Professional Documents
Culture Documents
Libri Mesuesit Gjuha Shqipe 9
Libri Mesuesit Gjuha Shqipe 9
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
GJUHA SHQIPE 9
albas
Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Redaktore përgjegjëse:
Ervisa PALOKA
Arti grafik:
Ela
LUMANI
© Albas, 2018
ISBN 978-9928-282-07-1
5
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha Shqipe
9”
KOMPETENCAT SHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS
SHTATOR – DHJETOR JANAR – MARS PRILL – QERSHOR
67 orë 57 orë 51 orë
Përsëritje për 14
provimet
6
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇ
KOMPETENCA E TË MENDUARIT
Nxënësi/ja:
1. paraqet në forma të ndryshme (me gojë, të shkruar, grafike, me simbole) argumente për të përforcuar
mendimin apo qëndrimin e vet për një problem nga fusha të caktuara;
2. përzgjedh dhe klasifikon informacionin nga burime të ndryshme në bazë të një kriteri të caktuar për një
temë konkrete dhe e përdor për marrjen e një vendimi apo për zgjidhjen e një problemi/detyre;ike.
3. analizon një punim (p.sh. artikull gazete, pikturë etj.) duke gjetur analogji dhe dallime me punime të
ngjashme nga autorë të ndryshëm;
4. përpunon idenë e vet në një projekt me shkrim për një çështje të caktuar duke propozuar qëllimin,
aktivitetet kryesore, afatet, vendin, personat, materialet dhe mjetet e nevojshme për kryerjen e tyre dhe
parashikon pengesat e mundshme gjatë realizimit;
5. argumenton ndërmarrjen e hapave konkretë, të cilët çojnë në përfundimin e një detyre/aktiviteti,
zgjidhjen e një problemi, të ndonjë punimi në klasë/shkollë apo gjetiu;
6. demonstron zgjidhjen e një problemi (matematikor,gjuhësor etj.) bazuar në të dhënat tekstuale,
numerike, eksperimentale të detyrës, e cila realizohet në klasë/shkollë apo jashtë saj;
7. interpreton një rregull, koncept apo proces të caktuar, duke e ilustruar atë me shembuj konkretë nga
situatat të jetës së përditshme me shkrim/me gojë.
KOMPETENCA E TË NXËNIT
Nxënësi/ja:
1. regjistron në formë të shkruar, grafike, etj., informacionin/ faktet për një temë; veçon me anë të
teknikave të ndryshme pjesët sipas rëndësisë dhe nevojës për temën/detyrën e dhënë;
2. shfrytëzon në mënyrë efikase fjalorët, enciklopeditë dhe teknologjinë informative apo burime të tjera
për zhvillimin e një ideje /projekti me bazë klase/shkolle ose jashtë saj;
3. regjistron, skedon dhe përdor teknika të tjera për të menaxhuar informacionin/ faktet ose formulat
për një temë duke i radhitur ato sipas llojit, burimit dhe rëndësisë;
4. parashtron pyetje për çështje të ndryshme dhe organizon mendimet për të gjetur përgjigje për temën
apo problemin e caktuar duke evidentuar përparimin/vështirësitë deri në zgjidhjen përfundimtare.
5. paraqet/skicon idetë e veta për ecurinë dhe mënyrën e zhvillimit të një aktiviteti duke e argumentuar
para të tjerëve;
6. prezanton në mënyrë të pavarur udhëzimet /simbolet e dhëna në libër, skicë, plan, partiturë
muzikore, skenar, koreografi etj., për të përmbushur një veprim, aktivitet ose detyrë që kërkohet prej
tij;
7. shfrytëzon në mënyrë të efektshme teknika të ndryshme gjatë të nxënit të temës së dhënë duke
klasifikuar informacionin e njohur nga ai i panjohur, si dhe atë që është i paqartë;
8. përdor elementet e portofolit personal për vetëvlerësimin dhe identifikimin e anëve të forta, i
shfrytëzon ato për përparimin në mësime dhe për orientimin për karrierë
KOMPETENCA PERSONALE
Nxënësi/ja:
1. analizon shkaqet e një reagimi konfliktual apo emocional dhe propozon alternativa për zgjidhje të
drejtë e pa pasoja duke ndarë përvojat, mendimet dhe ndjenjat me anëtarët e grupit.
KOMPETENCA QYTETARE
Nxënësi/ja:
1. praktikon të drejtat dhe detyrimet si qytetar në situata konkrete të jetës së përditshme, në klasë,
shkollë, komunitet ose gjatë diskutimit dhe respektimit të mendimit të tjetrit;
2. reagon ndaj personave të cilët shkelin, cenojnë ose mohojnë të drejtat e të tjerëve duke i ilustruar
këto sjellje me shembuj të figurave të shquara historike, personazheve nga letërsia a filmat si dhe
arsyeton pasojat e këtyre veprimeve për individin, grupin dhe komunitetin;
3. përgatit në grup një aktivitet, duke përdor tolerancën si mjet për promovimin e diversitetit kulturor,
etnik, gjinor, fetar, social etj., në shkollë apo në komunitet
KOMPETENCA DIGJITALE
Nxënësi/ja:
1. përdor TIK-un për të lehtësuar procesin e të nxënit dhe për të rritur efektivitetin në mësimnxënie;
2. përdor mjetet multimediale për të bashkëpunuar me persona të tjerë dhe për të rritur produktivitetin
e tij dhe të nxënit efektiv;
3. bashkëpunon me moshatarët e tij duke përdorur mjetet e telekomunikacionit bashkëpunues, për të
hetuar tema mësimore, për të zgjidhur çështje dhe probleme që mund të lindin në shkollë dhe
jashtë saj.
REZULTATET E TË NXËNIT SHTATOR-DHJETOR
REZULTATET E TË NXËNIT TË KOMPETENCAVE
a) Tekste letrare
- vlerëson gjuhën dhe idetë që përcjell autori në tekst, analizon sjelljen dhe qëndrimet e
personazheve, zhvillimin e fabulës ose subjektit;
- bën dallimin mes personazhit, autorit dhe tregimtarit;
- krahason stilin, gjuhën dhe tematikën në tekste të ndryshme.
b) Tekste joletrare
- përzgjedh, krahason dhe përmbledh informacionin nga tekste të ndryshme;
- dallon informacionin e rëndësishëm nga i parëndësishmi, faktin nga opinioni, shkakun nga pasoja;
- veçon tiparet karakteristike të fjalëve, fjalive dhe tekstit në tekste të ndryshme.
3 Përdorimi i Klasat e fjalëve Punë me tekstin Insert, punë e drejtuar, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës e pavarur, ushtrime gojë, motivues dhe notë materiale të ndryshme nga
1 mësuesi, libri digjital
4 Përdorimi i Emërzimi i Punë me tekstin Insert, stuhi mendimi, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës mbiemrit e drejtuar, punë e pavarur, gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme lidhur
2 ushtrime notë me temën, libri digjital, CD
5 Përdorimi i Ushtrime Punë me tekstin Stuhi mendimi punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës pavarur, ushtrime gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme, libri
3 notë digjital, CD
6 Të lexuarit 1 “Narcisi” Mitologjia greke, Stuhi mendimi, pema e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
Informacione për mendimit, lexim zinxhir, gojë, motivues dhe me fletë formati A4 me ngjyra,
mitin e Narcisit ditari dypjesësh, hartë notë, vetëvlerësim fjalor mitologjik, CD,
semantike e persona-zheve, shkumësa me ngjyra, CD
rrjeti i
diskutimit
7 Të lexuarit 2 “Narcisi” Punë me tekstin Pyetje-përgjigje, diskutim, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
analizë teksti, punë e gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme, libri
pavarur me shkrim notë digjital, CD
8 Përdorimi i Përemri i Punë me tekstin Stuhi mendimi, Insert, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës pacaktuar e drejtuar, punë e pavarur gojë, motivues dhe me
4 notë
9 Përdorimi i Ushtrime Punë me tekstin Insert, punë e drejtuar, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës e pavarur gojë, motivues dhe me
5 notë
10 Përdorimi i Numërori Punë me tekstin Stuhi mendimi, analizë rasti, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës grupet e ekspertëve, punë e gojë, motivues dhe me libri digjital
6 drejtuar, punë e pavarur. notë
11 Të lexuarit 3 “E Bukurza e Përralla të njohura Stuhi mendimi, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
Dheut” të Andersenit ose të Lexim, pyetje-përgjigje, gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme nga
Vëllezërve Grim diskutim, analizë teksti notë internet lidhur me temën, libri
digjital, CD.
12 Të lexuarit 4 “E Bukurza e Punë me tekstin Pyetje-përgjigje, diskutim, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
Dheut” analizë teksti, punë e gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme, libri
pavarur me shkrim notë, vetëvlerësim digjital, CD
13 Të lexuarit 5 “Muji dhe Halili” Informacione Analizë teksti, diskutim, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
për Eposin e pyetje përgjigje, tabelë gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme libri
kreshnikëve dhe konceptesh për personazhe, notë, po kryesisht në digjital, CD, libri “Legjenda
epikën popullore diskutim, pyetje-përgjigje dosje Shqiptare”, mjete shkollore,
tabela, shkumësa me ngjyra.
Li
14 Të lexuarit 6 “Muji dhe Halili” “Cikli i kreshnikëve” Analizë teksti, diskutim, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, bë
r
ose “Tregime të pyetje përgjigje, tabelë gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme lidhur m
moçme shqiptare” konceptesh për personazhe, notë, po kryesisht në me temën, të marra nga ës
diskutim, pyetje-përgjigje dosje revista, enciklopedi, interneti ue
si
etj., libri digjital, CD, libri
pë
“Legjenda Shqiptare” r
15 Përdorimi i Ushtrime Punë me tekstin Punë e pavarur, diskutim, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve “
Gj
drejtë i gjuhës harta e mendimit gojë, motivues, me notë uh
7 dhe në dosje a
Sh
qi
11 pe
12
Li
16 Të dëgjuarit 1 Eposi i Epika legjendare Lexim, punë e drejtuar, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
bë
Kreshnikëve1 shqiptare pyetje -përgjigje, INSERT gojë, motivues dhe në materiale të ndryshme në r
(Ora e parë) Deka e Omerit dosje internet lidhur me temën, libri m
digjital, CD ës
Martesa e Halilit ue
si
17 Të lexuarit 7 Bisedë letrare Epika legjendare Lexim, punë e drejtuar, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
pë
(Ora e dytë) shqiptare pyetje -përgjigje, ditarët e gojë, motivues dhe në materiale të ndryshme në r
të nxënit, INSERT dosje internet lidhur me temën, libri “
Gj
digjital, CD uh
a
18 Përdorimi i Foljet kalimtare Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve Sh
drejtë i gjuhës dhe jokalimtare drejtuar,stuhi mendimi, punë gojë, motivues dhe notë qi
8 Forma veprore e pavarur, ushtrime. pe
e joveprore e
foljeve
19 Përdorimi i Foljet kalimtare Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës dhe jokalimtare drejtuar, punë e pavarur, gojë, motivues dhe notë
9 Forma veprore diskutim ushtrime.
e joveprore e
foljeve
20 Përdorimi i Ushtrime Punë me tekstin Punë e drejtuar, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës pavarur, ushtrime. gojë, motivues dhe me
10 notë
21 Të lexuarit 8 “Rozafati” Legjenda shqiptare Diskutim, pema e mendimit, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
dhe ballkanase mbi vëzhgim i materialeve gojë, motivues dhe me pjesë nga filmi “Muri i gjallë”
murimit filmike, stuhi mendimi, lexim notë , libri digjital, CD
Punë me tekstin teksti, analizë teksti
Pjesë nga filmi “Muri
i gjallë”.
22 Të lexuarit 9 “Rozafati” Punë me tekstin Lexim, punë me hapa, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
diskutim, ditarët e të nxënit, gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme në
analizë teksti notë internet lidhur me temën, libri
digjital, CD
23 Përdorimi i Foljet njëvetore Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës dhe pavetore e drejtuar, INSERT, gojë, motivues dhe me
11 punë e notë
pavarur, diskutim.
24 Përdorimi i Foljet e Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës parregullta drejtuar, analizë rasti, gojë, motivues dhe me
12 INSERT, diskutim, punë e notë
pavarur.
25 Përdorimi i Ushtrime Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës e pavarur, diskutim. gojë, motivues dhe me
13 notë
26 Te folurit 3 “Muri i gjallë”, Punë me tekstin Stuhi mendimi, Diagrami i Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
skenari i filmit Pjesë nga filmi “Muri Venit, punë në çift, hulumtim, gojë, motivues dhe me pjesë nga filmi “Muri i gjallë”
i gjallë”. lojë me role. notë libri digjital, CD
27 Të dëgjuarit 2 Lirika popullore2 Lloje të lirikës Lexim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
Ora e parë popullore nga ditarët e të nxënit gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme lidhur
folklori shqiptar notë me temën, të marra nga libra,
revista, enciklopedi, interneti, Li
bë
libri digjital.
r
28 Të dëgjuarit 3 Lirika popullore Lloje të lirikës Lexim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, m
Projekt popullore nga ditarët e të nxënit gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme lidhur ës
ue
Ora e dytë folklori shqiptar notë me temën, të marra nga
si
revista, enciklopedi, interneti pë
etj., libri digjital, r
“
29 Të shkruarit 1 Lirika popullore Lloje të lirikës Lexim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, Gj
Projekt popullore nga ditarët e të nxënit gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme lidhur uh
Ora e tretë folklori shqiptar notë me temën, të marra nga a
Sh
revista, enciklopedi, interneti
qi
13 etj., libri digjital. pe
14
Li
30 Përdorimi i Dallimi i Ndërtim fjalish me Stuhi mendimi, shkrim i lirë, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
bë
drejtë i gjuhës parafjalëve fjalë që përdoren si INSERT, punë e drejtuar, gojë, motivues dhe me r
14 nga emrat dhe emra, si ndajfolje punë e pavarur, diskutim. notë m
ndajfoljet me e si parafjalë ës
ue
të njëkohësisht. si
njëjtën formë pë
31 Të lexuarit 10 “Rinë-Katerinëza” Punë me tekstin Lexim i pjesës, punë me Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, r
“
fjalorin, diskutim, punë e gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme lidhur Gj
pavarur, pyetje-përgjigje notë me temën, të marra nga uh
revista, enciklopedi, interneti a
Sh
etj., libri digjital, CD
qi
32 Të lexuarit 11 “Rinë-Katerinëza” Punë me tekstin Pema e mendimit, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, pe
DRTA, ditari dypjesësh, gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme, libri
vështrim notë digjital, CD
krahasues.
33 Përdorimi i Ushtrime për Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës dallimin e drejtuar, diskutim, punë e gojë, motivues dhe me
15 ndajfoljes nga pavarur. notë
parafjala
34 Përdorimi i Dallimi i Punë me tekstin Stuhi mendimi, shkrim i Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës lidhëzave nga Shkrimi i lirë lirë, punë e drejtuar, punë e gojë, motivues dhe me
16 përemrat, rreth përdorimit pavarur, INSERT. notë
ndajfoljet dhe të lidhëzave,
parafjalët me ndajfoljeve dhe
formë të njëjtë parafjalëve.
35 Përdorimi i Tingullimitime Punë me tekstin Shkrim i lirë, analizë rasti, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës diskutim, INSERT, punë e gojë, motivues dhe me
17 pavarur. notë
36 Të lexuarit 12 “Sfinksi” Filma fantastikë, Stuhi mendimi, lexim i Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
që kanë në qendër pjesës, pyetje-përgjigje rreth gojë, motivues dhe me materiale të ndryshme lidhur
qenie joreale, që të kuptuarit, diskutim. notë me temën, të marra nga
sulmojnë botën dhe revista, enciklopedi, interneti
e vënë atë në rrezik etj., libri digjital, CD
37 Të lexuarit 13 “Sfinksi” Punë me tekstin Diskutim, ditarët e të nxënit, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të
pyetje-përgjigje, punë e gojë, motivues dhe me nxënësve,libri digjital, CD
pavarur notë
38 Të folurit 4 Frika dhe tmerri Filmi “Drakula” Diskutim, analizë filmi, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
në arte “Screen”, filma të pyetje-përgjigje, punë e gojë, motivues dhe me libri Harry Poter, Drakula,
ndryshëm triller pavarur notë njohuritë e nxënësit,
informacione nga interneti,
libri digjital
39 Përdorimi i Ushtrime për Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës njohuri të drejtuar, diskutim punë e gojë, motivues dhe notë
18 përgjithshme pavarur.
morfologjike
40 Përdorimi i Drejtshkrimi Punë me shkrim Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës i apostrofit te drejtuar, punë e pavarur, gojë, motivues dhe me tekste të ndryshme me raste
19 trajtat e shkurtra diktim notë, vetëvlerësim të përdorimit të apostrofit,
të përemrit vetor Drejtshkrimi i gjuhës shqipe,
libri digjital
41 Të lexuarit 14 “Kështjella” Punë me tekstin Stuhi mendimi, DRTA, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
diskutim, lexim dhe analizë gojë, motivues dhe me libri digjital, romani
teksti. notë “Kështjella”
42 Të lexuarit 15 “Kështjella” Punë me tekstin Punë me hapa, diskutim, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve Li
bë
ditarët e të nxënit gojë, motivues dhe me r
notë m
43 Të lexuarit 16 “Kumbulla përtej Punë me tekstin Diskutim, DRTA, ditarët e të Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, ës
ue
murit” nxënit gojë, motivues dhe me libri digjital, materiale të si
notë ndryshme për autorin dhe pë
veprën r
“
Gj
uh
a
Sh
qi
15 pe
16
Li
44 Të lexuarit 17 “Kumbulla përtej Punë me tekstin Diskutim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
bë
murit” punë e pavarur, ditarët e të gojë, motivues dhe me libri digjital r
nxënit notë m
45 Përdorimi i Drejtshkrimi i Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, ës
ue
drejtë i gjuhës pjesëzave dhe i e pavarur, dua të di, gojë, motivues dhe me libri digjital, CD si
20 parafjalëve mësova, diskutim, punë notë pë
e drejtuar. r
“
46 Të lexuarit 18 “Jesminë” Punë me tekstin Lexim i pjesës, bisedë, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, Gj
lexim zinxhir, punë me gojë, motivues dhe me libri digjital, materiale të uh
grupe, tabela e notë ndryshme për autorin dhe a
Sh
personazheve, veprën qi
ditari dypjesësh pe
47 Të lexuarit 19 “Jesminë” Punë me tekstin Diskutim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
punë e pavarur, ditarët e të gojë, motivues dhe me
nxënit notë
48 Përdorimi i Drejtshkrimi i Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës fjalëve që kanë e pavarur, INSERT, gojë, motivues dhe me Drejtshkrimi i gjuhës
21 grupet ye, ua, ue diskutim, punë e notë shqipe, libri digjital
drejtuar.
49 Përdorimi i Drejtshkrim. Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës Takimi i dy drejtuar, stuhi mendimi, gojë, motivues dhe me Drejtshkrimi i gjuhës
22 zanoreve të njëjta INSERT, punë e pavarur, notë shqipe, libri digjital
ushtrime.
50 Përdorimi i Drejtshkrimi i Punë me tekstin Stuhi mendimi, punë Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
drejtë i gjuhës disa tipa fjalësh e pavarur, grupet e gojë, motivues dhe me Drejtshkrimi i gjuhës
23 dhe emrash të ekspertëve, diskutim, notë shqipe, libri digjital
përveçëm me punë e drejtuar.
prejardhje të huaj
51 Të lexuarit 20 “Nën qarr po Punë me tekstin Lexim i pjesës, parashikim Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
rrinte vasha” me terma paraprakë, lexim gojë, motivues dhe me libri digjital, materiale të
i pjesës, formulim pyetje- notë ndryshme për autorin dhe
përgjigje. veprën
52 Të lexuarit 21 “Nën qarr po Punë me tekstin Punë me hapa, pyetje- Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
rrinte vasha” përgjigje, diskutim gojë, motivues dhe me
notë
53 Të lexuarit 22 “Ngjarje pa Punë me tekstin Imagjinatë e drejtuar, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
lëvizje” dëgjim i materialeve në gojë, motivues dhe me libri digjital, materiale të
librin digjital, diskutim rreth notë ndryshme për autorin dhe
tyre, lexim, pyetje-përgjigje, veprën
analizë teksti, ditarët e të
nxënit.
54 Të lexuarit 23 “Ngjarje pa Punë me tekstin Diskutim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
lëvizje” punë e pavarur, ditarët e të gojë, motivues dhe me
nxënit notë
55 Përdorimi i Diktim Materiale të Diktim Vlerësim me notë Diktime
drejtë i gjuhës mësuesit
24
56 Përdorimi i Gjymtyrët Punë me tekstin Imagjinatë e drejtuar, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës kryesore. Rendi mbajtja e strukturuar e gojë, motivues dhe me
25 dhe përshtatja shënimeve, punë e pavarur. notë
mes tyre
57 Përdorimi i Gjymtyrët e dyta. Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës Rendi i tyre drejtuar, stuhi mendimi, gojë, motivues dhe me
26 INSERT, punë e pavarur, notë Li
bë
ushtrime. r
58 Të lexuarit 24 “Lamtumirë Letërsia dhe filmi Lexim i pjesës, punë me Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve, m
universi plak” fantastiko-shkencor fjalorin, diskutim, punë e gojë, motivues dhe me libri digjital, materiale të ës
ue
pavarur, pyetje-përgjigje notë ndryshme për autorin dhe si
veprën pë
59 Të lexuarit 25 “Lamtumirë Punë me tekstin Diskutim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve r
“
universi plak” punë e pavarur, ditarët e të gojë, motivues dhe me Gj
nxënit notë uh
a
Sh
qi
17 pe
18
Li
60 Përdorimi i Drejtshkrim. Materiale të Udhëzues i të lexuarit Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
bë
drejtë i gjuhës Shkrimi i nyjës së mësuesit për ndërveprues, Punë e gojë, motivues dhe me r
27 përparme përsëritje pavarur. notë m
61 Të shkruarit 2 Udhëtim-lojë Tregime fantastiko- Analizë tekstesh model, Vlerësim motivues me Teksti, përvoja të nxënësve, ës
ue
mes shkencores shkencore, punë me diskutim, punë e pavarur gojë materiale të ndryshme nga si
dhe fantastiko- modele me shkrim revista, enciklopedi, interneti pë
shkencores etj., libri digjital, CD r
“
62 Të shkruarit 3 Udhëtim-lojë Punë me tekstin, Punë e pavarur me shkrim, Vlerësim me notë për Teksti, përvoja të nxënësve. Gj
mes shkencores punët me shkrim të Diskutim çdo nxënës për punët uh
dhe fantastiko- nxënësve me shkrim a
Sh
shkencores qi
63 Përdorimi i Përcaktori Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve pe
drejtë i gjuhës kallëzuesor drejtuar, punë e pavarur, gojë, motivues dhe notë
28 ushtrime.
64 Përdorimi i Ushtrime për Punë me tekstin Punë e pavarur, ushtrime. Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
drejtë i gjuhës përcaktorin gojë, motivues dhe me
29 kallëzuesor notë
65 Të shkruarit 4 Test Punë me testet Testim Vlerësim me test Teste
66 Të lexuarit 26 “Drita është si uji” Punë me tekstin Imagjinatë e drejtuar, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve,
analizë teksti, punë e gojë, motivues dhe me libri digjital, materiale të
drejtuar, diskutim, punë e notë ndryshme për autorin dhe
pavarur me shkrim. veprën
67 Të lexuarit 27 “Drita është si uji” Punë me tekstin Punë me hapa, diskutim, Vlerësim i vazhduar me Teksti, përvoja të nxënësve
pyetje-përgjigje, punë e gojë, motivues dhe me
pavarur, ditarët e të nxënit notë
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha Shqipe 9”
REZULTATET E TË NXËNIT TË KOMPETENCAVE
a) Tekste letrare
- vlerëson gjuhën dhe idetë që përcjell autori në tekst, analizon sjelljen dhe qëndrimet e
personazheve, zhvillimin e fabulës ose subjektit;
- bën dallimin mes personazhit, autorit dhe tregimtarit;
- krahason stilin, gjuhën dhe tematikën në tekste të ndryshme.
b) Tekste joletrare
- përzgjedh, krahason dhe përmbledh informacionin nga tekste të ndryshme;
- dallon informacionin e rëndësishëm nga i parëndësishmi, faktin nga opinioni, shkakun nga pasoja;
- veçon tiparet karakteristike të fjalëve, fjalive dhe tekstit në tekste të ndryshme
76 Të lexuarit 32 “Shkëlqimi dhe rënia Punë me tekstin Diskutim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
e shokut Zylo” punë e pavarur, ditarët e të me gojë, motivues nxënësve, libri digjital,
nxënit dhe notë, por materiale të ndryshme
kryesisht në dosje për autorin dhe veprën
77 Përdorimi i Fjalia nxitëse dhe Punë me tekstin Marrëdhëniet pyetje – Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës dëshirore përgjigje. Diagrami i Venit, me gojë, motivues nxënësve, skeda, tabela
33 Punë në grup dhe notë
78 Të lexuarit 33 “Kthimi i Ululës” Punë me tekstin Lexim i pjesës, punë me Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
fjalorin, stuhi mendimi, lexim me gojë, motivues nxënësve, materiale të
në role, diskutim, organizues dhe notë lidhur me temën, libri
grafik, ese. digjital, CD
79 Të lexuarit 34 “Kthimi i Ululës” Punë me tekstin Diskutim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
punë e pavarur, ditarët e të me gojë, motivues nxënësve
nxënit dhe notë
80 Të lexuarit 35 “Manual i djaloshit Punë me tekstin Lexim i pjesës, punë me Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
ambientalist” fjalorin, diskutim, turi i me gojë, motivues nxënësve, libri digjital,
galerisë, ditarët e të nxënit, dhe notë, por materiale të ndryshme Li
bë
pyetje-përgjigje. kryesisht në dosje për autorin dhe veprën r
m
81 Të lexuarit 36 “Manual i djaloshit Punë me tekstin Diskutim, pyetje-përgjigje, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të ës
ue
ambientalist” punë e pavarur, ditarët e të me gojë, motivues nxënësve, libri digjital, si
nxënit dhe notë, por materiale të ndryshme pë
kryesisht në dosje për autorin dhe veprën r
“
Gj
uh
a
Sh
qi
21 pe
22
Li
82 Të folurit 5 Mjedisi në kinema e Dokumentarë minikonkurs, lexim në Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
bë
media explorer për natyrën heshtje, diskutim, punë me me gojë, motivues nxënësve, DVD e filmit r
grupe dhe notë “Erik Brockovich”, m
libri digjital, CD, ës
ue
83 Përdorimi i Fjalitë pohore dhe Punë me tekstin Analizë rasti, Marrëdhënia Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të si
drejtë i gjuhës fjalitë mohore pyetje -përgjigje, Punë në me gojë, motivues nxënësve pë
34 grup dhe notë r
“
Gj
84 Përdorimi i Ushtrime për tipat e Punë me tekstin Analizë rasti, udhëzues i të Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të uh
drejtë i gjuhës fjalive lexuarit ndërveprues. Punë e me gojë, motivues nxënësve a
Sh
35 pavarur. dhe notë qi
85 Të shkruarit 5 Teksti rrëfimtar Punë me modele Diskutim, punë e drejtuar, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të pe
(tregimtar) tekstesh rrëfimtare shkrim i lirë, turi i galerisë. me gojë, motivues nxënësve, materiale të
ndryshme për tekstin
rrëfimtar,
86 Të shkruarit 6 Teksti rrëfimtar Punët e pavarura të Punë e pavarur me shkrim, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
(tregimtar) nxënësve diskutim me notë nxënësve,
87 Të dëgjuarit 5 Koment krahasues4 Poezi të njohura Dallon poezi të llojeve të Vlerësim i vazhduar Teksti, vëllime poetike,
të nënllojeve të ndryshme me gojë, motivues antologji me poezi nga
ndryshme, punë me dhe me notë letërsia shqipe
tekstin
88 Të dëgjuarit 6 Rimat, strofat dhe Poezi nga poetë të Analizë metrike, diskutim, Vlerësim i vazhduar Teksti, vëllime poetike,
vargjet njohur punë e pavarur, pyetje- me gojë, motivues antologji me poezi nga
Ora e dytë përgjigje dhe në dosje letërsia shqipe
89 Të shkruarit 7 Projekt me temë Materialet e Konkurs me recitime poezish Vlerësim i vazhduar Teksti, vëllime poetike,
“Poetë të njohur nxënësve me gojë, motivues antologji me poezi nga
shqiptarë” dhe në dosje letërsia shqipe
Ora e tretë
90 Përdorimi i Fjalitë dykryegjym- Punë me tekstin Diskutim, tabela e konceptit, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës tyrëshe dhe punë e pavarur e në grup. me gojë, motivues nxënësve
36 njëkryegjymtyrëshe dhe me notë
91 Përdorimi i Fjalitë Punë me tekstin Punë me hapa, veprimtari Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës njëkryegjymtyrëshe me mendim të drejtuar. me gojë, motivues nxënësve, libri digjital
37 foljore. Fjalitë vetore Punë e pavarur dhe notë
92 Të lexuarit 39 “Bregu i mollës” Punë me tekstin Lexim i pjesës, punë me Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
fjalorin, shkrim i lirë, lexim i me gojë, motivues nxënësve, libri digjital,
poezisë, diskutim, ditarët e dhe notë materiale të ndryshme
të nxënit. për autorin dhe veprën
93 Të lexuarit 37 “Gjeniu i anijes” Punë me tekstin Lexim i pjesës, punë me Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
fjalorin, punë me grupe, me gojë, motivues nxënësve, libri digjital,
ditarët e të nxënit, pyetje- dhe notë materiale të ndryshme
përgjigje, diskutim për autorin dhe veprën
94 Të lexuarit 38 “Gjeniu i anijes” Punë me tekstin diskutim, punë e pavarur, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
pyetje-përgjigje, ditarët e të me gojë, motivues nxënësve, libri digjital,
nxënit dhe notë materiale të ndryshme
për autorin dhe veprën
95 Përdorimi i Fjalitë Punë me tekstin Harta e konceptit, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës njëkryegjymtyrëshe Marrëdhënia pyetje – me gojë, motivues nxënësve
38 foljore pavetore përgjigje dhe notë
Punë e pavarur. Li
bë
96 Përdorimi i Fjalitë njëkryegjym- Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të r
drejtë i gjuhës tyrëshe emërore drejtuar, stuhi mendimi, me gojë, motivues nxënësve m
39 INSERT, punë e pavarur, dhe notë ës
ue
ushtrime si
97 Përdorimi i Ushtrime për fjalitë Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të pë
drejtë i gjuhës një dhe dykryegjym- drejtuar, stuhi mendimi, me gojë, motivues nxënësve, r
“
40 tyrëshe punë e pavarur, ushtrime dhe notë Gj
uh
a
Sh
qi
23 pe
24
Li
98 Të lexuarit 40 “Diej që perëndojnë” Punë me tekstin Lexim i pjesës, punë me Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
bë
fjalorin, shkrim i lirë, lexim i me gojë, motivues nxënësve r
poezisë, diskutim, ditarët e dhe notë m
të nxënit. ës
ue
99 Të folurit 6 Misteret e natyrës Flasim për piktura punë me grupe, stuhi Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të si
të njohura e të mendimi, shkrim i me gojë, motivues nxënësve, materiale të pë
mistershme lirë, diskutim. dhe notë ndryshme marrë nga r
“
revista, enciklopedi, Gj
interneti etj., libri digjital, uh
CD a
Sh
100 Përdorimi i Fjalitë e përbëra me Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të qi
drejtë i gjuhës më shumë se dy drejtuar, stuhi mendimi, me gojë, motivues nxënësve pe
41 pjesë INSERT, punë e pavarur, dhe notë
ushtrime
101 Përdorimi i Skemat e fjalive Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës të përbëra me më drejtuar, stuhi mendimi, me gojë, motivues nxënësve
42 shumë se dy pjesë INSERT, punë e pavarur, dhe notë
ushtrime
102 Të lexuarit 41 “Kadenca e violës” “Vjeshta” nga Lexim, diskutim, ditarët e të Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
“Stinët” e Vivaldit nxënit, shkrim i lirë, punë me me gojë, motivues nxënësve, materiale të
grupe, kllaster. dhe notë ndryshme, libri digjital,
CD
103 Përdorimi i Ushtrime për skemat Punë me tekstin Punë e pavarur, ushtrime Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës e fjalive të përbëra me gojë, motivues nxënësve
43 dhe notë
104 Të lexuarit 42 “Kitara” https://www. Leximi poezisë, stuhi Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
youtube.com/ mendimi, koment, diskutim, me gojë, motivues nxënësve, materiale të
watch?v=8B6jO ditarët e të nxënit. dhe notë ndryshme nga revista,
UzBKYc enciklopedi, interneti etj.,
libri digjital, CD
105 Të lexuarit 43 “Romeo dhe Fragment nga Lexim në role, punë në Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
Zhuljeta” drama grupe, diskutim, punë e me gojë, motivues nxënësve, materiale të
Ose drejtuar, ditarët e të nxënit. dhe notë nga revista, enciklopedi,
https://www. interneti etj., libri digjital,
youtube.com/ CD
watch?
v=NNJM7C-Xhno
106 Të lexuarit 44 “Romeo dhe Punë me tekstin Diskutim, punë e pavarur, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
Zhuljeta” pyetje-përgjigje, ditarët e të me gojë, motivues nxënësve, materiale të
nxënit dhe notë ndryshme
107 Të shkruarit 8 Shkruajmë poezi të Punë me tekstin Pyetje-përgjigje, punë e Vlerësim i Teksti, përvoja të
thjeshta drejtuar, punë e pavarur vazhduar me gojë, nxënësve, materiale të
me shkrim, diskutim, turi i motivues dhe notë, ndryshme nga revista,
galerisë. vetëvlerësim enciklopedi, interneti etj.,
libri digjital, CD
108 Përdorimi i Drejtshkrim. Punë me tekstin Shpjegim i përparuar, tabelë Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës Përdorimi i shenjave koncepti, punë e pavarur. me gojë, motivues nxënësve
44 të pikësimit (presja, dhe notë
pikëpresja, dy pikat)
109 Përdorimi i Drejtshkrim. Shkrimi Punë me tekstin Shpjegim i përparuar, tabela Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës i ligjëratës së drejtë e konceptit, punë e pavarur, me gojë, motivues nxënësve
45 dhe i ligjëratës së diskutim dhe notë Li
bë
zhdrejtë r
110 Të lexuarit 45 “Pas vdekjes” https://www. Lojë në role, punë në Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të m
youtube.com/ grupe, diskutim, tabela e me gojë, motivues nxënësve, materiale ës
ue
watch?v=RLxN9G_ koncepteve, dramatizim. dhe notë të ndryshme lidhur me si
HNx c (8-10 minutat temën, të marra nga pë
e fundit të dramës) revista, enciklopedi, r
“
interneti etj., libri digjital, Gj
CD uh
a
Sh
qi
25 pe
26
Li
111 Të lexuarit 46 “Pas vdekjes” Punë me tekstin Diskutim, punë e pavarur, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
bë
pyetje-përgjigje, ditarët e të me gojë, motivues nxënësve, materiale të r
nxënit dhe notë ndryshme m
112 Përdorimi i Drejtshkrim. Punë me tekstin Analizë rasti, punë e Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të ës
ue
drejtë i gjuhës Ushtrime për drejtuar, diktim, punë e me gojë, motivues nxënësve si
46 ligjëratën e drejtë pavarur, ushtrime dhe notë pë
dhe të zhdrejtë r
“
113 Të lexuarit 47 “Arturo Ui” Punë me tekstin Lexim i pjesës në role, punë Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të Gj
me fjalorin stuhi mendimi, me gojë, motivues nxënësve, fragment nga uh
diskutim, punë e pavarur, dhe notë drama, libri digjital, CD a
Sh
vëzhgim i materialeve në qi
video-projektor. pe
114 Të lexuarit 48 “Arturo Ui” Punë me tekstin Punue me hapa, me hapa, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
diskutim, ditarët e të nxënit, me gojë, motivues nxënësve, materiale të
shkrim i lirë. dhe notë ndryshme
115 Përdorimi i Diktim Materialet e Diktim Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
drejtë i gjuhës mësuesve me gojë, motivues nxënësve
47 dhe notë
116 Të shkruarit 9 Figura të shquara Politikanë të njohur, minikonkurs, hulumtim, punë Vlerësim me gojë, Teksti, përvoja të
politike https://www. e drejtuar, diskutim motivues e me notë nxënësve, materiale të
youtube.com/ ndryshme nga revista,
watch?v=W52 enciklopedi, interneti etj.,
yybhUxII libri digjital, CD
117 Nga orët për Përsëritje Materiale të Punë e pavarur, ushtrime Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
provimet e mësuesit për me gojë, motivues nxënësve
lirimit përsëritje dhe notë
118 Të shkruarit 10 Dramatizim për Një tekst dramatik Punë e drejtuar me modele, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
teatrin e shkollës ose rrëfimtar me diskutim, punë në grupe, me gojë, motivues nxënësve, materiale të
të cilin nxënësit punë e pavarur me shkrim dhe notë ndryshme
realizojnë
dramatizimin
119 Të shkruarit 11 Dramatizim për Teksti i përzgjedhur Diskutim, punë në grupe, Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
teatrin e shkollës nga nxënësit punë e pavarur me shkrim, me gojë, motivues nxënësve, materiale nga
lojë me role dhe notë interneti etj., libri digjital,
CD
120 Të lexuarit 49 Shqipëria https://www. Alfabeti i njëpasnjëshëm Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
youtube.com/ në tryezë të rrumbullakët; me gojë, motivues nxënësve, materiale të
watch?v=1 imagjinatë e drejtuar; hartë dhe notë ndryshme nga revista,
C7YvHS_M9U koncepti; punë e pavarur. enciklopedi, interneti etj.,
Punë me tekstin libri digjital, CD
121 Të lexuarit 50 Parku kombëtar Punë me tekstin Lexim në grupe, analizë Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të
Divjakë-Karavasta teksti, stuhi mendimi, me gojë, motivues nxënësve, materiale të
diskutim, punë e drejtuar, dhe notë ndryshme nga revista,
punë e pavarur, shkrim ilirë. enciklopedi, interneti etj.,
libri digjital, CD
122 Përdorimi i Test Tekste Testimi Vlerësim I me notë Testet e përgatitura nga
drejtë i gjuhës mësuesi
48 Li
bë
123 Përdorimi i Leksiku i gjuhës Punë me tekstin Diskutim, lexim i detajuar me Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të r
drejtë i gjuhës shqipe dhe pasuria kodim teksti, punë në çift me gojë, motivues nxënësve m
49 e tij dhe me notë ës
ue
124 Të lexuarit 51 “Bisedë me Fan Punë me tekstin imagjinatë e drejtuar; Vlerësim i vazhduar Teksti, përvoja të si
Nolin” diagramë piramidale FAN me gojë, motivues nxënësve, materiale të pë
NOLI; pyetje për autorin; dhe me notë ndryshme libri digjital, r
“
punë e pavarur. CD Gj
uh
a
Sh
qi
27 pe
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha Shqipe 9”
a) Tekste letrare
- vlerëson gjuhën dhe idetë që përcjell autori në tekst, analizon sjelljen dhe qëndrimet e
personazheve, zhvillimin e fabulës ose subjektit;
- bën dallimin mes personazhit, autorit dhe tregimtarit;
- krahason stilin, gjuhën dhe tematikën në tekste të ndryshme.
b) Tekste joletrare
- përzgjedh, krahason dhe përmbledh informacionin nga tekste të ndryshme;
- dallon informacionin e rëndësishëm nga i parëndësishmi, faktin nga opinioni, shkakun nga pasoja;
- veçon tiparet karakteristike të fjalëve, fjalive dhe tekstit në tekste të ndryshme.
