Liber Mesuesi Letersia Me Zgjedhje 12

Manjola Daulle
Ermira Ymeraj
LETERSIA 12
(me zgjedhje)
albas
Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Redaktore
përgjegjëse:
Ervisa PALOKA
Arti grafik:
Ela
LUMANI
© Albas, 2018
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara
Shtëpia botuese Albas

Në Tiranë: Rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.
Tel: 00355 45800160; e-mail: info@albas.al
Në Tetovë: Rr. “Ilinden”, nr. 105
Tel: 00389 44 344 047; e-mail: albas_te@yahoo.com
Në Prishtinë: Rr. “Muharrem Fejza”, p.n.
Tel: 00377 45 999 770
e-mail: albas_pr@yahoo.com
Shtypur në shtypshkronjën:
2
PËRMBAJTJE
Plan 4
Folklori dhe folkloristika 18
Folklori dhe romantizmi 20
Tiparet kryesore të folklorit 21
Folklori dhe letërsia moderne 23
Këngët e fëmijëve 25
Zakonet e lindjes 25
Ninullat 25
Ritet e dasmës 28
Këngët e dasmës 28
Ritet dhe këngët e motmotit 31
Llojet e riteve dhe të këngëve kalendarike 31
Ritet mortore (ose funerale) 34
Vajet, llojet dhe arti i tyre 34
Këngët e dashurisë 36
Kulti i bukurisë 36
Kulti i dashurisë 39
Veçori stilistike të lirikës së dashurisë 39
Folklori dhe De Rada 42
Milosao (studim teksti) 45
Folklori dhe Gavril Dara i Riu 47
Folklori dhe Naim Frashëri 50
Folklori dhe Andon Zako Çajupi 53
Folklori dhe Lasgush Poradeci 56
Kroj i fshatit tonë (studim teksti) 58
Folklori dhe Dritëro Agolli 60
Rapsodi (studim teksti) 62
Proverbat, kuptimi dhe struktura e tyre 65
Gjëegjëzat 65
Miti-legjenda-përralla - Këngët legjendare 68
Ritet e flijimit, 70
Balada e murimit 70
Këngët legjendare të rinjohjes 72
Kënga legjendare e vëllait të vogël 74
Folklori dhe Ismail Kadare 76
Kush e solli Doruntinën (studim teksti) 76
Eposi Kombëtar 82
Krahasim i eposit tonë me eposet e tjera 84
Kënga e Gjergj Elez Alisë 87
Folklori dhe Gjergj Fishta 89
Jerina ose Mretnesha e Lulevet (studim teksti) 89
Klasifikimi i këngëve historike 95
Tiparet e këngëve historike 95
Kuptimi, poetika dhe struktura e përrallës 98
Tipare të përrallës në gjuhën shqipe 100
Folklori dhe Mitrush Kuteli 101
Rinë-Katerinëza (studim teksti) 101
Folklori dhe Ernest Koliqi 106
Kërcimtarja e Dukagjinit (studim teksti) 106
Folklori dhe Lumo Skëndo 109
Plaku i Ylnecit (studim teksti) 109
Folklori dhe Martin Camaj 113
Legjenda e Shotës (studim teksti) 113
Lirikë dhe Epikë 118
Profili i nxëmnësit 120
Detyrë me shkrim 121
3
4
Tematikat Shpërndarja e përmbajtjes së lëndës

68 orë
shtator – dhjetor janar – mars prill – qershor
28 orë 24 orë 16 orë
Temat Tematikat Temat Tematika Temat

1�1 Folklori dhe 3�6 Folklori dhe Lasgush Klasifikimi i këngëve historike
folkloristika STUDIM Poradeci Epika 4�13
Folkloristika TEKSTI popullore
4 orë 1�2 Folklori dhe
romantizmi 3�7 Kroj i fshatit tonë
3�8 Folklori dhe Dritëro Agolli�
Rapsodi
4�14 Tiparet e këngëve historike
4�15 Kuptimi, poetika dhe struktura e përrallës
4�16 Tiparet e përrallës në gjuhën shqipe

1�3 Tiparet kryesore të 4�1 Proverbat, kuptimi dhe
folklorit Epika struktura e tyre
1�4 Folklori dhe popullore 4�2 Gjëegjëzat 3�13 Folklori dhe Mitrush Kuteli
letërsia moderne 4�3 Miti-legjenda-përralla
16 orë
4�4 Këngët legjendare
4�5 Ritet dhe flijimi 3�14 Studim teksti Rinë-Katerinëza
4�6 Balada e murimit

2�1 Këngët e fëmijëve 4�7 Këngët legjendare të 3�15 Folklori dhe Ernest Koliqi
Lirika rinjohjes
popullore
2�2 Zakonet e lindjes 4�8 Kënga legjendare e vëllait 3�16 Studim teksti “Kërcimtarja e Dukagjinit”
të vogël
2�3 Ninullat
2�4 Ritet e dasmave 4�9 Kënga legjendare e vëllait 3�17 Folklori dhe Lumo Skëndo
të vogël� Variante të
ndryshme të këngës�
3�18 Folklori dhe Martin Camaj� Studim teksti
“Legjenda e Shotës”
p�sh� Ese letrare 1 Hulumtim
PR Projekt prezantim
PR Projekt prezantim
2�5 Këngët e dasmave 3�9 Folklori dhe Ismail Kadare P3 Përsëritje
Studim
2�6 Ritet dhe këngët e teksti 3�10 Studim teksti “Kush e solli T3 Test tremujori
motmotit Doruntinën”
2�7 Llojet e riteve dhe PR Projekt - faza II P Vlerësim portofoli
të këngëve
kalendarike
2�8 Ritet mortore
2�9 Vajet, llojet dhe 4�10 Eposi kombëtar
arti i tyre
2�10 Këngët e 4�11 Krahasim i Eposit tonë me

dashurisë eposet e tjera�
4�12 Kënga e Gjergj Elez Alisë
2�11 Kulti i bukurisë 3�11 Folklori dhe Fishta
3�12 Analizë teksti “Jerenina ose

Mretnesha e Lulevet”
2�12 Kulti i dashurisë 2 Përsëritje
2�13 Veçoritë stilistike
të lirikës së
dashurisë
5
6
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

2�14 Përsëritje për
Këngët e
dashurisë
1 Ese letrare 2 Test tremujori
Folklori dhe De P Vlerësim portofoli

3�1 Rada
zgjedhje”
3�2 Fragment
STUDIM “Milosao”
TEKSTI
3�3 Folklori dhe Gavril
Dara i Riu
3�4 Folklori dhe Naim

Frashëri
3�5 Folklori dhe Çajupi
1 Përsëritje
1 Test tremujori
PR Projekt
kurrikular
P Vlerësim
portofoli
PLANI MËSIMOR VJETOR‒ KLASA XII
FUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI
LËNDA: LETERSI ME ZGJEDHJE XII
PLANIFIKIMI 3-MUJOR
SHTATOR-DHJETOR 2018 (28 orë)
LËNDA: LETËRSI ME ZGJEDHJE XII
NR. TEMATIKA ORË TEMAT SITUATAT E TË METODOLOGJIA DHE VLERËSIMI BURIMET DHE MJETE
MËSIMORE NXËNIT VEPRIMTARITË MËSIMORE
1 1 Folkloristik 1 Folklori dhe Diskutim në lidhje me Bashkëbisedim, metoda Vlerësim diagnostikues; vlerësimi Teksti mësimor, tekste
a folkloristika folklorin; rrëfehet një Kllaster, përmbledhje e për të nxënë (i vazhdueshëm): folklorike, tabela,
4 orë ngjarje; bisedë për strukturuar, plotësim të për mënyrën se si e studiojnë shkumësa�
historinë e zhvillimit të dhënash� informacionin dhe se si e
folklorit� paraqesin atë; vlerësim për
punën individuale, në lidhje me
saktësinë e informacionit
shkencor; vlerësim pa notë, por
motivues, për nxënësit që
aktivizohen�

2 2 2 Folklori dhe Diskutim në lidhje me Përvijim i të menduarit, Vlerësim i nxënësit për: Teksti mësimor, krijime
romantizmi romantikët shqiptarë si metoda Kllaster, insert, a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe folklorike nga autorë të
mbledhës të folklorit� plotësim të dhënash, punë saktësinë e informacionit ndryshëm romantikë,
në grupe� shkencor tabela, shkumësa�
b) aftësinë e secilit nxënës për të
kombinuar, harmonizuar dhe
paraqitur saktë punën në grup
dhe punën në dyshe (3-4 nxënës
vlerësohen me notë)�
zgjedhje”
3 3 3 Tiparet kryesore Bisedë mbi autorët e Diskutim mbi njohuritë Vlerësim për punën në grupe, për Teksti mësimor, përvoja
të folklorit krijimeve folklorike, paraprake, metoda mënyrën se si e studiojnë e nxënësve, video -
ngjashmëritë midis tyre� Kllaster, përmbledhje e informacionin dhe se si e projektor, tekste
strukturuar, punë në paraqesin atë vlerësim për punën folklorike�
grupe� individuale, në lidhje me
saktësinë e informacionit
shkencor
7
8

4 4 4 Folklori dhe Diskutim rreth njohurive Stuhi mendimesh, Vlerësim për saktësinë e Teksti mësimor, tekste
letërsia moderne që kanë nxënësit për përmbledhje e strukturuar, informacionit shkencor (1-2 letrare, tabela,
ndikimin e autorëve nga harta e epokës� nxënës vlerësohen me notë)� shkumësa�
folklori dhe miti�
5 5 1 Këngët e Diskuton rreth këngëve Dëgjim i drejtuar, stuhi Vlerësim i punës së pavarur Teksti mësimor,
fëmijëve dhe lodrave të mendimesh, përmbledhje individuale; vlerësim motivues informacione sjella nga
fëmijërisë së tyre� e strukturuar� dhe pa notë� nxënësit�
zgjedhje”
6 6 Zakonet e Bisedë mbi formimin e Diskutim mbi njohuritë Vlerësim individual; vlerësim i Teksti mësimor, tabela
2 lindjes ndikimin e personalitetit paraprak, bisedë, punë në punës me grupe; vlerësohen për apo flipçart, interneti,
të tyre mbështetur ne grupe, punë e udhëhequr� paraqitjen e saktë të informacionit biblioteka�
vlerat e këngëve të shkencor�
djepit, ninullat�
7 7 3 Ninullat Bisedë mbi formimin e Diskutim mbi njohuritë Vlerësim individual; vlerësim i Teksti mësimor, tabela
ndikimin e personalitetit paraprak, bisedë, punë në punës me grupe; vlerësohen për apo flipçart, interneti,
Lirika të tyre mbështetur ne grupe, punë e udhëhequr� paraqitjen e saktë të informacionit biblioteka�
popullore vlerat e këngëve të shkencor�
14 orë djepit, ninullat�
8 8 4 Ritet e dasmave Në video-projektor Vëzhgim, diskutim mbi Vlerësim për: Teksti mësimor,video-
shfaqen disa sekuenca njohuritë paraprake, harta a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe projektor, flipçart,
nga dasma të krahinave e ngjarjes, metoda saktësinë e informacionit tabela�
të ndryshme� Kllaster, punë në grupe, shkencor;
pesëvargësh� b) aftësinë e secilit nxënës për të
paraqitur saktë punën në grup (3-
4 nxënës vlerësohen me notë).
9 9 5 Këngët e Interpretim i këngëve të Diskutim mbi njohuritë Vlerësim individual; vlerësohet Teksti mësimor, vepra
dasmave dasmave� paraprake, lexim marrëdhënia e anëtarëve të letrare, skeda, video-
shprehës, praktikë e grupeve me njëri-tjetrin; projektor, kartonë, fletë
udhëhequr, punë e vlerësohet saktësia e paraqitjes format A4�
pavarur në grupe� së materialit
10 10 6 Ritet dhe këngët Interpretim i riteve të Diskutim mbi njohuritë Vlerësim i vazhdueshëm me gojë Teksti mësimor, skeda,
e motmotit ndryshme të dëgjuara paraprake, Punë e pavarur mbi progresin e nxënësve, me kartonë, fletë format
nga vetë nxënësit� në grupe, korniza të qëllim identifikimin dhe plotësimin A4, korniza të
skeletëzuara� e dosjes së tyre dhe vlerësimin e skeletëzuara�
saj nga mësuesi�
11 11 7 Llojet e riteve Interpretim i një riti, Bashkëbisedim, diskutime Vlerësim i vazhdueshëm me gojë Teksti mësimor,
dhe të këngëve këngëve kalendarike� në grup� mbi progresin e nxënësve, me informacione të sjella
kalendarike qëllim identifikimin e njohurive, nga nxënësit�
interesave, aftësive apo
shkathtësive që kanë fituar
nxënësit në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit�
12 12 8 Ritet mortore Bashkëbisedim mbi Bashkëbisedim, diskutime Vlerësim i vazhdueshëm me gojë Teksti mësimor,
konceptin dhe ritualet e në grup� mbi progresin e nxënësve, me informacione të sjella
vdekjes� qëllim identifikimin e njohurive, nga nxënësit�
interesave, aftësive apo
13 13 9 Vajet, llojet dhe Bisedë mbi ceremonitë Teksti mësimor,
Vlerësohen për mënyrën e
arti i tyre mortore në vendin tonë, Stuhi mendimesh, metoda informacione të sjella
paraqitjes së ideve dhe nivelin e
por dhe në vende të Kllaster, punë me grupe� nga nxënësit.
bashkëpunimit�
ndryshme�
14 14 10 Këngët e Bisedë mbi këngët e Stuhi mendimesh, metoda Vlerësim i vazhdueshëm me gojë Teksti mësimor,
dashurisë dashurisë në të gjitha Kllaster, punë me grupe� mbi progresin e nxënësve, me informacione të sjella
format e ligjërimit të qëllim identifikimin e njohurive, nga nxënësit, video-
tyre� interesave, aftësive apo projektor�
15 15 11 Kulti i bukurisë Bisedë rreth së Stuhi mendimesh, Vlerësim i punës së pavarur Teksti mësimor, video-

bukurës fizike dhe Përmbledhje e strukturuar, individuale; vlerësim për punën projektor, tabela apo
shpirtërore te njeriu� lexim i pavarur / metoda individuale dhe për punën në flipçart, internet�
Kllaster, pyetje-përgjigje� grup; vlerësim për paraqitjen
saktë të punës së kërkuar�
16 16 12 Kulti i dashurisë Sekuenca filmike të Vëzhgim filmi, diskutim Vlerësim individual (i diferencuar); Teksti mësimor, veprat
përzgjedhura nga mbi njohuritë paraprake, vlerësohet harmonizimi i punës letrare, flipçart ose
këngë kushtuar lexim në dyshe, praktikë në dyshe dhe cilësia e tabela, video-projektor�
dashurisë� e udhëhequr� informacionit�
17 17 13 Veçoritë stilistike Tekste të ndryshme Diskutim mbi njohuritë Vlerësim individual (i diferencuar); Teksti mësimor, veprat
zgjedhje”
të lirikës së me poezi folklorike paraprake, lexim në vlerësohet harmonizimi i punës letrare, flipçart ose
dashurisë dashurie dyshe, praktikë e në dyshe dhe cilësia e tabela�
udhëhequr� informacionit�
18 18 14 Përsëritje për Tekste të ndryshme me Diskutim mbi njohuritë Vlerësim individual (i diferencuar); Teksti mësimor, veprat
këngët e poezi folklorike paraprake, lexim në vlerësohet harmonizimi i punës letrare, flipçart ose
dashurisë dashurie dyshe, praktikë e në dyshe dhe cilësia e tabela�
udhëhequr� informacionit�
19 19 1 Ese letrare Punë me shkrim� Shkrimi paraprak, Vlerësim individual� Teksti mësimor, format
P�sh strukturimi, redaktim� esesh, Si të shkruajmë
një ese? B�Musai
9
10

20 20 1 Folklori dhe De Bisedë mbi ndikimin e Diskutim mbi njohuritë Vlerësim individual; vlerësohet Teksti mësimor, veprat
Rada folklorit në krijimtarinë e paraprake, stuhi marrëdhënia e anëtarëve të letrare, interneti, skeda,
De Radës� mendimesh, punë në grupeve me njëri-tjetrin; kartonë, fletë format
grupe, shkrim i lirë� vlerësohet saktësia e paraqitjes A4�
së materialit�
21 21 2 Fragment Interpretim i këngës� Teknika e të pyeturit, lexim Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor, veprat
“Milosao” i drejtuar me ndalesa pjesëmarrjen aktive në mësim, letrare (mund të
(VLMD), diskutim� për përfshirjen në diskutim, për sigurohen nga
pyetjet dhe përgjigjet që jep� biblioteka e shkollës),
zgjedhje”
internet�
22 22 3 Folklori dhe Recitohen vargje nga Stuhi mendimesh, Vlerësim në dyshe (mënyra se si i Teksti mësimor, video-
Gavril Dara i Riu poema “Vajza e Lalës”� organizues grafik, lexim i harmonizojnë punët, si e projektor, tabela
drejtuar me ndalesa plotësojnë dhe e korrigjojnë njëri- ilustruese�
(VLMD), diskutim� tjetrin);vlerësim individual�
23 23 4 Folklori dhe Bisedë mbi njohuritë e Diskutim për njohuritë Nxënësi vlerësohet për mendimet Teksti mësimor,
Naim Frashëri nxënësve për Naim paraprake, metoda e sakta, rolin aktiv në grup, interneti,vepra letrare�
Frashërin dhe ndikimin Kllaster, veprimtari e pjesëmarrjen në diskutim dhe
e folklorit në krijimtarinë leximit të drejtuar, punë e argumentet që jep në mbrojtje të
Ndikimi i e tij� udhëhequr� mendimit dhe të pozicionit që
shkrimtarev mban�
24 24 e nga 5 Folklori dhe Recitohen vargje nga Metoda Kllaster, grupe të Vlerësim për: Teksti mësimor,
folklori ynë Andon Zako poezitë e Çajupit� eksperteve, punë në a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe interneti, video-
Çajupi grupe, diskutim� saktësinë e informacionit projektor�
shkencor;
b) aftësinë e secilit nxënës për të
paraqitur saktë punën në grup (3-
4 nxënës vlerësohen me notë).
25 25 1 Përsëritje Ç’kemi mësuar gjatë Diskutim me grupe� Nxënësi vlerësohet për cilësinë e Teksti mësimor�
periudhës së parë? informacioneve të përzgjedhura,
për pyetjet dhe përgjigjet, për
pjesëmarrjen në punën në grup�
26 26 1 Test tremujori Test i strukturuar� Vlerësim individual� Teksti mësimor, fletë
format A4�
27 27 1 Projekt Pyetje për nxënësit: A Diskutime në grup dhe Nxënësi vlerësohet për rolin në Dosja e projektit�
jeni të kënaqur me individuale� grup, për saktësinë e kryerjes së
punën e realizuar në detyrave�
grup?
28 28 1 Vlerësim Diskutim Vlerësim individual, Vlerësim individual; vlerësim në
portofoli motivues� grup�
PLANIFIKIMI 3-MUJOR
JANAR-MARS 2019 (24 orë)
NR. TEMATIKA ORË TEMAT SITUATA E TË METODOLOGJIA DHE VLERËSIMI BURIMET DHE
MËSIMORE NXËNIT VEPRIMTARITË MJETET
MËSIMORE
29 1 6 Folklori dhe Bisedë mbi Lasgush Diskutim, lexim i Vlerësim për: 6
Lasgush Poradecin dhe mbi drejtuar me ndalesa a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe
Poradeci lirikat e tij kushtuar (VLMD), punë e saktësinë e informacionit shkencor;
dashurisë, të cilat janë udhëhequr në grupe� b) aftësinë e secilit nxënës për të
të mbështetura në kombinuar, harmonizuar dhe
folklor� paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
30 2 7 Kroj i fshatit
tonë
31 3 8 Folklori dhe Bisedë mbi Dritëro Diskutim, lexim i Vlerësim për: Bisedë mbi Dritëro
Dritëro Agolli Agollin dhe mbi lirikat e drejtuar me ndalesa a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe Agollin dhe mbi

tij kushtuar dashurisë, (VLMD), punë e saktësinë e informacionit shkencor; lirikat e tij kushtuar
të cilat janë të udhëhequr në grupe� b) aftësinë e secilit nxënës për të dashurisë, të cilat
mbështetura në folklor� kombinuar, harmonizuar dhe janë të mbështetura
paraqitur saktë punën në grup (3-4 në folklor�
nxënës vlerësohen me notë).
32 4 1 Proverbat, Bisedë mbi të proverbat Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
kuptimi dhe (fjalët e urta)� Si kanë paraprake, stuhi pjesëmarrjen aktive në mësim, tabela e zezë, tabela
Epika popullore struktura e tyre ndikuar ato në mendimesh, punë në ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e apo flipçart,
zhvillimin e popullit? grupe, shkrim i lirë� përgjigjeve� interneti, biblioteka�
zgjedhje”
16 orë
33 5 2 Gjëegjëzat Interpretohen Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
gjëegjëza të dëgjuara paraprake, praktikë e realizuar në shtëpi, për informacione të
nga të rriturit gjatë udhëhequr, punë në pjesëmarrjen aktive në mësim, për sjella nga nxënësit,
fëmijërisë� grupe, diskutim� argumentet që ndërton, për tekste me gjëegjëza
saktësinë e përgjigjeve dhe të ndryshme�
mendimin kritik�
11
12

34 6 Bisedë mbi mitet, Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
3 Miti-legjenda- legjendat dhe përrallat� paraprake, praktikë e realizuar në shtëpi, për informacione të
përralla� udhëhequr, punë në pjesëmarrjen aktive në mësim, për sjella nga nxënësit�
grupe, diskutim� argumentet që ndërton, për
saktësinë e përgjigjeve dhe
mendimin kritik�
35 7 4 Këngët Bisedë mbi legjendat Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
legjendare dhe përrallat� paraprake, praktikë e realizuar në shtëpi, për informacione të
udhëhequr, punë në pjesëmarrjen aktive në mësim, për sjella nga nxënësit.
zgjedhje”
grupe, diskutim� argumentet që ndërton, për
saktësinë e përgjigjeve dhe
mendimin kritik�
36 8 5 Ritet e flijimit� Bisedë mbi ritet e Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
flijimit organizues grafik, pjesëmarrjen aktive në mësim, për veprat letrare (mund
diskutim� përfshirjen në diskutim, për pyetjet të sigurohen nga
dhe përgjigjet që jep� biblioteka e
shkollës), internet�
37 9 6 Balada e Interpretim i baladës së Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për
murimit Rozafës� organizues grafik, pjesëmarrjen aktive në mësim, për
diskutim� përfshirjen në diskutim, për pyetjet
dhe përgjigjet që jep�
38 10 7 Këngët Interpretim i këngës se Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
legjendare të Ymer Agës� paraprake, lexim i shtëpisë, rolin në grup, saktësinë e tabela e zezë ose
rinjohjes drejtuar me ndalesa përgjigjeve, pyetjet që ndërton, flipçart, biblioteka e
(VLMD), diskutim� qëndrimet, analizat dhe shkollës, internet�
interpretimet�
39 11 8 Këngët Interpretim i këngës së Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
legjendare të Dhoqinës� organizues grafik, shtëpisë, rolin në grup, saktësinë e veprat letrare,
vëllait të vogël diskutim� përgjigjeve, pyetjet që ndërton, internet�
qëndrimet, argumentet, analizat dhe
interpretimet�
40 12 9 Këngët Interpretim i këngës së Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
legjendare të Dhoqinës� organizues grafik, shtëpisë, rolin në grup, saktësinë e veprat letrare,
vëllait të vogël� diskutim� përgjigjeve, pyetjet që ndërton, internet�
Variante të qëndrimet, argumentet, analizat dhe
ndryshme të interpretimet�
këngës
41 13 P�sh Ese letrare Punë me shkrim� Bashkëbisedim, shkrim Nxënësit stimulohen me gojë për Teksti mësimor, Si
2 i lirë� kapjen e temës, strukturën e esesë, të shkruajmë një ese
gjuhën eseistike� B� Musai
42 14 Ndikimi i Folklori dhe Bisedë mbi Ismail Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
shkrimtareve 9 Ismail Kadare Kadarenë dhe mbi paraprake, pema e pjesëmarrjen aktive në mësim, për tabela apo flipçart,
nga folklori ynë ndikimin e folklorit në mendjes, diskutim, përfshirjen në diskutim, për pyetjet interneti, biblioteka�
veprën e tij� praktikë e udhëhequr� dhe përgjigjet që jep�
43 15 10 Studim teksti Fragment nga teatri Diskutim për njohuritë Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
“Kush e solli “Kush e solli paraprake, lexim pjesëmarrjen aktive në mësim, interneti, vepra
Doruntinën” Doruntinën” shprehës, veprimtari e Pyetjet dhe përgjigjet që formulon, artistike�
leximit të drejtuar, punë rolin në grup
e udhëhequr�
44 16 2 Projekt faza II Pyetje për nxënësit: A Diskutime në grup dhe Nxënësi vlerësohet për rolin në Dosja e projektit�
jeni të kënaqur me individuale� grup, për saktësinë e kryerjes së
punën e realizuar në detyrave�
grup?
45 17 10 Eposi kombëtar Ç’dini për Eposin Diskutim për njohuritë Nxënësi vlerësohet për cilësinë e Teksti mësimor,
kombëtar? Fragmente paraprake, lexim informacioneve të përzgjedhura, për interneti, vepra
nga Eposi� shprehës, veprimtari e pyetjet dhe përgjigjet, për letrare�
leximit të drejtuar, punë pjesëmarrjen në punën në grup�
e udhëhequr�
46 18 11 Krahasim i Diskutim rreth Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe Teksti mësimor,
Eposit tonë me njohurive që kanë paraprake, pema e përgjigjet që formulon, për tekste letrare�
eposet e tjera� nxënësit për Eposin� mendjes, ditari saktësinë e tyre dhe për shkallën e
trepjesësh, vëzhgim përvetësimit të njohurive�

dhe diskutim�
47 19 12 Kënga e Gjergj Diskutim mbi figurën e Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
Elez Alisë Gjergj Elez Alisë� paraprake, stuhi pjesëmarrjen aktive në mësim, për tekste letrare�
mendimesh, ditari rolin në grup, për saktësinë e
dypjesësh, korniza të kryerjes së detyrave, për kornizën e
skeletëzuara të skeletëzuar të mësimit�
mësimit�
48 20 11 Folklori dhe Diskutohet mbi Fishtën Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për analizën që Teksti mësimor,
Fishta dhe rolin e tij në paraprake, harta e i bën elementeve të rrëfimit të tabela, interneti�
zgjedhje”
krijimtarinë popullore� ngjarjes, punë në veprës, për përgjigjet e dhëna gjatë
grupe, pesëvargësh� mësimit, për pjesëmarrjen aktive në
mësim�
49 21 12 Analizë teksti Nxënësit pasi kanë Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për interpretimin Teksti mësimor,
“Jerenina ose lexuar fragmentin, paraprake, praktikë e artistik, për përgjigjet e dhëna gjatë interneti,skeda,
Mretnesha e diskutojnë mbi situatën udhëhequr, punë e mësimit, për pjesëmarrjen aktive në kartonë, fletë format
Lulevet” e fragmentit� pavarur në grupe, mësim� A4�
shkrim i lirë�
13
14

50 22 2 Përsëritje Ç’kemi mësuar gjatë Diskutim me grupe� Nxënësi vlerësohet për cilësinë e Teksti mësimor�
periudhës së dytë? informacioneve të përzgjedhura, për
pyetjet dhe përgjigjet, për
pjesëmarrjen në punën në grup�
51 23 2 Test tremujori Test i strukturuar� Vlerësim individual� Teksti mësimor, fletë
format A4�
52 24 2 Vlerësim Diskutim� Diskutime në grup dhe Vlerësim individual; vlerësim në Portofoli i nxënësit.
portofoli individuale� grup�
zgjedhje”
PLANIFIKIMI 3-MUJOR
PRILL ‒ QERSHOR 2019 ( 16 orë)
FUSHA : GJUHËT DHE KOMUNKIMI
NR. TEMATIKA ORË TEMAT SITUATA E TË METODOLOGJIA DHE VLERËSIMI BURIMET DHE
MËSIMORE NXËNIT VEPRIMTARITË MJETET
MËSIMORE
53 1 13 Klasifikimi i Sa të rëndësishme janë Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për analizën e Teksti mësimor,
këngëve këngët historike? paraprake, praktikë e personazhit, për përgjithësimet Interneti, skeda,
historike udhëhequr, punë e morale, për pjesëmarrjen në kartonë, fletë
pavarur në grupe, punë mësim, për formulimin e format A4�
e udhëhequr� përgjigjeve�
54 2 14 Tiparet e Diskutim mbi këngët Diskutim për njohuritë Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
këngëve historike� A shërbejnë paraprake, diskutim, shtëpisë, për rolin në grup, për interneti�
historike ato si dokument apo punë hulumtuese në saktësinë e përgjigjeve, për
arkiv? grupe� pyetjet që ndërton, qëndrimet,
analizat dhe interpretimet�
55 3 14 Kuptimi, Bisedë mbi përrallat Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
poetika dhe dhe përdorimin e tyre� diskutim mbi njohuritë pjesëmarrjen aktive në mësim, tabela apo flipçart,
struktura e paraprake, organizues për rolin në grup, për saktësinë e interneti�

përrallës grafik, diskutim� kryerjes së detyrave�
56 4 15 Tiparet e Bisedë mbi përrallat� Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
përrallës në diskutim mbi njohuritë pjesëmarrjen aktive në mësim, tabela apo flipçart,
gjuhën shqipe paraprake, organizues për rolin në grup, për saktësinë e internet�
grafik, diskutim� kryerjes së detyrave�
57 5 13 Folklori dhe Bisedë mbi librin Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për njohuritë Teksti mësimor,
Mitrush Kuteli “Tregime të moçme paraprake, praktikë e që demonstron për veprën, skeda e rrëfimit të
shqiptare” udhëhequr, punë në saktësinë e përgjigjeve, saktësinë ngjarjes�
zgjedhje”
grupe, diskutim� në krahasimin mes
personazheve, ilustrimet e
goditura nga fragmenti dhe nga
vepra, imagjinatën dhe
kreativitetin për zgjidhjen e
problemeve
15
16

58 6 14 Studim teksti Interpretimi i fragmentit� Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për njohuritë Teksti mësimor,
Rinë- praktikë e udhëhequr, që demonstron për veprën, interneti, skeda,
Katerinëza punë në grupe, saktësinë e përgjigjeve, saktësinë kartonë�
diskutim� në krahasimin mes
personazheve, ilustrimeve të
goditura nga fragmenti dhe nga
vepra, imagjinatën dhe
kreativitetin për zgjidhjen e
problemeve�
zgjedhje”
59 7 15 Folklori dhe Bisedë mbi ndikimin e Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,
Ernest Koliqi folklorit tek Ernest paraprake, metoda pjesëmarrjen aktive në mësim, tabela ilustruese,
Koliqi� Kllaster, ditari i të për rolin në grup, për saktësinë e foto�
nxënit,vendosje. kryerjes së detyrave�
60 8 16 Studim teksti Diskutim rreth Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për pyetjet Teksti mësimor,
“Kërcimtarja e fragmentit� paraprake, punë në dhe përgjigjet që formulon, për tabela apo flipçart,
Dukagjinit” grupe, diskutim� saktësinë e tyre dhe për shkallën interneti, biblioteka�
e përvetësimit të njohurive
61 9 17 Folklori dhe Bisedë mbi ndikimin e Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për pyetjet Teksti mësimor,
Lumo Skëndo folklorit te Lumo praktikë e udhëhequr, dhe përgjigjet që formulon, për biblioteka, interneti,
Skëndo� punë në grupe, saktësinë e tyre dhe për shkallën skeda, kartonë�
diskutim� e përvetësimit të njohurive�
62 10 18 Folklori dhe Bisedë mbi ndikimin e Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,
Martin Camaj folklorit te Martin grupe ekspertësh realizuar në shtëpi, për njohuritë video-projektor,
Camajt� diskutim� për veprën, për përgjigjet për flipçart, tabela e
pyetjet që ngrihen, si dhe për zezë�
reflektimin mbi veprën�
63 11 Hulumtim 1 Hulumtim Hulumtim mbi pasurinë Prezantime individuale Vlerësohet prezantimi në grup e Materiali i
folklorike të zonës e në grup, interpretime� individualisht� përgatitur, video-
projektor�
64 12 Projekti kurrikular 3 Projekt Prezantimi gjuhësor Prezantime individuale Vlerësohet prezantimi në grup e Materiali i
kurrikular. dhe jogjuhësor� e në grup, interpretime� individualisht� përgatitur, video-
Prezantimi projektor�
final.
65 13 Projekti kurrikular 4 Projekt Prezantimi gjuhësor Prezantime individuale Vlerësohet prezantimi në grup e Materiali i
kurrikular. dhe jogjuhësor� e në grup, interpretime� individualisht� përgatitur, video-
Prezantimi projektor�
final
66 14 Përsëritje 3 Përsëritje Leximi dhe prezantimi i Bashkëbisedim, punë e
shkrimit përmbledhës pavarur me shkrim�
vetëvlerësues�
67 15 Testim 3 Testim Punë me shkrim� Fletë format A4�
(tremujori i
tretë)
68 16 Portofoli 3 Vlerësim Diskutim� Diskutime në grup dhe Vlerësim individual; vlerësim në Portofoli i nxënësit.
portofoli individuale� grup�

zgjedhje”
17
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 12 me zgjedhje”
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XII
Tema mësimore: Folklori dhe folkloristika Situata e të nxënit:
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;
• kompetenca e të menduarit;
• kompetenca qytetare;
• kompetenca personale�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës. Fjalët kyç:
Nxënësi/-ja: folklor, folkloristikë, funksion, utilitar,
- sqaron kuptimin e termit “folklor”; artistik, kontribute, mbledhës,
- vlerëson rëndësinë e studimit të folklorit si një pasuri studiues�
kombëtare shpirtërore dhe artistike;
- analizon objektin dhe funksionet e folkloristikës;
- veçon kontributet e hershme, veçanërisht të arbëreshëve, në
mbledhjen e folklorit shqiptar (Frang Bardhi, Nikollë Filja, Gavril
Dara, Jeronim de Rada etj�);
- vlerëson kontributin e Thimi Mitkos, Zef Jubanit, Vinçenc
Prendushit, At Donat Kurtit, At Bernardin Palajt, Mitrush Kutelit
etj� në mbledhjen dhe në studimin e folklorit shqiptar;
- vlerëson kontributin e studiuesve të huaj në lidhje me folklorin
shqiptar;
- sjell argumente pse shkrimtarët romantikë e mblodhën folklorin
dhe u ndikuan prej tij�
Burimet: teksti i nxënësit, cd-rom, libri i Mitrush Kutelit “Tregime të Lidhja me fushat e tjera ose me
moçme shqiptare”, enciklopedi letrare� temat ndërkurrikulare:
Arte, Muzika, Piktura, TIK�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP, bisedë, pema e mendjes, lexim i drejtuar, kllaster, punë
në grupe�
Organizimi i orës së mësimit
A. Parashikimi: Bisedë, pema e mendjes�

a. Në fillim të kësaj ore mësimi sjellim në kujtesë me anë të pemës së mendimeve dhe metodës së
bashkëbisedimit informacione që dimë mbi folklorin dhe folkloristikën
shkenca e studimit të traditave

Krijimtaria Folklor dhe krijimtarisë popullore Folkloristika
popullore
Shkenca që merret me
Ndahet në Funksioni studimin e folklorit
Letrar Muzikor Utilitar Botimin

Artistik Mbledhjen
Koreografik
Interpretimin
Dëgjohen mendimet e nxënësve, duke i orientuar drejt thelbit të temës, folklorit dhe folkloristikës.
18
Plotësohet pema e mendjes�
19
B. Ndërtimi i njohurive të reja
Përmes leximit të drejtuar, nxënësit përpiqen të ndërtojnë një kllaster mbi historinë dhe zhvillimin e
folkloristikës shqiptare dhe për përfaqësuesit e saj�
Mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme, nëse e sheh të arsyeshme.
Folkloristika shqiptare Frank Bardhi Nikollë Filja
Mitrush Kuteli Mbledhësit dhe Zef Jubani

- historia e lindjes dhe e zhvillimit të studiuesit e parë
folkloristikës shqiptare;
- të përbashkëtat dhe të veçantat me
kulturat popullore të vendeve të tjera;
Jeronim de Rada Thimi Mitko
- dëshmitë e para:
Straboni ,dijetar grek, dëshmitë te
libri “Gjeografika”, libri VII;
dëshmitë e Karl Patçit;
dëshmitë e Kritobulit të Imbros etj
C. Përmbledhje e strukturuar:
Në vazhdim të orës së mësimit, me anë të teknikës lexim i drejtuar, kërkojmë nga nxënësit të ndërtojnë
hartën për kriteret që kanë zbatuar Thimi Mitkoja e të tjerë folkloristë në mbledhjen e folklorit�
Folklori është pjesë Folklori është potencial me vlera të Sipas tyre, mbledhja e botimi
e rëndësishme e spikatura dhe me funksione të qarta, që i folklorit do të shërbente për
trashëgimisë dhe e shërbenin për krijimin e një hapësire të të pohuar gjenezën e lashtë e
vazhdimësisë kulturore njësuar shqiptare, duke iu kundërvënë të përbashkët të shqiptarëve
të kombit shqiptar, përpjekjeve asimiluese të kombeve të tjera� (krijimtaria folklorike është
tregues i aftësive të Sipas tyre, edhe folklori jepte ndihmesën përcjellë në rrjedhat shekullore),
popullit tonë për krijimin e vet për të ruajtur të gjallë dhe për të si edhe për ruajtjen e vlerave më
e veprave artistike� përforcuar ndërgjegjen kombëtare, si të qenësishme brenda njësisë
dhe për të dëshmuar identitetin kombëtar etnike�
shqiptar�
D. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

1. Për të realizuar këtë pjesë të orës së mësimit, ftojmë nxënësit të diskutojnë mbi vlerat e krijimtarisë
folklorike, që nga shoqëria primitive e deri më sot, si dhe mbi rëndësinë që ka studimi i saj�
2. Diskutim mbi punën e bërë deri sot për mbledhjen dhe studimin e folklorit.( Nxënësit i drejtohen faqes së
Bibliotekës Kombëtare dhe Bibliotekës “Marlin Barleti”)
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve dhe saktësinë e përgjigjeve.
Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënimeve specifike
për nivelet e të nxënit.
Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:

Lexoni dhe sillni në klasë materiale, krijimtari të folklorit shqiptar të krahinave të ndryshme.
20
Tema mësimore: Folklori dhe romantizmi Situata e të nxënit:
Kujtojmë romantikët shqiptarë dhe
ndikimin që pati folklori në krijimtarinë e
tyre, si: De Rada, Naimi etj�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: Fjalët kyç:
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; romantizëm, estetike, poetike, politikë,
• kompetenca e të menduarit; intelektuale, krijimtari e shkruar�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës
Nxënësi/-ja:
- vlerëson marrëdhënien dhe raportet mes folklorit dhe romantizmit;
- sjell argumente pse shkrimtarët romantikë e mblodhën dhe u
ndikuan nga folklori;
- vlerëson tiparet artistike përmbajtjesore dhe formale, nga ku
kuptohet ndikimi i folklorit në letërsinë romantike shqiptare�
Burimet: teksti shkollor, krijime folklorike nga autorë të Lidhja me fushat e tjera ose me
ndryshëm romantik, tabela, shkumësa� temat ndërkurrikulare:
Arte, Histori, Qytetari.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP - diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimi, di/
dua të di/ mësova: përmbledhje e strukturuar, insert, ditari dypjesësh.

