.

16
Cebrii çekişli kondanserler ise verimliliği arttırmak amacıyla kanatçıklar eklenerek yüzey
alanı arttırılmıştır. Daha veirmli bir soğutma gerçekleştirmek için kondansere fan
eklenmiştir dolayısıyla fanın çalışması kondanserin sesini arttıracağından günlük
hayatımızda çok karşılaşıcağımız kondanser çeşiti değildir. Teknolojnin gelişmesiyle
lüks buzdolaplarında kullanılmaya başlanmıştır ama henüz yaygın değildir.

2.3.6. Sıvı Tankı nedir ?

Soğutucu akışkanın depolandığı bölümdür. Kullanılan soğuucu akışkanın soğuması için

dinlendiği alan olarak da düşünülebilir. Sıvı tankı sayesinde evaporatöre dinlenmiş yani
soğuk haldeki soğutucu akışkan gönderilir. Ayrıca herhangi bir arıza durumunda bakım
onarım yapılmasına karşın sıvıya depo görevi görür. Sıvı tankının maksimum sıvı ile
doldurmak içindeki basınçtan dolayı tanktan vakumun daha kolay hale gelmesinde
yardımcı olur.

2.3.7. Genleşme valfi nedir ?

Genleşme valfi veya kısılma vanası olarak adlandırılırlar. Kullandığımız soğutucu

akışkanın istediğimiz basınca ulaşmasını sağlayan yardımcı elemandır. İki tip genleşme
valfi bulunur. Otomatik genleşme valfleri ve mekanik genleşme valfleri.

Otomatik genleşme valfleri; bu valf türleri basıncı ve sıcaklığı otomatik olarak kendi
ayarlar ona göre evaporatöre soğutucu akışkanı gönderir. Kendi içinde 4 e ayrılır ve
kullanıcağımız alana ve ihtiyaca göre seçiceğimiz valf belirlenir.

1. Evaporatör basıncı ile çalışan genişleme valfi

2. Şamandıralı genişleme valfi

3. Kapilar tüp şeklindeki genişleme valfi

4. Termik (Termostatik) genişleme valfi

Mekanik genleşme valfleri; Eski tip sistemlerde görülür. Günümüz teknolojisinde

kullanılmazlar. Valf el ile ayarlanır ve az açtığımızda evaporatörde buharlaşma sıcaklığı
düşer, çok açtığımızda ise evaporatör çok fazla dolar ve buharlaşma basıncı yükselir.

17
2.3.8. Defrost Isıtıcısı Nedir?

Buz dolapları dahil olmak üzere çoğu soğutma çevriminde kullanılmaktadır. Kullanım
amacı ise muhafaza edilen ürünlerin dış yüzeyinin buzlanmasını engellemektir. Buzlanan
ürünler pek çok sıkıntıya yol açmaktadır. Örneğin buzlanan bir ürün bulunduğu yüzeye
ve temas ettiği malzemelere yapışabilir. Bu istemediğimiz durumlardan yalnızca biridir.
Defrost rezistansı temel olarak, alüminyum, kuvartz, cam gibi malzemelerin bir araya
getirilmesi ile oluşan kompozit bir malzemedir.

Dondurucu bölmelerinin raflarında ve arka panellerinde kullanıldığı gibi evaporatörün

içinde de yer alabilir. Genel olarak buharlaştırıcı bobinlerin yakınına ya da içine
yerleştirilmektedir. Ayarlanmış sistem zamanı geldiğinde defrost rezistansını ısıtır ve
çalışmasını sağlar. Soğutulan ürünlerde buzlanma ve karlanma görülürse bu defrost
rezistansının bozulduğunu işaret etmektedir.

2.4. METAL SANDVİÇ PANELLERİN ÖZELLİKLERİ

Sandviç paneller, iki levha arasında çeşitli kalınlık ve yoğunlukta ısı yalıtım malzemesi
doldurularak elde edilmektedir. Kullanılan ısı yalıtım malzemesi ise genellikle poliüretan
ve cam yünü olmaktadır. Isı yalıtım malzemesine göre mineral yün izolasyonlu sandviç
paneller ve Poliüretan izolasyonlu sandviç paneller ikiye ayrılmaktadırlar. Sandviç
panellerin kullanım alanları; çatılar, cepheler ve soğuk hava depoları gibi iç mekanlarda
ısı yalıtımı gerektiren yerlerdir.

Soğuk depolarda kullanılan metal sandviç paneller; gıda sektörünün ihtiyacı olan soğuk
odalar, meyve-sebze depoları, entegre et tesisleri, mezbahalar, mandıralar ve gıda işleme
alanlarının tavan ve duvarlarında kullanılan, kalınlığı 6-20 cm arasında değişen poliüretan
izolasyonlu (yoğunluk 40-42 kg/m3 ) panellerdir. Bu paneller ülkemizde 90 – 100 cm.
genişliğinde ve maksimum 70 metre uzunluğa kadar üretilebilmektedirler. Panellerin U
değerleri; 0,39 – 0,12 W/m2K arasında değişmektedir. Bu paneller kendi kendini taşıyan
bir sistem oluşturduğundan, ilave taşıyıcı bir konstrüksiyona ihtiyaç duyulmamaktadır.
Kilitli ve kilitsiz sistem olmak üzere iki farklı tür mevcuttur. Kilitli soğuk depo
panellerinde; üretim sırasında panelin içine yerleştirilen ve iki parçadan oluşan kilit, iki
panel birbirine geçirildikten sonra panel yüzeyindeki plastik kapağın altından anahtar ile
kapatılır. Tavanda kullanılan paneller kilitlendiğinde tüm döşemenin yekpare bir plak gibi
yük taşıdığı kabul edilir. Kilitsiz paneller ise, özel aletlere gerek kalmadan birbirine

18
geçme sistemi ile monte edilmektedir. Montaj aşamasında önce duvarlar daha sonra da
tavan kaplaması yapılır. Döşemede de yalıtım yapılacaksa, soğuk depo zemininin düşük
döşeme olarak tasarlanmasına dikkat edilmelidir. Tavan ve duvarlardan geçecek soğutma,
elektrik gibi tesisat hatları, ısıya karşı izole edilmelidir.

2.4.1 Yalıtım Malzemesi Olarak Poliüretan

Poliollerin başka yardımcı kimyasal malzemeler ile belirlenmiş oranlarda karıştırılması

ile sert poliüretan açığa çıkar. Yoğunluğunun değiştirilebilir olması ve ucuza mal
edilebiliyor olması poliüretanın yalıtım amacı ile kullanılabilmesini sağlamaktadır. Diğer
yalıtım malzemelerinden ayrılan en önemli özelliği ise birleştirildiklerinde ek yerleri
açığa çıkmaz. Bu yüzden de her yönde eşit derece yalıtım sağlayabilir. Kullanım aralığı
oldukça geniştir (-200°C ile +140°C). Bir kere imal edildiğinde 100 yıl kadar hasar
görmeden kullanılabilir. Basınca karşı oldukça dayanıklıdır ve kolay bir şekilde kuvvet
karşısında ezilmez. Diğer yalıtım malzemeleri ile karşılaştırıldığında ışıl geçirgenliği en
düşük yalıtım malzemelerinden bir tanesi olduğu anlaşılabilir. Isı iletim katsayısı (0,017
– 0,019 Kcal/m h °C) aralığında yer almaktadır. Ani sıcaklık değişimlerinden
etkilenmeyen bir malzemedir. Bu özelliği ile şoklama odalarının vazgeçilmez yalıtım
malzemesi olmuştur. Zor alev alan bir malzeme olması nedeniyle kullanımı oldukça
güvenlidir. Yangın ve yanıcı madde sınıflandırmasında E sınıfında yer almaktadır.
Kullanım standartları ise TS EN İSO 11925-2 metoduna göre belirlenmiştir. Esnemeyen
bir köpük olduğu için hem ısı hem de ses yalıtımı konusunda görev yapabilir. Poliüretan
farklı yollardan üretilebilir; blok döküm, püskürtme, çift bant haddeden, geçirme,
Kalıplama.