Shënime.
1 Mund të zhvillohen si bisedë letrare Eposi i Kreshnikëve ose libri i M. Kutelit Tregime të moçme shqiptare.
2 Mund të zhvillohet dhe si projekt me temë “ Folklori ynë, vlerë dhe thesar i paçmuar”, që mund të zhvillohet në tri orë. Orët e projektit shpërndahen
sipas dëshirës së mësuesit/es.
4 Kjo temë mund të zhvillohet në tri orë, si projekt me temë “Poetë të njohur shqiptarë”. Orët mund të shpërndahen sipas dëshirës së mësuesit/es.
Li
bë
5 Bisedë letrare mund të organizohet për personalitetin e Musine Kokalarit ose për një vepër tjetër.
r
m
ës
ue
si
pë
r
“
Gj
uh
a
Sh
qi
35 pe
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha Shqipe
9”
Fusha: Gjuha dhe Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
komunikimi
Tematika: Njohuri për tekstin Situata e të nxënit: U jepen nxënësve dy tekste:
Rubrika: Të folurit një tekst joletrar dhe një tekst letrar.
Tema mësimore: Teksti dhe gjuha 1. recetë gatimi
2. përshkrim
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: tekst letrar, tekst joletrar, aktiv, pasiv, funksion
Nxënësi/-ja: estetik, funksion praktik, letërsia
diskuton rreth qëllimit të përdorimit të teksteve;
klasifikon llojet e teksteve sipas qëllimit;
dallon karakteristikat e secilit lloj;
flet për letërsinë.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, njohuritë e nxënësit. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bisedë, punë e drejtuar, diskutim, lexim i koduar, Diagrami i
Venit, praktikë e pavarur.
HAPI I
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme të nxënësve: (bisedë, punë e drejtuar, diskutim)
Ora e parë e mësimit për vitin e ri mësimor nis me një bisedë të shkurtër me nxënësit rreth pushimeve verore:
➢ Si i kaluat pushimet verore?
➢ Ç’të veçantë kishin këtë vit pushimet për ju?
➢ Ç’libra keni lexuar? Cili ju ka lënë më shumë mbresa?
Vëmendja e nxënësve të përqendrohet në pyetjen e fundit.
Njihen nxënësit me strukturën e tekstit “Gjuha shqipe 9”, si vazhdim logjik i tekstit të klasës VIII, por duke
u ndalur në të veçantat e pjesës së parë, “Njohuri për tekstin” (shfrytëzohet përmbajtja e dhënë në tekst në
faqet 4-8)
U prezantohet nxënësve tema e parë “Teksti dhe gjuha”. Jepen dy tekstet e mëposhtme:
Kek me kos
Në një enë rrihen 2 kokrra vezë me 1 gotë sheqer, shtohen 2 filxhanë kafeje kos, 2 filxhanë kafeje vaj
ose gjalpë, lëkurë portokalli ose limoni, arra të grira hollë dhe të gjitha bashkë përzihen mirë. Pastaj hidhen 2
gota uji miell, përzihen me një lugë kafeje sodë buke. Brumi nuk duhet të rrihet shumë, që të mos bëhet
elastik. Hidhet në tavë të lyer me yndyrë dhe të pudrosur me pak miell. Piqet ne furrë me 180 o, për 40 min.
Bora
Kthjelltësia e qiellit shkoi me diellin, me lulet, me verën. Vjeshta e trishtueshme erdhi dhe iku. Tani po
hyn dimri edhe qiellin e kanë mbuluar re të qeta e të ftohta. Edhe sot, për të parën herë, zu të bjerë borë.
Prapa qelqeve të dritares po shikoj. Ngadalë, ngadalë, sikur ka frikë të dëgjohet, bora fluturon flokë-
flokë, e shtrohet mbi dhe. Bie kudo e duket sikur kërkon të ndreqë e të zbukurojë. Dy çupa të vockla
shkojnë, e në leshrat e tyre të arta, të lëshuara mbi shpatulla, bora shkruan trëndafila të argjendta. Djemtë
qeshin, hidhen, luajnë e luftojnë me topa.
Si në verë, gjithë bota është veshur në të bardha. Flokë-flokë, ngadalë po bie bora…
Më pas nxënësve u drejtohet pyetja: Cili nga tekstet është letrar dhe cili joletrar? Çfarë qëllimi kanë këto
tekste?
36
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha Shqipe
Nxënësit përgjigjen duke dhënë argumentimin e tyre për secilin rast.9”
37
HAPI 2
Ndërtimi i njohurive të reja: (lexim i koduar, Diagrami i Venit)
Udhëzohen nxënësit të lexojnë me vëmendje informacionin në faqen 10-11, për t’u dhënë përgjigje grup-
pyetjeve që mësuesi|ja i shkruan në tabelë:
A Ç’është teksti? Përse shërben ai?
Ku i përdorim tekstet?
Pse themi se tekstet përdoren në mënyrë aktive dhe pasive?
B Si klasifikohen tekstet sipas qëllimit?
Cila është pikënisja e këtij klasifikimi?
A janë funksionet e teksteve të ndara në mënyrë të prerë?
Ku dallojnë nga njëri-tjetri teksti letrar dhe ai joletrar? (Këtu nxënësit mund të përdorin Diagramin e
Venit) C Ç’është letërsia? Si bëhet klasifikimi i teksteve letrare në varësi të anës së brendshme dhe të anës
së jashtme? Cilat janë tiparet e tyre?
Nxënësit diskutojnë rreth pyetjeve të shtruara, plotësojnë njëri-tjetrin, pyesin nëse duan të dinë më
shumë rreth asaj që lexuan e diskutuan. Diagramin e Venit për klasifikimin e teksteve sipas qëllimit
mësuesi\ja e shkruan në tabelë.
Të përbashkëtat
Përdoren në mënyrë aktive dhe pasive
I shërbejnë njeriut për të pasuruar kulturën dhe sjelljen e tij.
HAPI 3
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: (praktikë e pavarur)
Punohet ushtrimi 5, nëpërmjet të cilit nxënësit ushtrohen për të klasifikuar sipas tabelës llojet e teksteve.
Pas plotësimit bëhet diskutimi i ushtrimit.
Pyeten nxënësit nëse njohin ndonjë mit, që lidhet me prejardhjen e shqiptarëve dhe me emrin ilir.
HAPI II
Ndërtimi i njohurive të reja (punë e drejtuar)
Lexohet miti nga mësuesi\ja, kurse nxënësit nënvizojnë informacionet më interesante që marrin prej tij dhe
diskutojnë për to.
HAPI 3
Prezantimi dhe përmbledhja për rezultatet e arritura (punë në çift, diskutim)
Nxënësit punojnë ushtrimet e tekstit sipas kërkesave të dhëna, duke diskutuar përgjigjet për to. Këtu vijnë
në ndihmë informacionet e marra në lëndën e historisë. Nëse është e nevojshme, mund të kërkohet një
bashkëpunim me mësuesin\en e lëndës së historisë.
Ushtrimi 1. Nxënësit sjellin në klasë informacione për fiset e ndryshme ilire.
Ushtrimi 2. Nxënësit gjejnë pikëtakimet e mitit me historinë, duke u mbështetur te emrat e trashëgimtarëve të
Ilirit dhe te fiset ilire, si dhe në vendndodhjen e tyre.
Ushtrimi 3. Nxënësit plotësojnë emrat e hyjnive dhe të trashëgimtarëve të tyre. Ata njohin perënditë greke,
por mirë është që të mbështeten tek ato ilire.
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për hulumtimet e bëra rreth prejardhjes së emrit ilir, dhënien e pikëtakimeve
midis mitit dhe historisë, argumentimet e dhëna gjatë diskutimeve etj.
Detyrat dhe puna e pavarur: Materiale që flasin për simbolet e gjarprit dhe dragoit në folklorin shqiptar.
Literaturë: “Mitologjia ndër shqiptarë”, Mark Tirta, për gjarprin autori flet në faqet 145-163, ndërsa për dragoin
në faqet 121-132.
KLASAT E FJALËVE
Të ndryshueshme të pandryshueshme
Emri, mbiemri, folja, numërori, përemri, ndajfolje, lidhëza, parafjala, pjesëza, pasthirrma.
Ndërtimi i njohurive: DI, DUA TË DI, MËSOVA.
Nxënësit ndalen në tekst dhe plotësojnë tabelën me njohuritë që dinë dhe ato të reja duke u ndalur në pyetjet
që kanë.
DI DUA TË DI MËSOVA
Klasat e ndryshueshme e të Pyetjet e nxënësve Njohuritë e reja
pandryshueshme të fjalëve Fjalët kuptimplota
Fjalët jokuptimplota
Fjalët thirrmore
Sqarojmë nxënësit që fjalët kuptimplota janë ato që mund të qëndrojnë të pashoqëruara dhe të pavarura,
ndryshe quhen dhe të mëvetësishme, ndërsa fjalët jokuptimplota nuk qëndrojnë të pavarura dhe nuk kanë
kuptim leksikor të pavarur (të pamëvetësishme).
Ushtrimi 3
Të ndryshueshme
Emër Mbiemër Përemër Numëror Folje
gjë, këtë, dy prisja,
propozimin, askush, nisën,
djemve, tyre, vazhduan,
gjahtarët, të cilit vendosën
rrugën,
e pyllit,
fushimin
Të pandryshueshme
Ndajfolje Lidhëz Parafjalë Pjesëz Pasthirrmë
përsëri dhe prej, duke, mos, eh
pranë u,
U kërkohet nxënësve që mbiemrin ta zëvendësojnë me një emër të prejardhur prej mbiemrit duke e
emërzuar atë.
P.sh.: Ai është më i miri i klasës. Ajo është më e mira e klasës.
Vazhdohet me përcaktimin e veçorive gramatikore të tyre duke nxjerrë vetë nxënësit përfundime lidhur me
gjininë, numrin e rasë e mbiemrit të emërzuar.
Nxënësit rikthehen në tekst për të punuar me shenjat e tabelës INSERT, duke u ndalur kryesisht në njohuritë
reja.
+ - ?
Njohuri që Njohuri të reja por Njohuri që i di Njohuri që nuk i
nxënësi i di që i kupton ndryshe kupton
Emërzimet kontekstuale janë ato që ndodhin në kontekste të caktuara dhe janë të lidhura me një emër të
përdorur më parë në tekst dhe nuk janë gjithmonë në çdo situatë të përdorur si të tillë.
Mbiemrat, pasi emërzohen, bëjnë pjesë në klasën e emrave. Ata mund të jenë në gjininë mashkullore: i miri,
në gjininë femërore, e mira, dhe në gjininë asnjanëse, emrat prejfoljorë, që vijnë nga mbiemra të formuar
nga pjesoret e foljeve, si vepruar, i vepruar, të vepruarit; mësuar, i mësuar, të mësuarit etj. Ata marrin
sipas rastit e përdorimit, mbaresat e gjinisë mashkullore, femërore dhe asnjanëse.
Ushtrimi 2
Një të mirë, një të keqe, i dituri, të gjallët, të këqijtë, të mirët, i ndershmi, të kërkuarit, të jetuarit, të vërtetën,
me të vërtetën.
Ushtrimi 3
barkploti, barkboshit – emra të gjinisë mashkullore, të prejardhur nga emërzimi i mbiemrave të përbërë
nga emri bark dhe nga ndajfoljet plot, bosh.
i duruari, i lëvduari – emra të gjinisë mashkullore, të prejardhur nga emërzimi i mbiemrave të prejardhur
prejfoljorë i duruar, i lëvduar
i zhveshuri, i përqeshuri – emra të gjinisë mashkullore, të prejardhur nga emërzimi i mbiemrave prejfoljorë,
të prejardhur, me parashtesë, i zhveshur, i përqeshur
fjalështruari, punëmbaruari – emra të gjinisë mashkullore, të prejardhur nga emërzimi i mbiemrave të përbërë
hapshpejti, këmbëlehti – emra të gjinisë mashkullore, të prejardhur nga emërzimi i mbiemrave të përbërë
i mbyturi, i pasuri, i zhyturi – emra të gjinisë mashkullore, të prejardhur nga emërzimi i mbiemrave të
prejardhur prejfoljorë i duruar, i lëvduar
Ushtrimi 4
të vjetrën – emër, i prejardhur nga emërzimi i mbiemrit, gjinia femërore, rasa kallëzore, numri njëjës
E vjetra – emër, i prejardhur nga emërzimi i mbiemrit, gjinia femërore, rasa emërore
e reja – mbiemër, i nyjshëm, gjinia femërore, rasa emërore, numri shumës
E rrëfimit të së vjetrës – emër, gjinia femërore, numri njëjës, rasa gjinore.
revolucionin e madh – mbiemër, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa kallëzore,
T’afërmit e tyne – emër, gjinia mashkullore, shumës, rasa emërore
Rrënojnë të vjetrën – emër, gjinia femërore, numri njëjës, rasa kallëzore.
Flamurin e kuq – mbiemër, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa kallëzor,
E një të riu – emër, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa gjinore.
Ushtrimi 5
Mund të organizohet një konkurs për gjetjen e sa më shumë fjalëve të urta me praninë e mbiemravë të
emërzuar.
Ushtrimi 3
të vepruarit – mbiemër prejfoljor, i emërzuar, i prejardhur nga pjesorja vepruar, gjinia asnjanëse,
numri njëjës, rasa kallëzore;
të së mirës, (të) së keqes – gjinia femërore, numri njëjës, rasa gjinore.
Të mirën – gjinia femërore, numri njëjës, rasa kallëzore
E keqja – gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore
Të mirën – gjinia femërore, numri njëjës, rasa kallëzore
Ushtrimi 4
Në bazë të së vërtetës,
Të së mirës dhe të së keqes,
Midis së shkuarës dhe së ardhmes
Asaj të bukure
Së dashurës
Ushtrimi 5,6,7 sipas kërkesës
Ushtrimi 8
Të ftohtë, të shkuarën, të ngrohtët, e drejta – emra abstraktë.
të holla – përdoret vetëm në shumës.
i mençuri, i marri, barkngopurit, të marrë – emra konkretë frymorësh.
Ushtrimi 9
mbiemra – e çuditshme, e vështira, e tashme, ngastër të kaluar, ngastër të ardhme, e përjetshme,
mbiemra të emërzuar – e tashmja, të tashmen, një e tashme, e së ardhmes, e ardhmja, së ardhmes,
analizohen si emrat: kanë trajtë, gjini, numër e rasë.
Detyrë shtëpie : Ushtrimi 10 sipas kërkesës. (mund ta përdorim dhe si detyrë dosjeje).
Në këtë temë mund të jepet si detyrë dosjeje gjetja e fjalëve të urta me praninë e mbiemrave të emërzuar në
të.
rrëfime të lashta
me strukturë
personifikimi
Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e mësimit të ri: “Narcisi”dhe përzgjedh nxënësit që do të lexojnë. Me
këtë metodë ai/ajo u jep mundësinë nxënësve të lexojnë të gjithë dhe të kontrollohet leximi.
Gjatë leximit nxënësit do të nënvizojnë epitetet dhe shprehjet frazeologjike.
e pacaktuar
pyetës shërbejnë për të pyetur për vende a persona, kush? ka vetëm rasë, cili?, cila, cilët, cilat?, kanë gjini, vetja, vetvetja, ka rasë.
numër, rasë
Përemrat
pronorë tregon kujt
i përket diçka, një send a frymor.Kanë vetë, gjini, numër e rasë. Gj
e kanë sipas pronës
dëftorë tregojnë objekete lidhorë që dhe i cili.e pronarit.
I cilipër
a frymorë që ndodhen larg ose afër folësit. ky, kjo këta këto, i këtillë, ka rasë, gjiniai,
afër dhe e ajo, ata, ato, i atillë
për larg numër. Shërbejnë dhe si mjete lidhëse
+ - ?
Njohuri që Njohuri të reja por Njohuri që i di Njohuri që nuk i
nxënësi i di që i kupton ndryshe kupton
Ushtrimi 4
Teksti i plotësuar me përemrat e pacaktuar.
Në gjithë atë diell të nxehtë qershori fëmija ishte veshur shumë trashë. b) Ata kishin respekt të veçantë dhe
për një copë herë të dy i hapën rrugë me mirësjellje njëri-tjetrit. c) Ndonjëri mund ta bënte fare mirë
projektin
dhe vetëm, sepse nuk ishte i vështirë. ç) Ju falënderoj shumë, por tani për tani nuk kam nevojë për asnjërin.
d) Djali pyeti me shaka se cila ishte e rruga më e mirë për të shkuar pa rënë në ndonjë greminë. dh) Dhoma
e madhe e ngrënies ishte e mbushur me gjithfarë orendish dhe pajisjesh. e) Për një kohë nuk foli më me
askënd dhe ndërronte rrugë për të mos u ndeshur me ndonjërin.
Ushtrimi 5 sipas kërkesës.
Vlerësimi: vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen e
njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Shkruhen ndaras: numërorët themelorë të formuar me pjesëmarrjen e fjalëve mijë, milion, miliard etj. dhe
pjesët përbërëse të një numërori themelor, të lidhura me lidhëzën e: një mijë, dy mijë, dhjetë mijë,
pesëmbëdhjetë mijë, një milion, dy milion e një miliard etj. njëzet e një, tridhjetë e dy, dyzet e katër, treqind e
pesëdhjetëve katër, një milion e pesëqind mijë e dyqind e dymbëdhjetë etj.
Ushtrimi 2, 3, 4 dhe 6 sipas kërkesës.
Për ushtrimin 6 kihet parasysh që tre përdoret në gjininë mashkullore dhe tri në gjininë femërore.
Vlerësimi: vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen e
njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Përralla të njohura në shqip; Nastradini, Elemente të njohura; numri tri, i vogli, njeriu fiton
përralla e tri vëllezërve, etj. mbi fuqitë e mbinatyrshme dhe forcat negative.
Lidhja e temës me njohuritë e nxënësve; stuhi mendimi.
Nxënësit kanë njohuri për përrallën, ndaj dhe risjellin përmes pemës së mendimit njohuritë që kanë rreth saj,
duke listuar dhe përrallat më të njohura shqiptare e botërore dhe autorët më të njohur.
HAPI II
Ndërtimi i njohurive: lexim i pjesës dhe rrëfim i pjesës, pyetje-përgjigje.
Leximi i pjesës bëhet nga nxënësit në heshtje dhe pas disa minutash kërkohet të interpretojnë përrallën me fjalët
e tyre, duke treguar kujdes në leximin e fjalëve të personazheve në dialektin gegë, në të cilin është shkruar
pjesa. Mund të dëgjohen dy rrëfime dhe nxënësit vlerësojnë rrëfimtarin më të mirë.
Nëse ka shprehje dhe fjalë që i kanë hasur në tekst dhe nuk u dinë kuptimin, bëhet shpjegimi i tyre nisur nga
konteksti.
Nxënësve u kërkohet të ndërtojnë nga dy a tri pyetje lidhur me përrallën.
Ndërkohë, pyetjet të cilat duhet të marrin përgjigje pas leximit të përrallës, lidhen me:
o motivin; mesazhin; personazhet; veprimet e tyre.
HAPI III
Prezantimi i njohurive; koment dhe ditarët e të nxënit.
Ushtrimi 3
Në pjesën më të madhe të përrallave, personazhi i vajzës është me bukuri të jashtëzakonshme, karakter të
fortë dhe martesa me të është e vështirë.
Zakonisht këto përralla kanë fund të lumtur dhe ndryshimi në mbylljen e kësaj përralle tregon për
origjinalitetin e përrallave shqiptare, ndonëse kanë ngjashmëri në motive dhe mesazhe.
Përralla të tjera që kanë Të Bukurën e Dheut protagoniste, janë:
E bukura e dheut;
Princi dhe e Bukura e Dheut Djali;
E Bukura dhe zhgaboja.
Në një pjesë të përrallave, E bukura e Dheut ndihmon trimat, me të cilët bie në dashuri, ndonëse atë janë të
varfër, dhe në fund të përrallave martohet me ta.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Hapi II
Ushtrimi 4
Me ditarët e të nxënit, nxënësit komentojnë bisedat dhe takimin e djalit me kafshët. Në çdo bisedë me
kafshët, ndonëse i varfër, si ndodh në përgjithësi në përralla, djali përfaqëson njeriun me virtyte, zemërmirë
dhe që të mirën e sheh si diçka të natyrshme, si ndaj njerëzve, ashtu dhe ndaj kafshëve. Secila nga kafshët
përfaqëson një tipar. Peshku përfaqëson diçka të lirë e të pastër, një element i njohur në përralla për misterin
dhe elementin magjik, të cilin “autori” e përdor për të bërë të mundur të pamundurën për njeriun e
zakonshëm. Shqiponja, simbolikë e origjinës së përrallës, simbolizon lirinë, por dhe forcën e besnikërinë, të
drejtën dhe të virtytshmen.
Dhelpra njihet si simbol i dinakërisë dhe kjo del në fund, kur djalin e fsheh aty ku nuk mund të gjendej më
dhe, ndryshe nga një fund i lumtur dhe i pritshëm për përrallën, kemi një fund të trishtë, duke nxjerrë në pah
dinakërinë e saj. Realizoi dëshirën e djalit sipas fjalës së dhënë, por nuk e beri atë të lumtur.
Ushtrimi 5
Nxënësit sjellin shembuj përrallash me personazhe dhelprat, duke shpjeguar simbolikën e tyre.
Molla është simbol i çelësit të lumturisë, fsheh misterin dhe përgjithësisht ka konotacion pozitiv në përralla.
Pikë 6
Një nga elementet karakteristike të përrallave është që e mira triumfon mbi të keqen dhe ajo kryesisht
përfaqësohet nga njerëz ose qenie të thjeshta, të varfra, por me botë të pasur shpirtërore.
Ushtrimi 8
Nxënësit vëzhgojnë hapësirat e dialogëve, të përshkrimit dhe të rrëfimit dhe diskutojnë rreth tyre.
Dialogët janë të shkurtër, shkëmbehen një a dy fjali mes personazheve, sa për të dhënë raportin që ekziston
apo që krijohet mes personazheve. Një pjesë të konsiderueshme e zë rrëfimi i autorit, kombinuar me dialogët
dhe përshkrimin. Asnjë nga elementet nuk mbizotëron në raport me të tjerët. Përshkrimi dhe rrëfimi shkrihen
në një.
Ushtrimi 9
Një sërë elementesh karakteristike të përrallës janë: numrat, klishetë, personazhet kafshë e njerëz, që hasen
më së shumti, bashkë me simbolikën e tyre.
Numri tre përshkon gjithë përrallën: tre kafshë, i treti përcakton fundin etj.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Letërsi gojore Situata e të nxënit: Informacione për
Rubrika: Të lexuarit Eposin e kreshnikëve dhe epikën popullore
Tema mësimore: Muji dhe Halili
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Muji, Halili, zana, rapsodë, Jutbinë
Nxënësi/-ja:
lexon për të identifikuar llojin e legjendës në letërsinë
gojore;
përmbledh legjendën në pak fjali dhe i vendos një titull;
dallon dhe interpreton figurën e hiperbolës, si
karakteristikë e këtij lloji;
dallon elementin fantastik nga ai real;
gjen shprehje me forcë të madhe shprehëse dhe
shpjegon rolin e tyre.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, fletore, mjete shkollore, tabela, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
shkumësa me ngjyra. ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bisedë, punë e drejtuar, punë në çift, diskutim.
Hapi II. I njeh nxënësit me titullin e ri të mësimit, me llojin e tekstit letrar dhe zhvillon me nxënësit një stuhi
mendimesh për legjendat. Shkruan në tabelë titullin e mësimit dhe plotëson stuhinë e mendimit.
Hapi III. Mësuesi/ ja lexon fragmentin “Muji dhe Halili” duke ruajtur gjatë leximit karakteristikat e gegërishtes.
Nxënësit do të nënvizojnë hiperbolën dhe elementin fantastik.
tekst letrar
lloji i veçantë i rrëfimit popullor
elemente fantastike
legjenda
ngjarje
mrekullia dhe e flet për
përcillet
jashtëzakonshmja një
gojë më figurë historike
gojë
Ka një qëllim, është
trillim poetik:
a. hiperbolë
b. personifikim
Ushtrimi 10. Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre për gjetjen dhe interpretimin e shprehjeve. Më pas
përfaqësues të grupeve do të japin përgjigjet, të cilat mësuesi i shkruan në tabelë.
Shprehja Interpretimi
E shpon anë m’anë Përdorimi i shprehjes anë m’anë në kuptimin
Mbi ftyrë të tokës që përftojnë sot, tregon për lashtësinë e
Asht ende gjallë ndër shpella gjuhës dhe legjendës. Plaga që lë pushka
ndihet në çdo pjesë të trupit.
Hapi II
Ushtrimi 1
Përemrat e fjalisë së dytë dhe të tretë, të parafundit dhe të fundit shënojnë sasi. Të tjerët shënojnë numër
abstrakt.
Ushtrimi 2
Shtatë, tre, pesë, tetë, gjashtë, tridhjetë, njëzet, njëqind, një, dhjetë, nëntë, dy, zero etj.
Ushtrimi 3
Të parmë - dy, një
Të përngjitur - 14
Të përbërë - 100, 30
Shprehje - 25, 45, 7999, 3999
Ushtrimi 4 sipas kërkesës dhe ushtrimi 5 mund të jepet si detyrë dosjeje.
Ushtrimi 6
a. - ndajfolje
b. - përemër
c. - përemër
ç. - numëror
d. - përemër
dh. - numëror
e. - përemër
Ushtrimi 7. Numërorët me nyjë me veçori si mbiemrat janë numërorë rreshtorë.
Ushtrimi 8. Janë përdorime të figurshme në shprehje frazeologjike.
Dëgjojeni tekstin me kujdes dhe dalloni notat emocionale që përshkojnë të dyja këngët.
Dalloni momentet më të rëndësishme nga ato më pak të rëndësishme, personazhet që marrin pjesë, ngjarjen që ndodh, si dhe fi
Pas dëgjimit të këngëve, nxënësit punojnë me fjalorin dhe diskutojnë rreth çështjeve të shtruara më lart.
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për dëgjimin e kujdesshëm, pjesëmarrjen në diskutime për çështjet e
shtruara, si dhe për plotësimin e ushtrimeve në libër.
Nxënësit lexojnë tekstin e dhënë dhe përcaktojnë nëse foljet me të zeza mund të marrin ose jo kundrinorë të
drejtë. Praninë ose jo të kundrinorit nxënësit e argumentojnë sipas formës përfaqësuese dhe sipas
kontekstit. Përcaktohet kushti që foljet të kenë karakter kalimtar ose jokalimtar.
Kështu folja shkrij mund të jetë kalimtare në formën përfaqësuese por në rastin e fjalisë do të shkrinte dëbora
është përdorur si jokalimtare.
Nxënësit kujtojnë kuptimin e formës veprore e joveprore të foljes duke dhënë dhe mënyrat e realizimit të saj.
Për foljet që marrin kundrinor të zhdrejtë pa parafjalë kemi të bëjmë me folje kalimtare të zhdrejta.
Vazhdohet me shenjat e tabelës INSERT në tekst dhe diskutohen njohuritë e reja në lidhje me foljen dhe
formën e saj.
+ - ?
Njohuri që Njohuri të reja por Njohuri që i di Njohuri që nuk i
nxënësi i di që i kupton ndryshe kupton
Ushtrimi 1 sipas kërkesës. Për të parë ndryshimet bëhet qarkimi i elementeve dalluese në formimin e
formës joveprore.
Ushtrimi 2
a. JK
b. K
c. JK
ç. K
d. K
dh. JK
e. JK
ë. K
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Ushtrimi 4
Ushtrimi 6
të kishit dëgjuar - të ishit dëgjuar
do të kishe parë - do të ishe parë
ka veshur - qe veshur
do të pëlqesh - do të pëlqehesh
kënduaka - u kënduaka
pastruan - u pastruan
haptë - u haptë
mbarojnë - mbarohen
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit përaktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Ushtrimi 6
të kishit dëgjuar - të ishit dëgjuar
do të kishe parë - do të ishe parë
ka veshur - qe veshur
do të pëlqesh - do të pëlqehesh
kënduaka - u kënduaka
pastruan - u pastruan
haptë - u haptë
mbarojnë - mbarohen
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit përaktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen e
njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Bazohet në një motiv Karakterizohet nga elemente epike (rrëfimi) dhe dramatike (fund i trishtë për heroin
kryesor, si: besa, nderi apo fjala e dhënë. BALADA kryesor) ndërthurur me elemente lirike.
HAPI II
Ndërtimi i njohurive; vëzhgim materiali filmik, lexim i pjesës, diskutim.
U vendosim nxënësve një fragment nga filmi “Muri i gjallë” dhe nxënësit diskutojnë rreth njohurive që kanë
për këtë baladë.
Lexohet balada me zë , duke u kujdesur për intonacionin, dialektin dhe rimën e përdorur.
Ndalemi në shpjegimin e fjalëve dhe shprehjeve të reja, që nxënësit nuk i kuptojnë nga konteksti.
Përmbledhin dhe një herë shkurtazi subjektin e baladës, duke vënë theksin në momentet kyç, renditjen
kronologjike të veprimeve dhe ruajtjen e intonacionit shprehës.( USHTRIMI 1 dhe 2)
HAPI III
Prezantimi i njohurive. Diskutim
USHTRIMI 3
Këtu bëhet fjalë për temën e qëndresës, murimit të gjallë dhe motivi themelor (kodi moral) që e përshkon është
besa e dhënë.
USHTRIMI 4
Këtu hyn në veprim elementi karakteristik i folklorit: numri tre dhe vëllai i vogël, më i drejti dhe më pozitivi, që e
ruan besën, ndryshe nga dy të mëdhenjtë, besa e të cilit e çon të shoqen drejt flijimit për qëndresën e kalasë.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në
nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur. Vlerësimi mund të bëhet dhe
në fund të orës së dytë.
HAPI II
USHTRIMI 4-5
Nxënësit analizojnë veprimet e vëllezërve dhe nuseve të tyre. Duke u ndalur në veprimet e vëllezërve, vjen
mesazhi që besa është diçka e shenjtë, por dhe kërkon sakrifica për ta mbajtur, është një lloj sprove për
karakterin dhe qëndresën e personazheve. Vetëm vëllai i vogël sakrifikon në emër të besës dhe fjalës së
dhënë, rrjedhimisht dhe të qëndresës së kalasë.
Personazhi i Gjelinës përshkohet nga një sprovë e fortë psikologjike. Mëmësia dhe dashuria për jetën
qëndrojnë nga njëra anë, ndërsa në anën tjetër qëndron përgjegjësia për plotësimi i detyrës përmes flijimit.
Ajo përpiqet të gjejë një zgjidhje të ndërmjetme, e cila i jep mundësinë edhe të kryejë ritin e flijimit, edhe të
mbajë lidhjen me të birin. Gjithsesi, ajo e pranon sakrifikimin, duke qenë se ai është për një interes më të
përgjithshëm.
USHTRIMI 6
Tragjikja në baladë përfaqësohet nga Gjelina, vëllai i vogël dhe foshnja e tyre.
Me murosjen e Gjelinës, familja humbet gruan, bashkëshorten dhe nënën, ndërsa Gjelina humbet mëmësinë,
këtë ndjesi të provuar rishtazi që e çmonte shumë.
Fakti që gjysma e trupit qëndron jashtë, tregon se ajo përpiqet të realizojë të dyja detyrimet.
USHTRIMI 7
Nxënësit identifikojnë elementin e jashtëzakonshëm në baladë.
Lënia e trupit jashtë për të mëkuar të birin edhe pas murimit, njëlloj si të qe gjallë, përbën të
jashtëzakonshmen në forma të ndryshme. Ky element e afron atë me përrallën dhe është një element që
haset në të gjitha baladat.
USHTRIMI 8
Nxënësit gjejnë në tekst ato elemente që i japin muzikalitet poemës, si:
o inversioni- e treta Gjelinë;
o përsëritjet –fjala nanë, (epanalepsa);
o zhurma e çekiçëve;
o Rimat fundore të puthura, të shoqëruara me anaforë.
USHTRIMI 9
Nxënësit gjejnë në tekst vargjet rrëfyese, dialoguese dhe ato medituese, të cilat shpesh herë gjenden të
ndërthurura me njëra-tjetrën. Në dialogë mbizotëron koha e tashme, në vargjet rrëfyese koha e kryer e
thjeshtë, ndërsa në vargjet meditative përdoret mënyra lidhore në kontekstin e së ardhmes.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Ushtrimi 3
Matet shtatë herë e pritet një herë.
Nuk bëhet shuuu pa pasur pula
Nuk mbahet shtëpia me miell hua
Sipas vendit bëhet kuvendi
Dardha që ka kokrra qëllohet me gurë
Puna e sotme nuk lihet për nesër
Hekuri rrihet së është i nxehtë
Nuk bëhen petulla me ujë.
Kryesisht janë folje që kanë vetëm vetën e tretë dhe kanë kaluar në formën joveprore .
Ushtrimi 5
flitet - pavetore, (kalimtare e zhdrejtë)
duket - pavetore
u ngrys - pavetore
bën ftohtë - pavetore
gjëmon - pavetore
durohej - pavetore
zbardh - njëvetore
+ - ?
Njohuri që Njohuri të reja por Njohuri që i di Njohuri që nuk i
nxënësi i di që i kupton ndryshe kupton
Prezantimi i njohurive: Punë e pavarur,
ushtrime. Ushtrimi 1
u dashka
erdhi
dhënë
rënë
ngrënë
dashkan
ndenjur
Ushtrimi 2 dhe 4
Grupi I, vajta e parregullt - foljet e tjera janë zgjedhimi I
Grupi II, shoh e parregullt - foljet e tjera janë zgjedhimi I
Grupi III, ha e parregullt - foljet e tjera janë zgjedhimi III
Grupi IV bie/ rashë e parregullt, (them është e parregullt jo supletive, pra që nuk ndryshon plotësisht formën,
ndërsa ato që ndryshojnë plotësisht formë në pjesore e të kryer të thjeshtë quhen josupletive) foljet e tjera të
këtij grupi janë zgjedhimi III
Ushtrimi 3
Thoshte, kishte rënë, ishte, doja, pata, ishte, kishte qenë, të jetë, kanë rënë.
Ushtrimi 5 sipas kërkesës
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 sipas kërkesës.
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Detyrë shtëpie: Formoni fjali ose përdorini në një tekst çiftet e foljeve të ushtrimi 10.
Është mirë që t’u lihet nxënësve pak kohë për t’u përgatitur për interpretimin.
Punë përgatitore
Meqenëse kënga “Mbolla li te plepi i gjatë” është një këngë e mirëfilltë pune, që lidhet drejtpërdrejt me një
proces pune që në zanafillë e deri sa mbaron, do të ishte mirë që një grup nxënësish (3 vajza) të
improvizojnë gjithë procesin e mjeshtërisë së përpunimit të lirit. Nxënëset të mbajnë në një dorë nga një
shkop në vend të furkës dhe në tjetrin lëmshin për t’u treguar shokëve të tyre se po kryejnë procesin e
tjerrjes. Secila nxënëse do të recitojë një fragment të këngës që tregon një proces të përpunimit.
P. sh.: Nxënësja e parë do të recitojë fragmentin e mbjelljes së kësaj bime që fillon nga vargu: “Mbolla li te
plepi i gjatë…” deri te “…si e shfarosa, donte shkundur”.
Nxënësja e dytë reciton fragmentin që tregon procesin e përpunimit të lirit, nga i cili nxirret fija:
“ …Si e shkunda, donte regjur ...si e rogja, donte zier”.
Nxënësja e tretë reciton fragmentin që tregon procesin e endjes dhe të përgatitjes së veshjes:
“…….Si e zjeva ……” e deri në fund.
Tri nxënëse të tjera le të recitojnë këngën e dasmës, këngën e mërgimit dhe ninullën.
Folklori
Epika Lirika
këngët
këngët heroike, këngët historike, përralla, e dashurisë, ninullat (këngët e djepit), vajet,
legjenda,
miti këngët e dasmës,
këngët e punës, këngët e mërgimit etj.
Mësuesi\ja qarkon te gjinia e lirikës ninullat, këngët e mërgimit, këngët e dasmës, këngët e punës.
Së pari, shoqëron një proces pune në mjeshtërinë e përdorimit të lirit, ku të gjitha proceset e punës
numërohen me radhë, saqë nuk lihen mënjanë dhe veprime të dorës së dytë, të cilat nuk lidhen drejtpërdrejt
me procesin, si p.sh.: thurja e gardhit, ruajtja e arës.
Së dyti, mund të jetë përdorur edhe si këngë didaktike për fëmijët. Nëpërmjet saj fëmija mëson një zinxhir të
tërë me procese pune, forcon kujtesën dhe pasuron fjalorin. Fëmijës i kumtohet mesazhi se këto tesha prej
liri, që ti i vesh aq lehtë, janë bërë me një mije mundime, ndaj ruaji, mos i gris e mos i ndot.
Nga notat e ritmit të punës kalohet te notat e gëzimit në këngën e dasmës, në notat e vajtimit te kënga e
mërgimit, dhe notat e dashurisë e të qetësisë te ninulla.
Bëhet një sqarim i shkurtër nga mësuesi për secilën këngë.
Këngët lirike të dasmës janë shumë të bukura. Ato këndohen gjatë dasmës në kohë të ndryshme: kur fillon
dasma (siç është kënga “Këndon bilbili, këndon”), kur përgatitet nusja apo dhëndri, kur shkohet për të marrë
nusen etj.
Ninullat ose këngët e djepit janë këngë të krijuara nga nënat. Ato i këndojnë fëmijës kur e vënë në gjumë.
Në këto këngë nëna e përshkruan me dashuri e krenari bukurinë e fëmijës dhe e uron atë që të rritet i
shëndetshëm, i zgjuar, i dashur që të shquhet në shoqëri.
Recitohen ose këndohen nga nxënëset këngët e dhëna në libër. Këngën “Moj e bukura More” nxënësit e
kanë më të thjeshtë ta këndojnë, se e kanë të dëgjuar.
