ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ

Συστήματα διασποράς – συστήματα που προκύπτουν από ανάμιξη

δύο ή περισσότερων ουσιών.
Σύ
Σύστημα διασποράς
δ ά = μέσο
έ διασποράς
δ ά + εν διασπορά
δ ά ουσία:
ί

Α. Αδρομερή συστήματα διασποράς ή ετερογενή μείγματα – d > 10-5 cm

Β. Κολλοειδή ή μικροετερογενή συστήματα – 10-7 < d < 10-5 cm

Γ. Μοριακά ή ομογενή συστήματα διασποράς ή διαλύματα – d < 10-7cm

ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ
Ομογενή συστήματα διασποράς – ίδια σύσταση και ίδιες ιδιότητες σε όλο τον όγκο

μέσο διασποράς – διαλύτης (solvent)

εν διασπορά
δ ά ουσία
ί – διαλυτό
δ λ ό (solute)
( l t )

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 1
 Διαλυτότητα (S) – μέγιστη ποσότητα της ουσίας που μπορεί να διαλυθεί σε
ορισμένη ποσότητα του διαλύτη υπό ορισμένες περιβαλλοντικές συνθήκες
(toC, p atm)
C < S – ακόρεστο διάλυμα
C = S – κορεσμένο διάλυμα
C > S – υπέρκορο διάλυμα

Διαλύτες

Πολικοί Μη πολικοί
Διαλύουν πολικές ουσίες Διαλύουν μη πολικές ουσίες

Όμοια διαλύουν όμοια

(Similia similibus solvuntur)

Βιταμίνη C
HO OH
(ασκορβικό οξύ)
OH
O O Αυξημένη υδατοδιαλυτότητα→ ταχεία
απέκκριση
CH2OH

Αύξηση της υδατοδιαλυτότητας

Μηχανισμοί αποτοξίνωσης

Α. δημιουργία υδρόφιλων B. Σύζευξη με υδρόφιλες

ομάδων ενδογενείς ενώσεις
(-ΟΗ, -SH, -NH2, -COOH) (γλουκουρονικό οξύ, γλυκίνη)

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 2
 Α. Υδροξυλίωση
CYP 450
R R OH

CYP 450 – κυτόχρωμα P450

B. Σύζευξη με γλυκίνη
O
COOH + OH CONH
NH2 O
HO

βενζοϊκο οξύ γλυκίνη ιππουρικό οξύ

184 mg% διαλυτότητα σε νερό 463 mg%

΄ΤΡΟΠΟΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ

Περιεκτικότητα σε μέρη ανά εκατομμύριο ή

ppm
ppm = mg/L = mg/kg = μg/mL = ng/μL

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 3
 Η συγκέντρωση διαλυμένης ουσίας καθορίζει ορισμένες ιδιότητες του
διαλύματος

ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ (ή ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΕΣ) ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ

1. Η τάση των ατμών του διαλύματος,
2. Το σημείο ζέσεως (σ.ζ.)
3. Το σημείο πήξεως (σ.π.)
4. Η ώσμωση

Δεν εξαρτώνται από την φύση του διαλυτού, μόνο από την συγκέντρωσή του

ΤΑΣΗ ΑΤΜΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ

Νόμος του Ραούλ (Raoult law): P = Ns× Ps

P – τάση ατμών του διαλύματος,
Ps - τάση ατμών του διαλύτη, N- γραμμοριακό κλάσμα του διαλύτη

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 4
 ΑΝΥΨΩΣΗ ΤΟΥ Σ.Ζ.
ανάλογη προς την συγκέντρωση του διαλυτού

Ζεσεοσκοπία – μέθοδος προσδιορισμού του μοριακού βάρους

μίας άγνωστης ουσίας από την ανύψωση του σημείου ζέσεως του
διαλύματος αυτής
ΔΤ b  T b  T b
o
 K b  m
m 1  1000
m  - μοριακότητα κατά βάρος
M  m 2
M - μοριακό βάρος του διαλυτού
m 1 ,m 2  g
του διαλυτού και του διαλύτη
K b -σταθερά
θ ά ανύψωσης
ύ του σ.ζ.
ζ
T b
o
- σ.ζ. του διαλύτη
T b - σ.ζ. του διαλύματος
m 1  1000
M  K b
ΔT b  m 2

ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ ΤΟΥ Σ.Π.

Κρυοσκοπία – μέθοδος προσδιορισμού του μ. β. μίας άγνωστης

ουσίας από την ταπείνωσης του σ.π. του διαλύματος αυτής

ΔΤ f  T f  T fo  K f  m
m -μοριακότητα κατά βάρος

Kf -σταθερά ανύψωσης του σ.π.

