ELEKTRİK-ELEKTRONİK

MÜHENDİSLİĞİ
BÖLÜMÜ

LOJİK DEVRELERİ LABORATUVARI

DENEY RAPORU

DENEY NO: DENEY 2

DENEYİN ADI: BOOLE CEBİRİ

DENEY TARİHİ : 17 NİSAN 2021

RAPOR TESLİM TARİHİ : 27 NİSAN 2021

DENEYİ YAPAN:
Numara Ad Soy ad
190113054 HÜSEYİN SADUNOĞLU

DENEYİ YAPTIRAN
ÖĞRETİM ELEMANI: SERHAT ÇAĞDAŞ
DENEYİN ADI: Boole Fonksiyonlarının Basitleştirilmesi

DENEYİN AMACI: Kombinezonsal lojik devrelerin en düşük maliyetli ifadelerinin bulunması

ve değişik yöntemlerle gerçeklemesidir.

TEORİK BİLGİ:

2.1. Maksterimler ve Minterimler:

Sayısal tasarımda herhangi bir boole fonksiyonu minterimlerin toplamı ya da maksterimlerin

çarpımı şeklinde ifade edilebilir. Örnek bir boole F boole fonksiyonuna ait doğruluk tablosu:

x y z Minterim Maxterim F
0 0 0 x’y’z’ x+y+z 0
0 0 1 x’y’z x+y+z’ 0
0 1 0 x’yz’ x+y’+z 0
0 1 1 x’yz x+y’+z’ 1
1 0 0 xy’z’ x’+y+z 1
1 0 1 xy’z x’+y+z’ 0
1 1 0 xyz’ x’+y’+z 1
1 1 1 xyz x’+y’+z’ 1

Doğruluk tablosuna göre fonksiyon minterimlein çarpımı

𝐹 = x’yz + xy’z’ + xyz’ + xyz ya da 𝐹 (𝑥, 𝑦, 𝑧) = ∑ (3,4,6,7)
Şeklinde ifade edilebileceği gibi maksterimlerin toplamı

𝐹 = (𝑥 + 𝑦 + 𝑧) (x + y + z’) (𝑥 + 𝑦’ + 𝑧) (𝑥’ + 𝑦 + 𝑧’) ya da 𝐹(𝑥, 𝑦, 𝑧) = ∏(0,1,2,5)

biçimiyle ifade edilir.
2.2. Fonksiyonların Basitleştirilme Yöntemleri

Bu iki biçimde verilen fonksiyonların sadeleştirilmesi için kullanılan yöntemlerden biri

Karnaugh diyagramı yöntemidir. Bu yöntemde doğruluk tablosu bir diyagram üzerine geçirilir
ve ortak çıktılar gruplandırılarak bir sadeleştirme yapılmaya çalışılır.

Yukarıdaki örnek için Karnaugh diyagram;

Diyagramdaki gruplara göre fonksiyonu aşağıdaki gibi sadeleştirebiliriz:

𝐹 = 𝑥𝑧′ + 𝑦𝑧
Sadeleştirme için diğer bir yöntem de Quine-McCluskey yöntemidir. Bu yöntemde
basitleştirme iki kısımdan oluşur. İlki basitleştirilmiş fonksiyonda yer alacak tüm aday
terimlerin araştırılmasıdır. İkinci işlem, asal çarpanlar arasında en az sayıda değişken içeren
ifadeyi verecek olanları seçmektir. Daha ayrıntılı biçimde adım adım işlemleri sıralarsak:

• Her minterim, diğer minterimlerle karşılaştırılır. İki minterim tek bir değişken ile
ayrılıyorsa bu değişken kaldırılır.
• Ortaya çıkan yeni minterimler için birinci adımı tekrarla.
• Geriye kalan terimlerle eşleşmeyen terimler asal çarpanları oluşturur.