Ata kuptojnë se si melodia që shoqëron vargjet e fuqizon artistikisht përmallimin e poezisë, sa të na prekë
edhe ne shpirtërisht e na bën të përjetojmë ato ndjenja të dhembjes së shqiptarëve të asaj kohe, që
detyroheshin të braktisnin vendin e tyre.
Vlerësimi: Vlerësimi do të kryhet për përgjigjet e dhëna nga nxënësit gjatë gjithë orës.
+ - ?
Njohuri që Njohuri të reja por Njohuri që i di Njohuri që nuk i
nxënësi i di që i kupton ndryshe kupton
Tabelën për dallimin ndajfolje emër mund ta plotësojmë dhe për parafjalët duke futur veçoritë që janë para
emrit dhe nuk mund të shkëputen prej saj, nuk marrin përcaktorë sikurse dhe ndajfolja e nuk ndryshojnë
formë.
Ushtrimi 5
Rreth dhe anës
Ushtrimi 6 sipas kërkesës.
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen e
njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Detyrë shtëpie: Të formohen fjali me raste të ndryshme nga ushtrimi 5.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Proza Situata e të nxënit: Punë me tekstin
Kompetenca: Të lexuarit
Tema mësimore: Rinë-Katerinëza
Hapi I. Mësuesi/ja paraqet temën e re mësimore, të cilën e shkruan në tabelë. Më pas, përmes teknikës
Pema e mendimit, rikujton njohuritë e marra për autorin Mitrush Kuteli, si dhe për rrëfenjat: “Vendosa të
shkoj në mërgim” dhe“Gjonomadhë e Gjatollinj”.për këtë ndihmohen nxënësit edhe me anë të pyetjeve:
- Kush është Mitrush Kuteli?
- Ç’dini për të?
- Ç’vepra të tij keni lexuar?
- Cili është ndryshimi i këtij prozatori nga prozatorët e tjerë?
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit se fragmenti është shkëputur nga tregimi me të njëjtin titull.
Hapi III. Do të punohet me teknikën “DRTA”.
Mësuesi/ja do të lexojë me ndalesa, të cilat janë përgatitur më parë. Nxënësit do të sqarojnë, së bashku me
mësuesen, fjalët dialektore apo fjalët e vjetra (arkaizmat).
Hapi IV. Në këtë etapë mësuesi/ja mund të punojë me teknikën Ditari dypjesësh ose me organizuesin
grafik për të komentuar ndjesitë e kundërta të personazheve.
Ushtrimi 4.
Paragrafi Komenti im
ose
Fragmenti nga tregimi Ç’ndjenja e mendime ju Ç’tipare të karakterit dalin
(rrëfenja) shkaktojnë këto fjalë? nga këto fjalë?
Mësuesi/ja u lë nxënësve një kohë të mjaftueshme 7’-10’ dhe u kërkon mendimet, të cilat i shkruan në
tabelë. Duhen shmangur përsëritjet. Nëse është e nevojshme mësuesi jep mendimin e vet duke shtuar një
kolonë me titull komenti i mësuesit.
Rrëfenja Përralla
Pas kësaj merret për krahasim një përrallë dhe mësuesi së bashku me nxënësit ndalet në pikat e
mësipërme:
a. Kujtoni si komunikon autori i përrallës me lexuesin (hyrja, mbyllja, gjatë rrëfimit etj.)
b. Jofrymorët shpirtëzohen.
c. Gjuha e përrallës është e mbushur me shprehje popullore e arkaizma.
ç. Murosja e të gjallëve ose sjellja e tyre prapë në jetë; shndërrimi i princit në bretkosë, i vajzës në zog etj.
Detyrë shtëpie.
Zgjidhni një nga alternativat e detyrës në f. 28. Udhëzohen nxënësit që detyra e parë lidhet me shumë
elemente dhe duhet vënë në plan të parë fantazia, por edhe shfrytëzimi i skenave nga filmat që ata kanë
parë. Ndërsa alternativa tjetër lidhet më tepër me ndjenjat e tyre në një raport krejtësisht personal.
Vlerësimi i orës së mësimit dhe i nxënësve pjesëmarrës.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Njohuri gjuhësore Situata e të nxënit: Punë me tekstin
Tema mësimore: Ushtrime për dallimin e ndajfoljes nga
parafjala
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalët kyç:
temës mësimore: ndajfolje, parafjalë, emër
Nxënësi/-ja:
përcakton klasën e fjalëve për të njëjtën fjalë në përdorime të
ndryshme;
përcakton origjinën e disa ndajfoljeve e parafjalëve që
përdoren dhe si emra;
përdor të njëjtën fjalë në fjali si klasë ligjërate emër, ndajfolje e
parafjalë.
Burimet: Libri “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Stuhi mendimi, punë e drejtuar, diskutim, punë e pavarur.
Ushtrime
Ushtrimi 1 sipas kërkesës
Ushtrimi 2
kur moti i verës - emër
i ka fillesat moti - emër
moti vazhdon - emër
mot kampionati - ndajfolje
moti i vrenjtur - emër
mot në këtë kohë - ndajfolje
mot të bëjmë - ndajfolje
Ushtrimi 3
këtë moti - ndajfolje
rreth - emër
anash - ndajfolje
rreth putrave - parafjalë
përreth - ndajfolje
rreth sheshit - parafjalë
faqet - emër
faqe të ngjeshura - emër
copë rrugë - emër
Ushtrimi 4
prapa, për, krahas, rrotull, matanë, brenda, buzë, pranë, në, përballë.
Ushtrimi 5
buzë, ballë, faqe, majë, mes, rrëzë, anës.
Ushtrimi 6
Afër, drejt, gjatë, jashtë, larg, matanë, para, pas, përmes, pranë, sipër, veç.
Ushtrimi 7 dhe 8 sipas kërkesës.
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Ndërtimi i njohurive: shkrim i lirë, analizë rasti, punë e drejtuar, diskutim, grupet e ekspertëve, punë
e pavarur.
Nxënësve u jepet për të punuar një shkrim i lirë me temë “Atdheu im” ku të përdorin fjalët: nga, që, veç, si
ndajfolje, lidhëz e parafjalë.
Shembujt nga tekstet e nxënësve shkruhen në tabelë dhe nëse nuk janë të plotësuara për të gjitha rastet
ndërtohen së bashku.
Në secilin rast nxënësit tregojnë rolin që kanë fjalët në fjali, si lidhëz, si parafjalë e si ndajfolje. Në cilat raste
qëndrojnë si të pavarura kuptimisht dhe në përdorim, kur si fjalë shërbyese për të lidhur fjali e kur para emrit.
Vazhdohet me grupet e ekspertëve ku pasi ndahet klasa në grupe, një grup ose dy përmes shembujve tregojnë:
Ngjashmëritë e lidhëzave me përemrat lidhorë për të përcaktuar funksionin e lidhëzave në fjali.
Krahasimin e ndajfoljeve me lidhëzat
Krahasimin e lidhëzave me parafjalët
Të gjitha shpjegimet shoqërohen me shembuj.
Ushtrimi 1
Një qenie e papërcaktuar qartë në sytë e personazhit, aspak unike dhe e ngjashme me një qenie të vetme,
që të ngjall mister, frikë dhe ndjesinë e së panjohurës.
Nxënësit përcaktojnë llojin e tregimit si tregim psikologjik dhe mistik, tipik për stilin e Posë.
Vlerësimi: vlerësimi me notë për angazhimin dhe saktësinë mund të përfundohet në orën e dytë.
Metoda, teknika dhe veprimtari të nxënësve: me hapa, diskutim, punë e pavarur me shkrim, vizatim.
Hapi II
Ushtrimi 4. Rrjeti i diskutimit.
Nxënësit japin mendimin e tyre, duke diskutuar e argumentuar alternativën e përzgjedhur.
Megjithatë pika a.) nuk krijon largësi emocionale e psikologjike do ishte përgjigja më e saktë, sepse i gjithë
përshkrimi i personazhit për insektin, halucinacionet në lidhje me të, interpretimi që i bën lëvizjeve, pamjeve
të insektit dëshmojnë për tmerrin psikologjik që ai përjeton dhe gjurmët që ka lënë murtaja dhe vdekja në
mendjen e tij, pavarësisht se ai përpiqet t’u largohet fizikisht.
Ushtrimi 5
Miku i personazhit kryesor fillimisht nuk sheh asgjë dhe nuk i beson mysafirit të tij, pastaj krijesa/insekti i
duket shumë e vogël. Asnjëri prej personazheve nuk e shikon objektin në mënyrë realiste, gjë që na bën të
kuptojmë që të dy mund të jenë të ndikuar nga situata që i rrethon, pavarësisht se në mënyra të ndryshme.
Hapi III
Ushtrimi 6
Në tekst mbizotërojnë më tepër fjalitë me natyrë përshkruese, ku dallojnë përshkrimet që i bëjnë dy
personazhet insektit, si dhe fragmenti i lexuar nga një tekst shkollor, ku jepen të dhëna të detajuara për këtë
insekt sipas shkencës së botanikës.
Ushtrimi 7
Kjo lidhet me temperamentin e personazheve, por dhe me gjendjen psikologjike të secilit. Miku i
personazhit ka natyrë më objektive dhe është i lidhur me shkencën, filozofinë dhe dukurinë e shpjegon
shkencërisht, ndërsa personazhi që rrëfen është një natyrë më meditative dhe dukurinë e shpjegon
subjektivisht.
Ushtrimi 8
Nxënësit diskutojnë duke dhënë mendimin e tyre. Një variant do ishte fakti që personazhi, i tmerruar nga
frika e vdekjes nga murtaja, përfaqëson shumë të tjerë që po përpiqen t’i iknin murtajës dhe vdekjes prej saj,
por që frika e tmerri i shoqëron vazhdimisht.
Ushtrimi 9.
Këtu nxënësit bëjnë vetë një vizatim, sipas përshkrimeve të dhëna në tekst dhe bëjnë krahasimin me
fotografinë e dhënë në figurë.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në
nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Fusha: Gjuha dhe Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
komunikimi
Tematika: Teksti letrar - Proza Situata e të nxënit: Frika në jetën e
Kompetenca: Të folurit përditshme
Tema mësimore: Frika dhe tmerri në arte
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: frikë, tmerr, mister, kinematografi
Nxënësi/ja:
flet rreth gjërave që e trembin atë në jetën e përditshme;
diskuton për ndjenjën e frikës dhe të tmerrit në letërsi dhe
në kinematografi, mbështetur në librat “Herri Poter” dhe
“Drakula”, si dhe te filmat me të njëjtin titull;
gjykon për ndalimin e filmave horror te fëmijët, duke treguar
dëmet që shkaktojnë filma të tillë.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri “Herri Poter”, “Drakula”, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
njohuritë e nxënësit, informacione nga interneti. ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bisedë, hulumtim, lexim në heshtje, pyetje-përgjigje, rrjeti i
diskutimit.
Frikë - përkufizohet si një ngritje emocionale që shkaktohet nga pritshmëria e një stimuli të rrezikshëm, që
është prezent në një situatë konkrete. Është reagim emocional i fuqishëm përballë perceptimit të një rreziku
të vërtetë objektiv apo imagjinar. Është një ndjenjë shqetësimi e thellë kur jemi përpara një rreziku që na
kanoset drejtpërdrejt a përpara një rreziku të ardhshëm, përpara një fatkeqësie.
Tmerr - Frikë e madhe që ndien para një rreziku ose fatkeqësie. Diçka që të fut frikë të madhe.
Mister - Diçka e panjohur ose shumë e fshehtë, diçka që nuk kuptohet ose mezi kuptohet, diçka e errët dhe e
pashpjegueshme, fshehtësi, e fshehtë.
Pas sqarimit të këtyre koncepteve shtrohet pyetja: Pse frika ka lidhje me misterin, me të panjohurën?
Dëgjohen me kujdes shpjegimet që japin nxënësit.
Udhëzohen nxënësit të lexojnë informacionin e dhënë në faqen 40 mbi frikën dhe tmerrin në letërsi dhe në
kinematografi.
Diskutohen pyetjet:
➢ Cili prej jush e ka lexuar librin “Drakula”? Po librin “Harry Poter”?
➢ Çfarë emocionesh keni përjetuar?
➢ Po filmat e realizuar mbi bazën e këtyre librave i keni parë?
➢ Si ju janë dukur skenat e filmit në krahasim me librin?
➢ A ju tërheqin këto lloj filmash?
➢ Si i vlerësoni ju mesazhet e këtyre filmave?
Nxiten nxënësit të përgjigjen lirshëm për pyetjet e shtruara.
Mësuesi i dëgjon me kujdes argumentimet e nxënësve, pa paragjykuar asnjë prej tyre. Argumentimet që
lidhen me pyetjen e fundit, shkruhen në tabelë nga mësuesi\ja.
Vlerësimi: Vlerësohen përgjigjet, argumentimet dhe aktivizimi i nxënësve gjatë gjithë orës mësimore.
Për secilën prej tyre nxënësit japin përkufizimin dhe argumentojnë pse janë kuptimplota ose jo.
Ushtrimi 1
Ushtrimi 3
gjithçka - sende, i pashoqëruar, i ngurtësuar
çdo - sende, i shoqëruar, i ngurtësuar
asgjë - sende, i pashoqëruar, i ngurtësuar
Vlerësimi: Vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë dhe aktivizimin në ushtrime.
Mbani mend!
Shkruhen pa apostrof trajtat përemërore ma, ta, ku nuk kemi një rënie të ë-së, por një shkrirje dy
zanoresh (më + e = ma; të + e = ta): ma dha librin; s’ma thotë; ma thotë; jepma; për të ma treguar; duke
ma treguar; me të na treguar; pa ma thënë; një të ma kujtuar etj.
E ëma dhe të njëmbëdhjetë vëllezërit e mëdhenj nuk donin t’ia jepnin, sepse trimi ndonëse i mirë e i
fisëm, ishte nga një vend shumë i largët. Vetëm i vogli, Konstandini, donte.
- T’ia japim zonja mëmë, - thoshte ai, - se trimi është i mirë. Më ka hyrë në zemër.
- Konstandin biri im, çfarë po thua kështu? - ia kthente e ëma. Aq larg do ma shpiesh Doruntinën
time? Se në e daça për gëzim, për gëzim nuk do ta kem; se në e daça për helm, për helm nuk do ta
kem.
- Të jap besën zonja mëmë, se kur ta duash ti Doruntinën, qoftë për gaz, qoftë për helm, vete unë e ta
sjell!. Nxënësit evidentojnë rastet e përdorimit të apostrofit dhe ndalen në ato të trajtave të shkurtra,
duke u munduar të arsyetojnë arsyen e përdorimit.
Punojnë me shenjat e tabelës INSERT dhe analizojnë të gjitha rastet e përdorimit të apostrofit te trajtat e
shkurtra.
+ - ?
Njohuri që nxënësi i di Njohuri të reja, Njohuri që i di Njohuri që
por që i kupton ndryshe nuk i kupton
Prezantimi i njohurive;Ushtrime.
Ushtrimi 1 faqe 219
M’i , me t’ia, me t’ua, t’u, do t’u, ma, në m’u, ta.
Ushtrimi 2
Ç’t’u desh të shkoje.....
Atëherë vendosa t’ua thosh atë gjithëve....
Nuk di si t’ua mbush mendjen....
M’u mbush zemra ...
... që t’ua përcillnin kolegëve dhe t’ua zbukuronin...
Ushtrimi 3
Do t’i telefonoj motrës.
Mendoj të ta jap dhe ty adresën e bibliotekës elektronike.
Ju lutem, na shkruani emrat si në kartën e identitetit.
Duhet t’i korrigjoni.
Do të shkojmë nesër për ta parë shfaqen e re teatrore?
Përpiqu t’u gjesh bileta të gjithëve.
Pse nuk duhet t’u themi të gjithëve.
Duhet t’i sqarojmë më parë mes nesh.
Ushtrimi 4
....se do t’u thoshte atyre që ta shtynin pak orarin...
.....ia kishte ndryshuar ngjyrat natyrës.
Po të na kishte njoftuar... s’do të na e kishin kaluar...
...se do ta kishin zgjatur aq shumë...
...t’ua punoje të tjerëve
...për t’ia dalë të mësonte...
Ushtrimi 5 bazohet në rregullat e dhëna më sipër.
Vlerësimi: vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për pjesëmarrjen gjatë orës së mësimit dhe për
saktësinë e përgjigjeve.
Detyra: Bëni një shkrim të shkurtër me temë “Autori im i preferuar”, ku të rrëfeni duke përdorur sa më shumë
trajta të shkurtra me apostrof.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Ushtrimi 2
Hingëllimë
U sul përtej gardhit
Vrapoi
Qëndroi
Shkrofëtiu
Goditi tokën
Ngriti kokën
Shkrofëtiu
Vrapoi drejt lumit
Ushtrimi 3
Ushtarëve u dhimbset kali i etur dhe komentojnë të prekur vuajtjet e tij, pavarësisht se ai po përdorej si
strategji lufte për t’u dhënë mundësi pushtuesve turq të merrnin kështjellën nëpërmjet ndalimit të ujit të
pijshëm.
Ushtrimi 4
Rrëfimi bëhet nga dy nxënës duke pasuar njëri-tjetrin dhe duke perifrazuar ligjëratën e drejtë.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në
nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur. Vlerësimi me notë mund të
bëhet orën e dytë.
Hapi I
Ushtrimi 6
Gjetja e ujësjellësit për Tursun Pashën do të thoshte nënshtrim i kështjellarëve, gjë që deri tani me luftë dhe
mënyra të tjera kishte qenë e pamundur. Për kështjellarët, ndërprerja e ujit, i burimit të jetës, do të thoshte
rrezik për humbjen e luftës, pavarësisht se ata vazhdojnë të bëjnë qëndresë dhe të mos i dorëzohen
armikut. Ushtrimi 7
Nxënësit duhet të përdorin sa më shumë emra abstraktë për të përshkruar ndjesitë e tyre.
Ushtrimi 8
Punohet me ditarët e të nxënit.
Në çdo vështirësi, në çdo moment që kështjellarët ishin të pashpresë, figura e Skënderbeut ishte
shpresëdhënëse. Pavarësisht se ngjarjet paraqiten nga këndvështrimi i kampit armik, figura e Skënderbeut,
Heroit Kombëtar, është e pranishme në të gjithë veprën, si nëpërmjet shpresës që u jep kështjellarëve,
ashtu edhe nëpërmjet frikës që u kall armiqve.
Hapi III
Ushtrimi 9.
Shpjegohet koncepti i kohës së brendshme e të jashtme në romanin historik.
Koha e jashtme – Periudha e Skënderbeut, lufta kundër pushtimit osman
Koha e brendshme – koha në të cilën veprojnë personazhet.
Rrëfimi bëhet nga dy këndvështrime:
1. Në pjesën e parë në vetën e tretë shumës, ku rrëfen rrëfimtari i gjithëdijshëm dhe përshkruan si një
vëzhgues i gjithçkaje, i veprimeve, i ndjesive, i anktheve të ushtarëve.
2. Në pjesën e dytë në vetën e parë shumës, ku rrëfehet ngjarja nga këndvështrimi i kështjellarëve. Në
pjesën e dytë rrëfimi i ngjan më tepër një kronike lufte.
Ushtrimi 10.
Në pjesën e parë dialogët ndërtohen si ndërmjet personazheve të panjohura nga turma, si dhe nga
personazhe realë historikë, siç ishte Pashai dhe funksionari i lartë. Në pjesën e dytë mungon dialogu dhe
rrëfimi është më shumë në trajtën e përshkrimit.
Ushtrimi 11
Në këndvështrimin e parë, ku rrëfehen ngjarjet sipas kampit armik, personazhet përqendrohen m shumë te
vuajtja e kalit, ndërsa në këndvështrimin e dytë vëmendja përqendrohet më shumë në ankthin e
kështjellarëve, pa u përqendruar te vuajtjet e kështjellarëve.
Ushtrimi 12
Shkrofëtiu, gulçoi, goditi, u rrotullua, uli turirin, zhgërreu baltën, goditi, u rrëzua.
Ushtrimi13
si një mallkim....- krahasim i zgjeruar (similitudë) Gjak të ngrirë, - epitet
Mbyllnim sytë me tmerr, - metaforë Si hienat - krahasim
Kampi përpëlitet e gulçon, - metaforë Si furi e papërmbajtshme – krahasim + epitet
Përmes tyre jepet gjendja e kështjellarëve, të dëshpëruar, të mbushur me urrejtje ndaj kampit armik, por me
shpresë për mbijetesë.
Ushtrimi 14
Epiteti kalë i bardhë përmendet disa herë për të treguar “pafajësinë” e tij, si një kafshë që po shfrytëzohet për
një qëllim të lig, por që vetë është i pafajshëm.
Ushtrimi 15
Gjergj Kastrioti Skënderbeu
Tursun Pasha.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë titullin e fragmentit: “Kumbulla përtej murit”. U drejton nxënësve pyetjen:
Si mendoni, çfarë tregon ky titull?
Nxënësit japin disa mendime, të cilat mësuesi nuk i kundërshton, por kërkon prej tyre të arsyetojnë për
opinionet e dhëna. Iu tërhiqet vëmendja nxënësve te tabloja e Idromenos “Kopsht shtëpie në Shkodër”, me
qëllim që nxënësi më pas të bëjë përqasjen ndërmjet saj dhe përshkrimit të Koliqit.
Hapi II. Mësuesi/ja informon nxënësit se ky fragment është marrë nga tregimi me të njëjtin titull. Shkruan
në tabelë:
Autori përshkruan ndjesitë e personazhit nëpërmjet kujtimeve të së shkruarës, të fëmijërisë.
Nxënësit lexojnë informacionin për autorin dhe librin. I drejtojnë pyetje mësuesit, nëse u lindin gjatë leximit
të informacionit.
Mësuesi/ja e lexon fragmentin me qëllim që nxënësit të shijojnë përshkrimin në dialektin geg. Gjatë leximit
nxënësit mund të kërkojnë shpjegim për ndonjë fjalë që nuk e kuptojnë, të cilën e shpjegon mësuesi/ja.
Hapi III. Rilexohet fragmenti i ndarë në paragrafë, për të cilët nxënësit do t’u përgjigjen pyetjeve.
botën e ndaluar?
Muri simbolizon:
frenimin individual të njeriut të përgjegjshëm?
konservatorizmin e shoqërisë së kohës përkundër idesë së lirisë së individit?
Nxënësit interpretojnë mendimin e tyre. Mësuesi/ja nuk bën vlerësime për mendimin e drejtë apo jo.
Përgjigjen nxënësit do ta marrin në komentet dhe argumentet e ushtrimeve të mëposhtme.
Paragrafi 3: Ishin 10 vjet ... deri te ... e shije të harrueme.
-Çfarë ndryshimesh vë re?
-Si përshkruhet muri, me çfarë ngjyrash?
-A ndihet në sytë e Lecit muri i vjetër dhe i plakur? Ilustro.
Në këtë fragment autori përdor antitezën:
jasemin...me lule të bardha të çeluna / pleqësia e murit.
- Çfarë interpretimi mund t’i bëni?
Përgjigje: jaseminë e bardhë – harmoni e pafajësisë, me tërheqjen, kureshtjen e vet ngushëllonte
pleqësinë...(vazhdimësi e jetës).
-Përse në sytë e Lecit ka adhurim për kumbullën që zgjatej përtej
murit? Nxënësi: Kumbulla e ka më të lehtë të kapërcyejë murin e vjetër.
Muri i vjetër: norma prangosëse që duhen kapërcyer.
-Për çfarë ëndërronte Leci?
Nxënësi: Sikur të kthehej përsëri fëmijëria e pastër.
Paragrafi 4: Përmbante kopshti ... deri te ... këthente?
-Çfarë të dhënash mësojmë në këtë paragraf?
-Cila është dëshira që i flakoi në shpirt Lec Gurrmollës?
-Cili është shkaku që nji dëshir e falisur i flakoi në shpirt. Ilustroje me fjali nga teksti.
Nxënësi: Ndjeu dëshirën, nevojën e çuditshme për të kërkuar ato kokrra të vogla, të verdha me ngjyrën e
dyllit, të kumbullës përtej murit.
- Në grupin e fjalëve: ato kokrra të vogla, të verdha me ngjyrën e dyllit (pse jo e verdha e diellit). Është
simbol, metaforë apo alegori?
Nxënësi: metaforë.
Detyrë shtëpie. Përshkruani imazhin, ngjyrat që përftoni në vetëdijen tuaj, kur përfytyroni një kopsht që
ka kohë që nuk është punuar, me bimësi të dendur, të rritur spontanisht, me pak dritë, si vendi i princeshave
të zhdukura, nën këmbët e të cilave gjendet një tokë e virgjër, hali përrallash shpalisë nën kâmbët...
Ndërtimi i njohurive; analizë teksti, punë e drejtuar, DI, DUA TË DI, MËSOVA, diskutim.
Ndalemi në poezinë e Naim Frashërit dhe nxënësit gjejnë pjesëzat e formave të ndryshme foljore dhe
parafjalët.
Ndalen në përcaktimin e përdorimit të tyre në gjymtyrët homogjene, duke dhënë mendimin e tyre në
lidhje me përsëritjen e tyre.
Kalojnë në tekst me teknikën DI, DUA TË DI, MËSOVA, për njohuritë mbi përdorimin e pjesëzave e
parafjalëve para gjymtyrëve homogjene.
Shtojmë si informacion se mospërdorimi i parafjalëve para gjymtyrëve homogjene mund të mos bëhet
për arsye stilistike.
Shembull: Ne duhet të ndihemi krenarë për kombin e atdheun.
Vlerësimi: vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për pjesëmarrjen gjatë orës së mësimit dhe
për saktësinë e përgjigjeve.
Hapi I. Kjo orë mësimi do të nisë me leximin e detyrës së shtëpisë, me temë: “Cili është kontributi juaj për
të luftuar dukurinë e gjakmarrjes?”. Dëgjohen dy nxënës, të cilët i përzgjedh mësuesi, por mund të
aktivizohen edhe ata, që kanë dëshirë të lexojnë detyrën. Nxënësit vlerësojnë punën e shokëve. Mësuesi/ja
shkruan në tabelë mesazhin e detyrës.
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit. Informon nxënësit për autorin duke zgjedhur
ndonjë detaj interesant për jetën dhe veprën e tij.
Nxënësit që kanë dëshirë ose të përzgjedhur nga mësuesi lexojnë fragmentin “Jesminë”, ndërsa nxënësit
e tjerë të ndarë në grupe do të nënvizojnë.
Grupi I - Nënvizoni të dhënat dhe detajet që përdor autori për përshkrimin e vendlindjes së mësuesit.
Grupi II - Nënvizoni detajet që përshkruajnë brengën e Jesminës.
Grupi III - Nënvizoni detajet që përshkruajnë brengën e mësuesit.
Përfaqësuesit e grupeve lexojnë paragrafin.
Hapi IV. Mësuesi/jo do të punojë së bashku me nxënësit me tabelën të cilën e vizaton në dërrasën e zezë.
Për efekt kohe nxënësit punojnë në 3 grupe në çifte. Me përgjigjet e përfaqësuesve të grupeve, mësuesi
plotëson në tabelë, ndërsa nxënësit plotësojnë në fletoret e tyre.
Personazhi Çfarë thotë Çfarë mendon Si ndihet
Mësuesi Rrëfen për vendlindjen Nëse kthehem një ditë Ndihet i trishtuar,
atje.. çka do të mbesë pesimist
prej atij dheu...
Jesmina
Babai
Fragmenti Komenti
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, punë e pavarur, INSERT, diskutim, punë
e drejtuar.
Organizimi i orës së mësimit
Grupi i zanoreve YE
• shkruhen me ye fjalët e parme arsye, pyes, fyej, lyej, shkëlqej, kryeneç, dhe fjalët e prejardhura prej tyre: i
arsyeshëm, pyetje, fyerje, i lyer, i shkëlqyeshëm etj.
Grupi i zanoreve UA
• shkruhen me ua: dragua, duaj, huazim, i huaj, muaj (por mujor-e,
- emrat dhe mbiemrat, si: tremujor-i), i përmuajshëm, thua etj.;
- foljet me temë më -ua, si: dua - duam, duam, duaje, duajeni etj.; druaj - druan, (jam) druajtur etj.;
kruaj, quaj, ruaj, rruaj, shkruaj, shuaj etj.,
- shumësi i së kryerës së thjeshtë: quajtëm, ruajtëm ...,
- habitorja dhe pjesorja e foljeve me temë më -o: mësuakam, punuakam; mësuar, punuar, sulmuar, treguar etj.
Grupi i zanoreve UE
• shkruhen me ue:
- emrat dhe mbiemrat foljorë të formuar me prapashtesat -s dhe -shëm nga folje me temë më -o / -ua, si
edhe fjalët e formuara prej tyre: botues-e, dëgjues-e etj.; i afrueshëm, i dëgjueshëm, i gëzueshëm, i
paharrueshëm etj, (mëso/ mësuar; puno/punuar; gëzo/gëzuar)
Kujdes! Trajtat foljeve të tipit kryej, bluaj etj., duhen shkruar me togjet ye, ua, ndonëse në trajtat joveprore nuk
kanë grup zanoresh: kryhet, bluhet etj.
U plotësojmë nxënësve njohuritë në lidhje me përdorimin e grupeve të zanoreve dhe kalojmë te ushtrimet.
Ushtrimi 2
Këtu vërejmë që gegërishtja është përdorur në shtypin e shkruar deri në fillim të shekullit XX.
Në fragmentin e dhënë
Ushtrimi 3
pabesueshmet; filluaka; pyeturi; shquanin; dragua; mrekullueshme kuptueshmëri; përkryer; pëlqyeshme;
pazbërthyeshme; shfrytëzuar; besueshmërinë; cenuar
Ushtrimi 4
caktuakan; kuptueshme; kapërcyell; zhgënjyese; pikëpyetje; drithëruan; zgjoheshin; bashkëvuajtëse;
quajtura; shuhej; mësuan
Ushtrimi 6. Kujtojmë që bazë për të formuar habitoren është pjesorja e foljes dhe në zgjedhimin e parë
zanorja-o- zbërthehet në grupin- ua-. Vëmë në dukje se bashkëtingëllorja -h- e së tashmes joveprore nuk ka
lidhje me grupin e zanoreve, por me mbaresën e joveprores për zgjedhimin e parë.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për pjesëmarrjen gjatë orës së mësimit dhe për
saktësinë e përgjigjeve.
Ushtrimi zhvillohet në formë konkursi dhe nxirren rregullat nga nxënësit për drejtshkrimin e fjalëve që kanë
takim të njëpasnjëshëm të zanoreve të njëjta.
Kur në formim fjalësh takohen dy zanore të njëjta, ato shkruhen të dyja: i paaftë, i paafrueshëm, i
paanshëm, paanësi, i paapelueshëm, i paarmatosur, i paarrirë, deetimologjizim, kryeengjëll, antiimperialist,
autoofiçinë, joobjektiv, joorganik, jooksidues, joorigjinal, mikroorganizëm etj.
Nxënësit i rikthehen tekstit me shenjat e tabelës INSERT dhe punojnë me njohuritë e tjera për
drejtshkrimin e takimit të dy zanoreve te fjalët e përbëra.
Ushtrimi 3
të paarsimuar e paanalizueshme porsaardhur
Ushtrimi 5
Koordinojë, ndërkufitar, zoologut, paraardhës, i pakoordinuar, i pakontrolluar, të paarritshme, cunguar, të
paaftë,
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për pjesëmarrjen gjatë orës së mësimit dhe për
saktësinë e përgjigjeve.
Në gjuhën shqipe, gjatë shekujve por edhe deri më sot, hyjnë fjalë nga gjuhë të tjera. Ato shkruhen sipas
rregullave të drejtshkrimit të shqipes.
1. Fjalët me prejardhje të huaj dhe emrat e përveçëm, që kanë grupet e zanoreve -ia-, -ie-, -io-, -iu-, i ruajnë
këto grupe, kur ato janë në trup të fjalës: ia - dialekt, miliard, pianist, financiar etj;
ie - ambicie, bankier, higjienë, tastierë
etj; io - komision, iluzion, injeksion, milion
etj; iu - helium, herbarium, stadium etj.
Diana, Iliada, Danieli, Violeta, Molieri etj.
Mbani mend! Ka disa fjalë që shkruhen me -ja-, -je-, -jo-, -ju-: plejadë; medalje, objekt, projekt, fjord, rajon,
pavijon, adjutant etj.
Grupet -ia-, -ie-, -io-, -iu-, shkruhen me ja-, je-, jo-, ju-, kur gjenden në fillim të fjalës: jaht, jamb, jeniçer,
jezuit, jod, jon, jug, juri, Jalta, Jerusalem, Jordan, Jupiter etj.
Fjalët e huaja dhe emrat e përveçëm, që kanë -aj-, -ej-, -oj-, -uj-, shkruhen:
100
- me j kur janë në trup të fjalës: lajtmotiv, volejboll, bojkotoj, Hajne; Rio-de-Zhanejro, Troja.
- me i kur këto janë në fund: Uruguai, Shangai, Sidnei, Sergei, Tolstoi.
- Fjalët dhe emrat e përveçëm me burim nga latinishtja a nga gjuhët romane, si edhe nga greqishtja, të
cilat në gjuhën shqipe kanë një c të ndjekur nga zanorja e ose i, shkruhen me c dhe jo me ç a me s.
certifikatë, celebrim, kancelar, proces etj.; bilance, elektricist, klasicizëm, konciz, publicistikë, agjenci etj.
Mbani mend! Shkruhen me ç dhe jo me c: biçikletë, çiklist, çiklizëm, çimento etj. Shkruhen me s fjalët:
dispensë, mensë.
- Fjalët dhe emrat e përveçëm, me burim kryesisht nga greqishtja, latinishtja e nga gjuhët romane, që kanë
një g të ndjekur nga një e ose i, shkruhen me gj e jo me g. gjenetik, gjenezë, gjeni, higjienë Egjipti, Eugjen,
Gjeorgjia; gjirafë, Algjer-i, Belgjikë, Gjenevë etj.
Kujdes! Shkruhen me xh dhe jo me gj fjalët: inxhinier, xhandar, xhandarmëri, xhenier, xhenio, xhirim,
xhiro, xhiroj, inxhinieri, xhirues, xhaketë, xhelatinë, xhol.
- Shkruhen me h- fjalët që në greqishten e vjetër fillonin me zanore të aspiruar dhe në latinishten me h:
himn, hiperbolë, hipizëm, rehabilitoj etj.; Hagë, Hamburg, Hanoi, Hanover, Helsinki etj.
- Fjalët e huaja që burojnë nga nga greqishtja e vjetër, latinishtja ose nga gjuhët romane dhe që në këto
gjuhë kanë një l të thjeshtë ose dyfishe, shkruhen me l dhe jo me ll: kolonë, luks,analogji, atlas, kolos,
komplot, logjikë, lotari, lustër, lustroj, mitologji etj. Apolon-i, Atlantiku, Babiloni-a etj
Mbani mend!
a. Ndër fjalët me burim nga anglishtja shkruhen me l: gol, golf, kloun, klub, etj. dhe me ll:
basketboll, futboll, hendboll, penallti, volejboll etj.
b. Ndër fjalët e reja të burimit sllav shkruhen me l: polak, polka, etj. dhe me ll: bjellorus, sllav,
sllovak, slloven etj.; po kështu Bjellorusi.
- Fjalët me prejardhje kryesisht nga gjuhët romane dhe që në këto gjuhë kanë rr, shkruhen me rr dhe jo me
r. arrestim, arrivist, arrogancë, karrierë, irracional, korridor, korrigjoj, surrealizëm, tarracë, territor, terror etj.
- Shkrimi i emrave të përveçëm të huaj mbështet përgjithësisht në shqiptimin e tyre në gjuhët përkatëse,
duke iu përshtatur sistemit grafik të shqipes. Aligieri, Atila, Bethoven, Gëte, Moxart, Vagner, Vilhelm Tel,
Zhan- Zhak Ruso etj.; Bolonjë, Havai, Këln, Lajpcig, Mançester, Nju-Jork, Rio-de-Zhanejro etj.
Mbani mend!
Disa emra të përveçëm me prejardhje të huaj shkruhen sipas traditës së ngulitur prej kohësh në
gjuhën shqipe: Bruksel, Korfuz, Moskë, Paris, Selanik, Stamboll, Suedi, Vjenë, Zvicër etj.
Nxënësit ndahen në grupe të vogla dhe u jepet materiali i mësipërm në fisha më ngarkesë afërsisht të
njëjtë, që t’i studiojnë dhe të risjellin informacionin të ilustruar me shembuj.
Ushtrimi 2
Media, italiane, dimension, studiuesit, studionin, kamerier, materiale, rajon, devijonin.
Ushtrimi 3
Zhongler, certifikatë, anulim, dezintegrim, gjenocid, dezinfekton, atelie, diversion, të impenjuar, korrekt,
mazhorancë, vizionar.
Ushtrimi 4
Lajtmotiv, Bajkal, bojkotoj, likuidim, Molier, hokej, Vjenës, tastierat, gjenial, egjiptian, higjiena, kauboj,
brazialian, Sofie, Bombei, Sidnei.
Ushtrimi 5
Gjeneral, gjenetik, gjenezë, Gjermani, Gjenevë, mitologji – fjalët me origjinë nga greqishtja ose latinishtja
shkruhen me -gj- dhe jo me -g-.
Inxhinier, xhandar, - shkruhen me -xh- dhe jo me -gj-.
Ekzakt, ekzaltoj, ekscentrik, ekskavator, eksluziv, -, Shkruhen me ks fjalët e burimit grek a latin që
përmbajnë elementin eks të ndjekur nga një bashkëtingëllore, dhe me kz fjalët e po këtij burimi që
përmbajnë elementin eks të ndjekur nga një zanore ose temat ekzo a hekza: ekscentrik, ekskavator,
ekskluziv, ekzistencializëm etj.; ekzocentrik, ekzodermë, ekzogami, ekzogjen, ekzotik etj.; hekzametër,
hekzaklorant etj.
Mitologji, monolog, Apoloni- shkruhen me- l -dhe jo me –ll-.
Shkruhen me ll - hendboll, penallti.
Ushtrimi 6
• Shkruhen me -z- fjalët e huaja të formuara me parashtesën dez- (des-), kur s-ja e parashtesës gjendet
në pozicion ndërzanor:
dezinfektoj, dezinfektim, dezintegroj, dezintegrim etj.
• Fjalët me parashtesën dis- përpara një bashkëtingëlloreje dhe ato me parashtesën trans- e ruajnë
gjithmonë s-në e parashtesës në shkrim: disharmoni, diskreditoj, diskriminim, disnivel, dispeçer, disponoj,
dispozitë etj.;
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për pjesëmarrjen gjatë orës së mësimit dhe për
saktësinë e përgjigjeve.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Hapi II
Ushtrimi 4
Ndërthurja e elementeve reale me ato fantastike bëhet në disa aspekte:
– personazhet;
– koha;
– hapësira.
