11

Φιλελληνισμός και ’21: Οι πολλές όψεις ενός διεθνούς

Α φαινομένου

Μαρία Ευθυμίου

© Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους φοιτητές του Mathesis μόνο για προσωπική τους χρήση
και όχι για να διανεμηθεί κατά οποιονδήποτε τρόπο.

Περιεχόμενα
Περιεχόμενα 1

Εβδομάδα 1: Οι Έλληνες και η Δύση 2

1.1: Η Ελληνική Επανάσταση. Μία δύσκολη πορεία 2

V1.1.1 Τα γεγονότα, 1821-1823 (10΄) 2

V1.1.2 1823, μία χρονιά-τομή (6΄) 5

V1.1.3 1824, οι πληγές του Εμφυλίου (5΄) 7

1.2: Η Ελληνική Επανάσταση. Η ευρωπαϊκή εμπλοκή 9

V1.2.1 Τα γεγονότα, 1825-1827 (8΄) 9

V1.2.2 Η Ελληνική Επανάσταση και η Αγγλία (10΄) 11

V1.2.3 Η πορεία προς την ανεξαρτησία (6΄) 14

1.3: Οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και οι νέες ευρωπαϊκές ισορροπίες 17

V1.3.1 Οι Έλληνες και η Δύση (8΄) 17

V1.3.2 Οι απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων (9΄) 19

V1.3.3 Παλινόρθωση και ακτιβισμός (9΄) 22

V1.3.4 Το Συνέδριο της Βιέννης και η Ιερά Συμμαχία (8΄) 25

–1–
 Εβδομάδα 1: Οι Έλληνες και η Δύση

1.1: Η Ελληνική Επανάσταση. Μία δύσκολη πορεία

V1.1.1 Τα γεγονότα, 1821-1823 (10΄)

https://youtu.be/GUUD0ubHYPo
απομαγνητοφώνηση pallina / αντιπαραβολή Asimenia

Το μάθημά μας αφορά τον Φιλελληνισμό, αυτός ο κύκλος του μαθήματος. Είναι ένα
δυναμικό κίνημα το οποίο αναπτύχθηκε στην περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, και είχε
μοναδικά χαρακτηριστικά, διότι μόνο για την ελληνική περίπτωση δημιουργήθηκε τέτοιας
κλίμακας κίνημα υπεράσπισης ενός άλλου λαού στον 19ο αιώνα. Απ’ αυτή την πλευρά δηλαδή
έχουμε να προσεγγίσουμε ένα σπουδαίο φαινόμενο που φυσικά μας αφορά και κυρίως αφορά
την Ελληνική Επανάσταση, που είναι και αυτή, για μας, ένα πολύ σπουδαίο γεγονός της
νεότερης ιστορίας μας, μιας και η Επανάσταση αυτή δημιούργησε το πρώτο εθνικό κράτος με το
όνομα «Ελλάς» τον Φεβρουάριο του 1830.

Η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 με την είσοδο του
Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Βλαχία και στη Μολδαβία, και ολοκληρώθηκε με την αναγνώριση
από τρεις δυνάμεις (της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, στο Λονδίνο, με το Πρωτόκολλο
του Λονδίνου), τον Φεβρουάριο του 1830, ενός ανεξάρτητου κράτους. Η δημιουργία
ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ήταν μια τεράστια, τεράστια επιτυχία των Ελλήνων, διότι αν
και η επανάστασή τους έμοιαζε να έχει τελειώσει οικτρά, με νίκη των Τούρκων, μετά και την
πτώση του Μεσολογγίου και την ήττα των Ελλήνων στην Αθήνα, στη μάχη των Αθηνών, του
Φαλήρου. Ωστόσο μέσα από διαδικασίες που θα θυμίσω τώρα, η Ελληνική Επανάσταση τελικά
κρατήθηκε όρθια, βοηθήθηκε πάρα πολύ από τις τρεις προστάτιδες δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία
και Ρωσία) και τελικά κατέληξε –όπως είπαμε– στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους, που είναι
το πρώτο κράτος το οποίο γίνεται ανεξάρτητο αποκοπτόμενο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία
–αυτό είναι μια μεγάλη εξέλιξη του 19ου αιώνα– και επιπλέον είναι το πρώτο κράτος το οποίο
δημιουργείται στην Ευρώπη ως ανεξάρτητο εθνικό κράτος τον 19ο αιώνα μετά από επανάσταση.
Επομένως η Ελληνική Επανάσταση δεν είναι απλά ένα περιφερειακό γεγονός, αλλά έχει και
επιπλέον δύναμη και σημασία για την ευρωπαϊκή ιστορία.

Θα ήθελα να θυμίσω τη διαδρομή της Ελληνικής Επανάστασης, διότι θα μας χρειαστεί

κατά την πραγμάτευση θεμάτων nnμας που αφορούν τον φιλελληνισμό. Θυμίζω ότι οι πρώτες

–2–
μάχες δόθηκαν τέλη Φεβρουαρίου του 1821 και η τελευταία μάχη της Ελληνικής Επανάστασης
δόθηκε το φθινόπωρο του 1829 στη θέση Πέτρα της Βοιωτίας, δηλαδή η Ελληνική Επανάσταση
διήρκεσε σχεδόν εννέα χρόνια. Ήταν δηλαδή ένας μακρόσυρτος πόλεμος, μια μακρόσυρτη και
δύσκολη πολεμική αναμέτρηση και σε αυτή φυσικά, όπως και όλα στη ζωή, υπήρχαν τα επάνω,
τα κάτω, οι επιτυχίες, οι αποτυχίες. Το γεγονός είναι ότι η Επανάσταση άντεξε και το πράγμα
είχε την εξέλιξη που είπαμε.

Οι πρώτες δύο χρονιές, το 1821 και 1822, λόγω της απουσίας των στρατευμάτων των
Οθωμανών, οι Έλληνες είχαν να αντιμετωπίσουν μόνο φρουρές και μικρότερα στρατεύματα και
εξ αυτού βοηθήθηκαν στο έργο τους και είχαν πολλές επιτυχίες. Το 1821 και 1822 οι
μεγαλύτερες επιτυχίες των Ελλήνων ήταν η κατάληψη της πρωτεύουσας της Πελοποννήσου, της
Τρίπολης, τον Σεπτέμβριο του 1821, και φυσικά η μεγαλύτερη νίκη αυτών των πρώτων δύο
χρόνων είναι η νίκη στα Δερβενάκια τον Ιούλιο του 1822, όταν για πρώτη φορά κατέβηκε
στρατός, στρατιά οθωμανική. Οι Έλληνες δηλαδή επρόκειτο να αντιμετωπίσουν για πρώτη φορά
στρατιά την άνοιξη του 1822 και το καλοκαίρι του 1822, όταν κατέβηκε η στρατιά του Δράμαλη
πασά από τα βόρεια, από τη Θεσσαλία προς τον Νότο. Συνέτριψε κάθε αντίσταση στον δρόμο
της στην Ανατολική Στερεά, συνέτριψε κάθε αντίσταση στον Ισθμό και στο επίπεδο της
Ακροκορίνθου και της Κορίνθου, κατέλαβε το Άργος, έμοιαζε ότι διαλύει την Επανάσταση,
αλλά χάρις σε ένα στρατήγημα του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, τελικά στα Δερβενάκια η
Επανάσταση είχε τη μεγαλύτερη νίκη της, διότι για πρώτη φορά οι Έλληνες όχι απλώς νίκησαν
μια σύγκρουση, αλλά νίκησαν για πρώτη φορά στην Επανάσταση μια στρατιά. Αυτό έδωσε
μεγάλη αυτοπεποίθηση στους Έλληνες και φυσικά έκανε το όνομα του Κολοκοτρώνη πολύ
σημαντικό και ισχυρό και το κύρος του Κολοκοτρώνη εκτινάχθηκε τον Ιούλιο του 1822, δηλαδή
στο τέλος του καλοκαιριού του 1822.

Όμως το 1821 και 1822 σας θυμίζω ότι η Επανάσταση είχε και ήττες, και όχι μικρές. Οι
μεγαλύτερες ήττες της Επανάστασης σ’ αυτή τη διετία είναι η σφαγή της Χίου –η καταστροφή
της Χίου–, η καταστροφή του στόλου του Γαλαξιδίου και η καταστροφή των ελληνικών
στρατευμάτων μαζί με τους φιλέλληνες στην περιοχή του Πέτα. Το Πέτα είναι μία περιοχή έξω
από την Άρτα και αυτή η καταστροφή συνέβη το καλοκαίρι του 1822. Όμως εάν συγκεντρώσει
κανείς τα όσα συνέβησαν το 1821-1822, τα συν και τα πλην, η Ελληνική Επανάσταση αυτά τα
δύο πρώτα χρόνια πήγαινε καλά.

Όμως στο μεταξύ η Επανάσταση είχε και την πρώτη της Εθνοσυνέλευση στην Πιάδα της
Επιδαύρου, Δεκέμβριο του 1821 - Ιανουάριο του 1822. Οι Έλληνες δημιουργούν ένα όργανο
μέσα στο οποίο συσκέπτονται και παίρνουν αποφάσεις και διοικητικές αποφάσεις, υψηλοτάτου
επιπέδου, διότι οι Έλληνες μιμήθηκαν πολιτικά τους Ευρωπαίους στα προτάγματα τα οποία
–3–
υιοθέτησαν: ψηφίζουν συντάγματα, ψηφίζουν διοικητικές συλλήψεις και αρχίζουν να τις
εφαρμόζουν.

Ωστόσο, έχουν αποφασίσει ότι θα γίνει η δεύτερη εθνοσυνέλευσή τους το 1823. Τώρα θα
αρχίσουν οι δυσκολίες της Επανάστασης που σχετίζονται με τα εσωτερικά μέτωπα της
Επανάστασης, διότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έχει ενισχυθεί και μαζί του έχουν ενισχυθεί οι
ονομαζόμενοι «στρατιωτικοί». Στην Ελληνική Επανάσταση υπήρχε μια μεγάλη σύγκρουση –σε
όλη τη διάρκεια της Επανάστασης– μεταξύ των επονομαζόμενωνομένων «πολιτικών» και των
επονομαζόμενωνομένων «στρατιωτικών». Πολλές φορές πολιτικοί ήταν ταυτοχρόνως και
στρατιωτικοί, και στρατιωτικοί ήταν και ταυτοχρόνως πολιτικοί, ωστόσο αυτοί οι όροι
χρησιμοποιούνταν ευρέως. Οι στρατιωτικοί θεωρούσαν, μέχρι και το 1823, ότι οι πολιτικοί
έχουν το επάνω χέρι στα πράγματα και ελέγχουν τα πολιτικά πράγματα της Επανάστασης.

Έτσι ο Κολοκοτρώνης, έχοντας γίνει τόσο ισχυρός μετά τα Δερβενάκια, αποφασίζει να

διεμβολίσει τους πολιτικούς και να ελέγξει πολιτικά την Επανάσταση. Προκειμένου να το κάνει
αυτό δημιουργεί ένα σχήμα πολιτικό, [συνεργάζεται] με ενόπλους στρατιωτικούς της Στερεάς –
κυρίως με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο–, δημιουργεί αυτό που έλεγαν στην Επανάσταση «φατρία»
– αυτός ήταν ο όρος για τις ομαδοποιήσεις που είχαν δημιουργηθεί. Δημιουργεί ένα μέτωπο
στην Πελοπόννησο μαζί με ορισμένους από τους προύχοντες της Πελοποννήσου. Διασπώνται
δηλαδή οι προύχοντες της Πελοποννήσου, και άλλοι πηγαίνουν με τον Κολοκοτρώνη και άλλοι
μένουν αντίπαλοι του Κολοκοτρώνη πολιτικά. Ο δε Κολοκοτρώνης [συνεργάζεται] επίσης και
με άτομα της Επτανήσου, κυρίως τον Διονύσιο Ρώμα, που είναι ο μέντοράς του, ένας πολύ
υψηλής μορφώσεως και υψηλής κοινωνικής θέσεως Έλληνας της Ζακύνθου –ο Διονύσιος
Ρώμας–, όπως και η οικογένεια Μεταξά, σπουδαία οικογένεια της Κεφαλονιάς.