A. Lidhja me njohuritë e mëparshme
Diskutim mbi njohuritë paraprake:
1. Cili është funksioni i folklorit në shoqërinë primitive?
2. Përmendni kontribuuesit e hershëm në folkloristikës shqiptare, si dhe mbledhësit e studiuesit e huaj
të folklorit shqiptar.
3. Listoni vlerat e krijimtarisë folkloristike shqiptare�
4. Komentoni mendimet e shprehura nga Thimi Mitkoja: “Shqiptari, duke dashur pa fund atdheun e tij,
do dhe bashkatdhetarin e tij, edhe kur ay është në tjetër fe, sepse fenë e ka në vend të dytë, kur
puna është për atdheun e përgjithshëm. Në këngët heroike të popullit gjenden shumë shembëlla të
tilla, që s’e kanë shoqen, patriotizmi dhe lirije të fesë”�
B. Ndërtimi i njohurive të reja Stuhi mendimi:

- Çfarë njohurish keni për kontekstin kulturor të romantizmit?
- Cilët janë përfaqësuesit e letërsisë romantike shqiptare, të cilët krijimtarinë e tyre letrare e mbështetën
në krijimet folklorike?
Di/Dua të di/ Mësova: Përmbledhje e strukturuar, INSERT.
Njihen nxënësit me teknikën Di/Dua të di/Mësova. Plotësohen dy kolonat e para të tabelës.
Di Dua të di Mësova
21
Bëhet një përmbledhje e strukturuar nga mësuesi/ja dhe u jepet detyrë nxënësve të lexojnë materialin në
tekst duke përdorur teknikën INSERT�
√ + ?
Njohuritë e reja që Njohuri të marra Njohuri të reja që i Njohuri të reja që i ka
merren dhe nuk kanë më parë. mëson ndryshe nga sa i të paqarta.
paqartësi. ka kuptuar më parë.
Pasi nxënësit lexojnë tekstin dhe e pajisin atë me shenjat përkatëse, sqarohen nga mësuesja pyetjet e nxënësve,
diskutohet informacioni i ri dhe kontrollohet shkalla e të kuptuarit të tekstit me anë të pyetjeve të mësueses:
-Si ka ndikuar folklori në letërsinë romantike?
Ditari dypjesësh:
Parimi Komenti
Natyra estetike dhe poetike
Natyra politike
Natyra intelektuale
C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e
përvetësimit të njohurive�

Sillni shembuj nga veprat e krijuesve të letërsisë moderne shqiptare, që kanë shfrytëzuar për krijimtarinë e tyre
përrallat dhe elementet të tjera folklorike. Përmblidhen informacionet e nxjerra dhe shkruhen në dërrasë duke
plotësuar kolonën e tretë “Mësova”�
Tema mësimore: Tiparet kryesore të folklorit Situata e të nxënit: bisedë mbi
autorët e krijimeve folklorike,
ngjashmëritë midis tyre�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; tipare, epika, lirika, dramatika, silabik,
• kompetenca e të menduarit; tonik, silabo-tonik, karakteri gojor
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.
Nxënësi/-ja:
• analizon tiparet kryesore të folklorit, si: karakteri anonim,
improvizimi, motërzimet, karakteri kolektiv, përsëritja etj�;
• i konkretizon disa tipare me krijime të ndryshme folklorike;
• përcakton ndarjet kryesore të folklorit (epika, lirika dhe dramatika)�
22
Burimet: teksti mësimor, përvoja e nxënësve, projektor audio, Lidhja me fushat e tjera ose me
tekste folklorike� temat ndërkurrikulare:
Arte, TIK, Qytetari
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: përvijimi i të menduarit, diskutim mbi njohuritë paraprake, INSERT�

Përvijimi i të menduarit:
Mësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë.
Bashkëbisedim:
Pastaj bëhet një bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me letërsinë popullore, letërsinë
e shkruar, gjinitë letrare dhe ndarjet e tyre (shkurtimisht). Biseda zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe
komenteve personale.
- Ç’dini për krijimtarinë popullore?
- Cilat janë gjinitë letrare?
Gjinitë letrare
Epika Dramatika Lirika

INSERT:
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe më pas të plotësojnë me shenja
dalluese informacionin dhe e përmbledhin në tabelën e mëposhtme:
√ + ?
Njohuritë e reja që merren Njohuri të marra më parë� Njohuri të reja që i mëson Njohuri të reja që i
dhe që nuk kanë paqartësi� ndryshe nga sa i ka ka të paqarta�
kuptuar më parë�
Shkrirja e gjinive. Në folklor karakter sinkretik, karakter Sipas njohurive që ka Vargëzimi tonik
nuk ekzistojnë kufij të fortë gojor, karakter kolektiv, nxënësi. dhe silabo-tonik .
ndarës midis gjinive. karakter spektakolar

Plotësim të dhënash:
Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, e gërshetuar me diskutime, për të
plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�
Ushtrimi 1 Punë në grupe

Secili prej grupeve të flasë për tri karakteristika të folklorit bazuar ne shembuj .
Ushtrimi 2 Çfarë i bashkon tiparet e oralitetit me ato të literalitetit ?
Diskutim Pse është e rëndësishme të mblidhet dhe të dokumentohet folklori ?
Vlerësimi: Nxënësi vlerësohet për evidentimin e tipareve folkloristike gjatë analizës së teksteve konkrete,
si dhe për seriozitetin e treguar gjatë vjeljes së informacionit�
23
Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur: Sillni shembuj të motërzimeve të këngëve folklorike�
24
Tema mësimore: Folklori dhe letërsia moderne Situata e të nxënit:
Diskutim rreth njohurive që kanë
nxënësit për periudhën e romantizmit.
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; Krijimtari folkloristike gojore, rimarrje,
• kompetenca e të menduarit; mite, tipare historike, individualizoj,
• kompetenca qytetare; moderne�
Nxënësi/-ja:
• konkretizon funksionet e poezisë popullore;
• përcakton motivet folklorike të rimarra nga autorët;
• analizon interesin e shkrimtarëve të letërsisë moderne
(shqipe dhe botërore) ndaj folklorit dhe miteve�
Burimet: teksti shkollor, tekste letrare, tabela, shkumësa� Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Arte , Qytetari, Histori
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimesh, përmbledhje e strukturuar, kllaster,
plotësim të dhënash
Mësimi fillon me bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me legjendat, përrallat, mitet. Biseda
zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe komenteve personale.
- Ç’janë legjendat? Po përrallat dhe mitet?
- A mbani mend ndonjë prej tyre?
- Cilat janë kuptimet e fshehta që përcjellin ato?

Kllaster: Mbajtja e strukturuar e shënimeve:
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të
informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, sipas udhëzimeve që
mund t’u japë mësuesi/ja apo në varësi të aftësive të tyre për të përmbledhur materialin. Shënimet në këtë rast
mund të kenë formën e skedimit, sipas teknikës pyetje-përgjigje�
- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohen në mënyrë të strukturuar mitet dhe rimarrja e tyre në veprat
e letërsisë moderne
-Pasqyrohet në tabelë një kllaster:
Shek� XX përdorime dhe
përfitoi tipare funksione të veçanta kuptim të pavarur
historike dhe të veçuar
Rimarja e miteve
vazhdimësi e lashtësisë Bodler, Eiot
në kohët moderne Kamy etj�
pjesë, ose vetëm në

zinte vend në gjithë
titull
hapsirën e veprës, në një
25
Libër mësuesi për tekstin
në prozë, në “Letërsia 12 me zgjedhje”
poezi
26
Përmbledhje e strukturuar
Camaj
poetikë e fuqishme
Faktorët eksplorim te kulturës
- kulturologjikë, njësim i së shkuarës me të tashmen
- historikë, Fishta
- politikë, - ton solemne frymë heroike
- shoqëror Letërsia shqipe dhe
- çmitizim, frymë deheroike
krijimet folklorike
Koliqi
-ndryshon mitin e Narcisit Kuteli
për të shfaqur botën Kadare ruan fabulën, skemën e
intelektuale, ndjeshmërinë - bërthamë mitike, përgjithshme, elementin
dhe përkatësinë shpirtërore - rrëfim me një fabul të pajisur fantastik, personazhet-
etnike me intrigë dhe pasiguri, fantazma etj ,
- redukton mitin e historisë ruan regjistrin dhe stilin
drejt njerëzores narrativ,
Vlerësimi
Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e

Te autorët modernë rimarrja e miteve bëhet pa dhënë informacione paraprake për mitin, çka do të thotë se
lexuesi duhet të ketë njohje mbi mitin që të mund ta kuptojë veprën. Në lidhje me këtë specifikë bëni një ese
me temë: “Rimarrja e miteve në letërsi, një sfidë për lexuesit”. (mund t’u jepet dhe si detyrë portofoli).
27
Tema mësimore: Situata e të nxënit:
ORA I Lirika� Këngët e fëmijëve 1� Diskutojnë rreth këngëve dhe
ORA II Zakonet e lindjes� lodrave të fëmijërisë së tyre;
ORA III Ninullat 2� Bisedë mbi ndikimin e ninullave dhe
këngëve të fëmijërisë në formimin dhe
në personalitetin e fëmijës�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; lodra, fëmijë, këngë, argëtim, ninulla,
• kompetenca e të menduarit; zakone,
Nxënësi/-ja:
ORA I
• kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e
përmbajtjes (kuptimit), strukturës dhe formës së këngëve të
fëmijëve;
• analizon humorin, fantazinë, shpirtin krijues dhe psikologjinë
e fëmijëve në këngët e fëmijëve;
• veçon mjetet, si rimat e brendshme, aliteracionet, përsëritjet e
fjalëve, onomatopetë etj�, si dhe analizon funksionet e tyre;
• identifikon tiparet e gjuhës së këngëve të fëmijëve;
• analizon funksionet e elementeve fantastike dhe të figurave
mitologjike në këngët e fëmijëve;
ORA III
• dallon një krijim folklorik që është ninullë;
• kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e
përmbajtjes (kuptimit), strukturës dhe formës së ninullave;
• analizon tiparet e ninullave, si: individualiteti, improvizimet,
shprehja e dëshirës ose e kërkesës së nënave, gjuha e
figurshme etj.;
Burimet: teksti mësimor, informacione sjella nga nxënësit, tabela Lidhja me fushat e tjera ose me
apo flipçart, interneti, biblioteka. temat ndërkurrikulare: Muzika, Arte,
T�I�K� Biologji
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
ORA I Diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh, organizues grafik, përmbledhje e strukturuar.
ORA II Diskutim mbi njohuritë paraprake, bisedë, punë në grupe, punë e udhëhequr�

ORA I
Mësimi fillon me kontrollin dhe diskutimin e detyrave të shtëpisë. Më pas diskutohet mbi këngët dhe lodrat e
fëmijëve�
- Ç’dini për këngët dhe lodrat e fëmijëve?
- Çfarë keni lexuar nga autorë të ndryshëm për to?
28
Organizues grafik:
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin dhe më pas ta përmbledhin atë nëpërmjet një organizuesi grafik.
Karakter argëtues Më të vjetrat në Ligjërim naiv, por Shoqërojnë lodrat

dhe didaktik poezinë popullore dhe filozofik. e fëmijëve
Të ngjashme me mitin Shprehje e drejtpërdrejtë

dhe legjendat për nga Këngët e fëmijëve e mirërritjes shpirtërore të
struktura poetike brezave të rinj
1 Këngë që shoqërojnë lodrat: 2 Këngët që janë vetë lodra: - Janë sistem krijues
- shoqërojnë lodrën (element zotërues) - këndohen rreth vatrës; inteligjent me nivel
“kukafshehthi”; - shoqërohen me gjestikulacine të lartë kulturor
- kanë afërsi me këngët e trevave të huaja; duke zëvendësuar lodrën; - I japin kuptim të
- vlerën artistike e fitojnë në marrëdhëniet - personifikojnë dukuritë natyrore; njësive përbërëse
sinkretike me lodrën dhe atmosferën; - figura letrare: apostrofa, - Krijojnë kohezion
- prani të fjalëve në gjuhë të huaj metafora, simboli, asonanca etj me lodrën
Përmbledhje e strukturuar:
Mësuesi/ja flet në mënyrë të përmbledhur për këngët e fëmijëve dhe motërzimet e tyre.

Punë e udhëhequr:
Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime mbi ushtrimet
e tekstit në faqen 24�
ORA II
1. A zënë vend të rëndësishëm zakonet dhe këngët e lindjes në lirikën popullore? Pse?
2. Flisni rreth informacionit që keni�

Mbajtja e strukturuar e shënimeve:
informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, ose sipas udhëzimeve që
mund t’u japë mësuesi/ja. Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit, sipas teknikës pyetje-përgjigje.
Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë, shpjegohen zakonet dhe këngët e lindjes, duke nxitur nxënësit
të përdorin shembuj�
Zakonet e lindjes
Njerëzit kanë krijuar rite dhe zakone mbi ciklet e jetës� Ritet e lindjes mbartin gjurmë të mentalitetit dhe të
konceptimit filozofik, kanë natyrë universale dhe etnike. Ato shprehin nderim dhe bekim për aktin sublim të
lindjes, ku shoqërohen edhe me këngë�
Këngët e lindjes
Nuk ka pasur përkujdesje në mbledhjen e këtyre këngëve, sikundër ka pasur me ninullat� Këtu përfshihen
29
edhe ritet e vënies së emrit të fëmijës, si dhe ato të “syrit të keq”� Duke qenë se janë të lidhura me një nga
momentet më të rëndësishme të jetës së njeriut, janë mjaft të përhapura�

Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime, për të plotësuar
përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�
1. Pse zakonet e lindjes zënë një vend të rëndësishëm në lirikën familjare?
2. Argumentoni pse është i panevojshëm patosi etnik te këngët dhe zakonet e lindjes?
3. Flisni për zakonin pagan të mërkoshit� Si e shpjegoni ju mbijetesën e këtij rituali pagan deri në shek XX?
4. Sipas jush, pse mbledhësit e folklorit nuk i kushtuan rëndësinë e duhur këngëve dhe zakoneve të
lindjes� A mendoni se ka ndikuar mendësia patriarkale në këtë dukuri?
5. Përmendni disa rituale të tjera që përfshihen te zakonet e lindjes� A janë të pranishme zakone të tilla
dhe në ditët e sotme?
Punë e pavarur hulumtuese
Mblidhni informacion dhe diskutoni për këngët dhe zakonet e lindjes që përdoren në zonën tuaj� Tregoni se si
kanë ndryshuar këto zakone me kalimin e viteve�
ORA III
1. Nxënësit gjatë kësaj ore diskutojnë rreth informacionit që kanë marrë mbi këngët dhe zakonet e lindjes dhe
ndryshimin e tyre ndër vite�
2� Bisedë mbi ndikimin e ninullave dhe këngëve të fëmijërisë në formimin dhe në personalitetin e fëmijës�

Mbajtja e strukturuar e shënimeve:
informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, ose sipas udhëzimeve që
mund t’u japë mësuesi/ja. Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje.
Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë, shpjegohen ninullat, duke nxitur nxënësit të përdorin shembuj.
Ninullat
Këngët e djepit janë mjaft të përhapura � Kompozitorët më të mëdhenj të muzikës klasike kanë krijuar nina-
nana të pavdekshme, të cilat bëhen tregues të anës shpirtërore të njeriut� Ninullat janë të ndërtuara nga
modele poetike dhe muzikore, që janë të ngjashme në të gjitha gjuhët, por në kultura të ndryshme etnike kanë
dhënë forma të ndryshme�
Tiparet dalluese janë: sinqeriteti, butësia dhe qartësia, të cilat lidhen ngushtë me rrethanat intime familjare�
Marrëdhëniet komunikuese që krijon nëna me fëmijën, nuk kanë gjurmë sociale, ato janë ndërtuar mbi
karakterin individual dhe improvizues� Portretin e fëmijës nëna e projekton artistikisht mbi shprehjen e bukurisë
ideale, fizike dhe shpirtërore.
Figurat stilistike mbi të cilat krijohen dhe këndohen ninullat janë krahasimet dhe metaforat�
Ninullat, krahas funksionit estetik dhe somatik (gjumëndjellës), kanë dhe funksion antropologjik-gjuhësor�

Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime, për të plotësuar
30
Ushtrimi 1
Përmendni disa nga tiparet kryesore që karakterizojnë ninullat�
Ushtrimi 2.
Çfarë funksioni kanë elementet fantastike dhe figurat mitologjike te këngët e fëmijëve?
Ushtrimi 3
Cilat figura letrare përdoren më shumë te ninullat? Argumentoni përgjigjen tuaj.
Ushtrimi 4
Flitni për funksionet që kanë ninullat sipas folkloristikës moderne�
Diskutim mësimor
Në disa zona të Shqipërisë, të ndikuar kryesisht nga kultura orientale, u jepnin të vegjëlve opium për të ndjellë
gjumin� Diskutoni për dëmet që sjell një veprim i tillë duke u mbështetur me njohuritë e mara në lëndën e biologjisë�
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit
të njohurive�

Lexoni ninullat e dhëna në faqen 28, ku njëra i drejtohet djalit e tjetra vajzës, dhe krahasojini ato nga ana e
përmbajtjes dhe e figuracionit. Gjeni të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet tyre.
ORA I Ritet e dasmave Në video-projektor shfaqen
ORA II Këngët e dasmave disa sekuenca nga dasma të
krahinave të ndryshme�
• kompetenca e komunikimit dhe te shprehurit; këngë, rite, dasmë, nivel
• kompetenca e te menduarit; tipologjik, stilistik, rapti,
• kompetenca qytetare; ceremoniali, vargu, ndjenjë�
Nxënësi/-ja:
ORA I
• kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e përmbajtjes
(kuptimit), strukturës dhe formës së këngëve të dasmës;
• përshkruan disa nga ritet kryesore që shoqërojnë një dasmë shqiptare;
• krahason ritet e dasmave të së kaluarës me disa nga ritet e dasmave
të ditëve tona;
• vlerëson kultin e gëzimit, të optimizmit dhe të së bukurës, që shoqëron
gjithë momentet e dasmës;
ORA II
• analizon mjetet poetike (krahasimet, metaforat etj.), që përdoren për
të portretizuar figurën e nuses dhe të dhëndrit në këngët e dasmës;
• shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të
kuptimit, strukturës dhe formës së këngëve të dasmës�
31
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose

me temat ndërkurrikulare:
Arte, Muzikë, Qytetari�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve:
ORA I - vëzhgim, diskutim mbi njohuritë paraprake, kllaster, punë në grupe, pesëvargësh�
ORA II - interpretim shprehës, praktikë e udhëhequr, punë e pavarur në grupe�

Në video-projektor shfaqen disa sekuenca nga dasma te krahinave te ndryshme
Nxënësit kanë njohuri dhe informacion mbi dasmat dhe ritet e tyre, mbi këngët e dasmave të pothuajse çdo
krahine, të cilat i diskutojnë së bashku me mësuesin/en.

Punë në grupe:
• Pasi punohet me informacionin e nxjerrë nga vetë nxënësit gjatë bashkëbisedimit, diskutohen pyetje dhe
çështje të ndryshme të ngritura nga mësuesi/ja dhe nxënësit, kalohet në interpretimin e formave artistike
me të cilat manifestohen ritualet e dasmave�
• Lexohet materiali teorik në tekst.
• Ndahet klasa në grupe�
• Çdo grup do të interpretojë: karakteret e riteve të dasmave, tipologjinë e riteve�
Kllaster:
Punohen në tabelë karakteret dhe tipologjinë e riteve�
Ritet e dasmave
1� Karakter detyrues, Tipologjitë kryesore të

që duhet zbatuar gjatë riteve të dasmave
ceremonisë, përmendim Kanunin e 1� ritet me natyrë pagane
Lekë Dukagjinit, si një nga sistemet kanë karakter detyrues (janë të
më të vjetra dhe të strukturuara të ngurtësuara dhe të standardizuara) dhe

zakoneve� argëtues�
2 Karakter argëtues, i 2� ritet spektakolare, që
cili e ka bazën te energjia kanë karakter artistik, argëtues
krijuese që manifestojnë (janë të larmishme
“regjisorët e dasmave’’ dhe të ndryshme)�
dhe dasmorët�

Pesëvargësh:
Nxënësit ndërtojnë një pesëvargësh për dasmat.
- Me anë të një emri
- Me anën e dy mbiemrave ,
- Me tri folje , ,
32
- Me anën e një fraze
- Duke e ripërcaktuar me një sinonim Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 12 me zgjedhje”
33
ORA II
Këngët e dasmave
Ritet e ceremonialit Këngët e mirëfillta që

të dasmës: i këndohen ndjenjës,
- Teksti është i reduktuar nga ana
emocionit dhe protagonistëve
simbolike dhe poetike
Kanë kohezion të fortë me kontekstin - Nuk luan aq shumë rol konteksti,
Lidhen me ritin e rruajtjes së dhëndrit, sa ç’luan teksti që i nënshtrohet një
vargu është arketipal, nuk janë monotone procesi të mirëfilltë krijues.
dhe të mërzitshme
- përdoren sinonime, metafora
Kanë karakter improvizues dhe kanë
e krahasime për përshkrimin e
motërzime
- Ritet e kënasë së nuses, portretit të nuses
të zënies së brumit, dhe të dhëndrit
të ardhjes
së nuses etj
Praktikë e udhëhequr:
Punohet me aparatin pedagogjik në tekst�
1. Ndryshe nga këngët epike dhe legjendare, te këngët e dasmave (por edhe te vajet dhe ninullat),
përgjithësisht krijues dhe interpretues të këtyre këngëve janë femrat� Interpretojeni këtë dukuri, duke
pasur parasysh natyrën e emotive të femrave�
2. Një pjesë e këngëve të dasmave kanë natyrë “hokatare”� Interpretoni funksionin e ironisë në këngën e
dhënë në faqen 33 në tekstin mësimor�
Diskutim
Në kohën kur funksiononte “Kanuni i Lekë Dukagjinit” në shoqëritë tradicionale, dasma kishte kaq
shumë rëndësi, sa dita e dasmës nuk ndryshonte as në raste fatkeqësie, si p�sh�, në rast vdekjeje� Sa e
rëndësishme është dasma në traditën shqiptare?
Vlerësimi: Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për përfshirjen në diskutim, për pyetjet
dhe përgjigjet që jep�

Komentoni në formën e një eseje argumentuese thënien e Maks Veberit, sipas të cilit: “Shoqëritë tradicionale
me institucionet e veta mbeten ende sot joshëse dhe poetike”�
34
ORA I Ritet dhe këngët e motmotit Interpretim i riteve te ndryshme të
ORA II Llojet e riteve dhe të këngëve kalendarike dëgjuara nga vetë nxënësit.
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; rite, këngët e motmotit, paganizëm,
• kompetenca e të menduarit; simbolikë, shtresëzime, utilitare,
• kompetenca qytetare; buzmi, kolendrat, dita e verës, Dita e
• kompetenca personale� Shën Gjergjit.
Nxënësi/-ja:
ORA I
• përshkruan disa nga ritet më të bukura që shoqërojnë festat
pagane në vendin tonë;
• krahasojnë ritet pagane të vendit tonë me ritet e vendeve të
tjera, sidomos me ato të mitologjisë greke;
• përshkruan ndonjë rit që është pjesë e jetës së familjes së tij
ose e komunitetit ku bën pjesë;
• interpreton simbolikën e elementeve kryesore (uji dhe zjarri),
që shoqërojnë ritet pagane�
ORA II
• analizon motivet që trajtohen në këngët e motmotit;
• vlerëson veçoritë gjuhësore në këngët e motmotit;
kuptimit, të strukturës dhe të formës së këngëve të motmotit�
Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit. Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare: Qytetari,
Arte, Muzikë
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: përvijimi i të menduarit, bashkëbisedim, ditari i të nxënit.

ORA I
Përvijimi i të menduarit:
Mësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Nxënësit, përmes argumenteve të tyre,
interpretojnë shprehjen e Maks Veberit mbi shoqëritë tradicionale dhe ndikimin e tyre në shoqëri përmes
poetikës�
Mësuesi/ja nxit nxënësit për diskutim, duke u drejtuar pyetjet:
- Ç’janë ritet dhe ç’dini për to?
- Përse kanë shërbyer ritet në shoqëri?
- Cila është rëndësia e tyre?

Vëreni pikturën e Leopold Tilit, “Fëmijët për festë” dhe flisni për të.
Ditari i të nxënit:
informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, në varësi të udhëzimeve
35
që mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur informacionin rreth riteve. Nxënësi ndërton
një ditar trepjesësh dhe përmbledh funksionet e riteve�
Veçoritë Përmbledhje/sqarim Komente

Ritet e motmotit Kulte dhe zakone që shoqërojnë festat pagane�
Lashtësia e riteve - poezi kalendarike, shoqërohen me këngë, valle dhe lojëra
të ndryshme;
- kanë karakter sinkretik;
- rituale të lidhura me krijimtarinë e përbotshme;
- vjetërsia e tyre dëshmohet në shtresëzimet e paganizmit,
animizmit, magjisë, totemizmit�
- nëpërmjet semantikës dhe simbolizmit përcjellin një
kohë kozmike, kohën primare kur ato lindën dhe kryenin
funksione utilitare dhe argëtuese�
Ritet shqiptare të - janë arkiv gjuhësor i botës etnozakonore shpirtërore të
motmotit blegtorit dhe të bujkut;
- mbartin jo vetëm faza të hershme të bashkësive, por dhe
nivel gjuhësor dhe filozofik;
- janë referenca për ndërtimin e rrugëve të zhvillimit të
ndërgjegjes estetike dhe gjuhësore të etnisë shqiptare;
- vlerat i shfaqin nëpërmjet krahasimit me simotrat e tyre
të popujve të tjerë, por edhe në marrëdhënie me ritet e
feve monoteiste�
Tiparet - në to gjejmë gjurmë të krishterimit dhe të myslimanizmit,
që krijohen si pasojë e marrëdhënieve simbolike mes
antropologjikes dhe biblikes�
- pavarësisht shtresëzimeve, këngët dhe ritet e motmotit
mbeten në përmbajtje dhe në simbolikë mitiko-magjike.
- shndrimi i këngëve dhe i riteve në lodra për fëmijë,
këngë dashurie dhe dasmash�
- metamorfoza e tyre vjen si pasojë e një procesi
të natyrshëm, i cili shoqërohet dhe me ndryshimin e
botëkuptimit të subjektit krijues dhe të atij perceptues�

Diskutim mësimor:
1. Shkëmbeni me shokët e shoqet e klasës informacione e të dhëna që ju keni gjetur rreth këngëve të
motmotit dhe përmendni disa prej tyre�
2. Tregoni praninë e animizmit, magjisë dhe totemizmit te këngët e motmotit që përmendët më lart�
3. Listoni disa nga ritualet e Ditës së Verës dhe të Pashkëve� Ndaluni te lyerja e vezëve me ngjyrë të kuqe,
që e hasim te të dyja festat� Si e shpjegoni ju këtë “shëtitje” nga festa pagane te festa fetare?
ORA II
Nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, vjelim nga nxënësit informacionet që kanë marrë në lidhje me
këngët kalendarike�
- Ç’dini për këngët kalendarike?
- Çfarë keni dëgjuar dhe lexuar për to? Përmendni disa prej tyre.
36
Organizues grafik:
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin e nxënësit dhe, nisur nga ajo që ata kanë lexuar, të ndërtojnë
organizuesin grafik për këngët kalendarike.
Këngët dhe ritet e Buzmit (buzmi-kërcu ) Dita e Shën Gjergjit

Sipas kalendarit të ri, nata e Buzmit Kremtohet më 8 nëntor, që përkon me
kremtohet me 24 dhjetor, që përkon me periudhën e zbritjes së bagëtive në kullota
kohën e solsticit dimëror, kohë kur përtërihet Festohet kryesisht në vendbanimet me
fuqia e Diellit popullsi të krishterë, por edhe myslimane,
Mbart shenjen e kultit të Diellit gjë që dëshmon se festa mund të jetë
Druri merr vlera të shenjta dhe simbolike dhe kremtuar edhe para periudhës monoteiste
ka të njëjtën simbolikë me kulturat e tjera Kolendrat (dita e parë e çdo muaji )
Përbëhet nga rite të ndryshme, si zgjedhja, Fillojnë në 24 dhjetor, sipas kalendarit te ri
prerja, mbartja dhe vendosja e buzmit në Kanë karakter pagan, të cilin krishterimi
vatër e shoqëruar me gjeste, vargje të më pas e ka lidhur me Krishtlindjet, duke
kënduara dhe flijime magjike. përafruar figurën e Diellit me atë të Krishtit.
Interesante janë dhe:
- momenti i futjes së buzmit në shtëpi, Dita e Verës
- dialogu midis burrave që sjellin buzmin Kremtohet më 14 Mars, datë që përkon me
dhe zotit të shtëpisë, i cili duhet t’i përgjigjet ekuinoksin pranveror dhe, si e tillë, ka në
thirrjes së tretë, ku dëshmohet dhe lidhja me themel kremtimet dhe blatimet për ardhjen
tabutë e pranverës Festimet përbëhen nga disa
Sipas besimeve pagane, dy herë mund të të rite, ku përfshihen ritet e purifikimit (çlirimin
thërrasë dhe djalli e njeriut nga pesha e rendë e shenjave që
Kremtimet shoqërohen me rite dhe tabu, lë dimri ) dhe të inicimit (veprime dhe sjellje
të cilat mbartin gjurmët e lashtësisë, por që kanë për qëllim kalimin nga një stad në
edhe shtresime kuptimore të natyrave dhe tjetrin, pra nga dimri te pranvera)
origjinave të ndryshme

Diskutim mësimor:
1. Flitni për origjinën dhe simbolikën e këngëve dhe riteve të Buzmit�
2. Flitni për Kolendrat dhe për origjinën e tyre�
3. Ndryshe nga ritet e tjera të llojeve të motmotit, ritualet e Buzmit nuk janë më aktive në ditët e sotme�
Sipas jush, pse ndodh kjo dukuri? Për t’iu përgjigjur pyetjes, mbështetuni në zhvillimin dhe civilizimin
e shoqërisë�
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve.
Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënimeve specifike
për nivelet e të nxënit.

1. A mendoni se pema e Vitit të Ri, njësoj si Buzmi, ka lidhje me kultin e drurit?
2. Te disa nga ritualet pagane të motmotit, si për shembull te festa e Buzmit apo e Ditës së Verës, janë
të pranishme uji dhe zjarri� Shpjegoni simbolikën e këtyre elementëve�
37
ORA I Ritet mortore Bashkëbisedim mbi konceptin e
ORA II Vajet, llojet dhe arti i tyre vdekjes dhe ritualet�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; rite mortore, shenjat, funerale,
• kompetenca e të menduarit; vajet, ligjet, gjamat, nderime, faza�
Nxënësi/-ja:
ORA I
• evidenton të përbashkëtat dhe dallimet e gjamave të burrave në
disa vende ballkanike;
• analizon ritet që shoqëronin gjamën e burrave në Veri të vendit;
• përshkruan tiparet e vajtimeve të grave;
• analizon dhe vlerëson hyjnizimin dhe respektin që i bëhet të
vdekurit në vajtimet e grave;
ORA II
• veçon mjetet gjuhësore dhe stilistike me anë të të cilave
portretizohet i vdekuri;
• analizon konceptin që ka populli ynë për vdekjen (proces i
natyrshëm, ndërrim jete etj�);
• analizon ndikimet që ka vajtimi në psikologjinë e njeriut (çlirim i
dhimbjes, nderim dhe përkushtim ndaj të vdekurit etj�);
kuptimit, të strukturës dhe të formës së gjamave dhe të vajeve�
• analizon elementet pagane te gjamat dhe te vajet;
kuptimit, të strukturës dhe të formës së vajeve�
Burimet: teksti mësimor, informacione te sjella nga nxënësit. Lidhja me fushat e tjera ose me
Histori, Arte, Muzikë
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, Kllastër, punë me grupe, përmbledhje e
strukturuar�

ORA I

Mësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Më pas nxënësit diskutojnë rreth situatës së të
nxënit mbi konceptin e vdekjes dhe ritualet që e shoqërojnë atë.
B. Ndërtimi i njohurive të reja Kllastër
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin dhe më pas ta përmbledhin atë duke ndërtuar Kllasterin.
38
Janë të pasura tipologjikisht

Gjurmët më të hershme i dhe stilistikisht Luajnë rol të rëndësishëm
përkasin kohës së Neolitit rreth dhe tregojnë për kalimin
160 000 vjet p K I kushtohen e shoqërisë njerëzore
vdekjes së njeriut dhe kanë RITUALET nga kohët e lashta drejt
shtrirje ndërkontinentale MORTORE qytetërimit
Karakteri i dyfishtë mbështetet në

Dëshmitë e tyre janë sjellë përmes
Ritet mortore konceptin shkencor për ekzistencën
materialeve arkeologjike që nga
në kulturën e një shtrese gjuhësore dhe
ilirët Ritet funerale mbartin shenja
shqiptare kulturore vendase dhe për natyrën
dhe kumte të kulturës ilire, por dhe
e hapur të kulturave të tjera Tregon
tregojnë marrëdhënie të forta
për autoktoninë tonë
Riti i purifikimit është universal, që zotëron
edhe ciklin e riteve funerale shqiptare të të
gjitha zonave etnografike.

Diskutim:
1. Flitni për konceptin që ka pasur populli shqiptar për vdekjen�
2. Pse themi se baza për lindjen e riteve mortore ka qenë të menduarit magjik për vdekjen?
3. Shpjegoni ritin e vendosjes së monedhës, të pajimeve ushtarake apo të elementeve të tjera në arkëmortin e të ndjerit�
4. Sipas jush, a vazhdojnë të jenë akoma aktive besëtytnitë për vdekjen, si p�sh�, besimi se, nëse në familje
ndodhin dy vdekje brenda vitit, do të ndodhë dhe një e tretë�
5. Argumentoni përgjigjen tuaj�
ORA II
Vajet, llojet dhe arti i tyre
Bashkëbisedim
Mësuesi/ja, duke u nisur nga situata e të nxënit, nxit nxënësit të diskutojnë rreth vajeve që shoqërojnë ditën e mortit.
Në të gjitha kulturat, ceremonitë mortore shoqërohen me vaje� Flisni rreth tyre� Mbështetuni dhe te fotot
ilustruese të dhëna në tekstin mësimor për ritet që shoqërojnë gjëmat e burrave në Veri�
B. Ndërtimi i njohurive të reja përmbledhje e strukturuar

mund t’u japë mësuesja apo në varësi të aftësive të tyre për të përmbledhur kategoritë e vajeve, si dhe artin e
ndërtimit të tyre�
Gjamat Vajet me ligje

- Poezi të gjata; - Përcjellin portretin e idealizuar të të ndjerit;
- Shërbejnë për të shfryrë ndjenjat e - Vishet figurativisht me anë të krahasimit, simbolit
trazuara shpirtërore; dhe pyetjes retorike
- Përbëhen nga vargje te shumta, ku Llojet - Përcjellin imazhin e një skene që të kujton tragjeditë
shprehen imtësitë e jetës së të ndjerit; e greke, e mbushur me mizanskena tragjike
- Nderimet, detyrimet dhe kushtrimi i të vajeve - Janë më të buta dhe më delikate në strukturë
afërmeve; dhe në ndjenjë, në krahasim me gjamat
- Gjamat e burrave zgjasin 20 min deri
- Vargjet, formula të fiksuara, por dhe karakter
në 1 orë;
improvizues
39
Praktikë e udhëhequr:
Nxënësve, pasi kanë lexuar vajet e dhëna në tekst në faqen 43, u jepet detyrë t’i krahasojnë duke u mbështetur
në shtrirjet kulturore dhe ndërtimin e tyre�
Diskutim.
Mbështetur në fotot ilustruese të tekstit për ritet që shoqërojnë gjamën e burrave në Veri diskutoni se çfarë
funksioni ka çjerrja e fytyrës dhe shkulja e flokëve te gjamatarët. Shpjegoni këtë dukuri duke pasur parasysh
se, ndryshe nga vajtoret, gjamatarët përgjithësisht e kanë të ndaluar të qajnë me lot�
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për përfshirjen në diskutim, për pyetjet dhe përgjigjet
që jep�

Pyetni të afërmit tuaj dhe mblidhni sa më shumë shprehje në trajtë formulash që përdorin në krahinën tuaj në
rast vdekjeje�
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letersi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XII
ORA I Këngët e dashurisë - Bisedë mbi këngët e dashurisë në të
ORA II Kulti i bukurisë gjitha format e ligjërimit të tyre�
- Bisedë rreth së bukurës fizike dhe
shpirtërore te njeriu�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kult, dashuri, bukuri, heroi lirik, figura
• kompetenca e të menduarit; e femrës, tipare, figuracion, ndjenjë
• kompetenca qytetare; njerëzore�
Nxënësi/-ja:
ORA I
- kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e
përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së këngëve
të dashurisë;
- analizon kontrastin mes zakoneve (kanuni i Lekë Dukagjinit
dhe këngëve të shumta të dashurisë);
ORA II
- analizon modelin e bukurisë femërore në këngët e dashurisë;
- krahason modelin e femrës në këngët tona të dashurisë me
modelet femërore në mitologjinë greke ose edhe te popujt e
tjerë;
- vlerëson paraqitjen e bukurisë femërore, si dhe evidenton
vlerat estetike që shfaqen në këngët e dashurisë�
40
Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit, Lidhja me fushat e tjera ose me
video-projektor� temat ndërkurrikulare: Arte, Muzikë,
Qytetari�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, organizues grafik, punë me grupe.

ORA I
Mësimi fillon me leximin, diskutimin dhe komentimin e detyrës që është dhënë orën paraardhëse. Nxënësit
diskutojnë mbi shprehjet e mbledhura, që përdoren në rast vdekjeje në krahina të ndryshme, si dhe për
rëndësinë që ato kanë në shoqëri�
Stuhi mendimesh:
- Çfarë njohurish keni për këngët e dashurisë?
- Cilat janë disa nga këngët e dashurisë të mbështetura në flokorin shqiptar?

Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë informacionin në tekst për të plotësuar më pas organizuesin grafik.
Organizuesi grafik
U ka dhënë forcë poetike fushave të
tjera artistike dhe gjuhësore
- përçojnë artistikisht gjendjen
Dashuria prek të gjitha
dhe marrëdhëniet që lidhen me
hapësirat dhe të gjitha
pasionet dhe trazimet shpirtërore të
kohët, si në lirikë, ashtu Këngët e dashurisë shkaktuara prej tyre;
edhe në të gjitha format e
- motivi i dashurisë është qendror;
ligjërimit artistik - ndërgjegje estetike e njerëzimit
Tipari kryesor është erosi në forma parake dhe të thjeshta të
shprehjes artistike, mitet, rrëfenjat;
Këngët shqiptare të dashurisë - poezinë gojore lirike
- lidhen me mjedisin fshatar (rustikal);
- rapsodët kanë qenë çobanë;
- subjektet njerëzore jetojnë në mjedise blegtorale;
- në vargjet e lirikave erotike kanë sublimuar pasionet dhe epshet e tyre të
krijuara nga mungesa, distanca, pra malli;
- sublimimi: mekanizmi i mbrojtjes, ku impulset transformohen në mënyra të
pandërgjegjshme në veprime dhe sjellje shoqërore të pranueshme;
- lirika e dashurisë i ka mbijetuar të gjitha kohërave ndryshimeve të shoqërisë

Diskutim mësimor
1. Çfarë janë këngët e dashurisë? Cilat janë këngët më të vjetra të dashurisë në folklorin shqiptar?
2. Pse themi se dashuria nuk është e pranishme vetëm në lirikat e dashurisë?
3. Shpjegoni kuptimin e sublimit sipas psikanalizës� Si ndodh ky mekanizëm në folklor, kush sublimohet dhe
çfarë jep si rezultat ky sublimim? Sillni dhe shembuj te tjerë të jetës së përditshme, ku funksionon procesi
i sublimimit, si mënyrë për të menaxhuar impulset e pavetëdijshme.
4. Përmendi autorë të letërsisë shqipe, krijimtaria e të cilëve është ndikuar nga folklori shqiptar, sidomos nga
lirika e dashurisë�
41
Shkrimi i lirë
Shpjegoni dhe interpretoni me shkrim fjalinë e shkëputur nga Kanuni për martesën, që është dhënë në tekstin
mësimor faqe 45�
Lexohen disa nga punët e nxënësve.
ORA II
Si e interpretoni konceptin e së bukurës fizike te njeriu?
Po atë shpirtërore?
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të shikojnë portretin e “Vajza shqiptare” dhe “Portreti i një luftëtari shqiptar” duke
i komentuar ato�

Punë në grupe:
Ndahet klasa në grupe me detyra të përcaktuara nga mësuesja në skeda apo kartonë për secilin grup� Të
gjithë nxënësit do të lexojnë me vëmendje tekstin dhe do të plotësojnë tabelat që u janë caktuar.
Grupi i parë:
Heroi lirik Vajza Djali
Grupi i dytë:
Portretizimi i heroit lirik Mungesa e kultit të femrës

Diskutim:
1. Kush janë heronjtë lirikë të dashurisë?
2. Flisni për modelin e bukurisë femërore te këngët e dashurisë� Me çfarë krahasohet vasha në këto këngë?
Çfarë epitetesh përdoren më shumë?
1. Përmendni disa epitete me të cilat cilësohet djali në poezinë popullore të dashurisë�

2. Çfarë karakteristikash ka ai?
3. Analizoni këngën e mëposhtme, nxirrni tiparet mbizotëruese të figuracionit dhe të përmbajtjes.
Sy-zezë, vetullë-hollë,--epitet
Leshtë tat derdhur si fqollë - krahasim
O,moj dardha rrumbullake. - apostrofë
Merr furkën, jakë pasdarke! - asindet
Mos je dardh’a mos je ftua?- pyetje retorike

Ndë je ftua je për mua – simbol
Të të puth e të të dua – Anaforë (të të, të të)
Të të shtrudh porsi limua! krahasim
42
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, interpretimin, për rolin në grup, për saktësinë e kryerjes
së detyrave�

Lexoni këngën në faqen 47 të tekstit mësimor duke diskutuar mbi lirshmërinë se si shprehet vasha për trimin.
Gjeni këngë të tjera të lirikës së dashurisë, në të cilat vasha shpreh hapur dashurinë për djalin�
ORA I Kulti i dashurisë - Bisedë mbi këngët e dashurisë në të
ORA II Veçoritë stilistike të lirikës së dashurisë gjitha format e ligjërimit të tyre�
- Bisedë rreth së bukurës fizike dhe
shpirtërore te njeriu�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç. Fjalët kyç:
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kult, dashuri, bukuri, heroi lirik, figura
• kompetenca e të menduarit; e femrës, tipare, figuracion, ndjenjë
• kompetenca qytetare; njerëzore�
Nxënësi/-ja:
ORA I
- shpjegon se si përshkruhet dashuria në lirikat e dashurisë;
- vlerëson elementët e erotizmit dhe të sensualitetit në këngët e
dashurisë;
- analizon tiparet e trimit dhe vajzës në lirikat e dashurisë�
ORA II
- analizon dhe vlerëson pasurinë metrike të këngë të dashurisë
(vargje, strofa e rima të ndryshme);
- analizon veçoritë stilistike të këngëve të dashurisë�
Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit, Lidhja me fushat e tjera ose me
video-projektor� temat ndërkurrikulare: Arte, Muzikë,
Qytetari�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: përvijim i mendimit, përmbledhje e strukturuar, punë me
grupe, INSERT�

ORA I
Mësimi fillon me leximin, diskutimin dhe komentimin e detyrës që është dhënë orën paraardhëse. Nxënësit
diskutojnë mbi lirikat e dashurisë të sjella nga vetë ata, duke interpretuar mbi mënyrën e shprehjes së dashurisë
për vashën dhe anasjelltas�
43
Diskutim i lirë
- Kadareja në librin “Autobiografia e popullit në vargje”, citon “Dashuria në poezinë popullore është përgjithësisht
një ndjenjë dramatike e parealizuar, një ëndërr ose ndarje e gjatë�”
- Cili është mendimi juaj mbi këtë citim, duke u mbështetur te njohuritë e mara mbi lirikën e dashurisë?

Format e shprehjes dhe realizimit të dashurisë.

Format e shprehjes dhe realizimit të dashurisë�
• Janë të lidhura me elemente të botës intelektuale dhe ndjenjësore njerëzore, me dashurinë si dramë, si
mungesë, si dhimbje, trishtim, pikëllim dhe mall, si lektisje shpirtërore, por edhe si mërzi, hakmarrje,
pendesë dhe falje�
• Një prej lirikave të folklorit tonë është ndërtuar duke vendosur në qendër antoniminë jetë-vdekje, që
përcillet artistikisht përmes simboleve të erosit (dashurisë) dhe thanatosit (vdekjes)�
• Paravendosja e dashurisë dhe vdekjes si antonimi ekstreme e jetës njerëzore, dëshmon për dialektikën e
qenieve njerëzore dhe për karakterin e fortë intrigues që ka kjo dukuri për poezinë�
• Ka histori interesante të zhvillimit dhe pasurimit, proces që vazhdon dhe në ditët tona� Ajo afron një rast
të veçantë me format e tjera të folklorit letrar që nuk gjallërojnë më në kohët moderne�
• E ka fillesën e saj në mjediset fshatare dhe blegtorale, ku u formuan modelet kryesore, por dhe me lindjen
e jetës urbane, në kuptimin antropologjik dhe sociologjik të kësaj fjale, kjo lirikë përjetoi shndërrim dhe
modifikim të saj, në modelet tradicionale lindën lirikat e dashurisë qytetare
• Në këngë u vizatua një portret femëror dhe mashkullor I ndryshëm nga ai I mëparshmi� Vajza e këngës
qytetare është më e butë dhe më delikate në sjellje dhe ndjenja.. po ashtu dhe figura e djalit.
• Këngët e dashurisë u kënduan në qytete të ndryshme� Jaret e Shkodrës apo serenatat e Korçës, që
afrohen në tipologji me romancat, krahas elementeve poetikë dhe meloritmikë vendas, morën dhe nga
sisteme të tjera muzikore e poetike�
• Në këtë grup këngësh mashkullit shpesh i drejtohen me “lala”, me moshë shumë më të madhe se vajza,
e cila shpesh është në moshë minorene dhe thirret “e vogla”�

Diskutim:
1. Me cilat elemente të botës intelektuale dhe ndjenjësore njerëzore janë të lidhura këngët e dashurisë?
2. Si e shpjegoni ju pranëvendosjen e dashurisë me vdekjen në lirikën e dashurisë�
A e ngre kjo pranëvendosje dashurinë në kult? Për të arsyetuar përgjigjen tuaj mbështetuni dhe në
vargjet e poezisë të vdekurit seç i ngjalle// të gjallët ç’i vdiqe fare!.
3. Pse themi se lirika jonë e dashurisë ka një histori interesante të zhvillimit dhe pasurimit të saj?
4. Tregoni elementet të cilat e bëjnë të dallueshme lirikën e dashurisë të krijuar në mjediset fshatare dhe
blegtorale nga ajo qytetare�
5. Cilat janë ato elementë që sjellin në lirikën e dashurisë deformime dhe zhvillime të përçudnuara që
duhen të refuzohen? Flisni për to0 duke i shoqëruar me shembuj të ndryshëm�
ORA II
44
- Ç’dini për jaret e Shkodrës dhe serenatat e Korçës?
- Shpjegoni zhvillimin e lirikës së dashurisë nga lirika e mjediseve fshatare dhe blegtorale te ajo qytetare

INSERT:
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe më pas të plotësojnë me shenja
dalluese informacionin dhe ta përmbledhin në tabelën e mëposhtme:
√ + ?
Njohuritë e reja që merren dhe Njohuri të marra më Njohuri të reja që i Njohuri të reja që i ka të
që nuk kanë paqartësi parë mëson ndryshe nga paqarta
sa i ka kuptuar më
parë
Gjuha poetike e këngëve të Veçoritë stilistikore: Sipas njohurive që ka
dashurisë. Simbolika te këngët e nxënësi
Simbolet fitomorfe, zoomorfe, dashurisë.
Simbolet kromatike,
Simbolet e rrafshit kozmik

1. Si e shpjegon sociologjia e artit raportin kundërshtues mes normave të jetës shoqërore dhe frymës
emancipuese që sjell lirika e dashurisë?
2. Cili është mjeti stilistikor kryesor, përmes të cilit kodohet gjuha poetike?
3. Cili është toposi më i përdorur në lirikën shqiptare të dashurisë? Shpjegoni simbolikën e tij�
4. Pse simbolet fitomorfe janë aq të pranishme në lirikën tonë të dashurisë? Në sa kategori mund t’i
ndajmë këto simbole?
5. Flisni për rrugët në të cilat ka hyrë simboli i trëndafilit në lirikën tonë të dashurisë.
6. Pse themi se është e vështirë të dilet në përfundime përgjithësuese për mjetet stilistikore dhe regjistrat
meloritmikë që përdoren në lirikën e dashurisë� Argumentoni përgjigjen tuaj�
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, interpretimin, për rolin në grup, për saktësinë e kryerjes
së detyrave�

Zgjidhni një lirikë dashurie tipike të zonës suaj dhe duke pasur parasush të gjitha llojet e simboleve të cilat
kodojnë gjuhën erotike në poezi, thoni se cili simbol mbizotëron në të�
45
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Lirika Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Folklori dhe De Rada 1� Rëndësia e folklorit dhe roli i tij në
krijimtarinë e autorit�
2. Vlerësojnë njëri-tjetrin mbi ndikimet
e artit në ripërtëritjen e vetvetes�
Rezultatet e të nxënit të nxënësit sipas kompetencave kyç:
 Kompetenca e të menduarit:
- përzgjedh vargje të ndryshme për të dëgjuar;
- zbulon ndikime nga folklori;
- identifikon fakte dhe i komenton;
- klasifikon ndikimet e folklorit duke i kategorizuar në ndikime të stilit dhe të përmbajtjes.
2� Kompetenca e komunikimit:
- diskuton për elementet kryesore të marra nga folklori, si: atmosfera, personazhet, fataliteti, besëtytnitë
(i lidh me ato që ka parë e dëgjuar vetë)�
3� Kompetenca e të nxënit: lexon dy variante nga poezia e De Radës dhe shkruan dallimet�
4� Kompetenca personale: analizon përparësitë e ndikimit të motiveve, personazheve, atmosferës te
krijimtaria e De Radës dhe argumenton origjinalitetin e autorit�
5� Kompetenca qytetare: diskuton në grup për llojet e ndikimit të folklorit në jetën e përditshme, diskuton
për atë që dëgjon e sheh çdo ditë dhe paraqet interesat e tij për llojet e ndikimeve nga vetë ai,ajo, duke
arsyetuar pse�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës� Fjalë kyç:
Strategjitë e të lexuarit: folklor, ndikim, huazim motivi,
- diskuton për ndikimin e folklorit në ndërtimin e personazheve; atmosferë, personazhe, gjuhë, stil,
- mban shënime; varg, origjinalitet�
- hulumton mbi ndikimet e folklorit që kanë shkruar nxënësit e tjerë;
- përdor organizues grafik duke përzgjedhur vargje që përcjellin
ndikimet nga folklori;
- zbulon mesazhe;
- bashkëpunon në grup për të hartuar një strukturë me elemente të
folklorit në jetën e përditshme�
Burimet: teksti i,e nxënësit, fragmente të ndryshme nga poema e Lidhja me fushat e tjera ose me temat
De Radës, foto� ndërkurrikulare:
Histori, Qytetari, Filozofi, TIK.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: organizues grafik,stuhi mendimi, DDM, të nxënit në
bashkëpunim, punë në dyshe, rishikim në dyshe, punë individuale, nxitja e diskutimit.
Organizimi i orës mësimore

1. Të dhënat paraprake:
(tregohet çfarë duhet të dinë nxënësit ose duhet të bëjnë, në mënyrë që ora e mësimit të jetë e suksesshme)
Folklor ndërtimi i
motivet vargjeve
personazhet figuracioni
atmosfera
vendtakimet vargu
fataliteti
Autori
gjuha Roli
46
Hapi I: Parashikimi (Mësimi nis me situatën e parë të të nxënit: roli i folklorit në krijimtari: Vështroni me kujdes
tabelën dhe thoni çlidhje kanë këta terma me njëri-tjetrin dhe shpjegoni rolin e tyre në veprën e autorit�
Veprimtari e drejtuar: Nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, ose në çift, në fillim duke i hedhur të
gjitha idetë që kanë e, më pas, duke i shkëmbyer me shokun ose anëtarët e tjerë të grupit� Mësuesi i hedh të
gjitha idetë në organizuesin grafik. Duke dëgjuar mendimet e të tjerëve, nxënësve mund t’u kujtohen gjëra të
tjera, ose mund t’u shtohet informacion i ri në kujtesën e tyre�
Nxënësit shpjegojnë lidhjen e termave dhe plotësojmë së bashku rolin e tyre.
Mësuesi/ja ndalet më shumë te: a. atmosfera; b. personazhet; c. vendtakimet; d. gjuha, figuracioni dhe
vargu etj
Mendimet e Roli i fjalës kyç në Ndikimi nga folklori Si duhet

nxënësve për: veprën Këngët e
Milosaos
atmosferën ndikon në gjendjen bota e jashtme e paqtë, e hapët, e Paralelizëm mes
emocionale të lirë� botës së brendshme
personazhit të personazhit dhe
natyrës që e rrethon�
personazhet mendojnë e veprojnë tiparet e heronjve lirikë të poezive Tiparet e portretit fizik
për çështje, të tilla si: popullore, dashuria e djalit trim me dhe moral rrjedhin prej
atdheu, dashuria, jeta vashën e bukur me faqe të kuqe si poezive popullore lirike�
etj� molla� Kanë mendime të trazuara�
vendtakimet vendet ku realizohen Takimet zhvillohen te kroi, te burimi� Motivet e folklorit bëhen
takimet e të pjesë e letërsisë së De
dashuruarve Radës, duke realizuar
ripërtëritjen e artit�
Ndërtimi i njohurive: Mësuesi në këtë fazë e trajton mësimin përmes teknikës: Pyetje-Përgjigje: Nxënësit
nxiten të lexojnë dhe të kuptojnë
Çfarë cilësish duhet të gëzojë një vepër, që të tërheqë vëmendjen e lexuesit? Nxënësi zbulon ndërtimin e
veprës�
Cilat janë pjesët që ju tërheqin nga trashëgimia etnokulturore (veshja, zakone, rituale, besëtytni, tipare
heronjsh)? Nxënësi zbulon se këto përbëjnë dhe elementet kryesore të rimarrjes.
Ç’është metamorfoza? Nxënësi zbulon shndërrimin si proces i kalimit në realitete të tjera të panjohura e të
mrekullueshme�
A ka ngjashmëri mes Milosaos dhe heroit që ju mendoni? Nëse po, ku, nëse jo, pse? Nxënësi zbulon
heroin e vizatuar nga De Rada dhe e ballafaqon me heroin e ditëve të tij�
Si e kuptoni fjalinë: De Rada u mbështet në vargun arbëresh dhe përsosi vargun e lirë. Nxënësi zbulon se
poeti mori prej poezisë popullore frymëzimin e përgjithshëm, por duke krijuar një botë poetike më vete dhe
origjinale�
Diskutim: (kompetenca e mendimit): fakte reale dhe komente subjektive. Nxënësit nxiten të Lexojnë
vargjet: Bota kish ndërruar lisa,uji i ri në det,kaltëronte n’ditn’ e re; por Lumbardha e Anakreontit,në Temp
rronte e moçme… Nxënësit udhëzohet të lexojë me fjalë kyç dhe të mendojë zbërthimin e tyre me komente
subjektive� (Ripërtëritja e natyrës dhe e shpirtit janë në harmoni të plotë)�
Përmes teknikës Pyesim, Përgjigjemi: (kompetenca e komunikimit dhe leximit) Nxënësi diskuton
elementet e folklorit të rimarra në poezinë e De Radës�
- A është qëllimi i autorit vetëm të marrë motivet nga folklori dhe t’i vendosë në vepër? - Jo, sepse kështu vepra
nuk do të ishte krijim i autorit, por një kopjim i këngëve lirike.
47
- Si mund të dallojmë origjinalitetin? Nxënësit shprehen duke u nisur nga koncepti që zotërojnë për termin
“origjinalitet”.
Origjinalitet
Pas këtij diskutimi, nxënësit orientohen që, përmes teknikës DDM (Di - Dua të di – Mësoj), të punojnë
informacionin e dhënë në tekst�
Në pjesën e dytë të mësimit, përmes teknikës DDM (Di – Dua të di – Mësoj), punohet materiali i tekstit�
Di Dua të di Nxë, mësova
Në kolonën e parë, “Di”, nxënësit do të shkruajnë atë informacion që nga leximi u duket si i njohur. Në kolonën
e dytë, “Dua të di”, do të shkruhen pyetje, ose kërkesa të nxënësve, rreth çështjeve për të cilat ata kërkojnë
të dinë më tepër. Në kolonën e tretë, “Nxë”, nxënësit do të shkruajnë një përmbledhje të informacionit të ri që
përvetësuan nga teksti�
Gjatë kësaj etape punohen ushtrimet 1 – 4 tek rubrika Të reflektojmë për kuptimin.
Veprimtari e pavarur: Ditari dy pjesësh. Përmes kësaj teknike u kërkohet nxënësve të punojnë në mënyrë të
pavarur (Të folurit dhe Të dëgjuarit). Përmes diskutimit, kërkohet të bëhet dallimi mes Motiveve të marra nga
folklori dhe Trajtimit të tyre në veprën e autorit. Kjo veprimtari do të aftësojë nxënësit të kuptojnë më qartë këto
koncepte dhe t’i dallojnë ato�
Punohet ushtrimi 6 i rubrikës Të reflektojmë mbi gjuhën dhe stilin:
Nxënësit ndahen në grupe (realizojmë: rezultatet e të nxënit) ose në çifte, për të menaxhuar më mirë kohën,
ose mund të ndahen sipas shkallës së vështirësisë, në varësi të ecurisë së orës së mësimit�
Minitesti: Rimarrja e motiveve nga folklori është:
a) mungesë origjinaliteti b)në shërbim të temës dhe idesë c) varfërim i krijimtarisë
Aktivitete plotësuese: (këtu mund të përshkruajmë veprimtari dhe materiale të tjera për të përforcuar dhe
zgjeruar mësimin. Gjithashtu futen dhe detyrat e shtëpisë.)
Nxënësi mendon:
- Çfarë më shërbeu?
- Kur do më duhet t’i përdor?
- Ku do t’i kërkoj?
Vlerësimi: Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimi
Emri e mbiemri i nxënësve të aktivizuar Klasa
Nota e përshkruar me fjalë
Duhet të përmirësojë:
Ka progres:
Nxënësit do të vlerësohen për: punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës të
orës së mësimit); punën në grup: për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë; për fjalorin e përdorur
gjatë diskutimit�
Shënim: Cilat kompetenca fituan nxënësit e klasës më lehtë dhe cilat prej tyre kërkojnë rishikim përmes
detyrave plotësuese në shtëpi ose në orën pasardhëse?
Detyra: Duke pasur parasysh ndikimin e folklorit te De Rada, si dhe duke ditur se në përgjithësi lidhjet e
folklorit me letërsinë autoriale mbeten të forta, bëni një ese me temë: “Arti ripërtërin vetveten”�
48
Tematika: Lirika Situata e të nxënit: të zbulojë
Tema mësimore: Milosao - studim teksti� funksionin artistik të gjuhës së
figurshme të përdorur brenda
teksteve të ndryshme;
të krijojë materiale për një portofol
(dosje) që tregon punën e tij në
analizën e teksteve të ndryshme�
• kompetenca e të menduarit�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: natyra,
sipas temës mësimore: përtëritja e vetvetes,
Nxënësi/ja: bukuria�
• identifikon vargje, ku shprehet lidhja me krijimtarinë popullore, duke
argumentuar përgjigjen;
• dallon ndjenjat e dy të rinjve dhe lidhjen e tyre me frymëzimin nga folklori;
• fiton aftësitë e nevojshme për të formuluar me shkrim mesazhin universal,
që lidhet me kultin e gëzimit të jetës;
• fiton aftësinë për të zbuluar ndjesitë e poetit, të dhëna përmes figurave
stilistike dhe shpjegon funksionin dhe lidhjen me letërsinë gojore�
Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, Fjalor i gjuhës shqipe, foto� Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhë shqipe, Arte,
Histori
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedim, lexim i drejtuar, përmbledhje e strukturuar,
pema e mendimeve, bashkëbisedimi, ditarët e të nxënit, punë në grup, punë e pavarur.
Veprimtari e drejtuar: 1� Bashkëbisedim:

Në minutat e para të orës së mësimit zhvillohet një bisedë e shkurtër rreth mendimeve të nxënësve për temën
e detyrës së shtëpisë: Arti ripërtërin vetveten�
2. Nxënësit nxiten të japin një mesazh përmes pemë së mendimeve:
1.
2. Pse i gëzohemi jetës?
3.
4.
Mesazhet e tyre i shkruajnë në një fletë të Portofolit të të nxënit, pikërisht te Rubrika: “Mendimet e mia”
Mësuesi/ja diskuton dhe rreth pyetjeve të përgjithshme për De Radën:
Cilat janë temat kryesore të poemës?
Çfarë konfliktesh pasqyron autori në të? Si zgjidhen ato?
Çfarë veçorish ka stili i De Radës në portretizimin e personazheve?
49
Ndërtimi i njohurive: përmbledhje e strukturuar, lexim i drejtuar, punë në grupe.
Lexim i drejtuar dhe pyetje:
Hapi I: Nxënësit lexojnë Kënga I, në fillim nxjerrin fjalët dhe shprehjet e vështira: lumbardha, nd’uj një ditë,
si hareja që del sysh, u pataksa, lule liu, mbëhi, duajt�
Hapi II: Nxënësit bëjnë parafrazimin e pjesës. Ndonëse ky term ka kuptim në veprat epike, mund të flasim
për bërthama rrëfyese edhe te poema liriko-epike, ku epizmi,rrëfimi,historia është shumë e rëndësishme.
Në këngën e parë ndodh: ripërtëritja e natyrës, frymëzimi poetik; heroi lirik shikon, thërret, mediton,
kërkon, ndien, përjeton.
1� Heroi shijon ripërtëritjen e natyrës; Vargjet:
2� Heroi thirret e përzgjidhet nga muza; Vargjet:
3� Heroi mediton për kuptimin e jetës, gëzimet e saj; Vargjet:
4� Heroi shijon stinën e pranverës; Vargjet:
5� Heroi kërkon kuptimin e jetës mes dheut ë huaj dhe atdheut; Vargjet:
6� Heroi mbërrin në shtëpi, ku e presin motra dhe mëma� Vargjet:
7� Heroi ndien lindjen e dashurisë� Vargjet:
Përmes leximit të drejtuar të Këngës I, punohen ushtrimet 1, 2, 3, faqe 59. E rëndësishme është të drejtohen
nxënësit për të kuptuar tekstin1. Në përfundim, nxënësit përqendrohen në zbërthimin e domethënien e
vargjeve� Një element me rëndësi te “Kënga e Milosaos” është natyra, pothuajse gjithnjë e shkrirë me ndjenjat
e personazheve� Vargu: bota kish ndërruar lisa janë një himn për natyrën e rilindur në pranverë, ku shtrihet
ideja e ringjalljes së poezisë shqipe me atë të rilindjes shpirtërore të njeriut përmes dashurisë� Kënga I është
paralajmërim i dashurisë mes Milosaos dhe Rinës� Vargjet e para, rizbulojnë natyrën dhe botën para syve
tanë; lisat dhe valët e detit, këto dy elemente aq të njohura të natyrës shqiptare dhe arbëreshe, bartin një
kuptim të thellë filozofik, duke simbolizuar përtëritjen e pafund të natyrës. Pëllumbi i Anakreontit simbolizon
frymëzimin poetik, i cili është i lashtë� Sipas mendimit kritik, De Rada me këtë varg mendon se po përtërin
poezinë shqipe�
Veprimtaria e pavarur: Me anë të punës së pavarur dhe përmes teknikës Ditarët e të nxënit, që përdoren për
të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, do të lidhni ngushtë materialin e tekstit me kureshtjen
dhe përvojat e tyre. Nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave që përcjellin Kënga I�
Në anën e majtë nxënësit do shkruajnë ato pjesë të vargjeve që u tërheqin më shumë vëmendjen.
a� Vargje që u kujtojnë diçka, b� vargje që i intrigojnë më shumë, c� vargje që u transmetojnë mendime, me
të cilat nuk pajtohen. (Nxënësit e përdorin këtë teknikë për material në detyrat e portofolit).
Vargjet e marra nga pjesa Komenti i nxënësit

1
2
3
Vlerësimi: Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi
progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar
nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime
specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për punët e sjella në klasë.
1 Të analizosh dhe të komentosh një pjesë letrare do të thotë që, jo vetëm të kuptosh thellë tekstin në çdo fjalë, por edhe të interpre-
tosh mesazhet, të thellohesh te motivet, të shprehesh opinione dhe të përpunosh gjykime kritike të bazuara.
50
Detyra shtëpie: Lexoni me kujdes Këngën e V dhe bëni një koment analitik për strofat që ju pëlqejnë.
Pse të venë në det kudo i përbalti udhët,

mendimet, zemra ime? hapnie ju derën
Zbardhuan anijezat, tek të përhedhurat çupa
panë këndej e u fshehën… lozin të harruara.
Erdhi dita e Arbërit! Vasha foremadhja2
Doemos do vdesim ma rrëmbeft` nga dora
në shtrat, në mos rënçim atë buzëhieshmen
përpara shtëpive tona, e ma sjelltë mua përpara.
e nën dhe do na harrojnë Kanë për t`iu ndezur faqet.
shokët e vëllezërit, Me atë shenjëzën në mes
krojet e katundi ynë. Kur e drojtur të më qeshë.
Tani që nata e zezë. Veç në sy të shihemi,
me shiun e saj të butë pa dhe bota të përmbyset
2. Foremadhja- trime, e guximshme.
Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Lirikë Situata e të nxënit. Nxënësi/ja:
Tema mësimore: Folklori dhe Gavril Dara i Riu - Dallon shumëllojshmërinë e motiveve
dhe bukurinë e figurave artistike.
- Identifikon karakteristika të bukurisë
fizike dhe bukurisë shpirtërore të
personazheve te Kënga e Sprasme e
Balës�
• kompetenca personale;
• kompetenca e të mësuarit për të nxënë.
Nxënësi/ja: poezi romantike, tema, motive,
• identifikon në tekstin e dhënë motivet e rimarra nga folklori dhe flet karakterizim personazhesh�
për origjinalitetin e tij;
• vëren ngjashmëritë ndërmjet baladës së Ago Ymerit dhe kënga e
sprasme e balës;
• krahason dyshet e personazheve Nik Peta dhe Pal Golemi me
dyshe të tilla personazhesh të ngjashme në folklor�
51
Burimet: teksti i nxënësit, libri digjital, fragmenti “Bija e Lalës”, G. Dara i Lidhja me fushat e tjera ose me
Libër
Riu,mësuesi përHalili
Muji dhe tekstin “Letërsia
- Cikli 12 me zgjedhje”
i Kreshnikëve (fragment)� temat ndërkurrikulare:
Arte, Histori, Qytetari, Letërsi
bërthamë�
52
Parashikimi: Dëgjimi i fragmentit, parashikimi me terma paraprakë.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të jenë të vëmendshëm për të dëgjuar fragmentin nga “Bija e Lalës”.Gjatë
leximit, nxënësit do të përcaktojnë vargjet që përcjellin motive të ndryshme. Pas leximit, nxënësit diskutojnë
për praninë e motiveve të përbashkëta me këngët e dashurisë në folklor�
motivi i duelit mes trimave që motivi i besnikërisë motivi i sakrificës

dashurojnë të njëjtën vashë së dashurisë
motivi i mërzisë motivi i dredhisë motivi i mallit
Lexim i drejtuar: E nisim mësimin me leximin njohës të fragmentit Bija e Lalës,

Lexoni të dhënat e tabelës dhe thoni çfarë motivi i lidh personazhet meshkuj? (Nxënësit duhet të zbulojnë
motivin e dyluftimit, të tjera: motivin e rrëmbimit të vashës nga i huaji; motivi i shkeljes së nderit)� Po çiftet?
(Nxënësit duhet të zbulojnë motivin e dashurisë)
Niku dhe Mara Paridi dhe Helena

Bijë e Lalës Iliada
Niku dhe Pali Paridi dhe Menelau
Kalojnë në rubrikën Harta e konceptit. Mësuesi/ja paraqet në tabelë termat: motivi i besnikërisë. Nxënësit
duhet të bëjnë lidhjet ndërmjet termit dhe tekstit poetik�
Për t`i përvetësuar më mirë këta terma edhe nga ana praktike, mësuesi/ja i udhëzon që të lexojnë me vëmendje
vargjet dhe, përbri tyre, të vendosin motivin. Çfarë mund të thoni për motivin e besnikërisë, çlidhje ka ai me
folklorin? Në ç’mënyrë jepen porositë? Mendimet e nxënësve shkruhen në dërrasën e zezë.
(Folklori dhe motivet janë të shkrirë me njëri-tjetrin dhe në funksion të përforcimit të karakterit të personazheve;
te motivi i amanetit, që lë trimi për nënën e vashën, vihen re disa ndryshime� Pal Golemi, dëshiron që nëna
dhe vasha ta vajtojnë e ta kujtojnë, dëshira për lumturinë e tyre edhe fuqizon idenë patriotike, edhe është në
përputhje të plotë me karakterin e tij trim e krenar�
Disa nxënës, të zgjedhur nga mësuesi/ja, lexojnë vargje që janë ndërtuar mbi figura të ndryshme stilistike.
Mësuesi/ja sjell shembuj vargjesh për të shpjeguar antitezën, epitetin, metaforën, krahasimin.
Ndërtimi i njohurive të reja: Praktikë e udhëhequr, pyetje-përgjigje.

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë kërkesat e ushtrimit 2 në faqen 63. Ata duhet të gjejnë lidhjen midis
dy personazheve Marës dhe Nikut, si dhe të punojnë kërkesat e tjera të ushtrimit 2� (Përgjigje: motivi i
dashurisë me vashën e huaj: Maleve të Lalës,�� buburezën e Lalës; (kujto Tanushën dhe Halilin); motivi i
takimit në çuka, pranë përroit dhe natën: atje tek përrenjtë ujisin,atje ulur pamë burbuqen�� tok me gjithë
vashat e saj�; motivi i besnikërisë: Iu përgjigj dashuris’ sime,Vajza e Lalës, më buzëqeshi��; Për sa mote të
jem gjallë,ty gjithnjë do të kem uratë,se të dua për në zi,se të dua për hare: Ti do e rritish nderin tim,nderin tim
e nderin tënd,përmbi vdekjen e përmbi kohën; motivi i mallit: më zuri gjumi si në shtëpi,�� që na e solli zulma e
mallit,�� Ishte mbase mesi i natës,kur ndër qerpikët e rëndë,një dritë befas më goditi��,; Motivi i ndeshjes mes
trimave për vashën: Desh pëlciti Pali i nxehur,e më thirri: Ç’janë, Peta, ajo kordhëz e lëvdatat,para meje, i mjeri
djalë?,Gjetkë mburre gjakun tënd,,...Ta marrë djalli! korrëza e Lalës,me gjithë lule më takon. Po e deshe ty kjo
kordhë,mall e krye do t’i qethë;
motivi i dredhisë: Po, Kauri, ndonëse i qeshur,Ishte si re plot shkreptimë,që vret njerëzit pa gjëmim,i shpëtoi
mendim i zi,si një thikë që i shpëton millit�
53
Marrëdhëniet pyetje-përgjigje: Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë çështjet e mësimit: Karakterizimi
i personazheve dhe Figuracioni dhe natyra dhe u drejton pyetjet:
- Si i dallojmë heronjtë e poemës nga heronjtë e folklorit? (Përgjigje: I dallojmë nga fryma aktuale që u jepet
personazheve, të dy personazhet nuk janë heronj mitikë, nuk hiperbolizohen veprimet e tyre si në krijimtarinë
popullore� Ato janë njerëzorë, poeti e vë theksin në ato tipare të heroit të tij që dëshmojnë trimëri, vendosmëri,
flijim të plotë të vetvetes. Niku është i kujdesshëm në të folur dhe ka pasion për këngën. Ai është heroi romantik
që flijon lumturinë e vet familjare për hir të atdheut, përkundër gjaknxehtësisë së Palit). Qeniet mitologjike:
Niku lajmërohet në ëndërr për pabesinë e Kaurit, por atë e shpëton Mara� Ajo i lutet zogut që ta lajmërojë atë
për rrezikun e madh që i kanoset, këto në vepër luajnë vetëm funksion konvencional, ndërsa parandjenjat,
ëndrrat simbolike janë në funksion të ndjenjave dhe emocioneve të personazheve� Mara është e ngjashme
me vashën e folklorit, e bukur, besnike, trime, për ta individualizuar autori i vesh urtësinë dhe mikpritjen, si dhe
në pamjen fizike. Ajo nuk ka portret të mjegullt, po të skalitur.
- Çfarë karakteristikash të përbashkëta kanë dy heronjtë Niku dhe Pali? (Janë krenarë, nuk vriten pa shuar nga
faqja e dheut armiqtë). Nxënësit punojnë më tej ushtrimin 3, në faqen 63.
Mara është e huaj, tek ajo Dara ka mishëruar disa nga cilësitë e gruas shqiptare. Çfarë cilësish do i shtonit ju dhe
pse? Dara shkrin konceptin e dashurisë edhe konceptin e gruas si shoqe të jetës, që e dallon besnikëria dhe që
do të ndajë me bashkëshortin gëzimin e vuajtjen. Ajo është e mençur, e guximshme, e gatshme për veprim.
Lexim zinxhir
Mësuesi/ja, në bashkëpunim me nxënësit, punojnë fragmentin Bija e Lalës.
Përforcimi i njohurive: Paraqitja e rezultateve të arritura� Praktikë e udhëhequr�

Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit bazë për të dalluar të dhëna mbi pamjen fizike dhe shpirtërore. Nxënësit
punojnë ushtrimin 4, faqe 63. Nxënësit e nivelit mesatar dhe të lartë shpjegojnë në mënyrë të përmbledhur
kuptimin e figurave dhe vargjeve.
Nxënësit, lexojnë në fragmentin Bija e Lalës vargje dhe plotësojnë tabelën�
Vargu Vlera kuptimore Figura