Kështu, personazhet e Zanës e Dragoit paralelizohen me Dilën dhe Delinë.
Koha reale është ajo në të cilën autori vendos ngjarjet e personazheve, ndërsa koha joreale, ajo e Zanës
dhe e Dragoit, është e motmotit. Hapësira është bjeshka, qarri nën të cilin pushonte Dila dhe që identifikohet
me vendin ku lidhën besën Zana dhe Dragoi.
Ushtrimi 6
Autori i rimerr emrat disa herë gjatë rrëfimit, sikurse rimerr historinë e Zanës. Këto elemente e ndihmojnë
në krijimin e një spiraleje rrëfimi, e cila, nëpërmjet gjërave që përsëriten, ndërthur historinë e legjendës me
historinë e rrëfimit. Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve se rimarrja e krijimeve folklorike nuk është e panjohur
në letërsinë shqipe, mjafton të kujtojmë Rinë-Katertinzën dhe tregime të tjera të Kutelit.
Ushtrimi 7
Mënyra e strukturimit të historisë është ndryshe nga ajo tradicionale. Nuk ka një rrëfim klasik, me hyrje,
zhvillim e mbyllje. Po ashtu, shikojmë që paragrafët ndryshojnë dhe nga madhësia. Ka nënndarje që
përbëhen me vetëm një fjalë, që është zgjedhje e qëllimshme e autorit dhe bëhet për qëllime stilistikore. Ky
fragmentarizim, i ndarë ashtu siç ndahen kapitujt e një romani, shërben për të ndarë ngjarjet që zhvillohen
në kohë të ndryshme, pra ndan historinë e Zanës dhe të Dragoit me historinë e Dilës dhe të Delisë;
gjithashtu ndan dhe ngjarjet që i përkasin së njëjtës kohë, por që zhvillohen në vende të ndryshme, siç janë
rrëfimi për Dilën që qëndron nën qarr, me ngjarjet që ndodhin në kafenenë e vogël të katundit.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Detyrë shtëpie:
Ushtrimi 5 jepet si detyrë shtëpie sipas kërkesës.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Ushtrimi 5
Momenti kur njeriu nga fajtor kthehet në i ndëshkuar jepet me pjesën: ... edhe ky njeri ka kamxhikun e
vet që fishkllon dhe e rreh ndër ndjenja, asht kamxhiku i pamëshirë i jetës; ti harron se ky njeri mundet me
pasë te shpija katër-pesë palë duer të vogla që nuk dijnë asgja tjetër, veç bukë me lypë. Nga ky fragment
kuptojmë që i dhunuari dhunon, pra njeriu, dhunën psikike dhe shpirtërore që i sillte mjerimi, e përçonte si
dhunë fizike te kafsha e punës. Pra, njeriu, edhe pse qenie me ndërgjegje, nuk i shpëton dot reagimeve të
pavetëdijshme.
Grupi II
Në paragrafin e parë, përshkrimi me epitete e krahasime i kalit: trupi i djersitun; u ba si lamsh dejesh; kryet
në vuajtje; i shtrimun përpara etj.
Paragrafi i tretë: një kufomë e gjallë; që si fantomë i rri kundruall; kali, bota e mjerueme; e fundit kufomë etj.
Paragrafi i fundit, gjendje mundimi e dhimbjeje të jashtëzakonshme.
Përmes këtyre imazheve pasqyrohet bota, shoqëria njerëzore, vuajtja, kamxhiku dhe njeriu, lufta e njeriut
për mbijetesë në një shoqëri të vuajtur e të pashpresë.
Grupi III
Fillimisht kujtojmë tiparet e prozës poetike: formë poetike e shkruar në prozë që del jashtë rregullave që
lidhen me ecurinë e një proze, kryesisht në lidhje me gjuhën e imazheve dhe me ndikimin emocional dhe që
nga ana tjetër nuk respekton rigorozisht tiparet klasike (kërkesat strukturore) të poezisë tradicionale (rima,
ritmi, metrika, asonancat, aliteracionet etj).
Kështu, tiparet e prozës poetike i gjemë në përshkrimin e imazheve të rrugës, të gjendjes së kalit, të
gjendjes së shpërfytyruar të njeriut, në ritmin e brendshëm (veçori e poezisë, që u përmend më lart), të
krijuar përmes përsëritjeve e pyetjeve retorike.
Hapi III
Ushtrimi 7
Shprehjet popullore, si pasthirrmat “Hyjo”, mallkimi “Të marroftë Zoti!” apo urimi “Ta pasha hajrin!” shprehin
gjendjen shpirtërore të njeriut, i cili, i pazoti për të vënë në punë kalin, “kërkon ndihmë” prej urimeve dhe
mallkimeve. Mjete të tjera, me të cilat autori shpreh gjendjen e mjerueshme, trishtimin dhe melankolinë, janë
imazhet e forta poetike që krijohen përmes përshkrimeve të detajuara, dialogu i zhdërvjellët mes personazhit
që rrëfen dhe mikut të tij.
Ushtrimi 8
Gjendje - ngjante, dridheshin vrimat e hundës, ishte bamë përgjysëm, s’pikoshin, barra ishte e randë,
ngjajnë, një kufomë i rri kundruall, zu të qelbet, dhimbsej, ndiente si unë, meriton, flitshin, e rreh ndër
ndjenja, harron, me pasë, shikojshe njerin, nuk dijshe.
Lëvizje - ngasi kalin, fshikullonte, binte, rraheshin, përkuleshin, dridheshin.
Mbizotërojnë foljet e gjendjes, kjo lidhet dhe me veçoritë e prozës poetike që u thanë, dhe që autori nuk ka
qëllim të rrëfejë një ngjarje, por të pasqyrojë një gjendje të shoqërisë.
Vlerësimi
Vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen e
njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Fillimisht diktojmë tekstin e mëposhtëm dhe më pas nxënësit plotësojnë ushtrimet e dhëna.
3 pikë (mësuesi ul një pikë për përsëritje gabimesh)
Historia e arsimit shqip është sa e lashtë, po aq edhe krenare, me gjithë vështirësitë dhe sakrificat e
zhvillimit të saj. Themi e lashtë për faktin se shqiptarët nuk pushuan së punuari për të zhvilluar arsimin shqip
në trojet etnike shqiptare. Kështu, historia e arsimit shqip është e mbushur me ngjarje lavdie, krenarie, deri
në sakrifica sublime që bënë mësuesit e popullit. Ata duke ditur thënien e njohur se “arsimi është arma
kryesore e çdo populli” dhanë çdo gjë për çështjen e arsimit shqip. Në marrëveshjen e arritur në Vjenë, më
21-22 prill 1941, ndërmjet Berlinit dhe Romës, të përfaqësuar nga ministri i Jashtëm gjerman dhe ministrit i
Jashtëm i Italisë
ishte përcaktuar harta e re politike e Ballkanit. Harta mbështetej në parimet e ndarjes së zonave të
influencës midis Gjermanisë, Italisë dhe Bullgarisë. Pushtuesi njohu të drejtën e përdorimit të gjuhës shqipe
dhe të zhvillimit të arsimit e të shkollave shqipe. Këto masa do të ndikonin në forcimin e lidhjeve, të unitetit e
të vetëdijes kombëtare të shqiptarëve.. Gjatë viteve 1941-1944 arsimi në Kosovë punonte në bazë të ligjeve
dhe rregullave arsimore të Ministrisë së Arsimit të Shqipërisë, të cilën e udhëheq fillimisht Ernest Koliqi. Kjo
ministri përcaktoi detyrat e Drejtorisë së Arsimit, të inspektorëve të arsimit dhe komisioneve shkollore. Po
ashtu kjo ministri merrej edhe me studimin e programeve mësimore, teksteve shkollore, si dhe me nevojat e
tjera që mund të dilnin gjatë punës. Komisionet shkollore krijoheshin pranë çdo komune dhe përbëheshin
nga kryetari i komunës, drejtori apo kryesuesi i shkollës, si dhe nga mësues e përfaqësues të prindërve.
Ushtrime plotësuese
Ushtrimi 1
Gjeni format e gabuara të përdorimit të apostrofit dhe jepni formën e saktë. 5 pikë
do t’i them
do tu thuash;
të mia numërosh një nga një;
ma dha librin
do t’ia njoftoj
duam tju nderojmë
të mos mua prishni qejfin
su pëlqen
t’ua kujtojmë
Ushtrimi 2
Gjeni fjalët e shkruara gabim. 6 pikë
braziljan, financiar, antibiotik, ambicjoz, violinë, digjital, Vjenë, akuarjum, Diana, koordinatë, alkol, censurë,
çertifikatë, proçedurë, motoçikletë,
Ushtrimi 3.
Plotësoni fjalët. 10 pikë
K_ _perativë, leu_emi, publi_istikë, akuar_um, ob_ektiv, kolon_al, kolon_alizëm, bank_er, mil_on, in_inieri.
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0- 6 7-8 9-10 11-15 16-20 21-22 23-24
Ushtrimi 1 Gjeni format e gabuara të përdorimit të apostrofit dhe jepni formën e saktë. 5 pikë
do t’i them, do tu thuash; do t’u thuash
të mia numërosh një nga një; të m’ia numërosh
ma dha librin
do t’ia njoftoj
duam tju nderojmë duam t’ju nderojmë
të mos mua prishni qejfin të mos m’ua prishni qefin
su pëlqen s’u pëlqen
t’ua kujtojmë
11
HAPI IV: (Mbajtja e strukturuar e shënimeve) Nxënësit orientohen drejt tekstit. Lexojnë informacionin e
dhënë në Rendi i përcaktorëve dhe plotësojnë organizuesin grafik me rastet e rendit të përcaktorëve.
Nr. Rendi i përcaktorëve (nga informacioni) Rastet e përdorura nga unë në situatën e dhënë
1 Mbiemër i nyjshëm + mbiemër i panyjshëm
2 Mbiemër i nyjshëm + mbiemër i nyjshëm
3 Përemër + mbiemër
4 Mbiemër + emër
5 Përemër + emër
6 *Emër në gjinore +emër me parafjalë (kur Fb
është emër prejfoljor)
*Emër me parafjalë+emër në gjinore (kur Fb
nuk është emër prejfoljor)
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 5. Kërkoni nga nxënësit që çdo GE të zgjerohet me jo më pak se 2 përcaktorë të
shprehur me mbiemër të nyjshëm dhe të panyjshëm, përemër pronor, emër në rasën gjinore.
Shënim: Një punim i kujdesshëm i kësaj detyre do t’i ndihmojë nxënësit për temën e ardhshme për shkrimin
e nyjës së përparme.
Hapi I. Mësuesi/ja u paraqet nxënësve pamje të Tokës të marra nga sateliti. Nxënësve nuk u kërkohet
mendim për pamjet që po shikojnë.
Hapi II. Parashikim me terma paraprakë. Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat: universi plak, një hekurishte,
Gjykatësi i Apelit, duhej të zhdukej, përtej kohës e hapësirës sonë, universe të tjera.
Nxënësit shkruajnë një tregim, të cilit i vendosin një titull. Kjo veprimtari zgjat deri në 7 minuta. Edhe për
këtë veprimtari nuk bëhet nga mësuesi asnjë vlerësim.
Hapi III. Mësuesi/ja ka shkruar në tabelë titullin e temës së re: “Lamtumirë, universi plak”.
Nxënësit lexojnë informacionin për autorin dhe librin dhe fragmentin e lexojnë zinxhir. Gjatë leximit atyre u
jepet si detyrë të nënvizojnë ato detaje që dallojnë mjedisin fantastiko-shkencor.
Mësuesi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve se ky tregim është fantastiko-shkencor. Nxënësit lexojnë
informacionin mbi termin fantastiko-shkencor dhe plotësojnë në tabelë me mësuesin organizuesin grafik:
i shkurtër rrëfen një ngjarje
reale
ka mesazh tregimi fantastiko-shkencor veprojnë
joreale
personazhe detaje fantastike detaje shkencore
Përgjigjja: “Jeni të sigurt se nuk keni bërë ndonjë gabim duke e klasifikuar si inteligjente këtë formë jetese
të quajtur qenie njerëzore?”
Ushtrimi 3. - Cili është morali i fshehur në këtë fragment?
Përgjigjja: Qenia njerëzore e këtij universi është përgjegjëse për shkatërrimin e kushteve natyrore,
përgjegjëse për mosangazhimin e mbrojtjes së universit plak, vlerave që janë krijuar me kohë.
- Cili është mesazhi që jep shkrimtari?
Përgjigjja: Ta duam universin, të ndihmojmë në mbrojtjen e tij nga shkatërrimi.
Mesazhin dhe moralin mësuesi/ja e shkruan në tabelë.
Ushtrimi 4. Nxënësit plotësojnë skemën e ushtrimit duke ilustruar me pjesë nga teksti:
a) Fredi është Shefi Shfarosës, pra merret me shfarosjen e universeve.
b) Gjykatësi i Apelit është gjykatës dhe detyra e tij është të hynte në lidhje me universin, të intervistonte
dhe të shpallte vendimin.
c) Sekretar i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara është kryetari i Organizatës të të gjitha shteteve.
Hapi V. Mësuesi/ja kërkon prej nxënësve të ndajnë personazhet në grupe: në reale dhe fantastike.
Mësuesi/ ja paraqet në tabelë organizuesin grafik.
Personazhet reale Çfarë thonë? Si ndihen?
- Sekretar i Përgjithshëm i - protestuan - të indinjuar
Kombeve të Bashkuara - kërkuan të bënin një - të dëshpëruar
- kryetarë shtetesh konferencë mbi konferencë
- njerëz, të rinj - larg duart nga Bumbledori
- protestues - shfajësime
- propozime të rastit
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë mësimi me leximin e detyrës së shtëpisë. Përshkrimi i personazheve,
karakterizimi i tyre nga fjalët që thonë dhe ndjeshmëria e tyre. Si ndihen?
Hapi II. Mësuesi/ja krijon organizuesin grafik në tabelë për të përforcuar njohuritë e marra për tregimin
fantastiko- shkencor.
“Lamtumirë universi plak” tregimi fantastiko-shkencor.
Plotëson në tabelë të gjitha veçoritë e tregimit fantastiko-shkencor.
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.
Ushtrimi 5. Dy dimensionet që rregullojnë jetën tonë:
a) hapësira
b) koha
Shkruani në fletore sa më shumë fjalë, që u referohen këtyre dy dimensioneve (fusha leksikore).
Ushtrimi 6. Ky ushtrim shkathtëson nxënësit të zgjidhin termin e saktë në një kohë të shkurtër. Mësuesi/
ja i udhëzon nxënësit të bëjnë një zgjedhje pa iu rikthyer leximit. Zgjedhja e fjalës në çiftet e dhëna përcakton
dhe nivelin e të kuptuarit.
Hapi IV. Nxënësit lexojnë individualisht informacionin e librit në faqen 73, “Fantastiko-shkencorja në art”.
Nxënësit në këtë veprimtari duhet të gjejnë ngjashmëritë dhe lidhjen ndërmjet faktit shkencor dhe fantazisë
në fragmentin “Lamtumirë, universi plak”.
Në faktet shkencore kemi të dhënat mbi universin dhe ekzistencën e universeve. Në fakte të imagjinuara
në fantazinë e njeriut:
-pjesëmarrja e personazheve
-konflikti që zhvillohet ndërmjet qenies njerëzore dhe të dërguarit
-Federata e Universeve
-rregullat
-procedura e apelimit etj.
Hapi V. Për këtë ushtrim do të punohet me Integrim ndërlëndor.
Grupi I – grupi i biologjisë
Grupi II – i historisë
Grupi III – i pikturës
Çdo grup do të punojë me materialet e nevojshme, duke sjellë komentin e tyre në postera. Do të krijohet
turi i galerisë. Nxënësit komentojnë idetë e paraqitura me poster. Në fund të orës së mësimit mësuesi
vlerëson disa nxënës për njohuritë e përvetësuara dhe për pjesëmarrjen aktive. Mësuesi/ja nxit dhe nxënësit
e tjerë.
Hapi I
*Një model i këtij udhëzuesi mund të jetë:
shkruhet në tabelë GE
takimi i autorit të librit të ri me nxënësit
Sa GE dalloni?
Cilat nyja të përparme janë përdorur?
Në cilën rasë është secili prej emrave në këto GE?
Në ç’përfundim arrini për përdorimin e nyjës?
*Pas çdo rregulli të zbuluar është mirë që nxënësit të ushtrohen duke ndërtuar GE të reja.
P.sh.: Shkruhet GE vendimi i mësueses së gjuhës
emri bërthamë – vendimi + emër në gjinore + emër në gjinore.
Hapi II
Tërhiqet vëmendja e nxënësve në vendosjen e nyjës te GE të zgjeruara, ku përcaktori i një emri bërthamë
mund të kthehet në emër bërthamë të një përcaktori tjetër. P.sh.:
Hapi III
Rregullat drejtshkrimore shkruhen në skeda, të cilat mund t’i mbajnë gjatë punimit të ushtrimeve.
Hapi IV
Punë e pavarur
Punohen ushtrimet 1 – 4 sipas kërkesave të dhëna.
Ushtrimi 5 të kontrollohet si diktim.
Ushtrimin 6 mund ta shfrytëzoni si punë për portofol.
Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për zbatimin në praktikë dhe argumentet e përdorura të përdorimit të secilit
rregull drejtshkrimor.
Sigurisht, nëse ndonjë nga nxënësit do të shkruajë diçka tjetër që s’ka lidhje me skemën e dhënë, është i
lirë ta shkruajë. Mësuesi\ja sqaron se këto sugjerime janë vetëm ndihmëse dhe jo të detyrueshme të ndiqen.
Nxënësit nuk duhet të harrojnë t’i vendosin një titull krijimit të tyre.
Mësuesi\ja sqaron se në përfundim të detyrës secili nga nxënësit mund të vlerësojë punën e tij, duke u
ndihmuar nga tabela e vetëvlerësimit në fund të faqes 83.
Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për realizimin e kësaj detyre. Mësuesja kalon bankë më bankë dhe
i ndihmon kur ata kanë nevojë.
Kjo detyrë vazhdon edhe orën e dytë, pasi puna me shkrim do të zhvillohet në dy orë.
Në përfundim të detyrës, nxënësit lexojnë disa nga shkrimet e tyre dhe diskutojnë se cili u pëlqen më shumë
dhe pse.
Vlerësimi: Bëhet vlerësimi për idenë, respektimin e strukturës së një tregimi fantastiko-shkencor, për
origjinalitetin, si dhe respektimin e rregullave drejtshkrimore në shkrimin e tyre imagjinar. Shkrimet më të
mira mund të vlerësohen me notë sipas planifikimit të mësuesit.
Unë ndihem
i respektuar si?
Hapi III
Zbatimi në praktikë i njohurive të marra.
Punohen ushtrimet 1 – 6 sipas kërkesës së dhënë
Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për zbatimin në praktikë të njohurive. Analizën sintaksore të fjalive.
Jepet detyrë shtëpie një nga ushtrimet e tekstit ose një detyrë krijuese.
120
Ndërtimi i njohurive, Analizë teksti, pyetje-përgjigje.
Lexohet pjesa nga një nxënës dhe, nëse ka fjalë e shprehje të paqarta, shpjegohen përmes kontekstit ose
përmes fjalorit.
Në fund të leximit u kërkojmë nxënësve të japin thelbin e ngjarjes, duke identifikuar personazhet, ngjarjen dhe
vendin ku zhvillohet ngjarja.
Nxënësit dallojnë cila pjesë i përket realitetit në tekst dhe cila ëndrrës.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Hapi III.
Nxënësit rikthen në tekst dhe dallojnë në të pjesët rrëfyese, përshkruese dhe dialogët, duke treguar raportin e
përdorimit mes tyre, por edhe rëndësinë që ka ndërthurja e tyre në ndërtimin tregimit.
Pjesa më e madhe e rrëfimeve përshkruese i përket fantazisë dhe një pjesë e tyre i përket përshkrimit të
qytetit ose të jetës së prindërve larg fëmijëve.
Hapi IV
Nxënësit me ditarët e të nxënit komentojnë domethënien e paragrafit të fundit, për të arritur në konkluzionin se
fantazia e tyre prej gjenish të vegjël vazhdonte.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në
nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
DETI
i kaltër, i pafund → çift fjalësh
Hapi II
Situata e të nxënit prezantohet në këtë hap për të ballafaquar qëndrueshmërinë e njohurive të marra.
Hapi III
Zbatimi në praktikë i njohurive.
Klasa ndahet në 5 grupe. Secilit grup i kërkohet të bëjë punë me kërkesa të veçanta.
Nxënësve u jepen fakte nga materiali i mësipërm për të zgjeruar njohuritë e tyre.
Ndërtimi i njohurive;vëzhgim i materialit në video-projektor, lexim i pjesës, diskutim.
U vendosim nxënësve një dokumentar të shkurtër, ku jepen faktet kryesore nga jeta dhe vepra e Heminguejt.
Nxënësit diskutojnë materialin dhe ato që dinë për Heminguejn.
Kalohet në leximin e pjesës dhe diskutimin e fjalorit, nëse ka paqartësi apo fjalë që nuk i njohin, duke i
shpjeguar përmes tekstit.
Lexohet shënimi rreth autorit dhe romanit pas pjesës së dhënë dhe vazhdohet me shtjellimin e çështjeve.
Ushtrimi 2
Plaku dhe peshkaqenët janë dy kampet e kundërta në luftën për ekzistencë, ndërkohë peshku është trofeu
i mbijetesës, ndërsa peshkaqeni armiku i pashmangshëm, kundrejt të cilit duhet luftuar për të mbijetuar dhe
ruajtur trofeun e mbijetesës.
Vlerësimi. Vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në
nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Hapi II
Ushtrimi 3
Trajta e shkurtër “na” tregon se plaku dhe peshku qenë bërë një. Ai është simbol i triumfit të tij mbi detin,
është “shoku” i tij në këtë udhëtim dhe tashmë janë bashkë e të pandarë në rrugën e kthimit për në shtëpi.
Ishte era e gjakut të peshkut të vrarë, që i ndolli peshkaqenët dhe tashmë plakut Santiago i duhet të luftojë
për të dy.
Pikë 4
Santiago tashmë në këtë fazë të jetës nuk është më një peshkatar i çfarëdoshëm, ai mund të quhet mjeshtër
i peshkimit dhe, së fundmi, forca e tij nuk mjafton për ta mposhtur detin, ai me domosdo duhet të përdorë
eksperiencën, hiletë, mjeshtërinë që ka fituar, por, mbi të gjitha, arsyeja e fitores është guximi që e ka
shoqëruar gjithmonë, që është dhe çelësi i mbijetesës së tij.
Hapi III
Ushtrimi 5 - Ditarët e të nxënit.
Të dyja justifikimet janë pjesë e luftës dhe të dialogut të brendshëm të Santiagos, e pavetëdijshmja, që
shprehet përmes vrasjes së peshkut për ta përdorur si ushqim për të mbijetuar dhe vetëdijshmja, që e bën të
ndihet mëkatar për vrasjen e peshkut, sepse, siç mendon Santiago, ai nuk e ka vrarë vetëm nga nevoja për
mbijetesë, por dhe nga kryelartësia. Të dyja arsyetimet janë të vërteta dhe qëndrojnë.
Ushtrimi 6
Plaku dhe viktima tashmë janë një, ai nuk mund të kthehet i mundur nga deti, sepse ai është trofeu i punës së tij.
Ushtrimi 7
Fjali që mund t’i drejtohen një dialoguesi: Unë e vrava për t’u mbrojtur, - tha plaku me zë të lartë. - Dhe e
vrava me zotësi të madhe.
Fjali që një dialogues mund t’ia drejtonte plakut: “T’i s’e vrave peshkun për t’ua shitur të tjerëve..”
Ushtrimi 8
Teknika “ajsberg” nënkupton që me pak fjalë të thuhen shumë gjëra, çka e bën interpretimin e veprës akoma
më të shumëfishtë.
E gjithë thënia mund të ketë një sërë interpretimesh e përkthimesh. Sillen interpretimet e nxënësve, si:
shpresa për një kthim të lavdishëm në breg, shpresa për mbijetesë etj. Nxënësit lihen të lirë në interpretime.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Hapi II
Lexim i koduar. Nxënësit orientohen:
- të lexojnë me kujdes informacionin mbi fjalinë dëftore dhe pyetëse në tekst;
- të bëjnë shënime në tekst për karakteristikat e secilit tip fjalie.
Pyetjet e mëposhtme shënohen në tabelë
Ç’kumton fjali dëftore?
Si paraqitet veprimi?
Ç’mënyrë e foljes përdoret?
Cili është rendi i zakonshëm i gjymtyrëve?
Ç’lloj informacioni ka?
Cili është ndryshimi mes fjalisë dëftore dhe dëftore – thirrmore.
Informacioni i zbuluar në tekst përmblidhet në skedën “Fjalia dëftore” dhe mbahet si ndihmëse për ushtrimet
dhe vështrimin krahasues
Zbatim praktik
Përzgjidhen 2 – 3 fjali të përdorura në situatë dhe analizohen tiparet e nxjerra nga teksti.
Hapi III
Mësimi vazhdon po me të njëjtin ritëm.
Pyetjet për fjalinë pyetëse:
1. Cilat janë tiparet dalluese të qarta të fjalive pyetëse?
2. Si është informacioni në këtë tip fjalie?
3. Me çfarë nis zakonisht fjalia pyetëse?
4. Cili është rendi i fjalive pyetëse?
5. Kur një fjali pyetëse është e drejtë dhe e zhdrejtë?
6. Cilës gjymtyre të fjalisë i drejtohet kërkimi i informacionit?
7. Ç’lloj fjali pyetëse ndërtojmë?
Ndërtohet skeda “Fjalia pyetëse” me informacionet e zbuluara. Me dy skedat e përgatitura bëhet vështrimi
krahasues.
Diagrami i Venit
Hapi IV
Zbatimi në praktikë i njohurive
Punë në grup
Grupi I – Punohen ushtrimet 2 – 3 të grupuara sipas kërkesës.
Grupi II – Punohet ushtrimi 4. Nxënësit grupojnë në 2 bashkësi përgjigjet e fjalive pyetëse tërësore e të
pjesshme.
Grupi III – Punohet ushtrimi 5 sipas kërkesës.
Vlerësimi: Nxënësi vlerësohen për: ndërtimin e situatës dhe argumentimin e njohurive të marra gjatë punës
me tekstin dhe zbatimin në praktikë të njohurive.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Liri e fjalës
Nxënësve u është kërkuar të gjejnë informacione nga lëndët e tjera mësimore, nga prindërit dhe nga burime
të tjera, si libra e dokumentarë, për konceptin “liri fjale”.
Fillon tema me përkufizimin e konceptit nga vetë nxënësit dhe me mënyrën si trajtohej “liria e fjalës” në diktaturë.
Nxënësit mund të sjellin shembuj realë, historikë apo nga veprat e lexuara në lidhje me këtë koncept.
131
b. Shkruaj!- urdhëroi Hetuesi sekretarin e tij. – Erdha në Botën e Re për qëllime spiunimi.
Strukturat e shtetit, përveçse shpërfytyrojnë të tjerët me dhunën psikologjike që ushtrojnë, paraqiten dhe vetë
të shpërfytyruar prej ideologjisë, dhe shohin armiq dhe aty ku nuk ka.
Ushtrimi 2
Kjo shprehje do të thotë se të presekutuarit në kampet e përqendrimit trajtoheshin aq keq, sa ishte më mirë të
jetoje në çmendinë. Nxënësit mund të japin disa shpjegime dhe lihen të lirë në interpretimin e tyre.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Ushtrimi 5
Kjo mënyrë e shkrimit të titullit e nëntitullit nuk është karakteristik për romanin tradicional, por për romanin
modern. (shprehje të mendimeve pa censurë, shmangie të logjikës në mënyrën e të shprehurit). Ndryshimi i
rendit të kapitujve, titujt dhe nëntitujt e çuditshëm krijojnë një paralelizëm artistik me gjendjen e personazhit.
Ushtrimi 6.
Dialogu ndërmjet Odinit dhe hetuesit, për vetë gjendjen psikike të Odinit, zhvillohet jashtë modelit të marrjes
nën hetim të të pandehurit nga hetuesit. Odini thotë atë që i vjen më parë ndër mend, pa marrë parasysh se
çfarë kërkon hetuesi, ndërsa hetuesi pavarësisht se kë ka përpara dhe çfarë thotë ai, kërkon përgjigjen që
do të dëgjojë.
Ushtrimi 7
Ironia dhe sarkazma janë një hap larg njëri-tjetrit, sepse autorit nuk i mjafton të konstatojë dukuri jonormale
nëpërmjet ironizimit të sistemit, por kërkon të godasë përmes sarkazmës pikërisht këtë realitet e sistem.
Ushtrimi 8
Pamje realiste janë: njerëz me bluza të bardha vijnë vërdallë; i pandehur, vetëm përgjigju!;dhe i urdhëroi rojet
ta shtrojnë në dru etj.
Pamje të mendjes së sëmurë janë: ishte një gjë e trishtuar të shikoje Tokën nga Hëna; u nisëm për në Mars
që ta gjenim etj.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Detyrë shtëpie: Bëni një shkrim të lirë, ese shpjeguese, ku të shpjegoni konceptin tuaj për lirinë e fjalës.
132
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve, materiale Lidhja me fushta e tjera dhe
të ndryshme në ndihmë të temës mësimore. temat ndërkurrikulare:
Vendimmarrja morale
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, lexim në role, diskutim, organizues grafik,
ese.
Organizimi i orës së mësimit
Për mësuesin
Burokracia: sistem qeverisjeje, me shumë nëpunës, që janë të shkëputur nga
populli dhe veprojnë në kundërshtim me interesat jetësore të
njerëzve, që mbivlerësojnë shkresat, zvarritin punët dhe pengojnë zgjidhjen e çështjeve.
Hapi II. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e re: “Shkëlqimi dhe rënia e shokut
Zylo”. Stuhi mendimesh.
-Çfarë dimë për shkrimtarin Dritëro Agolli?
Dritëro Agolli
Nxënësit i shtojnë njohuritë duke lexuar informacionin mbi autorin dhe veprën. Mësuesi/ja i njeh nxënësit
me llojin e romanit satirik dhe veçoritë e tij dalluese.
Nxënësit plotësojnë skedën me veçoritë e romanit satirik.
Skeda:
- Shkallëzimi rritës i humorit dhe talljes bën që ironia të arrijë në sarkazëm duke përfaqësuar një
opinion shoqëror.
- Rrëfimi vihet në shtratin e prozës me tiparet e komedisë së karaktereve.
- Plani komik krijohet nga pranëvënia e të kundërtave.
Hapi III. Lexim në role. Në këtë etapë lexohet pjesa në role. Nxënësit gjatë leximit do të nënvizojnë fjalë,
shprehje që kanë nota humori.
Mësuesi/ja ka shkruar në dërrasë ose në një tabak letre pyetjet:
-Ku dhe kur zhvillohet ngjarja në këtë fragment?
-Cilat janë personazhet pjesëmarrëse?
-Çfarë teme trajtohet?
-A ka nota ironie?
-Pse autori ka zgjedhur këtë mënyrë?
-Cili është konflikti që zhvillohet?
Nxënësi: Konflikti midis aftësisë dhe paaftësisë, midis punës dhe shpërblimit.
Nxënësit përgjigjen, diskutojnë me njëri-tjetrin dhe plotësojnë përgjigjen e duhur.
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.
Nxënësit lexojnë ushtrimin 2. Njohja me kontekstin e një vepre.
Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën:
Monizëm: 1. doktrinë filozofike, sipas së cilës bota dhe të gjitha dukuritë kanë
vetëm një fillesë a bazë, materien ose idenë, e kundërta dualizmi,
2. sistem politik e shoqëror që pranon udhëheqjen e shtetit dhe
përbërjen e qeverisë vetëm nga një parti e kundërta pluralizmi.
Nxënësit sjellin informacion që kanë marrë nga lëndët shoqërore për monizmin dhe burokracinë, si një
plagë e sistemit monist, që lufton mendimin e lirë dhe të emancipuar.
Në këtë kontekst ata diskutojnë edhe për personazhet: Zylon dhe Demkën, duke vënë në dukje tipare që
lidhen me kohën.
në fragment
Koha në roman.
Nxënësi:
a) Në këtë fragment njihemi me shkëlqimin e shokut Zylo. Është koha kur ai shkëlqen me raportet e
Demkës në mbledhje. Ngjarja në fragment zhvillohet në konferencë.
b) Në roman ngjarjet zhvillohen në kohën e monizmit.
Hapi V. Mësuesi/ja do të realizojë objektivin e parë në këtë etapë. Nxënësi të identifikojë veçoritë e romanit
satirik. Shkruan në qendër të tabelës:
Hapi III. Në këtë hap do të punohet për karakterizimin e personazheve.
Romani Lloji Veçoritë
“Shkëlqimi dhe roman satirik - ka në qendër tipin e burokratit, individit, që identifikon veten me
rënia e shokut shtetin,
Zylo” - ka nota humori dhe ironie, që shkojnë deri në sarkazëm,
- tema e luftës mes aftësisë dhe paaftësisë, mediokritetit dhe
talentit,
- e hipokrizisë dhe intrigës që dalin shpesh fituese mbi të vërtetën,
- titulli i fragmentit dhe i romanit kanë nëntekst ironik,
- rrëfimi ka karakteristikat e prozës satirike, por edhe me tiparet e
komedisë së karaktereve.
Ushtrimi 3. Nxënësit do të rilexojnë fragmentin për të gjetur fjalë, shprehje që karakterizojnë personazhet.
Do të punohet me organizuesin grafik të personazheve.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve, Lidhja me fushta e tjera dhe
materiale të ndryshme në ndihmë të temës mësimore. temat ndërkurrikulare:
Vendimmarrja morale
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, lexim në role, diskutim, organizues grafik, ese.
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë temë mësimi me punimin e detyrës së shtëpisë. Nxënësit dhe mësuesi/ja
vlerësojnë detyrat.
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”. Nxënësit do të gjejnë fjalë kyç që shkaktojnë humor.
• Në fjalët e Adilës:
-Dy javë të tëra u sfilit Zyloja
-Sa punë të vështirë ka Zyloja! Lodhet shumë!
-Atë pasdite që mbaroi raporti, ne bëmë festë. U shkarkua nga një barrë e rëndë.
-Si do të pritet raporti i Zylos?
-... po sa lezet i pati. Unë nuk e dija se Demka qenka shakaxhi!
• Në fjalët e Demkës kemi një ironi qesëndisëse:
-E kam lexuar më përpara se shoku Zylo!
-E detyroi suksesi!
• Në reagimin e shokut Zylo autori e rrit shkallën e ironisë në sarkazëm:
Shoku Zylo fshiu djersët dhe priti sa të pushonin duartrokitjet.
-Ai ishte ende i skuqur, i skuqur e i djersitur nga lodhja. Por në qenien e tij ndiheshin një kënaqësi e
madhe dhe një lumturi e hapur.
Shoku Zylo u vrenjt. Ai më hodhi një vështrim të rreptë dhe pastaj me një buzëqeshje të shtirë:
- Demka rrallë bën shaka, po kur bën, bën!
Mësuesi/ja do të zhvillojë një veprimtari së bashku me nxënësit për të interpretuar rolin e personazheve,
duke hyrë në natyrën dhe karakteret e tyre.
Do të punohet me tabelë.
Hapi III
Po me këtë teknikë studimi punohet edhe me fjalinë dëshirore.
Fjalia dëshirore
Çfarë shpreh folësi nëpërmjet fjalisë dëshirore?
Në ç’mënyrë është folja në këtë tip fjalie?
Kur folja është në mënyrën lidhore me cilën përafrohet ky tip fjalie?
Ç’raporte ka me pjesët e tjera në fjalinë e përbërë?
Kur fjalia dëshirore del si dëshirore – thirrmore?
Përgjigjet përmblidhen në skedën e vizatuar në fletore.
Hapi IV
Diagrami i Venit
të përbashkët
Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për: ndërtimin e situatës, zbatimin në praktikë të njohurive, argumentimin e
përdorimit të shenjave të pikësimit
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Hapi I. Ora e mësimit nis me vlerësimin e detyrës së shtëpisë. Mësuesi/ja ka vizatuar në tabelë dy portrete.
Tipari që bie në sy te portreti i parë është një gojë e madhe, ndërsa te i dyti janë veshët e mëdhenj.
Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të gjejnë diçiturën.
Nxënësi: Portreti i parë është një njeri që flet shumë dhe që dëgjon pak.
Portreti i dytë është një njeri që flet pak dhe dëgjon shumë.
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën e ka shkruar në tabelë, me llojin e
tregimit dhe me autorin.
Shkruan në tabelë:
Tregim social - tregim që rrëfen ngjarje nga jeta sociale.
Mësuesi/ja ritregon një pjesë të subjektit të tregimit. Rikujtohet ai nga klasa e shtatë: Letër babait.
Ritregon hyrjen, situatën fillestare dhe pikën e lidhjes, çastin kur vajza pas shëtitjes në bregun e detit, është
kthyer në lice. Më pas nxënësit lexojnë në heshtje se çfarë ndodh me vajzën në zyrën e drejtoreshës.
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.
Ushtrimet 1 dhe 2. Nxënësit ilustrojnë përgjigjet e tyre me pjesë nga teksti.
Ushtrimi 3. Nxënësit argumentojnë alternativat që zgjedhin.
Ushtrimi 3/b. Mësuesi/ja do të njihet me qëndrimin, mendimin kritik të nxënësve në raport me
marrëdhëniet e tyre me mësuesit.
Si do të veproni?
Ky diskutim do të orientohet nga mësuesi/ja drejt logjikës duke shmangur përgjigjet me emocion dhe duke
nxitur arsyetimin logjik.
Mësuesi/ja shtron para nxënësve disa alternativa për të orientuar diskutimin:
-Mendoni se shqetësimi i drejtoreshës:
a) ishte i drejtë
b) nuk ishte i drejtë
c) nuk duhej shfaqur në atë mënyrë?
Ushtrimi 6. Cili është bashkëbisedimi që u zhvillua ndërmjet vajzës dhe mësuesit? Përse vajza kërkoi që
në fillim të bisedonte me mësuesin? Nxënësit zgjedhin alternativën.
Për këtë ushtrim do të përdoret organizuesi grafik:
Fragmenti Si ndihet personazhi? Ç’mendime e ndjenja ju lindin?
- Ke bërë ndonjë udhëtim? - Pak e shqetësuar Midis tyre është krijuar një marrëdhënie
Po... dhe e hutuar. besimi reciprok, bashkëbisedim i
- Dhe...kalove mirë? natyrshëm, që nuk njeh kufirin e moshës.
Hapi IV. Në këtë hap do të punohet me organizuesin grafik dhe Harta e personazhit.
Pas përfundimit të hartës së personazhit, mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës.
Ulula Fragmenti
e vetëdijshme Mbërriti para portës së liceut, hyri brenda, u ul në një stol në fund të oborrit.