19
Tablo 2.4.1.0.1 Poliüretan Fiziksel Özellikleri

Poliüretanın Kimyasal Yapısı:

Şekil 2.4.1.1 Poliüretanın Kimyasal Yapısı

2.5. Soğutma Yükü

Ortam sıcaklığını sabit bir sıcaklık seviyesinde tutabilmek için ortamdan atılması gereken
miktarına soğutma yükü denilmektedir.

2.5.1. Duvarlardan Meydana Gelen Isı Kazancı

Odanın duvarları her ne kadar yalıtım malzemesi içeren kalın sandviç panellerden
oluşsada, ısı iletim miktarı asla sıfıra eşit olamaz. Yalıtıcı malzemenin görevi, ısı iletimini
yani ısıl kazancı minmuma (istenilen şartlara bağlı olarak) indirmektir. Duvar
yüzeylerinden sisteme giren ısıya, duvarlardan meydana gelen ısı kazancı yani

20
transmisyon denmektedir. Eğer ki soğutma odası güneş ışınlarından izole edilebilirse bu
ısı kazancını oldukça düşüren bir faktör olacaktır ve duvarların ısıl kazancı büyük ölçüde
azaltılmış olacaktır.

2.5.2. İnsanlardan Dolayı Oluşan Isı Kazancı

Her canlı gibi insanların da vücutlarından doğal olarak yayılan bir ısı enerjisi vardır. Bu
yayılan ısı enerjisine ısı neşri denmektedir. Ayrıca vücut hareket halinde iken dinlenme
durumundan çok daha fazla ısıl enerji oluşturmaktadır. Hareket halinde olan ve çalışan
işçiler soğutma odasının içerinde hesaplamaya katılması gereken bir ısıl kazanca
sahiplerdir. Ayrıca kapı açma ve kapama gibi olaylar sırasında soğuk hava deposu
içerisinde büyük ısıl kazançlar ve hava değişimleri gerçekleşmektedir. Bu faktörler de
ayrı bir şekilde incelenmesi gereken faktörler arasında yer alırlar.

2.5.3. Hava Değişiminden Kaynaklanan Isı Kazancı

Hava değişimi sistemin içerisindeki havalandırma ünitesi sayesinde gerçekleşebileceği

gibi doğal olarak da kapıların açılması ve kapanmasından kaynaklanabilir. Kapılar
açıldığında içeri dolan sıcak hava hesaplamaya katılması gereken bir ısıl yük oluşturur.

2.5.4. Aydınlatmadan Kaynaklanan Isı Kazancı

Sistem içerisinde kullanılacak aydınlatma açık bulunduğu süre zarfı boyunca etrafa ısı
yaymaya devam eder. Bunun sebebi ise elektrik enerjisinin kayıpsız bir şekilde ışığa
dönüşememesidir. Kullandığımız aydınlatma cihazlarında elektrik enerjisi, ısı ve ışık
olarak çıktı vermektedir. Ortama yayılan ısı, ısı kazancı hesaplanırken üzerinde durulması
gereken faktörlerden bir tanesidir.

2.5.5. Malın Soğutulmasından Doğan Isı Kazancı

Soğutma odasına giren malların belirli bir sıcaklık değerleri vardır. Mevcut olan sıcaklık
değerleri ısı alışverişi aracılığı ile soğutulan ortamda çok ciddi miktarda bir ısıl kazanç
yükü oluşturulur. Malların soğutulmasından kaynaklanan ısı kazancını hesaplarken
kullanılan parametreler; giriş sıcaklığı, soğutulma süresi, ön yük katsayısı ve depolanacak
malın ısınma katsayısıdır. Malın soğutulmasından doğan ısının hesaplanmadığı soğutma
çevrimlerinde ciddi yanlışlıklar meydana gelmektedir.

21
2.6. Soğutma Çevrimindeki Elemanların İşlevleri

KOMPRESÖR: YOĞUŞTURUCU:
Hacmi Sıkıştırır ve Sıcak gaz hava ya da su ile
Sıcak Gaz
basınç artışına sebep soğutulur. Sonrasında ise
yoğuşarak sıcak sıvıya dönüşür
olur. Böylelikle sıcaklık
artar

Sıcak Sıvı
Gaz

EVAPORATÖR: Genişleme Vanası:

Soğuk soğutucu akışkan,
Sıcak sıvı, basınç
buharlaşırken sistemi soğutur. Soğuk Soğutucu
düşmesi nedeniyle
soğur.

2.6.1. Soğutucu Sistemin Termodinamik Formülleri

Yoğuşturucunun Özgül Isı Yükü: q = h3 − h2

Yoğuşturucunun Isı Yükü: Q̇ = m1 ( h3 − h2)

Kompresörün teorik işi: W1 = h2 − h1

Kompresörün teorik gücü:N1 = m1  ( h2 − h1)

22
 p2
Kompresörün sıkıştırma oranı: r = p1

N1
Kompresörün Gerçek Gücü: Ng1 = k

Evaporatörün özgül ısıl yükü:qe = (h1 − h4)

Evaporatörün Isıl Yükü: Qe = m1 (h1 − h4)

2.7. Soğutucu Akışkan Seçme Esasları:

Soğutucu akışkanlarda olması beklenen ayırt edici özellikler:

1. 1 atm basınçta kaynama sıcaklığı düşük olmalıdır.

2. Buharlaşma gizli ısısı düşük olmamalıdır.

3. Çevreye verdiği zarar minimum olmalıdır.

4. Kritik basıncı ve kritik sıcaklığı yüksek olmalıdır.

5. Regülatör ventilin basıncı, akışkanın doygunluk basıncından yüksek olmalıdır.

6. Kullanılan soğutucu akışkanın kater yağına ve sistemde bulunan diğer komponentlere

zarar vermemelidir.

7. Sistemin hiçbir noktasında herhangi bir kimyasal değişime uğramaması gerekmektedir.

8. İş güvenliği ve sağlığı açısından patlayıcı, yanıcı ve zehirleyici nitelikte olmamalıdır.

9. Mühendislik ilkelerinden en önemlilerinden biri olan ekonomik olma hususunu

karşılayacak şekilde ucuz olmalıdır ve olası arıza durumlarına karşı kolay temin edilebilir
olmalıdır.

10. Soğutucu akışkanın tesisatı oluşturan bileşenler üzerinde korozif etkisinin

bulunmaması gerekmektedir.

11. Kapasitesi çok yüksek olmayan kompresörlerin kullanımına da engel olmamalıdır.

23
12. Kullanılacak olan tesisatta bulunan kompresörlerin, yüksek soğutma yüküne ihtiyaç
duyulduğu durumda hacimsel boyutlarının çok büyük olmaması için buharlaşma gizli
ısısının yüksek olması gerekmektedir.

13 Kapalı devrelerdeki soğutucu akışkan kaçaklarının oluşabileceği durumlarda tespitinin

kolayca sağlanabilmesine elverişli olmalıdır.

14. Soğutucu akışkan, hava sızmasını önlemelidir. Havanın getirdiği su buharı, tesisatın
soğuk kısımlarında katılaşarak problemlere neden olabilmektedir. Bu problemi
çözebilmek için çevre basıncı, soğutucu akışkanın buharlaşma basıncından düşük
olmalıdır.

15. Soğutucu akışkanın yağda ve suda erimesi durumlarının çok önem arz ettiği bilinmeli
ve bu sebepten dolayı etkisi göz ardı edilmemelidir.