1
Një menatë , ndër të tjera Pas fitores mbi armiqtë, ai niset vura udhën për nën këmbë-
vura udhën për nën këmbë për të gjetur “zulmë a varr”, veprim metaforë
Për të gjetur zulmë2 e varr, i kalorësve mesjetarë, tiparet e Për të gjetur zulme -metaforë
të cilëve kërkon t’u veshë autori
heronjve të tij, sipas shembullit të
shkrimtarëve romantikë;
Një menatë ndër të tjera Kupto: gjashtë ditë rresht udhëtoi, po u falesh - metaforë
Diellin pash’ të gjashtën ditë gjersa arriti në Lalë
Që nga deti po u falesh
Maleve të Lalës3-o
Iu përgjigj dashuris’ sime Niku kupton se edhe Mara, filloi ta Si gëzon ylli i verës – krahasim
Vajza e Lalës, më buzëqeshi, dashuronte� drit’n e bardhë – epitet
Si gëzon ylli i verës, M’u hap zemra- metaforë
Qiell e re me drit’n e bardhë, m’u ngroh gjaku - metaforë�
M’u hap zemra e m’u ngroh gjaku�
Vlerësimi: Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor. (2-3 nxënës të nivelit bazë); b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë punën.
(3-4 nxënës të nivelit mesatar, të cilët vlerësohen me notë)�
Detyra: Lexoni dhe pjesë të tjera të Kënga e Sprasme e Balës dhe gjeni sa më shumë figura stilistike.
54
Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi njeh dhe

ndërton imazhin e duhur mbi figurën e
Tema mësimore: Naim Frashëri dhe folklori
Naimit dhe krijimtarinë e tij letrare�
Vlerëson rolin e padiskutueshëm që pati
në letërsinë shqiptare�
• kompetenca e të mësuarit për të nxënë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Fjalë kyç:
Nxënësi/ja: individualitet,
• identifikon tiparet e krijimtarisë së Naimit dhe veçoritë e tij; mjete stilistike,
• klasifikon ndikimet nga folklori në tri kategori, sipas përmbajtjes, formës strukturë rrokjesore,
dhe stilistikës; botëkuptim,
• rendit vargjet që janë mbështetur në gjuhën e popullit; miti,
• dallon elementet e analizës së tekstit rrëfimtar; sendërtimi i mendimit�
• plotëson tabelën e zbulimit të figurave stilistike, duke treguar dhe
ndërtimin e tyre gjuhësor;
• analizon vargëzimin naimian�
Burimet: libri i nxënësit, libri digjital, shkumësa me ngjyra. Lidhja me fushat e tjera ose
me temat ndërkurrikulare:
Letërsia bërthamë, Gjuha
Filozofia.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bisedë, pema e mendimit, punë me grupe, punë në dyshe,
plotësimi i skedës�
Parashikimi: Në fillim të orës së mësimit, punohet me leximin dhe trajtimin e koncepteve që bart folklori te
vepra e Naimit� Mund të përdoren teknika të ndryshme, një prej të cilave mund të jetë teknika: Di,Dua të di,Nxë.
Di Dua të di Nxë
Në kolonën e parë, “Di”, nxënësit do të shkruajnë atë informacion që nga leximi u duket se e njohin. Në kolonën
e dytë, “Dua të di”, do të shkruhen pyetje, ose kërkesa të nxënësve, rreth çështjeve për të cilat ata kërkojnë të
dinë më tepër. Në kolonën e tretë, “Nxë”, nxënësit do të shkruajnë një përmbledhje të informacionit të ri që
përvetësuan nga leximi i tekstit.
Pyesim-Përgjigjemi
1� Çfarë kuptoni me termat “formë dhe përmbajtje”?
55
Kuptimi i përmbajtjes Kuptimi i formës

elemente të përmbajtjes elemente të formës
a� tema a� mënyra e të shprehurit
b� motivi b� efekte ritmike, muzikore
c� idetë c� mjete stilistike
Nxënësit duhet të kuptojnë se, përmbajtja paraqet rendin e fakteve të një vepre letrare. Ndërkaq, forma
paraqet mënyrën se si janë organizuar faktet materiale dhe shpirtërore, si dhe raportet midis tyre në
veprën letrare�1
2� Si shfaqet ndikimi i folklorit në krijimtarinë e Naimit?
3. Cilët janë disa prej figurave më të rëndësishme që përdor Naimi, që janë të ngjashme me krijimtarinë
popullore?
4� Përmendni disa prej miteve dhe gjuhës frazeologjike që gjejmë te Naimi�
Ndërtimi i njohurive të reja:
Hapi I: Në pjesën e dytë të orës së mësimit përdorim teknikën e diskutimit për të punuar ushtrimin e rubrikës Të
reflektojmë mbi kuptimin dhe interpretimin. Gjatë diskutimit, nxënësit organizohen të dëgjojnë me vëmendje
duke mbajtur shënime, pasi disa prej tyre do të bëjnë përmbledhjen e diskutimit�
Hapi II: Ditari dypjesësh, punë në grupe. Mësuesi/ja vendos në dërrasë të zezë organizuesin grafik të ditarit
dypjesësh, të cilin e ka të parapërgatitur në një tabak kartoni të bardhë dhe e plotëson me shkumësa me
ngjyra, hap pas hapi me përgjigjet e nxënësve. Me anë të këtij grafiku,
nxënësit dallojnë: elementet e ndikimit të folklorit në figuracion, në situata, leksik, në sendërtimin e mendimit,
në vargëzim dhe i ilustron ato�
Mësuesi/ja e ndan klasën në dy pjesë. Secila pjesë përbëhet nga grupe më të vogla pune. Në fund nxënësit
plotësojnë grafikun me ndihmën e mësuesit.
1� Elementet e ndikimit të folklorit te poema “Bukuria”
Grupi I� Ndikime të përmbajtjes�
Grupi II� Ndikime të formës�
Grupi III� Elementet të stilistikës�
Poema “Bukuria”
Ndikime sipas përmbajtjes, formës dhe stilistikës
Bukuria si cilësi hyjnore Bukuria si cilësi tokësore
1: (Bukuria parim i gjithësisë) 1� (Bukuria lind dashurinë)
Do të këndoj bukurinë Perëndia bukuroshe (cilësi e varësisë)
e të lëvdonj perëndinë Ty të falem e të lutem!
perëndin’e bukurisë (cilësi e brendshme) Më vjen në gjit të të futem,
Q’i dha shije gjithësisë. O zonja përkëdheleshe,
Që më je si mbretëreshë!
Të keqen, o pëllumbeshë!
1 Informacion plus: Edhe forma edhe përmbajtja e veprës letrare janë të lidhura midis tyre në mënyrë të pashkëputshme.
Nuk mund të ketë përmbajtje pa formë dhe anasjelltas, nuk mund të ketë formë pa përmbajtje. Ato varen dhe kushtëzohen
ndërsjellshmërisht midis tyre. Meqë përmbajtja paraqet thelbin e sendit a dukurisë, ajo luan rolin vendimtar në një vepër
letrare, përcakton edhe formën e sendit a dukurisë, për të cilat flitet në vepër. Çështja e formës në teoritë letrare
europiane fillon që me konstatimin e Aristotelit në veprën e tij të njohur, me titull “Poetika”, ku, mes tjerash, thuhet: “Po
diskutojmë mbi vetë artin poetik dhe mbi format e tij, se ç’është secili në esencë, dhe në ç’formë duhet dhënë materiali
poetik, nëse dëshirohet që vepra poetike të jetë e bukur”. Pra, sipas Aristotelit, materia është ajo prej së cilës është ndërtuar
vepra artistike, e cila është formësuar sipas një forme të caktuar, të përshtatshme. Më vonë problemi i formës, kryesisht,
është vështruar si problem i harmonizimit të formave të gjinive dhe llojeve letrare me përmbajtjen e zgjedhur� Teoricieni
modern rus, Mihal Bahtin, flet në lidhje me atë që është themelore në çdo krijim letrar. Ai shprehet se: Nocioni formë
shënon mënyrën në të cilën është thënë diçka, respektivisht, që është përfshirë, shprehur apo paraqitur diçka; kurse nocioni
përmbajtje shënon atë që është thënë në veprën letrare, respektivisht atë që përmban ajo.
56
4. (Panteizmi) 5. (Vuajtja nga dashuria)

Kudo është bukuria, Pashë pjeshkëtë nër fletë,
Në qiej, në dhe, në hënë, Pa m’u mejtua gjiri yt��
Në diell, në shenjë, në yj, Mos i hap leshrat n’erë
Ndër lule, ndër drurë, ndër pyj. Të m’arritç mëndjen time,
Mos më shiko dhe një herë,
Se m’u bë zemra thërrime�
Figuracioni
epiteti krahasimi simboli metafora
bukuroshe, më rri si mbretëreshë, e bukuria, perëndi, në mejtim të madh
përkëdheleshe, bardhë si dëborë, si thëllëzë, trëndafilë, shkëndijë, rashë, më ra
pëllumbeshë, të shkretë, mos vështro si pëllumbeshë, shtriga� në det mendja
të mjerë, të gjorë, shtat i me qepallat si shtijë, me m’u mbyt, më la
florinjtë. vështrim posi shkëndijë vetëm, ratë në det
t’arratisë, më latë
në hidhërime
Ndikimi nga koncepti popullor Lloje të ndryshme vargjesh
krahasimi frazeologjik: si Notat tragjike: 1 – strofa 10, vargu 8 rrokësh, rima
qen i qetë do të qanj me thes në kokë AABBCDDCEE�
Pasthirrma: Opopo, 4 - Strofa 8, vargu 8 rrokësh, rima ABCCBAEE�
Ç’më gjet � 12 - strofë 4, vargu 8 rrokësh, rima ABAB�
Thirrori: O shokë 14 - strofë 6, vargu 8 rrokësh, rima ABAB
Veprimtari e pavarur:
Grupi I: Skeda e mesazheve
1� Ç’vend zë koncepti i ndjenjës së dashurisë te Naimi?
Pse Naimi thotë se dashuria lind virtytin, ashtu siç thuhet në liturgjitë e feve monoteiste? Thoni si e kuptoni
vargun e Naimit, se: pa dashuri, bota është e ligë� Po ju, a jeni dakord me këtë pohim?
Grupi II: Skeda e figurave
2� Gjeni në vargjet e kësaj poeme shprehje urtësie popullore, që vijnë në formën e proverbave� Thoni nëse ato
janë përdorur si formula të gatshme nga letërsia popullore, apo autori i ka njëtrajtësuar me unin e tij poetik, që
për lexuesin vijnë si krijime origjinale?
Minitesti. Bukuria është :
a) vjershë b)poemë epike c) poemë lirike d) poemë epiko-lirike
Vlerësimi. Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimi:
Duhet të përmirësojë: Ka progres:
Nxënësit do të vlerësohen: për punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës
të orës së mësimit), për punën në grup, për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë, për fjalorin e
përdorur gjatë diskutimit.
Shënim: Cilat kompetenca fituan më lehtë nxënësit e klasës dhe cilat prej tyre kërkojnë rishikim përmes
Detyrë shtëpie: Jepni mendime argumentuese për temën: Portretizimi i femrës te Naimi�
57
Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja

Tema mësimore: Folklori dhe Andon Zako Çajupi Njohin rëndësinë e folklorit dhe rolin
i tij në krijimtarinë e Çajupit�
Vlerësojnë risinë e Çajupit në
përpunimin e krijimtarisë popullore�
• kompetenca e komunikimit;
• kompetenca e të nxënit;
• kompetenca qytetare�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Strategjitë e të lexuarit: Fjalë kyç:
• dallon tematikën dhe motivet e marra nga folklori; folklor, ndikim,
• krahason lirikën e dashurisë te Çajupi me lirikën e dashurisë te poezia popullore; fjalori poetik, tema
• diskuton për ndikimin e folklorit në ndërtimin e humorit, mban shënime, hulumton e kurbetit, lirikë e
mbi ndikimet e folklorit që kanë shkruar nxënësit e tjerë; dashurisë, vaje,
• përdorin organizues grafik, duke seleksionuar vargun dhe fjalorin poetik që humori popullor,
përcjellin ndikimet nga folklori; gjuhë, stil, varg,
• zbulon mesazhe; origjinalitet�
• bashkëpunon në grup për të hartuar ata vetë një strukturë me elemente të
Burimet: teksti i nxënësit, fragmente të ndryshme nga krijimtaria e Çajupit, grafikë, Lidhja me fushat e
këngë popullore të dashurisë� tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Qytetari, Filozofi,
TIK�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: organizues grafik, stuhi mendimi, DDM , të nxënit në
bashkëpunim, punë në dyshe, rishikim në dyshe, pune individuale, nxitja e diskutimit.
Parashikimi: Veprimtari e drejtuar:

Mësimi mund të fillojë me realizimin e kompetencave të parealizuara nga ora e kaluar. Por, nëse këto
kompetenca janë realizuar, atëherë kalohet në temën e re�
Fjalë të ligjërimit popullor:

1� më marrsh të ligat
2� yyyy, shtrigë plakë
3� më marrsh pleshtat��
Ose: Mësimi mund të fillojë (nëse ka kushte) me një pamje filmike nga komedia “14 vjeç dhëndër”. Ndërkohë,
mësuesi/ja kërkon nga nxënësi të shkruajë sa më shumë fjalë të ligjërimit popullor.
58
Harta e mendjes: shkruani më shumë, kujtoni më mirë, zotëroni të mësuarit�
Lexim i drejtuar përmes INSERT-it
INSERT-i është një metodë që i lejon nxënësit ta kontrollojnë shkallën e tyre të të kuptuarit gjatë leximit.
Nëpërmjet kësaj teknike sigurohet pjesëmarrje e qëndrueshme e nxënësve në mësim dhe sigurohet një e
nxënë e shëndetshme për nxënësit.
Gjatë leximit nxënësit udhëzohen që të vendosin shenjat e mëposhtme:
“√” vendoset shenja “√” (kontrollo), nëse diçka që lexoni, pohon atë që dini ose mendoni se dini.
“+” vendosni një “+” (plus), nëse një pjesë e informacionit që ndeshni, është i ri për ju�
“–” vendosni një “–” (minus), nëse një ose disa prej informacioneve që lexoni, kundërshton ose
është i ndryshëm nga ai që dini ose mendoni se e dini�
“?” vendosni një “?” (pikëpyetje), nëse ka informacion që është i paqartë për ju ose ka diçka që ju
duhet të dini më shumë rreth këtij informacioni�
Informacioni i shënjuar, hidhet më pas në tabelën INSERT, sipas shenjave përkatëse�
√ + - ?
Di ç’janë: ndikim nga fabulat e La Fontenit; ndikim nga Bibla
këngët e kurbetit, ndikim nga Bibla,
vajet, Baba Tomorri, poezi me nota
lirika e dashurisë, sociale;
humori popullor� Vargu i Çajupit i çlirët, i sinqertë;
Çajupi zbriti lirikën e dashurisë
nga qiejt e romantizmit në tokë;
Poezia vaje është krijuar sipas
modeleve të folklorit;
Fryma e kritikës sociale krijoi
komedinë realiste të zakoneve;
Çajupi emancipoi poezinë
shqipe�
Pas leximit, do të punohen pyetjet e mëposhtme:

1� Si e përjeton Çajupi dashurinë? Ku duket fryma tokësore e dashurisë? Konkretizojeni mendimin tuaj me
vargje të poezisë�
2� Krahasoni modelin e femrës së Çajupit me përshkrimin që i bëhet femrës në këngë të ndryshme të lirikës
popullore�
Sipas modelit Portretizimi i Rinës (te De Rada) , bëni dhe ju portretizimin e vashës së Çajupit:
Tipare fizike Tipare shpirtërore Gjendja psikologjike

- E përveshur - E lumtur - E ndrojtur
- Gërshet të pleksur - E ndershme - E mbyllur
- Gjifryrë - E thjeshtë - E qeshur
- E bukur (plot hije) - Punëtore etj� - Etj�
3� Analizoni tiparet morale të vajzës? Si ju duket ajo?

4� Plotësoni diagramin e mëposhtëm dhe diskutoni në klasë rreth të përbashkëtave dhe të veçantave mes
tipareve morale të vashës së Çajupit me vashën e lirikave të dashurisë.
59
Mendimet e Femra në këngë Tiparet morale të Tiparet fizike të Modeli i femrës

nxënësve për të ndryshme lirike vajzës së Çajupi vajzës së Çajupi si duhet
femrën e Çajupit popullore
çapkëne pritna moj mollë besnike, leshrat e tua posi
e shpenguar e kuqe (këngët e hapët, pëndë korbi të gjata,
gazmore dasmës), e lirë ballëtë si diell,
sy-zezë, faqetë si mollë,
vetull hollë, qafa jote e gjatë,
leshrat tat derdhur si mesi yt i hollë,
fqollë, dhëmbët si thëlpinjë,
dardhë rrumbullake, buzët si burbuqe,
tumankuqe moj sytë si gështenjë,
belhollë� dora si dëborë,
shtati yt i naltë�
Ndërtimi i njohurive të reja: Është mirë që mësuesi/ja, nisur nga niveli i klasës dhe vështirësia e kuptimit të
koncepteve, të përpiqet të japë konceptet themelore, pa u thelluar në to më shumë nga sa është kërkuar�
Veprimtari e pavarur:
Përmes teknikës Rrjetit të diskutimit nxënësit punojnë ushtrimet 7, 8, 9 në faqen 71.
Gjatë diskutimit, nxënësit të dëgjojnë me vëmendje shokët, duke mbajtur shënime pasi disa prej tyre do të
bëjnë përmbledhjen e diskutimit� Kjo veprimtari realizon edhe kompetencën e të dëgjuarit�
Përforcimi: Përforcimi ndërton zakone dhe rrit cilësinë e nxënësit:

Çfarë cilësish të veçanta pati krijimtaria e Çajupit?
e) Minitesti:
Përcaktimi i origjinalitetit të një autori është pjesë e analizës:

a) tematike b)stilistike c) kompozicionale d) të gjitha bashkë
Aktivitete plotësuese: Nxënësi mendon:

- Ku do t’i kërkoj?
Vlerësimi: Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimi
Duhet të përmirësojë:
Ka progres:
Nxënësit do të vlerësohen: për punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës
të orës së mësimit), për punën e grupit, për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë, për fjalorin e
përdorur gjatë diskutimit�
Detyra shtëpie: Mbi modelin e vashës së Çajupit, krijoni një detyrë komplekse: pikturë, ese, vjershë�
60
Fusha: Gjuhë dhe Komunikim Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja kupton
Tema mësimore: Folklori dhe Lasgush Poradeci se si përvojat letrare ndikojnë në
ndërtimin e përvojave personale, vlera
dhe qëndrime, që vlejnë në perceptimin
e bukurisë�
Nxënësi/ja: art poetik, koncepti i dashurisë, poezia
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, mbi konceptin e e traditës, figuracioni.
dashurisë te Lasgushi;
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e ndikimit të
folklorit te poezia lasgushiane dhe, në veçanti, klasifikimin e
motiveve të jetësuara në poezi;
• përshkruan kryepersonazhet në aspektin fizik dhe shpirtëror,
duke veçuar lirikën “Kroi i fshatit tonë”;
• diskuton kuptimet e brendisë së poetit që mbërrin te
domethënie të thella mbi njeriun, jetën e dukuritë që e
rrethojnë�
Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, tabelë, shkumës, Lidhja me fushat e tjera ose me
fletore etj. temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe,
Muzikë, Pikturë, Filozofi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, DRTA, lexim i drejtuar, harta e
koncepteve�
Mësuesi/ja e nis me diskutimin e titullit të librit “Ylli i zemrës”, “Vallja e yjeve” dhe ndërton pyetjet: Për çfarë
mendoni se bëjnë fjalë këto libra?; Pse mendoni kështu?. Parashikimet shkruhen në dërrasën e zezë. Mësuesi/
ja shënon të gjitha parashikimet e bëra nga ana e nxënësve. Pas këtyre diskutimeve fillestare, nxënësit do të
lexojnë në heshtje tekstin, deri në momentet e përcaktuara që më parë nga mësuesi, që të mund të nxjerrin
fjalët kyç që tregojnë nëse parashikimet e tyre janë të sakta apo jo�
Ndërtimi i njohurive: Përmes teknikës DRTA mësuesi/ja zhvillon veprimtarinë e të menduarit dhe të lexuarit
të drejtuar, gjatë së cilës nxënësit nxiten të mendojnë e të parashikojnë rreth konceptit që lexojnë.
Lasgushi e sheh dashurinë më shumë si fuqi themelore jetësore, sesa si emocion�
Mendoni rreth togfjalëshit metaforik: motërza bujare� Shpjegoni kontekstin lasgushian, përkundër togfjalëshave
metaforikë që përdorin nxënësit në ditët e sotme.
Ata mendojnë gjatë kohës që lexojnë, parashikojnë dhe mbajnë shënim parashikimet e tyre. Për këtë ato i
përgjigjen 3 pyetjeve:
1� Çfarë mendoni se ndryshoi nga koncepti juaj për dashurinë?
2� Çfarë dallimesh ka mes konceptit ruaj të dashurisë në raport me atë lasgushian?
3� Si e mendoni tani?
Në mënyrë grafike organizohet kështu:
61
Çfarë mendoni se ndryshoi nga Çfarë dallimesh ka mes konceptit Si e mendoni tani?
koncepti juaj për dashurinë? ruaj të dashurisë në raport me atë
lasgushian?
1� 1� 1�
2� 2� 2�
Mësuesi pyet nxënësit: A është i drejtë koncepti lasgushian? Pasi të diskutojnë dhe të vendosin se në cilin grup
do të qëndrojnë (“po” ose “jo”), nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme, duke dhënë arsyet pse Lasgushi ka
këtë koncept� Epiteti i llaftaruar, që është i pranishëm në gjithë krijimtarinë e poetit, shpreh shkallën më të
lartë të ndjenjës, që arrin në ekstrem: dashuri skëterrë, ku vuajtja dhe lumturia janë në të njëjtin nivel, kjo
fjalë me emocionalitet të lartë realizon pasionin e dashurisë dhe njëkohësisht shpreh konceptin e dashurisë
si një energji që mposht ftohjen, plakjen, vdekjen etj�
A është i drejtë koncepti lasgushian mbi dashurinë?

Po, jepni arsyet. Jo, jepni arsyet
 
 
 
 
 
Nëpërmjet Pemës së mendimeve mësuesi/ja paraqet informacionet e nevojshme mbi ndikimet e folklorit në
krijimtarinë e Lasgushit�
Figuracioni: epitete
Mbështeja thirrorë të shqipes
metaforike: bel-
në folklor së lashtë: O-së
hollë, sy-gjumashe
shprehjet e vjetra nga folklori: përsëritja, anafora dhe

fjalët: zjarr, mall, yll, varr, zjarr vargu i gjatë e i shtruar
Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar.

Në këtë fazë të orës së mësimit nxiten nxënësit të lexojnë poezinë “Kroi i fshatit tonë”.
Nëpërmjet Ditarit dypjesësh gjejnë dhe komentojnë vargjet ku përshkruhet vasha dhe trimi, krahasojnë trimin
dhe vashën e poezisë popullore�
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja bën një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve,
me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me tematikën
e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore,
me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
Detyra dhe punë e pavarur: Lexoni skedën dhe shkruani sa nga këto të dhëna i keni kuptuar duke lexuar
poezi të Lasgushit�
Rryma: Romantik, me gjuhë dhe filozofi simbolike.
Gjinia e parapëlqyer: Lirika
Lloji: Poezia�
62
Rrënjët e tij letrare: Poezia atdhetare rilindase, tradita klasike, poezia moderne perëndimore, si: simbolizmi,
impresionizmi etj�
Burimi i frymëzimit: Qyteti i vendlindjes, Pogradeci�
Tematika: E larmishme: mbizotëron natyra dhe dashuria, qielli dhe qiellorja, universi, përjetësia�
Risitë në përmbajtje: Poezi polisemantike;
- këndvështrim i ri i jetës, ku tokësorja dhe qiellorja, fizikja dhe shpirtërorja shkrihen dhe i japin kuptim
ekzistencës njerëzore;
- meditimi i thellë dhe idealist; trishtimi e misteri ekzistencialist, vetmia dhe dëshpërimi, që i japin tipare
filozofike e mistike;
- fryma emancipuese, kuptimi i një raporti të ri mes poetit dhe kombit;
- vuajtja dhe emocionet kontrastuese të forta dhe delikate�
Risitë në formë: Modern, lirizmi, muzikaliteti i vargut, forca e imazheve poetike, fjalori i pasur që arrin të
shprehë ndjesi të panjohura, koncepte dhe nuanca të reja filozofike për poezinë shqiptare; modelimi i bukurisë
femërore�
Figura më të përdoruar: simboli, metafora, kontrasti, aliteracioni etj�
Konceptet estetike krijuese: Poeti është këngëtari i madhështisë së shpirtit pasionant, kërkuesi i palodhur
drejt gjetjes së njerëzores, vizionari që, përmes flijimit fisnikëron individin, kombin, shoqërinë; “vendi i poetit
është paracaktuar nga urdhri hyjnor”�
Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja njeh
Tema mësimore: Studim teksti: “Kroi i fshatit tonë”� dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
konceptet letrare të Lasgushit, duke
perceptuar ndikimin nga folklori dhe
origjinalitetin hap pas hapi�
Nxënësi/ja: kroi i fshatit, vasha, trimi, poezia e
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, mbi motivet dhe traditës,
elementet e marra nga krijimtaria popullore; figuracioni.
• përshkruan kryepersonazhet në aspektin fizik dhe shpirtëror,
në lirikën “Kroi i fshatit tonë;
• diskuton kuptimet e brendisë së poetit që mbërrin te
domethënie të thella mbi njeriun, jetën e dukuritë që e
rrethojnë�
Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, tabelë, shkumës, Lidhja me fushat e tjera ose me
fletore etj. temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe,
Muzikë, Pikturë, Filozofi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimi, pema e
mendimeve, lexim i drejtuar, harta e koncepteve.
63
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit

Për realizimin e kësaj ore mësimi, nxënësit janë parapërgatitur për procedimin e saj. Nxënësit nxiten të
paraqesin mendimet e tyre për pyetjen e dhënë si detyrë shtëpie�
Lexoni skedën dhe shkruani sa nga këto të dhëna i keni kuptuar duke lexuar poezi të Lasgushit� Ja një
shembull skedimi:
Lirika: Kroi i fshatit tonë

rryma: romantik Gjinia: Lirikë
Lloji: Poezia e natyrës�
Burimi i frymëzimit: Pogradeci�
Tema: e natyrës dhe dashurisë� Risitë në përmbajtje: fizikja dhe shpirtërorja
shkrihen dhe i japin kuptim ndjenjës�
Risitë në formë: lirizmi, muzikaliteti i vargut, forca e Figura të shpeshta: epiteti, epiteti metaforik,
imazheve poetike� kontrasti, përsëritja, aliteracioni etj�
Konceptet estetike krijuese: Poeti është këngëtari i Struktura e poezisë së tij: e organizuar në tri këngë,
madhështisë së shpirtit pasionant, kërkuesi i palodhur me kombinime strofash dyshe dhe pesëshe,
drejt gjetjes së njerëzores, vizionari që, përmes flijimit, strofa katërshe dhe treshe�
fisnikëron individin, kombin, shoqërinë; “vendi i poetit
është paracaktuar nga urdhri hyjnor”�
Ndërtimi i njohurive: metoda e bashkëbisedimit, punë në grupe, diskutim i drejtuar.

Klasa e ndarë në tri grupe pune nxitet të punojë me detyrat e dhëna më poshtë1�
Grupi I
– Cilat janë motivet e poezisë lasgushiane?
– Përmendni disa nga këto motive�
– Cili është imazhi për vashën?
– Cili është imazhi për trimin?
– Përmendni disa risi që solli Lasgushi në ndërtimin e heronjve lirikë, përkundër lirikës popullore�
– Cila është përshtypja juaj për këtë shkrimtar?
Grupi II
– Zbuloni epitetet, metaforat, epitetet metaforike dhe kontrastin�
– Flisni për parimin e kontrastit në vargjet lasgushiane�
– Shpjegoni simbolin e “kroit” te Lasgushi, përkundër kuptimit të tij te poezia popullore�
Grupi III
– Lexoni vargjet:
Kroi i fshatit tone, n’atë mal me fletë,
derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë,
posi malli i zemrës m’u ngji të shkretë
Derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë,
1 Informacion plus: Elemente të peizazhit ka edhe në poezitë e tjera të Lasgush Poradecit, në të cilat me ngjyra tërheqëse të vendlindjes
jepen skena të realizuara të peizazhit, pasqyrohen zakone, shfaqen kostume. Në këto lirika gjallërohet para syve tanë atmosfera e ëmbël
dhe e zjarrtë e fshatit shqiptar. Poeti ringjall më koloritin e ngjyrave më të ngjizura pamjet e mjedisit të vendlindjes së vet, sidomos të
vendeve idilike, siç është kroi. Këto spikatin në poezinë “Kroi i fshatit tonë”, që, edhe pse më tepër është poezi erotike dhe idilike,
megjithatë është shumë i pranishëm përshkrimi i peizazhit, si:
Kroi i fshatit tonë ujë i kulluar,
Ç’na buron nga mali dyke mërmeruar,
Kroi i fshatit tonë ngjyr’ ergjënd i lyer,
Që nga rrëz’ e malit ç’na buron rrëmbyer.
Për ta paraqitur bukurinë e Kroit të fshatit të vendlindjes në mbarë atdheun, për ta përhapur namin e tij anekënd, Lasgush Poradeci
shkruan në pjesën e tretë të kësaj poezie: Kroi i fshatit tonë, tetë sylynjarë,\ Nër tetë krahina qenke kroj i parë;\ Qenke një në botë,
s’paskërke të dytë,’Ç’na shëroke plagët, ç’na shëroke sytë.
64
posi malli i vashës, që djeg në të fshehtë,
posi malli i trimit , që buçet përjetë,
obobo, si malli , që nuk vdes përjetë.
– Si mendoni, cilat tipare zbulon autori: tipare të kroit apo tipare të fuqisë së ndjenjës?
- Kush mendoni se është më i rëndësishëm: zbulimi i karakteristikave të kroit, apo fuqia e ndjenjës?
– Si ndikon natyra te Lasgushi?
– Përmendni disa risi që solli Lasgushi në formë dhe në përmbajtje�
Nxënësve u lihet një kohë e favorshme për të ndërtuar punët e tyre dhe, më pas, me anë të diskutimit të
drejtuar ndërtojmë bashkëbisedimin për interpretimin e studimin e lirikës së natyrës: Kroi i fshatit tonë.
Demonstrimi i rezultateve të arritura: metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur, diskutim i drejtuar.

Në përfundim të orës së mësimit, nxënësit nxiten me anë të punës së pavarur dhe diskutimit të drejtuar të
shprehin mendimet e tyre lidhur konceptet e autorit�
Vlerësimi
Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim
identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën
e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore,
me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
Detyra: Dëgjoni këngën: Kroj i fshatit tonë, të kënduar nga Tefta Tashko Koço, duke u mbështetur në imazhet
e krijuara, rikrijoni dhe ju një peizazh afërsisht të tillë me shkrim ose në pikturë�
Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja zbulon
Tema mësimore: Folklori dhe Dritëro Agolli kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i
vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e
figurave në trajtë kulti, duke e vlerësuar
letërsinë si mjet kyç për të pasuruar
botën emocionale, për të zhvilluar
imagjinatën dhe të menduarit kritik�
Nxënësi/ja: kulti i tokës, tema, heronj, gjuhë, poetikë,
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, mbi motivet dhe mënyrë e rrëfimit, vargëzimi.
mendësitë thelbësore të jetës te Dritëroi;
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e ndikimit të
folklorit te ligjërimi agollian dhe, në veçanti, ngjyrimin popullor
të ligjërimit poetik tek ai;
• analizon mënyrën e përcjelljes së mesazheve përmes figurave
sintaksore;
• diskuton ndikimin e lirikës popullore në funksion të temës,
ritmit, ndjenjës dhe krenarisë�
65
Burimet: teksti i letërsisë, tabelë, shkumës, foto etj� Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe, Muzikë,
Pikturë, Filozofi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, DRTA, puna me grupe ekspertësh,
ditar dy-trepjesësh, diskutim i drejtuar, punë e pavarur.
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar�

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, diskutojmë detyrat e dhëna herën e
kaluar për imazhin në poezinë e Lasgushit�
Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Mësuesi/ja nxit diskutimin në klasë për t’u shprehur për punët e shokëve
dhe shoqeve� Në vazhdim mes leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë fragmentin e dhënë në tekstin e
nxënësit. Mësuesi/ja e nis me diskutimin e vargjeve të cituara:
Unë e dua grurin, kur ul kryet;
Kur në duar i thërmoj kallinjtë,
Si të kem thërrmuar tërë yjet�
Mësuesi/ja ndërton pyetjet: “Çfarë imazhesh ju krijojnë këto vargje?” (imazhin e bukurisë sublime);
Parashikimet shkruhen në dërrasën e zezë. Mësuesi/ja shënon të gjitha parashikimet e bëra nga ana e
nxënësve. Pas këtyre diskutimeve fillestare, nxënësit do të lexojnë në heshtje tekstin, deri në momentet e
përcaktuara që më parë nga mësuesi, për të nxjerrë fjalët kyç që tregojnë nëse parashikimet e tyre janë të
sakta apo jo�
Ndërtimi i njohurive: Përmes teknikës DRTA mësuesi/ja zhvillon veprimtarinë e të menduarit dhe të lexuarit
të drejtuar, gjatë së cilës nxënësit nxiten të mendojnë e të parashikojnë rreth konceptit që lexojnë.
Shpirti i poezisë agolliane është bota e gjallë, natyra, arat, forca dhe gjallëria e jetës, si dhe dashuria
ndaj traditës.
Shpjegoni mendësinë agolliane për dukuritë e jetës:
E bukur është jo vetëm gruaja apo natyra, por edhe puna�
Ata mendojnë gjatë kohës që lexojnë, parashikojnë dhe mbajnë shënim parashikimet e tyre. Për këtë ato i
përgjigjen 3 pyetjeve:
1� Ç’mendoni se ndryshoi nga koncepti juaj për punën, tokën?
2� Ku ndryshon koncepti juaj për të bukurën në ndryshim me konceptin e Agollit?
3� Si e mendoni tani?
Në mënyrë grafike organizohet kështu:
Ç’mendoni se ndryshoi nga Ku ndryshon koncepti juaj për të bukurën Si e mendoni tani?
koncepti juaj për punën, tokën? në ndryshim me konceptin e Agollit?
1� 1� 1�
2� 2� 2�
Për të plotësuar tabelën, mësuesi/ja bën pyetje, të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve te çështja “a
është i drejtë koncepti agollian?”. Pasi të diskutoni dhe të vendosni se në cilin grup do të qëndroni (“po” ose
“jo”), plotësoni tabelën e mëposhtme duke dhënë arsyet pse Agolli ka këtë koncept�
A është i drejtë koncepti i Agollit mbi të bukurën?

Po, jepni arsyet. Jo, jepni arsyet
66
 
 
 
 
 
Nëpërmjet Pemës së mendimeve mësuesi/ja të ndërtojë informacionet e nevojshme mbi ndikimet e folklorit
në krijimtarinë e Agollit�
Njeriu i Agollit zotëron urtinë dhe zemërgjerësinë e natyrës� Konkretizojeni këtë konstatim sipas mënyrës që
e kuptoni ju�
figuracioni dhe vargëzimi, ligjërimi, stili lirik, satirik, i tema, heronj, gjuha
figurat sintaksore hapur, i drejtpërdrejtë poetike, rrëfimi artistik
mendësitë për dukuritë figura dhe kulte natyra,

thelbësore të jetës mbështetja në folkor
dielli, hëna, stinët
Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar. Në këtë fazë të orës së mësimit nxiten nxënësit të lexojnë poezinë
“Rapsodi”�
Nëpërmjet Ditarit dypjesësh gjeni dhe komentoni vargjet ku përshkruhet shpirti i natyrës së njeriut të lidhur pas
truallit:
Vlerësimi
Gjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja bën një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me
qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa
nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me
qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
Detyra dhe punë e pavarur: Studioni poezinë: “Ëndërr e prerë” dhe zbuloni kuptimin e jetës së njeriut, ëndrrën
dhe realitetin� Shpjegoni titullin? Po ju a keni pasur ndonjë ëndërr të prerë? Nëse po, shkruani mendimet tuaja
në formë eseje përshkruese.
Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja njeh
Tema mësimore: Studim teksti: “Rapsodi”� dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
shpirtin dhe natyrën e njeriut te poezia
“Rapsodi”, duke perceptuar ndikimin
nga folklori dhe origjinalitetin hap pas
hapi�
67

Nxënësi/ja: rapsodi, gurët, dy hejbe,
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer gjurmë, viset�
mekanizmin e brendshëm të funksionimit të lirikës;
• përdor njohuritë gjuhësore e stilistike për të vlerësuar gjuhën dhe
figuracionin e poezisë;
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e vargjeve dhe përdorimin e mjeteve
gjuhësore dhe stilistike;
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.
Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, tabelë, shkumës, fletore etj. Lidhja me fushat e tjera
ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhë shqipe, Muzikë,
Pikturë, Filozofi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimi, pema e
mendimeve, lexim i drejtuar, harta e koncepteve.
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit

Për realizimin e kësaj ore mësimi nxënësit janë parapërgatitur për vijueshmërinë e saj. Nxënësit janë të nxitur
të paraqesin mendimet e tyre për pyetjen e dhënë si detyrë shtëpie� Vlerësojnë njëri-tjetrin, shkëmbejnë
përvoja mbi tri fjalët kyç të poezisë së Agollit: ëndrrës, misionit dhe motivit që përcjell poeti�
motivi
ëndrra misioni
mos vdis:
Notat: pikëllim, të realizojë ëndrrën,
anija (simbol)-detaj ekzotik,
zhgënjim, e të vdesë
lëvizja e jetës,
optimizëm katarsisi shpirtëror
kali-detaj i jetës së vështirë
Në vazhdim përmes leximit të drejtuar lexojmë lirikën “Rapsodi” të dhënë në tekstin e nxënësit.
Ndërtimi i njohurive të reja: punë me grupe ekspertësh, ditar dy-trepjesësh, bashkëbisedim.
Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe pune në nivel ekspertësh (pra edhe brenda grupit
ka ndarje për tipologjinë e detyrës që do u jepet nxënësve). Mësuesi/ja vëzhgon duke vlerësuar.
Grupi I – detyrat
Te shumë tituj të teksteve të Dritëroit motiv kryesor është udhëtimi� Në cilat vargje duket kjo?
Zbuloni fjalën kyç të poezisë dhe vendet ku shtegton kënga?
(Model përgjigje: fjala kyç është hejbe – kuptimi i së cilës është strajcë, torbë: Vargu: mbushe, xha Selim i
Bratit, dy hejbe me këngë labe�)
Rapsodi përcjell një botëkuptim filozofik të jetës, që pohon se njeriu lipset të mbartë me vete traditën me erë
plumb, erë predhë, erë prush, erë brengë, erë dushk e luleshqerrë� Po ju, a mendoni kështu? Nëse ju do kishit
një trastë e do udhëtoni çfarë do merrnit nga trualli juaj?
Grupi II- detyrat

Gjeni vargjet që tregojnë se dëshira më e madhe e rapsodit është të përcjellë këngët, për t’u bërë pjesë
identitare e shpirtit të njeriut dhe për të ruajtur vazhdimësinë� Ç’tregon kjo për shpirtin dhe mendjen e poetit?
Sipas jush, a e kthen fjalën në kult aftësia për të përcjellë këngën dhe kumtin nga brezi i vjetër te brezi i ri?
68
Grupi III – detyrat
Gjeni vargjet ku kënga shpirtëzohet dhe personifikohet. Ndaluni me konkretisht te krijimi i metaforës, funksionin
e saj, përsëritjen e fjalës hejbe dhe funksionin e kësaj përsëritjeje�
Me ditarin dypjesësh, paraqesin fjalët kyç për të realizuar kuptimin e përmbajtjes, zbulimin e temës, gjetjen e risive�
Lirika: Rapsodi
Drejtimi: Bashkëkohor Gjinia: Lirikë
Lloji: Poezi lirike
Burimi i frymëzimit: Kënga
Tema: e shtegtimit, udhës së këngës nga Kuptimi i përmbajtjes: Procesi i shtegtimit të këngës, kalon
visi në vis, nga koha në kohë, nga brezi në nga abstraktja te lënda; nga lënda te shpirtëzimi; nga
brez� shpirtëzimi te personifikimi. Kënga, – emër abstrakt, –bëhet
Motivi: palimpsesti kulturor, që përcillet lëndë konkrete, send i vënë në hejbe-torbë, trastë, strajcë a
përmes kumtit të këngës; valixhja tradicionale e shtegtarit, që shkon mbas karvanit�
transmetimi i traditës përmes fjalës: hejbe- Sendi metaforizohet dhe këngët bien erë plumb, erë predhë,
strajcë� erë prush, erë brengë, erë dushk e luleshqerrë� Në sytë tanë
shpaloset një peizazh jete e lufte� Metafora e këngës shtegton
nëpër një reliev, çukë më çukë, djegur vape� Foljet i mbushe,
i more, i zbraze, i përcolle përcjellin imazhin e veprimit të
relievit, nëpër të cilin udhëton rapsodi� Këngët kanë marrë
bekimin e një bije, që përcillet larg, duke ruajtur vazhdimësinë�
Demonstrimi i rezultateve të arritura: metoda e bashkëbisedimit, diskutim i drejtuar.