T fo - σ.π. του διαλύτη

Tf - σ.π. του διαλύματος

m 1  1000
M  Kf
ΔT f  m 2

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 5
 ΩΣΜΩΣΗ

Ώσμωση - δίοδος του διαλύτη από ένα αραιότερο διάλυμα σε άλλο πυκνότερο
μέσω ημιπερατής μεμβράνης
Ημιπερατή μεμβράνη(ωσμωτικό διάφραγμα) – μεμβράνη διαπερατή για το
διαλύτη και όχι για το διαλυτό

Ωσμωτική πίεση (Π) – η πίεση που πρέπει να ασκηθεί στο διάλυμα για να
αποτραπεί η ώσμωση

hρg= Π Π = iMRT

Τ- απόλυτη θερμοκρασία,
R-σταθερά των αερίων
Μ- molarity
i – συντελεστής van’t Hoff

i – αριθμός
θ ό των διακριτών
δ ώ σωματιδίων
δί που προκύπτουν
ύ κατά
ά την διάλυση
δ άλ
ενός μορίου του διαλυτού
iM – ωσμοριακότητα του διαλύματος (osmol)
osmol = M – διαλύματα μη ηλεκτρολυτών (i=1)
osmol = iM – διαλύματα ηλεκτρολυτών (i>1)

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 6
 Μεταφορά Μεταφορά
Υποτονικό του διαλύτη «κανονικό» του διαλύτη Υπερτονικό
διάλυμα διάλυμα διάλυμα

Πυπο < Πκαν < Πυπερ

Ισοτονικά διαλύματα – διαλύματα που έχουν την ίδια Π

πλασμόλυση αιμόλυση

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 7
 Παράδειγμα: η ωσμωτική πίεση του αίματος είναι 7,7 atm. Ποια είναι η
συγκέντρωση του ισοτονικού διαλύματος γλυκόζης;

 7,7atm
M   0,31M
RT (0,082atm  K 1  M 1 )  298 K
Η φυσιολογική ωσμωριακότητα του έξω και ενδοκυτταρικού υγρού ~ 0,3
0 3 osmol
Φυσιολογικός ορός – διάλυμα NaCl 0,9%

9
NaCl 0,9% = 9‰ = = 0,15M 0,15 x 2 = 0,3 osmol
58,5
Τα νεφρά – ιδανική ωσμωτική συσκευή

 Υγρά του σώματος πολύ  Υγρά του σώματος πολύ

αραιά πυκνά

 Απέκκριση νερού στα ούρα  Απέκκριση διαλυτών στα

ούρα

ΚΟΛΛΟΕΙΔΗ Η ΜΙΚΡΟΕΤΕΡΟΓΕΝΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

10-7 < d < 10-5 cm

Κολλοειδή συστήματα – διφασικά συστήματα αποτελούμενα από

μια διασπαρμένη η ασυνεχή φάση η οποία είναι κατανεμημένη
ομοιόμορφα σε ένα μέσω διασποράς ή συνεχή φάση

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 8
 Κολλοειδή συστήματα - παραδείγματα

Eν διασπορά Μέσο Κολλοειδές Παράδειγμα

ουσία διασποράς σύστημα
υγρό αέριο Αερόλυμα Ομίχλη
(aerosol)
υγρό υγρό Γαλάκτωμα Γάλα
(emulsion)
στερεό υγρό Αιώρημα (ή Χρώματα
μ sol))
λύμα
αέριο στερεό αφροπλαστικά Φελιζόλ
(διογκωμένη
πολυστερίνη)

Διαφορές μεταξύ των υγρών

συστημάτων διασποράς
Διαπερατότητα
Σύστημα Θερμοδυναμική
d, cm Οπτικές ιδιότητες
διασποράς
ρ ς σταθερότητα
ρ η Μεμβρά-
μβρ
ίλ
φίλτρα
νες

Διαλύματα
<10-7 Διαφανή Σταθερά Nαι Ναι
(ομογενή)

Κολλοειδή Εν μέρει διαφανή

10-7 < d < 10-5 Σταθερά Oχι Ναι
(μικροετερογενή) (φαινόμ. Tyndall)

Εναιωρήματα
>10-5 Αδιαφανή Ασταθή Oχι Oχι
(ετερογενή)

d – διάμετρος των σωματιδίων της διασπαρμένης (εν διασπορά) ουσίας

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 9
 Η ικανότητα σκέδασης του φωτός των κολλοειδών διαλυμάτων
ονομάζεται φαινόμενο του Tyndall

ΚΟΛΛΟΕΙΔΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΕ ΥΔΩΡ

Υδρόφιλα Υδρόφοβα
Περιέχουν υδρόφιλες ομάδες → Δεν περιέχουν υδρόφιλες ομάδες
ελκτικές δυνάμεις διαλύτη- → απωθητικές δυνάμεις διαλύτη-
κολλοειδούς κολλοειδούς → σταθεροποίηση:
Α. με προσρόφηση ιόντων,
Β. με προσρόφηση διφυών μορίων

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 10
 Α.