16. Seçilen akışkanın suda erime eğiliminin olduğu durumlarda, tesisattaki makinelerin
içerisinde donma tehlikesi azalacaktır. Bu durum, suda erime sonucunda karışımın donma
noktası düşeceği şekilde açıklanabilir. Aksi taktirde çevre basıncından daha düşük olan
kısımlarda dışardan içeriye yönlü olarak hareket eden havanın içindeki su buharı hızlıca
yoğuşur, genişleme valfindeki kısılma işleminin sonucunda sıcaklık düşeceği için
katılaşacaktır. Tıkanma durumuna ve dolayısıyla işletmenin iş akışının bozulmasına,
aksaklıklara yol açar.

17. Yağda erime eğilimi düşünüldüğü durumda, yağın segman aralıklarından ilerleyerek
soğutucu akışkana karışabilir.

18. Eğer soğutucu akışkanın buharı yağda erime eğiliminde değilse, akışkanla beraber
sürüklenecek olan yağ; yoğunlaştırmanın bulunduğu ve hatta buharlaştırmanın
gerçekleştiği yüzeylerde birikerek bir yağ katmanı oluşturur. Bu yağ katmanı da ısı
transferini zorlaştıracağı için kompresördeki yağın azalmasına da sebep olur. Yağma
erime eğilimde olan akışkanların kullanıldığı kompresörlerin çıkış bölümüne yağ ayırıcı
eklenir.

24
2.7.1. Emniyet Sınıflandırmaları

A sınıfı: Derişiklik değeri 400 ppm eşit veya üzerindeki düşük zehirli soğutkanlık
değeridir.

B sınıfı : Derişiklik değeri 400ppm’in üzerindeki yüksek zehirli soğutkanların bulunduğu

sınıftır

Sınıf 1; 21°C’de 101 kPa basınç koşullarında alevlenmetestlerinde yanmayan

soğutkanlardır

Sınıf 2; 21°C’de 101kPa basınç koşullarında 10kg/m3 yoğunlukta yanıcı özelliğini düşük
olan ve 19 kJ/kg’den düşük yanma ısısı üreten soğutkanlardır.

Sınıf 3; 21°C’de 101kPa basınç koşullarında 0.10 kg/m3 yoğunlukta yanıcı özelliğini
yüksek olan gösteren ve 19 kJ/kg’den büyük veya eşit yanma ısısı üreten soğutkanlardır.

2.8. Piyasada Bulunan Soğutucu Akışkanların İsimleri Ve Özellikleri

2.8.1. (Freon-11)R11

Kloroflorokarbon (CFC) kategorisine giren bir akışkandır. CFC kategorisindeki

soğutucu akışkanlar, ozon tabakasına en fazla zarar veren sınıfta bulunurlar. Küresel
ısınma probleminin temel tetikleyicileri arasındadırlar. CFC sınıfı soğutucu akışkanların
kullanımı konusunda yasal olarak bazı önlem ve yasaklar dünya çapında mevcuttur.
Atmosferde 75-120 yıl civarında kimyasal kompozisyonlarında bozulmaya uğramadan
varlığını sürdürebilmektedirler ve bu yüzden ozon tabakasını delmektedir. Bu akışkan
yüksek soğutma potansiyeline sahiptir. Temel bileşeni lastik olan yapılara ciddi zararlar
verdiği için tesisattaki kompresörlerde kullanımına büyük engel teşkil eder. Freon-11
soğutucu akışkanın kimyasal formülü CCl3F’dir. Termodinamik özellikleri şu şekildedir:
Mol Kütlesi(kg/kmol) = 137,38

Donma Noktası(°C) = -110,5

1 Atm Basınçta Normal Kaynama Noktası(°C)=23,71

Kritik Sıcaklık(°C)= 198

25
Kritik Basınç( kPa) = 4.408 kPa

Çevreye verdiği etkiler kategorisindeki bilgiler ise şu şekildedir:

ODP Değeri( Ozon Aşındırma Potansiyeli)= 1.00

Dipnot: Akışkanlar arasında bulunan ODP parametresinde R-11 esas alınarak

karşılaştırılmaktadır. Örnek olarak, herhangi bir soğutucu akışkanın ODP değeri, eşit
kütledeki R-11'in verdiği zararın katı olarak bilinmektedir.

GWP: (Global Warming Potential)Küresel Isınma Potansiyeli eşit kütledeki

karbondioksitin verdiği zararın katları olarak bilinmektedir.

GWP 20,100, 500 yıl= 6.300; 4.600; 1.600

Emniyet Sınıflanıdırlması= A1

Şekil 2.8.1.1 R11 t-s diagramı

26
Şekil 2.8.1.2 R11 log(p)-h diagramı

Şekil 2.8.1.3 R11 h-s diagramı

27
2.8.2. Soğutucu Akışkan R12 – Freon 12

Freon 12 iklimlendirme sistemlerinde ve genel olarak soğuk hava depolarında geniş bir
kullanıma sahiptir. Eğer soğutucu akışkan seçiminde kokusuz olma kriteri ön planda ise
R12 bunun için de uygun bir soğutucu akışkandır. Çünkü az miktarda bulunan Freon-12
tamamen kokusuzdur. Aynı zamanda renksiz bir soğutucudur. Boğaz, burun, göz ve en
önemlisi de ciğerleri tahriş etmez. Patlayıcı ve yanıcı olmaması da tercih edilebilir kılar.
5.5 kg/cm2 basınç altında 20 °C’de sıvılaştır. Normal şartlar altında bulunan Freon-12
soğutucu akışkanı, özgür ağırlık bakımından havadan daha büyüktür. Suda erimesi zor
olduğu için, buharlaştırıcı ünitesindeki düşük basınç sebebiyle; dışardan sisteme doğru
oluşacak olan hava sızıntısından taşınan su buharı katılaşır ve çalışma düzensizliklerine
yol açar. Stabilizasyonu bozar. Suyu bu soğutucu akışkandan ayırmak için kurutucu
kullanılması gerekmektedir. Yağ ile karışabilme konusunda bir engelle karşılaşmayan
R12 soğutucu akışkanında yağ ayırıcısı kullanmak zorunlu değildir. Ağır bir akışkan
olduğu için büyük verim ve yük kaybına uğramamak için kompresörün emilim ve
çıkışlarında hızları yaklaşık 10 m/s ve 13 m/s arasında tutulması tavsiye edilir.

Formül: CCl2F2

Mol Kütlesi: 120,91 g/mol

Donma Noktası(°C)= -157.1

Kritik Sıcaklık (°C) = 112,0

Kritik Basınç (kPa) = 4.136

Yoğunluk 1,49 g/cm³

1 Atm Basınçta Kaynama Noktası (°C): -29,8

IUPAC Numarası: Dichlorodifluoromethane

ODP= 0,95

GWP (20, 100, 500 yıl)= 10.200, 10.600, 5.200)

Emniyet Sınıflandırması A1

28
Şekil 2.8.2.1 R12 t-s diagramı

Şekil 2.8.2.2 R12 log(ro)-h diagramı

29
Şekil 2.8.2.3 R12 h-s diagramı

2.8.3. Soğutucu Akışkan R134a

R134a (CF2CH2F) termodinamik ve fiziki özellikleri açısından R12’ye en benzer

soğutucudur. Günümüzde ozon tüketme katsayısının düşüklüğü (0) ve genel özellikleri
referans alındığında en uygun soğutucu akışkan R134a olarak ortaya çıkmaktadır. Ev tipi
soğutucular ve araç soğutucuları çok uygun bir alternatiftir. En önemli olan kriterlerden
biri, ticari olarak temin edilebilir olması açısından da uygun bir soğutucu akışkandır.
Düşük basınç farklarında olmak üzere, yüksek ve orta buharlaşma sıcaklıklarında da
kompresör verimi ve sistemin COP değeri R12 değeri ile aynıdır. Gözden kaçırılmaması
gereken hususlardan biri, düşük sıcaklıkta çalışılan sistemlerde çift kademeli sıkıştırma
işlemine gerek duymaktadır. R134a soğutucu akışkanı mineral yağlar ile uyumlu değildir.
Bu sebepten dolayı poliolalkalinglikol veya poliolester bazlı yağlarla beraber
kullanılması gerekmektedir. Termodinamik özellikleri şu şekildedir:

Donma Noktası (°C) = -103,3

1 Atm Basınçta Normal Kaynama Noktası (°C) = -26,07

Kritik Sıcaklık (°C)= 101,1

Kritik Basınç (kPa) 4.059

Çevreye verdiği etkiler kategorisindeki bilgiler ise şu şekildedir:

30
Kimyasal Formülü:CF3CH2F

ODP:0

GWP (20, 100, 500 yıl): 3.300; 1.300; 400

Emniyet Sınıfladırması A1

Şekil 2.8.3.1 R134a log(p)-h diagramı

Şekil 2.8.3.2 R134a h-s diagramı

31
Şekil 2.8.3.3 R134a t-s diagramı

2.8.4 Soğutucu Akışkan R13- Freon 13

R-13, CFC-13 veya Freon 13 olarak bilenen bu soğutucu akışkan, çok kademeli
sistemlere ihtiyaç duyulduğu durumlarda, alçak basınç prosesinde kullanılır. Santrifüj
kompresörler için elverişlidir çünkü basınç değeri çok düşüktür. Çok düşük sıcaklık
değerlerine ihtiyaç duyulduğu taktirde kullanıma uygundur. R13 soğutucu akışkanının
olumsuz yönlerinden bir tanesi yağda erimemesidir bu sebepten dolayı tesisata yağ
ayırıcısının eklenmesi zorunludur. Atmosferik basınçta -82°C’de buharlaşır. Çevrimde
düşük sıcaklık isteniyorsa bu değerler ile mümkündür. Soğutucu akışkan R13 sıcaklığın
artması durumunda çok yüksek bir basınca ulaşır. Çevre sıcaklığının 20°C olduğu
durumda 32,4 kg/cm2 değerine ulaşır.

Kimyasal formülü CClF3

Mol Kütlesi(kg/kmol) = 170.45

Donma Noktası (°C) = -112,1

1 Atmosfer Basıncında Normal Kaynama Noktası(°C) = -10,55

Kritik Sıcaklık (°C) = 142

Kritik Basınç(kPa) = 4.348

32
Çevreye etkisi ile ilgili parametreler

ODP Değeri = 0.91

GPW Değeri(20, 100, 500 yıl) = 10.200; 10.600; 5.200

Emniyet Sınıflandırması A1

Şekil 2.8.4.1 R13 t-s diagramı

Şekil 2.8.4.2 R13 log p-h diagramı

33
Şekil 2.8.4.3 R13 h-s diagramı

2.8.5. Soğutucu Akışkan R14 – Freon 14

Tesisatlarda çok düşük sıcaklık elde etme ihtiyacı duyulan yerlerde bu soğutucu akışkan
sıklıkla tercih edilir. Santrifüj kompresörler için elverişli olan soğutucu akışkanlara
ihtiyaç duyulduğu durumlarda, soğutucu akışkan R14 kullanılabilmektedir, çünkü çok
düşük basınçlı bir gazdır. Büyük kapasiteli tesislerde, araştırma laboratuvarlarında ve
sanayiide yaygın olarak kullanılmaktadır.

Termodinamik Özellikleri

Mol Kütlesi(kg/kmol)= 170,45

Donma Noktası (°C) = -159

1 Atmosfer Basıncında Normal Kaynama Noktası (°C) = -128,55

Kritik Sıcaklık (°C) = -45,7

Kritik Basınç (kPa) 37.410

Çevresel Faktörlere Göre Özellikler

Kimyasal Formülü CF4

ODP = 0,91

34
GWP (20, 100, 500 yıl) = 10.200;10.600;5.200

Emniyet Sınıflandırması: A1

Şekil 2.8.5.1 R14 t-s diagramı

Şekil 2.8.5.2 R14 logp-h diagramı

35
Şekil 2.8.5.3 R14 h-s diagramı

2.8.6. Soğutucu Akışkan R22 – Freon 22

Düşük sıcaklıklarda soğutma elde edilebilmesi için özel olarak geliştirilmiş bir soğutucu
akışkandır. Derin dondurucu tesisatlarında buharlaşma sıcaklığının çok düşük noktalarda
elde edilebilmesi için genellikle Freon 22(R22) soğutucu akışkanı kullanılmaktadır.
Kimyasal bileşiminde Flor, klor, hidrojen ve karbon bulunmaktadır. Kimyasal formülü
CHF2Cl’dir. Yüksek sıcaklıklarda da soğutma elde edilebilmesine elverişlidir ancak esas
olarak -30 °C’nin altında olan sıcaklıklarda kullanılan soğutma sistemlerine, soğutucu
akışkan olarak dahildir. Atmosfer basıncında -40°C’de kaynamaktadır. Freon 22
soğutucu akışkanı genel olarak özelliklerine bakıldığında Freon 12’ye çok benzemetedir.

R22’nin kullanıldığı sistemlerde kompresör ile kondansör arasında yağ ayırma cihazına
ihtiyaç duyulmaktadır, yağ ayırma cihazı kullanılmadığı taktirde R22’nin beraberinde
taşınan yağlama yağı buharlaştırıcıda bir dış etki olmadan ayrılmayacaktır . Elbete bu da
çeşitli problemlere yol açacaktır. Sıkıştırma prosesi gerçekleştikten sonra R22’nin
sıcaklığı 130°C’ye kadar yükselecektir ve elbette bu sıcaklıklarda yağlama yağının
fiziksel nitelikleri oldukça bozulacaktır. Gaz hızlarının kompresörün emilim bölümünde
11 m/s, çıkış bölümünde ise 14 m/s alınması tavsiye edilmektedir.

Freon 22(R22) soğutucu akışkanının termodinamik hesapları için gerekli özellikleri:

36
Mol Kütlesi(kg/kmol) = 86,48

Donma Noktası (°C) = -160

1 Atmosfer Basıncında Normal Kaynama Noktası (°C) = -40,76

Kritik Sıcaklık (°C) = 96

Kritik Basınç (kPa) = 4.974

Freon 22(R22) soğutucu akışkanının çevresel etkilerini görebildiğimiz belirli

parametreler ve değerleri aşağıda verilmiştir.

Kimyasal Formülü CHClF2

ODP 0,41

GWP (20, 100, 500 yıl) = 10.200; 8.60; 5.200

Emniyet Sınıflandırması A1

Şekil 2.8.6.1 R22 t-s diagramı

37
Şekil 2.8.6.2 R22 logp-h diagramı

Şekil 2.8.6.3 R22 h-s diagramı

2.8.7. Soğutucu Akışkan R123 (Freon 123)

R11’ e en yakın alternatif olarak bilinen R123, özellikle santrifüj soğutucu ünitelerde
kullanılmaktadır. Metal olmayan malzemeler üzerinde olumsuz etki yaratmaktadır. Bu
sebepten dolayı evaporatörlere geçiş prosesindeki, ana maddesi kauçuk olan bütük
malzemeler değiştirilmelidir. R11’e göre olumsuz yanlarından biri, bu örnekte olduğu
gibi metal olmayan bileşenlere verdiği tahribattır. Bunun yanı sıra evaporatörlerdeki

38
kullanımları karşılaştırıldığında R11 yerine R123 kullanıldığında daha düşük verim elde
edilmektedir. Zehirleyici bir soğutucu akışkan olduğu için ve metal olmayan malzemelere
verdiği tahribattan dolayı kullanıldığı ortamlarda iş sağlığı ve güvenliği göz önünde
bulundurularak çeşitli ek tedbirlere ihtiyaç duyulmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği
esaslarına göre 8 saatlik bir maruziyete karşılık, 10 ppm’den daha yüksek dozlar tehlike
arz etmektedir.

