Nama: Ghina Inayati

NIM: 195223027
Kelas: RPL/PBSD

Tugas 9
MATA KULIAH : PROBELMATIKA BAHASAA, SASTRA, &
PENGAJARANNYA

BASA SUNDANESE
GEUS BELAKANG panto panto maot?
Numutkeun data Ethologue: Languages of the World (bacaogé Grimes, 2002) di
dunya ieu teu aya anu kirang tina 6.000 basa. Tina ieu, satengah gaduh saloba 6.000 panyatur
atanapi langkung, sedengkeun anu sanésna nyaéta 6.000 atanapi kirang. Comrie dkk. (2003)
nyatakeun, anu paling nyarios di dunya perkawis 20 basa, diantarana waé Cina (1 milyar),
Inggris (350 juta), sareng Spanyol (250 juta). Jawa dumasar kana inpormasi ieu peringkat 13
(65 juta), sedengkeun basana Vietnam réngking ka-20 (50 juta). Kalayan sahingga, Sundan
dina peringkat saurna.
Perkawis pupusna basa Sundana parantos teras-terasan, utamina dina sababaraha bulan ka
pengker. Ku kusabab éta, Pamaréntah Jawa Barat ngalangkungan Panitia Peringatan Poé
Basa Indung Internasional dina 21 Pébruari teras ngangkat masalah ieu janten masalah
pusat peringatan (tingali ogé Sobarna, 2007). Naha leres dinten ayeuna bahasa sundana ampir
di pati janten seueur jalma hariwang ngeunaan éta?

Pupusna Basa
Bahasa, numutkeun ka Bopp (1827; dina Jespersen 1922:65), tiasa diibaratkeun
mahluk anu hirup: ngembangkeun sareng laun bakal maot. Perkawis ieu Tampubolon (1999:
4) ogé nekenkeun yén pupusna basa henteu lumangsung ujug-ujug kitu ngaliwat prosés anu
panjang. Samentawis éta, numutkeun Aitchison (1981: 209, 216; tingali ogé Tampubolon,
1999), aya dua jinis maot basa, nyaéta (1) bunuh diri bahasa diri (bunuh diri bahasa) sareng
(2) rajapati basa (rajapati basa). Salajengna nyarios yén bunuh diri basa lumangsung kusabab
basa nginjeum seueur kosa kata asing tah basa parobihan ngabentuk sacara gembleng (Tok
Pisin di Papua Nugini, nyaéta nginjeum seueur kosa kecap basa Inggris Australia). Maéhan
basa ngalibatkeun maot éta kajantenan sabab basa éta didesek ku basa anu sanés
langkung dominan, boh sosial budaya, politik, sareng ékonomi (basa imigran Éropa di
Amérika. Amérika Serikat didesek ku Inggris Inggris). Di salian ti éta, éta ogé tiasa
kajantenan sabab panyatur basa éta punah atanapi punah (basa India di Amérika Serikat
sareng Bahasa Méksiko ogé basa Aborigin di Australia).
Kumaha upami Sundana? Kaasup dina panggung pati anu mana? Patarosan ieu
henteu gampang dijawab dijawab ayeuna kusabab panilitian teu acan dilakukeun
akurat sareng komprehensif. Sabenerna, masalah pupusna basa Sundana parantos kadéngé ti
saprak saabad katukang nalika pangarang Sunda Radén Haji Moehamad Moesa dina
tulisanana (1907; baca ogé Sobarna, 2000) nyatakeun yén basa Sundana énggal pulih tina
"gering" sareng henteu "séhat" leres. Perkawis ieu cenah aya hubunganana sareng kaayaan
basa Sundana dina waktos éta anu parantos nyerep seueur kekecapan asing. Nanging, dina
pandangan heula, ayeuna sacara umum basa Sundana henteu kalebetkeun kana basa anu
aman (aman), tapi kalebet kana basana ngalaman tahapan turunna (eroding) atanapi kaasup
kaayaan stabil, tapi kaancam (stabil tapi kaancam)
Henteu mampuh generasi ngora ngagunakeunana basa daérah, moal tiasa leupas tina
pangaruh anu beuki tambah kakuatan ayana basa nasional. Basa Indonésia tadina ngan ukur
dianggo dina situasi resmi, ayeuna kabeurangan kana kaayaan teu resmi, kalebet kagunaanna
di lingkungan kulawarga. Salaku hasilna, basa Sundana henteu tiasa nahan dominasi bahasa
nasional atanapi asing. Kanyataan ieu kacumponan ku ayana penilaian goréng tina basa
daérah, salah sahijina nyaéta penilaian nganggap yén basa daérah aya hubunganana caket
kalayan hal konservatif. Di sisi anu sanésna, sawaréh masarakat ngagaduhan anggapan yén
pendidikan dwibasa janten panghalang kana prosés pendidikan barudak, boh di sakola boh di
lingkungan bumi. Nyatana, dwibasa teu merta stabil ngabalukarkeun pupus basa daérah.
Kaayaan ieu tiasa lumangsung salaku konsekuensi logis tina globalisasi. Maka,
pangaruh globalisasi kedahna geuwat waspada sabab bisa nyababkeun kajadian shift basa
(shift basa) sareng robih basa (basa robah). Ieu ogé naon Comrie dkk. (2003; tingali Lauder,
2004; tingali ogé Rosidi, 2007: 154) yén sakitar 90% basa di dunya tilem atanapi punah dina
kurun waktu saratus taun. Sadar kana kaayaan ieu UNESCO nyatakeun hak nyarios basa
lokal (indung) (linguistik HAM).
Upaya Ngajaga Bahasa Sunda
Panerapan UU No. 22 taun 1999 perkawis pamaréntah daérah ngagaduhan
pangaruh anu jauh kana kahirupan basa lokal. Ieu timbul salaku konsékuansi pikeun
pangakuan hak régional, kalebet pangakuan sareng ngahargaan budaya (basa) lokal. Kusabab
kitu, éta leres-leres ngajaga basa Sundan ayeuna, sakumaha nyatakeun dina Perda Henteu 5
taun 2003, langkung kabuka ngémutan pamaréntah daérah-daérah tanggel waler pikeun
nerapkeun hukum kalayan sagala akibatna. Kalayan sahingga, basa Sundana tiasa tetep
sustainable sareng ngembang (baca ogé Kumpulan Makalah Kongrés Dasar-Dasar Sunda
VIII).