Επομένως ο Κολοκοτρώνης δημιουργεί μια αρκετά ενδιαφέρουσα φατρία. Με αυτή

πιστεύει ότι θα ελέγξει την Επανάσταση. Προκειμένου να ελέγξει την Επανάσταση και τις
πολιτικές της εξελίξεις, αυτός και οι γιοι του παίρνουν στον δικό τους έλεγχο το κάστρο του
Ναυπλίου. Απαιτούν η εθνοσυνέλευση να γίνει στο Ναύπλιο· οι υπόλοιποι αντιδρούν. Τελικά η
εθνοσυνέλευση θα γίνει στο Άστρος της Κυνουρίας 1 και εκεί θα εξελιχθούν οι εργασίες της
εθνοσυνέλευσης, της Β΄ Εθνοσυνέλευσης, που είναι μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα
εθνοσυνέλευση στην οποία ελήφθησαν σπουδαίες αποφάσεις. Ωστόσο είναι η εθνοσυνέλευση
στη οποία ο Κολοκοτρώνης προσπάθησε να ελέγξει τα πράγματα. Αν χρειαζόταν να τα ελέγξει
βιαίως ήταν έτοιμος να το κάνει, όπως και το έκανε με τους ενόπλους που είχε φέρει μαζί του,
όπως και η αντίπαλη πλευρά ήταν σε μεγάλη εγρήγορση, διαισθανόμενη το τι πρόκειται να κάνει

1 Η Β΄ Εθνοσυνέλευση πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1823, στο Άστρος της Κυνουρίας
–4–
ο Κολοκοτρώνης. Υπήρχαν και από την άλλη πλευρά προβλέψεις για το πώς μπορούν να
αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις.

Τι σημαίνει αυτό που λέμε αυτή τη στιγμή: ότι η Ελλάδα ετοιμάζεται για εμφύλιο πόλεμο.
Δηλαδή η Εθνοσυνέλευση του Άστρους στην ουσία ετοιμάζει, με τα όσα συνέβησαν εκεί και την
ανατροπή των ισορροπιών που έφερε, τον εμφύλιο πόλεμο που θα ακολουθήσει.

V1.1.2 1823, μία χρονιά-τομή (6΄)

https://youtu.be/7y3D1H5Jovo
απομαγνητοφώνηση olvia / αντιπαραβολή Lemonia9

Είμαστε στο 1823. Τα πράγματα μοιάζουν να πηγαίνουν πολύ καλά για τους Έλληνες –θα
έλεγε κανείς–, μια και είχαμε νικήσει τον Δράμαλη. Και όχι μόνο αυτό, αλλά στο 1823 η
Αγγλία, που είναι η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο –όχι μόνο η μεγαλύτερη δύναμη της
Ευρώπης–, η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο, η παγκόσμια υπερδύναμη, η οποία βρίσκεται και
σε απόσταση ανάσας από την ελληνική πλευρά, διότι τα Επτάνησα είναι υπό αγγλικό έλεγχο·
δηλαδή οι Άγγλοι είναι σε απόσταση κολύμβησης από τις δυτικές ακτές της Ελλάδας… Η
Αγγλία, λοιπόν, η οποία μέχρι τότε ήταν εναντίον της Ελληνικής Επαναστάσεως, όπως και η
Γαλλία και η Ρωσία και όλες οι ισχυρές κυβερνήσεις – οι κυβερνήσεις της Ευρώπης μετά τους
Ναπολεοντείους Πολέμους ήταν εχθρικές σε κάθε αναστάτωση που θα συνέβαινε στην Ευρώπη.
Έτσι ήταν εχθρικές και στα όσα συνέβαιναν εκεί κάτω στον νότο της Βαλκανικής.

Ενώ λοιπόν αυτές οι δυνάμεις ήταν εχθρικές προς την Ελληνική Επανάσταση το
1821-’22-’23, το 1823 η Αγγλία αρχίζει να αλλάζει στάση απέναντι στους Έλληνες χάρις στον
Υπουργό Εξωτερικών της Αγγλίας (της εποχής), ο οποίος ονομαζόταν Τζωρτζ Κάνινγκ [George
Canning]· του έχουμε αφιερώσει πλατεία στο κέντρο της Αθήνας εξ αυτού. Ο Τζωρτζ Κάνινγκ
επιχειρηματολογεί στη Βουλή του Λονδίνου στην Αγγλία, στο Κοινοβούλιο, υπέρ των Ελλήνων,
όχι γιατί ήταν φιλέλληνας, αλλά διότι πίστευε –και το έλεγε με όλους τους τόνους– ότι είναι
υπέρ των συμφερόντων της Αγγλίας να βοηθηθούν οι Έλληνες, να δημιουργήσουν ένα κάποιο
μόρφωμα εκεί πέρα κάτω στον νότο της Βαλκανικής, διότι οι Έλληνες είναι ναυτικοί. Εμείς,
έλεγε, οι Άγγλοι είμαστε ναυτικός λαός, και οι δύο αυτοί ναυτικοί λαοί θα μπορέσουμε να
συνεργαστούμε στην Ανατολική Μεσόγειο ούτως ώστε να σταματηθεί η κάθοδος των Ρώσων
στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι το οποίο συμφέρει την Αγγλία.

Επομένως ο Κάνινγκ έχει τα επιχειρήματά του, πείθει την αγγλική Βουλή και σταδιακά
αρχίζει η κυβέρνηση της Αγγλίας να αλλάζει πολιτική απέναντι στους Έλληνες. Έτσι το 1823 θα

–5–
έλεγε κανείς ότι τα πράγματα πάνε καλά, διότι και η Αγγλία αλλάζει στάση σταδιακά –όχι
ολοφάνερα, αλλά σταδιακά– με ορισμένες εμβληματικές κινήσεις που γίνονται από πλευράς της
Αγγλίας. Παραδείγματος χάριν η Αγγλία δίνει εντολή στον Αρμοστή –τον Άγγλο Αρμοστή στα
Επτάνησα– να είναι ανεκτικός προς τα ελληνικά πλοία, να επιτρέπει στα ελληνικά πλοία να
κινούνται στην περιοχή χωρίς να επιτίθεται, τέλος πάντων να μην τα βλάπτει και τα δεσμεύει.
Στην ουσία η Αγγλία δέχτηκε ότι τα ελληνικά πλοία μπορούν να κάνουν νηοψίες σε τυχόν
εχθρικά πλοία, που θα πει: νηοψία μπορεί να κάνει μόνο ένα επίσημο κράτος.

Οι Έλληνες δεν ήταν τίποτα, δεν ήταν αναγνωρισμένοι, απλώς εκεί πέρα γίνονταν κάποια
γεγονότα. Μία ήταν η αυτοκρατορία στην περιοχή, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, και εκεί πέρα
κάτω, σε μια επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κάτι γινόταν. Δεν είχε αναγνωριστεί
τίποτα και αυτό ήταν πολύ βαρύ για τους Έλληνες: ότι κανείς δεν τους είχε αναγνωρίσει ως προς
τίποτα εκείνη την εποχή. Ο Κάνινγκ δηλαδή και η αγγλική κυβέρνηση το 1823, επιτρέποντας
στα ελληνικά πλοία να κάνουν νηοψίες, εμμέσως (όχι όμως πλήρως) ήταν σαν να δέχονταν ότι
αυτό το οποίο έχει συμβεί εκεί πέρα κάτω έχει κάποιου τύπου νομική υπόσταση και μπορεί να
κάνει νηοψίες. Η Αγγλία δηλαδή σταδιακά αλλάζει πολιτική – εμμέσως πλην σαφώς. Και αφ’ ης
στιγμής η Αγγλία αλλάζει πολιτική, και η Γαλλία και η Ρωσία μπαίνουν στο ίδιο κλίμα, διότι δεν
θέλουν να αφήσουν την Αγγλία να είναι μόνη στο παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου.

Εξάλλου Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία είναι συνδυασμένες, μετά το τέλος των
Ναπολεοντείων Πολέμων και το Συνέδριο της Βιέννης που έγινε το 1814, τώρα που τελείωσε η
ιστορία του Ναπολέοντα, να κρατηθεί η Ευρώπη σε ειρήνη – αυτή είναι η λογική. Και για να
κρατηθεί η Ευρώπη σε ειρήνη, επειδή είχε ζήσει κόλαση πολέμων (των περίφημων
Ναπολεοντείων Πολέμων) όλη η ήπειρος, οι δυνάμεις αυτές της Ευρώπης ήταν εναντίον κάθε
τυχόν αναταραχής και ανατροπής που θα συνέβαινε στο σκηνικό· εξ αυτού και ήσαν αρνητικές
απέναντι στους Έλληνες. Αλλά, όπως είπαμε, μετά το 1823 αλλάζοντας σταδιακά τη στάση της
η Αγγλία, παρασύρει και τη Γαλλία και τη Ρωσία, οι οποίες σταδιακά γίνονται και αυτές –ας
πούμε προσεκτικά– φιλικές απέναντι στους Έλληνες.

Έτσι αρχίζουν να υπάρχουν διπλωματικές κινήσεις από πλευράς Γαλλίας και Ρωσίας και
Αγγλίας, και αρχίζουν να υπάρχουν επαφές με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σταδιακά δηλαδή
αυτές οι δυνάμεις παίρνουν πάνω τους την υπεράσπιση των Ελλήνων και πιέζουν την
Οθωμανική Αυτοκρατορία να δώσει λύση στο ελληνικό πρόβλημα. Το 1823 λοιπόν μοιάζει ότι η
Επανάσταση είναι σε πολύ καλό σημείο, ωστόσο ξέρουμε τώρα ότι το 1823 επωαζόταν η
καταστροφή της Επανάστασης, που είναι οι εμφύλιοι πόλεμοι που θα ξεκινήσουν σε λίγο.

–6–
 V1.1.3 1824, οι πληγές του Εμφυλίου (5΄)

https://youtu.be/U03_79MBACI
απομαγνητοφώνηση ioan / αντιπαραβολή Lemonia9

Πράγματι, μετά την Εθνοσυνέλευση του Άστρους, τα πράγματα θα πάνε όσο πιο στραβά
θα μπορούσανε να πάνε για την ελληνική υπόθεση, και τούτο διότι η μερίδα του Κολοκοτρώνη
είναι αποφασισμένη να κερδίσει τον έλεγχο της Επανάστασης με κάθε κόστος, όπως και οι
αντίπαλοι αυτής της μερίδας είναι αποφασισμένοι να μην επιτρέψουν στον Κολοκοτρώνη και τη
φατρία του, να κάνουν τις κινήσεις που εκείνοι έχουν οργανώσει. Εξ αυτού, θα αρχίσει ο
εμφύλιος πόλεμος.

Τέλος του 1823 ήδη μυρίζει μπαρούτι και στην Πελοπόννησο έχουν δημιουργηθεί οι
βάσεις του εμφυλίου πολέμου. Ενώ η Εθνοσυνέλευση του Άστρους έχει ψηφίσει κυβέρνηση
μέσα από διάφορες διαδικασίες, τελικά δημιουργούνται δύο κυβερνήσεις: η μία έχει έδρα της το
Κρανίδι, στην Ερμιονίδα (η επίσημη κυβέρνηση, δηλαδή, έχει την έδρα της στο Κρανίδι της
Ερμιονίδας), η δε αντίπαλη ομάδα, οι «αντιπατριώτες», όπως ονομάζονταν, ή αντάρτες, που
είναι ο Κολοκοτρώνης και η ομάδα του, έχουν έδρα τους την Τρίπολη, την Τρίπολη της
Πελοποννήσου. Έχουμε δηλαδή δύο πρωτεύουσες, θα έλεγε κανείς, δύο κυβερνήσεις. Εξ αυτού
έχουμε δύο Βουλευτικά, δύο Εκτελεστικά –και ό,τι σημαίνει αυτό–, και φυσικά έχουμε
ενόπλους έτοιμους να συγκρουστούν ο ένας με τον άλλο, και συγκρούονται.

