BÖLÜM 4

DOĞRUSAL OLMAYAN
EŞİTLİKLERİN
ve
SİSTEMLERİN ÇÖZÜMÜ

Nurhan Karaboğa
Doğrusal olmayan denklemler
„ ÖRNEK: x2+xy =10, y+3xy2 = 57

„ eşitliği 2 bilinmeyenli (x ve y) 2 eş zamanlı

doğrusal olmayan denklemlerdir. Yeniden
düzenlersek,

„ x2+xy-10 = 0
„ y+3xy2-57 = 0 şeklinde ifade edilebilir.
Eşitliklerin Kökleri
„ Eşitliklerin köklerinin bulunmasında, çözüme başlarken
alınan başlangıç noktalarına göre sayısal yöntemler,
“kapalı” ve “açık” yöntemler olarak iki ana başlık altında
sınıflandırılmaktadır.

„ Kapalı yöntemlerde, fonksiyonun kökün bulunduğu

bölgede işaret değiştirmesi prensibi temel alınmıştır.

„ Bu yöntemlerde, incelenen fonksiyon için bir başlangıç

aralığının alınmasıyla araştırmaya başlanır.

„ Daha sonra her bir adımda incelenilen aralık daha da

küçültülerek kök değerine istenilen hassasiyette
yaklaşılmaya çalışılır.

„ Kökün istenilen hassaslıkta elde edilmesinde gerçek veya

yaklaşık bağıl hata veya mutlak hatadan yararlanılır.
Eşitliklerin Kökleri

„ Kapalı yöntemlere örnek olarak, ikiye bölme ve

yer değiştirme yöntemi verilebilir.

„ Tek bir başlangıç noktasıyla çözüme başlayan

açık yöntemler, bu başlangıç değerine kritik
şekilde bağlıdırlar ve bu sebeple çözüme her
zaman yakınsamayabilirler.

„ Açık yöntemlere örnek olarak; Newton-Raphson,

kiriş ve sabit noktalı iterasyon yöntemleri
sayılabilir.
 İKİYE BÖLME YÖNTEMİ

a+b
x=
2

b−a
≤ε
2

„ kök, [a, x] aralığında: f ( a ) f ( x ) < 0 Bu durumda b=x alınır

„ kök, [x,b] aralığında: f ( a ) f ( x ) > 0 Bu durumda a=x alınır

„ Kök x: f (a) f ( x) = 0
İKİYE BÖLME YÖNTEMİ
İKİYE BÖLME YÖNTEMİ

„ İkiye bölme yönteminde dikkat edilmesi gereken en

önemli nokta, başlangıçta alınan aralıkta, sadece tek bir
kökün bulunması gerektiğidir.

„ Birden fazla kök olması durumunda, işlemler sonucunda

hangi köke yakınsanacağı belirlenemediğinden
problemin çözümünde ilk olarak incelenen aralıkta tek bir
kök değerinin olup olmadığı durumunun kontrol edilmesi
gerekir.

„ Yine aynı aralıkta katlı kökün olup olmadığı durumu da

öncelikle incelenmesi gereken bir konudur
 İKİYE BÖLME YÖNTEMİ
Örnek-1
„ >> fplot('4*x^4+2*x^3-10*x+2',[-1 2 -5 15])
„ >> xlabel('x');ylabel('y') 1
„ >> grid 0
f ( x) = 4 x 4 + 2 x 3 − 10 x + 2
-1

y
-2

-3

-4
-0.5 0 0.5 1 1.5
x
 İKİYE BÖLME YÖNTEMİ
Ödev-1
„ f ( x ) = 4.5 x − 2 cos x

„ >> fplot('4.5*x-2*cos(x)',[-2 2 -7 7])

„ >> xlabel('x');ylabel('y')
„ >> grid
 YER DEĞİŞTİRME YÖNTEMİ
REGULE FALSİ
„ Kapalı yöntemler içerisinde değerlendirilen yer değiştirme (Regula
Falsi) yöntemi aynı zamanda, yanlış nokta veya doğrusal
interpolasyon yöntemi olarak da bilinmektedir.
 YER DEĞİŞTİRME YÖNTEMİ

„ Doğru denklemi:
f (b) − f ( a )
y= ( x − b) + f (b)
b−a

af (b) − bf (a )
x=
f (b) − f (a )

f (a) f ( x) < 0 çözüm [a, x] aralığındadır.

f (a) f ( x) > 0 çözüm [x,b] aralığındadır.
 YER DEĞİŞTİRME YÖNTEMİ
Ödev-2

f ( x ) = 4.5 x − 2 cos x
NEWTON YÖNTEMİ

f ( xi )
xi +1 = xi −
f ′( xi )
NEWTON YÖNTEMİ
 NEWTON YÖNTEMİ
Ödev-3

f ( x ) = 4.5 x − 2 cos x