Në këtë fazë të orës së mësimit, nxënësit kanë përfunduar punën e tyre në grupet e punës dhe prezantojnë
modelet e përgjigjeve. Mësuesi/ja mund të bëjë ndërhyrje, nëse e sheh të nevojshme.
Pasi kemi ndërtuar tablonë e plotë të zbërthimit të tekstit, diskutojmë për konceptet estetike krijuese�
Risitë, fjalësin e fjalorit poetik, figurat stilistike.
Risitë në formë: lirizmi, muzikaliteti i vargut, Figura stilistike:

forca e imazheve poetike, që përcillet përmes metaforë: shkund gurët, mbushe dy hejbe me këngë
foljeve� labe, erë plumb, erë brengë…binin ato këngë;
kontrast: mardhur bore-djegur vape, i mbushe – i zbraze;
përsëritje: erë, erë
personifikim: shikoni, bija, merrni viset�
Konceptet estetike krijuese shikohen në Fjalësi i fjalorit poetik:
pohimin metaforik të autorit: Paskam marrë leksema që emërtojnë objekte: gurë, qafa e shpatit,
baltën e anëve të Devollit, për ta sjellë në Lidhjen hejbe - strajcë�
e Shkrimtarëve. Fjala e përdorur, togfjalëshi, emra njerëzish: xha Selimi i Bratit – (Selim Hasani,
vargu kanë organizim dhe strukturë, ku shquhet këngëtar i Labërisë)
gdhendja e një ideje të qartë, arrihet mbrujtja e
natyrshme e shqetësimit:
“A ta vërë poezinë në shërbim të ideve të
kohës?”�
Vlerësimi: Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim
identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive, që kanë fituar nxënësit në lidhje me interpretimin e
trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ç’mendim keni ju për valixhen? Pse ju duhet ajo? Çfarë duhet të mbartë për ju?
Shpreheni mendimin tuaj përmes një shkrimi argumentues.
69
Ora I Proverbat, kuptimi dhe struktura e tyre 1. Bisedë mbi të proverbat (fjalet
Ora II Gjëegjëzat e urta) � si kane ndikuar ato ne
zhvillimin e popullit�
2. Interpretohen gjëegjeza te degjuara
nga me te rriturit gjate femijerise
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; proverb, gjëegjëza, fjalë të urta, rimë,
• kompetenca e të menduarit; aliteracion, funksion didaktik, sintaksor�
Nxënësi/-ja:
Ora 1 -kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e
përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së proverbave;
-dallon proverbat, përcakton tiparet dhe vlerat e tyre;
-diskuton rreth lashtësisë së proverbave dhe faktit që është
shumë i vështirë përcaktimi i moshës së tyre;
-analizon veçoritë stilistike dhe metrike të proverbave;
-shpjegon funksionin e figurave stilistike (krahasimi, metafora,
aliteracioni etj�) te proverbat;
ora 2 -kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet
e përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së
gjëegjëzave;
-vlerëson rëndësinë dhe lashtësinë e gjëegjëzave;
-analizon elementet e ndërtimit dhe të formës së gjëegjëzave të
ndryshme, si p.sh.: pyetja në fillim të gjëegjëzës, metaforat, llojin
e vargut, rimën, humorin;
-shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme
të kuptimit, të strukturës dhe të formës së proverbave dhe të
gjëegjëzave�
tekste me gjëegjëza të ndryshme� temat ndërkurrikulare
Arte, Qytetari, Gjuhë shqipe�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh,
përmbledhje e strukturuar, punë në grupe, shkrim i lirë�

Bashkëbisedim:
Mësimi fillon me bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me proverbat , rëndësinë e tyre në formimin
e karakterit të individit dhe vlerësimin që kanë për të. Biseda zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe komenteve
personale.
- Ç’janë proverbat?
- A ndikojnë ato në formimin e karakterit të individit?
70
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë
leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin sipas
udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur� Shënimet në këtë
rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�
- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar:c’janë proverbat , si kanë lindur
dhe si janë zhvilluar zhvilluar ato?
- Pasqyrohet në tabelë një kllaster me kuptimin dhe strukturën e proverbave�
prodhime artistike
lidhen me individualitetin dhe popullore të hershme pjesë e vlerave kulturore
veçori morfologjike të gjuhëve dhe si dhe e ligjërimeve
mbledhës të hershëm ndërtime letraro-gjuhësore

-F Bardhi 1635 Proverbat sintetike, ku përcillet urtësia
-De Rada popullore dhe vizioni për
-Th Mitkoja probleme të jetës
-S Dine
rrëfimi nga vetë autori
Pikëpamja strukturore dhe metrike ose nga vetë personazhet
- Varg i thjeshtë, dy hemistikë të rimuar;
- Me dy vargje të rimuara;
- Me tristikë;
- Me aliteracion në vend të rimës;
- Pyetje retorike;
- Rregulli për jetën apo neni të kanunit
Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë shpjegohen krijimi dhe formimi i proverbave duke nxitur
nxënësit të ilustrojnë me shembuj.

Ushtrimi 1
Çfarë janë proverbat dhe si quhen ndryshe ato?
Ushtrimi 2
Tregoni çfarë karakteri kanë ato dhe çfarë tregojnë proverbat për zhvillimin e popullit që i ka krijuar�
Ushtrimi 3
Me sa lloje i ndajmë proverbat nga pikëpamja strukturore e ndërtimit të tyre?
Ushtrimi 4
Flisni për veçoritë stilistikore të proverbave
Ushtrimi 6
Punë në grupe. Klasa ndahet në grupe të vegjël me nga 3-4 nxënës. Çdo grup do të fokusohet sipas një grupi
të caktuar të fjalëve në fjalor�
Përdorni fjalorin e gjuhës shqipe për të mbledhur sa më shumë proverba� P�sh, te kuptimi i fjalës “gjak” do të
gjeni proverbin “gjaku s’bëhet ujë”�
71
Ora II GJËEGJËZAT
Konkurs
Nxënësit janë informuar një orë më parë nga mësuesi/ja për mbledhjen e gjëegjëzave të ndryshme. Në këtë
fazë do të punojnë me një minikonkurs, ku klasa ndahet në tre grupe e, ku çdo grup ka përgatitur për grupet
e tjera nga pesë gjëegjëza�
Më përfundimin e kësaj faze kalojmë në informacione te përgjithshme që kanë nxënësit për gjëegjëzat
- Ç’ janë gjëegjëzat dhe ç’dini ju për to?
- Pse themi se gjëegjëzat kanë funksion didaktik? Jepni shembuj�

informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin sipas udhëzimeve që
mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur� Shënimet në këtë rast mund të kenë formën
e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�
Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar: Ç’janë gjëegjëzat, si kanë lindur
dhe si janë zhvilluar ato?
lindja e tyre si pasojë e krijime të mirëfillta

metamorfozës së enigmës letrare që nga antikiteti ndërtimi i tyre bazohet mbi
element i intrigës artistike fjalën
funsioni ligjërim metaforik dhe alegorik

Gjëegjëzat
- formë letrare që zhvillon funksion estetik dhe didaktik
të menduarin
- funksion argëtues, ndërtimi
funksion estetik dhe
ironizues dhe moralizues model i ngulitur
didaktik
-formulë pyetëse
-gjuhë metaforike
-në vargje me rimë , pesërrokësh,
gjashtërrokësh dhe tetërrokësh
-aliteracioni

Ushtrimi 1
Çfarë janë gjëegjëzat dhe çfarë funksionesh kanë ato?
Ushtrimi 2
Nga sa vargje përbëhen zakonisht gjëegjëzat? Flisni për ndërtimin e tyre stilistikor�
Ushtrimi 3
Pse themi se gjëegjëzat kanë funksion didaktik? Argumentoni përgjigjen tuaj�
Vlerësimi:
të njohurive�

Bëni një ese argumentuese me temë: “Proverbat dhe gjëegjëzat, dëshmi e forcës së mendimit” (mund të
përdoret dhe si detyrë portofoli)
72
Tema mësimore: Raporti mit-këngë legjendare-përrallë (2 orë ) Situata e të nxënit:
Bisede mbi mitet� Legjendat dhe
përrallat�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; mit, legjendë, këngë, strukturë
• kompetenca e të menduarit; poetike, zotat, karakter, dukuri,
• kompetenca qytetare; metamorfozë, murosje, vëllai i vogël,
• kompetenca personale� rinjohje�
Nxënësi/-ja:
përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së
legjendave;
- kupton domethënien e vërtetë të legjendave dhe të këngëve
legjendare, duke lexuar poshtë ngjarjeve dhe duke kuptuar
simbolikën e tyre;
- përcakton tiparet e legjendave;
- analizon llojet e legjendave dhe veçon tiparet e secilit lloj�
temat ndërkurrikulare.
Histori, Qytetari, Arte, Filozofi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diskutim mbi njohuritë paraprake, di/dua të di/ mësova, ,
ditari dypjesësh në tekst duke përdorur teknikën INSERT�� punë në grupe

Mësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Më pas kalohet në diskutimin e situatës së të
nxënit mbi mitet dhe legjenda:
Ç’dini për mitet? Jepni shembuj�
Po legjendat, çfarë janë? Interpretoni një legjendë, e cila ju ka mbetur në mendje.
Bëhet një përmbledhje e strukturuar nga mësuesja dhe u jepet detyrë nxënësve të lexojnë materialin.
√ + ?
Njohuritë e reja që Njohuri të marra Njohuri të reja që i Njohuri të reja që i ka
merren dhe nuk kanë më parë mëson ndryshe nga sa i të paqarta
paqartësi ka kuptuar më parë
73
1. Cilat janë elementet që lidhin legjendën me mitin dhe përrallën?
2. Cili personazh zë vendin kryesor te miti, cili te përralla dhe cili te legjenda?
3. Pse themi se miti depërton te legjenda dhe përralla, ndërsa këto të fundit nuk depërtojnë dot te miti?
Jepni shembuj të elementeve që kalojnë te legjenda dhe përralla.
4. Çfarë janë këngët legjendare? Si quhen ndryshe ato?
Ditari dypjesësh:
Koncepti Komenti
Mit
Legjendë
Përrallë
Këngë legjendare
Këngët legjendare të metamorfozës
Këngët legjendare shoqërore
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Di/Dua të di/Mësova:
Përmblidhen informacionet e nxjerra dhe shkruhen në dërrasë duke plotësuar kolonën e tretë “Mësova”
ORA II
Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime, për të
Ushtrimi 1
Cilat elemente e lidhin legjendën me mitin dhe përrallën?
Ushtrimi 2
Thoni cili ‘’personazh’’ zë vendin kryesor te përralla dhe te miti?
Ushtrimi 3
Pse themi se miti depërton te legjenda dhe përralla, ndërsa këto të fundit nuk depërtojnë dot te miti? Jepni
shembuj të elementeve që kalojnë te legjenda dhe përralla
Ushtrimi 4
Ç’janë këngët legjendare? Si quhen ndryshe ato?� Në sa grupe i ndajmë këngët legjendare? Mbi çfarë
kriteresh bëhet kjo ndarje?
Ushtrimi 5
Ku dallojnë baladat e Mesjetës europiane nga këngët legjendare ballkanike?
Punë në grupe
Formohen grupe të vogla deri në pesë nxënës, për të punuar mbi:
a) këngët legjendare të metamorfozës në folklorin legjendar;
b) përralla që përmbajnë shndërrime metamorfozike;
c) cilat janë elementet dalluese midis tyre?
Shënim; Nxënësit brenda grupit ndajnë detyrat e gjithsecilit mbi pikat e dhëna.
Vlerësimi:
të njohurive�
Pse këngët legjendare të metamorfozës janë më pak të njohura ditët e sotme? Argumentoni përgjigjen tuaj�
74
Fusha:Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XII
Tema mësimore: Ritet e flijimit. Balada e murimit Situata e të nxënit:

Interpretim i baladës se Rozafës�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; riti, sakrifikim, shpirtëzim, murim, themel,
• kompetenca e të menduarit; ritual, baladë, Rozafa�
Nxënësi/-ja:
- përcakton tiparet e këngëve legjendare;
- përshkruan ritin e flijimit, i cili është në qendër të këngëve
legjendare të murosjes, që nga antikiteti deri në ditët tona
- analizon ekzistencën e legjendës së murimit në vende të
ndryshme të botës;
- krahason legjendën e murimit në Shqipëri me legjendat e
murimit në vendet ballkanike;
- krahason variantet e ndryshme të legjendës së murimit në
Shqipëri;
- analizon dhe vlerëson personazhet e kësaj kënge, si dhe
përshkruan simbolikën që ata mbartin;
- diskuton rreth interpretimeve të ndryshme të legjendës së
Rozafës�
Burimet: teksti shkollor, veprat letrare, balada të murimit (mund Lidhja me fushat e tjera ose me temat
të sigurohen nga biblioteka e shkollës), interneti� ndërkurrikulare:
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, llaster, mbajtja e strukturuar e shënimeve,
diskutim�

Mësimi fillon me diskutimin dhe vlerësimin e detyrës së shtëpisë. Më pas në video-projektor mësuesi/ja ka
përgatitur sekuenca nga filmi “Balada e Rozafës”.
Bashkëbisedim:
Më pas kalohet në bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me baladat, ritet e flijimit dhe
konkretisht për Baladën e murimit. Biseda zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe komenteve personale.
- Ç’dini për ritet e flijimit? Përse lindën ato? Përmendni shembuj.
- Po baladat e murimit çfarë janë? Përmendni shembuj.
- Ku dallon riti i flijimit nga Balada e murimit?

mund t’u japë mësuesja apo në varësi të aftësive të tyre për të përmbledhur informacionin� Shënimet në
këtë rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�
75
- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar: ç’është riti i flijimit, si ka lindur
dhe si është zhvilluar ai?
Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë, shpjegohen baladat e murimit, varianti shqiptar dhe ai
ballkanik duke nxitur nxënësit të ilustrojnë me shembuj.
Riti i flijimit, sakrifikimit

- riti më i lashtë i njerëzimit, ku nuk shfaqen shenja tipike të kulturave të ndryshme;
- pasqyron stadin kur njeriu e konsideronte natyrën si qenie të gjallë, ku hapja e themeleve të ndërtesave
konsiderohej lëndimi i pabesë ndaj natyrës;
- bir i natyrës që solidarizohet me dhimbjen te tokës mëmë, të cilës i ka shkaktuar plagë me hapjen e themeleve;
- me anë të ritit të murimit njeriu realizonte komunikimin me natyrën dhe universin, krijonte gjuhë dialoguese.
Balada e murimit
- në themel të ndërgjegjes estetike ka plakun e urtë apo klerikun, si mbartës i urtësisë hyjnore, ku komunikon
nëpërmjet një dialogu që formalisht ka të gjitha tiparet e komunikimit të jetës së përditshme;
- hapësira e shenjtëruar përputhet me qendrën e botës;
- koha e ritualit përkon me kohën mitike të flijimit të gjithçkaje;
- shfaqet hyjnizimi i aktit të ndërtimit;
- akti i murimit në hapësirën ballkanike lidhet me përsëritjen e aktit kozmik të krijimit, par murosja projektohet në
një kohë mitike (na ishte njëherë);
- secili ritual i murimit shfaqet në hapësirë të shenjtëruar dhe në një kohë të shenjtë. Në Ballkan është tipike
ruajtja dhe mbartja edhe në ditët e sotme të ritit të flijimit, bazuar në këtë zakon, preja e flijimit nuk është më njeriu,
por kafsha;
- vështirë të përcaktohet se kur u krye shndërrimi nga miti te riti apo nga riti te zakoni, janë dashur shumë shekuj,
ku në njërën nga këto faza lindi dhe balada e murimit;
- balada e murimit, shkallë e zhvillimit njerëzor dhe poetiko-metafizik, interpretim dhe përkthim i ritit të flijimit,
sakrificës për krijimin, sakrificës për të mposhtur dhe fituar njëkohësish natyrën, tokën, zotat, Zotin.
- ka lindur si tekst artistik në Mesjetë, ku paraqitet nëpërmjet një strukture të shumëfishtë, e cila përbëhet nga
mitologjia, mendimi magjik antik, gjeneza biblike dhe dogma kristiane.
Balada e murimit në Ballkan

- shenjat etnike kulturore lidhen kryesisht me praninë e disa perceptimeve të ndryshme për botën, me praninë e
modeleve kulturore specifike të etnisë sonë dhe në praninë e gjurmëve gjuhësore;
- shenja e parë e baladës sonë te murimit është qendra e sakralizuar, pra ura, kështjella apo manastiri. Te shqiptarët
simboli zotërues është kështjella, ndërsa te kulturat e tjera ura ose manastiri;
- varianti shqiptar ka shenja të një vjetërsie më të madhe, ku forcohen shenjat mitike dhe ato të gjenezës biblike,
më shumë se sa shenjat e dogmës kristiane, pra kemi zotërim të modelit arkaik pagan;
- vjetërsinë e variantit shqiptar e përforcon dhe mungesa e mbishtresave kulturore të mëvonshme;
- dallimet i shohim dhe te struktura tekstore dhe te elementet e tjera të ligjërimit, ku ligjërimi shqiptar ka një
strukturë tekstore më të shtrirë, me më shumë hollësi dhe vizatime, këto tipare e kanë burimin të qarkullimi i
baladës brenda të njëjtit shtrat kulturor dhe estetik që ka qarkulluar edhe Epika legjendare shqiptare. Variantet e
tjera janë më sintetike;
-vargjet janë përgjithësisht heterogjene, poetika e dialogut është më e pranishme të varianti shqiptar.

76
- Ku dallon riti i flijimit nga Balada e murimit?

- Ku dallon varianti shqiptar i baladës së murimit me variantet ballkanike? Pse themi se varianti
shqiptar mund të jetë më i vjetri?
- A ka rit të flijimit në zonën tuaj, i cili vijon të jetë aktiv dhe në ditët tona? Sillni shembuj se si kryhet
ky ritual.
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe për përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e

Bëni një ese argumentuese me temë “Kompleksi i Rozafës në shoqërinë shqiptare”�
Tema mësimore: Këngët legjendare te rinjohjes Situata e të nxënit:
Interpretim i këngës se Ymer Agës�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; këngët legjendare të rinjohjes, vëllai i
• kompetenca e të menduarit; vogël, motivet e rinjohjes, variante,
• kompetenca qytetare; shtresëzimi islam, forma dialektore,
• kompetenca personale� strukturë, detaje�
Nxënësi/-ja:
- përshkruan fabulën e këngëve të rinjohjes;
- analizon sfondin historik në të cilin janë krijuar variantet e
ndryshme të këtyre këngëve;
- diskuton rreth motivit të rinjohjes në folklorin e vendeve të
ndryshme, si dhe në vepra të ndryshme të shkrimtarëve të
ndryshëm;
- analizon variantet e ndryshme të këngëve të rinjohjes në
folklorin tonë;
- diskuton rreth varianteve të ndryshme të këngëve të
rinjohjes së burrit me gruan në folklorin tonë, përfshirë edhe
variantin arbëresh�
Burimet: teksti mësimor, tabela e zezë ose flipçart, biblioteka e Lidhja me fushat e tjera ose me temat
shkollës, interneti� ndërkurrikulare:
Arte, Histori, Gjuhë shqipe�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimi, ditari tri-
pjesësh, diskutim�
77

Lexohen dhe diskutohen detyrat e shtëpisë. Nxënësit kanë gjetur dhe ilustruar me shembuj këngë
legjendare të rinjohjes, disa karakteristika të tyre, si: vërtetësia, tema aktuale, ndarja, largësia�
Stuhi mendimesh:
- Ç’dini për këngët legjendare të rinjohjes?
- Çfarë keni lexuar për to?
- Si ndërtohet fabula e tyre?
- Përmendi disa prej tyre?

Nxënësi ndërton një ditar tri-pjesësh dhe përmbledh tiparet dhe llojet e këngëve legjendare të rinjohjes.
Këngët legjendare të rinjohjes Përmbledhje/sqarim Komenti i nxënësit

Tiparet - përbëjnë ciklet më të pasura të
• i përkasin të njëjtës familje, fisi; krijimtarisë folkloristike;
• ndarja nga familja shoqërohet me - rinjohja pas një periudhe të
harresën; gjatë është një proces dramatik
• lufta, arsyeja e ndarjes; ndjenjash dhe marrëdhëniesh;
• largësia hapësinore dhe kohore, - në Mesjetë motivi i rinjohjes është
ribashkimi, janë përbërësit kryesorë të mbizotërues në gjithë folklorin;
varianteve poetike; - në kohët moderne prania e këtij
• këngët shoqërohen me shpërthime motivi lidhet me fuqinë emocionale
emocionale; dhe intriguese që mbartin
• motivet e rinjohjes datojnë që nga elementet, largësia, malli, rinjohja�
Odiseja, me Penelopën, Enea i Virgjilit
Rinjohja e burrit me gruan - midis dy varianteve, atij arbëresh
dhe atij shqiptar;
- dëshmi është shtresa kulturore
dhe onomastike;
- “Kostandini i vogëlidh” -arbëreshët
e Italisë, më 1737;
- Kënga e Ymer Agos – Toskëri;
- Kënga e Aga Ymerit – Gegëri;
- strukturë arketipale �
Rinjohja e vëllait me motrën - vëllai heroi kryesor, kthimi nga
lufta;
- heroi ia blen motrën të shoqit dhe
kërkon të martohet�
Rinjohja e vëllait me vëllanë - fati i dy vëllezërve që jeta i ka
ndarë;
- ndërthurje e patoseve;
- sistem shenjash me spektër të
gjerë, shenjat qiellore, trupore dhe
simbolika e numrave�
78
Nxjerrja
A. Lidhjaemepërfundimeve:
njohuritë e mëparshme
Mësuesi/ja ngre çështjet për diskutim, duke u përqendruar te:
- Kushtet historike mbi të cilat janë krijuar këngët e rinjohjes�
- Variantet e këngëve legjendare�
- Cilat janë elementet që mundësojnë rinjohjen mes protagonistëve të këtyre këngëve?
- Interpretoni dallimet mes dy varianteve të këngës së rinjohjes së burrit me gruan, mes “Kënga e Ymer
Agos” dhe “Kënga e Aga Ymerit”�
- Ritregoni strukturën arketipale që kanë këngët e rinjohjes së burrit me gruan�
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për detyrën e realizuar në shtëpi, për njohuritë mbi këngët legjendare të rinjohjes, për
përgjigjet për pyetjet që ngrihen, si dhe për reflektimin mbi krijimin e tyre.

Detyrë: Sillni këngë legjendare të vendeve dhe krahinave të ndryshme�
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla: VI Klasa: XII
Ora 1 Këngët legjendare të vëllait të vogël� Interpretimi i këngës “Konstandini dhe
Ora 2 Rinjohja e vëllait� Variantet e ndryshme të kësaj kënge� Doruntina”�
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; vëllai i vogël, këngë të rinjohjes, balada,
• kompetenca e të menduarit; variante, skena vajtimi, tabu, martesë,
• kompetenca qytetare; largësi, motivi, incest�
Nxënësi/-ja:
- përshkruan fabulën e këngëve të rinjohjes së motrës më të
vëllanë;
- diskuton për praninë e një incesti të pakryer në shtratin e
kësaj kënge;
- krahason variantet e vendeve të tjera me variantet e folklorit
tonë për këngën e vëllait të vogël;
- diskuton rreth interpretimeve të ndryshme të motiveve të
legjendës së Konstandinit dhe të Doruntinës (martesat jashtë
fisit, mbajtja e besës etj.);
- diskuton rreth martesës jashtë fisit dhe se si trajtohet ky fakt
në legjendën e Konstandinit dhe të Doruntinës�
Burimet: teksti shkollor, veprat letrare (mund të sigurohen nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat
biblioteka e shkollës), interneti� ndërkurrikulare:
Arte, Histori, Filozofi, Gjuhë shqipe.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimesh, organizues grafik, diskutim.
79
Mësimi fillon me shfaqen e një sekuence filmike të teatrit “Kush e solli Doruntinën”.
Stuhi mendimesh:
Diskutohet mbi pyetjet e ngritura:
- Ç’është besa (fjala e dhënë)?
- A kultivohet ajo?
- Jetojmë në një botë kaotike, a i ka qëndruar kohës dhe ndryshimeve besa e shqiptarit?

Në vazhdim të orës së mësimit, me anë të teknikës lexim i drejtuar kërkojmë nga nxënësit të ndërtojmë
hartën e këngëve legjendare të vëllait të vogël dhe interpretimin e saj�
Këngët legjendare
Këngët legjendare të vëllait Kënga e vëllait të vogël në Interpretimi shoqëror i këngës
të vogël folklorin shqiptar së vëllait të vogël
- disa variante të folklorit - një nga krijimet më të studiuara të - balada e besës së shqiptarit
europian; folklorit tonë, është studiuar nga është motivi kryesor;
- në kulturën shqiptare shfaqet Morici, Shamu, Dora d’Istria; - drama që shkaktohet në mesin
varianti prototip, origjinal - libri “Këngët popullore legjendare” e bashkësisë njerëzore nga
dhe me tipare të vjetra si në 1955 nga Qemal Haxhihasani, ku martesat endogamike;
motiv, ashtu dhe në veshjen sipas tij ekzistojnë katër variante - thyerja e tabusë së martesës
artistike; kryesore: brenda fisit me martesën jashtë
- në folklorin europerëndimor a� varianti arbëresh “Konstandini dhe fisit;
kemi si variant të kësaj Gerantina” - vend të rëndësishëm zë motivi i
kënge poemën “Loenorë”; b� varianti i Shqipërisë së Jugut mbajtjes së fjalës;
- motivet dhe variantet e “Konstandini dhe Dhoqina” - motivi i shmangies së incestit,
vjershërimit popullor, dukuria c� varianti i Shqipërisë së Mesme i cili shkon paralel me atë të
e mistifikimit të folklorit që d� varianti i Malësisë së Veriut shmangies së endogamisë�
ndodhte në romantizëm� - shtresa kulturore dhe kuptimore
- te “Leonor” çifti janë dy të islame janë mbivendosur në dy
dashuruar të parët, pa cenuar variantin
- në variantin shqiptar janë autokton;
vëlla e motër, i cili është - ngjarjet me gjuhë të thjeshtë por
i ngjashëm me variantet plot me skena dhe dialog dinamik;
ballkanike, serbe, bullgare, - ndikojnë në jetën shpirtërore të
kroate dhe maqedonase� popullit�

Bashkëbisedim, vëzhgim, punë e pavarur
Për të realizuar këtë moment të orës së mësimit, ftojmë nxënësit të njihen me rubrikën Provoni njohuritë
tuaja
1. Çfarë ndryshimesh ka mes variantit shqiptar të këngës legjendare dhe poezisë ‘’Leonorë’’?
2. Në sa variante e gjejmë këngën legjendare të vëllait të vogël në folklorin shqiptar? Flisni për dallimet mes tyre�
3. Cili është motivi kryesor mbi të cilin është ngritur legjenda e vëllait të vogël?
4. Flisni për motivin e fjalës së dhënë� Pse themi që interpretimet shkencore që e quajnë këtë balada e besës
së shqiptare nuk janë të sakta? Argumentoni përgjigjen tuaj�
80
Vlerësimi: Organizimi i orës së mësimit
Nxënësi
A. Lidhjavlerësohet për pjesëmarrjen
me njohuritë e mëparshme aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve.
Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënime specifike për
nivelet e të nxënit.

1. Çfarë tregon kalimi nga endogamia te ekzogamia? Gjeni informacione nëse “Kanuni i Lekë Dukagjint’’ e
lejon martesën endogamike�
2. Interpretoni dhe diskutoni shprehjen e psikanalistit Z� Frojd: “Krijimi i tabusë së incestit është akt qytetërues”
Tematika: Epika Situata e të nxënit 1: Nxënësi/ja zbulon
Tema mësimore 1: Folklori dhe Ismail Kadare kënaqësinë e të lexuarit të baladës
Tema mësimore 2� Studim teksti: Kush e solli Doruntinën të shkrirë brenda romanit dhe bëhet i
vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e
perceptimit të jetës dhe vdekjes�
Situata e të nxënit 2. Nxënësi/ja
vlerëson krijimtarinë si mjet kyç për
të pasuruar botën emocionale, për të
zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit
kritik�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Fjalët kyç:
Nxënësi/ja: gojëdhëna, vajtocat, besa, nata,
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive duke dhënë dhe udhëtimi, enigma, fantazma, hetuesi,
marrë informacion; rebeli, ekzistencë, kohë paralele,
• njeh dhe vlerëson baladën e rimodeluar në romanin e realitet paralel, dyzimi, vdekja�
Kadaresë;
• aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit;
• diskuton rreth vlerave, strukturës, nëntekstit dhe rëndësisë
së veprës;
• zbulon mjetet me të cilat autori realizon ardhjen e Doruntinës
dhe zbulon mesazhin që përcjell;
• përdor strategjitë e duhura për të përmbushur qëllimin që ka
dhe, për të tërhequr vëmendjen dhe interesin e audiencës,
respekton kohën gjatë të folurit�
Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i mitologjik, legjenda dhe balada, Lidhja me fushat e tjera ose me
foto� temat ndërkurrikulare:
Gjuhë shqipe, Arte, Histori, Qytetari�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedim, studim teksti, ditari i të nxënit, lexim dhe
pyetje, mendo, puno dyshe, tregoju të tjerëve�
81
Pjesa e parë e orës (45 minuta)
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar.
Në fillim të kësaj ore mësimi nëpërmjet bashkëbisedimit mësuesi/ja kontrollon njohuritë mbi baladat� Parafrazimi
ndihmon shumë që gjatë kësaj ore vëmendja t’i kushtohet analizës dhe komentit të vetë tekstit letrar dhe
veçorive që ai paraqet. Nxit nxënësit të diskutojnë në klasë e të shprehen për funksionin, për filozofinë e jetës
dhe për aspektin kulturor që mbart balada�
Ndërtimi i njohurive të reja: Mendo, Puno dyshe, Tregoju të tjerëve, bashkëbisedim.

Përmes teknikës Mendo, Puno dyshe, Tregoju të tjerëve, nxënësit të reflektojnë mbi tekstin dhe u japin
formë mendimeve të tyre� Për realizimin e kësaj teknike, mësuesi shkruan ose përgatit me parë disa pyetje
dhe kërkon nga nxënësit që të japin përgjigje me shkrim rreth tyre.
Për të pasur përgjigje sa më të sakta, nxënësit punojnë me tabelën e mëposhtme me tri pjesë, mësuesi/ja nxit
nxënësit të kërkojnë, diskutojnë. Kolona e fundit është e mësuesit/es, i cili/e cila në fund të përgjigjeve të
nxënësve, jep mendimet mbi përgjigjet që kanë dhënë nxënësit. Në përfundim, çdo grup dysh përfaqësohet
me një diskutim, ku prezanton idetë dhe komentet e veta rreth përgjigjeve për pyetjet e dhëna�
Gjatë kësaj teknike, punohen pyetjet e mëposhtme:
Pyetja Përgjigjja e nxënësit Përgjigjja e duhur
82
Ç’përfaqësojnë Subjekti ecën në dy linja paralele:
në vetvete Ritregim i historisë së familjes së Vranajve, me epilogun e saj të
subjekti, tmerrshëm (nga e shkuara në të tashmen�)
rrëfimtari? Hetimi i Stresit mbi të vërtetat (nga e tashmja në të shkuarën), kjo
Ç’pozicione krijon antitezë në rrjedhën kohore të përdorur nga autori�
marrin ato për Rrëfimtari: ndërlidhës dhe përçues i mesazheve nga e shkuara
të realizuar një në të tashmen dhe në të ardhmen�
vepër letrare? Rrëfimi: është në vetën e tretë
Ligjërimi është bashkëkohor në gjuhë dhe në terma� Stresi heton
Ç’veçori ka sipas parimeve të kriminalistikës afër metodave të psikanalizës
ligjërimi? frojdiane�
Modernizon karakteret letrare: a) në mendime; b) në ndjenja; c)
Cilin prej
në dije; e) në synime; f) në mjedis� Siguron vazhdimësinë�
varianteve
ARAPI, Fatos� “Këngë të moçme shqiptare”, Tiranë 1986, f� 18� Ai
të Këngës
dallon tri grupe të përcaktuara për baladën e vëllait të vdekur në
legjendare të
traditën gojore: “Kënga e Halil Garrisë (Vëllezërit vdesin nga lija
vëllait të vogël
e bardhë. Ata i zë mallkimi i motrës që e martuan larg dhe malli i
ka shfrytëzuar lotëve të motrës e qon Halilin prej varrit të mbajë fjalën e dhënë);
Kadare? Kënga e Dhoqinës (nis me një varg prelud “Ditën e Pashkës së
Përmendni Madhe”, vdekjen e shkakton stëhia, gjarpri mitologjik dhe nëna e
variante të mbetur vetëm mallkon djalin e saj që u bë shkaktar i martesës
ndryshme� larg. Konstandini ngrihet nga varri për t’i mbajtur nënës besën e
dhënë); Kënga e Konstandinit e Garentinës (këngë e fisnikëve,
vëllezërit fisnikë vdesin në luftë dhe në ditën e pëshpëritjes së të
Çfarë vdekurit, nëna shkon nëpër varret e bijve dhe u ndez nga një qiri,
ndryshimi te varri i Konstandini nëna ndez dy qirinj dhe i kujton atij besën që
ka romani ia ka dhënë�
i Kadaresë a� Ndryshimi qëndron në misterin e ardhjes së Doruntinës, aty zë
nga Kënga fill dhe hetimi i Stresit, nëna dhe e bija vdesin të dyja, si në baladë.
legjendare e b. Peripecitë e hetimit ndërtojnë trupin e rrëfimit.
c. Konflikti mes kishës bizantine dhe asaj romake.
vëllait të vogël:
d� Letra e shkruar nga Doruntina për bashkëshortin�
e� Përveç tri emrave të personazheve: Doruntina, nëna dhe
Konstandini, të gjithë emrat e personazheve të tjera janë të trilluar etj�
83
Janë 3 skeda që përzgjidhen në mënyrë fakultative nga vetë nxënësit. Secila nga skedat vlerësohet me 4 pikë.
Në skedë mësuesi/ja vendos pyetje të ndryshme për t’u zbuluar nga nxënësi.
Skeda e parë: Zbulo figurën letrare:

të ftohtë nga tmerri e nga zia, kanë parë, përjetuar gjëra të rënda� (metafora);
Mjegull kaltëroshe, boshësi e pashpresë, (epitet metaforik)
Skeda e dytë: Si i zhvillon Kadareja personazhet ekzistuese të baladës� Çfarë u heq, çfarë u shton?
Doruntina Stresi Konstandini
Pa Doruntinën s’ka intrigë� Hetuesi që nuk beson në fantazma. Ai shkel të gjitha ligjet�
Skeda e tretë: Të kujt janë këto sy?

Sy të ftohtë nga tmerri e zija, sy të pakuptueshëm; sy që vështrojnë drejt, sy që kërkojnë� (të nënës)�
Sy që pohojnë, sy të palëvizshëm, sy bosh dhe të pashpresë, sy të zbrazur nga gjithçka, sy që lotojnë, që e
bënin fytyrën e saj më të largët, sy të zmadhuar jashtë mase� (Të Doruntinës)�
Ora e dytë: Demonstrimi i rezultateve të arritura.