Έτσι υπάρχει ο πρώτος γύρος του εμφυλίου, που στην ουσία καλύπτει χοντρικά το
[πρώτο] μισό του 1824. Στον πρώτο γύρο του εμφυλίου η Πελοπόννησος είναι διηρημένη στα
δύο: οι μισοί είναι μαζί με τον Κολοκοτρώνη και οι άλλοι μισοί είναι μαζί με όλους τους
υπολοίπους, που συγκροτούν εξάλλου και την επίσημη κυβέρνηση του κράτους. Στον πρώτο
γύρο του εμφυλίου ηττάται η πλευρά του Κολοκοτρώνη κατά κράτος. Στον δεύτερο γύρο του
εμφυλίου –γιατί δυστυχώς δεν σταματάει εκεί το κακό, ξανά έχει δεύτερο κύκλο που χοντρικά
καλύπτει το δεύτερο μισό του 1824– είναι πλέον ολόκληρη η Πελοπόννησος ενωμένη. Οι
υπόλοιποι Έλληνες, δηλαδή η Στερεά Ελλάδα και τα νησιά του Αργοσαρωνικού και οι
Κυκλάδες είναι ενάντια στην Πελοπόννησο. Η Πελοπόννησος ηττάται κατά κράτος για δεύτερη
φορά (αυτή τη φορά) και ηττάται, ανάμεσα στα άλλα, διότι η κυβέρνηση, η επίσημη κυβέρνηση
του κράτους, προκειμένου να νικήσει τους αποστάτες, τους αντάρτες, τους αντιπατριώτες
Πελοποννησίους, καλεί και μισθώνει τους ενόπλους της Στερεάς Ελλάδος να μπουν μέσα στην
Πελοπόννησο και να τη συντρίψουν, όπερ και εγένετο, και έτσι η Πελοπόννησος ηττάται. Ο
Κολοκοτρώνης ηττάται για δεύτερη φορά, η φατρία του ηττάται για δεύτερη φορά, είναι πλέον
τελικό. Εξ αυτού, αρχές του 1825, η Πελοπόννησος έχει καταστραφεί από πάνω μέχρι κάτω από
τον εμφύλιο των Ελλήνων, και όχι μόνο έχει καταστραφεί, αλλά και ο Κολοκοτρώνης και τα

–7–
στελέχη της φατρίας του φυλακίζονται στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία της Ύδρας, ως
ηττηθέντες πλέον του εμφυλίου πολέμου.

Την ώρα που οι Έλληνες πολεμούν μεταξύ τους και συμβαίνουν τα όσα βαριά είπαμε,
φυσικό είναι η οθωμανική κυβέρνηση να βρίσκει λύσεις [για] να τελειώνει με αυτούς τους
ενοχλητικούς τύπους εκεί κάτω, και αποφασίζει να στείλει έναν πασά της (της Αιγύπτου), που
λεγόταν Μωχάμετ Άλη (Μεχμέτ Αλή), και του ζητάει να συντρίψει τα όσα συμβαίνουν εκεί
κάτω, αυτών των αθλίων Ελλήνων. Ο Μωχάμετ Άλη στέλνει τον γιο του, Ιμπραήμ, έναν ικανό
στρατιωτικό, ο οποίος διέθετε καινούργιου τύπου στράτευμα, εκπαιδευμένο από Γάλλους και
Ιταλούς και Αυστριακούς τεχνικούς και επαγγελματίες· είχε τακτικό στρατό δηλαδή ο Ιμπραήμ –
ο ίδιος θεωρούνταν ικανός στρατηγός. Ο Ιμπραήμ εμφανίζεται στην Πελοπόννησο την
κατάλληλη στιγμή, φυσικά, για τους Τούρκους, που ποια είναι η κατάλληλη στιγμή; Οι Έλληνες
ασχολούνται με τα εσωτερικά τους και σκοτώνονται μεταξύ τους, επομένως δεν δίνουν την
πρέπουσα σημασία στον μεγάλο κίνδυνο που τώρα θα έρθει στην Πελοπόννησο και θα αλλάξει
τελείως την πορεία της επανάστασης στις αρχές του 1825. Την ώρα, δηλαδή, που ο εμφύλιος
ακόμα δεν έχει στην ουσία τελειώσει, ο Ιμπραήμ, Φεβρουάριο του 1825, έρχεται στην
Πελοπόννησο και αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση των πραγμάτων.

–8–
 1.2: Η Ελληνική Επανάσταση. Η ευρωπαϊκή εμπλοκή

V1.2.1 Τα γεγονότα, 1825-1827 (8΄)

https://youtu.be/7N_RH5tER8M
απομαγνητοφώνηση ELLINOR / αντιπαραβολή kpasisi

Ο Ιμπραήμ με τα στρατεύματά του είναι πλέον στην Πελοπόννησο. Οι Έλληνες έχουν

αμελήσει να προστατεύσουν τα σημεία στα οποία ο Ιμπραήμ θα αποβιβαζότανε· και ήταν
φανερό από πού θα αποβιβαζότανε. Επίσης, έχουν αμελήσει να σταματήσουν τον Ιμπραήμ, αν
είναι δυνατόν στο πέλαγος με τα πλοία. Στα οποία πλοία οι Έλληνες είχαν στην πραγματικότητα
υπεροπλία, όχι γιατί είχαν περισσότερα πλοία αλλά λόγω ναυτοσύνης.

Όμως ο εμφύλιος πόλεμος είχε φέρει ό,τι αρνητικότερο μπορούσε για την ελληνική
πλευρά. Έτσι, ο Ιμπραήμ αποβιβάζεται στη Μεσσηνία σχεδόν ανενόχλητος. Τρέχουν κάποιοι
Έλληνες, χωρίς να είναι συντεταγμένα τα πράγματα, μαζί με φιλέλληνες να σταματήσουν το
κακό. Δεν καταφέρνουν τίποτα. Ο Ιμπραήμ νικάει κάθε αντίσταση που πάει να προβληθεί. Τότε
είναι που και ο Παπαφλέσσας προσπαθεί να δράσει στο Μανιάκι και εκείνος ηττάται οικτρά,
όπως γνωρίζουμε. Ο Ιμπραήμ μοιάζει αήττητος. Μπαίνει στην Πελοπόννησο, καταλαμβάνει την
Καλαμάτα, καταλαμβάνει τις περιοχές της Πυλίας –έτσι κι αλλιώς η Μεθώνη και η Κορώνη
ποτέ δεν είχαν περάσει στα χέρια των Ελλήνων–, καταλαμβάνει την Τρίπολη, η Πάτρα έτσι κι
αλλιώς δεν είχε ποτέ περάσει ακριβώς στα χέρια των Ελλήνων, οπότε ελέγχει και την Πάτρα,
καταλαμβάνει και το Άργος και όλα μοιάζουν ότι πάνε να τελειώσουν οικτρά.

Οι Έλληνες βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο και τώρα είμαστε προχωρημένο το 1825.
Ο Ιμπραήμ και η τουρκική πλευρά αναθαρρούν ότι θα συντρίψουν τους Έλληνες και, φυσικά,
είναι φανερό ποια πόλη πρόκειται να πολιορκηθεί: η πόλη η οποία εξασφαλίζει τον έλεγχο της
Δυτικής Στερεάς· είναι το Μεσολόγγι. Θα αρχίσει η Β΄ Πολιορκία του Μεσολογγίου τον
Απρίλιο του 1825. Είναι η περίφημη Β΄ Πολιορκία του Μεσολογγίου που θα διαρκέσει ακριβώς
έναν χρόνο, με την περίφημη Έξοδο του Μεσολογγίου, δηλαδή το Μεσολόγγι θα μετατραπεί
στην εμβληματική πόλη άμυνας των Ελλήνων.

Σ’ αυτήν τη δεινή περίσταση που βρέθηκαν μετά τον εμφύλιό τους πόλεμο, με τον
Ιμπραήμ να είναι κυρίαρχος του παιχνιδιού και ταυτοχρόνως να μπαίνει στο παιχνίδι της
κατάπνιξης της Ελληνικής Επανάστασης ένας χαρισματικός επίσης στρατηγός των Οθωμανών, ο
γεωργιανής καταγωγής Κιουταχής, ο οποίος με τουρκικά στρατεύματα, μαζί με τα αιγυπτιακά

–9–
στρατεύματα, τελικά πολιορκεί το Μεσολόγγι επί έναν χρόνο. Όλοι γνωρίζουμε τι συνέβη σ’
αυτήν την πολιορκία, που εμπεριείχε πολύ ηρωισμό από πλευράς των πολιορκουμένων, μεγάλο
πείσμα, αξιοπρέπεια. Τελικά το Μεσολόγγι πέφτει τη νύχτα της 10ης προς 11η Απριλίου 1826
με τους υπερασπιστές του να έχουν αποφασίσει να μην παραδοθούν και να βγουν, να κάνουν
Έξοδο δηλαδή, και όποιος επιζήσει επέζησε... όποιος πεθάνει πέθανε... όποιος συλληφθεί έχει
συλληφθεί και πωλείται πλέον σκλάβος... Αυτή είναι η περίφημη Έξοδος του Μεσολογγίου·
συνέβη τον Απρίλιο του 1826.

Με την πτώση του Μεσολογγίου οι Οθωμανοί ελέγχουν πλέον τη Δυτική Στερεά και
κινούνται στο να χτυπήσουν την Ανατολική Στερεά. Η Ανατολική Στερεά είναι πάρα πολύ
μεγάλης σημασίας πλέον για τον Αγώνα, είναι η ύστατη μάχη που θα δώσει ο Αγώνας, και μία
πόλη, η σπουδαιότερη πόλη, η πιο γνωστή ελληνική πόλη παγκοσμίως λόγω της ελληνικής
αρχαιότητας, η Αθήνα, πρόκειται τώρα να φιλοξενήσει την πιο μεγάλη σύγκρουση τελικά του
Αγώνα, που είναι η μάχη για την υπεράσπιση της Ακρόπολης. Γιατί την υπεράσπιση της
Ακρόπολης; Γιατί ο Κιουταχής με τα στρατεύματά του, έχοντας απελευθερωθεί πλέον από το
μέτωπο του Μεσολογγίου, το οποίο έχει πέσει στα χέρια των Τούρκων, κινήθηκε προς την
Αθήνα, κατέλαβε την πόλη και οι υπερασπιστές της πόλης κλείστηκαν στο κάστρο των Αθηνών,
δηλαδή ποιο είναι το κάστρο των Αθηνών, εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια είναι η Ακρόπολη. Από
εκεί δίνουν τις μάχες ενάντια στον Κιουταχή.

Για την υπεράσπιση των Αθηνών παρατηρείται η μεγαλύτερη προσέλευση Ελλήνων

ενόπλων, διότι η Κυβέρνηση καλεί όποιον Έλληνα, από όπου είναι, από οπουδήποτε μπορεί, να
έρθει να βοηθήσει στην άμυνα της Ακρόπολης. Έτσι μαζεύονται χιλιάδες Ελλήνων για να
υπερασπιστούν την Ακρόπολη και να νικήσουν τις στρατιές των Οθωμανών. Επίσης και
φιλέλληνες, οι οποίοι δίνουν μεγάλες μάχες έξω από την Ακρόπολη και μέσα στην Ακρόπολη.
Εδώ το σπουδαιότερο άτομο, από πλευράς Ελλήνων, που υπερασπίζεται τα ιερά και όσια είναι ο
Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο πιο χαρισματικός στρατιωτικός της Ρούμελης, της Στερεάς Ελλάδας
και συνολικά όλου του Αγώνα, ο πιο χαρισματικός στρατηγός. Ο Καραϊσκάκης ήτανε αυτό που
λέμε στρατηγικό μυαλό. Κανείς δεν τον έφτανε σε αυτό το σημείο. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης
έκανε, λοιπόν, τεράστια προσπάθεια μαζί με τους άλλους Έλληνες και τους φιλέλληνες για την
υπεράσπιση της Αθήνας και του κάστρου των Αθηνών.

Ωστόσο, το πράγμα λήγει οικτρά με μια τεράστια ήττα των Ελλήνων, τέλη Απριλίου -
Μάιο του 1827. Και σε αυτήν τη διαδρομή [της Επανάστασης], λίγο πριν τη μεγαλύτερη μάχη
που έγινε στη θέση Ανάλατος (σήμερα ο Ανάλατος είναι στα όρια της Νέας Σμύρνης και Νέου
Κόσμου και πρέπει να πούμε ότι από την Ακρόπολη μέχρι και το Φάληρο ήταν μια αλάνα τότε,
τίποτα, κανένα κτίσμα, δηλαδή οι μάχες έγιναν σε πεδιάδα), οι Έλληνες ηττήθηκαν κατά κράτος.
– 10 –
Είναι η μεγαλύτερη ήττα που έζησαν οι Έλληνες στην Επανάσταση του 1821, στη μάχη του
Αναλάτου· για πρώτη φορά οι Έλληνες είχαν περίπου χίλιους νεκρούς μέσα σε μία ώρα.

Μοιάζει ότι η Επανάσταση τελειώνει, μοιάζει ότι όλα πάνε στον βρόντο. Και οι
πολιορκούμενοι στην Ακρόπολη αντέχουν ακόμα δύο μήνες και τελικά παραδίδονται στους
Τούρκους. Ιούνιο, δηλαδή, του 1827 τελειώνει και η άμυνα της Ανατολικής Στερεάς και όλα
δείχνουν ότι η Ελληνική Επανάσταση τελειώνει. Και όταν μια τέτοια δράση τελειώνει στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία, αυτό που ακολουθεί είναι σφαγή μεγάλης εκτάσεως. Αυτό που
έμοιαζε, δηλαδή, ότι θα συμβεί στους Έλληνες μετά τον Ιούνιο του 1827 είναι όχι μόνο ήττα
αλλά και μεγάλης κλίμακας σφαγή.