- nuk gënjen
Detyrë shtëpie. Përshkruani vajzën duke cilësuar ato tipare të karakterit të saj që spikasin në
marrëdhënie me drejtoreshën dhe z. Filip.
Hapi I. Mësuesi/ja në bashkëpunim me disa nxënës ka krijuar një montazh me pamje nga natyra
shqiptare, flora dhe fauna. Këtë montazh e paraqet me videoprojektor të shoqëruar në sfond me muzikë. Në
vazhdimësi të filmit ka dhe pamje ku mjedisi paraqitet i ndotur.
Mesazhi i këtij filmi është: “Të njohësh natyrën do të thotë ta duash atë, ta duash natyrën do të thotë ta
mbrosh atë, të kujdesesh për të”.
141
Mësuesi/ja i ka porositur nxënësit më parë që të përgatisin objekte me materiale të riciklueshme, të cilat
nxënësit i kanë vendosur në tavolinë para klasës.
Mesazhi që japin nxënësit është i qartë. Pas filmit, diskutojnë për mendimet që u lindin.
-A ka ndonjë prej jush që ndihet i shqetësuar për mjedisin?
-Cili është mesazhi që do të jepnit?
Mësuesi/ja shkruan në tabelë mesazhet më mbresëlënëse. Pastaj paraqit një tabak letre ku ka shkruar
thënien: “Të mendojmë globalisht, të veprojmë lokalisht” ose e shkruan në dërrasë me shkumës me
ngjyrë.
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me titullin e temës së orës së mësimit. Nxënësit lexojnë informacionin
për autorin dhe veprën. Dy deri në tre nxënës lexojnë zinxhir fragmentin.
Ushtrimi 7. Për zhvillimin e këtij ushtrimi nxënësit do të gjejnë ilustrime nga teksti. Mësuesi/ja plotëson në
tabelë organizuesin grafik me përgjigjet e nxënësve.
Detyrë shtëpie: 1. Nxënësve u lihet për detyrë të krijojnë postera me temë: “Të duam natyrën!”. Këta
postera do të ngjiten në mur orën e ardhshme duke krijuar një ekspozitë në klasë. Nxënësit do të shkruajnë
mendimet dhe vlerësimet e njëri-tjetrit në çdo poster.
2. Të sjellin informacione mbi ndikimin negativ që kanë lëndët toksike në natyrë, çekuilibrimi natyror,
rreziku që i kanoset njeriut dhe universit.
142
media. U thuhet nxënësve se çështja e mjedisit sot është nga më të diskutuarat jo vetëm në medien e
shkruar, por
143
dhe në atë elektronike. Le të mendohen për disa minuta dhe të listojnë disa nga titujt e filmave që ata kanë
parë dhe që trajtojnë këtë çështje. Fitues i këtij minikonkursi shpallet nxënësi që sjell më shumë tituj filmash.
Në përgjigjet e nxënësve mund të jetë edhe titulli i filmit “Erik Brockovich”. Nëse jo, atëherë ai shtohet nga
mësuesi\ja. Me anë të një video-projektori u shfaqen nxënësve disa fragmente nga ky film.
Në përfundim të detyrës, çdo grup zgjedh një përfaqësues për të prezantuar materialin.
Në fund, nxënësit mund të marrin edhe një angazhim që përkon me daljen në një ditë të zakonshme për
pastrimin e mjedisit përreth shkollës, ose për mbjelljen e pemëve apo luleve në oborrin e shkollës.
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për diskutimin, fjalorin e përdorur, argumentimin e mendimeve për të gjitha
çështjet e shtruara, si edhe për respektimin e rregullave gjatë punës në grupe.
Hapi II
Marrëdhënia pyetje – përgjigje .
Klasa ndahet në grupe çift, brenda bankës njëri nxënës punon për fjalinë pohore, kurse tjetri për mohoren.
Shkruhen pyetjet në tabelë.
Cili është roli i fjalisë pohore?
Cilës klase i përket fjala që e bën pohimin të sigurt?
Po të pasigurt?
Informacioni vilet nga teksti dhe shkruhen përmbledhtazi në skedën e ndërtuar në fletore. Ballafaqohen këto
karakteristika me shembujt e përdorur në situatën e të nxënit.
Kurse pyetjet e grupit të dytë janë:
Ç’mjete gjuhësore e bëjnë fjalinë mohore?
Kur mohimi është
i plotë
i pjesshëm
i thjeshtë
i përforcuar
Hapi III
Zbatimi me përpikëri i njohurive
Klasa ndahet në 4 grupe
Qëllimi: Punimi i të gjitha modeleve të dhëna në tekst.
Secili grup punon në tekst një nga ushtrimet 2 – 5.
nxitëse
Pohore -
-
- -
-
- dëshirore
-
-
-
Sugjerim: Kjo detyrë punohet me kujdes, pasi mund t’u shërbejë nxënësve si pjesë e punës me portofol.
Nxënësit e pasurojnë me një nga situatat e të nxënit.
Hapi III
Zbatimi në praktikë i njohurive.
Punohen ushtrimet 1 – 9
Ushtrimi 4
fjalia: - Çfarë duhet të bëj unë?
- Ti duhet të regjistrohesh në bibliotekë. – fjali pyetëse të pjesshme
Ushtrimi 5
fjalia: Këtë nuk e di me siguri… - pohore e pasigurt
Kjo sigurisht ndodhi. – pohore e sigurt
Ushtrimi 6
Fjalia: Vendose këmbën tek ajo kllapa e shkëmbit.
Mos e vendos këmbën…
trajta e shkurtër del para foljes
Ushtrimi 7
fjalia: Mos e vendos kurrë këmbën …
Ushtrimet 8, 9 punohen sipas shembujve ilustrues në tekst.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diskutim, punë e drejtuar, shkrim i lirë, turi i galerisë.
zhvillimi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: minikonkurs, punë në çift, diskutim, Diagrami i Venit,
hulumtim.
Punë parapërgatitore
Përgatiten katër skeda. Secila prej tyre përmban pyetje mbi jetën dhe veprën e katër autorëve të njohur.
Skeda I Skeda II
Poet epik legjendar i Greqisë së Lashtë. Mendohet se ka lindur në Mitilena\Lesbos.
Ka jetuar rreth shek. IX p.K. Ka jetuar në shek VII-VI p. K (në vitet
Supozohet se ka qenë i verbër. 630). Hodhi bazat e lirikës.
Autor i poemave “Iliada” dhe “Odiseja”. U pagëzua si poetesha e dashurisë.
(Homeri) (Safo)
Mësimi nis me një minikonkurs. Mësuesi\ja ka përgatitur 4 skeda me pyetje enigmë për 4 autorë që u
përkasin periudhave të ndryshme dhe që njihen nga nxënësit.
Pyetjet zbulohen njëra pas tjetrës. Secila prej tyre shërben si një çelës drejt zbulimit të emrit të autorit.
Nëse autori nuk zbulohet nga vetë nxënësit pas pyetjes së fundit, bëhet i njohur nga mësuesi.
Katër emrat e autorëve të zbuluar shkruhen në tabelë.
Ndërkohë që të gjithë librat e nxënësve janë të mbyllura, mësuesi\ja ngre katër nxënës, që recitojnë\lexojnë
më bukur, për të lexuar/recituar:
fragmentin e shkëputur nga poema “Iliada” e Homerit;
poezinë “Lulja e Afërditës” nga Safo;
poezinë “Mbi natyrën e sendeve” nga Lukreci;
fragment nga poema “Bagëti e bujqësi” nga N. Frashëri.
U tërhiqet vëmendja nxënësve që të dëgjojnë me kujdes çdo fragment, pasi, mbështetur në aftësinë e tyre si
dëgjues të kujdesshëm, do t’u duhet të realizojnë një detyrë.
Mësuesi\ja ngjit në tabelë tabakun që ka përgatitur më parë me veçoritë e llojeve të poemës epike, odes,
idilit, poemës didaktike, duke i orientuar nxënësit që t’i lexojnë me kujdes këto veçori e më pas të lidhin
tekstet letrare që dëgjuan të recituara nga shokët\shoqet e tyre me veçoritë që i karakterizojnë, duke
përcaktuar në këtë mënyrë se cilit lloj i përket “Iliada” e Homerit, poezia e Safos dhe e Lukrecit, apo poema
“Bagëti e bujqësia” e N. Frashërit.
Dëgjohen me kujdes përgjigjet e tyre dhe ato që janë të sakta shkruhen në tabelë.
“Iliada” e Homerit Poemë epike
“Lutja e Afërditës” e Safos Odja
“Mbi natyrën e sendeve” e Lukrecit Poemë didaktike
“Bagëti e bujqësia” e N. Frashërit Idili
Jo vetëm kaq, por mësuesja kërkon nga nxënësit edhe ilustrimin e veçorive me shembuj konkretë për secilin
lloj poezie, duke plotësuar edhe ushtrimin 1 në faqen 89.
Nxënësit punojnë qetësisht, duke shkëmbyer ide e mendime me shokun e bankës.
Mësuesi\ja i këshillon nxënësit që të jenë të kujdesshëm në përcaktimin e karakteristikave për secilën lloj
poezie.
3. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (Diagram i Venit, punë në çift, diskutim)
Pasi nxënësit përcaktuan:
notat e theksuara rrëfyese, intonacionin deklarativ dhe heroik në poemën epike;
notat e theksuara didaktike, filozofike, medituese, fjalorin shkencor dhe përshkrimin lirik në poemën didaktike;
149
notat e theksuara lirike, të adhurimit të perëndisë, epitetet, ndjeshmërinë e hollë, notat e lutjes te odja;
notat e theksuara idiliko-baritore, himnizimin e natyrës dhe jetës së barinjve, përdorimin e apostrofave te
idili;
përpiqen me ndihmën e mësuesit të realizojnë një Diagram Veni për të katra llojet e poezisë, duke theksuar të
përbashkëtat dhe ndryshimet e tyre. Nxënësit mund të vazhdojnë të punojnë në çift, ashtu si edhe te ushtrimi
1. P.sh.:
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për bashkëpunimin në çift, dallimin e veçorive të llojeve të tekstit poetik dhe
ilustrimin e tyre në tekst.
Poezia e Fishtës është e shkruar në kolonë, nuk ka vargje të rimuara, nuk ka numër të barabartë të
rrokjeve. Autori përpiqet jo aq shumë për formën, muzikalitetin, sesa për brendinë. Poezinë e tij elegjiake
Fishta e nis me disa pyetje retorike, si për të treguar se e ka të vështirë ta besojë një lajm të tillë, të vdekjes
së mikut të tij, Anton Xanonit, një ndër figurat e shquara të arsimit katolik gjatë periudhës së Rilindjes. Autori
duket sikur rrëfen ngjarjen që ka ndodhur. Poezia është ndërtuar si një bisedë midis autorit dhe heroit (sikur
ta kishte atë pranë), që herë e qorton pse iku kaq shpejt e herë e lavdëron për veprën e tij, aq sa do të jetë e
vështirë që emri i tij të harrohet. Në këtë mënyrë, Fishta përpiqet të përcjellë te lexuesi ndjenjat që përjeton
subjekti lirik. Fjalitë pyetëse thirrore kanë efekt tingullor për t’iu dhënë nota elegjiake vargjeve. Përmes tyre
poeti e bën më të dukshme dhimbjen, duke i dhënë poezisë muzikalitetin karakteristik të vajit, tonin
pikëllues, ritmin e nevojshëm.
Mendimi nuk mbaron në fund të vargut, por në fillim të vargut tjetër. Ky vargëzim përcjell notat e unit lirik të
autorit, duke iu drejtuar mikut të vdekur, veprës që ai la pas. Ndihet uni lirik dhe notat e pikëllimit dhe ato
optimiste.
151
Në sonetin e Mjedës kemi përdorimin e strofave 4 dhe 3-vargëshe. Dy strofat katërshe kanë rimën e
përmbyllur ABBA, dy strofat treshe (tercinat) kanë rimën CDD. Kjo poezi përshkohet tërësisht nga ndjenja të
tendosura dhe thirrje të forta. Poezia “Lirija” është shkruar në vitet 1910-1911, pra në prag të shpalljes së
pavarësisë dhe është ndofta vepra e Mjedës me ide më të fuqishme. Ai shpresonte se çlirimi kombëtar do të
sillte përmirësimin e gjendjes së masave, prandaj në poezinë e tij ai bën thirrje për liri. Vihet re përdorimi i
pyetjeve retorike dhe apostrofave. Mjeda përpiqet t’u mbushë mendjen shqiptarëve që të luftojnë për liri, për
këtë ndjenjë kaq të madhërishme, sa duket sikur vetëm zogjtë e maleve mund ta zotërojnë. Fundi i poezisë
karakterizohet nga optimizmi që frymëzon edhe besimin për një të ardhme më të mirë të Shqipërisë.
Autori përdor vargun 11-rrokësh. Risia që solli Mjeda në poezinë e tij, është përdorimi i të njëjtit metër. Lloji i
zgjedhur i organizimit të vargut 11-rrokësh në tingëllima i disiplinon shpërthimet lirike.
Hapi III
Bëhet ballafaqimi i njohurive që nxënësi zotëronte me njohuritë që i paraqiten në tekst. Njohuritë e reja, të
marra përmes leximit individual në tekst, i liston në tabelë.
Hapi IV
Zbatimi në praktikë i njohurive.
Punohen ushtrimet 2, 3, 4.
Gjatë punimit të këtyre ushtrimeve nxënësve u kërkohet të argumentojnë përzgjedhjen dhe emërtimin e fjalisë.
Ushtrimi 3, 4. Nxënësi i emërton fjalitë në:
emërore
njëkryegjymtyrëshe përveç
foljore
kërkesës së dhënë në tekst.
Këto ushtrime punohen në grupe me të njëjtën kërkesë.
153
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalët kyç:
temës mësimore: vetore, e përcaktuar, e papërcaktuar, e
Nxënësi/ja: përgjithësuar.
dallon fjalitë njëkryegjymtyrëshe vetore me vetë të
përcaktuar, të papërcaktuar e të përgjithësuar;
zbaton në praktikë njohuritë e marra;
ndërton situata të ndryshme të të nxënit me këtë lloj
fjalie.
Burimet: Libri “Gjuha shqipe 9”, Libri digjital, përvoja të
nxënësve, skeda.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: veprimtari me mendim të drejtuar, punë e pavarur.
Hapi III
Pyetjet e shtruara me vetë të përcaktuar.
Në ç’vetë, mënyrë, kohë është folja në këtë fjali?
Ku përqendrohet vëmendja e folësit?
Në ç’lloj tekstesh gjen përdorim?
Plotësohet skeda Fjalia me vetë të papërcaktuar.
Hapi IV
Për fjalitë me vetë të përgjithësuar.
Nga cili mund të kryhet veprimi në fjalinë me vetë të përgjithësuar?
Në ç’lloj tekstesh gjen përdorim?
Plotësohet skeda Fjalia me vetë të përgjithësuar.
Hapi V
Zbatimi në praktikë i njohurive.
Punohen ushtrimet 2, 3, 4, 5
Nxënësit i punojnë ushtrimet sipas kërkesave të dhëna.
Hapi II
Mësimi nis me plotësimin e “Hartës së konceptit”. Listojmë karakteristikat e fjalisë vetore foljore
Për plotësimin e pjesës së mbetur të hartës nxënësit shfrytëzojnë informacionin e dhënë në tekst. Ndihmohen
nga pyetjet e dhëna.
Ç’lloj fjalie është fjalia pavetore?
A e ruan kuptimin e vetës folja?
Ku përqendrohet vëmendja te kjo fjali, te veprimi a te vepruesi?
A e pranon kryefjalën?
Listo 5 llojet e foljeve që përdoren për këtë fjali.
Nga përgjigjet e marra nga informacioni i dhënë në tekst plotësohet harta e konceptit. Ilustrohen me shembuj
nga situate.
Hapi III
Zbatimi në praktikë i njohurive.
Punohen ushtrimet 1 - 5 sipas kërkesave në libër.
Ushtrimi 1
Toponimet- Lugu i Helmit, Bregu i Mollës, Shpella e Bli Hunit? Gurra e Magjupit),
Epitete- Ujëhollë, (ujëmirë, toka e vjetër, verën e lume, degëbigë)
Lojërat e fëmijërisë - zjarri i madh, pushkët e vogla.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë me një rikujtim të njohurive mbi lirikën e veçoritë e saj, me teknikën
Pema e mendimit.
shoqërore e dashurisë atdhetare
meditative-filozofike e peizazhit
lloji
Mësuesi/ja shkruan në tabelë veçoritë që nxjerrin nxënësit, të cilët i shkruajnë edhe në fletoret e tyre.
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit dhe autorin e përmbledhjet e Lasgush
Poradecit (informacione të marra nga viti i kaluar).
Mësuesi/ja informon nxënësit për vlerësimet që ka për këtë poet, si poeti i parë modern shqiptar që zhvilloi
në poezinë shqipe traditën e simbolistëve francezë.
Mësuesi/ja paraqit një tabelë ku është pema e mendimit: Lirika moderne dhe veçoritë e saj.
mbështetet në lirikën tradicionale
zotërojnë përjetimet dhe mbresat e poetit
gjuha e re poetike (figuracioni)
Lirika moderne struktura të reja stilistike
vargu i matur lidhet me vargun e lirë
përmbledhjet poetike nuk ndërtohen sipas tematikës
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë në heshtje poezinë “Gjeniu i anijes”, duke vendosur në sfond CD
me tinguj nga valët e detit, ndërsa në tabelë shkruan pyetjet të cilave do t’u përgjigjen nxënësit:
- Si e kuptoni titullin e poezisë?
- Ç’lloj lirike është: poezi peizazhi apo filozofike?
Dëgjohen komentet e nxënësve, diskutohen dhe, nëse është e nevojshme, ndërhyn mësuesi/ja me
mendimet e veta.
Detyrë shtëpie: Shkruani një ese argumentuese: “Vdekja është akt që shpaguhet me të mirat që bëhen
në jetë, siç shpaguhet flijimi për hir të idealit”. Ose nxënësit të zgjedhin strofën që u la më tepër mbresa, u
lindi mendime, përfytyrime dhe të shkruajnë rreth tyre.
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës.
161
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Detyrë shtëpie: Ndërtoni një situate personale ku të përqendroheni te mbresat, emocionet, shijet nga:
dëgjimi i një kënge
ndjekja e një aktiviteti sportiv
një sfilate mode e stinës
162
Organizimi i orës së mësimit
Hapi I
Mësimi nis me riorganizimin e njohurive për fjalitë dykryegjymtyrëshe dhe njëkryegjymtyrëshe.
Klasa ndahet në grupe. Secili grup në një fletë formati A4 plotëson organizuesen e dhënë.
Qëllimi i veprimtarisë është të vëzhgohet qëndrueshmëria e njohurive.
Modeli i organizuesit është:
Fjalia
Dykryegj. Njëkryegj
ngjashmëritë dallimet
Hapi II
Zbatimi në praktikë i njohurive.
Punohen ushtrimet 1, 2.
Ushtrimi 1, 2. Klasa ndahet në 2 grupe.
Grupi 1 – nënvizon në tekst fjalitë dykryegjymtyrëshe.
Grupi 2 – nënvizon në tekst fjalitë njëkryegjymtyrëshe.
Prezantimi i punës shoqërohet me argumente.
Ushtrimet 3 – 9 të shfrytëzohen për t’u përzgjedhur nga vetë nxënësit si shembuj ilustrues të informacionit
teorik “Organizuesi grafik”.
Në përfundim të plotësimit të organizuesit secili përfaqësues grupi, prezanton punën.
Ballafaqohen punimet e grupeve.
Nëse është e nevojshme, bëhet qartësimi i informacionit, argumenteve të sjella nga vetë nxënësit.
Vlerësohen nxënësit për:
qëndrueshmërinë e informacioneve
argumentet e sjella për secilën zgjedhje
ndërtimin e situatave të të nxënit.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Të lexuarit Situata e të nxënit: https://www.
Tema mësimore: Diej që perëndojnë youtube.com/watch?v=iarqIF3mtTI
Pika 1
imazhet reale janë: dielli që perëndon, fushat, plazhe.
imazhe imagjinare janë: ag i ligështuar, melankoli, këngë, ëndrra, fantazma të kuqe.
Prezantimi i njohurive; diskutim, ditarët e të nxënit.
Pika 2
Ag i ligështuar, diell i perënduar, melankoli, trishtisht nëpër plazhe, - simbolizojnë trishtimin, ëndrrat e
humbura të poetit, dëshirat e parealizuara.
Pika 3
Fjala diell është fjalë që gjendet vetëm në numrin njëjës (singularia tantum), por poeti na e jep në numër
shumës për të na dhënë idenë e një ndjesie që përsëritet në mënyrë ciklike, sa herë që perëndon dielli.
Pika 4
Vendosim video të perëndimit të diellit, nëse nuk e kemi bërë në hyrje të mësimit dhe nxënësit paraqesin me
shkrim ndjesitë e tyre. Lexohen punimet e nxënësve në lidhje me imazhet dhe ndjesitë që u krijohen kur
shohin një perëndim dielli.
Pika 5
Poezia përçon gjendjen melankolike të poetit, por kjo gjendje krijohet përmes imazheve lëvizëse që ka
natyra në momentin e perëndimit të diellit, ndryshimit të pozicionit të diellit, apo dhe ndryshimeve të tjera që
shoqërojnë këtë dukuri, si p.sh. ndryshimi i ngjyrës së qiellit.
Pika 6
Kjo detyrë mund të jepet paraprakisht ose mund të jepet si një detyrë dosjeje në vazhdim. Mund të sugjerohet
Lasgush Poradeci, por dhe poetë të tjerë.
Pika 7
Evidentojmë fjalën ¨melankoli¨ dhe ¨fantazma të kuqe¨, të cilat bëjnë thyerjet e vargut.
Në këto vargje duket sikur poeti ndalon dhe krijon një jehonë të ëndrrës së tij.
Pika 8
Duket se nuk është i identifikueshëm vendi që përshkruan autori në poezi. Herë të jep përshtypjen e një
perëndimi në bregdet, herë të një vendi të papërcaktuar në një moment të caktuar, kur poeti ndalon dhe
mediton, sepse ajo që ai përcjell, simbolika e vargjeve, nuk ka rëndësi për vendin, por për atë që përjeton
poeti.
Pika 9
Fjalët i ligështuar dhe trishtisht janë të prejardhura dhe rruzull-mëdhenj është e përbërë. Dy të parat vërejmë
që ekzistojnë si fjalë në fjalor dhe shpjegimi për to në fjalor është i njëjtë me ndjesinë që përcjell poezia.
Ndërsa fjala e përbërë nuk gjendet në fjalor dhe duket së është neologjizëm e autorit/përkthyesit.
Pika 10
Këtu nxënësit punojnë me ditarët e të nxënit duke evidentuar figurat letrare dhe shpjeguar funksionin e tyre.
Poezinë lirike moderne, sidomos atë simboliste, e zotëron metafora.
Epitete: i ligështuar, i perënduar, të ëmbla, të çuditshme, të kuqe, rruzull-mëdhenj.
Metafora: Nëpër fusha… i shtrin melankolinë, melankolia… e përkund, këngë …i këndon, zemrës… që
shkund, ëndrra… bëjnë të kalojnë, ngjasojnë… me diejt.
Përmes tyre jepet imazhi dhe ndjesia e qetësisë së poetit, por me shumë jepet ndjesia e trishtimit dhe e
melankolisë së tij.
Pika 11.
Pothuajse në të gjithë poezinë vjen një lloj qetësie melankolike dhe e trishtuar e poetit, që i përcillet lexuesit
përmes imazheve të natyrës dhe në veçanti përcillet dhimbja dhe trishtimi.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë , logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Metoda, teknika dhe veprimtari të nxënësve: punë me grupe, stuhi mendimi, shkrim i lirë, diskutim.
Vlerësimi: vlerësim me notë sipas gjykimit të mësuesit për aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë , logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Detyrë e pavarur: Përpiquni të pasqyroni në mënyrë simbolike në një pikturë, grafikë apo në poezi, një
imazh të parapëlqyer që ju ka mbetur në mendje.
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Tema mësimore: Fjalia e përbërë me më shumë se dy pjesë Situata e të nxënit: punë me tekstin
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: marrëdhënie varësie, marrëdhënie
Nxënësi/ja: barazie, asidentike.
shpjegon karakteristikat dalluese të secilit lloj të fjalisë së
përbërë;
zbaton njohuritë e marra për fjalitë e përbëra në praktikë.
Burimet: teksti mësimor, ushtrime gjuhësore. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: marrëdhënie pyetje-përgjigje, punë e pavarur/në grup.
◻ Mbështetur në punën e bërë nxënësit të formulojnë vetë përkufizimin për fjalinë e përbërë.
◻ Fjalia e përbërë është………………………../ Fjali e përbërë nuk është………………………..
HAPI II: Nxënësit, për t’i dhënë përgjigje pyetjes: ç’raporte ndërtojnë pjesët e fjalisë së përbërë mes njëra-
tjetrës, punojnë fjalitë 2, 4 dhe 5 në paragrafin në krye të tekstit.( Ata ndihmohen me hapat që do ndjekin:
nënvizo kallëzuesin;qarko mjetin e lidhjes;ndaj pjesët e fjalisë; mbështetur në mjetet e lidhjes përcakto
raportet) Pasi përfundojnë së punuari me fjalitë, nxënësit thonë se kur pjesët e fjalisë së përbërë ndërtojnë
raporte barazie apo varësie, si mënyrën e bashkimit, me mjet lidhës ose me bashkim asindetik.
HAPI I: Mësimi nis me punimin e detyrës së shtëpisë, ku tri grupet sipas llojit të fjalisë së përbërë bëjnë
argumentimin për fjalitë e veçuara, p.sh.:
Grupi I: Fjalitë e përbëra me raporte barazie të bashkuara me mjet lidhës, ku secila pjesë mund të qëndrojë
si fjali e thjeshtë.
shkalla II
shkalla II
shkalla IV
shkalla V
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën që do të punojë dhe autorin. Para se të lexohet poezia do të
kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”:
1. lexohet dhe, nëse është e nevojshme, sqarohet informacioni;
2. lexohen fjalët e shpjeguara (fjalori).
Hapi II. Mësuesi\ja zgjedh një nxënës që reciton bukur për të lexuar poezinë.
Pyetje: - Ç’lidhje mund të vendosni midis titullit dhe përmbajtjes së poezisë.
- Nga ç’nota përshkohet poezia?
Përgjigjet mund edhe të shkruhen në dërrasë:
Poezia flet për elemente të natyrës, për vjeshtën e cila mbizotëron kudo. Ajo përshkohet nga nota të trishtuara.
Hapi III. Punohen ushtrimet e rubrikës Reflektimi kuptimor. Ushtrimi 1. Do të punohet me grupe:
Grupi I. Strofa I.
Të krijohet përshtypja e një koncerti në natyrë që nga bregorja e deri te jehona e kashturinave. Kjo muzikë
largon pikëllimet.
përcillethimni
te
lirikalexuesi
tradicionale
përmes organizimit të të gjitha niveleve: përjetimeve, emocioneve të poetit përmes fjalëve të tij.
trajta
elegjia
Poezia lirike tinguj
lirika filozofike
fjala
.................
rend sintaksor
.................
.................
Ushtrimi 2. Nxënësit nënvizojnë në poezi ato fjalë poetike që sjellin nota trishtimi e nostalgjie. Mësuesi\
ja do t’i shkruajë në dërrasë dhe me to nxënësit do të shkruajnë duke imagjinuar kohën e fëmijërisë së poetit.
Përgjigje: ... më parë se ti të zhdukeshe kometë, edhe yni iku.
lotët rridhnin përzierë me shi
e djemve zemra u mori cegëm.
Ushtrimi 4. kushdiku
– kush: përemër pyetës që përdoret për të pyetur për të panjohur; diku – ndajfolje vendi që tregon mënyrë
të papërcaktuar.
Interpretimi: Jeta, çastet e gëzuara të rinisë u shkëputën nga e panjohura në një çast të papërcaktuar,
lumturia ngeli diku.
170
Ushtrimi 6. Nxënësve u drejtohet pyetja:
- A ka lidhje muzika me natyrën? Si duhet kuptuar kjo lidhje:
a. Si një imitim i tingujve të natyrës?
b. Si një përqasje shpirtërore e botës së unit lirik me kompozimin hyjnor të natyrës?
Nxënësve u lihet hapësirë për të interpretuar tingujt.
Ushtrimi 6. c. Shpjegoni titullin “Kadenca e violës” (pjesa e koncertit që instrumentisti e luan me fantazi
pa u shoqëruar nga orkestra).
Pra, imagjinoni veten në një sallë koncerti, kur pas heshtjes së orkestrës, interpreton solisti në violinë.
Kështu ndodh edhe në natyrë, pas verës vjen vjeshta me melankoli e trishtim.
Sugjerim:Mendojmë se duhen përzgjedhur ushtrime,fjali brenda ushtrimeve për t’u punuar gjatë orës me
qëllim që të realizohen të plota rezultatet e të nxënit për temën.
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç: kitara, dhimbje, romancë
temës mësimore:
Nxënësi/ja:
lexon poezinë dhe flet për botën poetike të poetit;
përkufizon romancën si lloj i letërsisë artistike;
interpreton pjesën për të deshifruar dhimbjen e poetit;
analizon gjuhën dhe stilin e autorit.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të Lidhja me fushat e tjera dhe temat
nxënësve. ndërkurrikulare:
Identiteti kombëtar dhe njohja e
kulturave
Arte
172
Metoda, teknika e veprimtari të nxënësve: leximi poezisë, stuhi mendimi, koment, diskutim, ditarët e të
nxënit.
173
Organizimi i orës së mësimit
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Prezantimi i njohurive;
Pyetjet që duhet të marrin përgjigje në orën e parë për çdo fragment janë:
Koha, vendi, personazhet e ngjarjes së çdo skene.
Ngjarja që jepet në të.
B
Në shprehjen e tyre të dashurisë duket se Zhuljeta është më e arsyeshme dhe Romeo më emocional. Kjo
duket në hyrje, ku Zhuljetës i duket e gënjeshtër çdo element i natyrës, për të cilin përbetohet Romeo.
Vlerësimi: vlerësim me notë në orën e dytë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve,
angazhimin në nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Në fragmentin e fundit kuptojmë se personazhet ishin bërë një në dashurinë për njëri-tjetrin dhe do të
mbeteshin simbol i dashurisë së përjetshme në historinë e letërsisë, duke u kthyer dhe në simbol të
dashurisë së vërtetë njerëzore.
Hapi III
Bëhet analiza stilistikore, duke u ndalur në figurat më të përdorura, të cilat komentohen me ditarët e të nxënit.
Figura e inversionit është mbizotëruese: i vetmi bir i hasmit, e vetmja dashuri etj.
Metaforat - diell është Zhuljeta, ajo hënën e venit, dy yjtë më të ndritshëm që ka qielli, dy sytë e saj ndrinin atje
lart.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin e nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Detyrë shtëpie: Sipas dëshirës së nxënësve, përzgjidhen fragmente për lojë në role.
Vlerësimi: Vlerësimi i nxënësve nga mësuesi\ja bëhet mbështetur edhe mbi vetëvlerësimin që ata bënë për
poezitë e tyre.
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Kompetenca: Njohuri për gjuhën Situata e të nxënit: Diktim.
Tema mësimore: Përdorimi i shenjave të pikësimit.(dy
pikat, pikëpresja, presja)
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: dy pikat, pikëpresja, presja.
Nxënësi/ja:
njeh rastet e përdorimit të shenjave të pikësimit (dy
pikat, pikëpresja, presja);
korrigjon duke argumentuar përdorimet e gabuara të
këtyre shenjave në një tekst të dhënë;
zbaton rregullat e përdorimit të shenjave të pikësimit
gjatë të shkruarit të një teksti.
Burimet: teksti mësimor, ushtrime gjuhësore. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: shpjegim i përparuar, tabelë koncepti, punë e pavarur.
HAPI III
Zbatimi në praktikë i njohurive.
Punimi i ushtrimeve 1-4.
Ushtrimet 1,2 punohen me përzgjedhje shembujsh për rastet e përdorimit të shenjave te pikësimit. Nxënësit
punojnë në grupe ose me kërkesë të përcaktuar.
Ushtrimet 3,4 punohen në formë vetëdiktimi. Dyshet në bankë punojnë njëri ushtrimin 3, ndërsa tjetri ushtrimin
4. Pas përfundimit të punës, nxënësit bëjnë korrigjimin e punës së njëri-tjetrit. Lexohen 2 ushtrimet nga 2
nxënës të përzgjedhur nga mësuesi/ja e nën kontrollin e tij/saj bëhen korrigjimet e nevojshme e gjithë klasa.
LIGJËRATA VEÇORITË
E drejtë
E zhdrejtë
180
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve, Lidhja me fushat e tjera dhe
materiale të ndryshme në ndihmë të temës mësimore. temat ndërkurrikulare:
Arte (teatri)
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: lojë në role, punë në grupe, diskutim, tabela e koncepteve,
dramatizim.
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, titullin e komedisë dhe autorin. Nxënësit
bëjnë një diskutim të shkurtër rreth temës që trajton Çajupi në komedinë e tij: shqetësimi i autorit për
zhvillimin e shoqërisë shqiptare dhe mentalitetin shoqëror të shqiptarëve. Këtë informacion nxënësit e kanë
marrë vitin e kaluar me komedinë “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër”.
Mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit shkruan në dërrasë veçoritë e gjinisë dramatike (komedisë),
njohuri që nxënësit i kanë nga viti i kaluar.
Hapi II. Mësuesi/ja përzgjedh disa nxënës që të lexojnë me role fragmentin e dhënë, nxënësit do të jenë
të vëmendshëm për leximin e rrjedhshëm, me intonacion, respektimin e të folurit me dialektizma krahinore.
Nxënësit vlerësojnë shokët për leximin dhe lexuesin më të mirë.
Kur Adhamudhi mëson nga shkrimi i qëllimshëm i Vurkos e nga goja e znj. Lulushe gjithçka të zezë që
mendohet për të, Adhamudhi tregon faqen e vërtetë të karakterit të tij prej sharlatani e pseudopatrioti;
Mallkon shqiptarët dhe gjuhën shqipe!
Ushtrimi 4. Nxënësit interpretojnë komiken përmes teknikës “Ditari dypjesësh”. Ky ushtrim punohet deri
në 7 minuta.
Fjalët e personazhit Komizmi (komenti im)
Të lëvdohet një grua dhe një Vlerësimi i doktorit si shëronjës i dhimbjeve fizike të popullit, po dhe si
shëronjës si unë të shahet pas shëronjës i problemit të kohës, plagës, dhimbjes shqiptare. Shkrimi i
vdekjes. gjuhës shqipe dhe leximi i saj.
Përmes ndryshimit të toneve përshkruese, autori paraqet me tone të buta humori znj. Lulushe dhe
fshikullon me sarkazëm doktor Adhamudh-Utin.
Te figura e Lulushes, Çajupi paraqet një femër sa të bukur, aq dhe mendjelehtë. Autori e paraqet atë me
nota lirizmi dhe kërkon të japë mesazhin se vajza të tilla që kanë marrë detyrën e vështirë dhe fisnike të
mësuesisë, duhet të përshtaten ku jetojnë dhe të jenë më të sigurta për veprimet e tyre. Adhamudhin, Çajupi
e vizaton si mjekun sharlatan, të paaftë nga ana profesionale dhe të pabesë në pikëpamjen politike. Në çdo
fjalë duke qenë kontradiktor me veten, zbulon dobësitë e tij dhe të grupit shoqëror që përfaqëson.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 5. Nxënësit do të shkruajnë fjalë që i përkasin dialektit të toskërishtes dhe do t’i
shkruajnë në gjuhë standarde. Do të bëjnë një argumentim të përdorimit të këtyre fjalëve në karakterizimin e
personazheve dhe notave komike që përftohen.
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës, idetë, komentet dhe argumentet e tyre.
komizmi
Hapi II. Nxënësit do të zbulojnë veçoritë e komedisë. Do të punojnë me teknikën “Pema e mendimit”.
Pas plotësimit në tabelë të veçorive të komedisë, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe për t’i zbuluar këto
veçori në fragmentin e dhënë.
Grupi I: - Karakterizimi i personazheve: Gjetja e komikes në fjalët e tyre, arsyetime që shtojnë notat e
humorit.
Grupi II: - Gjetja e fjalëve që deformohen në gojën e personazheve për të realizuar të qeshurën.
Grupi III: - Të gjejnë fjalët që tregojnë mospërputhje midis fjalëve dhe veprimeve të personazheve.
Përfaqësuesi i çdo grupi do të plotësojë (ose mësuesi/ja) në tabelë pemën e mendimit për veçoritë e
komedisë, mjetet që përdor autori për të realizuar të qeshurën.
Ushtrimi 2 dhe 3: Nxënësit punojnë si në ushtrimin 1, por në tri grupe (emërtoni nxënësit:1,2,3), ku 1-shi
punon fjalinë e parë, 2-shi të dytën e kështu me radhë.
Ushtrimi 4: Nxënësit përzgjedhin 1-2 nga ligjëratat e zhdrejta të dhëna, të cilat duhet të jenë të ndryshme
brenda dysheve të bankës. Po ashtu, nxënësit shkruajnë shenjat e pikësimit sipas ligjëratave dhe
shpjegojnë ndryshimet që ndodhin.
Detyrë shtëpie:
Ushtrimi 5
Detyrë alternative, si p.sh.:
1) “Takim me një shkrimtar/sportist”, ku të përdorin gjatë shkrimit e më pas të shpjegojnë pikësimin te një
ligjëratë e drejtë dhe ndryshimet te e zhdrejta.
2) Mendoni të organizoni një ekskursion mësimor e argëtues. Në klasë diskutohet për vendin ku do të
shkoni. Shkëputni një moment nga ky diskutim. Replikat shkruajini në të dyja format e ligjëratës.
*Këto detyra mund të bëhen pjesë e portofolit të nxënësit.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Ushtrimi 2
Deliri i madhështisë së Uisë duket në pjesën: “Çdo qytet ka tregti zarzavatesh... deri te...në favor të Hitlerit”.
Ushtrimi 3
Brehti njihet si krijuesi i “teatrit epik” me skena madhështore e masive, ku luhet fati i mbarë kombit ose i
mbarë shoqërisë njerëzore. Brehti risolli në skenë frymën e titanizmit. Në dramat e tij historia e aktualiteti
ndriçojnë njëri-tjetrin, individualja shpreh kolektiven dhe anasjelltas, e veçanta i jep kuptim së përgjithshmes
dhe e merr kuptimin prej saj. Ai përdor alegorinë për të bërë lidhjen mes personazheve dhe ngjarjeve që
ndodhin në dramë dhe personave dhe ngjarjeve reale.
Ushtrimi 4
Për Uinë është e rëndësishme fasada e një demokrati që pranon mendimin kritik, por në të vërtetë do të
njohë dhe kundërshtarët e tij, që të mund t’i eliminojë më lehtë e të sigurojë sundim diktatorial.