Njohuritë e reja do të sjellin një element tjetër të veprës që ka të bëjë me simbolikën e baladës dhe me
nëntekstin� Materiali mësimor është në tekst, por ai mund të pasurohet ose të shtjellohet edhe në forma të tjera
sipas mundësive që kanë nxënësit, ose edhe mësuesi/ja.
Ndërtimi i njohurive të reja: metoda e bashkëbisedimit, puna me grupe, diagrami i Venit, ditar dypjesësh.
Në fragmentin e shkëputur nga romani, vajtocat përftojnë ndodhinë e së pamundurës, nga mallkimi i nënës,
mosmbajtja e besës, ngritja nga varri, dëshmia e ngritjes, dialogu mes vëllait dhe motrës rrëfyer nga vajtocat,
udhëtimi i të vdekurit me të gjallën, mbërritja pranë shtëpisë, ikja e Konstandinit, vdekja e mëmës dhe e bijës,
varrimi dhe nisja e thashethemnajës: një i vdekur ishte ngritur nga varri për të mbajtur fjalën që i kishte dhënë
nënës, se do t’ia sillte vajzën e martuar larg, kur ajo të kishte nevojë�
Për të realizuar ndërtimin e njohurive të reja, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe pune, duke i nxitur në
bashkëpunim� Çdo grupi i jepen detyrat përkatëse�
Grupi I: Detyrat�
Të reflektojmë mbi kuptimin, ushtrimi 1 dhe 2, faqe 103.
Grupi II: Detyrat�
Ushtrimi 3 dhe 4, faqe 103�
Grupi III: Detyrat�
Ushtrimi 5 dhe 6, faqe 103�
Veprimtari e pavarur: Në pjesën e dytë të orës së mësimit përdorim teknikën Ditari dy ose tri pjesësh, kjo
në varësi të rolit që do të luajë mësuesi dhe në varësi të nivelit të klasës�
Kjo teknikë do të përforcojë njohuritë dhe konceptet e trajtuara gjatë pjesës së parë të mësimit. Mësuesi/ja
duhet të ndalet tashmë te simbolika e baladës, modifikimi i saj dhe te gjuha e figurshme.
Ai/Ajo paraqet një tabelë dhe nxit nxënësin të mendojnë: Pse Konstandini quhet rebel? Çfarë detyrimesh ka ai
ndaj ligjeve të moralit, ligjeve të mirësjelljes, ligjeve të politikës? A i thyen ligjet e kufijve njerëzorë Konstandini?
ligjet e moralit
+
ligjet e mirësjelljes Konstandini, Rebeli
+
84
ligjet e poltikës
85
Diskutim: Mësuesi/ja nxit nxënësit të kuptojnë rrëfimin e autorit në ndërtimin e enigmës. Teknika Ditari
trepjesësh, përmes të cilit nxënësit në grupe pune diskutojnë për thënien, komentojnë dhe në fund përballen
dhe me komentin e mësuesit/es për çdo koment të tyrin.
Citati Komenti i nxënësit Komenti i mësuesit
Pse vetë Kadare thotë: Të gjitha

pyetjet që janë bërë prej lexuesve,
se kush e solli Doruntinën, nusen
e martuar larg që kërkonte besojë
se e ka sjellë vëllai i vdekur, më
kanë torturuar së pari mua vetë.
Minitest. Me anën e veprës së tij “Kush e solli Doruntinën”, Kadare synoi:

a) tjetërsimin e baladës; b) pasqyrimin me vërtetësi të saj; c) identitetin kombëtar; d) zgjimin e kureshtjes
për motivin e ringjalljes�
Vlerësimi: Gjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për
përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar
nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime
specifike për nivelet e të nxënit.
Detyra: Zhvilloni me shkrim temën e mëposhtme: Shenjtëria e një kombi nis me pranimin e identitetit.
Informacion plus: Analizë, realizuar nga Dr. Ermira Ymeraj
Studim ndihmës për mësuesin: Kush e solli Doruntinën

Njohja dhe kuptimi
Roman që metaforizon njëherësh disa kohë� E ngjashme me estetikën moderne simbolizuese�
Rrëfimi Nëpërmjet analogjisë, simbolikës dhe alegorisë, marrin disa kuptime, prandaj romani ofron lexime
të ndryshme�
Leximi i parë: është leximi i fabulës dhe kohës historike konkrete.
Leximi i dytë: afrohet përmes analogjisë dhe simbolikës, duke përfituar një kohë të dytë, që nënkupton
kohën komuniste. Leximi kryesor është leximi analogjik dhe simboliko-alegorik për sistemin.
Fabula është dytësore: Fabula e pabesueshme bën që të bashkëjetojnë të gjallët me të vdekurit� I vdekuri
ngrihet nga varri dhe ngjitet në botën e të gjallëve, duke e shtrirë veprimin në një hapësirë të veçantë dhe
kohë të veçantë, - koha e pasvdekjes� Fabula: Është më e shtrirë se subjekti, sepse përfshin: vetëm baladën
si parahistori, përfshirjen e Stresit në hetim (nënkuptohet nga titulli), rikthim në pikën fillestare, sepse balada
riaktivizon mesazhin “te bashkoheshin dhe të sigurohej vazhdimësia”� Ringjallja e të vdekurit është profeci
groteske dhe e fuqishme�
Kuptimi: titulli Kush e solli Doruntinën është titull retorik� Detajet: Kush e solli Doruntinën – titull me sintaksë
pyetëse, pa intonacion pyetës, do të thotë se lexuesi e di përgjigjen. Autori merret me thelbin e arsyeve a) Pse
është krijuar? b) Pse ka jetë balada? Mekanizmi që e krijoi është ende gjallë, se shqiptarët si komb janë ende
në udhëkryq�
Ringjallja: 1) është veprim kyç i librit, rëndësishme është se si e ringjall ai; 2) me ç’fuqi shpirtërore erdhi prej
andej, nga ku nuk ka kthim, duke u barazuar me Krishtin� Motivi i ringjalljes, i kalimit nga vdekja në jetë
86
(shtrati i hershëm pagan i kulturës autoktone)�
Mesazhi: 1) Fuqia e njeriut e barabartë me atë të hyjve; 2) besimi në ringjalljen e energjisë, shpirtit, në
një kohë kur rreziku i shuarjes së individit në bashkësi është i pranishëm, (kjo është joshja e autorit, e
nëndheshmja�)
Risitë tematike: kalimi nga ringjallja biblike te ringjallja laike është hap ndoshta po aq i madh sa rrëmbimi i
zjarrit të perëndive�
Pohimet: 1� Kapiteni Stres pohon se: Doruntinën e solli fjala e dhënë� 2� Moralistët: Doruntinën e solli besa
shqiptare; 3� Priftërinjtë: Doruntinën e solli një aventurier dashurie�
Thelbi i ardhjes: Doruntinën e solli Rilindja, era e fuqishme e ndryshimeve të saj, tronditja e moralit të
Mesjetës, kërkimi i një dhiate te re humaniste, rebelizmi i mendjeve të fuqishme të kësaj epoke për t’i dhënë
njeriut mundësi të reja�
Kuptime sublime: Përpjekja e shqiptarëve për t’u bërë zotë të vetes, për të mbërritur te Shën Njeriu�
Studim i personazheve
Tiparet e Konstadinit: Ringjallja ndodh sipas një balade laike vendase�
Konstadini:
1) është Mesi për bashkatdhetarët;
2) ai mbërriti të parealizueshmen dhe u ofroi njerëzve madhështinë;
3) u kthye nga vdekja;
4) e mundi vdekjen;
5) është fryt i energjive shpirtërore të madha�
Te pathënat (nënteksti);
Legjenda e Doruntinës është konkluzion i një epoke historike, (krushqia me familje të largët), tregon lëvizje të
sigurt në hapësira kontinentale, shqiptarët ishin pjesë e integruar e kësaj bote, kishin aristokratë dhe martesat
bëheshin me familje të të njëjtit nivel shoqëror, romani predikon hapjen�
Mesazhi i Konstandinit
Thirrje për rilindje morale, mesazhi filozofik gjithëkohor e i gjithanshëm. Mekanizmi i krijimit të legjendës janë
“vajtocat” (gra te thjeshta), përfaqësuese të artit të pavdekshëm� Nisin ligjërimin që prek pjesë të ndryshme të
ngjarjeve�
Vajtocat:
Në fillim të ngjarjes, tregojnë kohën kur familja e Vranajve ishte e lumtur; për lëkundjet rreth martesës së
Doruntinës; për premtimet e Kostandinit; për udhëtimin e frikshëm mbi kalë, i gjalli dhe i vdekuri.
Stresi:
1� është kapiten i një konteje te Arbrit (nëpunës i perandorisë Bizantine);
2� ka detyrë ruajtjen e rendit nga keqbërësit:
3� merr vesh kthimin e çuditshëm të vajzës së vetme të Vranajve;
4� dyshimi për një krim;
5. plaka dhe Doruntina në prag të vdekjes – e pabesueshmja;
6� vdekja, e cila merr me vete të vërtetën;
Vetitë: racional – i ftohtë – vëzhgues,
Veprimet: kërkon dhe mbledh informacione, për të cilat dyshon dhe disa prej tyre i quan mashtrime�
Analizon: variantet e ndryshme për të zbuluar enigmën�
Doruntina: Pa të s’ka rrëfim, s’ka intrigë. Të gjithë veprimet e saj ngrenë pyetje, provokojnë debate dhe
87
ngërthejnë misterin� E para femër që martohet larg� Sytë e Doruntinës: sy që pohojnë; sy të palëvizshëm;
88
sy bosh dhe të pashpresë; sy të zbrazur nga gjithçka; sy që lotojnë që e bënin fytyrën e saj më të largët; sy të
zmadhuar jashtë mase�
Thelbi i personazheve nisur nga specifika të veprës
Konstandini:1� njeri i ideve të zjarrta, vizionar; 2� Sheh përtej asaj që shohin të tjerët; 3� Njeri i së ardhmes�
Stresi: 1. ideologu që del kundër modelit; 2. i ndizet flaka e dijes, të kuptuarit, të zbuluarit, 3. ka sens praktik,
4� zbaton një strategji të tërë psikologjike, diplomatike, 5� rifuqizon idetë e Konstandinit�
Stresi bën dy gabime: 1) Nuk arrin të pyesë Doruntinën për: “Çfarë pa atë natë”�
2) Mangësitë: në urdhrin e tij të parë, kur kërkon të dhëna në kujtime për ardhjen e dy personave, nuk
kërkon kopjen e udhëtarit të vetmuar që do përpiqej të ishte pas asaj nate (që ngjajnë si harresë, por që
ndreqen po nga ai), ndihmësi i kapitenit Stres bëhet transmetues i mendimeve dhe fjalëve që kanë nëntekst të
fuqishëm, këto ndihmojnë në shkyçjen e joreales (ndërkohë që Stresi përdor racionalen dhe faktin�)
Personazhi i Stresit vijon personazhin e Konstandinit, janë variante psikologjike të të njëjtit karakter shqiptar�
1. Karakteristikat bazë të veprës:
1� Përshkrime të kursyera
2� Nënteksti i fuqishëm “bota e brendshme e Stresit është një botë trazimesh, brengash, pengjesh, ndjenja
të pikëlluara (dikur e ka dashur Doruntinën)�
Subjekti ecën në dy linja paralele,
Ritregim i historisë së familjes së Vranajve, me epilogun e saj të tmerrshëm (nga e shkuara në të tashmen�)
Hetimi i Stresit mbi të vërtetat (nga e tashmja në të shkuarën), kjo krijon antitezë në rrjedhën kohore që
shkruhet�
Nënteksti: Shqiptarët duhet të përgatisin mbijetesën (gjeostrategji)
Konstadini: del në statusin e vizionarit, ai po ringjall epoka dhe kombe�
Rrëfimi: është në vetën e tretë�
Rrëfyesi: nuk është pjesëmarrës në ngjarje, ai krijon një përmasë të tretë të kohës në vepër, të ardhmen�
Rrëfimtari: ndërlidhës dhe përçues i mesazheve nga e shkuara në të tashmen dhe në të ardhmen�
Ligjërimi bashkëkohor, në gjuhë dhe terma� Stresi heton sipas parimeve të kriminalistikës, afër metodave
të psikanalizës frojdiane�
Modernizon karakteret letrare: a) në mendime; b) në ndjenja; c) në dije; e) në synime; f) në mjedis�
Siguron vazhdimësinë�
Veçoritë gjuhësore: vitaliteti i gjuhës shqipe, gjuhë e aftë për formimin e shprehive, formave sintetike të
menduarit, aspak inferiore dhe bashkëkohore� Riaktivizon tituj hierarkie shoqërore: (konte, principatë, kont)�
Krijon fjalë të reja: thashethemnajë, lotëri (neologjizma)�
Gjykimi: Vepër e cila ka mesazh të mprehtë, që synon të krijojë fytyrën autentike të shqiptarëve mes dy botëve�
a� Kur të shemben muret: mesazhi: Shqipëria duhet të jetë me fytyrë shqiptari, me besë që të mund të
mbijetojë në ritmin e marrëdhënieve marramendëse të shoqërisë njerëzore�
b� Pleksen problematika të mprehta të ekzistencës së shqiptarëve mes lindjes dhe perëndimit�
c� Aktualiteti: Cila do të jetë fytyra e shqiptarëve në epokën e komunikimit global?
Arti i Kadaresë: duket në mënyrën se si i qaset baladës se lashtë të besës, për ta risjellë nën diellin e
arsyes së shekullit modern�
Mjete shprehëse: Dialogu i nëndheshëm (e folura përmes syve), sytë e pakuptueshëm; sytë janë ato që
shohin e kanë parë përtej së dukshmes�
Mesazhi përmbyllës: Arbri ndodhej, ndodhet në kufi të dy botëve.
89
Tema mësimore: Eposi legjendar Situata e të nxënit Dëgjojmë të
recituara pjesë nga “Cikli i Kreshnikëve”
“Ajkuna kjan Omerin”�
Muzikë: “Kreshnikët e lirisë”
- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; Epos kombëtar, Epos legjendar,
- kompetenca e të menduarit; Këngët e Kreshnikëve, shtresëzimet,
- kompetenca qytetare; mitologjia, Muji, Halili, motivet,
- kompetenca personale� personazhet, rapsodët Gjergj Elez Alia,
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës. agallarë�
Nxënësi/-ja:
përmbajtjes, të strukturës dhe të formës së këngëve të Ciklit
të Kreshnikëve;
- analizon rëndësinë e eposit tonë kombëtar, si pasuri e
çmuar e folklorit tonë;
- përcakton epokën kur është krijuar eposi ynë, duke dhënë
argumente;
- veçon temat dhe motivet kryesore të eposit;
- përshkruan shkurtimisht subjektin e eposit;
- analizon personazhet kryesore të eposit dhe i krahason ata
me personazhe të eposit grek ose të eposeve të popujve të
tjerë;
- analizon veçoritë e ndërtimit të eposit�
Burimet: teksti mësimor, botime të ndryshme të folklorit� Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Krijimtaria gojore e popullit�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: dëgjim, stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, diskutim.
A. Lidhja me njohuritë e mëparshme Dëgjim
Dëgjojmë të recituara pjesë nga “Cikli i Kreshnikëve” dhe “Ajkuna kjan Omerin”�
Muzikë: “Kreshnikët e lirisë”
Zhvillimi i kësaj ore mësimi mund të lihet në dëshirë të mësuesit/es. Mësuesi/ja mund të trajtojë në
përgjithësi Krijimin e Ciklit të Kreshnikëve ose mund të merret një pjesë nga Cikli dhe mund të trajtohet�
Nxënësit janë vënë në dijeni disa orë më përpara për këtë temë, në mënyrë që edhe ata të kenë mundësi të
aktivizohen me materiale të ndryshme, fragmente të marra nga burime shtesë etj�
Epikë heroike legjendare
Gjergj Elez Alia

Cikli i temat për
Kreshnikëve mbrojtjen e trojeve
Arnaut Osmani Këngë për kreshnikë
lufta
Ali Bajraktari Lufta për mbrojtjen e
Ngjarjet dhe njerëzit nderit dhe të dinjitetit personal
paraqiten të hiperbolizuar e familjar
90
Përmes leximit të drejtuar, nxënësit përpiqen të ndërtojnë një kllaster mbi historinë dhe zhvillimin e Eposit
Kombëtar�
Mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme, nëse e sheh të arsyeshme.
mendohet se janë krijuar në Pjesë e Epikës Legjendare

“Këngët e Mujit periudhën e Mesjetës, në Shqiptare
dhe të Halilit” shekujt XI-XII�
Boshtin e këtyre këngëve e përbëjnë bëmat

e Mujit dhe të Halilit, të cilët janë vëllezër
Karakteristika të kësaj
dhe shoqërohen nga një çetë prej 30
epike janë:
agallarësh� Figurë e njohur është Ajkuna,
- pasqyrimi tejet
Eposi Kombëtar e shoqja e Mujit dhe Omeri, djali i tyre�
i zmadhuar i ngjarjeve dhe
Këngët e kreshnikëve Ngjarjet këtyre këngëve përcillen nëpër
i veprimeve të heronjve;
situata e vende nga më të ndryshmet�
- veshja e tyre me
tipare e dhunti të Betejat e dyluftimet mes heronjve dhe
jashtëzakonshme, kundërshtarëve të tyre janë mjaft të ashpra
e shkojnë deri në shkatërrime banesash e
legjendare�
në rrëmbime grash�
Shtresëzimet e Eposit Kombëtar

1� Lënda mitologjike shtresa më e spikatur, simbolika të cilat vijnë nga poetika e miteve, heronjtë mitikë�
Të menduarit estetik dhe poetik legjendarizues përbën parimin themelor krijues mbi të cilin ngrihet
struktura letrare e Eposit� Shtresa Mitologjike tregon lidhjen me motivet universale të lidhjes së njeriut
me natyrën, si dhe marrëdhëniet morale dhe etike�
2� Lidhja me Mesjetën�
Kjo shtresë lidh këngët tona kreshnike me kontekstin e Arbërisë mesjetare, i cili vjen i ndryshuar
artistikisht� Kreshnikët janë krijesa artistike që i gjejmë në të gjitha eposet europiane� Motivi që mbart
vulën mesjetare është ai i ballafaqimit luftarak me sllavët, i cili përbën dhe elementin dramatik�
Në vazhdim të orës së mësimit, me anë të teknikës lexim i drejtuar kërkojmë nga nxënësit të punojnë mbi
hartën e personazheve të Eposit të Kreshnikëve
PERSONAZHET DHE VEÇORITË E KËNGËVE TË KRESHNIKËVE
Në panteonin e gjallë të figurave të këtij cikli, secili personazh me prejardhje reale, historike apo fantastike ka
karakteristikat e veta dhe secili plotëson panoramën e plotë�
Gjeto Basho Muji - figura qendrore e Ciklit të Kreshnikëve. Ai është një çoban nga Malësia, mishërimi i
trimërisë, urtësisë, është i matur, baba i dhembshur, vëlla i dashur dhe bashkëshort i kujdesshëm� Nuk
manifeston shenja të tiranisë, lejon Halilin të dashurohet me Tanushën (vajzën e Krajlit)� Ideali i tij është ruajtja
e trojeve nga sulmet skllave�
Halili: i pashëm, trim gjaknxehtë dhe zemërak. Mishëron tiparet e kalorësit mesjetar. Personazhi i Halilit lidh
botën shqiptare me atë mesjetare jo vetëm më betejën luftarake, por dhe në betejën e ndjenjave imtime,
dashuron Tanushën duke sakrifikuar dhe jetën për triumfin e dashurisë.
Omeri: djali i Mujit, është kreshnik që në djep, karakteristike për këngët tona, ku kreshniku lind trim�
Tanusha: mishëron idealin e bukurisë femërore�
91
Për të realizuar këtë moment të orës së mësimit, ftojmë nxënësit të diskutojnë mbi rëndësinë që ka Eposi i
Kreshnikëve, si dhe ndikimin mbi forcimin e lidhjeve etnozakonore dhe gjuhësore të kombit shqiptar�
Cilës periudhe i përkasin këto këngë dhe si mendohet të kenë ardhur deri në ditët tona?
Cilat janë disa nga shtresëzimet në Eposin Kombëtar?
Cili personazh mishëron tiparet e kalorësit mesjetar?
Cilët janë elementet që tregojnë për gjurmët e matriarkatit në Eposin Kombëtar?
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve. Për disa
nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet
e të nxënit.
Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur: Përshkruani me shkrim Mujin, si personazh ideal mashkullor dhe
Ajkunën, si personazhi ideal femëror�
Tema mësimore: krahasim i Eposit tonë Kombëtar me Eposet e tjera Situata e të nxënit:
Vëzhgojmë figurën e lahutës
në faqen 107 të tekstit dhe
diskutojmë marrëdhëniet që
vendos ky instrument muzikor
me këngët e kreshnikëve�
- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; epos legjendar, epikë
- kompetenca e të menduarit; legjendare,
- kompetenca qytetare; antikitet, Mesjetë, strukturë,
- kompetenca personale� rapsodë, rapsodi, Muji, Halili,
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës. Gjergj Elez Alia,
Nxënësi/-ja: qenie mitologjike, kulti,
- krahason eposin tonë me eposet e popujve të tjerë, epi i Gilgameshit, kënga e
- veçon disa elemente që vërtetojnë që kënga e Gjergj Elez Alisë është e Rolandit,
vjetër, si: dyluftimi mesjetar, armët (topuzi), taksat etj�;
- përshkruan subjektin e këngës së Gjergj Elez Alisë;
- analizon temën dhe motivet e këngës, si: mbrojtja e atdheut dhe e nderit
të familjes, motivi i dashurisë, motivi i trimërisë etj�;
- analizon personazhet kryesore të këngës (motrën, Gjergjin dhe bajlozin),
si dhe marrëdhënien mes tyre;
- krahason Gjergjin me heronjtë e eposeve të tjera, në lidhje me frymën
heroike, dyluftimin, lidhjen me armët, përballja me kundërshtarin e denjë etj�;
- interpreton simbolikën e personazheve kryesore;
- analizon kompozicionin dhe veçoritë e këngës;
- veçon figurat stilistike dhe shpjegon funksionin e tyre;
- analizon fundin e këngës duke elementet tragjike, si: përmendorja e dashurisë,
zakonet mortore, gjëma, murana, varri i përbashkët, pema mbi varr etj�
92
Burimet: Teksti shkollor, veprat letrare (mund të sigurohen nga biblioteka Lidhja me fushat e tjera ose
e shkollës), interneti me temat ndërkurrikulare
Krijimtaria popullore
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, organizues grafik, kllaster, diskutim.

Mësimi fillon me diskutimin dhe vlerësimin e detyrës së shtëpisë. Më pas në video-projektor mësuesi/ja ka
përgatitur pjesë nga “Cikli i Kreshnikëve” dhe “Ajkuna kjan Omerin”�
Muzikë: “Kreshnikët e lirisë”, ku nxënësi nxjerrin në pah rolin që luan lahuta në këngët e kreshnikëve

Organizues grafik:
U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin dhe më pas ta përmbledhin atë, duke ndërtuar një organizues grafik.
Krijime të gjata me subjekt

në kohë dhe hapësirë
Krijohen dhe Heronjtë kryejnë heroizma

interpretohen nga VEÇORITË PARADIGMATIKE TË të mëdha për bashkësinë
rapsodët EPIKAVE POPULLORE etnike, së cilës i përkasin
Ngjarje me peshë të Ngjarje dhe figura që kanë Lidhen me mitologjitë dhe

rëndësishme për fatin e jetuar në një kohë të largët traditat e qytetërimeve të tjera
bashkësisë, që kanë në themel nga ajo e interpretuesit, çka
përplasje me natyrë dramatike u jep karakter legjendar dhe
dhe heroike hiperbolik

mund t’u japë mësuesja apo duke u mbështetur në aftësitë e tyre për të përmbledhur informacionin� Shënimet
në këtë rast mund të kenë formën e skedimit, sipas teknikës pyetje-përgjigje�
- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar:
Vështrim krahasues mbi eposet

Eposi ynë ndërtohet mbi paradigmat e të gjithë poemave të mëdha epike, si “Epi i Gilgameshit”, “Iliada”, “Kënga
e Rolanit”, me të cilat e lidh prania e heronjve dhe e qenieve mitologjike, legjendariteti dhe fryma heroike�
Personazhet kanë lidhje gjenetike� Ndryshimi qëndron mbi faktin se, ndërsa te epet antike heronjtë janë dy
të tretat zota të pavdekshëm dhe një e treta qenie njerëzore, në eposin tonë ky raport përmbyset� Ndryshimi
tjetër qëndron te origjina, në eposin grek kanë origjinë qiellore, ndërsa te eposi ynë kanë origjinë tokësore�
Lidhja me eposet antike qëndron dhe te koncepti kohë� Ngjashmëri shohim dhe te nivelet e ligjërimit dhe
strukturimit portik, siç janë hyrjet esklamative (thirrëse)�
Eposi ynë dhe eposet e Mesjetës perëndimore

Me eposet e Mesjetës eposin tonë e lidhin prania e mjedisit kulturor mesjetar dhe sjellje e shenjave simbolike
tipike të kësaj kohe, si kulti i kalit dhe i armës, rrëmbimi i femrave, etika e kalorësit etj� Në Mesjetën shqiptare
93
zotërojnë bashkësitë e lira fshatare, ku nuk mund të flitet për një hierarki shoqërore feudale, heronjtë kanë origjinë
barinjsh, ndryshe nga heronjtë e eposeve perëndimorë, të cilat vijnë nga rangu i feudalëve� Afërsi hasim me
“Kënga e Rolandit” ku shprehet një optikë jorealiste, siç ndodh dhe në këngët tona kreshnike� Në epin frëng kemi
të pranishëm dy rrafshe narrative, atë sakral, mbinatyror, dhe atë heroik, konkret� Afërsi vihen re dhe rrafshin e
trimërisë, te gatishmëria për flijim, ta aventurat, të kulti i kuajve, i armëve dhe pranisë së pyetje-përgjigjeve, te
përshkrimi i dyluftimeve, te ndihma që u ofrohet kreshnikëve prej diellit dhe trupave qiellorë�
Eposi ynë dhe epika ballkanike

Përkime hasim dhe me epikat sllave, ku lidhen me fakte të përbashkëta njerëzore dhe historike, siç janë
ballafaqimet dhe komunikimet luftarake dhe civile� Këto përkime shpjegohen me faktin se një pjesë e rapsodive
të Eposit tonë janë dygjuhëshe dhe rapsodët e tyre janë njerëz të kufirit, prandaj ndryshe quhen dhe “Kangët
e kufinit”. Të jetuarit në mjedise dygjuhëshe sjell ndërkëmbime të shumta në fushën përvojave krijuese,
poetikave dhe simbolikave, për rrjedhojë kanë elemente të shumta kulturore dhe letrare të përbashkëta�
Studiues të shumtë mbështesin mendimin se varianti mëmë i epikës Ballkanike Perëndimore është ai sllav,
duke u nisur nga përdorimi i gjerë i dhjetërrokëshit, i cili është mbizotërues në eposet sllave� Dhjetërrokëshi
përdoret dhe te eposi ynë, ku përdoret dhe dhjetërrokshi, por kjo nuk do të thotë që është variant bijë i eposit
sllav� Në eposin tonë sistemi metrik mbizotërues është ai tonik (theksor), ndërsa tek epikat sllave është ai
silabotonik (rrokje-theksor)�

Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr,] gërshetuar me diskutime, për të plotësuar
- Flisni për disa nga tiparet tek epikat e mëdha popullore.
- Cilat pikëtakime lidhin eposin tonë me eposet antike?
- Cilat janë Eposet e mëdha të Mesjetës europiane? Krahasojini me Eposin tonë.
- Pse eposet ballkanike, ai shqiptar dhe ai sllav, quhen ndryshe “kangët e kufinit”?
- Cili është theksi mbizotërues ne eposin tonë? Po në atë sllav?
Vlerësimi:
të njohurive�

- Krahasoni Eposin tonë Kombëtar me epin e Gilgameshit� Ku takohen dhe ku ndahen ato?
94
Tema mësimore: Kënga e Gjergj Elez Alisë Situata e të nxënit:
Interpretim i këngës së Gjergj
Elez Alisë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç. Fjalët kyç:
• kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; Gjergj Elez Alia,
• kompetenca e të menduarit; nëntë plagë, bajlozi, nderi i
• kompetenca qytetare; familjes, nderi i kombit, përjetësi�
Nxënësi/-ja:
- veçon disa elemente që vërtetojnë që kënga e Gjergj Elez Alisë është
e vjetër, si: dyluftimi mesjetar, armët (topuzi), taksat etj�;
- përshkruan subjektin e këngës së Gjergj Elez Alisë;
- analizon temën dhe motivet e këngës, si: mbrojtja e atdheut dhe e nderit
të familjes, motivi i dashurisë, motivi i trimërisë etj�;
- analizon personazhet kryesore të këngës (motrën, Gjergjin dhe
bajlozin), si dhe marrëdhënien mes tyre;
- krahason Gjergjin me heronjtë e eposeve të tjera, në lidhje me frymën
heroike, dyluftimin, lidhjen me armët, përballjen me kundërshtarin etj�;
- interpreton simbolikën e personazheve kryesore;
Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar� Lidhja me fushat e tjera ose
me temat ndërkurrikulare
Cikli i Kreshnikëve�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë e drejtuar, kllastër, pema e mendjes, punë në grupe, diskutim�

Lidhja me njohuritë e mëparshme
Mësimi fillon me diskutimin e detyrës së shtëpisë�
Nxënësit njihen me temën e re “Kënga e Gjergj Elez Alisë” dhe objektivat që duhet të arrijnë dhe u lihet kohë
të lexojnë një fragment nga kjo këngë, si dhe informacionin e dhënë në libër. Nënvizojnë në libër vendin që zë
kjo këngë në eposin kombëtar, si dhe rëndësinë e heroit legjendar, të cilit i kushtohet kënga, të dhëna këto që
do të shërbejnë për të ndërtuar skemën�
U botua për herë të parë në
Ndërtimi i njohurive të reja vëllimin e dytë të “Visareve të
Një nga krijimet më të bukura
Kombit” (1937) nga Bernardin Palaj
të poezisë gojore� dhe Donat Kurti
Ka ndikuar në jetën
shpirtërore të shqiptarit
Kënga e Gjergj Motivi kryesor i legjendës buron nga
Elez Alisë një ballafaqim dramatik, i cili nuk ka në
Rapsodi kreshnikësh, e cila themel konfliktin historik midis etnisë
qëndron si këngë më vete shqiptare dhe sllave, si te Muji dhe Halili�
Vendi i këngës
Ka shërbyer si prelud për në eposin tonë
rapsoditë e tjera të eposit tonë Nuk ka lidhje farefisnore
me Kreshnikët e Jutbinës
Gjergj Elez Alia ka shërbyer si

Qenia e tij zhvendoset nga rrafshi tokësor
hero model� AI është mishërim i
drejt rrafsheve idealizuese sakrale�
përkryerjes morale�
95
Punë në grupe:
Mësuesi/a u ndan nxënësve fleta me skema të gatshme për t’i plotësuar me të dhëna, që do t›i nxjerrin nga
leximi i tekstit dhe do t›i ilustrojnë me momente nga kënga.
Grupi I: Si shfaqet personazhi dhe cilat janë karakteristikat e tij?

Gjergj Elez Alia:
- është personazhi kryesor i këngës;
- karakterizohet nga bota e heronjve mitikë dhe shenjtorët hyjnor;
- mbart vizionin ideal për përkryerjen dhe madhështinë njerëzore;
- është figurë e qëndrueshme në sjellje, në moral dhe në veprime;
- është prototipi i heroit kulturor, që nuk lejon të huajt të cenojnë identitetin e bashkësisë;
- është mbartës i një pasioni të madh, si prej shenjtori, bëhet simbol i së drejtës, së ndershmes dhe
autoktones;
- është simboli historik i patriotizmit popullor dhe atij fetar;
- është simbol i sakrifikimit për të shpëtuar të tjerët.
Grupi II kënga “Gjergj Elez Alia” në Ballkan

Kënga “Gjergj Elez Alia” në Ballkan
- subjekti i kësaj kënge njihet dhe nga popujt e tjerë të Ballkanit, përveç grekëve;
- te kroatët njihet me emrin “Solinjaninive”;
- te boshnjakët dhe serbët me emrin “Xherxhelez Alia”, ku ndryshimi midis heroit tonë këtyre këngëve
është i madh;
- të boshnjaket Xherxhelez është një kryekreshnik, që lufton kundër të krishterëve;
- të këngët serbe është personazh negativ, kundërshtar i të krishterëve;
- në raport me Gjergjin tonë, janë figura diametralisht të kundërta;
- më e afërt në raport është me këngën maqedonase “Bolani Djonic”, të cilat kanë ngjashmëri në subjekt
dhe kanë disa fjalë çelës të përbashkëta, si motër, vashë, dash etj�;
- Gjergji ynë është mishërimi i heroit popullor, në ndryshim me heroin maqedonas Djonic, i cili nuk i arrin
këto përmasa heroike;
- në variantin shqiptar janë të zotëruese gjurmët e vjetërsisë dhe parimet krijuese të estetikës se mitit dhe
të legjendës�

Diskutim mbi pyetjet e aparatit pedagogjik
- Pse themi se kënga e “Gjergj Elez Alisë” qëndron si këngë më vete në eposin shqiptar?
- Pse themi se Gjergj Elez Alia është hero model i këngëve epike
- Cili tipar i karakterit te tij e bën Gjergj Elez Alinë edhe hero patriotik dhe hero fetar?
- Krahasoni variantin shqiptar të Gjergj Elez Alisë më atë serb dhe boshnjak.
- Pse themi që varianti maqedonas është më afër këngës shqiptare?
Vlerësimi: Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve
dhe pjesëmarrjen në veprimtari�

Ushtrimi 7 në faqen 111 të tekstit mësimor�
96
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Epika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja përdor
Tema mësimore 1: Folklori dhe Gjergj Fishta� gjuhën e figurshme të Fishtës dhe
Tema mësimore 2: “Jerina ase mretnesha e luleve”, studim analizon përdorimin e saj në situata të
teksti� ndryshme (duke lexuar një poezi dhe
fragment nga drama)�
• kompetenca digjitale�
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Fjalët kyç:
Nxënësi/ja: këngë kreshnike, krijime
− veçon në fragmente të ndryshme nga vepra e Gjergj Fishtës “Lahuta e autoriale
Malcis” (mund të përdoren edhe fragmente nga vepra të tjera ose poezi ndikime stilistike,
nga “Mrizi i zanave), ndikimin nga Cikli i Kreshnikëve ose nga krijime të figurshmëri, Tringa,
tjera folklorike; Jerina�
− krahason “Lahutën e Malcis” me Ciklin e Kreshnikëve (në përmbajtje dhe
në formë);
− shpjegon vlerat dhe ngjyrimet që krijimtaria folklorike i jep krijimtarisë së
Gjergj Fishtës�
Burimet: teksti i nxënësit, fragmente nga autorë të tjerë, skeda, tabakë letre. Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Letërsinë bazë, Arte,
Gjuhë, Filozofi, Histori.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit; mendo, puno në dyshe, ndaj, punë me
grupe eksperte, ditari dy pjesësh, harta e koncepteve�

Ora I
Veprimtari e drejtuar: diskutim.
Në pjesën e parë të mësimit është e këshillueshme që mësuesi/ja të zhvillojë një bashkëbisedim me nxënësit
rreth Gjergj Fishtës dhe krijimtarisë së tij, të aktivizojë kompetencat e fituara të marra në lëndën letërsi
bërthamë. Nxënësi/ja plotëson diagramin me informacione që di.
Dramaturg
"Jerina ose mretnesha e luleve"
Epikë -heroike
Gjergj Fishta Lirik
"Lahuta e Malcis"
Lirika atdhetare/ filozofike
Satirik
"Gomari i Babatasit"
Veprimtari praktike e drejtuar:

Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike. Identifikimi dhe vlerësimi i gjuhës së figurshme
të Fishtës në dy pjesë: Kënga XXII Tringa dhe drama “Jerina ose mretnesha e luleve”. Për këtë arsye nxënësit
të mos orientohen vetëm te informacioni teorik, por dhe në zbatimin praktik të tij� Trajtimi përmes punës në
97
grupe sipas llojeve të figurave letrare e bën më interesant dhe më të dobishëm informimin. Teknika e grupeve
të ekspertëve është më e përshtatshme për këtë temë�
Puna në grupe me grupe ekspertësh

Sipas kësaj teknike, nxënësit ndahen në grupe të mëdha dhe çdo nxënës në grupin e tij ka një rol, një detyrë
që lidhet me një çështje të caktuar. Mësuesi/ja bën ndarjen e klasës dhe u jep kohë secilit grup të përgatitë
informacionin dhe të bëjë vlerësime e ndërhyrje dhe ndaj grupeve të tjera�
Mësuesi mund të mbështetet te niveli i klasës për të drejtuar pyetjet ose mund t’ua lërë këtë edhe vetë
nxënësve, që të mbledhin materiale apo që të sjellin shembuj të figurave letrare që kanë si detyrë për të
analizuar�
Është mirë t’i orientoni që të sjellin shembuj nga tekstet letrare që kanë në tekst� E rëndësishme është që
nxënësit gjatë të dy orëve të vihet në punë duke operuar vetë me dy tekstet letrare. Është mirë që mësuesi,
nisur nga niveli i klasës dhe vështirësia e kuptimit të koncepteve, të përpiqet të japë konceptet themelore pa u
thelluar në to më shumë nga sa është dhënë�
1� Grupi ekspert i përmbajtjes�

- Cila është tema që trajton autori te Tringa? (Tema e sakrificës, temën e mbrojtjes së nderit, temën e bukurisë,
përkushtimit�)
- Cili është koncepti i Fishtës për sakrificën? (sakrificën, poeti ynë nuk ua mvesh vetëm burrave, po dhe grave
e vajzave fisnike, të cilat në çaste tragjike për fatet e vendit, të familjes e të nderës pranojnë si zgjidhje të
vetme dhënien e jetës së tyre)�
Po ju ç’mendim keni për sakrificën? Çfarë do bënit si Tringa e çfarë jo?
- Si e përshkruan ai Tringën? (Fishta te Tringa himnizon tri tipare kryesore: bukurinë, virgjinitetin – ajo heq dorë
nga martesa për t’i qëndruar pranë vëllait të plagosur e të sëmurë), përkushtimin – përballë gëzimeve vetjake
të jetës, rinisë dhe bukurisë, ajo zgjedh përkushtimin ndaj vëllait të sëmurë�
2� Grupi ekspert i figurave stilistike�

- Çfarë përfaqëson në mënyrë simbolike Zana?
- Lexoni këto vargje: Edhe dielli dheut i ra, Gjallë por Tringa shkjaut n’dorë s’ra. Mbi cilën figurë stilistike janë
ngritur këto vargje? Cilat dukuri vë përballë autori, në ç’formë jepen ato? (Këto vargje janë ngritur mbi
krahasimin kundërshtues mes dukurisë natyrore dhe dukurisë njerëzore (i ra - s’ra; dheut-shkjaut)� Ato jepen
në formën e konstatimit absolut, si përmbyllje e qëllimit të Tringës, për me dekë prej hutës, e n’dorë armikut
mos me i ra�
3. Grupi ekspert i gjetjeve dhe argumentimit�

Vështrim krahasues – “Lahuta e Malcis” dhe folklori.
(Ka shumë ngjasime mes “Lahutës dhe folklorit, veçanërisht në epikën popullore legjendare�
a� Këto ngjasime i gjejmë në shumë elemente të kësaj poeme, duke u nisur nga personazhet, që takohen
në kuvend dhe merren vesh me njëri-tjetrin� Tregojnë dashurinë për popullin dhe urrejtjen për armikun, e
vë theksin te burrëria, besnikëria ndaj idealeve kombëtare, duke vazhduar me tipat e këngëve dhe duke
përfunduar me ngjarjet e marra nga eposi ynë kombëtar�
b� Shkrirja e elementeve heroike dhe mitologjike është e dukshme te Oso Kuka, luftëtari trim e i rreptë, që
më mirë vdes, se i dorëzohet i gjallë armikut sllav; bariu i moshuar Marash Uci, i cili këshillon luftëtarët e rinj
të mbrojnë vendin dhe të mos harrojnë zakonet e të parëve; vasha trimëreshë Tringa, që i gjendet te koka të
vëllait të saj. Pikërisht Tringa është një figurë e krijuar mbi modelin e motrës së Gjergj Elez Alisë, por e dhënë
në një situatë konkrete historike. Në këngët që lidhen me heroinën letrare të Tringës janë të bashkuara idealet
fishtjane: trimëria, atdhetarizmi deri në flijim, bukuria dhe njomësia që rrezatojnë dashuri etj. Pikërisht, duke u
mbështetur në modelin e këngës së Gjergj Elez Alisë këtu kemi veprim invers, i sëmuri (i vëllai) vdes dhe është
98
(motra) Tringa, që e mbron nderin, pragun, bukurinë dhe, si e tillë, i dorëzohet pavdeksisë. Një portretizim moral
99
e fizik i bukurisë gjendet te personazhi i Tringës. Burimet e kësaj vepre janë: fondi historik dhe gojëdhënat� Ajo
është mbështetur në poezinë popullore gojore shqiptare në frymën dhe mënyrën e artit tonë, çka dëshmohet
dhe në figuracionin e përdorur, si: përsëritja, hiperbola, personifikimi elementet e mrekullisë në përzierjen e
mitit, realitetit dhe fantazisë�)
Me nxënësit e tjerë jashtë grupit, mund të zhvillohet me teknikën e Ditareve të të nxënit, ditarë dy ose tri
pjesësh, që përdoren për të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e
tekstit me kureshtjen dhe përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe
problematikave që përcjell Fishta�
1� Poeti kalon lehtë nga realja te jorealja dhe anasjelltas. Gjeni te Jerina kalime të tilla? (Përgjigje: Ndërthurja
e reales me jorealen dëshmon pjekurinë e autorit, që di ta transmetojë natyrshëm faktin historik përmes
shndërrimit në fakt letrar, gjë që e bën pakohësinë kushtin themelor të të kuptuarit të Fishtës, kuvendi i autorëve
antikë, me të rilindjes europiane dhe me personazhe mitologjike etj�)
2� Cilat janë ndikimet kryesore që zbuluat përmes punimit të këngës së Tringës? (Ndikime stilistike: përdorimi
i krahasimit të zgjeruar, përdorimi i formulave të gatshme, përdorimi i mallkimeve dhe urimeve, përdorimi i
vargut 8-10 rrokësh, përsëritja, ku folja rimerr emrin)�
3� Ku ndryshon përshkrimi i Tringës nga ai i Tanushës? (Kini parasysh: Tanusha e huaj, Tringa shqiptare)�
4� Cilat janë modelet arketipe të epikës legjendare dhe a i gjeni në trajtë origjinale këto arketipe te Tringa?
Nëse po, sillni shembuj� (Këngë e mbështetur në modelin e këngës së Gjergj Elez Alisë, me të përbashkëta
në subjekt, në lidhjen motër-vëlla, në mesazh)�
(Kënga – XXII, Tringa. Natën e rrethimit, taborret malazeze djegin kulla e kasolle, plaçkitin e vrasin, në këtë
tmerr vetëm një kullë e bardhë dykatëshe rri në këmbë, në heshtimin e agimit� Vasha më e hijshme se drita,
tërheq vëmendjen e autorit� Në vargun 315 autori sheh Tringën: Veç, po, ‘i vashë un jam tue pa,vashë të re
n’xhubletë të bardhë. Bijë malësie e me virtyte fisnike (fisit t’mirë e deret bujare), motra e Curr Ulë Keqotës,
hyn ndër këngët autoriale më të bukura. Tringa, heroina e sakrificës, ia kushton jetën vëllait të vetëm të sëmurë
e me plagë në shtat (natë e ditë i rri te kryt, si ajo nana fmis ke djepi)� Kjo këngë është e mbështetur në modelin
e këngës së Gjergj Elez Alisë, me të përbashkëta në subjekt, në lidhjen motër-vëlla, në mesazh etj� N’at gjamë
zemra i shkrifet n’vaj; Vaji i Tringës, për mos me ra robinë në duart e shkjaut, zgjon të vëllanë nga jermi: (575-
aty jermi po i del djalit), që vdes duke kërkuar hutën (armën) për me i dalë zot të motrës dhe shtëpisë, për
mos me u koritë (për të mos u turpëruar)� E vetme, përballë tragjizmit të humbjes së vëllait, djegies së
katundit, ardhjes së shkjeve, Tringa përjeton çaste tragjike, deri në vendimin e fundit, të luftojë me shkakun e
të mbrojë nderin: T’mos t’i la vedit kori. Se un t’rijt t’em nuk po e baj fli, për t’m’dalë kanga n’Male t’Mdha, por
për erz, për fe, për vlla� Motivet që e shtyjnë të përballet me armikun, janë të ngjashme me motivet që e shtyjnë
Gjergjin të përballet me bajlozin� Ndërsa Gjergji mbron nderin e motrës, vatrës familjare e të atdheut, Tringa
mbron nderin e të atit, të vëllait e të fisit).
Minitest:
- Gjeni në vargjet e mëposhtme se cila figurë stilistikore është më e dukshme:
Po, për t’lëvdue sa duhet e si duhet, këtë Vashë shqiptare, Iliada asht fort e vogël.
a) krahasimi b) anafora c) metonimi d) hipërbola/litota
- Gjeni në vargjet e mëposhtme se cila është figura stilistikore më e pranishme:
Ardhun shtati si “breshana”, synin hyll, ballin si hana, dishka njethë si molla n’rrem, si ajo lulja shpërthye
m’gem�
a) krahasimi i zgjeruar b) metafora c) anafora d) metonimia
100
Ora e dytë: Demonstrim
Tringa -
Jerina
kohët e shkuara
të thjeshta /
me kohët e shkuara
të përbëra
habitorja nuk shpreh habi;