V1.2.2 Η Ελληνική Επανάσταση και η Αγγλία (10΄)

https://youtu.be/CBuICYC6-S0
απομαγνητοφώνηση Asimenia / αντιπαραβολή ioan

Αναφερθήκαμε στη μάχη του Φαλήρου πριν λίγο (ή μάχη του Αναλάτου), μία μοιραία
μάχη του ελληνικού Αγώνα. Κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων στην Αθήνα και γύρω από
την Ακρόπολη, έχει συμβεί ήδη ένα αξιομνημόνευτο γεγονός: οι επικεφαλής των ελληνικών
Ενόπλων Δυνάμεων ήδη από την Γ΄ Εθνοσυνέλευση, την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας… αυτή
η εθνοσυνέλευση ήταν μακρόσυρτη και είχε πολλές ταλαιπωρίες γιατί οι Έλληνες δεν
συμφωνούσαν, μάλωναν μεταξύ τους πού θα την κάνουν κ.λπ. και σύρθηκε για περίπου δύο
χρόνια, 1826-1827. Ονομάζεται Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας γιατί τελικά επελέγη η Τροιζήνα
και εκεί ελήφθησαν αποφάσεις. Στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, λοιπόν, είχε –με πρόταση
του Κολοκοτρώνη– ψηφιστεί ως επικεφαλής των ελληνικών χερσαίων δυνάμεων ένας
στρατιωτικός, επαγγελματίας Άγγλος στρατιωτικός, ο Richard Church (Ρίτσαρντ Τσωρτς) και
[ως] επικεφαλής των ελληνικών ναυτικών δυνάμεων ένας επαγγελματίας, επίσης Άγγλος
ναυτικός/στρατιωτικός, ο Thomas Cochrane (Τόμας Κόχραν). Έτσι, όταν γίνεται η μάχη του
Αναλάτου, επικεφαλής των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι αυτοί οι δύο άντρες και αυτοί
στην ουσία έχουν το πρόσταγμα για τα πράγματα. Και, όπως είπαμε, δεν βοήθησε το γεγονός ότι
ήταν αυτοί οι δύο άντρες επικεφαλής στο να νικήσουν οι Έλληνες στη μάχη του Αναλάτου,
αντιθέτως και αυτή η μάχη πήγε πάρα πολύ άσχημα για τους Έλληνες.

Είχαμε αφήσει την αναφορά μας στις ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις, λέγοντας ότι μετά
το 1823 η Αγγλία είχε αλλάξει πορεία και συμπαρέσυρε τη Γαλλία και τη Ρωσία σε ευνοϊκή
στάση απέναντι στους Έλληνες. Μεταξύ του 1823 και του 1827 έχει κυλήσει αρκετό νερό στο

– 11 –
αυλάκι. Ρώσοι προσπαθούν να βρουν μία λύση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με την οποία
συγκρούονται κατά καιρούς σε πολέμους, και απαιτούν από την Αυτοκρατορία να δώσει λύση
στους Έλληνες αυτονομίας, τη δημιουργία αυτόνομων περιοχών. Τα πράγματα είναι ρευστά,
τίποτα δεν τρέχει.

Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ ανεξαρτησίας και
αυτονομίας. Πολλές φορές στον ελληνικό λόγο το χρησιμοποιούμε ως ταυτόσημο. Δεν είναι
καθόλου ταυτόσημο. Αυτόνομη είναι μία περιοχή η οποία έχει στα εσωτερικά της ελευθερίες
δράσεως, αλλά ανήκει σε μία άλλη δύναμη, πληρώνει φόρο σε άλλη δύναμη και η άλλη δύναμη
ασκεί την εξωτερική της πολιτική και στην ουσία έχει και τον έλεγχο τον στρατιωτικό του
χώρου. Επομένως εάν η Ελλάδα γινότανε αυτόνομη περιοχή, στην ουσία θα γινόταν κάτι σαν
άλλες αυτόνομες περιοχές που υπήρχαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Έλληνες, όταν
είχαν ξεκινήσει τον Αγώνα τους, έλπιζαν και πίστευαν ότι θα γίνουν ανεξάρτητοι· αυτό τόνιζαν.
Όμως έτσι όπως είχαν πάει τα πράγματα, με τόσες ήττες που είχαν ζήσει μετά το 1825, ήταν
απελπισμένοι, πιστεύοντας ότι πια είναι σχεδόν αδύνατο να τα βγάλουν πέρα. Και εξ αυτού το
καλοκαίρι, τον Ιούλιο του 1825, ένας μεγάλος αριθμός των πιο επώνυμων Ελλήνων είχαν στείλει
την περίφημη Αίτηση Προστασίας προς την Αγγλία, με την οποία ζητούσαν από την Αγγλία να
γίνει εκείνη η προστάτις των Ελλήνων και οι Έλληνες εναπέθεταν την ανεξαρτησία και την
ελευθερία τους στα χέρια της μεγάλης δύναμης που ονομάζεται Βρετανία. Αυτή η περίφημη
Αίτηση Προστασίας, που υπογράφεται με πρώτο υπογράφοντα τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και
επόμενο τον Ανδρέα Μιαούλη και άλλα μεγάλα ονόματα της ελληνικής πολιτικής ζωής, μπαίνει
σε έναν φάκελο, την παραλαμβάνει ο γιος του Ανδρέα Μιαούλη, με το πλοίο του πηγαίνει στο
Λονδίνο και την καταθέτει στο Φόρεϊν Όφις, δηλαδή στο Υπουργείο Εξωτερικών.

Η Αγγλία δείχνει, τέλος πάντων, μία στάση κάπως εφεκτική απέναντι σε αυτή την
κίνηση. Ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Έλληνες πλέον, εκεί τον Ιούλιο του 1825, μοιάζει
να έχουν κινηθεί σταθερά προς την Αγγλία και να θεωρούν ότι η πλευρά στην οποία πρέπει να
στηριχθούν είναι η Αγγλία. Και εάν η Αίτηση Προστασίας του 1825 δεν έγινε, δεν προέκυψε
από εθνοσυνέλευση, την ερχόμενη χρονιά –καθώς τρέχει η διετής αυτή Εθνοσυνέλευση της
Τροιζήνας– επανέρχονται οι Έλληνες, με επίσημο πλέον διάβημά τους προς την Αγγλία, και
ζητούν την Αγγλία να είναι ο μεσολαβητής προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είμαστε στο
’26, έχει πέσει το Μεσολόγγι, οι Έλληνες είναι απελπισμένοι και όλες αυτές οι κινήσεις δείχνουν
πού είχε φτάσει το πράγμα το ’25-’26. Και φυσικά δείχνουν τι μεγάλη σημασία έχει για τους
Έλληνες η Αγγλία πλέον. Η μεγάλη δύναμη που θεωρούν οι Έλληνες ότι πρέπει να είναι κοντά
τους είναι η Αγγλία. Και αυτό είναι εντυπωσιακό, διότι οι Έλληνες για αιώνες είχαν την ψυχή
τους και την αγάπη τους δοσμένη σε μία μόνο χώρα, τη μεγάλη Ρωσία, η οποία ήταν βορειότερα

– 12 –
από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και ήταν χριστιανική ορθόδοξη, επομένως γι’ αυτούς
σήμαινε πάρα πολλά. Παρ' όλα αυτά η Ελληνική Επανάσταση έκαμε κινήσεις ριζοσπαστικές
εξαρχής, συνετάγη με τη Δύση, με την πιο πρωτοπόρα περιοχή του κόσμου, την πιο
επιτυχημένη, την πιο δυναμική περιοχή στη γη, με απόσταση, [που] ήταν η Δυτική Ευρώπη. Με
αυτήν συνετάγη εξαρχής η Επανάσταση – οι λόγιοί της δηλαδή ώθησαν τους Έλληνες σε αυτή
την πλευρά. Και έτσι, και μετά τη μεταστροφή της Αγγλίας, οι Έλληνες σταδιακά δείχνουν
φανερά προς τα πού κινούνται· και δεν είναι παράξενο, διότι συνδέουν τον εαυτό τους
(επιθυμούν να συνδέσουν τον εαυτό τους) με την πιο μεγάλη δύναμη στον κόσμο, που είναι η
Αγγλία, και η οποία είναι δίπλα· η Αγγλία είναι δίπλα, είναι στα Επτάνησα δηλαδή, ήτανε δίπλα
τους.

Εξ αυτού, ήδη στο μεσοδιάστημα, όταν οι Έλληνες έψαχναν απελπισμένα για δάνειο και
ενώ έχει ξεκινήσει η προσπάθειά τους να αποκτήσουν δάνειο, από το ’21 ήδη, από την
Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και προσπαθούσαν να βρουν επιχειρηματίες που θα τους έδιναν
δάνειο και κανείς δεν τους έδινε δάνειο, διότι δεν υπήρχαν. Το δάνειο σού το δίνει ο
επιχειρηματίας, ο τραπεζίτης, εφόσον υπάρχεις νομικά. Οι Έλληνες δεν υπήρχαν ως κάτι, δεν
είχαν καμία υπόσταση από κανέναν αναγνωρισμένη πραγματικά. Προσπαθούσαν λοιπόν να
αποκτήσουν δάνειο και δεν μπορούσαν να αποκτήσουν δάνειο. Και τελικά στο City του
Λονδίνου βρέθηκε ένας οίκος, ο οίκος Ρικάρντο 2, ο οποίος και δέχτηκε να δώσει δάνειο στους
Έλληνες παρότι δεν υπήρχαν νομικά. Όμως έδωσε δάνειο στους Έλληνες ακριβώς διότι το
Φόρεϊν Όφις, δηλαδή το Υπουργείο Εξωτερικών της Αγγλίας, προφανώς έδωσε το πράσινο φως
στον επιχειρηματία ότι μπορεί να δώσει δάνειο στους Έλληνες. Και αυτό ήταν στο τέλος του ’23
- αρχές ’24, όταν το δάνειο γίνεται δεκτό.

Η μεγαλύτερη διπλωματική νίκη που επιτυγχάνουν οι Έλληνες από αυτή την πλευρά,
διότι είναι μία ακόμη έμμεση αναγνώριση –από πλευράς της μεγαλύτερης δύναμης– ότι
υπάρχουν. Ακόμα δεν έχει γίνει κάτι τελικό, αλλά το πρώτο δάνειο του ’23 –παραμερίζω την
πλευρά του οικονομικού σκέλους– από πλευράς διπλωματικής σημασίας είχε τεράστια σημασία
για τον Αγώνα. Κάποιοι μελετητές θεωρούν ότι είναι η μεγαλύτερη νίκη των Ελλήνων στη
διάρκεια της Επανάστασης, το ότι πήραν το δάνειο. Και τι υπονοούν με αυτό: ότι παίρνοντας το
δάνειο, οι Έλληνες στην ουσία μπαίνουν στη διαδικασία της προστασίας ακόμα πιο βαθιά που,
όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, αποδείχθηκε ότι είχε τεράστιο ρόλο αυτή η προστασία στην
εξέλιξη των πραγμάτων.

2 Το πρώτο δάνειο δόθηκε στην Ελλάδα από τον αγγλικό Οίκο Loughnan -O' Brien.
Το δεύτερο δάνειο δόθηκε από τον αγγλικό Οίκο Ricardo
– 13 –
 Έτσι, το δάνειο του ’23 θα έρθει στα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης το 1824. Το 1824
οι Έλληνες είναι σε εμφύλιο πόλεμο, υπάρχουν δύο κυβερνήσεις. Ο οίκος Loughnan -O' Brien
θα στείλει τα χρήματα – σε ποια κυβέρνηση; σε αυτή που θεωρείται η νόμιμη κυβέρνηση.
Νόμιμη κυβέρνηση θεωρείται η Κυβέρνηση του Κρανιδίου. Και έτσι τα χρήματα του δανείου θα
πάνε στην Κυβέρνηση του Κρανιδίου, η οποία φυσικά με τα χρήματα αυτά θα βοηθηθεί στο να
κατανικήσει τους αντιπάλους της και να τελειώσει τον εμφύλιο πόλεμο.