Freon123(R123) soğutucu akışkanının termodinamik ilkelerinin uygulanabilmesi için

ihtiyaç duyulan bazı özellikleri:

Donma Noktası (°C) = 27,82

Kritik Sıcaklık (°C) = 183,68

Kritik Basınç (kPa) = 3.662

Freon123(R123) soğutucu akışkanının çevresel etkileri açısından bilinmesi gereken bazı

parametreler:

Kimyasal Formül = CHCL2CF3

ODP = 0,020

GWP(20, 100, 500 yıl) = 390; 120 ; 36)

Emniyet Sınıflandırması=A1

Şekil 2.8.7.1 R123 P-h diagramı

39
2.8.8. Soğutucu Akışkan R23 – Freon 23

Soğutucu akışkanlar arasından R13 ve R503’ün yerini, çok düşük sıcaklıkta soğutma
hususunda almış bir hidroflorokarbon(HFC)’dir. Bunun yanı sıra Halon 1301’in yerini de
alarak bir yangın söndürücü olarak da kullanılabilmektedir. Soğutucu akışkan
R23(Freon23) buharlaşma sıcaklığı olarak -60 °C ile -100 °C aralığında ve yoğunlaşma
sıcaklığı açısından da -10 °C ile -40 °C aralığında ihtiyaç duyulan kaskad sistemlerinde
kullanılmaktadır. Ancak GWP(Küresel Isınma Potansiyeli) değerinin yüksek olması
sebebiyle kullanımı oldukça sınırlandırılmıştır.

Termodinamik hesaplar için gerekli olan bazı özellikleri

Donma Noktası (°C) = -155,2

1 Atmosfer Basıncında Normal Kaynama Noktası (°C) = -82,1

Kritik Sıcaklık (°C) = 96

Kritik Basınç (°C) = 4.384

Soğutucu Akışkan R23(Freon23) için çevresel faktörler açısından incelenebilirliği için

gerekli olan değerler:

Kimyasal Formülü= CHF3

ODP = 0,01

GWP(100 yıl) = 12.000

Emniyet Sınıflandırması A1

40
Şekil 2.8.8.1 R23 t-s diagramı

Şekil 2.8.8.2 R23 logp-h diagramı

41
Şekil 2.8.8.3 R23 h-s diagramı

42
3.YAPILACAK ÇALIŞMANIN KISA BİR ÖZETİ:
Soğuk hava depomuzda 1680 kg et saklanacaktır. Bu miktara göre tasarlanan soğuk hava
depomuzun üç boyutlu modeli “TASARIM ÇİZİMİ” alt başlığında gösterilmiştir. Soğutma sıcaklığı
-5°C olarak belirlenmiştir. Yapacağımız tasarım bir kesimhanenin içerisinde olup güneş
ışınımına maruz kalmamaktadır. Soğuk hava depoları güneş ışınımından yalıtmak
soğutma yükünü azaltmamızı ve daha verimli bir soğutma sistemi kurmamızı sağlar.
Tasarımızın gerekli parametreleri ve tasarım esasları aşağıda belirtilmiştir.

3.1 BELİRLENEN PARAMETRELER:

• Soğuk hava depomuzda kırmızı et saklamayı hedeflediğimiz için, soğutma sıcaklığını
kırmızı eti depolamaya en uygun sıcaklık olan -5°C olarak belirledik.
• Depolanacak Kırmızı Et Miktarı: 28*12=336 kasa kasa et, her kasada 5 kilo et
olduğunu varsaydığımızda, toplamda 1680 kg et soğutulacak.
• Duvar kalınlığı= 150mm
• Duvar yüksekliği= 4 metre
• Duvar genişliği= 1m (Köşe panelleri 50cm-50cm)
• Duvarlar için köşe panelleri, zemin paneli ve normal paneller kullanılacaktır.
• Dış ortam sıcaklığı= 23°C
• Soğutma hacmi sıcaklığı= –5°C
• Yalıtım Malzemesi= Poliüretan (Sandviç panel kullanılacak)
• Soğutulacak Hacim= 4*4*4=64 m3
kg
• Yalıtım malzemesi yoğunluğu= 42m3

• Ortamın nemi %90

3.2 BULUNACAK PARAMETRELER:

• Kompresör modeli
• Kondansatör modeli
• Soğutucu akışkan çeşidi
• İç ortamdan dış ortama ısı aktarım miktarı
• Termodinamik hesapları
• Isı transferi hesapları
• Maliyet Hesabı yapılacak

Belirlenen parametrelerimizden yola çıkarak, yapılacak işlemler ve atılacak adımlar

sonucunda hedeflemiş olduğumuz parametrelere ulaşmaya çalışacağız.

43
4. MATERYAL VE METOT:
Çalışma metodumuz olarak, öncelikle kaynak araştırması yapıp sonrasında ise tasarım
esaslarını belirledik. Son olarak da gerekli işlemler ve model analizi yapılacak.

4.1 SOĞUK ODA TASARIM ESASLARI:

1- Depolanacak ürün cinsi:

Sığır eti depolanacaktır.
2- Ürün saklama sıcaklığı ve bağıl nemi:
Ortamın nemi %90 Soğuk hava depomuzda kırmızı et saklamayı hedeflediğimiz için,
soğutma sıcaklığını kırmızı eti depolamaya en uygun sıcaklık olan -5°C olarak belirledik.
3- Ürünün depoya giriş sıcaklığı:
Tasarladığımız soğuk hava deposu bir kesimhanenin içerisinde olacağından, etlerin
sıcaklıkları yaklaşık 30°C olacaktır.
4- Soğuk hava deposunda ısı kaybı oluşturacak faktörler:
Depomuz günde 3 kez giriş izni verilecektir.
Çalışan sayısı: 2
İşlem süresi: 60 dk

6-Ürünlerin ambalaj türleri:

Etler kasalara konularak raflara dizilecektir.

7-Soğuk Hava deposu boyutları:

4*4*4 m3 (soğutulacak hacim)

8-Soğuk Hava Deposunun Bulunduğu Ortam Şartları:

23°C ortam sıcaklığı

9- Yapı Tipi:

Soğuk hava depomuz prefabrik olarak yapılacaktır. Zemin, tavan ve duvarlar ısı
kazancının azaltılabilmesi için yalıtılmıştır.

44
10-Kapı Tipi:

Isı kazancı oluşmaması ve maliyet açısında önemli unsurlardan bir tanesidir. Bu yüzden
kapı tipi çarpma kapı olarak belirlenmiştir.

KULLANILACAK PROGRAMLAR:

• CoolPack
• Solidworks

4.2 TASARIM ÇİZİMLERİ:

ÜÇ BOYUTLU MODELİN ŞEMATİK HALİ:

Şekil 4.2.1 Sandviç panel (genişlik 1m, uzunluk 4m, kalınlık 150mm)

45
Şekil 4.2.2 Köşe Sandviç Panel (her iki taraf da 50 cm genişliğinde, yükseklik 4 metre, kalınlık 150mm)

Şekil 4.2.3 Sandviç Taban Paneli (4.3*4.3)m2

46
Şekil 4.2.4 Sandviç Tavan paneli (4.3*4.3)m2

Şekil 4.2.5 Evaporatör

47
Şekil 4.2.6 Kondensatör

Şekil 4.2.7 Dış görünüş (soğutulacak hacim 4*4*4m3 olacak şekilde ölçülendirilmiştir.)