Ushtrimi 5
Fjalia e fundit e epilogut u tërheq vëmendjen njerëzve se reagimi i tyre duhet të bëhet gjithmonë në kohë, pa
e lënë situatën të marrë të tatëpjetën, siç ndodhi në rastin e Hitlerit. Është shumë e rëndësishme që njerëzit
të mësojnë nga historia dhe të tregohen vigjilentë, sepse individë të tillë ka dhe do të ketë gjithmonë dhe
është shumë e rëndësishme që vrulli i tyre të frenohet në kohë.
HAPI II Ushtrimi 6
Një nga komentet është se Uija e sheh veten jo si një person të thjeshtë, por si një personalitet, emri i të cilit
mund të bëhet emër përgjithësues për shumë të tjerë.
Ushtrimi 7
Ju është populli, e vetmja forcë që mund të frenojë një diktaturë, sepse ata janë dëshmitarë të tmerreve që
kanë ndodhur para syve të tyre. Fjala dëshmitar është fjalë kyç, sepse është e rëndësishme që njerëzit t’i
tregojnë dëshmitë e tyre, në mënyrë që të zbulohet e vërteta dhe të mos përsëriten të njëjtat gabime.
Ushtrimi 8
Ajo dëshmon që, nëse kjo dukuri do të mbartet mbi kurriz dhe do të durohet, fundi është i sigurt, sepse
nënshtrimi është vdekje e ngadaltë, por e sigurt për një popull.
Ushtrimi 9
Informacionet e dhëna nga didaskalitë plotësojnë kontekstin ku zhvillohen ngjarjet, përfundojnë veprimet e
nisura dhe japin me imtësi për gjestikulacionin e personazheve.
Ushtrimi 10
Epilogu, siç kuptohet nga vetë termi, ndodh në fund të dramës dhe përmban mesazhe të mëdha për
njerëzimin, i cili nuk duhet të rrijë duke bërë sehir e duke u marrë me llafe, por duhet të veprojë.
Ushtrimi 11
Përdorimi i fjalës kolerë është metaforik, duke lënë të kuptohet se nazizmi dhe të gjitha llojet e diktaturave jo
vetëm që kanë fuqi shkatërruese, por kanë veti të përhapen si epidemi, prandaj duhen frenuar.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Shfaqen sekuenca nga drama “Arturo Ui”. Jepet i plotë fjalimi i Arturo Uisë në fund të dramës. https://www.
youtube.com/watch?v=qwTWxRUEh6I
Udhëzohen nxënësit të dëgjojnë me vëmendje për të dhënë përshtypjet e tyre rreth personazhit të Uisë.
(Nëse nuk është e mundur të shihet drama në klasë, mësuesi\ja ndan fragmentin në role dhe lexohet prej
disa nxënësve)
3. Prezantimi dhe demonstrimi rezultateve të arritura. (pyetje - përgjigje, ditari dypjesësh, punë në çift,
rrjeti i diskutimit)
Pas dëgjimit të këtij materiali, punohet me tekstin në formën e pyetjeve dhe përgjigjeve.
➢ Cilat janë karakteristikat e Arturo Uisë?
➢ A është Uija një person e dukuri e izoluar apo ka shumë shokë që kanë të njëjtin mendim?
➢ A janë të lirë të votojnë banorët e Ciceronit?
➢ Si është futur në politikë Arturo Uija?
➢ A ekziston mendimi opozitar?
➢ Të gjithë diktatorët vuajnë nga mania e madhështisë. Ku shprehet kjo gjë në tekst?
➢ Me cilin nga figurat politike ju ngjason Arturo Uija?
Vlerësohen me shprehje përgjigjet e nxënësve.
Vazhdohet me rubrikën “Interpretimi dhe vlerësimi”, si dhe “Gjuha dhe stili”.
Ushtrimi 4. Uija ende nuk ka ardhur në pushtet dhe njerëzit nuk i dinë rreziqet që vijnë prej tij. Ai e di se
duhet shumë pak që turma të ndërrojë mendje dhe nga opozitarë të bëhen bashkëpunëtorë dhe këtë
përpiqet ta bëjë nëpërmjet fjalimit të tij.
Ushtrimi 5. Nxënësit nxjerrin mesazhin që bart fjalia e fundit e epilogut. Mesazhet e tyre shkruhen në tabelë.
P.sh.: Historia mund të përsëritet. Koha mund të sjellë përsëri diktatorë të tillë, por, nëse populli do të ketë
guxim dhe shpirt kritik, fundi i tyre do të jetë i shmangshëm. Diktatorët nuk lindin, i krijon shoqëria duke i
toleruar si të tillë. Nxënësit mund të sjellin shembuj edhe nga historia e Shqipërisë
Fjalinë e fundit mësuesi\ja mund ta përdorë si çështje për një rrjet diskutimi.
Ushtrimi 6 Përdorimi i vetës së tretë është një teknikë e Brehtit për të përcjellë mendimin e tij nëpërmjet
personazhit te dëgjuesi\lexuesi, duke e nxitur atë të reflektojë nëse vërtet Uinë nuk e ndalon dot asnjë sharje
apo mallkim. Brehti nuk jep përgjigje, ai nxit lexuesin\dëgjuesin që t’i gjejë vetë përgjigjet dhe të
ndërgjegjësohet për rrezikun e një njeriu të tillë. Ai kërkon dëgjues aktivë, që të japë një gjykim objektiv për
aspektin politik të punës së tij.
Ushtrimi 7 dhe 8 mund të realizohen me teknikën e ditarit dypjesësh. Nxënësit punojnë në çift për të dhënë
komentet.
Ushtrimi 9 Didaskalitë luajnë një rol të rëndësishëm në dramën e Brehtit për të sqaruar situatat, veprimet e
personazheve, veshjet e tyre.
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për pjesëmarrjen e tyre në të gjitha veprimtaritë mësimore, saktësinë në
dhënien e përgjigjeve, bashkëpunimin me njëri-tjetrin.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Teksti letrar Situata e të nxënit:
Rubrika: Të shkruarit Minikonkurs me 10 emra udhëheqësish e
Tema mësimore: Figura të shquara politike politikanësh, që kanë ndikuar në zhvillimet
demokratike të shteteve të tyre.
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: politikan, udhëheqës, kontribut, paqe,
Nxënësi/ja: skedë
liston emra të udhëheqësve dhe politikanëve me kontribute
të shënueshme historike;
hulumton dhe sjell materiale rreth tyre;
plotëson skedat e librit me të dhëna të tjera mbështetur në
materialet e sjella;
diskuton për kontributet e dhëna nga këto figura të
rëndësishme të politikës botërore.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, njohuritë e nxënësit, materiale Lidhja me fushat e tjera ose me temat
nga interneti. ndërkurrikulare: Histori
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: minikonkurs, hulumtim, punë e drejtuar, diskutim
Udhëzohen nxënësit të plotësojnë në tekst në faqen 121 skedat e këtyre politikanëve mbështetur në
njohuritë që kanë dhe te materialet që kamë sjellë. Nxënësit janë porositur një orë më parë që të sjellin
materiale për politikanët e mësipërm.
Nxënësit mund të punojnë në çift për realizimin e kësaj detyre, nën drejtimin dhe ndihmën e mësuesit\es.
Mësuesi/ja mund të shfrytëzojë burime të sigurta në internet për të informacione në lidhje me jetën dhe
veprën e Martin Luter Kingut, Nelson Mandelës, Bill Klintonit (Uilliam Xheferson Klinton), Medllin Ollbrajtit
dhe Barak Obamës.
191
3. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura. (diskutim)
Nxënësit lexojnë dhe diskutojnë rreth plotësimit të skedave.
Detyrë dhe punë e pavarur: Zgjidhni një fragment tregimi ose romani që të ketë veprim të ngjeshur dhe
dialogë. Dalloni fjalët e autorit dhe dialogët.
Nxënësit punojnë individualisht mbi tregimin që kanë zgjedhur për ta kthyer në një tekst për teatrin e
shkollës. Këmbejnë mendime me njëri-tjetrin me zë të ulët, pa shqetësuar shokët që punojnë.
Kjo temë është dyorëshe, kështu që mund të punojnë qetësisht pa u nxituar.
Vlerësimi: Pas interpretimit, bëhet vlerësimi i nxënësve që interpretuan bukur, që ndihmuan në rregullimin
e skenës, zgjedhjen e muzikës, ndriçimin, realizimin e kostumeve dhe që, mbi të gjitha, treguan një shpirt
bashkëpunues dhe krijues.
192
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: tekst dramatik, tekst rrëfimtar,
Nxënësi/ja: skedë, dramatizim, didaskali,
krahason një tekst rrëfimtar me një tekst dramatik; strukturë, dialog, skenë
analizon hapat që duhen ndjekur për të kthyer një tekst rrëfimtar në
tekst teatror;
zgjedh një tregim ose një fragment romani për ta kthyer në një pjesë
për teatër;
kthen një tekst rrëfimtar në tekst dramatik;
ndan detyrat brenda grupit për të vënë në skenë një dramë;
punon në grup duke respektuar detyrën e secilit pjesëtar të grupit.
193
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, njohuritë e nxënësit, materiale nga Lidhja me fushat e tjera ose
interneti. me temat ndërkurrikulare: Art
pamor, muzika, teatri.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë në çift, diskutim, punë me shkrim, punë me grupe, lojë
me role.
Nxënësit punojnë individualisht mbi tregimin që kanë zgjedhur për ta kthyer në një tekst për teatrin e
shkollës. Këmbejnë mendime me njëri-tjetrin me zë të ulët, pa shqetësuar shokët që punojnë.
Kjo temë është dyorëshe, kështu që mund të punojnë qetësisht pa u nxituar.
Vlerësimi: Pas interpretimit, bëhet vlerësimi i nxënësve që interpretuan bukur, që ndihmuan në rregullimin
e skenës, zgjedhjen e muzikës, ndriçimin, realizimin e kostumeve dhe që, mbi të gjitha, treguan një shpirt
bashkëpunues dhe krijues.
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Tematika: Teksti joletrar – rrëfimtar Situata e të nxënit: Imagjinata e drejtuar.
Kompetenca: Të mësuarit Jeni bashkëshoqëruesit e një grupi
ekskursionistësh nga Kosova, të cilët po
Tema mësimore: Shqipëria nga Edit Durham
vizitojnë Muzeun Kombëtar të Arsimit në Korçë.
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Shqipëria, shkollë shqipe, libra shqip, mësues
Nxënësi/ja: sundim turk, Traktati i Berlinit
lexon për të zbërthyer kuptimisht tekstin joletrar;
dallon informacionet kryesore duke i klasifikuar ato
sipas fushës së studimit;
përcakton karakteristikat strukturore dhe gjuhësore
të tekstit joletrar;
ndërton situata me faktet e dhëna.
Burimet: teksti mësimor, e-libri, skeda, tabela Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare: gjeografi, histori
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: alfabeti i njëpasnjëshëm në tryezë të rrumbullakët;
imagjinatë e drejtuar; hartë koncepti; punë e pavarur.
Hapi II
Kompetenca e të lexuarit.
Shpërndani skedën: alfabeti i njëpasnjëshëm në tryezë të rrumbullakët.
Fillimisht lexojmë tekstin. Secili nxënës orientohet të zbulojë gjatë leximit terma, fakte kyç, ngjarje,
personazhe që lidhen me atmosferën e kohës. Plotësojnë skedën duke dhënë kuptimin tërësor të tekstit
brenda një periudhe të caktuar.
Modeli i vizatuar i temës 1
Alfabeti i njëpasnjëshëm në tryezë të rrumbullakët
Shqipëria në vitet ‘20
A B C Ç D DH
E Ë F G GJ H
I J K L LL M
N NJ O P Q R
RR S SH T TH U
V X XH Y Z ZH
D → djepi K → Korçë N → nacionalistë
Sh → shkollë L → libra P → Preng Doçi
shqip Lëvizje T → Traktati i Berlini
Lidhje Shqiptare
Udhëzojini nxënësit të përdorin informacione ilustruese nga teksti për çdo përgjigje. Nxënësit, pasi ta kenë përfunduar
së ndërtuari hartën e konceptit, të shkruajnë përkufizimin, i cili duhet të përfshijë edhe veçoritë e këtij teksti.
Ushtrimi 4
Reportazhi u drejtohet instancave shtetërore, që kanë detyrë mbrojtjen e pushuesve që e vizitojnë,
specialistëve të mjedisit, ambientalistëve etj.
Ushtrimi 5
Të dhënat faktike janë kryesisht të dhëna shkencore në fushën e gjeografisë e biologjisë.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 bëhet në trajtën e një shkrimi përshkrues bindës për një agjenci turistike ( një
guidë e thjeshtë). Detyra në faqen 132 mund të jepet si detyrë dosjeje ose si projekt.
Model 2
HAPI II
Mbajtja e strukturuar e shënimeve. Kompetenca e të lexuarit.
U shpjegoni nxënësve se me informacionet që do të zbulojmë në tekst, do të ndërtojmë mozaikun natyror të
këtij parku.
Klasa ndahet në 5 grupe. Secili grup punon për një fragment të caktuar. Informacioni hidhet në fletë A4 me
ngjyra të ndryshme, që të jepet imazhi i mozaikut.
Grupi 1 Gjatë leximit të tekstit, përqendrohet vëmendja te shtrirja dhe sipërfaqja e parkut. Nënvizojnë
informacionet mbi:
vendndodhjen e parkut;
qytetet e lumenjtë që e kufizojnë;
florën dhe faunën e këtij muzeu natyror.
Grupi 2 përqendrohet te kushtet natyrore dhe nënvizojnë fjalitë që tregojnë për përparësitë natyrore që e
kthejnë parkun vend të preferuar për adhuruesit e natyrës.
Grupi 3 përqendrohet te klima dhe nënvizojnë informacionet më të rëndësishme mbi kushtet e favorshme
klimatike të kësaj zone.
Grupi 4 përqendrohet te bota bimore dhe nënvizojnë informacionet mbi pasurinë bimore të këtij vendi.
Grupi 5 përqendrohet te bota shtazore dhe te kuzhina tipike dhe nënvizojnë informacionet për pasurinë
shtazore, duke i klasifikuar në tri grupe: qiell, tokë, ujë, si dhe informacionet për artin e të gatuarit.
Çdo grup, pasi mbaron punën, e ngjit në tabelë fletën A4 të plotësuar.
HAPI III
Me informacionet e mbajtura me kujdes, nxënësit e secilit grup ndërtojnë reklamën për Parkun Kombëtar
Divjakë-Karavasta.
Nxënësit shpalosin idetë se si mund të shfrytëzohet ky mjedis për zhvillimin e turizmit ekologjik.
HAPI IV
Nxënësit plotësojnë hartën e konceptit: Reportazhi – karakteristikat e këtij lloji shkrimi.
- Prezantohet informacioni i grumbulluar në hartën e konceptit
lloji i tekstit
karakteristikat tiparet e reportazhit
gjuhësore: leksiku, koha e foljeve, lloji i fjalive, lloji i ligjërimit, toponimet
Reportazhi
synimi
Nxënësit mund të punojnë edhe në çift për të plotësuar tabelën. Çdo dyshe shkruan informacionin që gjen
për secilin simbol.
P.sh.: Te kolona e parë me simbol numrin 1 shkruajnë përgjigjen e pyetjes 1: “Tërësia e fjalëve të një gjuhe
përbën leksikun e saj”. Kështu vazhdohet edhe me kolonat e tjera. Ndërsa në kolonën “shënime’, nxënësit
mund të shkruajnë pyetje, paqartësi ose ndonjë informacion shtesë që ai kërkon për këtë temë mësimore.
Pas plotësimit të tabelës, nxënësit diskutojnë përgjigjet e tyre. Ata mund të plotësojnë njëri-tjetrin. Mësuesi\ja
ndërhyn vetëm në ato raste kur është e nevojshme me shpjegimin e tij\saj për çdo paqartësi e informacion
shtesë.
3. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: (punë e drejtuar, punë e pavarur)
Punohen ushtrimet 1-7 në faqen 287.
Vlerësimi: Vlerësimi i nxënësit do të kryhet për pjesëmarrjen aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 8, faqe 287 (me qenë se ka nevojë për literaturë, ky ushtrim jepet
detyre shtëpie)
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Tematika: Teksti joletrar – rrëfimtar Situata e të nxënit:
Kompetenca: Të dëgjuarit Situata e të nxënit: Jeni duke lexuar librin
Tema mësimore: Bisedë me Nolin tuaj të preferuar. Ngjarjet ju kanë përfshirë të
tërin, saqë nuk po ndani dot kufijtë. Papritur
në kujtesën tuaj gjendet përballë personazhi
që ju e doni shumë. Çfarë do t’i këshillonit e
çfarë do të bisedonit me të?
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: bisedë, pyetje, studio, muzikë, përkthim, libër
Nxënësi/ja: gjuhë e huaj, Shekspir
lexon për të dalluar informacionet mbi jetën e Nolit;
përcakton karakteristikat strukturore dhe gjuhësore të
tekstit joletrar;
ndërton situata mbi tema të shtruara.
Burimet: teksti mësimor, fletë A4 Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
muzikologji, teatër, biografi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: imagjinatë e drejtuar; diagramë piramidale FAN NOLI;
pyetje për autorin; punë e pavarur.
Hapi II
Bëhet lidhja me temën mësimore. Kompetenca e të lexuarit.
- Prezantoni metodologjinë e të lexuarit të kësaj bisede me Nolin.
“Diagrami piramidal”, të cilin e paraqitni si skicë në tabelë.
- Sqaroni nxënësit se kjo teknikë do t’i ndihmojë në veprimtarinë e të lexuarit.
- U jepni nxënësve pyetjet e mëposhtme, të cilat do t’i ndihmojnë të përzgjedhin informacionin e duhur, p.sh.:
- Kush ka ndikuar në formimin e tij muzikor?
- Cilat ishin arritjet e tij në fushën e përkthimit dhe në atë të teatrit?
- Vizatoni në tabelë dy drejtkëndësha që përfaqësojnë dy shkallët e majës së piramidës. Kërkojuni që të
përcaktojnë një titull të përshtatshëm për piramidën. Titulli duhet të përfaqësojë temën kryesore të bisedës.
Më pas, duke përdorur titullin, emërtimit e kategorive dhe detaje nga leximi, kërkoni nga çdo nxënës të
shkruajë një fjali pohore, që përmbledh informacionin e paraqitur nga Noli gjatë bisedës.
Pamja e diagramit do të jetë:
DIAGRAMA PIRAMIDALE - FAN NOLI
Arritjet e Nolit si muzikolog, si përkthyes, si poliglot (njohës i shumë gjuhëve), si dramaturg e si poet
tregojnë se ai ishte njeri me shumë prirje dhe interesa të shumta.
Muzikolog Përkthyes Poliglot Dramaturg Poet
- Bethoveni dhe - Don Kishoti - anglisht - -
Revolucioni Francez - Armiku i popullit - spanjisht - -
- - Rubairat - danisht - -
- - - - -
Hapi III
Pyetje për Nolin.
Përmes kësaj teknike nxënësit mësohen të jenë të vetëdijshëm e të vëmendshëm, lexues që në mënyrë të
vazhdueshme vëzhgojnë dhe mendojnë për të kuptuarin e tyre gjatë leximit.
Pasi rilexohen paragrafët e bisedës së dhënë, ndaloni ku e shihni të arsyeshme e bëni pyetje për Nolin, p.sh.:
- Çfarë po përpiqet të thotë Noli?
- Noli bën një klasifikim të studentëve. Pse mendoni se e dha këtë informacion?
- Si lidhet kjo me përvojën e tij personale?
- A është i thjeshtë e i qartë në komunikim Noli?
- Cili është, sipas jush, mjeti me anë të të cilit ai përfshin audiencën dhe ju si lexues në bisedën e tij?
Hapi IV
Orientoni nxënësit të ndërtojnë portretin e Nolit, të ndihmuar nga dy veprimtaritë mësimore, por pa u
përqendruar te prirjet e tij artistike. Shmangni informacionet e dhëna në diagram.
Zhvillimi i ushtrimit 3 do t’i ndihmojë.
flet thjesht
NOLI
bën humor
3. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë e drejtuar, punë e pavarur, diskutim)
Diskutohet me nxënësit materiali i dëgjuar. Ata përcaktojnë veçoritë e bisedës, siç është karakteri i lirë i
pyetjeve, duke e dalluar nga intervista, në të cilën pyetjet janë të përgatitura që më parë nga gazetari.
Nxënësit dallojnë se ku përqendrohen pyetjet e dëgjuesve, duke përzgjedhur krijimtarinë artistike.
Punohet në tekst ushtrimi 2 dhe 3. Nëse është e nevojshme, lihen nxënësit disa minuta për t’i hedhur një sy
bisedës së dhënë në libër, bëhet një lexim në heshtje, pasi përgjigjet e ushtrimeve duhet të ilustrohen me
pjesë nga teksti. Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur disa minuta për të plotësuar përgjigjet e ushtrimeve.
Në përfundim diskutohen me gjithë klasën.
Në pjesën e fundit të orës mësimore, mësuesi\ja u kërkon nxënësve të shkruajnë disa nga mesazhet që
kanë marrë nga kjo bisedë dhe nëse ndonjë prej këtyre mesazheve përputhet me mendimet e tyre. Nxënësit
diskutojnë lirisht rreth mesazheve të marra.
Disa nga mesazhet mund të jenë, p.sh.:
1. Duhet të punosh shumë, që të arrish sukses në jetë.
2. Njohja e disa gjuhëve të huaja të jep mundësinë të lexosh shumë e të zgjerosh njohuritë tuaja. 3. Kur
ndiheni të lodhur, mbyllni librin dhe ndërprisni leximin etj.
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për njohuritë e tyre rreth figurës së Nolit, dëgjimin e kujdesshëm të bisedës
për mbledhjen e të dhënave e informacioneve për punën e Nolit, si dhe diskutimet për çështjet e shtruara.
MODEL 1
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Teksti joletrar – rrëfimtar Situata e të nxënit: Punë me
Kompetenca: Të lexuarit tekstin
Tema mësimore: Intervistë me Ernesto Sabaton https://sq.wikipedia.org/
Gjithnjë ëndërroja vendin e të parëve wiki/Ernesto_Sabato
Ushtrimi1 mund të jepet si detyrë parapërgatitore,ose hulumtim personal për nxënësit në një detyrë dosje,
përplotësimin e informacionit.
Sábato ka lindur në Rojas, provinca de Buenos Aires në Argjentinë më 24 qershor, 1911. Nëna e tij Juana
Maria Ferrari rridhte nga një familje arbëreshe e Italisë, ndërsa babai i tij, Franciso Sabato, po ashtu ishte
nga Italia. Ata kishin njëmbëdhjetë fëmijë, të gjithë djem. Ernesto ishte fëmija i dhjetë i familjes Sábato. Ditën
që lindi, vëllai më i madh vdiq dhe e ëma e pagëzoi Ernesto sipas vëllait të tij.[1]
Ai kreu shkollën e mesme më 1928 dhe u regjistrua në Universidad de La Plata, ku studioi fizikë dhe
matematikë. Në vitin 1935 ai kthehet në Argjentinë ku martohet me Matilden dhe vazhdon studimet në
Universidad de La Plata. Në vitin 1938 doktoron në fizikë dhe fiton bursë për të hulumtuar rrezatimin atomik
në “Laboratorin Curi” në Paris. Në vitin 1943 ai kalon një “krizë ekzistenciale” dhe vendos të lërë shkencën
dhe t’i përkushtohet krejtësisht vetëm shkrimit dhe pikturimit.
Romani i tij i parë “Tuneli” botohet më 1948. Më 1951 botohet libri tjetër “Njerëzit dhe ingranazhet”, me
refleksione për paratë, arsyen dhe kalueshmërinë e kohës. Një studim për konceptet e botës dhe jetës
moderne duke filluar nga Rilindja. Në vitin 1961 boton romanin “Mbi heronjtë dhe varret”, një studim
psikologjik i njeriut i thurur me idetë filozofike të botuara më parë në librat e tij me ese.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
MODEL 2
Hapi IV
Mbajtja e strukturuar e shënimeve.
Klasa ndahet në 4 grupe, p.sh:
Grupi I - veçon përgjigjet e shkrimtarit mbi informacionet për origjinën e tij.
Grupi II - veçon përgjigjet e shkrimtarit mbi arritjet e tij në letërsi.
Grupi III - veçon përgjigjet e shkrimtarit mbi pasionet e tij dhe tregon si ndikojnë ato te njëra-tjetra.
Grupi IV - veçon përgjigjet e shkrimtarit për autorët më të parapëlqyer.
Grupi V - nxënësit ndërtojnë skedën e autorit të tyre të parapëlqyer, sipas modelit të mëposhtëm.
Hapi VI Diskutim
Kompetenca e të folurit. Nxënësit zhvillojnë diskutimin me temë:
Detyrë shtëpie: Zgjidhen dy tema shkrimi. Nxënësi punon njërën prej tyre.
a. Hulumtoni për rite e zakone të krahinës suaj, që kanë kaluar nga brezi në brez.
b. Ese vlerësuese: Arti dhe ëndrrat janë shumë pranë njëra-tjetrës.
MODEL 3
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Teksti joletrar – rrëfimtar Situata e të nxënit: Një OJF vendore
Kompetenca: Të shkruarit (Organizatë jofitimprurëse) ka mbledhur
fonde për krijimin e një qendre sportive
Tema mësimore: Intervista (ora e parë) në lagjen ku banoni, por ende nuk është
marrë vendimi se ku duhet të ngrihet
qendra sportive dhe se për ç’lloje lojërash
do të shërbejë. Ky vendim duhet të merret
nga bashkia (komuna).
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: intervistë, pyetje, përgjigje
Nxënësi/-ja:
përcakton karakteristikat e një interviste;
ushtrohet duke punuar në grup për hartimin e pyetjeve
për realizimin e një interviste;
përcakton hapat për realizimin e një interviste;
realizon një intervistë;
diskuton rreth punëve të shokëve të tij.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, fletore, njohuritë e nxënësve, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
modele të ndryshme intervistash. ndërkurrikulare:
Sport, Arti, Mjekësi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, punë individuale, punë e drejtuar, diskutim,
punë në çift, hulumtim
Huazimet
në gjuhën shqipe dhe shmangia e fjalëve të huaja të panevojshme.
HAPI II: Prezantimi i informacionit bëhet një nxënës një pyetje. Çdo përgjigje ilustrohet me shembuj. Klasa
mund të plotësojë përgjigjet ose të pyesë pas çdo pyetjeje.
HAPI I: Mësimi nis me punimin e ushtrimi 3, i cili do të shërbejë si një organizues i njohurive të marra për
shtresat e leksikut të shqipes. Ky organizues do t’i ndihmojë nxënësit gjatë punimit të ushtrimeve 1,4 dhe 8.
Punimi i ushtrimeve 1-2;4-8
Ushtrimi 1: Vëmendja e nxënësve të përqendrohet te vlerat e përdorimit të këtyre fjalëve. P.sh. atmosferë e
kohës, luftë. Fusha leksikore e funksioneve, gradave në kampin turk.
Ushtrimi 2: Realizohet me ndihmën e fjalorit. Më parë mësuesi/ja përcakton faqet, ku gjendet secila fjalë në
fjalor.
Nxënësit krahasojnë kuptimin e tyre me fjalët pantallona dhe shami koke.
Ushtrimi 4 dhe 6: Realizohet përmes tabelës së mëposhtme (4) dhe njëkohësisht japin përgjigje për
kërkesën e gjashtës.
210
Ushtrimi 5:Nxënësit plotësojnë tabelën duke shfrytëzuar dhe njohuritë për figurat letrare.
Ushtrimi 7. Në shembujt e dhënë prapashtesat –xhi dhe –çi emërtojnë profesione ose zanate. Shembujt e
dhënë zëvendësohen me gjegjësen në shqip, p.sh.: sahatçi‒ orëndreqës.
Ushtrimi 8. Nxënësit, pasi shpjegojnë kuptimin e fjalëve me të zeza, thonë dhe si janë formuar. Po ashtu, në
varësi të kohës, krijojnë fjali me to.
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 9 Klasa ndahet në tri grupe për të dhënë gjegjësen shqipe. Nxënësit e secilit grup
do të krijojnë nga një paragraf mbështetur në gjegjëset shqipe për fjalët:
Grupi I: inauguroj, final, eveniment, dominoj, detaj;
Grupi II: humanitar, eksperiencë, ekstrem, direkt, destinacion;
Grupi III: identifikoj, fragment, eliminoj, ekzemplar, fiksoj.
Shënim: Nëse nxënësit nuk arrijnë dot të ndërtojnë pyetje të tilla informuese, vërtetuese e shpjeguese, mund
të bëheni ju pjesë e secilit grup për ta luajtur këtë rol.
HAPI III
Mësimi vazhdon me përcaktimin e llojit të tekstit. Nxënësit plotësojnë karakteristikat e tekstit biografik.
Këto karakteristika paraqiten në Hartë koncepti.
Harta e konceptit
D-D-M
212
Biografia
213
D (di) D (dua të di) M (mësojmë)
- Është lloj letrar
- Trajton tema të lidhura me
jetën, veprimtarinë
Jep të dhëna në mënyrë të detajuar për jetën e një njeriu Rrëfehen ngjarje të vërtet sipas një rendi logjik dhe kronologjik me ven
të rëndësishëm Teksti biografik
Vlerësimi: Mësuesi\ja vlerëson punën e nxënësve duke pasur parasysh hulumtimin e bërë për të sjellë në
klasë materialet e duhura, shkrimin e tekstit biografik, renditjen kronologjike, strukturën, shprehjen e qartë të
mendimeve, gjuhën e mbushur me figura artistike, zbatimin e rregullave drejtshkrimore të gjuhës shqipe etj.
MODEL 2
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Tematika: Teksti joletrar – rrëfimtar Situata e të nxënit: Jeta e një personazhi
Kompetenca: Të shkruarit
Tema mësimore: Shkrimi biografik
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: shkrimi biografik, rend kronologjik, ngjarje,
Nxënësi/ja: fakte.
mbledh në mënyrë të pavarur nga burime të ndryshme
informacione rreth personazhit për të cilin do të shkruajë;
shkruan duke ndjekur rendin kronologjik të ngjarjeve,
duke sjellë detaje, fakte, opinione, si dhe duke përdorur
fraza që i japin shkrimit gjallëri;
zbaton gjatë të shkruarit njohuritë gramatikore dhe
drejtshkrimore.
Burimet: teksti mësimor; internet; revista etj. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: hulumtim, harta e konceptit, punë individuale/në grup, të
shkruarit, diskutim.
Shënim:Kjo orë zhvillohet me përgatitje paraprake nga nxënësit. Ata janë orientuar se çfarë informacioni do
të sjellin rreth personazhit për të cilin do të shkruajnë, si dhe burimet e mundshme të informacionit.
Shkrimi biografik
Hapi II: Punë e pavarur. Secili nxënës informacionin e sjellë e organizon i ndihmuar nga kjo skedë (hapa për
të realizuar shkrimin biografik).
1. Titulli i shkrimit. (mund të përfshijë emrin e personit për të cilin shkruan).
2. Paragrafi i parë. Bëhet prezantimi i emrit të personit për të cilin do të shkruash, duke informuar lexuesin
përse ke zgjedhur këtë personazh.
3. Paragrafi i dytë. Shkruhet rreth fëmijërisë së tij/saj, duke u dhënë përgjigje pyetjeve: Kur ka lindur? Ku ka
lindur e rritur? Kujt i ngjan? etj.
4. Paragrafi i tretë. Shkruhet informacioni që ke rreth personazhit lidhur me fëmijërinë, prirjet, pikësynimet
që ka pasur/ka, vështirësitë që ka hasur, arritjet etj.
5. Paragrafi i katërt. Shkruhet mbyllja. Jepet mendim vetjak rreth personazhit për të cilin shkruan, duke
dhënë dhe mesazhin tënd.
Hapi III: Lexohen disa prej shkrimeve të realizuara nga nxënësit, pastaj nxënësit vlerësojnë punimet e njëri-tjetrit.
Hapi i IV: Nxënësit krijojnë 5-6 grupe sipas dëshirës ose me ndihmën e mësueses. Zgjedhin një koordinator.
Grumbullojnë punimet e gjithë grupit dhe fotot që kanë sjellë.
Secili grup do të përgatisë nga dy-tri faqe të përpunuara në kompjuter, në mënyrë që të ngjajnë si faqe
reviste. Në realizimin e çdo shkrimi identifikohet emri i shkruesit.
Në orën e ardhshme prezantohet puna e grupit, bëhet vlerësimi i tyre.
Punimet mund të afishohen në klasë, në mjediset e shkollës, në këndin e gjuhës shqipe ose të bëhen pjesë
e portofolit.
HAPI II
Bëhet lidhja mes temës mësimore dhe metodologjisë e veprimtarive që do të zhvillohen për të realizuar
kompetencat.
Kompetenca e të lexuarit.
Lexohet fragmenti ngadalë, me qëllim që të identifikohen:
rrëfimtari; këndvështrimi; hapësira reale; personazhet; struktura e shkrimit.
Pasi nxënësit të kenë nënvizuar në tekst këto informacione, u drejtohen këto pyetje për secilën pjesë.
Pjesa I dhe II
Rrëfimtari:
Kush po i rrëfen ngjarjet?
A është i njëjtë rrëfimtari me autoren?
Cili është qëllimi i rrëfimit?
Ku përqendrohet rrëfimi?
Këndvështrimi:
Në cilin këndvështrim rrëfehen ngjarjet?
Me ç’mjet gjuhësor realizohet ky këndvështrim?
Hapësira reale:
A janë përcaktuar qartë vendi dhe koha?
Në ç’raport qëndron mjedisi me gjendjen emocionale të rrëfimtarit?
Çfarë informacionesh sjell për mjediset e përshkruara?
Personazhet:
A flasin personazhet me njeri-tjetrin apo janë të heshtur?
Struktura gjuhësore e shkrimit. (Punë në grupe)
Grupi I
Veçon mbiemrat, emrat a foljet nga pjesa I, të cilat përshkruajnë gjendjen psikemocionale. Ndërtoni një grafik
me fjalë që shprehin gjendje emocionale: e habitura, mallëngjyes, duke qarë.
Grupi II
Veçoni fjalë të klasave të ndryshme që përcjellin fakte:
a. historike; b. kulturore; c. personale
Grupi III
Veçon paragrafët ose frazat përshkruese, rrëfyese, informuese, vlerësuese mbi mjediset ku ka jetuar, njerëzit
që ka përmendur, lidhjet mes tyre.
Grupi IV
Veçon fjalitë ku përshkruhen dëshirat, prirjet, tiparet e karakterit të rrëfimtarit.
Grupi V
Veçon nga 2 pjesët: a. leksikun e fushës që përmendet, p.sh., histori, gjeografi, kulturë etj. b. llojin e ligjërimit
Grupi VI
Veçoni fjalët që përcjellin imazhe shqisore:
të të parit të të dëgjuarit etj.
Grupi VII
Veçoni fjalët me kuptim të figurshëm (epitete, metafora, krahasime etj.) shprehje frazeologjike.
Përmblidhni punët e realizuara të nxënësve duke vënë theksin se këto janë veçoritë e stilit.
HAPI III
Nxënësit bëjnë krahasime midis 2 pjesëve. Krahasimi përqendrohet:
- tema, idetë;
- personazhet;
- koha, periudha e shkrimit;
- emocionet e përjetuara në dy kohët e shkrimit;
- teknikat e shkrimit.
Krahasimi paraqitet në tabelë përmes Organizuesit grafik të analogjisë.
Bëhet vlerësimi i punës së nxënësve për të gjitha kompetencat e të nxënit.
Pasi nxënësit diskutojnë rreth informacionit të identifikuar, në tri grupe, punojnë mbi paragrafët e përgatitur
për të përcaktuar regjistrin të cilit i përkasin, duke mbështetur përgjigjet e tyre me argumente.
Regjistri i
Regjistri
shkujdesur
bisedor
Regjistri
libror
Pasi nxënësit diskutojnë rreth informacionit të identifikuar, në dy grupe, punojnë mbi paragrafët e dhënë
në krye të mësimit a+c /b+d për të përcaktuar stilin të cilit i përkasin duke mbështetur përgjigjet e tyre me
argumente. P.sh.: paragrafi (a):
stili: juridiko-administrativ;
veçoritë dalluese: fjalë dhe shprehje me kuptim të drejtpërdrejtë etj.;
e përbashkëta me tre paragrafët e tjerë: tematika që trajton –mbrojtja e mjedisit.
221
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Kompetenca: Njohuri për gjuhën Situata e të nxënit: punë me tekstin.
Tema mësimore: Ushtrime për regjistrat dhe stilet e
gjuhës
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: regjistër gjuhësor, fjalor i gjuhës shqipe, stilet
Nxënësi/ja: e gjuhës
përcakton regjistrin gjuhësor të teksteve të dhëna;
krahason tekste të stileve të ndryshme;
ndërton situatë në stilin dhe regjistrin e kërkuar.
Burimet: teksti mësimor Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, mendim i drejtuar, punë në grup /individuale,
diskutim.
regjistrat stile
Nxënësit plotësojnë skicat me llojet dhe veçoritë për regjistrat dhe stilet. Mësuesja mund ta vizatojë dhe nga
përgjigjet e nxënësve ta plotësojë në tabelë. Kjo do t’i ndihmonte ata gjatë punimit të ushtrimeve.
Zbatimi në praktikë i njohurive
HAPI II: Mendim i drejtuar, punë e pavarur/në grup
Punimi i ushtrimeve 1-9. (Ushtrimet 1,4,5 zhvillohen me ndihmën e “Fjalorit të gjuhës shqipe”, duke bërë
punë paraprake ose nga mësuesja, ose nga nxënësit.)
Ushtrimi 2: Vëmendja e nxënësve të përqendrohet te kuptimi dhe funksioni. A mund të zëvendësohet në çdo
rast? Kur zëvendësohet, çfarë ndodh?
Ushtrimi 3: Nxënësit punojnë në tri grupe, nga një tekst secili. Përcaktojnë regjistrin gjuhësor duke identifikuar
veçoritë në secilin tekst. Më pas nxënësit të plotësojnë tabelën e mëposhtme:
Të përbashkëtat në tri tekstet Çfarë provash keni? Mjetet gjuhësore që e bëjnë emocionale
Ushtrimet 6,7: Nxënësit punojnë në dy grupe: Grupi I- tri grupet e para emërore; Grupi II - tri grupet e dyta
emërore. Pasi gjejnë krahasime për grupet e dhëna, ndërtojnë nga një paragraf me to.
Ushtrimi 9: Nxënësit punojnë në grupe katërshe. Secili nxënës punon për një paragraf, duke identifikuar
mjetet gjuhësore të veçanta ne të. Diskutohet në grup dhe arrihet në përmbushjen e kërkesës.