Ένα δάνειο λοιπόν το ’23 που τα χρήματά του έρχονται το ’24 και ένα ακόμη δάνειο
ζητούν οι Έλληνες, δεύτερο, το 1825, πάλι από το Λονδίνο, από τον οίκο Ρικάρντο. Επομένως οι
Έλληνες συνδέονται με δύο δάνεια ήδη το 1825 με την Αγγλία. Όπως βλέπουμε, το 1827 ήδη
έχουν ψηφίσει δύο Άγγλους να είναι επικεφαλής των στρατιωτικών τους δυνάμεων, τον
Ρίτσαρντ Τσερτς και τον Τόμας Κόχραν.

V1.2.3 Η πορεία προς την ανεξαρτησία (6΄)

https://youtu.be/CSYnUdNbs7M
απομαγνητοφώνηση Evaggelia5
/ αντιπαραβολή Asimenia
Οι Έλληνες λοιπόν μετά το 1823 συνδέονται όλο και περισσότερο με τη Δύση, όλο και
πιο οργανικά με τη Δύση, και τη Γαλλία και την Αγγλία και τη Ρωσία, αλλά εάν θα λέγαμε μία
χώρα από αυτές τις τρεις, η Αγγλία είναι με απόσταση η χώρα με την οποία συνδέονται με
περισσότερα νήματα.

Εξ αυτού, όταν το 1827 οι Έλληνες ζουν τη μεγάλη τους ήττα στον Ανάλατο (στη μάχη
του Φαλήρου), τα πράγματα θα έχουν μία πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη, διότι Αγγλία, Γαλλία και
Ρωσία, οι οποίες από το ’23 έχουν αναμειχθεί στο ελληνικό ζήτημα όπως είπαμε, θεωρούν ότι
οφείλουν να αναμειχθούν στις εξελίξεις, πιεζόμενοι και από το τεράστιο φιλελληνικό κίνημα
που υπάρχει στην Ευρώπη. Και τούτο διότι αυτό το οποίο –όπως είπαμε και λίγο πριν–
διαφαίνεται ότι πρόκειται να συμβεί, είναι σφαγή των Ελλήνων στη Στερεά Ελλάδα, στην
Πελοπόννησο και τα νησιά, εφόσον κατέρρεε τελείως το μέτωπο. Ο Ιμπραήμ ήταν στην
Πελοπόννησο με τα

– 14 –
 στρατεύματά του, ο Κιουταχής δεν ήταν επίσης καθόλου μακριά, όλα ήταν πολύ εύκολο
να συμβούν, το μεγάλο κακό.

Και τότε είναι που οι τρεις αυτές δυνάμεις θα στείλουν διακοίνωση στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία, λέγοντάς της να μη διανοηθεί να προχωρήσει σε βίαιες συνολικές κινήσεις
εναντίον των Ελλήνων. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία απαντάει αγέρωχα επ’ αυτού, οι τρεις
δυνάμεις προειδοποιούν την Οθωμανική Αυτοκρατορία ότι θα επιστατούν, θα είναι και θα
επισκοπούν τα πράγματα. Τότε δημιουργούν έναν στολίσκο, οι τρεις από κοινού συμφωνούν και
δημιουργείται ένας στόλος από πλοία τόσο της Αγγλίας και της Γαλλίας και της Ρωσίας, τα
οποία καταφθάνουν στην περιοχή της Πελοποννήσου και περιπολούν την Πελοπόννησο, για να
δώσουν το σήμα στους Οθωμανούς και τον Ιμπραήμ ότι είναι εδώ και δεν θα επιτρέψουν να
συμβεί κάτι κακό συνολικό στους Έλληνες.

Τότε είναι που συμβαίνει και η Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου
συμβαίνει τον Οκτώβριο του 1827, στον κόλπο της Πύλου δηλαδή, και εκεί συγκρούονται ο
ενωμένος ευρωπαϊκός στόλος με τον στόλο του Ιμπραήμ, ο οποίος και ηττάται ήτταν οικτράν.
Τα περισσότερα πλοία του Ιμπραήμ κατακαίονται και οι ναύτες του πνίγονται· οι Ευρωπαίοι
έχουν και αυτοί κάποιες απώλειες, αλλά είναι απολύτως οι νικητές αυτής της σύγκρουσης.

Και έτσι, τον Οκτώβριο του 1827 μοιάζει πλέον ότι η ελληνική υπόθεση είναι σε τελείως
άλλη κατεύθυνση μια και αφού αυτές οι τρεις μεγάλες δυνάμεις, όχι μόνο διπλωματικά αλλά
πλέον με δικό τους στόλο –δηλαδή ένοπλα–, ενεπλάκησαν στο ελληνικό ζήτημα, είναι βέβαιο
ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μην τελειώσει με κάποιο θετικό πρόσημο η Ελληνική
Επανάσταση. Έτσι, πλέον οι Έλληνες έχουν τη βεβαιότητα ότι κάτι καλό θα τους συμβεί. Τι
μπορεί να είναι αυτό το καλό; Να είναι αυτόνομοι…

Αυτοί θα ήθελαν να είναι ανεξάρτητοι, και τα σύνορα μοιάζουν ότι αν δημιουργηθεί κάτι,
θα είναι στον Ισθμό της Κορίνθου, αλλά δεν θέλουν με κανέναν τρόπο οι Έλληνες να είναι τόσο
χαμηλά τα σύνορα. Και ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος έρχεται λίγο μετά, δηλαδή τον
Ιανουάριο του 1828, δίνει τεράστια έμφαση στο να μπορέσει να επιτύχει να γίνουν δεκτά τα

– 15 –
ελληνικά σύνορα όσο πιο βόρεια γίνεται. Και εξ αυτού δίνει διαταγή να συνεχιστούν οι μάχες
στη Στερεά Ελλάδα πλέον, ούτως ώστε να περιληφθεί η Στερεά Ελλάδα στα σύνορα, μια και οι
διπλωματικές κινήσεις από πλευράς των τριών δυνάμεων συνεχίζονταν σε σχέση με την
Οθωμανική αυτοκρατορία. Και έτσι συνεχίζονται οι μάχες στη Στερεά Ελλάδα, γι’ αυτό και σας
είπα και στην πρώτη ενότητα ότι η τελευταία μάχη του Αγώνα δίδεται το φθινόπωρο του 1829.
Δηλαδή μάχες γίνονται και το 1828 και το 1829, για να κερδηθούν τα σύνορα πιο βόρεια.

Και πράγματι, μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια ‒ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε από

τους εσωτερικούς του αντιπάλους τον Σεπτέμβριο του 1831‒, χάρη στις ενέργειες που είχε κάνει
αυτός ο μεγάλος διπλωμάτης και τη συμπαράσταση της Ρωσίας και κυρίως της Αγγλίας, η οποία
έδωσε την τελική λύση, η Αγγλία απαίτησε να γίνει η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος, ενώ μέχρι
τελευταία στιγμή έμοιαζε ότι θα γίνει αυτόνομη περιοχή, και έτσι φτάσαμε στην 3 η Φεβρουαρίου
του 1830, οπότε και δημιουργήθηκε το ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος.

Όλος αυτός ο κύκλος που είπαμε ήταν α) για να θυμηθούμε κάποιες σημαντικές στιγμές
του Αγώνα, για να έχουμε στον νου μας τα πράγματα, και β) για να τονίσουμε το γεγονός ότι οι
Μεγάλες Δυνάμεις, και κυρίως Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, ενεπλάκησαν αρκετά ενωρίς στην
ελληνική υπόθεση, και αυτή τους η ανάμιξη είχε ποικίλες διαδρομές. Πάνω σε αυτό τον καμβά
θα στηθεί το φιλελληνικό κίνημα, που είναι το κυρίως θέμα μας στο οποίο θα μπούμε σήμερα.

– 16 –
 1.3: Οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων
και οι νέες ευρωπαϊκές ισορροπίες

V1.3.1 Οι Έλληνες και η Δύση (8΄)

https://youtu.be/UF7itdDvlrQ
απομαγνητοφώνηση kpasisi / αντιπαραβολή Lemonia9

Είδαμε τον κύκλο, ας πούμε, της Ελληνικής Επανάστασης –πολύ χοντρικά, βέβαια– και
την εμπλοκή των ξένων Δυνάμεων με αυτήν, κυρίως της Αγγλίας, Γαλλίας και της Ρωσίας, και
[είδαμε] και τις μεταπτώσεις που υπήρξανε στις εξελίξεις και το πώς τελικά η ελληνική πλευρά
συνδέθηκε κατά κύριο λόγο με την αγγλική πλευρά. Αν και πρέπει να πούμε –και αυτό είναι
πολύ σημαντικό– ότι, μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου που έγινε, σας θυμίζω, τον Οκτώβριο
του 1827, η Γαλλία ζήτησε, και οι υπόλοιπες Δυνάμεις έκαναν δεκτό, να στείλει 15.000 Γάλλους
στρατιώτες στην Πελοπόννησο για να εξασφαλίσει τους Έλληνες από τυχόν σφαγές που θα
έκαναν οι στρατιώτες του Ιμπραήμ. Έτσι ήρθαν από τη Γαλλία 15.000 έμπειροι Γάλλοι
στρατιώτες υπό τον στρατηγό Μαιζών, έναν από τους επαγγελματίες στρατιωτικούς της
ναπολεόντειας περιόδου – έχουμε στο κέντρο της Αθήνας και οδό που ονομάζεται [οδός]
Μαιζώνος προς τιμήν του στρατηγού Μαιζών.

Αυτοί οι 15.000 Γάλλοι στρατιώτες ήρθαν στη Μεσσηνία. Είχαν κάποιες συγκρούσεις
στο Ρίο [της Αχαΐας] και σε περιοχές της Μεσσηνίας με τους Οθωμανούς (Αιγυπτίους ως επί το
πιο πολύ), οι οποίοι όμως έφυγαν, έτσι κι αλλιώς, και οι Γάλλοι δεν είχαν στην πραγματικότητα
τόσο μεγάλο έργο να κάνουν. Πάντως, αυτή η περίφημη αποστολή των Γάλλων έμεινε πάνω από
ενάμιση χρόνο στην Πελοπόννησο και έκανε πολλά έργα: Έργα αποκαταστάσεως της
Πελοποννήσου, εκκαθάρισης περιοχών, εντόπισε μεταλλεία, εντόπισε λατομεία, ούτως ώστε να
βοηθηθεί η Πελοπόννησος και το νέο ελληνικό κράτος που θα προέκυπτε στην οικονομία του,
δημιουργήθηκαν οι πιο πλήρεις χάρτες που είχε μέχρι τότε η Πελοπόννησος και επίσης
χαράχτηκαν οι δρόμοι και έγιναν μελέτες γενικά, αναπτυξιακές. Δηλαδή υπήρξε και αυτή η
πλευρά της Γαλλίας που αξίζει να την έχουμε στον νου μας· δηλαδή, η αποστολή του στρατηγού
Μαιζών.

Η Ελλάδα με τη Δύση, δηλαδή, οι Έλληνες με τη Δύση, στην Επανάσταση του ’21,

βρέθηκαν να είναι κοντά – με όχι ευθεία γραμμή, αλλά ήταν κοντά. Οι Έλληνες εξαρχής όταν
ξεκινούν την Επανάστασή τους –οι λόγιοί τους, δηλαδή, στην ουσία–, είναι οι πιο προνομιούχοι
στα Βαλκάνια σε σχέση με την επαφή με τη Δύση λόγω του ότι ήταν ναυτικοί και είχαν χιλιάδες

– 17 –
ναυτικών που κινούνταν σε όλα τα λιμάνια της Μεσογείου, φτάνοντας μέχρι τη Μασσαλία,
μέχρι την Ισπανία, μέχρι το Γιβραλτάρ… Πρέπει να πούμε στο σημείο αυτό, ότι οι Υδραίοι στις
αρχές του 19ου αιώνα είχαν φτάσει στην Αργεντινή, δηλαδή είχαν διασχίσει και τον Ατλαντικό
ωκεανό.