48
5 .Hesaplar

Soğutulacak Malın cinsi: Sığır eti

Kullanılacak kasa tipi: E2-ET KASASI (400x600x200) mm (UxGxY)

Yerleşim Düzeni

Şekil 5.1 Yerleşim Düzeni

(Yerleşim düzeni şekilde gösterildiği gibi yapılacaktır. Her bir dikdörtgen 12 sıra kasayı
temsil etmektedir. Her kasa 5 kg kırmızı et almaktadır.)
Miktar: 28*12=336 kasa kasa et, her kasada 5 kilo et olduğunu varsaydığımızda,
toplamda 1680 kg et soğutulacak. (Üstü üste 12 kasa gelecek şekilde yerleştirilecek.)

Dış Sıcaklık ve Nem: Ortamın nemi %90 olarak belirledik.

49
5.1. Veriler

Dış ortam sıcaklığı= 23°C

5.1.1. Soğuk Oda yapımında kullanılan duvarların özellikleri

Duvar kalınlığı= 150mm kalınlığında poliüretan sandviç panel (0.5mm*2 metal sac
kalınlığı)

Isı geçirme katsayısı

Havanın ısıl taşınım katsayısı 23 derece için= 0.026 W/mk’dir

Havanın ısıl taşınım katsayısı -5 derece için= 0.023 W/mk’dir

λpoliüretan= 0.0242 W/mk, λpaslanmaz çelik= 14 W/mk’dir

5.1.2. İç Duvar, tavan ve taban İçin K (Isı Geçirme Katsayısı) Hesabı

Denklem 1
1 kcal
Keş= 1 0.0005 0.149 0.0005 1 = 0.01135 ∙ m2 ∙ °C
+ + + + h
0.026 14 0.0242 14 0.023

(Şekil Sandviç panellerin kesit

görüntüsü şekildeki gibidir. İç
kısım poliüretan köpükten, dış
kısımlar ise metal sac levhadan
oluşmaktadır.)

Şekil 5.1.2.1 Isı Geçirme Katsayısı

50
5.1.3. Duvarlar İçinTransmisyon Isısı Hesabı

Tablo 5.1.3.1 Duvarlar İçin Transmisyon Isısı Hesabı

Yüzey Yükseklik (m) Boy Alan Keş Sıcaklık Isı

(m) m2 kcal/h∙m²∙°C Farkı Trasferi
Kcal/h

Duvar1 4 4 16 0.01135 28 5.0848

Duvar2 4 4 16 0.01135 28 5.0848

Duvar3 4 4 16 0.01135 28 5.0848

Duvar4 4 4 16 0.01135 28 5.0848

Taban 4.3 4.3 18.49 0.01135 28 5.8761

Tavan 4.15 4.15 17.22 0.01135 28 5.4725

Toplam: 46.4 kcal/saat 1113.6 kcal/gün

Sıcaklık Farkları=23-(-5)=28 °C olarak bulunur

51
 5.1.4. Oda Kapı Açılmalarından Meydana Gelen Isı Kaybı
Tablo 5.1.4.1 Oda Kapı Açılmadan Meydana Gelen Isı Kaybı

(Yukarıdaki tablodan, 64 m3 hacimde hava değişimini bulabilmek için 0°C altı

değerlerine interpolasyon işlemi uygulanmıştır.)
Denklem 2
𝟕𝟓−𝟔𝟒 𝟖−𝐱
= 𝐱−𝟏𝟎.𝟐 𝐱 = 8.968
𝟔𝟒−𝟓𝟎

(64 m3 hacim için hesaplanmıştır 0‫’ﹾ‬nin altı için hesaplanmıştır.)

kg
Havanın Özgül Ağırlığı = 1.143
m3
İç Ortam Nem Oranı=%90
İç Ortam Sıcaklığı= -5°C
Dış Ortam Sıcaklığı= 23°C
Dış Ortam Nem Oranı=%65
%90 Nem oranı ve -5°C için hiç=0.2 kcal/kg
%65 Nem oranı ve 23°C için hdış=12.2kcal/kg

52
Şekil 5.3.1.5 Psikometrik diyagram

(Psikometrik diyagram kullanılarak; %90 Nem oranı ve -5°C için hiç=0.2 kcal/kg,
%65 Nem oranı ve 23°C için hdış=12.2kcal/kg değerleri elde edilmiştir.)

Günde 3 hava değişimi için;

Denklem 3

Qi = 64x3x(12.2 − 0.2)x1.143 = 2633.472 kcal/gün

5.1.5. Mal Isısının Hesabı

Bu depoya günde 30°C sıcaklığında 1680 kg dana eti koyulduğunu varsayarsak.

1680x(30-(-2)) x 0,75 = 40320 Kcal/24h = 1680Kcal/h
TOPLAM: 1680 Kcal/h

53
0.75 Donma Öncesi (tablodan bulunur)

-2°C donma noktası (tablodan bulunur)

Şekil 5.1.5.1 Çeşitli Gıdaların Uzun Süreli Soğuk Oda Muhafazası Doneleri

(0.75 Donma Öncesi Isınma Isısı ve -2°C donma noktası şekildeki tablodan bulunur)

54
5.1.6. İnsanlardan Gelen Isının Hesaplanması

Tablo 5.1.6.1 İnsanlardan Gelen Isı Tablosu

(2 kişi günde 3 kez soğuk odaya giriyorsa: 2x3x260= 1560 Kcal/gün (Isı neşri tablo’dan
260 Kcal/h olarak alınır.))

5.1.7. Aydınlatmadan dolayı oluşan ısı

Denklem 4
1.2kWh kcal
Qaydınlatma = = 1032.50478 ( )
gün gün

55
5.1.8. Malın Soğutulmasından Doğan Isı

Q= (G(kg) × °C × Δt/ Soğutma Süresi)× ön yükleme katsayısı

Günlük Yükleme: G=1680 kg
C=0,75 kcal/kgC Sığır eti taze ısınma ısısı
Tgiriş=30 °C Tiç=-5 C Δt=35 °C
Soğutma süresi: 20 saat
Ön yükleme katsayısı : 1,5

Denklem 5

Q=(1680 ×0,75×35 / 20) ×1,5 = 3307 kcal/h = 79368 kcal/gün

Tablo 5.1.8.1 Malın Soğutulmasından Doğan Isı Tablosu

(Ön yükleme katsayısı : 1,5 olarak tablodan alınmıştır.)

56
5.1.9. Defrost Isıtıcısın Oluşturduğu Isıl Yük

-2 C ile +1 C arasında günde 4 kere 15’er dakika defrost yaptığı göz önüne alınırsa
500W’lik bir defrost ısıtıcısı seçilir.
Q= 1 x W (watt) x 0.86 Kcal/watt x H (saat) x F (defrost faktörü)
İse;
Denklem 6

1 x 500 x0.86 x 1 x 0.5=215 Kcal/gün’dür

5.2.0 Günlük Toplam Isı Kazancı

Günlük Toplam Isı Kazancı bulunurken, oda içerisinde meydana gelen muhtelif ısılar ve
duvarlardan kaybedilen ısılar toplanır.

Duvar Transmisyon Miktarı=1113.6 Kcal/gün

kcal
Qaydınlatma = 1032.50478 ( )
gün

Defrost Isıtıcısının Oluşturduğu Isıl Yük= 215 Kcal/gün

kcal
Hava Değişiminden Kaynaklanan Isıl Kazanç=2633.472 gün

Mal Isısı= 40320 Kcal/gün

İnsanlardan Gelen Isı Miktarı=1560 Kcal/gün

Malın Soğutulmasından Doğan Isı= 79368 kcal/gün

Günlük Toplam Isı Kazancı= 126242.57 Kcal/gün olarak bulunur.

%10’luk bir emniyet payı eklendiğinde Günlük Toplam Isı Kazancı;

(126242.57*0.1)+ 126242.57=138866.827 Kcal/gün olarak bulunur.