Β.

ΘΡΟΜΒΩΣΗ ΚΟΛΛΟΕΙΔΟΥΣ
(colloid precipitation)

- Συσσωμάτωση και κατακρήμνιση κολλοειδών

1 Εξουδετέρωση του φορτίου:

1.
α) με αλλαγή του pH
β) με προσθήκη των ηλεκτρολυτών
2. Με υπερνίκηση των απωθητικών δυνάμεων :
α) θέρμανση,
β) υπερφυγοκέντριση

Ισοηλεκτρικό σημείο – pH, όπου το ολικό φορτίο των κολλοειδών = 0

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 11
 ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ

ΥΔΡΟΦΟΒΑ ΑΜΦΙΦΙΛΑ ΥΔΡΟΦΙΛΑ

(ΛΙΠΟΦΙΛΑ) (ΑΜΦΙΠΑΘΗ)
Διαθέτουν υδρόφοβες Διαθέτουν και Διαθέτουν υδρόφιλες
ομάδες: αλειφατικές υδρόφοβες και ομάδες: -ΟΗ, -COOH,
αλυσίδες, υδρόφιλες ομάδες
-NH2,
αρωματικούς
δακτυλίους
Na+
O OH O-
O S O
O
Lauric acid sodium dodecyl sulfate

Τα αμφιπαθή μόρια διαμορφώνουν στο υδάτινο περιβάλλον τα

μικκύλια (micelle) ή διπλοστιβάδες (λιποσώματα και
κυτταρικές μεμβράνες)

Μικκύλιο – ένα κολλοειδές σωματίδιο που διαμορφώνεται με συνάθροισμα των

αμφιπαθών μορίων (π.χ. λιπαρά οξέα) έτσι ώστε το πολικό μέρος εφάπτεται με το νερό,
ενώ το μη-πολικό, υδρόφοβο μέρος βρίσκεται στο εσωτερικό τμήμα του μικκυλίου και
δεν εφάπτεται με το νερό.

Όταν το υδρόφοβο μέρος δεν χωράει στο εσωτερικό του μικκυλίου

(d~20nm) σχηματίζονται διπλοστοιβάδες
διπλοστοιβάδες.

Στρώμα αμφιπαθών
μορίων

Εκθεση σε υπερήχους

Λιποσώματα (λιπιδικά
κυστίδια) ή μικκύλια

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 12
 Συστήματα διασποράς – key terms:
• Συστήματα διασποράς
• Διαλύματα
• Κολλοειδή
• Διαλυτότητα
• Ακόρεστο,
Ακόρεστο κορεσμένο και υπέρκορο διάλυμα
• Τρόποι εκφράσεως της συγκέντρωσης
• Προσθετικές ( αθροιστικές) ιδιότητες των διαλυμάτων
• Νόμος του Ραούλ
• Κρυοσκοπία, ζεσεοσκοπία
• Ώσμωση
• Υποτονικά και υπερτονικά διαλύματα
• Πλασμόλυση,
Πλ όλ αιμόλυση
όλ
• Υδρόφιλα και υδρόφοβα κολλοειδή
• Αερολύματα, γαλακτώματα, αιωρήματα
• Θρόμβωση κολλοειδούς
• Ισοηλεκτρικό σημείο των κολλοειδών
•Αμφιπαθή (αμφίφιλα) μόρια, μικκύλια, λιποσώματα

• Ο σχηματισμός των κυτταρικών μεμβρανών είναι

συνέπεια της αμφιπαθούς φύσης των μορίων που
τα αποτελούν (φωσφολιπίδια)

• Οι υδροφοβικές αλληλεπιδράσεις είναι η κύρια

κινητήρια δύναμη στο σχηματισμό διπλοστιβάδων
λιπιδίων

• Οι διπλοστιβάδες λιπιδίων έχουν την τάση να

ενώνουν τα άκρα τους (να κλείνουν) ωστε να μην
υπάρχουν εκτεθειμένες υδρόφοβες αλυσίδες

Α.ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

2014-2015 13