Oso Kuka Paska ndi, paska ndi e
kenka idhnue
Ndikimet: rimarrja: Kan nisë kangën e

p'e këndojnë, folja - rimerr emrin
Oso Kuka; Dedë Gjo Luli; heronj historikë - heronj autorialë
Qëniet mitologjike: zanat, dragonjtë, orët, lugetërit
Përshkrimi përmes: epitetit, krahasimit, hiperbolës, urime, mallkime

Vargu- rima
Ndikimet stilistike nga:

a. krijimet e njohura epika / letërsia greko-latine, letërsi europiane e
ballkanike;
b është mbështetur te "Eposi kombëtar"
1� Gjeni një fragment nga eposi i kreshnikëve dhe shihni se si përshkruhen personazhet. Me çfarë figurash
letrare realizohet përshkrimi i Jerinës?
Përgjigje: Figurat stilistike më të përdorura janë: hiperbola, epiteti, similituda, epanalepsa etj� Foljet janë në
kohën e tashme dhe të shkuar dhe në pjesën më të madhe në mënyrën habitore�
2� Ku ngjasojnë Jerina dhe Këngët epike?
Përgjigje: Të dy tekstet ngjasojnë, sepse rrëfejnë ngjarje. Poeti nuk shfaqet në rrëfim, por prania e tij bëhet e
dukshme përmes veprimit të personazheve dhe të dialogut� Tema e veprës epike është heroike� Fabula përmban
linja të shumta paralele� Heroina është e jashtëzakonshme, njësoj si heronjtë e eposit, që janë luftëtarë të
jashtëzakonshëm etj� Trajta tregimtare gërshetohet me dialogë të gjatë, që i japin më tepër hapësirë krijimit dhe
e bëjnë më të përthyer relievin e saj artistik� Fishta e ka të ndjeshme shqisën e harmonisë dhe të bukurisë, gjë që
të kujton natyrën e eposit popullor, ku larmia e trajtave letrare sjell origjinalitetin e trashëgimisë poetike�
3� Zbuloni veçori të stilit�
Përgjigje: Përsëritja e fjalëve dhe e strukturave sintaksore është e ngjashme me veprat e mitologjisë shqiptare�
Figuracioni është kompleks� Autori shtreson epitetet dhe krahasimet, vendos paralelizma mes ngjarjeve
historike dhe dukurive natyrore, zgjedh metaforën dhe simbolin, duke veçuar përmes tyre bukurinë në të gjitha
përmasat e saj, që nga madhështia e bjeshkëve, deri te monumentaliteti i Jerinës�
Mendimi ose pohimi historik fishtjan e zmadhon më tej kuptimin e mesazhit, duke i dhënë përmasa sa njerëzore,
aq edhe kombëtare; sa reale, aq edhe fantastike�
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme, si dhe për punën në
101
grup që ata kryejnë këto dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim portofoli�
102
Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese për figurën e Jerinës, duke përdorur sa më shumë figura
stilistike. Pasi të keni lexuar dhe njëherë Tringën dhe Jerinën, përpiquni të realizoni një pikturë të frymëzuar
prej tyre�
Informacion plus: Analizë: “Jerina ose mretnesha e luleve”
Lloji i shkrimit: Poemë melodramatike në vargje�

Funksioni: Vlera edukative�
Mesazhi: Patriotik, himnizimi i mitologjisë dhe i kulturës sonë kombëtare�
Elementet mbizotëruese: Lirizmi�
Personazhe: Figurat mitologjike, figura njerëzore, historike ose të trilluara. Kur mungojnë figurat mitologjike,
hyn në funksion kori, si në letërsinë antike�
Veçoritë e melodramës në kontekstin shqiptar

Fakti që realiteti shqiptar i kohës së Fishtës përballej me nevojën më të madhe të ribërjes kombëtare të
shqiptarëve, të cilët prej pesë shekujsh kishin jetuar nën robërinë osmane, e bën Fishtën të jetë i ndjeshëm
ndaj çdo detaji politik, diplomatik, shoqëror, ballkanik, evropian� Jo rastësisht, pikërisht dy vjet pas Shpalljes
së Pavarësisë, më 1912, ai shkruan melodramën “Jerina ose mbretnesha e luleve”, që ka një domethënie të
veçantë� Përkundër akuzave të vjetra antishqiptare, që s’linin rast pa hedhur baltë mbi trashëgiminë tonë
kulturore, të sendërtuara në shpifjet e serbit Vlladan Gjergjeviç, se gjoja shqiptari nuk është në gjendje t’i
këndojë femrës pa e përlyer me një lakmi banale” (Vehbi Bala), Fishta realizon një nga veprat e tij më të ndjera
lirike� Me anë të melodramës “Jerina ose mbretnesha e luleve”, ai pohoi se jo vetëm gjuha shqipe, por edhe
mendësia shqiptare për të bukurën dinte të hidhte dritë mbi të vërtetën e mrekullisë së saj dhe kishte denjësinë
ta portretizonte bukurinë femërore shqiptare si vlerë të përjetshme, që e kishte detyruar Homerin, Petrarkën
dhe Danten të përuleshin para saj� Sjellja e kësaj vepre e pasuron më tej letërsinë tonë me konceptin mitologjik
dhe rrit lirizmin fishtjan si një prurje origjinale në rrjedhat poetike shqiptare. Fishta, duke iu përmbajtur parimeve
të teatrit klasik, e shkroi melodramën në vargje, ku ndërthuri figurat njerëzore me ato mitologjike� Kjo
melodramë pasuron relievin shqiptar të fjalës, duke dëshmuar se edhe kultura shqiptare kishte potencialin e
lëvrimit të teatrit mitologjik�
b. Mesazhi
Mesazhi i Fishtës dallohet për thellësinë dhe kapërcimin në kohë. Konceptimi i mesazhit përkon me filozofinë
e artit, se krijimi i vërtetë artistik e kapërcen kohën dhe mban universalen brenda tij� Në këtë këndvështrim
Fishta ndërthurur analitiken intelektuale me poetikën njerëzore mbi bazamentin e përhershëm të kredos së tij:
besim e atdhe, për të transmetuar kësisoj një fragment nga botëkuptimi i tij idealist kombëtar� Në këtë qëndrim
nuk është e vështirë të konstatosh sensin profetik të poetit, që hedh shikimin përtej epokës të tij, duke pohuar
se bukuria e përjetshme zbulohet në zemrën njerëzore� Aq më tepër, me zgjedhjen e Jerinës, këtij simboli
autokton bukurie, Fishta rrëfen se mes një relievi të tillë si Shqipëria, me trojet e saj etnike, nuk mund të mos
shfaqej bukuria qiellore e vashës shqiptare. Edhe pse shkaku zanafillor duket bukuria femërore shqiptare,
thelbi i padukshëm fishtjan rreh të zgjojë te lexuesi vlerësimin himnizues të gjithçkaje shqiptare.
Kuptimi: Fishta kërkon ta zgjerojë më tej konceptin mbi të cilin e ngriti jetën e tij si shërbesë ndaj Shqipërisë,
që për të ishte Edeni i Ballkanit� Ai sjell tre poetët e mëdhenj bashkë me simbolikën femërore që përcjellin
veprat e tyre, për t’i ballafaquar me Jerinën mbretëreshë� Dalta poetike e Fishtës modelon bukurinë qiellore,
ku çdo detaj fizik dhe shpirtëror është në harmoni, edhe pse bukuritë greko-latine që sjell ai, mbeten modele
të gjithëkohshme� Brenda kësaj hullie, Fishta vendos para Jerinës hyjneshat greke, Afërditën, Herën dhe
103
Atenajën (Athinanë), si perëndeshat më të rëndësishme të Olimpit, për të thelluar më tej idenë e tij, se trojet
iliro-shqiptare vazhdojnë të ruajnë si trashëgimi bukurinë e përjetshme të skicuar përmes Jerinës, vashës
shqiptare. Mozaiku i konceptimit fishtjan plotësohet më tej me emrat e luleve: Drandofille,Vjollca etj.
Fishta nuk bën gjë tjetër, veçse shfrytëzon mendësinë krijuese të rapsodive shqiptare dhe modelon bukurinë
e pakrahasueshme të bjeshkëve në tiparet e vashës shqiptare, të cilën e mbështjell kozmikja� Himnizimi i
bukurisë shqiptare vjen nga admirimi që ai vetë si njeri dhe si poet ka për trojet amtare, ku gjithçka bart jo
vetëm larminë e ngjyrave e të kundërmimit, por atë që nuk është tokësore, atë që është qiellore� Fishta ka
kapur thelbin e bukurisë dhe i ka dhënë asaj trajtën shqiptare� Jerina, më tepër se thjesht Vasha, është vetë
Shqipëria, me shkëlqimin e saj të dikurshëm dhe rrezëllitjet e saj të ardhshme. Ky himnizim nuk është artificial,
është aq i natyrshëm, sa të duket se tërë lirizmi i rapsodisë shqiptare ka projektuar Jerinën, të cilën vetë lulet,
simboli i bukurisë, e vunë në fronin e mbretëreshës�
Elementet që e bëjnë të pashlyeshme veprën e tij janë: fryma kombëtare, mendësia europiane dhe interpretimi
mitologjik, që u kthyen në boshtin në të cilin vërtitej shtjella e tij krijuese�
Ndikimet - ndikimi nga: filozofia klasike greko-latine; shqipërimet që i bëri Homerit, Petrarkës, Molierit,
Manxonit; estetika krijuese e Ariostos, Gëtes, Hajnes, Shekspirit; folklori shqiptar; mitologjia; mendësia
europiane; trashëgimia e Budit, Bogdanit, De Martinos, De Radës, Konicës, Asdrenit, Mjedës�
Struktura: Melodrama “Jerina” është një vepër ku fryma lirike ngrihet përmbi konfliktin dramatik, duke lejuar
që vlerat edukuese të të çojnë në mënyrë të natyrshme te mesazhi kombëtar i Fishtës� Nën ndikimin e teatrit e
të estetikës klasike, Fishta e shkroi veprën në vargje� Vargjet marrin ngjyrim të veçantë, për shkak të karakterit
mitologjik, që bëhet më interesant me anë të ndërthurjes së tyre me figurat njerëzore historike dhe me ato që u
përkasin hyjnive të antikitetit grek� Veçori e kësaj strukture mbetet prania e korit, ashtu si në teatrin mitologjik,
që është i pranishëm edhe atëherë kur mungojnë personazhet mitologjike�
Mbështetja në poezinë antike: Duke qenë njohës i shkëlqyer i traditës poetike antike, Fishta sjell me
origjinalitet ditirambin dhe korin� Meqë ditirambi nënkupton poezinë glorifikuese, poezinë me tone patetike,
që di të lavdërojë e të lartësojë një hyjni, një ngjarje apo një hero, ky tipar vihet re në melodramën “Jerina”, si
ndikim prej letërsisë antike, por edhe si gjetje origjinale e Fishtës, që i shkon përshtat temës madhore që ka
zgjedhur� E rëndësishme është që Fishta nuk e kopjoi verbërisht këtë formë poetike, por e zgjodhi me vetëdije,
duke ia përshtatur idesë themelore� Veç ditirambit në këtë vepër gjejmë edhe korin e traditës klasike greke, si
zë interpretues të autorit, me anë të të cilit pasurohet ideja themelore fishtjane, si dhe bëhet më i fortë mesazhi
që rreket të përcjellë autori� Futja e korit përsëri nuk përbën një imitim mediokër, përkundrazi i jep mundësi
shqipes ta thotë fjalën e vet nëpërmjet këtij formati poetik� Gjithsesi, kori me praninë e vet e bën më polifonike
melodramën e Fishtës në vazhdën e një krijimi origjinal e të vetvetishëm, siç është “Jerina”� Si njohës dhe
interpretues i folklorit, i kësaj vetëdijeje filozofike shqiptare, Fishta ka marrë prej frymës popullore artin e saj,
duke na dëshmuar ç’pasuri leksikore, muzikore, emocionale dhe kuptimore ka gjuha jonë amtare� Folklori për
Fishtën nuk është një dukuri konservatore e kapërcyer nga koha�
104
ORA I Këngët historike Sa të rëndësishme janë këngët
ORA II Tiparet e këngëve historike historike?
- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; këngët historike, parimet kohore,
- kompetenca e të menduarit; epika historike, variante, hero,
- kompetenca qytetare; parime strukturore, tiparet historike,
- kompetenca personale� krijime artistike, ligjërime artistike,
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës. trillim artistik�
Nxënësi/-ja:
përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së këngëve
historike;
- veçon karakteristikat kryesore të këngëve historike;
- krahason këngët historike me këngët legjendare;
- përcakton lidhjen mes historisë dhe këngëve historike;
- shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të
kuptimit, të strukturës dhe të formës së këngëve historike�
Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar� Lidhja me fushat e tjera ose me
Krijimtaria popullore shqiptare,
historia�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP- diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh, di/
dua të di/mësova: përmbledhje e strukturuar, INSERT, ditari dypjesësh.
ORA I
Lidhja me njohuritë e mëparshme
1� Ç’janë këngët historike? Përmendi disa prej tyre�
2� Listoni vlerat e këngëve historike sipas informacioneve që keni marrë�
3� Në këngët heroike të popullit hasim shumë beteja dhe emra heronjsh� Si legjendarizohen heronjtë e
këtyre betejave ne këngët historike?
Ndërtimi i njohurive të reja Stuhi mendimi:

- Këngët historike bazohen në parimin kohor të krijimit të tyre, si dhe në ngjarjet dhe figurat historike që ato
pasqyrojnë�
- Argumentoni nëse është i rëndësishëm ky parim në këngët historike� Pse?
Nxënësit japin argumentet e tyre, sipas informacioneve dhe mendimit të tyre. Në tabelë shënohen disa nga
mendimet e nxënësve, pa i diskutuar, pasi diskutimi do të dalë gjatë gjithë orës mësimore nga vetë ata.

105
√ + ?
Njohuritë e reja që Njohuri të marra Njohuri të reja, që i Njohuri të reja që i ka
merren dhe nuk kanë më parë mëson ndryshe nga sa i të paqarta
paqartësi ka kuptuar më parë
Si kanë ndikuar këngët historike në portretizimin e heronjve tanë?

Ditari dypjesësh:
Parimi KOHOR Komenti

Këngët që përcjellin artistikisht momentet kulmore Kënga më e vjetër “Kënga e luftës se Kosovës në
të historisë, nga filli i betejave të mëdha deri në vjetin 1389”, mbledhur nga Lef Nosi 1918 paraqet
Pavarësinë e Shqipërisë më 1912. artistikisht betejën dramatike midis ushtrisë osmane.
Heroi kryesor i kësaj kënge është Millosh Kopiliqi.
Këngët që kanë në fokus krijues të ngjarjeve të Këngët për Skënderbeun. Kushtuar figurës së
rëndësishme, që nga 1912 e këtej. Skënderbeut dhe epokës së tij. Heroi kombëtar vjen
si luftëtar strateg, por dhe në planin njerëzor. Burim i
autencitetit të frymës filozofike dhe shoqërore. Këto
këngë shtrihen dhe në lëvizjen patriotike të shek. XIX
dhe XX.
Parimi strukturor Komenti
Këngë historike kronike Kanë strukturë narrative, ku rrëfehen për ngjarje dhe
heronj të parë gjatë kohës së aksionit. Kanë frymë
autentike dhe prania e imtësive nga kronika.
Këngë historike portret Glorifikimi i asaj që ka ndodhur dhe dëshira për
përjetësimin e frymës dhe modelit pozitiv historik.
Kanë sintezë dhe idealizim të situatave dhe të
heronjve.
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Përmblidhen informacionet e nxjerra dhe shkruhen në dërrasë, duke plotësuar kolonën e tretë “Mësova”
Diskutim
Pse themi se “Kanga e Luftës së Kosovës në vjetin 1389’’ është krijuar paralelisht me variantin serb të kësaj
kënge? Ku dallojnë këto variante mes tyre?
ORA II
Ora e mësimit nis mbi diskutimin rreth pyetjes:
- A shërbejnë si dokument historik këngët historike? Argumentoni pse�
Ndërtimi i njohurive të reja

mund t’u japë mësuesja apo në bazë të aftësive të tyre për të përmbledhur tiparet e këngëve historike�
106
Tiparet e këngëve historike Përmbledhje/sqarim Komente

Tipari kryesor është Realizimi Rapsodi popullor synon që, përmes
krijimit të vet, të ndërtojë një tablo
artistike të ngjarjeve dhe figurave, duke u
përpjekur t’i qëndroj besnik së vërtetës�
Data, ngjarjet dhe personazhet reale
i nënshtrohen imagjinatës dhe trillimt
artistik. Gjuha figurative ka funksion
komunikues� Nëpërmjet tyre mund të
ndërtosh tablonë morale dhe filozofike të
një etape të caktuar historike, por kurrsesi
kronikën e saj besnike�
Himnizimi dhe glorifikimi i
heronjve dhe i gjithë tablosë
që shoqëron ngjarjen�
Ndryshimi në përshtatje
me filozofinë dhe shijet e
dëgjuesve
Ndikimi i faktorëve joartistik Përmbledhje/sqarim Komente
Procesi krijues që përjetoi Ky proces iu nënshtrua një ideologjizmi të
folklori shqiptar gjatë periudhës skajshëm� Objekt themelor u bë himnizimi
së diktaturës komuniste dhe glorifikimi i figurës së diktatorit. I
gjithë ky proces u mbështet teorikisht me
dogma, si ajo e krijimit të një arti të ri dhe
të një folklori revulocionar�
Metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur në grupe

Për të realizuar këtë fazë të orës së mësimit, me anë të punës së pavarur, aktivizojmë nxënësit të punojnë në
dy grupe. Nxënësit lexojnë në tekst rubrikën provoni njohuritë tuaja.
Grupi I
1. Cilët janë dy tipare të këngëve historike, që u japin atyre më shumë karakter artistik se historik?
2. Shpjegoni çfarë ndodh nëse në procesin krijues të këngëve historike ndërhyjnë forca dhe faktorë
joartistikë?
Grupi II
1. Cilat janë përkimet dhe dallimet thelbësore mes këngëve legjendare dhe atyre historike�
2. Cili është parimi kryesor estetik që udhëheq krijimin e epikës historike? Po atë legjendare?
Vlerësimi:
Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve dhe
pjesëmarrjen në veprimtari�

“Interpretoni fjalinë “�� u angazhuan poetë dhe rapsodë që krijuan mijëra vargje me porosi’’� Çfarë keni dëgjuar
ju për këtë dukuri? Sillni shembuj të këtyre këngëve�
107
Fusha:Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letersi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa:

Tema mësimore: Kuptimi, poetika dhe struktura e përrallave Situata e të nxënit:
(2 orë) Diskutojmë rreth pyetjeve:
- sa të pranishme kanë qenë përrallat
në fëmijërinë tuaj?;
- cilat kanë qenë përrallat tuaja të
preferuara?�
- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; përrallë, fabul, bota filozofike, morale,
- kompetenca e të menduarit; element metaforikë,simbolikë,
- kompetenca qytetare; element fantastik,element real, rrëfim,
- kompetenca personale� personazhe, gogoli, ujku, kecat,qerosi,
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës. shtriga�
Nxënësi/-ja:
përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së
përrallave;
- analizon karakteristikat e përrallës;
- krahason përrallat me këngët legjendare (të përbashkëtat
dhe dallimet);
- përcakton kohën kur kanë lindur përrallat;
- veçon disa nga kontributet e studiuesve në mbledhjen dhe
në studimin e përrallave�
Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar, tregime të moçme Lidhja me fushat e tjera ose me
shqiptare� temat ndërkurrikulare:
Krijimtaria gojore popullore, Arte�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, kllastër, pema e mendjes, punë në grupe, diskutim�

Stuhi mendimi:
Mësimi fillon me kontrollin dhe diskutimin e detyrave të shtëpisë. Më pas lexohen dhe diskutohen materialet
mbi përrallat që nxënësit kanë përgatitur për këtë orë mësimore.
- Ç’dini për përrallat?
- Si ndikojnë ato në formonin e karakterit të një fëmije?
- Cilat janë përrallat që ju tërheqin më shumë?
- Ç’mund të thoni për autorët e këtyre krijimeve fantastike?

mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur informacionin� Shënimet në këtë rast mund të
kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�
- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar: ç’janë përrallat, si kanë lindur dhe
si janë zhvilluar ato?
- Pasqyrohet në tabelë një kllaster mbi poetikën dhe strukturën e përrallave�
108
leksik të pasur me figura stilistike,

rrëfenjë më e përparuar se miti
si dhe kuptime të fshehura
struktura përmbajtjesore lidhet përrallat para vitit 1560

me renditjen dhe harmonizimin e në gjuhën gjermane
veprimeve të personazheve
krijim i mirëfilltë artistik
vlerë estetike dhe didaktike PËRRALLAT
Vëllezërit Grim 1812 ''Përralla
Ndër krijimet më të për fëmijë dhe shtëpi'',
vjetra të njerëzimit themeluesit e teorisë mitologjike
personazhet veprojnë teoria e migracionit, mundësinë

teoria e poligjenezës, nënkupton
në hapsirë dhe kohë e shtegtimit të subjekteve nga
ekzistencën e gjendjeve shpirtërore
të paracaktuar një kulturë në tjetrën
dhe krijuese të njëjta, që mundësojnë
krijimin e së njëjtës përrallë në të
njëjtën kohë në disa vende

Diskutim mbi pyetjet e aparati pedagogjik
1. Kur është botuar përralla e parë? Cilës gjuhe i përket?
2. Shpjegoni teorinë e migracionit dhe të poligjenezës të ngritura nga Vëllezërit Grim.
3. Flisni për funksionin estetik dhe didaktik të përrallës. Sipas Frojdit, çfarë funksioni tjetër luan përralla
te fëmijët?
4. Çfarë duhet të ketë parasysh përrallëtari gjatë rrëfimit të një përralle?
5. Si e përkufizon Propi përrallën? Sipas tij, çfarë mbetet e pandryshuar te përrallat?
Ora II
Diskutim
1. Diskutoni për mjetet argëtuese që i kanë zënë vendin përrallës në ditët e sotme. A e zëvendësojnë ato
plotësisht atë?
2. Pse themi se fantazia e përrallës bazohet në jetën shoqërore të përrallës?
Debat Në këtë fazë do të punohet nëpërmjet debatit mësimor, duke interpretuar shprehjen e Herderit:
“Në karakterin e fëmijës, i cili nuk ka dëgjuar përralla, mbetet një zbrazëti që më vonë nuk mund të kompensohet”�
Klasa ndahet në dy grupe pro dhe kundër�
Vlerësimi:

Mblidhni sa më shumë përralla që janë autentike për krahinën tuaj�
109
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla:VI Klasa: XII
Tema mësimore: Tiparet e përrallave në gjuhën shqipe Situata e të nxënit:
Diskutojmë rreth pyetjeve:
- sa të pranishme kanë qenë përrallat
në fëmijërinë tuaj?;
- cilat kanë qenë përrallat tuaja të
preferuara?�
- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; përrallë, fabul, bota filozofike,
- kompetenca e të menduarit; morale, elemente metaforike,
- kompetenca qytetare; simbolikë, element fantastik, element
- kompetenca personale� real, rrëfim, personazhe, gogoli, ujku,
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës. kecat, qerosi, shtriga�
Nxënësi/-ja:
- analizon tiparet e përrallave fantastike dhe të përrallave
realiste;
- krahason përrallat realiste me përrallat fantastike;
- analizon veçantinë e ndërtimit të subjektit të përrallave;
- shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të
kuptimit, të strukturës dhe të formës së përrallave�
Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar, tregime të moçme Lidhja me fushat e tjera ose me
shqiptare� temat ndërkurrikulare
Krijimtaria gojore popullore, Arte
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Diskutim, kllastër, pesëvargësh�

Mësimi fillon me kontrollin dhe diskutim e detyrave të shtëpisë. Lexohen dhe diskutohen përrallat e krahinave
që nxënësit kanë mundur të sjellin.

Kllaster: Punohet në tabelë me kllastër për të kuptuar tiparet e përrallave në gjuhën shqipe�
Gjuha metaforike, simbolike dhe

Mbizotëron universalja
dialogët i nënshtrohen ndikimeve që
vijnë nga krahina të ndryshme�
TIPARET E
Mishërohet bota filozofike dhe morale PËRRALLAVE
shqiptare, ëndrrat e guximshme dhe Elemente origjinale dhe autoktone
dilemat e mëdha të popullit
Përrallat realiste:
Përralla fantastike: - nënvizohen detaje nga jeta e përditshme e
- kanë të dukshëm elementin fantastik personazheve që janë të ngjashme me atë të
dhe të ëndrrës; dëgjuesve;
- nxitin fantazinë duke e çuar dëgjuesin - krijojnë lidhje me botën e zakonshme;
në realitete të ëndrrave; - koha e rrëfimit është më e afërt me këngët historike;
- koha e rrëfimit është e afërt më kohën e - i krijojnë lidhje dëgjuesit me të zakonshmen e
mitit dhe të legjendës� ngjashme me ato të dëgjuesve dhe të lexuesve.
100
Interpretimi i personazheve:
personazhet pozitive personazhet negative personazhe me origjinë nga mitet

Pesëvargësh:
Nxënësit ndërtojnë një pesëvargësh për përrallat
- Me anë të një emri
- Me anën e dy mbiemrave ,
- Me tri folje , ,
- Me anën e një fraze
- Duke e ripërcaktuar me një sinonim
Diskutim mbi pyetjet e aparati pedagogjik

1. Pse themi se përrallat, pavarësisht karakterit të tyre universal në strukturë, ndryshojnë nga njëri vend
në tjetrin? Çfarë ndikon më tepër në këto ndryshime?
2. Në sa grupe i klasifikojmë përrallat? Çfarë kriteri ndiqet në këtë klasifikim?
3. Pse themi se Zanat dhe Orët e maleve janë personazhe me dy kuptime?
4. Përmendni personazhet kryesore pozitive dhe negative në përrallat shqiptare?
Vlerësimi:

Analizoni dhe tregoni tiparet kryesore të përrallave të krahinës suaj që mblodhët një orë më parë�
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Epika
Tema mësimore 1: Folklori dhe Mitrush Kuteli
Tema mësimore 2: “Rinë Katerinëza”, studim teksti�

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: shpreh mendimin e lirë, opinionin dhe qëndrimin për
mënyrën e rrëfimit kutelian, duke përdorur forma të ndryshme të komunikimit me gojë e me shkrim.
Kompetenca e të menduarit: analizon, në mënyrë të pavarur, informacionet e marra nga burimet e
ndryshme për tipologjinë e rrëfimit kutelian, vlerëson cilësinë e tyre dhe i radhit ato sipas rëndësisë dhe
qëllimit që kanë;
Kompetenca e të nxënit: përpunon, në mënyrë të pavarur dhe efektive, informacionet për studim teksti;
rezultatet e punës i prezanton me shkrim ose me gojë para të tjerëve, duke dhënë shpjegime për mënyrën
e zgjedhjes dhe të shfrytëzimit të burimeve të informacionit�
101
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Fjalë kyç: rrëfim mbi rrëfimin,
Nxënësi/ja: elementi fantastik, vdekja, besa, kohë
− veçon në tregime të ndryshme nga rrëfenjat e Kutelit (mund relative, gojëdhëna�
të përdoren edhe fragmente nga vepra të tjera si “E madhe
gjëma e mëkatit”), ndikimin nga krijimtaria gojore ose nga
krijime të tjera folklorike, si përralla, legjenda;
− krahason “Rinë-Katerinëza” me baladat (në përmbajtje dhe në
formë);
− shpjegon vlerat dhe ngjyrimet që krijimtaria folklorike i jep
krijimtarisë së Kutelit�
Burimet: teksti i nxënësit, fragmente nga tregime të tjera, skeda, Lidhja me fushat e tjera ose me
tabakë letre� temat ndërkurrikulare:
Letërsinë bazë, Arte, Filozofi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit, diskutim, mendo, puno në dyshe, ndaj,
punë me grupe eksperte, ditari dy pjesësh, harta e koncepteve.

Ora I
Veprimtari e drejtuar: diskutim:
Në pjesën e parë të mësimit, mësuesi/ja të zhvillojë një bashkëbisedim me nxënësit rreth Kutelit dhe krijimtarisë
së tij, të aktivizojë kompetencat e fituara në lëndën letërsi me zgjedhje për baladën, legjendën, përrallën.
Nxënësi/ja plotëson diagramin me informacionet që di.
Gojëdhëna • Rrëfim që ka lidhje të drejtpërdrejtë me një histori dhe një vend të caktuar.
Këngët • Janë këngë që krijohen rreth një legjende të vjetër me karakter

legjendare / sakral, karakter historik, ndjekin rrugën artistike të estetikës së
Baladat legjendarizimit dhe të metamorfozës
• teoria e migracionit (mundësinë e shtegtimit të subjekteve nga një kulturë

në tjetrën
Përralla
• teoria e poligjenezës (ekzistenca e gjendjeve shpirtërore dhe krijuese të
njëjta që mundësojnë krijimin e së njëjtës përrallë mitologjike në të njëjtën
kohë në disa vende
Veprimtari praktike e drejtuar:

Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike. Identifikimi dhe vlerësimi i tipologjisë së
rrëfenjave të Kunelit, që ngrihen prej disa formave të thjeshta në forma më të përpunuara, që kalon nga faza
e gojaritetit, në letërsinë shkruar. Për këtë arsye nxënësit të mos orientohen drejt informacionit teorik, por në
zbatimin praktik të tij. Trajtimi përmes punës në grupe sipas llojeve të figurave letrare e bën më interesant dhe
më të dobishëm informacionin� Teknika e grupeve të ekspertëve është më e përshtatshme për këtë temë�
Puna në grupe me grupe eksperte

Sipas kësaj teknike, nxënësit ndahen në grupe të mëdha dhe çdo nxënës në grupin e tij ka një rol, një detyrë,
102
Mësuesi mund të mbështetet te niveli i klasës për të drejtuar pyetjet ose mund t’ua lërë këtë edhe vetë
nxënësve, që të mbledhin materiale apo që të sjellin shembuj të figurave letrare, që kanë si detyrë për të
analizuar�
Është mirë t’i orientoni nxënësit që të lexojnë rrëfime nga “Tregime të moçme shqiptare”. E rëndësishme është
që nxënësit gjatë të dy orëve të vihen në punë duke operuar vetë me tekstet e dhëna. Është mirë që mësuesi,
nisur nga niveli i klasës dhe vështirësia e kuptimit të koncepteve mbi: zërin e rrëfimtarit, gjetjen e materialit
folklorik brenda tregimit, stilin e rrëfimit, elementin fantastik dhe metafizikën e gjërave, të përpiqet të japë
konceptet themelore mbi to�
1� Grupi ekspert i përmbajtjes. (Mësuesi/ja nxit të lexojnë fragmentin e dhënë: “Rinë-Katerinëza”, si dhe një
fragment nga “E madhe është gjëma e mëkatit”)�
- Pse autori zgjedh pikërisht varrezat për të zhvilluar rrëfimin e tij? (Model përgjigje: Në veprën e Kutelit nuk
ka kufij mes botës së gjallë dhe botës së vdekur, i gjalli dhe i vdekuri flasin, dashurohen dhe i bëjnë premtime
njeri-tjetrit, vdekatarë që dënohen me mosvdekje, ashtu si dënohet dhe Tat Tanushi� Autori, për të treguar
forcën e dashurisë, zgjedh pikërisht varrezat. Fantastikja e pezullon logjikën dhe lexuesi ndjek mundësitë që i
ofron rrëfimi fantastik. Vdekja është zanafilla, e shkuara, e ardhmja e së tashmes.)
- Gjatë leximit të tregimit nxënësit gjejnë tiparet e përbashkëta me përrallën.
Zbuloni përmes diagramit të Venit këto pika të përbashkëta:
Tregimi - Përralla
Struktura te përralla: Lindja e pengesave, realizimi permes mitikes, krijimi i motivit që shtyn veprimin�
Veprimi te tregimi paraqitet në mënyrë më të ngjeshur, zgjidhet vetëm ajo që është më interesante dhe
që lidhet drejtpërdrejt me personazhin kryesor, temën dhe me kompozicionin e tij të lidhur, ndikon më
sugjestivisht te lexuesi. Edhe në tregim personazhet duhet të përpunohen psikologjikisht dhe veprimi të
arsyetohet në mënyrë të mjaftueshme, rrëfimi të jetë i natyrshëm dhe në pajtim me lëndën dhe
personazhet�
- komunikimi i rrëfyesit me lexuesin,

elementi fantastik metamorfoza
- dialogu i pasur me shprehje popullore
Si e përshkruan ai Rinën?
Përgjigje: Kuteli te Rina veçon tri tipare kryesore: bukurinë - u droth Kirolloj-i-vdekuri nga kaqë bukuri; besën
- besën e të gjallit me të vdekurin Dhe u ngritnë edhe lithnë besën, aty te varri i s’ëmës, ndënë dritën e Zonjës-
Hënë; durimin - përballë njerkës së keqe�
(Të dhëna plus për përgjigjet e pyetjeve në rubrikat e tekstit: tematika e rrëfenjës është e veçantë: dashuria
mes dy botëve; gjuha me përpunim të lartë artistik arrin në nivelin e lartë të poezisë ka shenja të prozës
poetike�)
Rrëfimi ngjan me përrallat popullore në sajë të këtyre elementeve:
a) Hyrjes: njëherë e njëherë, sot s’di sa mot më parë;
b) Mbylljes: disa persona të vdekur marrin tri personat e mbetur;
c) Motiveve të veçanta: martesa e pamundur, ruajtja e së fshehtës, prania e njerkës së keqe, dëshira për
shndërrim (metamorfoza) me qëllim përjetësimin (djali bëhet qiparis dhe vajza drizë e bardhë), motivi i besës etj�
d) personazhet quhen trimi dhe vasha�
e) dialogut të drejtpërdrejtë�
f) Komunikimit të rrëfimtarit me lexuesin dhe përsëritjet artistike�
g) elementet fantastike, si: lëvizja e varrit, bekimi i martesës nga nëna e vdekur� Si motiv i ri del martesa mes
103
një të vdekuri dhe një të gjalle�
104
Në rrëfim dallojmë tri lloje përshkrimesh:
a) të mjedisit, si p.sh.: hënëza ish mbi korije... . Përshkrimi është i gjallë, krijohet te lexuesi imazhi për
tingujt, shijet, aromat etj�;
b) përshkrimet e personazheve dhe emrat janë tipikë arbëreshë;
c) përshkrime të gjendjes shpirtërore. Kulmi i rrëfimit është kur trimi dhe vasha të kapërthyer lidhin besën
dhe diskutojnë për vendin ku do të çojnë jetën, në këtë botë apo në botën e përtejme� Kirolloi joshet nga
bukuria dhe dashuria e jetës tokësore, por stepet nga rikthimi atje�
2� Grupi ekspert i gjuhës dhe stilit�

a� - Cila është atmosfera mbizotëruese, ç’natyrë ka dialogu? Ku duket lidhja me folklorin?
Model përgjigje: Atmosfera mbizotëruese në tregim është nata, varret, kënga e zogjve dhe drita e ëmbël e
hënës� Dialogu mes Rinës dhe nënës është joreal, ashtu si dialogu me Rinës dhe Kirolloit� Veç dialogut mes
të vdekurit dhe të gjallës, kemi dhe lidhjen e dashurisë� Dalja joreale e Kirolloit nga varri të kujton legjendën e
Dhoqinës� Lidhja me folklorin duket dhe në përdorimin e shprehjeve popullore, si: bandilli, vasha ime etj� Kalimi
kaq i thjeshtë nga bota reale në atë të të vdekurve është bërë si në rrëfenjat popullore� Ideja e këtij procedimi
është se: forca e dashurisë kapërcen ligjet e jetës dhe vdekjes dhe shuan kufirin ndarës mes tyre. Kontrastet
e forta mes të gjallëve dhe të vdekurve të bëjnë përshtypje magjike që stimulohet nga këto elemente: prania
e shkëlqimit magjik të hënës, unazat, kënga e zogut etj�
b� Çfarë funksioni kryejnë shtatzënia e Rinës dhe lindja e djalit, unaza? Ç’funksion ka malli i nënës për djalin
e vdekur?
Model përgjigje: Ideja e vazhdimësisë shfaqet te detaji i shtatzënisë dhe lindjes së djalit të Rinës� Djali bëhet
vazhdues i Kirolloit� Unaza është një shenjë e rinjohjes e huajtur nga përrallat popullore (nëna njeh unazën e
të birit në dorën e Rinës)� Këtu vazhdon alternimi i elementeve realë dhe jorealë� Malli i nënës shemb gjithçka
dhe rregullat e paravendosura nga të dy heronjtë fashiten. Është dashuria e nënës që nuk njeh kufij vendor
dhe kohor� Fundi është i papritur, që përputhet me pamundësinë e një martese të tillë që në zhvillimin e
rrëfenjës� Mesazhet: fuqia e dashurisë mund të matet me jetën dhe vdekjen� Vetëm dashuria mund të lidhë të
palidhurat� Ajo bën që të komunikojnë jetët e këtej dhe andejvarrit�
Me nxënësit e tjerë jashtë grupit, mund të zhvillohet me teknikën e Ditarëve të të nxënit, ditarë dy ose tri
pjesësh, që përdoren për të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e
tekstit me kureshtjen dhe përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe
problematikave që përcjell Kuteli�
Pyetja Komenti
1� Poeti kalon lehtë nga realja te jorealja dhe anasjelltas� Gjeni te Rina kalime të tilla?
2� Përdorimi i dendur i krahasimit, sipas jush, ç’funksion ka?
3. Nënvizoni në tekst përshkrime të mjedisit, përshkrime të personazheve, të ndjesive? Gjeni figurat letrare
dhe detajet artistike për secilin përshkrim?
Minitest:
- Gjeni cila figurë stilistikore është më e dukshme në fjalinë e mëposhtme:
Hënëza ish mbi korije edhe e ruante mos i ngjasë do një e keqe�
a) krahasimi b) metafora c) metonimi d) epiteti
- Thoni çfarë funksioni kryejnë prapashtesat te fjalët hënëza, mëmëza, flokëza:
105
a) funksion zvogëlues b) funksion ledhatues
106
Ora e dytë: Demonstrim
Këtë skemë zbërthimi përdoreni për të nxjerrë dialogun e pasur me shprehje popullore në dy tregime: Rinë-
Katerinëza dhe Tat Tanushi�
Rina -
Tatë
Tanushi
mallkimi me
pavdekësi- martesa
me të vdekurin
gjuha dialektore
metamorfoza
mesazhet
tipari fantastik
Përshkrimi përmes: epitetit; krahasimit
Ndikimet stilistike nga:

epika legjendare / rrëfenjat popullore
1. Gjeni një fragment nga baladat dhe vëreni se si përshkruhen personazhet. Me çfarë figurash letrare
realizohet përshkrimi i Rinës dhe i Tat Tanushit?
2� Ku ngjasojnë dy tregimet? Të dy tekstet ngjasojnë, sepse: kanë të njëjtën temë, atë të dashurisë; subjekti
përmban motive të shumta paralele, ka pjesëmarrje të elementit fantastik etj� Trajta tregimtare gërshetohet me
dialogë të gjallë, që i japin më tepër hapësirë krijimit dhe e bëjnë më të përthyer relievin e saj artistik�
3� Zbuloni veçori të stilit�
Figuracioni është kompleks� Ai shtreson epitetet me krahasimet, zgjedh metaforën dhe detajin�
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme si dhe
për punën në grup që ata kryejnë këtë dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim
portofoli�
Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese duke u ndalur te thyerjet mes fizikës dhe metafizikës, te
personazhet që jetojnë mes dy botëve� Tema: Mes dy botëve�� shoh vlerën e asaj që kam�
Shkrim studimor për portofol:
−Zakonet e lidhjes së martesës dje�
−Zakonet e lidhjes së martesës sot�
−Ndryshimet dhe ngjashmëritë mes tyre�
107
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Epika
Tema mësimore 1: Folklori dhe Ernest Koliqi
Tema mësimore 2: “Kërcimtarja e Dukagjinit”, studim teksti�
- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;
- kompetenca e të menduarit;
- kompetenca e të nxënit;
- kompetenca qytetare�
Nxënësi/ja: frazeologji, figurshmëri, miti i
−rendit ndikimet e flokorit në krijimtarinë e Koliqit; Narcisit, pasqyrimi i vetvetes, e
−diskuton rreth cilësive të tregimit në kufi të përrallës dhe të legjendës te bukura, e mrekullueshmja�
“Kërcimtarja e Dukagjinit” dhe “Nusja e mrekullueshme”;
−tregon dallime fonetike, morfologjike, leksikore të dallueshme në
tregimin e dhënë përkundrejt variantit toskë;
−analizon funksionin e figurave letrare në këtë tregim;
−diskuton mbi trajtimin që Koliqi i bën mitit të Narcisit�
Burimet: teksti i nxënësit, skeda, tabakë letre, fragment nga tregimi:
“Nusja e mrekullueshme”, fragment nga “Pasqyrat e Narcisit”�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit; diskutim; mendo, puno në dyshe, ndaj; punë
me grupe eksperte; ditari dy pjesësh; harta e koncepteve�

rreth titujve, të aktivizojë kompetencat e fituara të marra në lëndën Letërsi bërthamë. Nxënësi/ja plotëson
diagramin përmes fjalëve kyç�
Cilët janë kuptimet e para që u jepni atyre?
Lidhini me titullin e mundshëm