Soğutma Ekipmanının seçiminde esas alınacak saatteki yük:

Toplam Isı Kazancı / Günlük çalışma saati=138866.827/20=6943.3413 Kcal/saat

6943.3413 Kcal/saat= 29070.38 kj/saat

57
5.2. Çevrim Hesapları

Soğutma Çevrimi Şematik Gösterim

Şekil 5.2.1 Soğutma Çevrimi Şematik Gösterim

(Soğutma çevrim elemanlarımız ve ortam şartlarımız yukarıdaki şekilde belirtilmiştir.

Şekil basit bir soğutma çevriminin nasıl işlediğini göstermektedir.)

Soğutma Çevrimi Ve T-S Diagramı

Şekil 5.2.2 Soğutma Çevrimi Ve T-S Diagramı

(Soğutma çevrimimizin T-s diyagramı şekilde gözüktüğü gibidir. Numaralandırılmış

noktasal değerlerin entalpi değerleri gerekli tablolardan bulunmuş ve soğutucu akışkanın
kütle debisi ile çarpılarak, soğutma çevrimindeki ekipmanlarımızın gerektirdiği güç
hesaplanmıştır.)

58
*Çevrimimizde soğutucu akışkan olarak R134a kullanılacak. Yoğuşma ve buharlaşma
sıcaklıkları yani kondenser ve evaporatör sıcaklıkları (10-15) C fark edebileceğinden,
burada yoğuşma sıcaklığı (23+10)=33 C dir. Yoğuşma sıcaklığı :33 C Buharlaşma
sıcaklığı :-15 C olarak belirlenir.

33 C için P3=839.5 kpa

-15 C için P1=164.155 kpa

1 noktası için ; T1=-15 C P1=164.155 kpa h1=241.48 kj/kg s1= s2=0.9414 kj/kg K
1=0.12069 m3/kg

2 noktası için ; Termodinamiğin 2. prensibine dayanarak eş entropili sıkıştırma için ; T2=

39C

P2= P3=839.5 kpa

s1= s2=0.9414 kj/kg K

h2=275 kj/kg

3 noktası için ; T3=33 C P3=839.5 kpa

3=0.00085 m3/kg

h3= 96.5 kj/kg

4 noktası için ; T4=-15 C

P4= P1=164.155 kpa

h3= h4=96.5 kj/kg

59
5.2.1 Soğutucu Akışkan Miktarının Bulunması

Qtoplam soğutma yükü = 29070.38 kj/saat

Denklem 7
̇
Qsoğutma = m1x(h1 − h4)

29070.38 = m1x(241.48-96.5)

M1=200.5130 kg/saat= 0.055698 kg/s

5.2.2 Kondenser Hesabı

Kondenserin özgül ısı yükü

Denklem 8
q=h3-h2=96.5-275=-178.5 kj/kg

Kondenserin Isıl Yükü:

Denklem 9

Q =m1 ( h3-h2)= 0.055698 kg/s x (96.5-275)kj/kg = 9.9420 kW

5.2.3 Kompresör Hesabı

Kompresörün teorik işi:

Denklem 10
W1=h2-h1=275-241.48= 33.52 kj/kg

Kompresörün teorik gücü:

Denklem 11

N1= m1  ( h2-h1)

N1= 0.055698 kg/s x (275-241.48)= 1.87 kW

60
Kompresörün sıkıştırma oranı:

Denklem 12
r=p2/p1

r=839.5 kpa/164.155 kpa= 5.11407 sıkıştırma oranı

Kompresörün gerçek gücü:

Denklem 13

k=im i=0.85 m=0.80

NG1= 1.87 kW/0.68 =2.75 kW

5.2.4 Evaporatör Hesabı

Evaporatörün özgül ısı yükü:

Denklem 14
q(eva)=(h1-h4)= 241.48-96.5=144.98

Evaporatörün ısı yükü:

Denklem 15

Q(eva)=m1 (h1-h4)=8.07509 kW

61
5.2.5 BORU ÇAPLARININ BELİRLENMESİ

Emme Hattı:

U= 18 m/sn seçelim.

1=0.12069 m3/kg

m1=200.5130 kg/saat

Denklem 16
m1xν (200.5130 x0.12069)
A= = = 3.734554625x 10−4 m2
3600x18 3600x18

4x(1.03x 10−7 )
d=√ = 0.0218m = 21.8 mm
π

Basma Hattı

Sıvı hattı için; akış hızı, sıvı darbesi, ses, titreşim gibi hususlar göz önünde
bulundurularak 1.5 m/s üst sınırı aşmamalıdır. Bu yüzden U=1 m/s seçelim

3=0.00085 m3/kg

m1=200.5130 kg/saat

Denklem 17
(200.5130x0.00085)
A= = 4.734x10−5 m2
3600x1

4x4.734x10−5
d=√ = 7.764x10−3 = 7.764mm
π

62
5.3 EKİPMAN SEÇİMİ

Şekil 5.3.1.1 Ekipman Seçimi

(Ekipman seçiminde noktasal entalpi değerlerinden yararlanılmıştır, yukarıdaki tabloda

hangi ekipmanın hangi bölgede yer aldığı görülebilmektedir. Bu şekil, aşağıda seçimini
yaptığımız ekipmanların çevrimin hangi bölümlerinde bulunduklarını açıklamaktadır.)

63
5.3.1. Evaprotör seçimi

Tablo 5.3.1.1 Evapratör seçimi

64
5.3.2. Kompresör Seçimi

Şekil 5.3.2.1. Kompresör Seçimi

Tank Kapasitesi : 300 Litre

Motor Gücü : 3 kW / 4 Hp

Voltaj : 380 Volt

Serbest Hava Emişi: 514 Lt/dk

Çalışma basıncı: 12 bar (175 PSI)

Piston adedi: 2

Motor Devri : 1450 dev/dk

Ebatlar: 72 * 160 * 160 cm

Ağırlık: 265 kg

Boyutlar(cm): 72 x 160 x 160

Ağırlık(Kg): 260

Fiyatı: 10.184,47 TL

65
5.3.3. Konderser Seçimi

Tablo 5.3.3.1 Konderser Seçimi

3.125,70 TL

(Yapılan sayısal hesaplamalarda kondenser kapasitesi 9.9420 kW olarak bulunmuştur.

Kondenser seçimi için çeşitli katologlar incelendiğinde HS 25 modelinin bizim için en
uygun modellerden biri olduğu tespit edilmiştir.)

66
5.3.4. Genişleme Vanası Seçimi

Şekil 5.3.4.1. Genişleme Vanası

Danfoss Termostatik Expansion Valf TEN2 Rakorlu 068Z3370

Expansion Valf Bağlantı Rakorlu

Expansion Valf Denge Dış Denge

Expansion Valf Gaz R134a

Expansion Valf Tipi Termostatik

Range/Mop/Çalışma Aralığı : NL/Mop -10°C/-15°C -40°C

OrifisTipi: Değişebilir
Denge : Dış Denge
Özellik : Tek Yönlü

Fiyat: 445,90 TL

67
6. Coolpack analizleri

Şekil 6.1 Coolpack

(Yukarıdaki şekilde soğutma odamızın soğutma yükü CoolPack programı kullanılarak

hesaplanmıştır. İşlemlerimiz ile bulduğumuz değerler program çıktılarıyla büyük ölçüde
uyuşmaktadır. Aradaki farklar ise yapılan mühendislik kabullerinden
kaynaklanmaktadır.)

68
Şekil 6.2 Coolpack

(Yukarıdaki şekilde teorik olarak yaptığımız kompresör sıkıştırma oranı hesabının

CoolPack analizine göre de doğru olduğu gösterilmiştir.)

