YALOVA ÜNİVERSİTESİ

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ

BÖLÜMÜ
LOJİK DEVRELERİ LABORATUVARI

DENEY 4 # BOOLE FONKSİYONLARININ

BASİTLEŞTİRİLMESİ

1. AMAÇ
Bu deneyde amaç; kombinezonsal lojik devrelerin en düşük maliyetli ifadelerinin bulunması ve
değişik yöntemlerle gerçeklenmesidir.

2. TEORİ
2.1. Maksterimler ve Minterimler

Sayısal tasarımda herhangi bir boole fonksiyonu minterimlerin toplamı ya da maksterimlerin

çarpımı şeklinde ifade edilebilir. Örnek bir boole F boole fonksiyonuna ait doğruluk tablosu

x y z Minterim Maksterim F
0 0 0 x’y’z’ x+y+z 0
0 0 1 x’y’z x+y+z’ 0
0 1 0 x’yz’ x+y’+z 0
0 1 1 x’yz x+y’+z’ 1
1 0 0 xy’z’ x’+y+z 1
1 0 1 xy’z x’+y+z’ 0
1 1 0 xyz’ x’+y’+z 1
1 1 1 xyz x’+y’+z’ 1

Doğruluk tablosuna göre fonksiyon minterimlein çarpımı

𝐹 = x’yz + xy’z’ + xyz’ + xyz ya da 𝐹(𝑥, 𝑦, 𝑧) = ∑(3,4,6,7)

şeklinde ifade edilebileceği gibi maksterimlerin toplamı

𝐹 = (𝑥 + 𝑦 + 𝑧)(x + y + z’)(𝑥 + 𝑦’ + 𝑧)( 𝑥’ + 𝑦 + 𝑧’) ya da 𝐹(𝑥, 𝑦, 𝑧) = ∏(0,1,2,5)

biçimiyle ifade edilir.

2.2. Fonksiyonların Basitleştirilme Yöntemleri

Bu iki biçimde verilen fonksiyonların sadeleştirilmesi için kullanılan yöntemlerden biri

Karnaugh diyagramı yöntemidir. Bu yöntemde doğruluk tablosu bir diyagram üzerine
geçirilir ve ortak çıktılar gruplandırılarak bir sadeleştirme yapılmaya çalışılır. Yukarıdaki
örnek için Karnough diagram
Diagramdaki gruplara göre fonksiyonu aşağıdaki gibi sadeleştirebiliriz:

𝐹 = 𝑥𝑧′ + 𝑦𝑧

Sadeleştirme için diğer bir yöntem de Quine-McCluskey yöntemidir. Bu yöntemde

basitleştirme iki kısımdan oluşur. İlki basitleştirilmiş fonksiyonda yer alacak tüm aday
terimlerin araştırılmasıdır. İkinci işlem, asal çarpanlar arasında en az sayıda değişken içeren
ifadeyi verecek olanları seçmektir. Daha ayrıntılı biçimde adım adım işlemleri sıralarsak:

• Her minterim, diğer minterimlerle karşılaştırılır. İki minterim tek bir değişken ile
ayrılıyorsa bu değişken kaldırılır.
• Ortaya çıkan yeni minterimler için birinci adımı tekrarla.
• Geriye kalan terimlerle eşleşmeyen terimler asal çarpanları oluşturur.

Yukarıdaki maddelere uygun olarak örneği sadeleştirirsek

3 011 ✓ 3,7 -11 Yandaki işlemlere göre fonksiyonun en sade

4 100 ✓ 4,6 1-0 hali:
6 110 ✓
𝐹 = 𝑥𝑧 ′ + 𝑦𝑧
7 111 ✓
Olarak bulunur.

2.2. Evrensel Kapılarla Gerçekleme

Elimize gelen herhangi bir boole fonksiyonu ister ne kadar karmaşık olursa olsun sadece
NAND (VEDEĞİL) ya da sadece NOR (VEYADEĞİL) kapısı kullanılarak gerçeklenebilir.
Bu yüzden bu iki mantıksal kapıya evrensel (universal) kapı denir. Bir fonksiyonu
VEDEĞİL ya da VEYADEĞİL kapıları kullanarak gerçeklemek için ilk adımda fonksiyon
yukarıdaki yöntmelerle basitleştirilmelidir. Daha sonra De Morgan kuralından da
faydalanılarak işlem sadece bir kapı türüyle ifade edilebilir. Aynı örnekten devam edilirse
fonksiyonun basitleştirilmiş hali kolayca dönüştürülebilir.

𝐹 = 𝑥𝑧 ′ + 𝑦𝑧 = ((𝑥𝑧′)′(𝑦𝑧)′)′
ve bu devreye ait diagram elde edilir:

2
3. DENEYDEN ÖNCE YAPILACAKLAR:
1. Aşağıdaki boole fonksiyonu dört değişkenli Karnough diyagramını ve Quine-
McCluskey yöntemlerinini kullarak basitleştirin. Bulduğunuz devreye ait diyagramı
çizin.
𝐹(𝑤, 𝑥, 𝑦, 𝑧) = ∑(1,4,5,6,12,14,15)

2. VEDEĞİL (NAND) kapılarını kullanarak DEĞİL, VE, VEYA kapılarını gerçekleyiniz.

4. UYGULAMA:
Deneyde kullanılacak malzemeler:

• Y-0016-DIG Eğitim Seti

• 74x04 Tümleme (NOT) kapısı
• 4073 Üç girişli VE (AND) kapısı
• 4075 Üç girişli VEYA(OR) kapısı
• 74x00 VEDEĞİL (NAND) kapısı

5. DENEYLER
1. Deneyden önce yapılacaklar bölümünde birinci maddede tasarladığınız devreyi kurup
doğruluk tablosunu oluşturarak devrenin doğruluğunu sınayınız.

2. Deneyden önce yapılacaklar bölümünde ikinci madde için tasarladığınız devreleri

kurup doğruluk tablosunu oluşturarak devrenin doğruluğunu sınayınız.

6. RAPORDA İSTENENLER:
Deney çıktılarına ek olarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

1. 5.1 kısmında tasarladığınız devreyi sadece NOR kapılarıyla gerçekleyiniz.

2. NOR kapılarıyla gerçeklediğimiz devreyi de 4025 üç girişli nor entegre devreleri
kullanarak breadboard üzerine kurduğumuzu varsayalım. 5.1 kısmında kurduğunuz ve
nor kapılarıyla gerçeklenen devreleri göz önüne aldığımızda breadboard üzerinde her
devrede kaç kapı olduğunu/olacağını belirtiniz (boşta olanlar dahil).
3