Αλλά κυρίως αυτό που έκανε τη διαφορά στους Έλληνες ήταν ότι είχαν πολλές παροικίες
στην κεντρική Ευρώπη, κυρίως στην Αυστριακή Αυτοκρατορία, σε πόλεις όπως: η Βιέννη, η
Τεργέστη, η Βούδα, η Πέστη (σήμερα Ουγγαρία, τότε ήταν τμήμα της Αυστριακής
Αυτοκρατορίας), σε πάρα πολλά σημεία της σημερινής Ουγγαρίας, σε πάρα πολλά σημεία της
σημερινής Αυστρίας, στη βόρεια Ιταλία (στη Βενετία, στην Τεργέστη), στην Ιένα της Γερμανίας,
στη Λειψία της Γερμανίας, ακόμα και στην Ολλανδία. Φυσικά, υπήρχαν Χιώτες και άλλοι
Έλληνες στο City του Λονδίνου, στο κέντρο του κόσμου, δηλαδή, που ήταν το City του
Λονδίνου. Φυσικά, και πολλοί Έλληνες [υπήρχαν] στον νότο της Ρωσίας, κυρίως στην πόλη της
Οδησσού, αλλά και σε αυτό που σήμερα είναι Ουκρανία και Κριμαία και θάλασσα του Αζόφ και
στην περιοχή του Κιέβου και στην περιοχή της Μόσχας, ακόμη και [στα] ανατολικά [μέρη της
Ρωσίας]. Οι Έλληνες είχαν ευρύτατη Διασπορά και μέσα σε αυτήν τη Διασπορά υπήρχαν
εξαιρετικοί λόγιοι και σχολεία· και πολύ σημαντικά ελληνικά σχολεία μέσα στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία.

Παρότι οι Έλληνες κατά μέσον όρο ήταν αγρότες –αγρότες και κτηνοτρόφοι, οι
άνθρωποι–, όμως ανάμεσά τους υπήρχαν έμποροι, εμπορευόμενοι και, φυσικά, λόγιοι και
επιστήμονες οι οποίοι είχαν την επαφή με τη Δύση. Επομένως, ήξεραν από τη Δύση και είναι
ακριβώς αυτό το στρώμα των κοσμοπολιτών εμπόρων και των λογίων που έφεραν εις πέρας την
Επανάσταση και τις επιλογές της.

Επομένως, επειδή η δυτική Ευρώπη είναι η σπουδαιότερη περιοχή στον κόσμο, η πιο
προχωρημένη περιοχή στον κόσμο, αυτή που έχει κάνει τις πρώτες επαναστάσεις της νέας
εποχής, με πρώτη την Ολλανδία στο τέλος του 16ου αιώνα, δεύτερη την Αγγλία στα μέσα του
17ου αιώνα – η περίφημη Αγγλική Επανάσταση των μέσων του 17ου αιώνα. Η επόμενη μεγάλη
επανάσταση είναι στον 18ο αιώνα, η Αμερικανική Επανάσταση (1775-1783). Μία θρυλική
επανάσταση, η οποία δημιούργησε το πιο πρωτοπόρο κράτος της νεότερης εποχής, που είναι οι
Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, και συνέταξε Σύνταγμα, αυτή η Αμερικανική Επανάσταση,
και Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. [Οι Η.Π.Α.] είναι η πρώτη από αυτές τις πολύ
σπουδαίες χώρες του Νέου Κόσμου, η οποία δεν επιλέγει βασιλέα για το πολίτευμά της, αλλά
επιλέγει ένα τελείως καινοφανές πολίτευμα, το οποίο είναι η Προεδρευομένη Δημοκρατία, όπως
και πορεύεται μέχρι σήμερα αυτή η χώρα της Γης που τα τελευταία 100 χρόνια μέχρι και σήμερα
είναι η σπουδαιότερη χώρα στον κόσμο.
– 18 –
 Η τρίτη, λοιπόν, επανάσταση στη σειρά είναι η Αμερικανική Επανάσταση που τελειώνει
το 1783. Η τέταρτη επανάσταση στη σειρά είναι η Γαλλική Επανάσταση, που γίνεται λίγα
χρόνια μετά το τέλος της Αμερικανικής Επανάστασης, το 1789. Η Γαλλική Επανάσταση είναι
γνωστή σε όλη τη Γη γιατί επηρέασε περισσότερο απ’ όλες τις άλλες τον κόσμο· είναι η πιο
καθυστερημένη, χρονικά, απ’ όλες τις άλλες. Έχει ενδιαφέρον στο σημείο αυτό να πούμε ότι, [η
Γαλλική Επανάσταση] είχε μεγάλες διακυμάνσεις και τελικά, παρότι έκοψε το κεφάλι του
Βασιλιά της, όχι απλώς απέκτησε βασιλιά, αλλά απέκτησε αυτοκράτορα. Επομένως, η Γαλλία
είναι σε παράξενους δρόμους, η Αγγλία είχε κάνει την επανάστασή της πολύ νωρίς και είχε γίνει
η πρώτη χώρα στον κόσμο με το καινοφανές πολίτευμα της Συνταγματικής Μοναρχίας –
Cromwell, αν θυμάστε, μετά το 1642 γίνονται όλα αυτά. Η Αγγλική Επανάσταση στον 17ο
αιώνα διαρκεί ορισμένες δεκαετίες, ονομάζεται Glorious Revolution και δημιουργεί το πιο
ισχυρό κράτος στον κόσμο που είναι η Αγγλία· και το πιο ισχυρό κράτος της παγκόσμιας
ιστορίας που είναι η Αγγλία.

Επομένως –μας χρειάζονται όλα αυτά–, δεν είναι τυχαία η ανάμειξη της Αγγλίας στην
Ελληνική Επανάσταση· έχει σχέση με τις πρωτοπορίες της αγγλικής κοινωνίας από το παρελθόν.

V1.3.2 Οι απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων (9΄)

https://youtu.be/REFmczCns9U
απομαγνητοφώνηση annac / αντιπαραβολή kpasisi

Αυτοί, λοιπόν, οι Έλληνες λόγιοι γνωρίζουν τα πράγματα και αυτοί είναι που καθοδηγούν
την ελληνική πλευρά, η οποία ελληνική πλευρά είναι πολύ κολακευμένη από το γεγονός ότι
αυτές οι προχωρημένες χώρες του κόσμου –οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες που αναφέραμε–
θαυμάζουν τους αρχαίους Έλληνες· ζουν με τους αρχαίους Έλληνες· μελετούν τους αρχαίους
Έλληνες· στα σχολεία τους τούς μαθαίνουν απ’ έξω. Όσο πιο μορφωμένος είσαι σε αυτές τις
χώρες, τόσο πιο πολύ καλά γνωρίζεις αρχαία ελληνικά· ξέρεις απ’ έξω τον Όμηρο, την Ιλιάδα
και την Οδύσσεια· διαβάζεις Αριστοτέλη από το πρωτότυπο και Πλάτωνα από το πρωτότυπο –
υπάρχει ένας θαυμασμός για τους αρχαίους Έλληνες, την αρχαία Αθήνα κ.λπ. Αυτό τους
κολακεύει πάρα πολύ, διότι οι πρόγονοί τους θαυμάζονται από τους πιο σημαντικούς λαούς της
γης.

Θέλουν οι Έλληνες να μοιάσουν ξανά στους αρχαίους προγόνους τους, ώστε να τους
ξαναθαυμάζουν αυτοί οι θαυμαστοί Δυτικοί, και το δείχνουν – το δείχνουν με όλα τους τα
κείμενα. Η προκήρυξη που βλέπετε εδώ [εικόνα 01:13], «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος»,

– 19 –
είναι το εναρκτήριο κείμενο της Ελληνικής Επανάστασης, στην ουσία –αν θέλετε– είναι το
κείμενο με το οποίο ξεκινάει η ζωή μας των τελευταίων 200 χρόνων. Είναι η προκήρυξη που
εξέδωσε «τη 24η Φεβρουαρίου 1821 εις το γενικόν στρατόπεδον του Ιασίου» ο Αλέξανδρος
Υψηλάντης, ο οποίος και υπογράφει την προκήρυξη αυτή: «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.
Η ώρα ήλθε ω Έλληνες!».

Είναι αυτή η θρυλική προκήρυξη η οποία ξεκινάει λέγοντας ότι όλη Ευρώπη έχει
στραμμένα τα μάτια σε ’μάς και περιμένει εμάς, τους απογόνους των αρχαίων Ελλήνων, να
κατακτήσουμε την ελευθερία μας, και απορούν γιατί αργούμε να κάνουμε τις δράσεις μας
εναντίον των βαρβάρων και των τυράννων. Δηλαδή, σε κάθε παράγραφο (βλέπετε το έχω και με
κίτρινο τονίσει) ολόκληρες φράσεις λένε ότι η Ευρώπη μάς περιμένει και ’μείς θα μιμηθούμε την
Ευρώπη και ’μείς... Δηλαδή, οι Έλληνες ξεκινούν με το πρώτο τους κείμενο, λέγοντας ότι
θέλουμε να γίνουμε Δυτικοί, θέλουμε να μοιάσουμε στην Ευρώπη, η Ευρώπη μάς περιμένει και
να εμείς ξεκινούμε τις δράσεις μας.

Δεν είναι τυχαίο ότι στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου ψηφίστηκε «Διακήρυξις της
Ελληνικής Ανεξαρτησίας». Δηλαδή, οι Έλληνες στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου μιμήθηκαν
την Αμερικανική Επανάσταση, η οποία είχε εκδώσει με την έκρηξή της «Διακήρυξη της
Αμερικανικής Ανεξαρτησίας», και σε αυτή τη Διακήρυξη της Εθνοσυνελεύσεως της Επιδαύρου
η πρώτη παράγραφος αναφέρεται στους προγόνους των Ελλήνων και λέει:

«Απόγονοι του σοφού και φιλανθρώπου έθνους των Ελλήνων, σύγχρονοι των νυν
πεφωτισμένων λαών της Ευρώπης, ήτο αδύνατον πλέον να υποφέρωμεν την σκληράν του
οθωμανικού κράτους μάστιγα. Μετά μακράν δουλείαν ηναγκάσθημεν, τέλος πάντων, να
λάβωμεν τα όπλα εις χείρας και να εκδικήσωμεν εαυτούς» – και συνεχίζει στην ίδια ροή.
Δηλαδή, είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, σύγχρονοι των νυν πεφωτισμένων λαών της
Ευρώπης. Όποιος ακούει τη [φράση] «πεφωτισμένοι λαοί της Ευρώπης» – δεν είναι πολλοί!
Είναι η Αγγλία, είναι η Γαλλία, είναι η Ολλανδία και είναι ο γερμανικός κόσμος κατά κάποιον
τρόπο. Οι Έλληνες, δηλαδή, ξεκινούν με τέτοια κείμενα.

Έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον ότι, [όταν] με την έκρηξη της Επανάστασης στην περιοχή της
Μεσσηνίας, όπου με το ξεκίνημα δημιουργήθηκε η ονομαζόμενη «Μεσσηνιακή Γερουσία» διά
να επιλύει τοπικά προβλήματα μέχρι να στηθεί ένας ευρύτερος μηχανισμός πολιτικής διοίκησης
της Πελοποννήσου, η «Μεσσηνιακή Γερουσία» στις 25 Μαΐου του 1821 –δηλαδή, δύο περίπου
μήνες μετά την έκρηξη της Επανάστασης– στέλνει στην αμερικανική κυβέρνηση και
Συμπολιτεία μια προκήρυξη –πώς σας φαίνεται αυτό;–, μια έκκληση. Απ’ τη Μεσσηνία να πάει
στις Ηνωμένες Πολιτείες, που οι Ηνωμένες Πολιτείες τότε ήταν ό,τι [είναι] σήμερα το φεγγάρι

– 20 –
σε απόσταση· δηλαδή ήταν πάρα πολύ μακριά. Και όμως οι ιθύνοντες της Μεσσηνίας θεωρούν
αυτονόητο, ότι θα γράψουν ένα γράμμα που θα πάει και θα διαβαστεί στη Βουλή των Ηνωμένων
Πολιτειών. Τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν τόσο σημαντικές όπως είναι σήμερα – φυσικά
ήταν μια μεγάλη χώρα, αλλά δεν ήταν οι σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες. Ακούστε τι έγραψε η
Μεσσηνιακή Γερουσία στην έκκλησή της προς τους άνδρες της Αμερικανικής Συμπολιτείας:

«Αι αρεταί σας, ω Αμερικανοί, μας προσεγγίζουν εις εσάς, μ’ όλον ότι μας χωρίζουν
ευρύταται θάλασσαι. Ημείς σας νομίζομεν πλησιεστέρους παρά τα γειτονεύοντα με ημάς έθνη
και σας έχομεν φίλους και συμπολίτας και αδελφούς, διότι είσθε δίκαιοι, φιλάνθρωποι και
γενναίοι. Η ελευθερία σας δεν επιστερίζεται εις άλλων εθνών δουλείαν, ούτε η ευδαιμονία σας
εις ξένας συμφοράς και ταλαιπωρίας, αλλά εξ εναντίας, ελευθέρως και ευτυχώς ζώντες,
επιθυμείτε να μετέχωσιν όλοι οι άνθρωποι από τα αυτά αγαθά και να απολαύωσιν όσα
δικαιώματα η φύσις εις όλους εξ ίσου εμοίρασεν.[...] Η δόξα αύτη, Αμερικανοί, εις μόνους εσάς
ανήκει και σας ανυψώνει υπεράνω όλων των φημισθέντων διά της ευνομίας και της ελευθερίας
εθνών».