69
7. Maliyet Analizi

Evaprotör Satış Bedeli: 6737,85 TL

Genleşme Vanası Satış Bedeli: 445,90 TL

Kondenser Satış Bedeli: 3125,70 TL

Kompresör Satış Bedeli: 10184 TL

Işıklandırma: 100 TL

150mm kalınlığında, 100m2 sandviç panel : m2’si 270 TL’den 100m2 sandviç panel
fiyatı= 27000TL

Kurulum ve İşçilik Maliyetleri: 4000 TL

Yıllık Bakım Maliyeti: 2000 TL

TOPLAM MALİYET: 51593.45 TL ( Yıllık bakım maliyeti hariç)

Şekil 7.1 Coolpack Maliyet Analizi

(Sitem 8.3 yılda kendini ödemektedir. Kullanım ömrü olarak 10 yıl belirlendiğinden, sistem kendi
kullanım ömrü içerisinde maliyetini çıkaracaktır.)

70
8.SONUÇ:
Biz bu çalışmaya başlarken öncelikle yeryüzünde yaşamış olan insanların soğuk hava
deposuna neden ihtiyaç duyduğunu ve bu ihtiyacı karşılayabilmek için neler yaptığını,
dolayısıyla da tarihçe ve literatür araştırması yaparak temelimizi oluşturduk.

Yaptığımız araştırmalar neticesinde soğuk hava deposuna duyulan temel ihtiyacın, çeşitli
zorluklarla ve sarf edilen emeklerle elde edilen gıdaların(ki bu gıdaların temel örnekleri
balık, geyik ve benzeri hayvanlardır) ihtiyaç fazlasının israf edilmemesi veya daha zorlu
koşullarda tüketilebilmesi için bozulmasını önlemek için olduğunun farkına vardık.
Soğuk hava deposuna duyulan bu ihtiyacın giderilme yöntemi, süregelen yüzyıllar
boyunca farklı metotlara evrilirse bile insanoğlunun ihtiyacı devam etmektedir. Bu
sebepten dolayı depolamak istediğimiz ürünün, temel besin öğelerinden biri olan sığır eti
olmasına karar verdik. Soğutulması gereken ürünün belirlenmesine takriben öncelikle
soğuk hava deposunun günümüzdeki örneklerini inceledik. Portatif olabilmesi için
prefabrik bir yapıyı tasarlamaya karar verdik. Bu prefabrik yapıyı duvarlar, köşe
panelleri, taban ve tavan bileşenleri olmak üzere birbirine kenetlenebilir, birbirine geçme
prensibiyle kurulan ve poliüretan yalıtım malzemesine sahip sandviç panellerden
oluşmasına karar kıldık. Bahsedilen bütün yapı malzemelerini SolidWorks programından
3 boyutlu olarak çizdik ve montajlayarak bir model oluşturduk.

Soğuk hava deposunun daimi olarak görevini yerine getirebilmesi için bir soğutma
çevriminin oluşturulmasının elzem olduğuna hemfikir olduktan sonra bu çevrimde
bulunması gereken unsurların bizzat görevlerini, neden ihtiyaç duyulduklarını ve temel
olarak çalışma prensibini detaylıca araştırdık. Deponun içinden bulunan ısının çekilmesi
ve deponun dışına salınabilmesi için gerekli olan 5 temel unsurun (ki bu unsurlar
yoğuşturucu, kompresör, evaporatör, genleşme valfi ve tabii ki uygun olan soğutucu
akışkan) olduğunu tespit ettik. Belirlediğimiz parametreler ve koşullar için çevrim ve ısıl
yük hesapları yaptık. Bu koşullar için uygun olabilecek soğutucu akışkanları detaylı
olarak araştırdık. Bizim için kolay temin edilebilir olması, ozon tabakasına zararlı
etkisinin bulunmaması ve küresel ısınma faktörleri düşünülerek ihtiyacımızı
karşılayacağı için R134a soğutucu akışkanını tercih ettik. Bu ısıl yükün karşılanabilmesi
için gerekli olan ekipmanları hesapları ve maliyetiyle beraber belirledik. Danışman
hocamızın yönlendirmesi ile birlikte CoolPack programını kullanarak çeşitli soğutucu
akışkan diyagramlarını ve soğutma hesaplarını simüle ederek çalışmamızı
zenginleştirdik. Piyasadaki benzer soğuk hava depolarıyla karşılaştırdığımızda mali
açıdan daha uygun bir sistem elde ettik. Bu çalışma bize kitaplardaki ve çeşitli
makalelerde bulunan diyagramları CoolPack programı ile çok daha kolay bir şekilde
okuyabilmemizi, soğuk hava deposuna olan ihtiyacın nedenini ve çözümünü
parametreleriyle beraber belirleyebilme kabiliyetine sahip olmamızı, dolayısıyla soğuk
hava deposunu hesaplarıyla beraber tasarlayabilme konusunda tecrübe edinmemizi
sağladı.

71
9. KAYNAKLAR:

• Yunus Çengel, (5.Baskı). Cambridge, Palme Yayıncılık

• “Soğutmanın Tanımı ve Tarihçesi” (2021, Ocak). Alındığı URL:

https://www.sogutma.net/sogutmanin-tanimi-ve-tarihcesi.html

• “SOĞUK DEPOLARDA ÇALIŞMA PRENSİBİ” (2021, Ocak). Alındığı URL:

http://www.sogutmateknik.com/soguk-hava-deposu/soguk-depolarda-calisma-
prensibi/

• “Soğuk hava deposu” (2021, Ocak). Alındığı URL:

https://tr.wikipedia.org/wiki/So%C4%9Fuk_hava_deposu#:~:text=So%C4%9Fu
k%20hava%20deposu%2C%20yiyeceklerin%20depolama,k%C3%B6p%C3%B
Ck%20dolgulu%20panellerden%20olu%C5%9Fan%20depolard%C4%B1r

• “SOĞUK DEPOLARDA ÇALIŞMA PRENSİBİ” (2021, Ocak). Alındığı URL:

http://www.sogutmateknik.com/soguk-hava-deposu/soguk-depolarda-calisma-
prensibi/

• “Soğutucu Akışkanlar, Özellikleri ve Grafikleri” (2021, Ocak). Alındığı

URL:https://www.sogutma.net/sogutucu-akiskanlar-ozellikleri-ve-
grafikleri.html

• “Soğuk Hava Deposu Standartları” (2021, Ocak). Alındığı URL:

https://www.teknoteksogutma.com/soguk-hava-deposu-standartlari/

• “SOĞUTMA/ISITMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN SOĞUTUCU AKIŞKANLAR VE

ALTERNATİFLERİ” (2021, Ocak). Alındığı URL:
http://www1.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/4117275be999ff5_ek.pdf?dergi=
92

72
• Kemal ÇOMAKLI, Fadime ŞİMŞEK, Ömer ÖZYURT, Kadir BAKIRCI, Mühendis ve
Makina “SOĞUTMA/ISITMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN SOĞUTUCU
AKIŞKANLAR VE ALTERNATİFLERİ” Cilt : 47 Sayı: 562

• “Kompresör Türleri ve Çeşitleri” (2021, Ocak). Alındığı URL:

https://www.sonmezkompresor.com/kompresor-turleri-cesitleri/
• “Karyap İklimlendirme” (2021, Ocak). Alındığı URL:
http://www.karyapiklimlendirme.com.tr/urun-secim/

• İsmail SÖYLEMEZ (2014). SOĞUK HAVA DEPOSU PROJESİ, AKDENİZ

ÜNİVERSİTESİ Alındığı URL:
https://www.academia.edu/10217738/So%C4%9Fuk_Hava_Deposu_Projesi

73
 10. Ekler

10.1 R134a’nın Termodinamik tabloları

Tablo 10.1.1. R-134a Termodinamik Tablolar

74
Tablo 10.1.2 R-134a Termodinamik Tablolar

75
Tablo 10.1.3 R-134a Termodinamik Tablolar

76
Tablo 10.1.4.R-134a Termodinamik Tablolar

77
Tablo 10.1.5 R-134a Termodinamik Tablolar

78