Yukarıdaki maddelere uygun olarak örneği sadeleştirirsek;

3 011 ✓ 3,7 -11

4 100 ✓ 4,6 1-0

6 110 ✓

7 111 ✓

Yukarıdaki işlemlere göre fonksiyonun en sade hali;

𝐹 = 𝑥𝑧 ′ + 𝑦𝑧
Olarak bulunur.
2.3. Evrensel Kapılarla Gerçekleme

Elimize gelen herhangi bir Boole fonksiyonu ister ne kadar karmaşık olursa olsun sadece
NAND (VEDEĞİL) ya da sadece NOR (VEYADEĞİL) kapısı kullanılarak gerçeklenebilir. Bu
yüzden bu iki mantıksal kapıya evrensel (Universal) kapı denir. Bir fonksiyonu VEDEĞİL ya da
VEYADEĞİL kapıları kullanarak gerçeklemek için ilk adımda fonksiyon yukarıdaki yöntemlerle
basitleştirilmelidir. Daha sonra De Morgan kuralından da faydalanılarak işlem sadece bir kapı
türüyle ifade edilebilir. Aynı örnekten devam edilirse fonksiyonun basitleştirilmiş hali kolayca
dönüştürülebilir.

𝐹 = 𝑥𝑧 ′ + 𝑦𝑧 = ((𝑥𝑧′) ′(𝑦𝑧)′) ′
Ve bu devreye ait diyagram elde edilir:

DENEYDE KULLANILAN MALZEMELER:

• Y-0016-DIG Eğitim Seti

• 74x04 Tümleme (NOT) kapısı
• 4073 Üç girişli VE (AND) kapısı
• 4075 Üç girişli VEYA(OR) kapısı
• 74x00 VEDEĞİL (NAND) kapısı
DENEYİN YAPILIŞI:

𝐅(𝐰, 𝐱, 𝐲, 𝐳) = ∑(𝟏, 𝟒, 𝟓, 𝟔, 𝟏𝟐, 𝟏𝟒, 𝟏𝟓) BASİTLEŞTİRİLMİŞ DEVRE KURULUMU

• Besleme gerilimi her üç devre elemanına da deney setinin DC power supply (TTL)
kısmından 5V olacak şekilde kırmızı kablolar yardımı ile devre elemanlarının 14
numaralı pinlerine bağlanarak verilmiştir.
• Topraklama da yine aynı kısmın 0V çıkışının her üç devre elemanın 7 numaralı
pinlerine siyah bir kablolar yardımı ile sağlanmıştır.
• W girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NOT kapısının 13
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Y girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NOT kapısının 11
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Z girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NOT kapısının 9
numaralı pinine bağlanmıştır.
• X girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından AND kapısının 13
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Sarı kablo ile NOT kapısının 8 numaralı pini ile AND kapısının 12 numaralı pini
bağlanmıştır.
• Sarı kablo ile NOT kapısının 12 numaralı pini ile AND kapısının 2 numaralı pini
arasındaki bağlantı sağlanmıştır.
• Sarı kablo ile NOT kapısının 10 numaralı pini ile AND kapısının 1 numaralı pini
arasındaki bağlantı sağlanmıştır.
• Z girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından AND kapısının 8 numaralı
pinine bağlanmıştır.
• W girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından AND kapısının 3 numaralı
pinine bağlanmıştır.
• Y girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından AND kapısının 4 numaralı
pinine bağlanmıştır
• Yeşil kablo ile AND kapısının 13 numaralı pini ile AND kapısının 5 numaralı pini
arasındaki bağlantı bağlanmıştır.
• Turuncu kablo ile AND kapısının 10 numaralı pini ile OR kapısının 11 numaralı pini
arasındaki bağlantı bağlanmıştır.
• Turuncu kablo ile AND kapısının 11 numaralı pini ile OR kapısının 12 numaralı pini
arasındaki bağlantı bağlanmıştır.
• Turuncu kablo ile AND kapısının 5 numaralı pini ile OR kapısının 13 numaralı pini
arasındaki bağlantı bağlanmıştır.
• Devrenin çıkışı mavi kablo yardımı ile OR kapısının 10 numaralı pininden bağlanmıştır.