Detyrë shtëpie. Ushtrimet 10, 11 (Zgjedhje e lirë nga nxënësit)
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Kompetenca: Njohuri për gjuhën Situata e të nxënit: fragment nga “Cikli i
Tema mësimore: Mjetet me vlerë ligjërimore dhe stilistike në kreshnikëve”
gjuhën shqipe
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: mjete ligjërimore/stilistike, përftesa,
Nxënësi/ja: fusha sintaksore, fonetike, morfologjike,
njeh mjetet kryesore me vlerë ligjërimore e stilistike; leksikore.
dallon mjetet stilistike të secilës fushë në një tekst të dhënë;
përdor mjete stilistike të fushave të ndryshme në realizimin
e një situate.
Burimet: teksti mësimor, Cikli i kreshnikëve. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: rrjedhshmëria gojore e dyshes, punë në dyshe /individuale,
diskutim.
Shënim: Kjo temë mund të zhvillohet me metodën “Rrjedhshmëria gojore në dyshe”. Nxënësit pas leximit
bëjnë përmbledhjen e informacionit. Kjo metodë realizohet nëpër këta hapa:
1) Nxënësit punojnë në grupe dyshe të emërtuara A dhe B.
2) Secili nxënës lexon informacioni sipas nëntemave.
3) Në përfundim të leximit të çdo nënteme, bëjnë përmbledhjen e informacionit të lexuar për 1-2 minuta.
4) Paraqitja në mënyrë të përmbledhur e informacionit për klasën. (Nëse ka pyetje apo paqartësi, u jepet
përgjigje nga mësuesi/ja)
Këto veprime u bëhen të njohura nxënësve.
HAPI II: Ndërtimi i njohurive të reja. Veprohet, në të njëjtën mënyrë për 4 nëntemat, si në hapin e parë.
(A,B,C,D)
Sugjerim: Për rëndësinë e informacionit që ka kjo temë, do të ishte mirë që të ndërthuret informacioni teorik
me ushtrimin ku gjendet mjeti stilistikor.
A) Mjete me vlerë ligjërimore nga fusha e sintaksës.
Përgjigja e mundshme: Në gjuhën shqipe ndërtimi i fjalisë është i lirë. Ka zhvendosje të gjymtyrëve ose të
grupfjalëve. Përsëritje të fjalëve për të tërhequr vëmendjen. Krijon mundësinë e shprehjes me lloje të ndryshme
fjalish.
Punimi i Ushtrimit 1: Nxënësit përcaktojnë mjetet stilistike nga fusha e sintaksës.
P.sh.:
Zhvendosje: Thuaja këngës,Rini!. - Ngrehuni dhe bjeruni.../ katundarë dhe punëtorë…
Përsëritje: thuaja…thuaja….
222
B) Mjetet me vlerë ligjërimore nga fusha e leksikut.
Përgjigje: Leksiku i shqipes ka mjete me vlerë ligjërimore, si: sinonimet, antonimet, lidhja e lirë mes fjalëve;
lidhja e qëndrueshme (shprehje frazeologjike), neologjizma.
Këto mjete krijojnë larmi shprehjeje, duke e bërë atë më mbresëlënëse nëpërmjet përdorimit të figurave
letrare. Nxënësit gjejnë mjete me vlerë ligjërimore nga fusha e leksikut në Ushtrimin 1, pika 2/a dhe
Ushtrimin 2: strofa c.
Detyrë shtëpie: Hartoni një tekst me temë: “Nesër do të jem gjimnazist”, ku të përdorni mjete me vlerë
ligjërimore e stilistike.
3. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë individuale me shkrim, turi i galerisë)
Në pjesën e tretë të orës mësimore mësuesi\ja u kërkon nxënësve të shkruajnë një shkrim autobiografik,
duke u ndalur në një çast kyç të jetës së tyre, pa harruar veçoritë e shkrimit autobiografik të diskutuara më
parë.
Në përfundim të detyrës lexohen, diskutohen dhe vlerësohen disa prej tyre. Punimet më të mira vendosen në
Turin e Galerisë.
MODEL 2
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Të shkruarit Situata e të nxënit:
Keni shumë dëshirë që të pranoheni në
një shkollë të mesme profesionale. Numri i
Tema mësimore: Curriculum vitae (CV-ja) nxënësve që do të pranohen, është i ulët dhe
kandidatë ka shumë. Për të konkurruar, ju
kërkojnë të dorëzoni një CV-i në sekretarinë e
shkollës.
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: CV-i, model, të dhëna, dokumente, aftësi,
Nxënësi/ja: strukturë
dallon saktë llojin e tekstit joletrar;
përcakton karakteristikat dhe veçoritë e CV-së;
plotëson saktë me të dhënat e duhura modelin e CV-së
së dhënë në tekst;
shkruan një CV-i duke ndjekur strukturën e shkrimit të
një teksti të tillë;
vlerëson punën e shokëve të tij.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, njohuritë e nxënësit, materiale Lidhja me fushat e tjera ose me temat
nga interneti. ndërkurrikulare: Aftësim teknologjik
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: pyetje-përgjigje, pema e mendimit, punë e drejtuar, diskutim,
punë e pavarur, konkurs.
Organizimi i orës së mësimit
Nxënësit duke u mbështetur në modelin e CV-së të dhënë në libër në faqen 148, përcaktojnë strukturën e një
CV-je. Mësuesi\ja sqaron se një CV-i e hartuar në formë të shkruar përmban informacione të ndryshme. Disa
prej tyre janë të detyrueshme, kurse disa të tjera janë me dëshirë. Të detyrueshme janë të dhënat personale:
emri, mbiemri, adresa, numri i telefonit, e-maili, arsimi, niveli i njohjes së gjuhëve të huaja, niveli i njohjes së
programeve të ndryshme kompjuterike, përvoja në punë .
HAPI I
Fillimisht prezantimin e atmosferës së kohës e bën historiani. Pastaj dëgjohet rrëfimi i At Zef Pllumit.
Sociologu flet për shkeljen e të drejtave të njeriut në sistemin politik të kohës.
HAPI II
Nxënësit kthehen në tekst për të lexuar fragmentin e shkëputur nga trilogjia me kujtime “Rrno vetëm për me
tregue”. U drejtohen pyetjet e mëposhtme:
Cilat janë çështjet kryesore që shtrohen në këtë fragment?
A mendoni se kujtimet për të cilat shkruan autori kanë rëndësi historike?
Nga cili këndvështrim shkruhet teksti? Jepni argumente në mbështetje të pohimit tuaj.
Cilës shtresë shoqërore e intelektuale i përket autori?
Cilat informacione nga teksti ju ndihmuan?
Përmes cilave fjalëve a grupe fjalësh autori preku ndjeshmërinë tuaj?
Çfarë paragrafi përdor autori në kujtimet e tij dhe si ndihmuan ato në rrëfim?
Cili është qëndrimi i personazhit ndaj realitetit të kohës?
Cilat janë mendimet specifike, që e portretizojnë karakterin tuaj si shpirt i lirë?
HAPI III
Vëmendja e nxënësve në këtë hap përqendrohet te karakteri i At Zef Pllumit.
A ju përngjan “shpirti”, dëshira e At Zef Pllumit me shtegtimin e shpendëve? Cilat janë provat që keni
mbledhur gjatë leximit për të shpjeguar këtë përngjasim?
Sipas jush, në sa realitete jeton At Zef Pllumi?
Këto realitete plotësojnë apo janë në kontrast me njëri-tjetrin?
Ku e ka burimin forca dhe qëndresa e At Zef Pllumit, i cili nuk tërhiqet nga idetë e
tij? Pasi u përgjigjen pyetjeve, nxënësit ndërtojnë në grup portretin e At Zef Pllumit.
Një nga modelet e plotësuara mund të jetë:
karakter i tolerant
qëndrueshëm
vullnet i
fortë
HAPI IV
Punohet me stilin e autorit.
Në kujtimet e tij, autori përdor leksik të pasur, që i përket fushave të ndryshme semantike. Klasifikojini ato sipas
modelit të mëposhtëm:
HAPI V
Nxënësit portretizojnë njeriun e vuajtur me shpirt të lirë e tolerant. At Zef Pllumi përcjell:
- dashuri për natyrën e shpendët;
- dashuri për lirinë;
- tolerancë.
Bëhet vlerësimi i orës së mësimit sipas realizimit të kompetencave.
Detyrë shtëpie: Shkruani një fletë ditari, ku ju të reflektoni mbi qëndresën e At Zef Pllumit.
Tregoni se ç’përvojë fituat ju prej tij.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Ushtrimi 1
Nxënësit bëjnë dallimin e biografisë me autobiografinë për nga veta e rrëfimit (veta e I autobiografia dhe veta
III biografia). Protagonisti dhe rrëfyesi në autobiografi janë një, ndërsa në biografi rrëfyesi rrëfen për një
person tjetër. Në autobiografi rrëfehet me më shumë subjektivitet sesa në një tekst biografik.
Ushtrimi 4. Marrëdhënia e Shagallit me pikturën u krijua si një protestë e brendshme ndaj shkollës dhe
mësuesve autoritarë, duke gjetur te piktura mundësinë për të konkretizuar talentin, idetë dhe fantazitë e tij.
Ushtrimi 5 dhe 6. Marrëdhëniet e tij me prindërit ishin delikate. Kryesisht ata nuk kuptoheshin mes tyre,
sepse prindërit kujdeseshin më shumë për plotësimin e nevojave parësore, sesa për motivimin e të birit në
fushën artistike.
Ushtrimi 7
Nxënësit japin mendimet dhe argumentet e tyre, por e vënë theksin në paragrafin e fundit, ku flitet mbi
ndjesitë e Shagallit për pikturën.
Vlerësimi. Vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në
nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
HAPI I: Rikujtim i njohurive të nxënësve për mjetet ligjërimore e stilistike (përftesat) nga fusha e sintaksës dhe
leksikut. Stuhi mendimesh. (Plotësohet dhe kërkesa e ushtrimeve 1‒ 2)
PËR FTESAT:
Në sintaksë Në leksik
Mësuesja mund t’i vizatojë skemat në tabelë dhe t’i plotësojë ato me përgjigjet e nxënësve. Kjo do t’i
ndihmonte ata gjatë punimit të ushtrimeve.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 9. Kjo detyrë do të punohet sipas ndarjes që u bë për ushtrimin 8. (prandaj është
bërë dhe zhvendosja gjatë punimit, që t’i ndihmojë në detyrën e shtëpisë.)
231
Organizimi i orës së mësimit
HAPI I: Rikujtim i njohurive të nxënësve për mjetet ligjërimore e stilistike (përftesat) nga fusha e morfologjisë
dhe fonetikës. Stuhi mendimi. (Plotësohet dhe kërkesat e Ushtrimeve 1 dhe 5)
PËRFTESAT:
Në morfologji Në fonetikë
Mësuesja mund t’i vizatojë skemat në tabelë dhe t’i plotësojë ato me përgjigjet e nxënësve. Kjo do t’i
ndihmonte ata gjatë punimit të ushtrimeve.
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç: racë, racizëm, ndryshe,
mësimore: melaninë.
Nxënësi/ja:
përkufizon racizmin përmes tekstit;
lexojnë në role fragmentin për ta interpretuar atë;
nxjerr veçoritë e ndërtimit;
punon thënie nga teksti me ditarët e të nxënit;
shkruan një ese argumentuese duke iu referuar temës.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve. Lidhja me fushat e tjera dhe temat
https://www.youtube.com/watch?v=q0qD2K2RWkc ndërkurrikulare:
Identiteti kombëtar dhe njohja e
kulturave
Shkenca dhe shoqëria.
Metoda, teknika dhe veprimtari të nxënësve: stuhi mendimi, diskutim, lexim i materialit në role, analizë
teksti, ditarët e të nxënit.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Hapi I. Mësuesi/ja i informon nxënësit për temën e re të mësimit dhe rubrikën që do të punojnë(tekst
argumentues). Udhëzon nxënësit të lexojnë informacionin në heshtje, më pas, do t’u përgjigjen pyetjeve, të
cilat mësuesi i shkruan në tabelë apo i ka shkruar në tabakë të mëdhenj të bardhë për efekt kohe. Iu
drejtohen nxënësve pyetjet:
- Ç’është teksti argumentues?
- Mbi ç’bazë ndërtohet?
- Cili është qëllimi i tekstit argumentues?
Përgjigjet e sakta mësuesi/ja i shkruan përkrah pyetjeve ose i plotëson në pemën e mendimit.
Hapi II. Nxënësit udhëzohen ta lexojnë individualisht fragmentin Të mësojmë për të gjykuar. Mësuesi/ja
ka përgatitur disa pyetje, nxënësit përgjigjen do ta nënvizojnë në tekst me lapsa me ngjyrë, apo me kod.
- Cila është teza që shtron eseisti Montanji?
- Cila është antiteza?
- Çfarë shembuj përdor? Ose cilat janë të dhënat që përdor?
- Cilat janë argumentet që përdor?
- Çfarë arsyesh jepen në mbështetje të argumentit?
- Cila është teza që rrëzon?
- Si e rrëzon një tezë, me çfarë të dhënash?
- Cili është përfundimi në mbyllje të tezës së tij?
Nxënësit punojnë për rreth 20 minuta, fillimisht individualisht, më pas punojnë në çift. Ata shënojnë në
fletore përgjigjet, t dhënat, faktet, tezën, antitezën.
Hapi III. Mësuesi/ja punon së bashku me nxënësit duke krahasuar përgjigjet e tyre me skedën në tekst.
Skeda:
Teza:
Antiteza:
Argumentet:
Rrëzimi:
Përfundimi:
HAPI II
Bëhet ndërthurja e dy kompetencave, të dëgjuarit me të lexuarit, në mënyrë që të realizohen kërkesat e
shtruara në tekst. Rilexohet i plotë teksti me qëllim që të realizohet skeda e plotë e tekstit argumentues.
HAPI III
Nxënësit i japin përgjigje pyetjeve te rubrika “Ushtrohuni”.
Bëhet vlerësimi i orës mësimore.
Grupi III
Fjalët Si janë formuar?
Përfundoj
Përvetësoj
Përfytyroj
(I) përjavshëm
Grupi IV
Fjalët Si janë formuar?
Buzëqesh
Dritëhije
Bregdet
Këpucëbërës
Ç’marrëdhënie vendosen ndërmjet temave përbërëse të fjalës?
Grupi V
Fjalët Si janë formuar? Klasa
Gjithmonë
Përmbi
Meqenëse
Tungjatjeta
Grupi VI
Dalloni klasën e fjalëve me të zeza.
1. Më rri gjithnjë pranë. Erdhi pranë meje
2. Kur do të shkojmë në malin e Dajtit?
Mori të përpjetën e malit kur ra dielli mirë e mirë.
3. Plaku qëndroi për të pushuar pak.
Burri plak ecte ngadalë dhe mendueshëm.
Në përfundim të detyrës, një përfaqësues nga secili grup lexon skedën e plotësuar duke shpjeguar mënyrën
e formimit të fjalëve , klasën së cilës i përket (te fjalët e përngjitura dhe konversioni), marrëdhëniet që
vendosen ndërmjet temave (te fjalët e përbëra). Çdo pjesëtar i grupit mund të plotësojë, saktësojë, pasi
përfaqësuesi përgjigjet.
Ushtrimi 3 Nxënësit punojnë në çift për realizimin e ushtrimit. Dallojnë fjalët e prejardhura dhe shpjegojnë
se si janë formuar.
P. sh: i ftohtë –(i) ftoh + të
pandërprerë – pa+ndër+prerë
i zbehtë – (i) zbeh+të
lindore – lind + or etj.
Vlerësimi: Vlerësimi i nxënësve mbështetet në pjesëmarrjen e tyre gjatë gjithë orës mësimore.
Detyrë dhe Punë e pavarur : Ushtrimi 4 , fq 310
Ushtrimi 3
vidhos – zhvidhos, vendosem - zhvendosem, gradim-zhgradim, lyerje-shlyerje, ndryshk-çndryshk,
përdridhem-shpërdridhem, njerëzor-çnjerëzor, varros-zhvarros, gërryej-zhgërryej, mpihem-çmpihem, pagim-
shpagim, liroj-çliroj, përbëhem-shpërbehem, veshje-zhveshje, gozhdoj-zhgozhdoj, prish-shprish, përfytyrim-
shpërfytyrim, muroj-çmuroj, ngjyros-çngjyros.
Ushtrimi 5
1. Prapashtesa - im bashkohet me temën e kohës së tashme të foljeve me –oj.
- besoj – besim
- kuptoj – kuptim
- përfitoj – përfitim
- përkufizoj –përkufizim
- punoj – punim
- rishikoj – rishikim
- veproj – veprim
2. Me prapashtesën –je formohen emra veprimi të gjinisë femërore. Prapashtesa –je bashkohet me temën
e pjesores të foljeve që mbarojnë me bashkëtingëllore, me pjesoren e foljeve me –iej, -yej, -yj, -ij, me atë të
foljeve të parregullta, si edhe me pjesoren e foljeve me –uaj.
- bredh – bredhje
- heq – heqje
- hyj – hyrje
- korr – korrje
- mëkëmb – mëkëmbje
- ndërlidh – ndërlidhje
- përbuz – përbuzje
- zhvendos – zhvendosje
Ushtrimi 6.
Shkodër – shkodran
Dibër – dibran
Kukës – kuksian
Mirditë – mirditor
Mat – matian
Tiranë – tiranas
Durrës – durrsak
Vlorë – vlonjat
Pogradec – pogradecar
Sarandë – sarandjot
Ushtrimi 7
a) Me prapashtesën – ar formohen kryesisht emra profesionesh:
gazetar – punonjës i një gazete.
b) Me prapashtesën –tar formohen prej temash emërore emra që tregojnë njerëz të karakterizuar sipas
veprim që kryejnë:
arsimtar - ai që punon në arsim , mësues, jep mësim.
c) Me prapashtesën –or formohen kryesisht emra banorësh:
malësor - që jeton në malësi.
d) Me prapashtesën –tor formohen emra profesionesh:
murator – që ndërton me tulla.
minator- që punon në minierë për të nxjerrë minerale.
e) Me prapashtesën –ës formohen emra mashkullorë dhe femërorë që tregojnë një vegël, një orendi a një
pjesë veshjeje.
çelës – shërben për të hapur derën.
matës – shërben për të matur.
f) Me prapashtesën –ist formohen emra që tregojnë veta të karakterizuara sipas mjeshtërisë që ushtrojnë,
ose punët që kryejnë.
artist – që merret me artin.
elektricist – që rregullon energjinë elektrike.
futbollist – që luan futboll.
Ushtrimi 8
a) banoj – banesë (emër), mbuloj – mbulesë (emër), ngarkoj – ngarkesë (emër), shkruaj – shkresë
(emër), shkoj – shkesë (emër);
b) lënë – lënie (emër), ngrënë – ngrënie (emër), qenë – qenie (emër), thënë – thënie (emër), zënë-
zënie (emër);
c) gëzoj –gëzim (emër), gjëmoj – gjëmim (emër), përpunoj – përpunim (emër), përballoj – përballim
(emër).
Vlerësimi: Vlerësimi i nxënësit do të kryhet për pjesëmarrjen aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore.
Tema ARG/
TEZA PËRFUNDIMI
Problemi PRO
HAPI II
Nxënësit ilustrojnë me shembuj nga eseja karakteristikat gjuhësore të dhëna në skedë.
241
5. përdorimi i shprehjeve që përfshijnë lexuesin në gjykim:
- formula të gatshme;
(ndoshta, sigurisht, siç thuhet, etj);
- pyetjet retorike;
- ligjërimi bisedor etj.
HAPI III
Zhvillohet diskutimi i këtij punimi.
Bëhet vlerësimi i punës hulumtuese të nxënësve.
MODEL
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Tematika: Teksti joletrar – argumentues Situata e të nxënit:
Kompetenca: Të shkruarit “Ngrohja globale - shqetësim për çdo njeri”
Tema mësimore: Teksti argumentues
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: shkrim argumentues, temë, tezë, antiteza,
Nxënësi/ja: argument pro, argument kundër
respekton strukturën dhe veçoritë e shkrimit
argumentues;
shkruan duke sjellë detaje, fakte (argument pro/kundër)
dhe përdorur fraza që i japin shkrimit gjallëri;
zbaton gjatë të shkruarit njohuritë gramatikore dhe
drejtshkrimore.
Burimet: teksti mësimor, libri digjital. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: lexim i drejtuar, punë e pavarur me shkrim, diskutim.
Pyetjet Veçoritë
1. Ç’lloj teksti është? Tekst joletrar
2. Cili është funksioni i tij? Ka funksion bindës (argumentues)
3. Cila është struktura e këtij shkrimi ? Problemi Teza A/Pro Përfundimi
Problemi Teza A/Pro Antiteza A/Pro Përfundimi
4. Cilat janë karakteristikat gjuhësore leksiku, sipas problemit që trajton;
të tij? folja, zakonisht në kohën e tashme, veta III, mënyra dëftore/
lidhore, zgjedhja e fjalëve që kanë forcë bindëse;
dominojnë fjalitë e përbëra me bashkërenditje, si dhe ato
nënrenditëse shkakore e rrjedhimore;
toni sugjerues;
përdorimi i shprehjeve që përfshijnë lexuesin në gjykim;
përdorimi i pyetjeve retorike të cilat nxitin argumentin;
argumentet subjektive shoqërohen me përemër vetor/pronor
“sipas meje”, “kështu e shoh unë” etj.
HAPI II: Diskutohet skeda e plotësuar. Bëhet kujdes për sqarimin e çdo paqartësie që mund të kenë nxënësit.
Vlerësimi: Korrigjohen punimet e gjithë klasës. Skeda e eses dhe zbatimi i rregullave drejtshkrimore do të
jenë kriteret e vlerësimit.
MODEL
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Teksti joletrar – argumentues Situata e të nxënit:
Kompetenca: Të shkruarit Detyra e shtëpisë
Tema mësimore: Teksti argumentues
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, njohuritë e nxënësit, materiale Lidhja me fushat e tjera ose me temat
nga interneti. ndërkurrikulare.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, punë me modele, diskutim, punë e pavarur
me shkrim, punë me grupe.
242
Organizimi i orës së mësimit
}
problemi
teza
argumente
Struktura e esesë argumentuese antiteza
argumente
rrëzimi i tezës
përfundimi
Lexohet e diskutohet detyra e shtëpisë, plotësimi i skedës së tekstit argumentues për letrën e Skënderbeut.
Nxënësit dallojnë tezën, antitezën, argumentet, rrëzimin dhe përfundimin.
Pasi nxënësit diskutojnë për strukturën e tekstit argumentues mbështetur te letra e Skënderbeut, u kërkohet
të përqendrojnë vëmendjen te:
organizimi i ideve;
zgjedhja e fjalëve;
drejtshkrimi i fjalëve dhe uniteti gramatikor;
ndarja e paragrafëve.
Këto hapa mësuesi\ja i shkruan në tabelë, megjithëse nxënësit i kanë edhe në librin e tyre.
Lihen nxënësit për disa minuta të lexojnë udhëzimet e dhëna në tekstin e tyre për shkrimin e esesë
argumentuese.
Ora e dytë
Udhëzohen nxënësit që të shkruajnë një ese argumentuese. Ndahet klasa në 3 grupe, sipas skuadrave. I jepet
tema secilit grup.
Grupi i Imagjinoni sikur jeni drejtues i një gazete të përditshme dhe ju duhet të shkruani një artikull për të
shtjelluar dhe mbrojtur opinionet tuaja rreth temës: “Ngrohja globale duhet të kthehet në shqetësim për çdo
njeri”.
Grupi II Përfytyroni sikur jeni kandidat për deputet. Ju duhet të siguroni shumicën e nevojshme të votave. Për
këtë ju duhet të përgatitni një fjalim për votuesit, ku të paraqitni përparësitë tuaja ndaj kandidatit tjetër.
Grupi III Ju dëshironi të vazhdoni studimet jashtë shtetit. Prindërit janë të shqetësuar për këtë. Jepni
argumentet tuaja për t’i bindur ata nëpërmjet një eseje.
Nxënësit punojnë qetësisht. Pavarësisht se klasa është e ndarë në grupe për temën e esesë, puna është
individuale për secilin anëtar të grupit.
Vlerësimi: Mësuesi\ja mbledh punimet e disa nxënësve për të bërë vlerësim me notë. Vlerësohen nxënësit
për zbatimin e strukturës së esesë argumentuese, për krijimin e paragrafëve, për zgjedhjen e fjalëve, për
zbatimin e rregullave drejtshkrimore, për respektimin e shenjave të pikësimit brenda dhe në fund të fjalisë.
2. Ndërtimi i njohurive të reja (punë e drejtuar me modele, krahasim teksti, punë e pavarur me shkrim)
Udhëzohen nxënësit që të lexojnë dy tekstet përshkruese në libër (teksti 1 dhe teksti 2 në faqen 166) dhe të
përcaktojnë në to:
elementet që përshkruhen;
referuesin, nëse është i njëjtë apo ndryshon;
se cili prej teksteve e përshkruan vajzën në mënyrë objektive dhe cili në mënyrë subjektive;
qëllimi e përshkrimit objektiv dhe atij subjektiv;
nëse është përdorur gjuhë e figurshme apo fjalët janë përdorur në kuptimin e parë e të drejtpërdrejtë;
vetën në të cilën është shkruar rrëfimi;
se cila është klasa e fjalëve më e përdorur.
Nxënësit krahasojnë elementet që u nxorën në pah më lart, duke arritur në përfundimet për veçoritë e secilit
tekst.
Të dy tekstet janë të tipit përshkrues dhe kanë si objekt të njëjtin referues. Teksti i parë e përshkruan vajzën
në mënyrë objektive dhe i dyti në mënyrë subjektive.
Teksti përshkrues objektiv ka për qëllim të japë informacion, ndërsa ai subjektiv përveçse të informojë, kërkon
edhe të ngjallë te lexuesi emocione të ngjashme me ato që i provon vetë autori.
Në tekstin objektiv klasat e fjalëve të emrit dhe të mbiemrit janë në raport të drejtë, ndërsa te përshkrimi
subjektiv vërehet përdorim më i dendur i mbiemrave dhe fjalët janë të veshura me ngjyrime emocionale.
Prandaj është rëndësishme që të përcaktohet qëllimi i një teksti para se realizohet përshkrimi.
Pasi kanë kujtuar karakteristikat e një teksti përshkrues, mësuesi\ja u kërkon nxënësve të përshkruajnë një
qenie të gjallë, njeri ose kafshë. Nxënësit mund t’i referohen skedës së dhënë në librin e tyre në faqen 167,
ku bëhet përshkrimi i një qenie të gjallë.
Detyra dhe punë e pavarur: U kërkohet nxënësve që orën tjetër të sjellin në klasë objekte të ndryshme, si
fruta apo perime.
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për pjesëmarrjen në lojën e organizuar në minutat e para të orës mësimore,
për përshkrimin më të arrirë, si dhe për aktivizimin në diskutimet e ngritura për vlerësimet e punëve me
shkrim.
Detyra dhe punë e pavarur: Sillni në klasë foto të mjediseve të ndryshme, që i keni parë dhe fotografuar
gjatë udhëtimeve të bëra dhe që u kanë lënë mbresa të veçanta.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bisedë, organizues grafik, lexim në heshtje, punë e pavarur
me shkrim, diskutim, turi i galerisë.
Organizimi orës së mësimit
1. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme të nxënësit (bisedë, organizues grafik)
Nxënësit janë porositur që një orë më parë të sjellin në klasë foto të vendeve apo mjediseve të ndryshme, që
ata kanë i bërë gjatë udhëtimeve me familjen dhe që u kanë lënë mbresa të veçanta. Zhvillohet një bisedë e
shkurtër me nxënësit rreth fotove të sjella dhe emocioneve të përjetuara gjatë udhëtimit në këto vende, duke
treguar edhe ndonjë histori të veçantë që lidhet me to.
Rikujtohen edhe një herë elementet e përshkrimit nëpërmjet organizuesit grafik.
Këndvështrimi objektiv
dhe subjektiv
Mbledhja e
të dhënave Qëllimi
2. Ndërtimi i njohurive të nxënësve. (lexim në heshtje, punë e pavarur me shkrim)
U bëhet e njohur nxënësve se atë orë ata do të përshkruajnë një vend apo mjedis. Udhëzohen të lexojnë në
heshtje skedën e dhënë në tekst në faqen 169, që do t’i ndihmojë në realizimin e përshkrimit.
Mësuesi\ja u kujton nxënësve që shkrimi duhet t’i kushtohet thjesht përshkrimit të një vendi apo mjedisi dhe
përjetimeve që ata kanë provuar gjatë vëzhgimit. Secili nga nxënësit shfrytëzon për këtë fotot e sjella dhe
kujtimet vetjake.
Nxënësit punojnë për rreth 20 minuta në mënyrë të pavarur.
Vlerësimi: Vlerësimi bëhet për përshkrimet më të bukura, të hartuara sipas modelit dhe rregullave për këtë shkrim.
Mbani mend!
Shkruhen së bashku ndajfoljet: atëherë, njëherë, përse, qëkur, (qyshkur), lidhëzat nëse, ngase, sesa,
pjesëza seç. Kur pjesët e tyre përdoren si fjalë të veçanta, ato shkruhen më vete.
Përse nuk erdhi?; por: Për se është fjala?;
Njëherë e një kohë jetonte... Mjekimin e merrte një herë në ditë.
Shkruhen ndaras ndërtimet e tipit:
- emër në emërore + emër në rasën rrjedhore: lule dhensh, lule sahati, bar blete, lule shqerrash, vaj peshku,
bojë hiri, bojë limoni, bojë qielli, bojë vaji, ngjyrë shege, ngjyrë ulliri, ngjyrë uthulle etj.
Mbani mend!
Shkruhen bashkë formimet e mësipërme, kur janë mbiemra. P.sh.: bojëlimon, bojuthull, bojëmjaltë, ngjyrëmjaltë
etj.
Në pajtim me përdorimin e sotëm emërtimet gjel deti, lule dielli, panxhar sheqeri mund të shkruhen
edhe njësh, si fjalë të vetme: gjeldeti, luledielli, panxharsheqeri.
- ndajfoljet dhe shprehjet ndajfoljore: së bashku, së fundi, së paku, së pari, më së fundi, më së miri; për së
mbari, më dysh, për dy etj
- shprehjet ndajfoljore të formuara nga dy fjalë, të lidhura në mes tyre me një parafjalë se me lidhëzën e:
këmbë mbi këmbë; kot më kot, dy nga dy, aty për aty,dorë më dorë, fund e krye, kokë e këmbë, qesh e
ngjesh, shkel e shko, rreth e rrotull, veç e veç etj.
- numërorët themelorë të formuar me pjesëmarrjen e fjalëve mijë, milion, miliard etj. dhe pjesët e një
numërori themelor, të lidhura me lidhëzën e: një mijë, dhjetë mijë, pesëmbëdhjetë mijë, dyzet mijë, dyqind
mijë, një miliard; njëzet e një, njëqind e një, njëzet e tre mijë e katërqind e pesëdhjetë e shtatë, një milion e
pesëqind mijë e dyqind e dymbëdhjetë etj.
- shprehjet parafjalore ose lidhëzore: aq sa; ashtu si; deri ku, deri kur; gjer në; kaq sa; kështu që; në qoftë
se; në mënyrë që, qysh se; sado që; si edhe; vetëm se etj.;
- shprehjet emërore për qind, për mijë etj.: pesë për qind, qind për qind, njëqind e pesëdhjetë e pesë për
qind, dyqind për mijë; 8 për qind, 120 për qind, 50 për mijë etj.*;
Mbani mend!
Shenjat % (për qind) dhe ‰ (për mijë) mund të përdoren vetëm pas një numri të shënuar me shifra: 5%, 90 %, 80‰.
- shprehje pasthirrmore për përshëndetje, urime etj., pjesët përbërëse të të cilave e ruajnë pavarësinë
gramatikore: Mirë ardhshi!, Mirë ju gjetshim!, Mirë se erdhe!, Mirë se ju gjeta!, Për shumë vjet!, Qofshi
shëndoshë!, Me shëndet!, Shëndet paç!, Ju falemi nderit! Të falem nderit! Të rrosh vetë!, Vetë shëndoshë!,
Si urdhëron! etj.
Ushtrimi 1
Lule trëndeline, mendre e tërfili - rregulli A/1
Sapo – lidhëz e përngjitur.
Ngjyrë argjendi – rregulli A/1
Rreth e qark – lokucion ndajfoljor
Ushtrimi 2
Shkruhen ndaras: mirë se erdhët, mirë se ardhe, të falem nderit.
Shkruhen bashkë: mirudëgjofshim, mirupafshim, mirëseardhjen.
Ushtrimi 3
Shkruhen njësh Shkruhen ndaras
Aspak, përveçse, tridhjetë, së bashku, Bojë mjaltë, bojë limoni, vetëm
mirëpo, kurse, dalëngadalë, megjithëkëtë, se, në qoftë se, kot më kot, për
përveçqë, mirëdita, shembull.
Ushtrimi 4
Po qe se, mirëseardhjen, sikur, asnjë, katërmbëdhjetë, dalëngadalë, ngjyrë gushëpëllumbi.
Ushtrimi 5
zëvendësdrejtor,
kot me kot,
drejtpërdrejt,
faleminderit,
paanshmëri,
dyqind,
deri kur,
dy milion
bojë shege, lule dielli (këto fjalë mund të shkruhen dhe bashkë, kur kemi të bëjmë me një mbiemër.)
Vlerësimi: Sipas gjykimit të mësuesit me notë për saktësinë e përgjigjeve, paraqitjen në grupet e ekspertëve
dhe aktivizimin në klasë.
250
Detyra: Ushtrimi 6. Mund të jepet dh si detyrë kërkimore.
251
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Drejtshkrim Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Shkrimi i fjalëve me vizë në mes Punë me tekstin
Kujdes! Kur formimet e këtij tipi shënojnë njësi etnike ose gjuhësore të ngulitura historikisht, shkruhen pa
vizë në mes, si fjalë të vetme: anglosakson, (gjuhët) indoevropiane etj.
- pjesëza ish- përpara emërtimeve të ndryshme: ish-ministër, ish-drejtor, ish-ambasador ish-bashkëshort etj.
- emërtimet e përbëra të pikave të horizontit: jug-juglindje, lindje-verilindje, perëndim-jugperëndim, veri-
verilindje etj.
- emrat e përbërë të vendeve: Mborje-Drenovë, Nikaj-Mertur, Zall-Herr; Nju-Jork, San-Marino, Sierra-Leone,
Tel-Aviv etj.
emrat ose mbiemrat e huaj të personave të përbërë prej dy a më shumë pjesësh: Maria-Luiza, Zhan-Zhak Ruso etj.
Mbani mend!
Shkruhen veç e veç, pa vizë në mes, emrat dhe mbiemrat kinezë, koreanë, vietnamezë e birmanë:
Fan Dinj Fung, Li Sun Sin, Lu Sin etj.
- numërorët rreshtorë kur numri ose një pjesë e tij shënohet me shifra arabe: klasa e 9-të, kreu i 4-t, shekulli i
20-të, i 50-mijëti ose i 50 000-ti, i 500-milionti ose i 500 000 000-ti etj.
Po kështu shkruhen: 700-shi, 600 000-shi ose 800-mijëshi etj.
Mbani mend!
Kur numërori rreshtor shkruhet me shifër romake, përdoret pa prapashtesë dhe pa nyjë të përparme: klasa I,
Kreu XVI, Luigji XIV etj.
shkurtimet, shkronjat, numrat (kur shkruhen me shifra) dhe kur tregojnë rasat: SHBA-ja; a-ja; vëru pikat ë-ve;
kryengritja e 1911-s; ngjarjet e 1924-s; -tar- it si prapashtesë; pse-ja është ndajfolje pyetëse etj.
Pasi diskutohet materiali i dhënë, nxënësit punojnë me ushtrimet.
Vlerësimi: Vlerësim me notë për saktësinë e përgjigjeve, paraqitjen në grupet e ekspertëve dhe për
aktivizimin në klasë.
Detyra: gjeni një tekst, në të cilin te ketë përdorime të fjalëve me vizë në mes dhe thoni rregullin që është
ndjekur.
252
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: marrëdhënia e ndërsjellë, punë e pavarur.
253
Organizimi i orës së mësimit
Kjo temë mësimore zhvillohet me punë parapërgatitore.
Përzgjidhen 3 nxënës që kanë aftësi të mira interpretuese dhe lexuese.
Nxënësi 1 do të recitojë fragmentin poetik të shkëputur nga poema Shtegtimet e Çajld Haroldit, të Bajronit.
Nxënësi 2 do të përshkruajë veshjen popullore të zonës së Shkrelit.
Për këtë të fundit do të jetë mirë që veshja popullore të paraqitet me ndihmën e video-projektorit, që imazhet
të perceptohen më të plota e të gjalla.
HAPI I
Prezantohet tema mësimore, si dhe veprimtaritë që do të zhvillohen për të realizuar rubrikën të dëgjuarit.
Mësuesi duhet të ndjekë këto hapa:
orienton nxënësit se ku do të përqendrohen gjatë dëgjimit të secilit fragment;
shkruan në tabelën e ndarë në 3 pjesë pikat kryesore që nxënësit do të identifikojnë gjatë dëgjesës;
u kërkon nxënësve të bëjnë përmbledhjen e secilit fragment me disa fjali;
veprimtaria e të nxënit do të zhvillohet në mënyrë kronologjike, pra hap pas hapi.
1. p.sh. Dëgjohet recitimi i fragmentit poetik “ O Shqipëri!”
Nxënësit veçojnë nga dëgjesa:
a. vendin që përshkruhet;
b. tiparet e banorëve të saj;
c. mjedisi natyror.
Nxënësi mund të mbajë shënime me fjalë a grup fjalësh kyç gjatë dëgjesës.
Për dhënien e plotë të imazhit, kërkoni mendimin e shumë nxënësve.
Nxënësit përmbledhin me disa fjali atë çfarë dëgjuan nga recitimi “Vita”
2. Dëgjohet leximi i fragmentit “Vita” nga nxënësi i përzgjedhur, i cili lexon qartë, ngadalë e me theksime
fjalësh. Nxënësit veçojnë nga dëgjesa:
moshën dhe të dhënat mbi familen;
pjesë të portretit fizik të përshkruar.
Nxënësit përmbledhin me disa fjali atë çka dëgjuan nga leximi Veshja popullore.
3. Prezantohet përmes video-projektorit kjo veshje.
Nxënësi i përzgjedhur e përqendron vëmendjen gjatë përshkrimit te krahina së cilës i përket veshja
ngjyrat, detajet zbukuruese
U kërkoni nxënësve ta përshkruajnë këtë veshje mbështetur në pamjen e dhënë dhe në atë çfarë dëgjuan.
Përshkrimi mbështetet në të dhënat që vijnë përmes shqisave të të parit, të dëgjuarit, të prekurit, të nuhaturit
dhe të shijuarit.