Usaha awal anu kedah dilakukeun nyaéta nguatkeunana deui katahanan budaya
bangsa ngaliwatan pangropéa tulus sareng tulus nuju aya Sundan sareng ngadukung sikep
positip masarakat sahingga aya kasadaran ngeunaan pentingna fungsi basa daérah. Usaha
beton patalina sareng ieu tiasa dilakukeun ku panggunaan basa Sundan salaku média
komunikasi di lingkungan kulawarga. Nanging kulawarga mangrupikeun sumber kapribadian
hiji jalma (baca ogé Satiadarma, 2001: 121), hususna barudak. Kolot kedah sadar pentingna
penguasaan basa sunda sahingga generasi muda tiasa ngagunakeun basa indungna bebas.
Usaha sanés anu tiasa dilakukeun, aya hubunganana sareng kalebetkeun kurikulum bahasa
sareng sastra daérah (Sunda) SMA ayeuna, nuju ngarencanakeun bahasa sunda
ngalangkungan perencanaan status (perencanaan status) sareng korpus perencanaan (baca ogé
Yadnya, 2003: 15).
Perencanaan status tiasa ngudag langkung seueur beban Basa Sundana supados tiasa
dianggo nembus alam luar budaya sareng kulawarga.Perencanaan korpus tiasa diudag
akselerasi paralel dina éksprési Sunda ngalangkungan nyerep kosa kata bahasa indonesia,
bahasa daérah sanés, sareng basa asing pikeun dikedalkeun konsép, hususna sains jeung
téknologi jeung kahirupan modéren batur, hususna dina jaman inpormasi ieu. Usaha anu teu
kurang pentingna nyaéta promosi nyebarkeun.
Pangropéa basa Sunda ogé tiasa dilakukeun ngalangkungan kagiatan panilitian anu
diarahkeun kana basa sorangan sareng panyaturna. Hasil tina panilitian ieu tiasa dianggo
salaku titik awal pikeun nyieun kawijakan pamaréntah daérah. Salaku tambahan,
papanggihan anu pang anyarna kedah disosialisasikeun pikeun tumuh sikep positip masarakat
kana basa. Éta ogé perlu langkung standarisasi basa Sundan dilaksanakeunkomprehensif
sareng canggih pikeun ningkatkeun kualitas sahingga tiasa dianggo pikeun sadaya kaperluan.