Βλέπετε ότι η διατύπωση της Μεσσηνιακής Γερουσίας είναι τελείως επαναστατική,

[είναι] στην κατεύθυνση των κειμένων που είχανε δημιουργηθεί από την ίδια την Αμερικανική
Επανάσταση και τη Γαλλική Επανάσταση: τα δίκαια του ανθρώπου, η φύσις η οποία θέλει τους
ανθρώπους να είναι ίσοι, τα όμοια δικαιώματα και η φύσις σε όλους τα εμοίρασε.

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι η πρώτη κυβέρνηση η οποία στέλνει μήνυμα

συμπαράστασης στους Έλληνες –επισήμως, από τον ίδιο της τον Πρόεδρο– είναι η Αϊτή, η
οποία βρίσκεται στην αμερικανική ήπειρο, στην Καραϊβική. Ο Πρόεδρος της Αϊτής, Ζαν Πιερ
Μπουαγιέ, έστειλε στις 15 Ιανουαρίου [1822] προς τους Έλληνες τους χαιρετισμούς του, και
τους εύχεται να μπορέσουν «όμοιοι με τους Έλληνες της αρχαιότητας, τους προγόνους τους, υπό
τις διαταγές του Μιλτιάδη που τους οδηγεί, να επιτύχουν στο πεδίο ενός νέου Μαραθώνα τον
θρίαμβο της αγίας υπόθεσης που ανέλαβαν για την υπεράσπιση των δικαίων τους, της θρησκείας
τους και της πατρίδας τους».

Δηλαδή, σε όλα αυτά τα κείμενα που διαβάσαμε υπάρχει η αρχαία Ελλάδα. Οι ίδιοι οι
Έλληνες αναφέρονται στους αρχαίους τους προγόνους. Είναι απόγονοι των αρχαίων προγόνων
τους, τους οποίους προγόνους τους θαυμάζει η Δύση, και οι Έλληνες θέλουν να τους θαυμάσει η
Δύση. Οι σύγχρονοι Έλληνες θέλουν να τους θαυμάσει η Δύση, όχι μόνο για τους αρχαίους τους
προγόνους, αλλά και γι’ αυτό που θα κάνουν αυτοί, δηλαδή ότι θα φέρουν ελευθερία στον τόπο
τους και θα γίνουν άξιοι των αρχαίων τους προγόνων. Επομένως, εξ αυτού μιμούνται τους
Δυτικούς, διότι οι Δυτικοί έχουν εμπνευστεί από την αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη και,

– 21 –
επομένως, οι πολιτικές που έχουν υιοθετήσει και τα πολιτικά σχήματα που έχουν υιοθετήσει
προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα και οι νυν απόγονοί τους θέλουν να τα μιμηθούν.

Αυτό δηλαδή είναι ένα αυτονόητο πλαίσιο μέσα στο οποίο ξεκινάει η Επανάσταση του
’21. Ξεκινάει βυθισμένη η Επανάσταση μέσα σε όλο αυτό το σχήμα που περιλαμβάνει Ευρώπη
και μάλιστα Δυτική Ευρώπη. Διότι η δυτική Ευρώπη από την Αναγέννηση και μετά θαυμάζει,
μελετά και στηρίζεται στη σοφία των αρχαίων Ελλήνων και των αρχαίων Ρωμαίων, που τους
θεωρεί τη βάση του πολιτισμού της, αυτό που λέγεται «ελληνορωμαϊκός πολιτισμός».

V1.3.3 Παλινόρθωση και ακτιβισμός (9΄)

https://youtu.be/-w0cJYMQ3F8
απομαγνητοφώνηση ELLINOR / αντιπαραβολή kpasisi

Λέγαμε, λοιπόν, πόσο η ελληνική πλευρά είχε δεθεί με τη δυτική και, φυσικά, η δυτική
ήταν έτοιμη, δεμένη με την ελληνική – όχι ακριβώς τη σύγχρονη ελληνική αλλά με τους
αρχαίους Έλληνες. Δηλαδή, όλη αυτή η διαδρομή έγινε μέσα από αυτές τις ατραπούς που [είναι]
σήμερα κάτι διαφορετικό [από ό,τι ήταν] για τους Έλληνες της εποχής, τους παλαιότερους
Έλληνες, και για τους άλλους [τους Δυτικούς].

Θα πρέπει λίγο να δούμε την κατάσταση στην Ευρώπη την ώρα της Ελληνικής
Επανάστασης. Η Ελληνική Επανάσταση έγινε το 1821 σε μία Ευρώπη η οποία είχε σχετικά
πρόσφατα ζήσει πολύ μεγάλες ανακατατάξεις – πολύ μεγάλες ανακατατάξεις! Η Ευρώπη ήταν η
ναυαρχίδα του κόσμου, αυτή άλλαζε τη Γη, η δυτική Ευρώπη, και κυρίως η Αγγλία δηλαδή. Η
Αγγλία θυμίζω ότι, όταν γίνεται η Ελληνική Επανάσταση το 1821, έχει φέρει την ανθρωπότητα
στη δεύτερη μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία της ανθρωπότητας, που είναι η Βιομηχανική
Επανάσταση. Η πρώτη μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν η
Γεωργική Επανάσταση που έγινε το 10.000 π.Χ. και η επόμενη ήταν η Βιομηχανική
Επανάσταση. Η χώρα που έφερε στον κόσμο τη Βιομηχανική Επανάσταση ήταν η Αγγλία, γύρω
στο 1770. Λέμε δηλαδή: Όταν γίνεται η Ελληνική Επανάσταση, ήδη έχει μπει η ανθρωπότητα
στη Βιομηχανική Επανάσταση χάρις στην Αγγλία, πενήντα περίπου χρόνια πριν.

Εκτός από αυτό, η ανθρωπότητα έχει ζήσει τις μεγάλες Επαναστάσεις που είπαμε, δηλαδή
στον 18ο αιώνα τη μεγάλη αναταραχή στην Ευρώπη που είναι η Γαλλική Επανάσταση, μια πάρα
πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος που όμως εξελίχθηκε με την πλευρά του Ναπολέοντα. Ο
Ναπολέων, όπως γνωρίζουμε, επιτέθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη· κατέλαβε μεγάλα
τμήματα της Ευρώπης, αυτό που είναι [σήμερα] Ιταλία, ολόκληρες περιοχές της Γερμανίας,

– 22 –
Αυστρίας, επιτέθηκε στη Ρωσία, ηττήθηκε στη Ρωσία κ.λπ. Επιτέθηκε στην Αίγυπτο για να την
καταλάβει, στα παράλια της Αδριατικής και κατέλαβε τμήματα, και τα Επτάνησα για ένα
διάστημα και περιοχές της Ιλλυρίας, δηλαδή των παραλίων της σημερινής Κροατίας κ.λπ.
Δηλαδή, οι Γάλλοι με τον Ναπολέοντα, στη δεκαετία χοντρικά 1800-1815... Θυμίζω ότι ο
Ναπολέων ηττήθηκε στη μάχη του Βατερλώ (Waterloo) από τον Wellington, δηλαδή η δύναμη
της Ευρώπης η οποία κατενίκησε τον Ναπολέοντα ήταν η Αγγλία. (Τυχαίο; Δεν νομίζω!) Η
Αγγλία ήταν η μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου και δεν υπήρχε περίπτωση να αφήσει τη Γαλλία
να διανοηθεί ότι μπορεί να της αμφισβητήσει τον έλεγχο της Ευρώπης και του κόσμου
ολόκληρου, και πράγματι το επέτυχε, νικώντας τον Ναπολέοντα το 1815.

Το 1815, λοιπόν, ο Ναπολέων έχει ηττηθεί, μεταφέρεται από τους Άγγλους σ’ ένα νησί
του Ατλαντικού όπου και πεθαίνει αργότερα. Έχει λήξει δηλαδή ο κύκλος του Ναπολέοντα το
1815. Ήταν κοντά στο τέλος του ο Ναπολέοντας, όταν το 1814 είχε γίνει το Συνέδριο της
Βιέννης, το περίφημο συνέδριο αυτό, στο οποίο η Ευρώπη ξαναέστηνε τον κόσμο της
μεταναπολεόντειας περιόδου. Και τότε αρχίζει αυτό που λέγεται στην ιστορία Παλινόρθωση,
διότι οι στρατιές του Ναπολέοντα που αποτελούνταν όχι μόνο από Γάλλους αλλά και [από]
πολλούς άλλων εθνικοτήτων ιδεολόγους του φιλελευθερισμού – εδώ ζούμε στην καρδιά του
φιλελευθερισμού, της πιο δυναμικής σύλληψης του 18ου, 19ου αιώνα και μέχρι σήμερα, φυσικά,
είναι στο προσκήνιο. Ο φιλελευθερισμός, ο οποίος τι ζητούσε; την ισότητα, τα δίκαια του
ανθρώπου, τη δημοκρατική λύση στα πολιτικά ζητήματα, την ελευθεροτυπία, την ελεύθερη
έκφραση των ιδεών, την ελεύθερη δημιουργία κομμάτων, τις εκλογές, τη βουλή, όλα αυτά που
συγκροτούν το δημοκρατικό πολίτευμα. Όλα αυτά δημιουργήθηκαν στην πραγματικότητα μέσα
από τις Επαναστάσεις που είπαμε, δηλαδή την Ολλανδική του 16ου, την Αγγλική του 17ου, την
Αμερικάνικη και τη Γαλλική του 18ου.

Ο 19ος αιώνας που είναι αυτός που μας ενδιαφέρει, τότε που γίνεται η Ελληνική
Επανάσταση, είναι ένας αιώνας γεμάτος από τις παρακαταθήκες αυτών των Επαναστάσεων. Οι
Επαναστάσεις αυτές δημιούργησαν ένα τεράστιο ωστικό κύμα που άγγιξε κυρίως τους λαούς της
Ευρώπης, μεταμόρφωσε την Ευρώπη και την Αμερική και, φυσικά, κι όλον τον κόσμο
ουσιαστικά στους παλμούς των πραγμάτων. Έχουμε στον 19ο αιώνα τον δυναμισμό των
στρωμάτων των φιλελευθέρων οι οποίοι έχουν εμπλακεί ως ιδεολόγοι, ως ιδεαλιστές, στη
μεγάλη αυτή ροή της ανθρωπότητας. Για δεκαετίες δηλαδή, στην Ευρώπη εκατοντάδες χιλιάδες
ανθρώπων πολεμούν στα πεδία των μαχών – πολλές φορές πολεμούν μαζί με τους Γάλλους
εναντίον της δικιάς τους πατρίδας. Γιατί με τους Γάλλους του Ναπολέοντα; Διότι εκείνοι
θεωρείται ότι εκφράζουν τις νεότερες ιδέες. Άλλοι, όταν ο Ναπολέων έμπαινε στην πατρίδα τους

– 23 –
έφευγαν από το στράτευμα του Ναπολέοντα, άλλοι έμεναν μέσα στο στράτευμα του
Ναπολέοντα – έχουν σημασία όλα αυτά που λέμε.

Βέβαια, όλος αυτός ο ιδεαλισμός και όλη αυτή η δύναμη κυρίως αφορά άντρες. Είναι ένα
ωστικό κύμα το οποίο έχει συμπαρασύρει άντρες. Και τις γυναίκες, φυσικά, αλλά επειδή είναι
μαχητικό κίνημα, οι άντρες μπαίνουν στον πόλεμο κυριολεκτικά, και σε πάρα πολύ έντονο
ακτιβισμό: για τα δικαιώματα των μαύρων, για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, για να
καταργηθεί η θανατική ποινή, για την ισότητα των φύλων κάποιοι αρχίζουν να ομιλούν.
Δηλαδή, είναι μια εποχή που γεννάει πολλές ιδέες και όλα αυτά βασίζονται πάνω στις
Επαναστάσεις που είπαμε· είναι μια εποχή γεμάτη ιδεαλισμό, η Γαλλική Επανάσταση και ο
Ναπολέων τα εκτίναξαν αυτά στα ουράνια!