Në tekstin përshkrues mbizotëron përdorimi i mbiemrave dhe fjalëve përshkruese. Përdoren saktë kohët e
foljes: e tashmja dhe e pakryera. Gjatë përshkrimit përdoret një leksik i pasur e i larmishëm, figura letrare
(metafora, krahasim, epitete, simbole).
3. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (fjalë kyç, shkrim i lirë, përfytyrim)
Nxënësit udhëzohen të hulumtojnë mbi tekstin, duke e lexuar me vëmendje për të dalluar në secilin
përshkrim: objektin e përshkrimit, fjalët kyç dhe përfytyrimin që u krijohet pas leximit. Pasi i kanë dalluar në
secilin tekst elementet e mësipërme, plotësojnë skedën në libër në faqet 160-161.
Fjalët kyç: Shqipëri, nënë e rreptë, burra të ashpër, hëna, ndrin, agimi, lind, çuka, përrenj të bardhë, retë
shpërndahen, ujku bredh, shqipja, zogj, bisha, njerëz të egër, moti me stuhi.
Përfytyrimi që ju krijohet: Shqipëria një vend i zymtë, i ashpër e me bukuri magjepsëse, me njerëz trima
e krenarë. Disa prej tyre muhamedanë e disa të krishterë. Duket sikur natyra e ashpër i ka bërë të tillë: të
vrazhdë, të sertë, por të besës, të paepur përpara vështirësive. Mbrëmja në këtë vend përrallor vjen e qetë
dhe e ngadaltë, ndërsa agimi lind plot energji mbi çdo luginë e çdo breg. E ndërsa retë shpërndahen, bien
në sy malet e thepisura, në të cilat bredh ujku, shqiponja fluturon e lirë, bisha të egra zënë të ulërijnë. Moti
fillon e prishet. Vend i ashpër me njerëz të ashpër, por që të ngjallin një entuziazëm të paparë.
Lexohen e diskutohen skedat e plotësuara me të gjithë nxënësit.
Vlerësimi: Vlerësim motivues gjatë orës. Vlerësohen me notë për shkrimin e tekstit mbi bazën e fjalëve kyç
përgjigjet e dhëna për veçoritë e tekstit përshkrues, plotësimin e saktë të skedës, formulimin e mendimeve etj.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Tematika: Teksti joletrar përshkrues Situata e të nxënit: Punë me tekstin
Kompetenca: Të lexuarit
Tema mësimore: Analizë krahasuese. Katedralja e Parisit
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: ese përshkruese-krahasuese, Katedralja e
Nxënësi/ja: Parisit.
lexon tekstet krahasuese për të evidentuar:
a. Të përbashkëtat;
b. Dallimet;
c. Elemente subjektive;
d. Elementet objektive;
e. Veçoritë e gjuhës.
bën një shkrim përshkrues krahasues.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve. Lidhja me fushat e tjera dhe temat
ndërkurrikulare:
Identiteti kombëtar dhe njohja e
kulturave
Arte
Shkenca dhe shoqëria
Metoda, teknika dhe veprimtari të nxënësve: stuhi mendimi, diskutim, punë e pavarur me shkrim, analizë teksti.
Nxënësit këtu mund të përmendin veprën letrare, të dhëna të ndryshme të arkitekturës dhe të ndërtimit.
Në sfond shfaqen pamje nga Katedralja e Parisit. Nxënësit mund të flasin mbi pamjet e Katedrales që
mund t’i kenë parë në internet ose nga eksperienca personale, nëse e kanë vizituar më parë katedralen në
Paris.
Ndërtimi i njohurive;
Nxënësit lexojnë fragmente në heshtje dhe ndërtojnë analizën mbi bazën e këtyre pyetjeve:
1. Çfarë jepet në secilin shkrim (tema)?
2. Ç’lloj teksti janë të dyja? Pse?
3. Cili nga përshkrimet ka më shumë elemente objektive, po subjektive?
4. Cilat janë elementet e stilit arkitekturor? Në cilin stil janë bërë?
5. Ku ndryshon piktura nga fotoja e Katedrales? Diskutoni.
MODEL 2
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Gjuha shqipe Shkalla: lV Klasa: XI
Tematika: Teksti joletrar përshkrues Situata e të nxënit: vështrim krahasues
Kompetenca: Të lexuarit mes dy objekteve, dy dukurive, dy
Tema mësimore: Analizë krahasuese mes dy teksteve portreteve.
përshkruese
Rezultatet e të nxënit e të kompetencave të lëndës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Katedralja e Parisit, portret, stuhi
Nxënësi/ja:
lexon për të identifikuar detajet e ndryshme
përshkruese të një objekti;
veçon detajet përshkruese objektive dhe subjektive;
analizon dy tekste përshkruese, duke nxjerrë në pah të
veçantat e të përbashkëtat.
Burimet: teksti mësimor, libri digjital. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: orientuesi grafik analogji, punë në grupe, punë e pavarur.
Për të ndihmuar nxënësit në veprimtaritë e tyre të të nxënit, paraqitni në tabelë skedën e mëposhtme
krahasuese, të cilën do ta plotësojnë gjatë leximit të teksteve.
HAPI III
Vëmendja e nxënësve përqendrohet te krahasimi i pikturës dhe i fotos, të dyja të katedrales.
Ndihmojeni nxënësin me këtë skedë orientuese për të arritur pritshmërinë e duhur.
1. Kompozicioni: raporti i katedrales me objektet e tjera në pikturë e fotot.
2. Elementet artistike: elementet më të rëndësishme artistike në pikturë, si:
ngjyrat, tonet, dritëhija, format, linjat, masat.
3. Pikëvështrimi: elementet artistike të përdorura për të krijuar pikëvështrimin.
4. Ngjyrat: ngjyrat e përdorura në pikturë e foto, lidhja e tyre simbolike me
kuptimin dhe epokën e ndërtimit.
5. Tonet: përdorimi i dritës dhe hijes në pikturë e në foto,
tonet e ngjyrave që tërheqin vëmendjen.
6. Linjat, format, masat: karakteristikat arkitekturore, të cilat identifikojnë stilin gotik
Shënim: Nëse koha për të realizuar gjithë veprimtarinë mësimore është e pamjaftueshme, mund ta jepni si
detyrë shtëpie, që ta përdorni më pas si punë në portofol.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve. Lidhja me fushat e tjera dhe temat
ndërkurrikulare:
Identiteti kombëtar dhe njohja e
kulturave
Arte
Metoda, teknika dhe veprimtari të nxënësve: me hapa, analizë teksti, stuhi mendimi, punë e drejtuar,
punë e pavarur.
Hapi II
Nxënësit punojnë me tekstet në heshtje për t’iu përgjigjur pyetjeve të mëposhtme:
elementet e përbashkëta fizike dhe në karakter;
identifikon notat e humorit në autoportret;
bën dallimet e përshkrimit të portretit në biografi dhe në autobiografi (portret dhe autoportret).
Portreti i tij i shkujdesur nga ana fizike është ajo që i bashkon dy përshkrimet, por përshkrimi fizik me nota
humori mbizotëron në përshkrimin e Cvajgut. Nga Cvajgu shohim se si perceptohet figura e tij në qarqe të
ndryshme shoqërore.
Vlerësimi. Vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në
nxjerrjen e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
Burimet: “Gjuha shqipe 9”, libri digjital, përvoja të nxënësve. Lidhja me fushat e tjera dhe temat
ndërkurrikulare:
Sociologji
Metoda, teknika dhe veprimtari të nxënësve: stuhi mendimi, analizë teksti, Diagrami i Venit, diskutim,
punë e pavarur në grupe me shkrim.
Nxënësit japin mendimet e tyre, nëse ndryshojnë rregulloret në varësi të nxënësve e të komunitetit.
Bëjnë një krahasim mes rregullores së klasës së tyre me atë të dhënë në tekst, duke përdorur Diagramin e
Venit.
Hapi III
Nxënësit ndahen në grupe e punojnë sipas tematikave të dhëna në tekst duke bashkëvepruar edhe për
çështjet e dhëna në rubrikën “Diskutoni”, faqe 171.
Më pas krahasohen tekstet e nxënësve me tekste të dhëna në libër dhe vihen në dukje dallimet mes tyre,
duke i argumentuar ato.
Vlerësimi: vlerësim me notë, sipas gjykimit të mësuesit, për: aktivizimin e nxënësve, angazhimin në nxjerrjen
e njohurive të reja, saktësinë, logjikën, shprehitë dhe leksikun e pasur.
260
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Projekt: Adoleshenca dhe problemet e saj (3 orë) Temat e njohurive kryesore që
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: rimerren në projekt: Biseda,
kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; intervista, teksti argumentues, teksti
kompetenca e të menduarit; përshkrues, autobiografia etj.
kompetenca e të menduarit për të nxënë;
kompetenca e të mësuarit për të nxënë;
kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin;
kompetenca personale;
kompetenca qytetare;
kompetenca digjitale.
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës Lidhja me fushat e tjera dhe temat
mësimore: ndërkurrikulare:
Nxënësi/-ja: Arte, Tik
jep mendimin e tij rreth problemeve që shfaqen në adoleshencë;
tregon mënyra të ndryshme të përmirësimit dhe zgjidhjes së
këtyre problemeve;
interpreton në role situata të ndryshme nga jeta e adoleshentit;
krijon vetë skenarin, skenografinë, muzikën etj.;
liston cilësitë pozitive dhe negative që ai mendon se ka.
Numri i orëve që do të shfrytëzohen për realizimin e projektit: Temat ndërkurrikulare:
të folurit Problemet që shqetësojnë
të dëgjuarit adoleshentët.
të lexuarit Interpretimi i situatave ku trajtohet jo
vetëm problemi, por edhe zgjidhja
e tij.
Unë dhe bota rreth meje.
Burimet: Interneti, përvojat e nxënësit
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Diskutim, punë me grupe.
Partnerët: Nxënës, prindër, mësues, psikologjia.
Numri i nxënësve në projekt: Të gjithë nxënësit e klasave të nënta.
Ora I e projektit
Hapi I
Prezantimi i temës së projektit, ndahet klasa në grupe të vogla pune me nga 5-6 nxënës.
U jepen nxënësve fletë formati A4 dhe lapsa me ngjyra, ku do të shkruajnë problemet që kanë në këtë
moshë, adoleshencë (punojnë rreth 10 minuta).
U sugjerohet nxënësve që brenda grupit të shkëmbejnë mendime me njëri-tjetrin dhe të qarkojnë me
lapsa me ngjyrë problemet e përbashkëta që kanë identifikuar.
Hapi II
Secilit grup i jepet nga një tabak i bardhë, në të cilin do të shkruhen problemet e përbashkëta që identifikuan.
Tabakët vendosen në tabelë njëri pas tjetrit. Qarkohen me lapsa me ngjyrë problemet e përbashkëta të të
gjitha grupeve p.sh.: marrëdhëniet me bashkëmoshatarët, mësuesit, prindërit etj.)
Diskutohet rreth tyre.
Hapi III
U kërkohet grupeve të shkruajnë në fletën e bardhë mendimet e tyre rreth mënyrës së përmirësimit të
marrëdhënieve.
Që kjo veprimtari të bëhet më e larmishme dhe nxënësit të mos përsërisin njëri-tjetrin, secili grup të japë
mendime për një problematikë të indetifikuar.
Zgjedhjet bëhen nga vetë nxënësit.
Ora II e projektit
Hapi I
Çdo grup ka për detyrë të krijojë vetë një skenar rreth një situate, në të cilën do të trajtohet jo vetëm
problemi, por edhe zgjidhja e tij. Brenda grupit nxënësit ndajnë detyrat me njëri-tjetrin për të realizuar një
dramatizim të plotë. (shkrimi i skenarit, skenografia, efekti muzikor etj.)
Hapi II
Interpretim me role.
Secili grup do të paraqesë nëpërmjet interpretimit situata të ndryshme nga jeta e tij si adoleshent, ku në
secilën situatë të trajtohet jo vetëm problemi, por edhe zgjidhja e tij.
a) marrëdhëniet me bashkëmoshatarët për të krijuar identitetin e tyre.
b) dhuna mes bashkëmoshatarëve, ku adoleshenti detyrohet te bëjë diçka jashtë dëshirës së tij.
c) gjendja emocionale e adoleshentit gjatë një konflikti familjar, gjë që sjell:
- rezultate të dobëta në mësime;
- frekuentim të dobët ose braktisje të shkollës;
- përfshirje në botën e krimit;
- formim të sjelljeve të rrezikshme (duhani,alkooli,droga).
Nxënësit vlerësojnë interpretimin e njëri-tjetrit.
i drejtë gjaknxehtë
bujar mendjemadh
tolerant arrogant
punëtor pasiv
mirëkuptues luftarak
Lexohen disa fletë të plotësuara. Nxënësit mund të bëjnë pyetje rreth vlerësimit që i bëjnë vetvetes.
Cila pjesë ishte më e vështirë për t’u plotësuar? Ku u mbështete për të bërë vlerësimin që kanë të tjerët për ty
dhe ti për veten?
Në fund të orës, dilet në disa përfundime dhe bëhet vlerësimi i nxënësve.
Vlerësimi me gojë dhe motivues.
Nxënësit vlerësohen veçanërisht në dosje.
262
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: IV Klasa: IX
Burimet: Libri “Gjuha shqipe 9”, Libri digjital, Lidhja e temës me fushat e tjera
Drejtshkrimi i gjuhës shqipe, përvoja të nxënësve. dhe tema ndërkurrikulare;
Fillimisht diktojmë tekstin e mëposhtëm dhe më pas nxënësit plotësojnë ushtrimet e dhëna.
3 pikë (mësuesi ul një pikë për përsëritje gabimesh)
Drejtshkrimi nuk është vetëm një çështje shkencore, por edhe një problem i rëndësishëm shoqëror, sepse
është shprehje e drejtpërdrejtë e njësimit të gjuhës letrare kombëtare, e cila luan një rol të dorës së parë
në forcimin e vetëdijes kombëtare, në zhvillimin e jetës mendore”. Kjo është vetëm një nga pikat e dala
nga Kongresi i Drejtshkrimit që u mbajt nga datat 20 -25 nëntor 1972 në Tiranë, ku ishin të pranishëm 87
delegatë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, si dhe arbëreshë nga Italia. 41 vjet më pas,
historianët dhe akademikët e gjuhës, janë përfshirë shpesh në debate, të cilat në thelb kanë në duhet të
preket apo jo standardi i vendosur më 1972-in.
Në fillim të shekullit XX, janë bërë përpjekjet e para për të pasur një gjuhë të unifikuar dhe në këtë ngjarje u
vendosën disa parime mbi të cilat do të mbështetej standardizimi i shqipes.
1. Rregullat e drejtshkrimit të mbështeten sa më gjerë në trajtat e përbashkëta të gjuhës kombëtare shqipe.
2. Parim themelor i rregullave të drejtshkrimit të shqipes të jetë parimi fonetik. Ky parim do të zbatohet në
të gjitha rastet kur shqiptimi letrar paraqitet i njësuar; në këtë mënyrë do të vendoset një lidhje e ngushtë
midis formës së shkruar dhe formës së folur të gjuhës letrare.
3. Meqenëse shkrimi pasqyron jo vetëm strukturën fonetike, por edhe veçoritë e strukturës gramatikore,
leksikore e fjalëformuese të gjuhës, rregullat e drejtshkrimit do të mbështeten edhe në parimin
morfologjik, i cili kërkon që fjalët dhe pjesët e tyre përbërëse të sistemit trajtëformues e fjalëformues të
shkruhen njësoj.
4. Parimi historik-tradicional do të pranohet në pak raste, kur në gjuhën letrare ka një traditë shkrimi të
vjetër, të ngulitur prej kohësh.
5. Rregullat e drejtshkrimit të jenë sa më të thjeshta, të qarta e përgjithësuese.
Ushtrime me plotësim
2. Shkruani për secilën klasë fjalësh nga dy shembuj të fjalëve me vizë në mes. 10 pikë
Emra, numërorë, ndajfolje, mbiemra, pjesëza.
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-6 7-8 9-10 11-15 16-20 21-22 23-25
Përgjigjet
1. Gjeni gabimet dhe shkruani saktë fjalët. 6 pikë
Dredhalesh, elektromekanik, fletëdalje, juglindje, këpucë-bërës,kokëfortë,
kokëshkëmb, kokulur,nëndrejtor, radiomarrës, gjithashtu, meqenëse,
2. Shkruani për secilën klasë fjalësh nga dy shembuj të fjalëve me vizë në mës. 10 pikë
Emra, numërorë, ndajfolje, mbiemra, pjesëza.
Të kuptojmë përmbajtjen
1. Në cilin vit u botua novela “Plaku dhe deti”?
a. 1950,
b. 1951,
c. 1952,
d. 1953.
2. Në fillim të novelës tregohet se sa ditë kanë kaluar që kur
Santiagoja ka kapur peshkun e fundit.
a. 40 ditë,
b. 84 ditë,
c. 87 ditë, Ernest Heminguej
d. 120 ditë.
3. Cili është heroi i Santiagos?
a. Harry Truman,
b. Joe Di Maggio,
c. Dick Sisler,
d. Fidel Castro.
4. Një natë para se të dilte për peshkim Santiagoja ëndërroi:
a. Një stuhi të madhe,
b. Një grua të bukur,
c. Luanë në breg të detit,
d. Një ndeshje mundjeje?
5. Ç’lloj peshku kapi Santiagoja në fillim:
a. ton,
b. marlin,
c. karkalec deti,
d. breshkë uji?
6. Cila ishte dëshira që përsëriste vazhdimisht plaku Santiago gjatë dyluftimit me peshkun Marlin:
a. që djali, Manoli, të ishte me të,
b. të ishte më i ri.
c. të kishte pajisje më të mira.
d. të kishte si dëshmitarë të fitores së tij peshkatarët që e tallnin.
7. Për t’i dhënë më tepër kurajë vetes, Santiagoja kujtoi ndeshjen e tij me “zezakun e madh të
Cienfuegos”. Lloji i sportit ku mundi ai sfiduesin e tij ishte:
a. tenis,
b. boks,
c. mundje krahu (thyerje krahu),
d. skermë?
8. Çfarë nxori e hëngri plaku nga barku i delfinit:
a. karkalec deti,
b. peshk fluturues,
c. alga deti,
d. kallamar?
9. Si e vrau Santiagoja peshkun Marlin:
a. e goditi me fuzhnjë në zemër.
b. e goditi me thikë në sy.
c. e goditi në kokë me çomangë.
d. e fshikulloi brenda në barkë?
10. Sa kohë iu deshën peshkaqenëve të mbërrinin dhe të sulmonin peshkun Marlin:
a. 10 minuta,
b. 1 orë,
c. 6 orë,
d. 1 ditë?
11. Opinionet që dëgjonte plaku për veten e tij në tarracën e kafenesë:
a. e konsideronin si hero,
b. e tallnin për humbjen e tij,
c. i ofronin një pjesë të gjahut të tyre,
d. sikur nuk ekzistonte në kafene?
12. Çfarë ndodhi kur plaku u kthye në klubin e peshkatarëve:
a. Manoli i premton se do të peshkonin së bashku.
b. Peshkatarët e tallën Santiagon për tekën e tij që të peshkonte larg.
c. Turistët i kërkuan të rrëfente me hollësi aventurën e tij.
d. Për nder të tij u ngrit një statujë.
• Të analizojmë
Analiza e personazheve dhe e mjedisit
I. Plotëso pemën e mendjes (organizuesin grafik), duke u nisur nga përshkrimi i portretit fizik që i bën
autori Santiagos.
veshja qafa
Santiagoja
sytë fytyra
duart
II. Kjo novelë është e pasur me përshkrime të mrekullueshme artistike. Jep përshkrimin e autorit për:
Përshkrimi i autorit peshqit Ata ishin miqtë e tij më të mirë atje në det
Përshkrimi i autorit
peshqit Ata ishin miqtë e tij më të mirë atje në det
detin
zogun
plakun
peshkaqenin
djalin
III. Duke u mbështetur në pikturën e dhënë dhe në novelën
“Plaku dhe deti” përshkruaj shtëpinë ku jetonte plaku Santiago
(jo më shumë se 10 fjali).
IV. Cilat janë veprimet më të rëndësishme që kryen plaku gjatë shtjellimit të ngjarjes dhe
si ndikojnë ato në gjendjen e tij shpirtërore dhe psikologjike?
VII. Për tri ditë e tri net plaku dhe peshku luftojnë nëpër hapësirat ujore të mbërthyer njëri me tjetrin pa
pasur asnjë mundësi shkëputjeje, më e ashpër bëhet kjo luftë kur marrin pjesë edhe peshkaqenët. Gjatë
kësaj beteje plaku ka humbur dhe ka fituar. Bëj bilancin e fitoreve dhe humbjeve të tij.
➢ Luftoi me peshkun dhe e mundi.
Fitoret
➢ Nuk arriti ta mbronte peshkun nga peshkaqenët.
Humbjet
VIII. Në ç’përfundim arrin duke pasur parasysh bilancin e bërë më lart? Argumenton përgjigjen. A mendon se
njeriu duhet të luftojë deri në fund të jetës së tij pavarësisht nga humbjet? (Diskutoni me shokët dhe
mësuesin/en.)
IX. Heminguej ka dashur të japë një mesazh të rëndësishëm për jetën në novelën e tij.
Cili është ai? Formuloje me kujdes mendimin tënd duke pasur parasysh edhe diskutimin që bëtë më lart me
shokët dhe mësuesin/en.
• Bashkëbisedim
I. Novela “Plaku dhe deti” paraqet duelin e njeriut me natyrën, humbjes dhe fitores, jetës dhe vdekjes,
vetësakrifikimit në emër të madhështisë së njerëzimit. Përmend disa autorë dhe veprat e tyre që trajtojnë të
njëjtën temë.
II. Ç’rol luan djali në jetën e plakut? Kë i sjell ndër mend ai plakut?
III. Ç’ka dashur të thotë plaku Santiago me thënien “Njeriu nuk ka lindur për të duruar dështimin. Atë
mund ta asgjësosh, por nuk mund ta mundësh”.
IV. Cila ishte ajo gjë që e vret më tepër shpirtërisht peshkatarin si qenie njerëzore?
V. Pjesën më të madhe të novelës e zë meditimi i plakut, meditim që jepet në formën e një bashkëbisedimi
me veten, me kujtimet, me peshkun apo edhe me zogun e detit që i sillet mbi krye. Si mendoni ju, pse autori
ka zgjedhur këtë mënyrë ndërtimi të novelës?
VI. Ç’mund të thoni për stilin e autorit (gjuha e përdorur, vërtetësia e përshkrimit, rrëfimi, figurat letrare,
marrëdhëniet që ai vendos me lexuesin etj.).
• Ti dhe historia
I. A mund të propozosh një zgjidhje tjetër të konfliktit, që plaku Santiago të kthehej së bashku
me peshkun fitimtar në fshat?
II. Çfarë cilësish duhet të ketë një njeri që të triumfojë mbi vështirësitë e jetës?
III. Trego ndonjë ngjarje kur je ndodhur para vështirësish të mëdha dhe si i ke kapërcyer ato? I ke
përballuar i vetëm apo të kanë ndihmuar të tjerë?
• Këshilla leximi
Për të krijuar një përfytyrim më të plotë dhe më të saktë për krijimtarinë e Heminguejt ju këshillojmë të
lexoni edhe vepra të tjera të tij. Po listojmë disa nga veprat e tij: Vëllime me tregime: “Në kohën tonë”, “Burra
pa gra”, “Fitimtari nuk merr asgjë”, “Vdekja në mesditë”, “Dëborat e Kilimanxharos”, “Kodrat e gjelbra të
Afrikës”. Romane: “Lamtumirë armë!”, “Për kë bien kambanat?”, “Dhe lind dielli” etj.
Test për tremujorin I (shtator – dhjetor)
Toka e shkretë mbiu nga deti dhe u transformua në një vend të banueshëm prej llojeve të ndryshme të
qenieve të gjalla.
Në fillesë të saj kishte kudo vetëm ujë. Veçse diku nisi të nxirrte krye pak tokë e shkretë, që rrihej nga erërat
dhe shirat. Ishin dy lloj erërash:
Musoli: erë e vrullshme dhe e keqe.
Mukoli: erë e freskët dhe e lehtë.
Një ditë Musoli fryu me forcë të madhe duke ngritur dallgë të mëdha si male, aq të mëdha, sa nisi të acarojë
dhe të shqetësojë Mukolin.
Kështu filloi grindja.
Musoli përçmonte rivalin e tij duke e akuzuar për dobësi dhe pazotësi.
– Kur fryn ti, – i thoshte Musoli, – uji as që e merr vesh. – Nëse fryj unë, uji fryhet, vallëzon, bërtet e ngrihet
deri në qiell.
Dhe, për të treguar aftësitë e tij, mendoi të krijonte diçka që t’u përgjigjej përkëdheljeve të tij dhe të ishte
përçuesi i mirësjelljes së vet.
Kështu krijoi lupungën, një rrënjëz që ai e futi thellë në tokë, mu në qendër të ishullit të shkretë.
Mbas disa kohësh, mbiu një kërcell që lëshoi tri gjethëza të gjelbra, e cili hapi drejt qiellit një lule të
mrekullueshme. Atëherë Mukoli fryu dhe pa me gëzim lulen të vallëzonte e gjethet të fëshfërinin si për të
duartrokitur dhe për të falënderuar për dhurimin e jetës. Qe mjaft i kënaqur.
Por arriti Musoli i furishëm që u përpoq ta këpuste bimëzën, duke fryrë me të gjithë fuqinë.
Bimëza përkulej këtej e andej, por mundi t’u qëndronte të gjitha sulmeve.
Me të kaluar stuhia, bimëza u drejtua duke treguar ngjyrat e shkëlqyera që i binin më shumë në sy pas
stuhisë, dhe nisi të kundërmojë ajrin me aromën e saj.
Atëherë Musoli kuptoi se dhe kundërshtari i tij dinte të bënte diçka të mirë dhe u tërhoq në një anë të oqeanit,
duke e lënë rivalin e tij në paqe.
Lupulunga e vogël u rrit e u bë pemë, u ngarkua me lule e fruta. Nga farat e frutave të rëna në tokë mbinë
bimë të reja. Ato formuan pyje të mëdha me pemë. Me to u mbulua i gjithë ishulli.
Me kalimin e kohës, njëra nga pemët u tha nga pleqëria dhe nga druri i kalbur doli një insekt. Ishte një krimb
i bardhë, i gjatë 2 cm dhe shumë grykës pas fletëve të buta të bimëve. Ai u shumëzua aq shumë sa vuri në
rrezik jetën e bimëve të tjera.
Atëherë Mukoli e përzuri me të gjithë pasardhësit e tij. Lejoi që të mbetej vetëm një krimb, i cili kishte
premtuar se do të ishte i urtë dhe i sjellshëm. Nga ai patën vazhdimin më tej të gjitha kafshët paqësore.
Ndërsa nga krimbat e tjerë që u fshehën, lindën kafshët grabitqare.
6. Përcakto figurën kryesore letrare mbi të cilën është ndërtuar ky mit. 3 pikë
271
Pjesa II. Njohuri gjuhësore
Emërzimi Fjalia
Ishte një krimb i bardhë, i gjatë 2
Rretho në fjalitë e dhëna rastet kur apostrofi është përdorur gabim. 1 pikë
… diçka që tu përgjigjej përkëdheljeve të tij.
… m’u në qendër të ishullit të shkretë
… mundi t’u rezistojë sulmeve
… m’i trego aftësitë e tua, - tha Mukoli.
Tabela e vlerësimit
% 0 - 24 25 - 38 39 - 51 52 - 64 65 - 77 78 - 90 91 - 100
Pikët 0-8 9 –13 15 - 17 18 - 22 23 - 27 28 - 31 32 -35
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Test tremujori II (Janar – Mars)
Fati i tij ishte që të qëndronte në thellësirat e errëta të oqeanit, larg të gjitha kurtheve të grepave dhe
dinakërive. Fati im ishte që të shkoja dhe ta gjeja të vetëm, atje ku nuk kishte depërtuar asnjeri tjetër. Asnjeri
tjetër i kësaj bote. Tani ne jemi të lidhur bashkë me njeri-tjetrin që nga mesdita. Dhe asnjeri nuk mund t’i vijë
në ndihmë atij ose mua.
Ndoshta unë nuk duhej të bëhesha peshkatar, mendoi. Por s’ke ç’i bën, sepse për këtë gjë jam lindur në këtë
botë. Duhet të kujdesem të ha tonin përpara se të zbardhë dita.
Pak kohë para se të gdhinte, diçka kafshoi njërën nga karremat që i kish pas shpine. Dëgjoi se si u thye
kallami dhe filli rrëshqiti me shpejtësi nga buza e barkës. Në errësirë nxori thikën nga këllëfi dhe, duke
përballuar gjithë forcën tërheqëse të peshkut me shpatullën e majtë, i dha trupit prapa dhe e preu fillin tek
druri i buzës së barkës. Pastaj preu fillin që kishte më pranë dhe në errësirë lidhi fundet e lira të lëmsheve
rezervë. Ai punonte me shkathtësi duke shtrënguar fillin me njërën dorë dhe duke mbajtur me këmbë
lëmshin rezervë. Të gjitha ishin të lidhura bashkë, dy për çdo karrem të lëshuar dhe dy për litarin që kishte
kapur peshkun.
“Peshk”, i tha me zë të ulët, “unë nuk ndahem nga ty gjersa jam gjallë, por ma pret mendja se dhe ti nuk
ndahesh nga unë”, mendoi plaku dhe zuri të presë mëngjesin.
Në këtë orë të mëngjesit bënte ftohët dhe ai u shtrëngua pas dërrasave që të ngrohej. “Unë mund të duroj,
derisa duron dhe peshku”, mendoi. Dhe agimi ndriçoi në fillim litarin e tendosur që futej thellë në ujë. Barka
ikte pa pushim dhe kur dielli nisi të ngrihet në horizont, ai dukej sikur qëndronte mbi supin e djathtë të plakut.
“Po ecën drejt veriut”, tha plaku. Rryma do të na ketë shpurë larg nga lindja, mendoi. Do kisha qejf që
peshku të ikte pas rrymës. Kjo gjë do të tregonte se është lodhur.
Marrë nga novela e Ernest Heminguejit“Plaku dhe deti”
272
4. Rretho çiftin ku jepen dy veprime të kryera nga plaku: 1 pikë
273
u thye kallami – nxori thikën;
preu fillin – rrëshqiti filli;
shtrëngoi fillin – mban me këmbë lëmshin;
kafshoi karremin – i dha trupit para.
6. Alternativat që tregojnë se plaku është peshkatar me përvojë dhe i zoti, janë: 1 pikë
orientohet mirë me pikat e horizontit;
shpejtësia me të cilën manovron;
nuk njeh ndikimin e rrymave detare;
përballon me vështirësi të papriturat e detit.
10. Shkruaj cili është qëndrimi yt lidhur me veprimet dhe karakterin e plakut. 2 pikë
11. Teknika e shkrimit e përdorur nga autori në këtë fragment është dialog-monolog.
Jepni dy argumente përse është përdorur kjo teknikë. 2 pikë
a. b.
12. Shkruaj si i kupton fjalët e plakut “ … unë nuk ndahem nga ty sa të jem gjallë, por ma pret mendja se
dhe ti nuk ndahesh nga unë.” 2 pikë
Pjesa II. Njohuri gjuhësore
1.. Gjej dhe nënvizo në paragrafin I gjymtyrët homogjene. Shkruaj cilat prej tyre kanë funksion:
3 pikë
përcaktor →
kallëzues →
kundrinor i zhdrejtë →
6. Shkruaje fjalinë e dhënë si ligjëratë të drejtë, ku fjalët e autorit (pjesa lajmëruese) të jenë në fillim.
3 pikë
Peshk, i tha me zë të ulët, unë nuk ndahem nga ty sa të jem gjallë...
Tabela e vlerësimit
% 0 -24 25 - 38 39 - 51 52 - 64 65 - 77 78 - 90 91 - 100
Pikët 0-8 9 – 13 14 - 17 18 - 22 23 - 26 27 - 31 32 - 34
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Test tremujori III (Prill – Qershor)
Ai lindi në vitin 1809, në qytetin e vogël Shreubbury. Babai, dr. Robert Darvini, ishte një mjek i njohur i vendit
dhe njeri shumë pedant për sa i përket edukimit të djalit të tij. Kur Çarli shkoi në shkollën e përgjithshme të
qytetit, drejtori e përmendte si një djalë që lëvizte lart e poshtë, duke qeshur e folur pa mend, pa u marrë
me ndonjë gjë të dobishme. Me “të dobishme”, ky drejtor kuptonte zgjedhimin e foljeve latine dhe greke. Me
“lëvizje lart e poshtë”, kuptonte midis të tjerash, lëvizjet e Çarlit për të mbledhur kacabunj të të gjitha llojeve.
Edhe më vonë, kur studionte teologji, Darvini ishte më i interesuar për gjahun e zogjve dhe për mbledhjen e
fluturave, sesa për studimet. Kështu që nuk mori nota të mira në provimin e teologjisë. Por, krahas
studimeve në teologji, ai arriti të bënte një punë të mirë si natyralist. Jo më pak u mor me gjeologji, që
ndoshta ishte për kohën shkenca më e përhapur. Në vitin 1831, me të mbaruar provimet e teologjisë në
Kembrixh, ai udhëtoi në Uellsin Verior, për të studiuar formacionet malore dhe për të kërkuar fosile. Në gusht
të të njëjtit vit, kur ishte vetëm 22 vjeç, mori një letër që ndryshoi të gjithë rrjedhën e jetës së tij ...
Letra ishte nga miku dhe mësuesi i tij John Steven Henslov. Ai i shkruante: “Më kanë kërkuar ... për të
shoqëruar kapiten Ficroin, që është ngarkuar nga qeveria për të vizatuar hartat e brigjeve jugore të
Amerikës. Unë sugjerova... se ju konsideroj personin më të kualifikuar që mund të mendohet, për të marrë
përsipër një detyrë të tillë. Për sa i përket anës financiare, nuk kam ndonjë të dhënë. Udhëtimi do të
vazhdojë dy vjet ...”. Anija H. M. S. “Beagle” u nis nga porti i Plimuthit më 27 dhjetor të vitit 1831 me kurs për
në Amerikën e Jugut, dhe nuk u kthye në Angli përpara tetorit të vitit 1836. Dy vjetët u bënë pesë vjet të
plotë. Por edhe udhëtimi për në Amerikën e Jugut u kthye në udhëtim rreth botës. Po flas për udhëtimin më
të rëndësishëm të zbulimeve shkencore të kohëve të reja. Nga Amerika e Jugut rruga vazhdoi nëpër
Oqeanin Paqësor deri në Zelandën e Re, Australi dhe Afrikën e Veriut. Prej andej udhëtuan përsëri në
Amerikën e Jugut, para se të ktheheshin përsëri në Angli. Vetë Darvini shkroi se “udhëtimi me Beagle-n”
ishte padyshim udhëtimi më domethënës në jetën e tij. Vitet e para “Beagle” lundroi lart e poshtë nëpër
brigjet e Amerikës së Jugut. Kjo i dha dorë Darvinit të njihej me kontinentin dhe tokën në brendësi. Një
rëndësi të madhe kishin ekspeditat në ishujt e Galapagosit, në perëndim të Amerikës së Jugut. Në këtë
mënyrë ai mblodhi material të mjaftueshëm, të cilin pak nga pak e dërgoi në Angli. Sidoqoftë, reflektimet për
natyrën dhe shumë histori të jetuara, ai i mbajti për vete. Kur u kthye në atdhe, në moshën
njëzeteshtatëvjeçare, ishte tashmë i njohur si shkencëtar natyralist. Që në atë kohë ai e kishte në kokë atë
që do të bëhej më vonë teoria e evolucionit. Por kaluan shumë vjet pas kthimit të tij në atdhe, para se të
publikonte kryeveprën e tij: “Origjina e llojeve me ndihmën e seleksionimit natyral dhe ruajtja e racave të
favorizuara në luftën për jetë.”
Marrë nga romani i Jostein Gaarder-it“Bota e Sofisë”
4. Shkruaj numrin e paragrafit dhe nënvizo vendin ku mund të vendosësh fjalinë e mëposhtme, që të
qëndrojë kuptimisht. 1 pikë
të rekomandoj një natyralist,
5. Në paragrafin IV, Darvini pohon “udhëtimi me Beagle-n” ishte padyshim udhëtimi më domethënës
në jetën e tij. Rretho arsyen: 1 pikë
se lundroi në vende të panjohura për të;
u përball me vështirësi dhe rreziqet e jetës në oqean;
bëri zbulimet shkencore të kohëve të reja;
njohu zakone e tradita të popullsisë së Amerikës së Jugut, Zelandës së Re, Australisë dhe Afrikës së Veriut?
6. Ndihmuar nga titulli i veprës së Darvinit, rretho cila nga tezat e mëposhtme është parashtruar në
veprën e tij. 1 pikë
bimët dhe kafshët vijnë nga forma të hershme primitive nëpërmjet evolucionit biologjik;
evolucioni ndodh si rezultat i përzgjedhjes natyrale;
evolucioni biologjik i bimëve dhe kafshëve nuk varet nga përzgjedhja natyrale;
bimët dhe kafshët janë krijuar njëherë e përgjithmonë nëpërmjet një akti të krijimit të posaçëm.
7. Rretho me cilin nga katër kuptimet e dhëna është përdorur fjala kurs? 1 pikë
tërësia e mësimeve brenda një kohe të caktuar;
çmimi në treg i aksioneve dhe letrave me vlerë;
drejtimi i lëvizjes së një mjeti;
rruga që ndjek një shtet a parti.
8. Shpjego arsyen e vërtetë pse Darvini nuk kishte rezultate të mira në mësime. 2 pikë
9. Shkruaj gjykimin tënd për vlerësimin që drejtori bën për Darvinin. 2 pikë
10. Shkruaj vlerësimin tënd për rëndësinë e udhëtimit të Darvinit rreth botës. 2 pikë
11. Cili është qëllimi i Darvinit gjatë studimit të formacioneve malore dhe kërkimit të fosileve?
1 pikë
12. Shkruaj argumentet tuaja, se pse ishte i rëndësishëm për Darvinin udhëtimi me “Beagle-n”?
1 pikë
13. Përcakto llojin e këtij teksti dhe shpjego çfarë e dallon një tekst rrëfyes joletrar nga një tekst
rrëfyes letrar. Ilustro me shembuj. 2 pikë
14. Pse miku dhe mësuesi i tij sugjeron emrin e Darvinit për udhëtimin në Amerikën e Jugut, duke e
konsideruar si personin më të kualifikuar? 2 pikë
Tabela e vlerësimit
% 0 -24 25 - 38 39 - 51 52 - 64 65 - 77 78 - 90 91 - 100
Pikët 0-9 10 - 14 15 - 19 20 - 24 25 - 29 30 - 34 35 -38
Nota 4 5 6 7 8 9 10
CIP Katalogimi për botim BK Tiranë