DOĞRULUK TABLOSU;

W X Y Z F
0 0 0 0 0
0 0 0 1 1
0 0 1 0 0
0 1 0 0 1
1 0 0 0 0
1 1 0 0 1
0 1 1 0 1
0 0 1 1 0
1 0 1 0 0
1 0 0 1 0
0 1 0 1 1
 1 1 1 0 1
0 1 1 1 0
1 0 1 1 0
1 1 0 1 0
1 1 1 1 1

NAND KAPISIYLA NOT GERÇEKLEMESİ

• Besleme gerilimi devre elemanına deney setinin DC power supply (TTL) kısmından 5V
olacak şekilde kırmızı kablo yardımı ile devre elemanının 14 numaralı pinine
bağlanarak verilmiştir.
• Topraklama da yine aynı kısmın 0V çıkışının devre elemanın 7 numaralı pinlerine siyah
bir kablo yardımı ile sağlanmıştır.
• X girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 13
numaralı pinine bağlanmıştır.
• X girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 12
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Devrenin çıkışı mavi kablo yardımı ile NAND kapısının 11 numaralı pininden
sağlanmıştır.
 DOĞRULUK TABLOSU;

X F

0 1

1 0

NAND KAPISIYLA AND GERÇEKLEMESİ

• Besleme gerilimi devre elemanına deney setinin DC power supply (TTL) kısmından 5V
olacak şekilde kırmızı kablo yardımı ile devre elemanının 14 numaralı pinine
bağlanarak verilmiştir.
• Topraklama da yine aynı kısmın 0V çıkışının devre elemanın 7 numaralı pinlerine siyah
bir kablo yardımı ile sağlanmıştır.
• X girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 13
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Y girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 12
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Turuncu kablo yardımı ile NAND kapısının 11 numaralı pini ile 9 numaralı pini
arasındaki bağlantı sağlanmıştır.
• Turuncu kablo yardımı ile NAND kapısının 11 numaralı pini ile 10 numaralı pini
arasındaki bağlantı sağlanmıştır.
• Devrenin çıkışı mavi kablo yardımı ile NAND kapısının 8 numaralı pininden
sağlanmıştır.

DOĞRULUK TABLOSU;
X Y F

0 0 0

0 1 0

1 0 1

1 1 1

NAND KAPISIYLA OR GERÇEKLEMESİ

• Besleme gerilimi devre elemanına deney setinin DC power supply (TTL) kısmından 5V
olacak şekilde kırmızı kablo yardımı ile devre elemanının 14 numaralı pinine
bağlanarak verilmiştir.
• Topraklama da yine aynı kısmın 0V çıkışının devre elemanın 7 numaralı pinlerine siyah
bir kablo yardımı ile sağlanmıştır.
• X girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 13
numaralı pinine bağlanmıştır.
• X girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 12
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Y girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 10
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Y girişi yeşil kablo ile devre setinin Binary Switch kısmından NAND kapısının 9
numaralı pinine bağlanmıştır.
• Sarı kablo yardımı ile NAND kapısının 8 numaralı pini ile 5 numaralı pini arasındaki
bağlantı sağlanmıştır.
• Sarı kablo yardımı ile NAND kapısının 11 numaralı pini ile 4 numaralı pini arasındaki
bağlantı sağlanmıştır.
• Devrenin çıkışı mavi kablo yardımı ile NAND kapısının 6 numaralı pininden sağlanmıştı
 DOĞRULUK TABLOSU;

X Y F

0 0 0

1 0 1

0 1 1

1 1 1

SORULARIN CEVAPLARI;

1-)

00 01 11 10
00 0 1 0 0
01 1 1 0 1
11 1 0 1 1
10 0 0 0 0

00 01 11 10
00 0 1 0 0
01 1 1 0 1
11 1 0 1 1
10 0 0 0 0

00 01 11 10
00 0 1 0 0
01 1 1 0 1
11 1 0 1 1
10 0 0 0 0

bd' + abc + a'c'd

00 01 11 10
00 0 1 0 0
0 1 3 2

01 1 1 0 1
4 5 7 6

11 1 0 1 1
12 13 15 14

10 0 0 0 0
8 9 11 10