Όμως η χώρα η οποία είχε τις πιο πρωτοπόρες πολιτικές λύσεις και τις είχε εφαρμόσει
έναν αιώνα πριν από τους Γάλλους, εκατόν πενήντα χρόνια πριν από τους Γάλλους, είναι οι
Άγγλοι. Η Αγγλία θεωρούνταν η βάση του φιλελευθερισμού και στην πραγματικότητα η Αγγλία
ήταν εκείνη η οποία είχε γίνει το καταφύγιο των φιλελευθέρων όλης της γης την εποχή που
συζητούμε. Η Αγγλία είχε τελειώσει με το εσωτερικό της ζήτημα από το 1670-1680 και
επομένως είχε τη δύναμη να παρατηρεί τους άλλους να ζούνε τις δικές τους ταλαιπωρίες και
τους εμφυλίους τους πολέμους και τις μεγαλειώδεις τους στιγμές, ενώ οι ίδιοι το είχαν
προχωρήσει πολύ νωρίτερα και τώρα έχουνε γίνει οι κυρίαρχοι της γης.

Η Ευρώπη, λοιπόν, ακόμη έβραζε από παλμούς, παρότι το 1815 με την ήττα του
Ναπολέοντα επανέρχονται στην Ευρώπη οι παλαιότερες πολιτικές δυνάμεις στις περισσότερες
χώρες. Στη Γαλλία επανέρχεται η βασιλεία –κανονικά η βασιλεία– και αρχίζουν οι περιστολές
των κερδών που είχαν συμβεί στο παρελθόν. Το ίδιο συμβαίνει και σε γερμανικά κράτη και
κρατίδια, στην Αυστρία, στις περιοχές από όπου είχε περάσει ο Ναπολέων, από την Ιταλία από
όπου είχε περάσει ο Ναπολέων επανέρχονται οι βασιλείς στη θέση τους, και στην περίπτωση της
Ευρώπης επανέρχονται [τα κράτη] σε συντηρητικές πλευρές και θέσεις. Σε αντίθεση με την
Αγγλία η οποία έχει έτσι κι αλλιώς, από τον 17ο αιώνα, πρωτοπορήσει στον κόσμο. Και αυτό θα
φανεί στις εξελίξεις που θα δούμε.

V1.3.4 Το Συνέδριο της Βιέννης και η Ιερά Συμμαχία (8΄)

https://youtu.be/9ljwjDKSZAo
απομαγνητοφώνηση Lemonia9 / αντιπαραβολή ioan

– 24 –
 Το 1815, με το τέλος των Ναπολεοντείων Πολέμων, στο Συνέδριο της Βιέννης –όπως
είπαμε– αποφασίζονται, συγκεντρώνονται οι νικητές του πολέμου (των πολέμων) εναντίον του
Ναπολέοντα. Και φυσικά κυρίαρχες πλευρές είναι η Αγγλία, που είναι η μεγάλη νικήτρια, η
Ρωσία, που είναι νικήτρια, μια και το 1812 ο Ναπολέων είχε εισβάλει στη Ρωσία και ηττήθηκε
από τους Ρώσους οικτρά, φυσικά είναι η Αυστρία, μια πολύ μεγάλη αυτοκρατορία στο κέντρο
της Ευρώπης – δεν είναι η σημερινή Αυστρία, είναι αυτοκρατορία που περιελάμβανε τη
σημερινή Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία στο κέντρο της Ευρώπης. Η μεγάλη Ρωσία, η
Αγγλία… Και το ενδιαφέρον είναι ότι στο συνέδριο αυτό και τις επόμενες συναντήσεις που
είχαν οι ισχυροί της Ευρώπης αποφασίστηκαν ορισμένα κεφαλαιώδη σημεία από τους ισχυρούς,
που πλέον είναι σε παλινόρθωση, όπως είπαμε, δηλαδή σταθερά μπαίνουν, επανέρχονται τα
κράτη σε καταστάσεις βασιλείας, πολλές φορές χωρίς σύνταγμα· υπάρχει μία οπισθοδρόμηση,
θα ’λεγε κανείς, σε σχέση με τις κατακτήσεις που υπήρχαν πριν. Φυσικά όχι όμοια σε όλες τις
χώρες: η χώρα που ξεχωρίζει είναι η Αγγλία και φυσικά και η Ολλανδία, η οποία έχει παράδοση
στα θέματα δημοκρατίας.

Η Ευρώπη, λοιπόν, σε αυτή την περίοδο τι στόχο έχει; – και αυτό δηλώνουν οι ηγέτες
της. Να μην ξαναζήσει αυτή την κόλαση του πολέμου. Τόσα πολλά χρόνια, τόσες εκατοντάδες
χιλιάδες Ευρωπαίοι συγκρούστηκαν μεταξύ τους, κατασφαγιάστηκαν στους Ναπολεοντείους
Πολέμους. Βέβαια οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι εμπεριείχαν και πάρα πολλή ιδεολογία, μια και η
Γαλλία εξήγαγε στην ουσία επανάσταση και ο Ναπολέων σε κάθε χώρα που έμπαινε άλλαζε το
σύστημα το πολιτικό, το νομικό κ.λπ. Παρ’ όλα αυτά, η αλήθεια είναι ότι ήταν μια εξαιρετικά
αιματηρή περίοδος, μεγαλειώδης αλλά αιματηρή. Με την παλινόρθωση τώρα οι ισχυροί της
Ευρώπης διαμηνύουν ότι δεν θέλουν πλέον, δεν πρέπει πλέον η Ευρώπη να ξαναζήσει τέτοιες
ιστορίες, τόσο αίμα, τόσο πόλεμο. Επομένως, στην ουσία, τι στήνεται; Στήνεται ένα σκηνικό
αποτροπής, σε κάθε περιοχή που τυχόν συνέβαινε, εκτάκτων καταστάσεων, αναταραχών,
ταραχών, επαναστάσεων κ.λπ. Το τελευταίο πράγμα που ήθελαν οι ιθύνοντες της Ευρώπης μετά
από τους Ναπολεοντείους Πολέμους είναι να γίνουν συγκρούσεις και να γίνουν αναταραχές·
εκείνο το οποίο επιθυμούσαν ήταν ηρεμία, ηρεμία και σταθερότητα.

Μας θυμίζει αυτό που συνέβη και μετά τους δύο παγκοσμίους πολέμους. Μετά τον Α΄
Παγκόσμιο Πόλεμο οι ισχυροί του κόσμου προσπάθησαν να στήσουν ένα σκηνικό ειρήνης με
την Κοινωνία των Εθνών και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πάλι έχει γίνει η προσπάθεια –και
ακόμη “τρέχει”– να υπάρχει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος να αποτρέπει τον κόσμο
από συγκρούσεις κ.λπ. Κατά κάποιον τρόπο, μπορούμε να το μεταφέρουμε στον 19ο αιώνα, πιο
συγκεντρωμένο, πιο οργανωμένο, πιο δεσμευτικό σε αυτή την κατεύθυνση, του ««“δεν θέλουμε

– 25 –
ταραχές σε αυτή την ήπειρο και άμα συμβεί εμείς θα είμαστε εδώ να τη σταματήσουμε »”. Αυτό
ήταν κατά κάποιον τρόπο το κλίμα της Παλινόρθωσης μετά το 1814-15 στην Ευρώπη.

Μιλούσαμε για το Συνέδριο της Βιέννης, το οποίο ήτανε ακρογωνιαία στιγμή της λήξης
αυτών των πραγμάτων και του μεγάλου εγχειρήματος της Γαλλικής Επανάστασης και των
Ναπολεοντείων Πολέμων. Η Γαλλία είναι [η] ηττημένη του πολέμου, βαριά ηττημένη του
πολέμου. Και δεν είναι μόνο ηττημένη του πολέμου στην Ευρώπη αλλά είναι παγκόσμια
ηττημένη, διότι η Γαλλία έμοιαζε λίγο πριν από την επανάστασή της ότι θα μπορούσε να είναι η
δύναμη που θα διαμφισβητούσε την παγκόσμια κυριαρχία της Αγγλίας, αλλά, λόγω της
Γαλλικής Επανάστασης και του εμφυλίου, δηλαδή, πολέμου που συνέβη σε αυτή τη χώρα, η
Γαλλία είχε μεν τις πολύ μεγαλειώδεις της δεκαετίες, αλλά στην ουσία άφησε το πεδίο ελεύθερο
στην Αγγλία, η οποία έγινε η μεγαλύτερη δύναμη της Γης στον 19ο αιώνα. Και η μεγαλύτερη
δύναμη της παγκόσμιας ιστορίας έγινε η Αγγλία.

Το λέω αυτό για τον εξής λόγο: στο Συνέδριο της Βιέννης και στις συναντήσεις των
ισχυρών που ακολούθησαν, οι υπουργοί εξωτερικών των μεγάλων δυνάμεων – πρέπει στο
σημείο αυτό να πούμε ότι πολύ συχνά η Ρωσία εκπροσωπείται από τον περίφημο διπλωμάτη της
Ιωάννη Καποδίστρια, Έλληνα επτανησιακής καταγωγής, ή τον γερμανικής καταγωγής σπουδαίο
της επίσης διπλωμάτη Νέσελροντ. Η Αγγλία, η Αυστρία, η Πρωσία και η Ρωσία βρίσκονται στα
πεδία των συζητήσεων. Θέλουν την Ευρώπη, όπως είπαμε, ασφαλισμένη από νέες ταλαιπωρίες
και ο Ιωάννης Καποδίστριας είναι εκείνος ο οποίος πείθει τους ισχυρούς της Ευρώπης να
δεχθούν ανάμεσά τους ως μία από τις δυνάμεις ελέγχου των πραγμάτων της Ευρώπης την ίδια
την ηττημένη Γαλλία. Η Γαλλία είναι βέβαια σε παλινόρθωση, έχει πλέον βασιλέα κ.λπ., κάνει
βήματα πίσω σε σχέση με τις κατακτήσεις που είχε όταν ήταν επαναστατική χώρα, αλλά θα
μπορούσε κανείς να την είχε αφήσει στην μπάντα. Όμως πείθεται το Συνέδριο και οι διαδικασίες
οι διπλωματικές απ’ τα επιχειρήματα του Καποδίστρια και της Ρωσίας, ότι δεν είναι σωστό μια
δύναμη τόσο μεγάλη όπως η Γαλλία να είναι περιθωριοποιημένη, διότι αν θέλεις την ισορροπία
στην Ευρώπη πρέπει να την έχεις μέσα στους μεγάλους παίκτες της Ευρώπης. Έτσι η Γαλλία
μπαίνει στο παιχνίδι του κεντρικού διπλωματικού ρόλου και γι’ αυτό θα την έχουμε στις
διαδικασίες που είπαμε και πριν, δηλαδή να μετέχει ως μεγάλη δύναμη – πάντα ήταν μια μεγάλη
δύναμη η Γαλλία, ένας σημαντικός πολιτισμός. Επομένως, οι Γάλλοι βρίσκονται ξανά, χάρη στη
διορατικότητα του Καποδίστρια –και η γαλλική πλευρά το αναγνωρίζει αυτό, γνωρίζει ότι ο
Καποδίστριας διπλωματικά βοήθησε τα πράγματα–, είναι μέσα στο κλαμπ ας πούμε –θα
λέγαμε– των ισχυρών της Ευρώπης, αυτών που ελέγχουν τις ισορροπίες της Ευρώπης.

Πρέπει να πούμε στο σημείο αυτό ότι η Αγγλία δεν θεωρούσε τον εαυτό της ποτέ
οργανικό τμήμα των σχημάτων που προέκυψαν από το Συνέδριο της Βιέννης και την
– 26 –
ονομαζόμενη Ιερά Συμμαχία, διότι περί ιεράς συμμαχίας επρόκειτο, αυτή η ομάδα, ας πούμε,
των συνασπισμένων ισχυρών κρατών που θέλανε να διατηρήσουν την ισορροπία στην Ευρώπη
και την ηρεμία στην Ευρώπη. Η Αγγλία μετέχει στις διαδικασίες αλλά δεν είναι οργανικά
δεμένη με τα πράγματα, διότι θεωρεί ότι είναι υπεράνω όλων. Είναι μεν μέσα στα πράγματα,
αλλά δεν είναι οργανικά δεμένη· η Αγγλία δεν ήταν τμήμα της Ιεράς Συμμαχίας, αλλά θεωρεί ότι
έχει, ας πούμε, τη δύναμη να μετακινείται, να δρα αυτεξουσίως, γιατί είναι η Αγγλία και τα
“«σκυλιά δεμένα”».

– 27 –