Titulli
e ngathët, demele, shumë e bukur, mrekulli, shndërrim,

Pasqyrat e Narcisit
mahnit, fiton, kthehet në gjendjen e mëparshme.
një kullë, një zanë, një kusht, lumturi e përkohshme,

Kërcimtarja e Dukagjinit
dënim me memeceri
Nusja e mrekullueshme e panjohura, pamje e brendshme, rini, i dhënë pas

formës së jashtme, kurioz për thelbin, reflektim
Veprimtari e drejtuar:
Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike, identifikimin dhe vlerësimin e prozës poetike të
Koliqit në dy tregime: “Kërcimtarja e Dukagjinit”, “Nusja e mrekullueshme”. Për këtë arsye nxënësit orientohen
drejt zbatimit praktik të tij� Trajtimi përmes punës në grupe sipas motiveve, personazheve, të pamundurës së
mrekullueshme, e bën më interesant dhe më të dobishëm informimin� Teknika e grupeve të ekspertëve është
më e përshtatshme për këtë temë�
108
Grupi I, i figurave letrare. Koliqi shquhet për gjuhën e pasur plot finesë dhe figuracion të zgjedhur. Pas leximit
të fragmentit “Kërcimtarja e Dukagjinit”, nxënësit plotësojnë tabelën e figurave dhe analizojnë funksionin e
figurave letrare në këtë tregim pasi.
Epitete
shtat-hjedhun, lule të zbeta
Figurat më të përdorura: gjelbrore, dorë e rrëmaktë, valë
krahasimi të mrekullueshme, habi e amël
metafora
simboli metafora
inversioni qitte flakë në të luejtun, i
Figura më e
shëmbëllente një lutje dashunore,
parapëlqyer:
kërcimi i saj u shndrrue në nji ecje,
Epiteti
vallja u ngjall
Figurat që e lidhin me
folkorin: krahasimi
epiteti, krahasimi, si të kërkonte me zanë dashunin
frazeologjia popullore që ik, si një amë lulesh si një
gurgullim krojesh si lule që sapo
ka çelë
Gjatë leximit, nxënësi/ja zbulon se cila është figura më e përdorur për prozën poetike? (epiteti)
Grupi II, grupi i gjuhës.
Dallime fonetike Dallime morfologjike dallime leksikore
Gegërisht Toskërisht paskajorja me lirue - të lirojë Fjalë me përdorim

togu: ue - ua me ia dhanë - të ia japë vetëm në dialketin gegë
u zbulue -u zbulua korit / kande, kresë
pjesorja përkulë- përkulur
va - vë kambdathun-këmbëzbathur
përcjellorja: tue u ndalue - kallzoi-tregoi
vathë-vëthë
duke u ndalur
a- ë tue përkulë- duke përkulur
mangë-mëngë
n-r
dashunore-dashurore
vuni-vuri
Veçoni në tekst shembuj dallimesh fonetike, morfologjike dhe leksikore mes dy dialekteve� Plotësoni më
shembuj të tjerë nga fragmenti i dhënë në tekst, duke shfrytëzuar dhe tregimin “Nusja e mrekullueshme”�
109
Grupi III, grupi i gjuhës letrare
Zgjidhni një paragraf nga tregimi “Kërcimtarja e Dukagjinit”� Kthejeni atë në gjuhën letrare� Ç’ndryshime vini
re? A i humbet bukuria dhe i zbehet origjinaliteti veprës? Me të gjithë klasën zhvillohet rrjeti i diskutimit.
Si mendoni ju, a i humbet disa nga vlerat e veta artistike tregimi me këtë përshtatje në gjuhën letrare?
Po Pse Jo
Ora II: Demonstrimi

Në orën e dytë mund të zhvillojmë teknikën e Ditarëve të nxënit, ditarë dy ose tri pjesësh, që përdoren për të
nxitur nxënësit që të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me kureshtjen dhe
përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave që përcjell Koliqi.
Citati Komenti
1� Poeti kalon lehtë nga realja te jorealja dhe anasjelltas� Gjeni te “Kërcimtarja e Dukagjinit” dhe te “Nusja e
mrekullueshme” kalime të tilla�
Përgjigje: Brenda të dyja fragmenteve bëhet fjalë për prani të fuqive të mbinatyrshme; Lulja, e cila rrinte gjithë
kohës shtrirë, ndihmohet nga zanat në konkursin e bukurisë, dhe po ashtu nusja e mrekullueshme është qenie
e mbinatyrshme me bukuri përrallore�
Te tregimi i parë kemi përballje të së bukurës me të shëmtuarën, si cilësi e të sjellit: Lulja është e bukur, por
dhe e ngathët e dembele� Personazhi i Lules, brenda pjesës së parë, i nënshtrohet një metamorfoze përrallore
të tipit përshkrues, që në pjesën e dytë shndërrohet në dëshmi historiko-dokumentare (mënyrën e jetesës,
zakone, rite, nder)� Në pjesën e tretë kemi të bëjmë me një lëvizje mitologjike përrallore� Ndërfutja e mitit
përmes personazhit të Zanës, në një kuadër historik të rrëfimit, bëhet për një efekt semantik e praktik, të cilat
përgatisin narracionin e mundshëm simbolik�
2� Si e portretizon Koliqi Tyrkinën, ndaluni në të tëra imtësitë:
Karakteristika të trupit te Tyrkina:

Veshje: me mahrama ari në këmbë; kambdathun, krahnuer të mbërthyem për gjymsash në nji xhamadan të
shkurtë, një unazë...dy vathë��plotëso
Veprime: u zblue, u ngrit në majë, u rrotullue ��plotëso
Mënyra e kërcimit: si lutje dashunore, mësynte-zmbrapej ��plotëso
Karakteristika të natyrës te Lulja
Lëkura e fytyrës së saj ngjante e endun me rreze e fletëza prilli, Trupi i vërgjilët përhapte anë për anë nji njomsi
si lule që sa po ka çelë; Ishte një apoteozë lulesh; duer Zânash kryevepër natyre; Kur flente dukej nji hyjneshë
e zbritun nga qielli qi nji gjumë i papritun e kishte zanë mbi tokë
3� Cilat janë modelet e epikës legjendare që i gjeni te Koliqi, sillni shembuj?
Formula hyrëse të gatshme te Kërcimtarja si në këngët epike: Paska qenë dikur në Dukagjin ni vajzë mrekullisht
e hijshme�
E pamundura e mrekullueshme- cilësi e përrallës
metamorfoza: brenda Lules hyn Zana e Dukagjinit�
Minitest:
Pikën kulmore të kërcimit në këtë fragment e shënon çasti kur:
a) lulja hyn në skenë në mënyrë të papritur� b) mësohet që vajza është mbesa e Lekë Dukagjinit� c) kërcimi i
110
Lules fiton cilësi gati hyjnore. d) lulja u buzëqesh të gjithë atyre që e mbuluan me lavde.
- Cili është elementi përrallor që futi Koliqi në këtë fragment:
a) festa e organizuar nga prijësi�
b) mahnitja e pjesëmarrësve�
c) dhënia e çmimit�
d) lulja merr trajtat e një Zane�
Diskutim: Zhvilloni disa prej pyetjeve me gojë e disa me shkrim�
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme si dhe për punën në
grup që ata kryejnë këtë dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim portofoli�
Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese mbi veten� Pasqyra ime�
Model ditari 18,19: Martin Camaj
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Epika
Tema mësimore 1: Folklori dhe Lumo Skëndo (Mit’hat Frashëri)
Tema mësimore 2: “Plaku i Ylnecit”, studim teksti�
Nxënësi/ja: fati i Shqipërisë, tirani, dëshira për
− rëndit ndikimet e folklorit në strukturën e rrëfimit në krijimtarinë përjetësi, figurshmëri, plaku, koha,
e Skëndos; mrekullia, katastrofa njerëzore, lulëzimi i
− diskuton rreth pozicionit të rrëfimtarit; jetës�
− tregon dallime tematike, si ajo e dashurisë;
− analizon funksionin e figurave letrare në tregimin “Plaku i
Ylnecit”;
− diskuton mbi fjalët kyç�
Burimet: teksti i nxënësit, skeda, tabakë letre, fragment nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat
tregimi: “Plaku i Ylnecit”� ndërkurrikulare:
Letërsinë bazë, Arte, Gjuhë, Filozofi,
Identiteti kombëtar dhe njohja e
kulturave�
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit; diskutim; mendo, puno në dyshe, ndaj, punë
me grupe eksperte, ditari dy pjesësh, harta e koncepteve�
111

rreth titujve, të aktivizojë kompetencat e fituara të marra në lëndën letërsi bërthamë. Nxënësi plotëson
diagramin përmes fjalëve kyç�
Cilët janë kuptimet e para që u jepni atyre?
Lidhini me titullin e mundshëm

Titulli
Titull, që zë poetikën e kontrasteve, duke shpërfaqur idenë

Koha e shkuar/ koha e tashme
për njeriun si qenie reale e si krijues, tek përballet me gjendje
të ndryshme emocionale, në çaste e kohë të ndryshme
Kërkon xixa të shpuzës në hirin e kohës apo jetës”.
Hi dhe Shpuzë
ndjenjë mitike, vuajtje e mungesës, dhimbje nga

Dashuria refuzimi, tokësore, konkrete
kujtime të bukura e të fuqishme emocionale që lidhen

me të kaluarën, dhe rrjedha e një mendimi të mjegullt
dhe emocional që vjen si përjetim i çastit në të tashmen
Veprimtari e drejtuar:
Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike, identifikimin dhe vlerësimin e prozës poetike
të Skëndos që në titull: “Hi1 dhe Shpuzë2”� Autori shprehet: Po edhe në kohë të gazit e të shpresësë, ahere kur
një e sotm e qeshur më bën të dua gjithë kohën e shkuarë dhe të shoh t’ëmbël dhe të bukurë udhën që kam�
Nxënësit diskutojnë për domethënien e titullit dhe të thënies së autorit.
(Në ndihmë të mësuesit: Hiri dhe Shpuza do të jenë figurat, por njëkohësisht edhe fjalët kyç me të cilat do
të operohet në gjithë tekstin� Pra, kuptimi dhe domethënia e Hirit dhe Shpuzës figurativisht zgjerohet nga
njëra prozë poetike në tjetrën. Për këtë arsye nxënësit orientohen drejt zbatimit praktik të tij. “Hi dhe shpuzë”,
tendenca e autorit është të punojë në mostretjen, mosharrimin e kujtimeve, gjë që, sipas tij, e motivon për
të vazhduar punën tutje, duke u shprehur në vetën e parë thotë: “Dua ta trazoj këtë hi të jetësë që të shoh
shpuzën, ta shoh e të gëzohem, e të qesh duk’e flakur n’erë!”.). “Hi dhe shpuzë”, është një cikël prej
pesëmbëdhjetë prozash poetike� Konsiderohet si cikël i pastër në aspektin e formës, pasi përbëhet vetëm
prej prozave poetike, pra prej një forme të vetme letrare, në dallim prej autorëve që brenda cikleve me proza
poetike kanë futur edhe poezi, apo anasjelltas, brenda cikleve me poezi, kanë edhe ndonjë prozë poetike�
Sidoqoftë, përmes kësaj parathënie theksohet ndjeshmëria e tij ndaj këtij vëllimi poetik� Trajtimi përmes punës
në grupe sipas motiveve, tematikës, ndjenjës, e bën më interesant dhe më të dobishëm informimin� Teknika e
grupeve të ekspertëve është më e përshtatshme për këtë temë�

1 Hi - pluhuri i lehtë që mbetet pasi digjet krejt diçka� Hiri i zjarrit� Hiri i duhanit� Hi druri (letre)�
2 Shpuzë - Prush i imët në hi të nxehtë, që mbetet kur është duke u shuar zjarri.
110
Grupi I, i temës. Analizoni titujt, nxënësit i thuhet paraprakisht se kanë kuptim metaforik.
(Modele përgjigje: “Pse të shoh të brengosurë”, mbizotëron tema universale e dashurisë njerëzore� (Asaj);
mbizotëron tema e vuajtjes në mungesë të personit që dashuron; (Ah, po bie shi prapë); kuptohet si elozhe
kundruall dashurisë; (Shkretina); kuptohet si refuzim nga personi i dashur; (Tym’ i cingarit), kuptohet si betim;
(Afërdita e Milos) vjen si projektim i femrës së ëndërruar. “Them” hyn te prozat refleksive, ku spikat pafuqia
ndaj forcave dhe ligjeve të natyrës, ndërsa tek “Të mukëtit”, shtrohen pyetje thelbësore mbi jetën dhe natyrën�
Në “Një mbrëmë mbi udhët” vlerësohet durimi dhe shpresa si fuqi njerëzore, ndërsa te “Mot i ri” – vihet në pah
relativiteti i jetës� Në tërë këto proza me temë dashurinë vërehet emocionaliteti i theksuar, që shfaqet i
vrullshëm, i papërmbajtshëm dhe me ndjenjë romantike a nuanca nostalgjie�)
Shkretina
Ah, po bie shi prapë
Ejani o kujtime
Asaj
Eja motrë Afërdita e Milo-s
Grupi II, i metrikës. Skëndo me finesë dhe figuracion të zgjedhur trajton që në prozën e parë qëllimin e
veprës. Nxënësi lexon paragrafin e dhënë dhe:
a. Zbulon frazën poetike (pamjen e prozës dhe artikulimin e figurshëm të gjuhës).
b� Zbulon ritmin dhe muzikalitetin;
c. Zbulon dhe figurat stilistike:
“Ejani, ejani, o kujtime, se kam nevojë për ju. Zëmra sot më ka pikëllim. Ejani se u dua.! T’ëmbël a të
hidhurë, gjithnjë u kam dashur, o miqt’ e mij. Të ngroht’ a të ftohtë, si do që kini qënë, zëmra u ka priturë
me dashuri! Ini miq të vjetrë: m’arrin të mbyll sytë që t’u shoh këtu pranë meje. Ejani pra, o kujtime. Kur shpirti
më ndjen të ftohtë, kur zëmra ndjen vethen’ e saj jetime, u dua, o kujtime, si i varfëri që trazon hin’ e
vatrësë për të gjeturë pakë shpuzë. Sa t’ëmbëla i duken ato shkëndijat e vogla! Po edhe në kohë të gazit
dhe të shpresësë, ahere kur një e sotm’ e qeshurë më bën të dua gjithë kohën e shkuarë dhe të shoh t’ëmbël
dhe të bukurë udhën që kam përpara, edhe ahere, o miqt’ e mij, dua të trazoj këtë hi të jetësë që të shoh
shpuzën, ta shoh e të gëzohem, e të qesh duk’e flakurë n’erë!”
shpirti më ndjen ftohtë

zemra e ndjen vethen e saj jetime
Më të përdorura
dua të trazoj këtë shpuzë
metafora
antonimia
Figura më e thirrori antonimia
preferuar T’ëmbël a të hidhurë
metafora të ngrohtë a të ftohtë
Figurat që e lidhin
me folkorin krahasimi,
epiteti, thirrori si i varfëri që trazon hin’ e
vatrësë
111
Përballja Fati Plaku
tirani e kohës - dëshirë koha, e djeshmja - e

Kërkuesi i së vërtetës
për përjetësi sotmja
realiteti agresiv që shpalos muri i hollë realja dhe jorealja
pamjet e botëve djepi
Grupi III, i interpretuesve: Pasi të keni lexuar me vëmendje tekstin “Plaku i Ylnecit”, interpretoni kuptimet e
fjalëve kyç: Përballje - Fat - Plak; Plotësoni më shembuj konkretë nga fragmenti i dhënë në tekst, duke
shfrytëzuar tregimin kuptimet e realiteti agresiv, pamjet e botëve, tiraninë e kohës�
ORA II Demonstrimi
Me nxënësit në orën e dytë, mund të zhvillojmë teknikën e Ditarëve të të nxënit, ditarë dy ose tri pjesësh, që
përdoren për të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me
kureshtjen dhe përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave
që përcjell Skëndo�
1. Nxënësi lexon vargjet dhe komenton lidhjen e tyre.
Këndo hyjneshë mërinë e Akil Pelidit Ndihmò, Zot, si m'kè ndihmue
Homeri i përbotshëm ftonte muzat, që në

Homeri
Ejani, ejani, o kujtime, se kam vargun e parë të “Iliadës”: te “Lahuta e
Fishta
nevojë për ju Malcis’ e Gjergj Fishtës, tingëllon si lutje për
Skëndo
frymëzim, edhe Mid’hat Frashëri me tekstin
e parë të ciklit “Hi dhe shpuzë”, fton kujtimet,
për të cilat shpjegon se ka nevojë, se i
duhen, se i konsideron si miq zemre etj dhe
autori do të rikrijojë përjetimet në formë
proze poetike, duke ua dhënë atributin e
fuqisë së muzës për t’i krijuar ato
Citati Komenti
2. Nxënësi lexon shembujt dhe dallon vetën e rrëfimit dhe komenton rolin e vetës së parë.
- (Ejani, o kujtime) “Ejani, ejani, o kujtime, se kam nevojë për ju. Zëmra sot më ka pikëllim. Ejani se u dua!”
- (Asaj). “N’është e vërtetë se zëmra jote s’rreh kurrë për mua, ‒ ashtu si ke dashurë të më thuash, ‒ n’është
vërtet se fytyra ime nukë zë as një vënt n’ëndërimet e tu, pse, o e bukura ime kur më sheh gadalson capnë,
pse më lëshon vështrimn’ e ati syri të shkruarë tënt”��
- (Të mukëtit) “Brënda në t’errët shikoj nga finestra perëndimnë”
- (Eja motrë) “Eja motrë të dalimn në kopsht se erdhë kohët e mira� Nuk’ e sheh që marsi na pru ditët e
bukura?”
- (Ah po bie shi prapë) “Eja, mike, se po bie shi� Më duketë sikur po qan qielli, sikur po derth lotë të hollë�”
- (Po e sheh? Drita venitet) “Po e sheh? Drita venitet, mjegulla trashetë� Një hi, një nap’ e zezë po mbulon
shtëpinë, po më hyn brënda n’odët”�
(Përgjigje: Me anën e rrëfimit në vetën e parë, teksti komunikon në formë monologu vetërrëfyes të ndjesisë së
brendshme të narratorit me lexuesin ose përballë lexuesit. Përjetimet tashmë janë bërë kujtime dhe monologu
112
është më i ndjeshëm, më afektiv e përgjërues dhe me tone melankolie e elegjie; ndonjëherë jepen nuanca të
shumta të drithërimave shpirtërore� Në të gjitha këto raste është zgjedhur veta e parë e të rrëfyerit që krijon
më së miri mundësinë e shpërfaqjes së impulseve shpirtërore, ndjesive personale, brengave njerëzore nga
perspektiva subjektive�)
3. Lexoni vargjet dhe gjeni ndikimet nga figurat biblike, thoni rolin e ndjenjës?
“N’është e vërtetë se zëmra jote s’rreh kurrë për mua-ashtu si ke dashurë të më thuash, -n’është vërtet se
fytyra ime nukë zë as një vënt n’ëndërimet e tu, pse, o e bukura ime kur më sheh gadalson capnë, pse më lëshon
vështrimn’ e ati syri të shkruarë tënt”... Vështrimi yt është si një shtizë në dorë të një djali që lot me një zok;
vuajtjet e shpësit i heq dhe zemra ime. Të lutem pusho, pusho këtë lodër të gjakshme. Po ç’them unë! Shtje-më,
shtje-më syt’ e tu, se vështrimi yt, o e bukura ime, m’i fjeshtë se frym e Jehovajt, i ep gjëllim shpirtit t’im”�
(Përgjigje: Personi femër himnizohet, duke u krahasuar njëkohësisht me figurat biblike, ndërsa ndjenja ndaj
saj paralelizohet me frymën e shenjtë që i jep jetë shpirtit� Ndjenja e tillë theksohet se do të vazhdojë edhe
kur shqiptuesi i saj nuk do të jetë më prezent mbi këtë tokë, gjë që thekson edhe më tej shenjtërinë dhe
amshueshmërinë e dashurisë)�
Me të gjithë klasën zhvillohet rrjeti i diskutimit.
Si mendoni ju a është i vërtetë pohimi që zbulon Skëndo: Pamjet e botëve një teh i ndan: nga njëra anë
është katastrofa njerëzore dhe nga ana tjetër lulëzimi i jetës? A është dhe sot i saktë vëretja e autorit se:
Shqipëria luhatet në një mur të hollë ndërmjet jetës dhe vdekjes? Cilës kohë i referohet autori?
Po Pse Jo
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme si dhe për punën në
grup që ata kryejnë këto dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim portofoli�
Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese: Fati i Shqipërisë në syrin tim�
Tematika: Epika Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Folklori dhe Martin Camaj 1� Rëndësia e qenieve mitike dhe
Tema mësimore: Legjenda e Shotës, Studim teksti� folklorike dhe pamja e botës poetike
te Camaj�
2� Vlerësojnë njëri-tjetrin mbi ndikimet
e artit të Camajt në ruajtjen e
identitetit�
Rezultatet e të nxënit të nxënësit sipas kompetencave kyç:
• kompetenca e komunikimit;
113
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës� Strategjitë e të lexuarit: Fjalë kyç:

• diskuton për përpunimin e motiveve folklorike në krijimtarinë e Camajt; sistem letrar
• mban shënime për figuracionin; metaforik, ndikim,
• hulumton mbi ndikimet e folklorit që kanë shkruar nxënësit e tjerë; motive, mbishtresime
• përdor organizues grafikë, duke seleksionuar pjesë që përcjellin ndikimet nga kuptimore, gjuha
folklori; simbolike, gjuhë
• zbulon simbolikën e kulteve në krijimtarinë e Camajt; mitike, antinomi,
• bashkëpunon në grup për të hartuar ata vetë një strukturë me elemente të varg, origjinalitet�
Burimet: teksti i/e nxënësit, fragmente të ndryshme nga krijimtaria e Camajt. Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Histori, Qytetari,
Filozofi, Letërsi.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: organizues grafik, stuhi mendimi, DDM, të nxënit në
bashkëpunim, punë në dyshe, rishikim në dyshe, punë individuale, nxitja e diskutimit.
Procedura e orës së mësimit
Të dhënat paraprake: (Tregohet çfarë duhet të dinë nxënësit ose duhet të bëjnë në mënyrë që ora e mësimit
të jetë e suksesshme)
Hapi I: Parashikimi (Mësimi nis me situatën e parë të të nxënit: roli i folklorit në krijimtari: Mësuesi/ja kërkon
që nxënësi/ja të vështrojë me kujdes tabelën dhe të zbulojnë se ç’lidhje kanë këta terma me njëri-tjetrin, si dhe
të shpjegojnë rolin e tyre në veprën e autorit�
qënie mitike
Folklor sistem letrar metaforik /
motive dhe figura
folklorike motive simbolik/ mitik
model të qënësisë figura figuracioni individual
shqiptare lënda organizim i veçantë ritmik
simbolika primitive gjuha e kuptime të dyta
rituale
Autori
Roli
Veprimtari e drejtuar: Nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, ose në çift, në fillim duke i hedhur të
gjitha idetë që kanë e, më pas, duke i shkëmbyer me shokun ose anëtarët e tjerë të grupit. Nxënësit mbajnë
shënime të argumenteve të bashkënxënësve dhe diskutojnë mbi to. Duke dëgjuar mendimet e të tjerëve,
nxënësve mund t’u kujtohen gjëra të tjera, ose mund t’u shtohet informacion i ri në kujtesën e tyre. Nxënësit
shpjegojnë lidhjen e termave dhe plotësojnë së bashku rolin e tyre në krijimtari� Mësuesi/ja i hedh të gjitha
idetë në organizuesin grafik.
Mësuesi/ja ndalet më shumë te:
a� motive;
b. figurat folklorike;
c. figuracioni;
d� karakterizimi i personazheve, individualiteti etj
114
Mendimet e nxënësve Roli i fjalëve kyç në Ndikimi nga folklori Si duhet

për: sistemin letrar të
Camajt
motivi i, gjarprit, buallit, plotësojnë pamjen e motivet vijnë si zgjim i lëndës më pas pajisen me
breshkës, diellit, gurit, botës poetike, janë primitive, kuptime të reja dhe
lisit, korbit� elemente mbizotëruese marrin mbishtresime
të sistemit letrar Risjell traditën për të zbutur kuptimore�
metaforik, simbolik e vetminë në një botë në
mitik� ndryshim e sipër�
figuracioni faza e parë: mbështetje rituali i magjisë mbrojtës rrafshet e dyta
e fuqishme në dhe keqbërës kjo antonomi kuptimore që u
vargëzimin popullor shënjon përjetimet e kundërta mvesh objekteve
dhe figuracion; të pasionit�� mitike�
faza e dytë: figurat e

motivet e krijimtarisë
popullore i sjell me një
figuracion individual
karakterizimi i kulti i të harresë, hije shekullore mbi Ripërtëritja, brezat
personazheve parëve:pranëvënia: brezat e shkuar� jo vetëm përtëriten,
baba-druni i ullinit pa rivitalizohen�
fletë.
Ndërtimi i njohurive: Mësuesi/ja në këtë fazë e trajton mësimin përmes teknikës: Pyetje-Përgjigje: Nxënësit
nxiten të lexojnë dhe të kuptojnë:
Çfarë cilësish gëzon krijimtaria e Camajt? Nxënësi/ja lexon e zbulon: karakteristika të ligjërimit, të rrëfimit,
të figuracionit, të gjuhës dhe të stilit.
Përgjigje: Rrëfimi shquhet si subjektiv, ligjërimi ka të pranishëm përjetimin e fuqishëm personal� Ndërsa
mendimi degëzohet e shtrihet në rrafshe të shumta, duke ruajtur përherë ngrohtësinë, përmes fjalive të qeta,
shprehjes së përpunuar dhe mendimit të thellë�
Figuracioni, krahasimi, metafora, simboli janë elemente të domosdoshme në ligjërimin e tij; figurat janë të
zgjedhura me kujdes, ndërsa nuk mungon as frazeologjia e mendimi popullor� Camaj i përdor ato për të
shprehur jetën, emocionet e përjetimet, filozofinë e të jetuarit të njeriut shqiptar. “Shqiptare është ndjesia dhe
përjetimi, ëndrra e zhgjëndrra, gazi e helmi, trishtimi e përvuajtja, besa e pabesia, dasma e morti, hija e drita,
nata dhe agu, izolimi dhe ravgimi, etnia dhe bashkëkohësia” (sipas Koçi Petritit)� Në poezi mbizotëron dialekti
gegë dhe kuptimi i fjalës poetike sa vjen e bëhet më i ngjeshur, duke kaluar gjithnjë e më shumë në një gjuhë
metaforike�
Cilat janë figurat që ju tërheqin nga trashëgimia etnokulturore (veshje, zakone, rituale, besëtytni, tipare
heronjsh)? Nxënësit zbulojnë se këto figura, si korbi, gjarpri, Drini, breshka, dielli, guri, lisi, përbëjnë botën
poetike të Camajt�
Si e kuptoni transformimin e mitit? Nxënësit kujtojnë e zbulojnë: Shndërrimin si proces i kalimit në realitete
të tjera të panjohura e të mrekullueshme� Kujto: Një ditë e ka dhe korbi�
A ka ngjashmëri mes simbolikës së gjarprit te poezia “Formujë mëngjie” dhe mendimit tuaj mbi dy anë
të jetës, së mirës dhe së keqes? Nëse po ku, nëse jo pse? Nxënësit zbulojnë prirjet: prirja për të lënduar
objektin që dashuron dhe prirja për ta mbrojtur atë�
Si e kuptoni rimarrjen e mitologjisë dhe folklorit në letërsinë moderne të Camajt? (Përgjigje: rimarrja
115
shfaq pamjet e jetës e të vendit, njëjësimi i poetit me atdheun është i vetvetishëm� Poetika e tij zhvillohet duke
bashkëndierë vuajtjen, por edhe duke u lutur simbolikisht për një jetë të re� Ai është rikrijues besnik i truallit
dhe i peizazhit të bjeshkëve e të vërrinit dhe të mrekullon me botën e larmishme e shumëngjyrëshe që krijon�
Nëpërmjet individit synohet të reflektohet bota e një shoqërie, duke gërshetuar botën reale me atë gojëdhënore
e mitike. Bota, bjeshkët shqiptare, ambientet e jetës së malësorëve, figurat mitologjike, e përditshmja, shkrihen
natyrshëm me qenien poetike�
ORA II: Demonstrim

Lexim i drejtuar: Pyesim, Përgjigjemi: Mësuesi/ja diskuton elementet e legjendës të rimarra në tekstin e
Camajt�
- A është qëllimi i autorit vetëm të marrë motivin e Floçkës nga folklori dhe ta vendosë në vepër? Përgjigje:
Tradita është në tharmin e krijimtarisë së Camajt, përmes figurës së Shotës ai përfton pamje të reja të legjendës.
- Si e kuptoni vargun: Zemra asht e ndame dysh? Nxënësi shprehet duke u nisur nga koncepti që zotëron ai
për termin “dualizëm”, për “mëdyshje/ndërdyshas”, ose “dilemë”.
Dualizmi
Pas këtij diskutimi, nxënësit orientohen që përmes teknikës DDM (Di - Dua të di – Mësoj) të punojnë
informacionin e dhënë në tekst�
Në pjesën e dytë të mësimit, përmes teknikës DDM (Di – Dua të di – Mësoj), punohet materiali i tekstit� Në
kolonën e parë, “Di”, nxënësit do të shkruajnë atë informacion që nga leximi u duket si i njohur. Në kolonën e
dytë, “Dua të di”, do të shkruhen pyetje, ose kërkesa të nxënësve, rreth çështjeve për të cilat ata kërkojnë të
dinë më tepër�
Di Dua të di Nxë, mësova

Metamorfoza Kuptimi i saj në Metamorfoza nuk mund të
(Etimologjia dhe kuptimi i kësaj fjale legjendën e Shotës, mungojë në poezinë e Camajt, si
e ka burimin në greqisht dhe latinisht� ose te Lugu i gjarpnit pjesë qenësore e veprës, si thelbi
Metamorfoza në greqisht ka dy kuptime: a Ledja� i ngjizjes së shumë poezive të tij�
1� Ndryshim i plotë i natyrës ose i formës
(sinonim: transfigurë, transmogrif).
2� Ndryshim në strukturë (e hapur)
ose në pamje (sinonim: transform,
transmutacion)�
Në kolonën e tretë, “Nxë”, nxënësit do të shkruajnë një përmbledhje të informacionit të ri që përvetësuan nga
tekst�
Gjatë kësaj etape punohen ushtrimet 1–3 te rubrika Të reflektojmë mbi kuptimin.
Diskutim: (fakte reale dhe komente subjektive.) Lexojmë vargjet: Zemra ime asht e ndame dyshë, dyshë mes
dy dhenash, dyshë mes dy kohnash, dysh mes dy shijeve, të ujit e të venës së kuqe. Nxënësi udhëzohet të
lexojë me fjalë kyç dhe të mendojë zbërthimin e tyre me komente subjektive. (Motivi i dyzimit mes jetës së
tashme dhe mallit të jetës së shkuar)�
Veprimtari e pavarur: Ditari dy pjesësh, përmes kësaj teknike u kërkohet nxënësve të punojnë në mënyrë të
pavarur (Të folurit dhe Të dëgjuarit). Përmes diskutimit, kërkohet të bëhet dallimi mes Motiveve të marra nga
116
folklori dhe trajtimit të tyre në veprën e autorit. Kjo veprimtari do të aftësojë nxënësit të kuptojnë më qartë këto
koncepte dhe t’i dallojnë ato�
Punohet Ushtrimi 3 “Të reflektojmë mbi interpretimin” Nxënësit ndahen në grupe ose në çifte për të menaxhuar
më mirë kohën ose mund të ndahen sipas shkallës së vështirësisë, në varësi të ecurisë së orës së mësimit�
Drini Shota Burri
e djeshmja ninfë zotërimi i të

simbolika e ujit e persosuna pamundurës
tundimi
Nxënësi punon këto tema:

□ mëdyshja e individit mes dy dashurive;
□ mëdyshja e poetit mes dy botëve: realitetit dhe hapësirës poetike;
□ tundimi i përhershëm i njeriut mes botës së dëlirë primitive dhe qytetërimit�
Minitesti: Rimarrja e motiveve nga folklori për Camajn është:

a) mungesë origjinaliteti b)kërkesë e prejardhjes dhe trashëgimisë; c) varfërim i krijimtarisë
Aktivitete plotësuese:
(Mësuesi/ja këtu mund të sjellë dhe materiale të tjera për të përforcuar dhe zgjeruar mësimin� Gjithashtu
futen detyrat e shtëpisë:
Grupi I: Rimarrja e motiveve folklorike te Camaj dhe roli i tyre në krijimtarinë e autorit�
Grupi II: Rimarrja e motiveve folklorike te De Rada dhe roli i tyre në krijimtarinë e autorit�
Grupi III: Rimarrja e motiveve folklorike te Çajupi dhe roli i tyre në krijimtarinë e autorit�
Nxënësi mendon:
- Ku do i kërkoj?
Vlerësimi: Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimiEmri e
mbiemri i nxënësve të aktivizuar Klasa
Duhet të përmirësojë: Ka progres:
Nxënësit do të vlerësohen për: punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës të
orës së mësimit); punën e grupit; për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë; për fjalorin e përdorur
gjatë diskutimit�
Shënim: Cilat kompetenca fituan nxënësit e klasës më lehtë dhe cilat prej tyre kërkojnë rishikim përmes
Detyra: Duke pasur parasysh simbolikën e Dranes, gjarprit te Camaj, si dhe duke ditur se në përgjithësi lidhjet
e folklorit me letërsinë autoriale mbeten të forta, bëni një ese me temë: “E risjell traditën për të zbutur vetminë
në një botë në ndryshim e sipër”�
117
Tematika: Lirikë dhe Epikë Situata e të nxënit: Nxënësi njeh dhe ndërton
Tema mësimore: “E risjell traditën për të zbutur vetminë kuptimin e duhur mbi konceptet letrare,
në një botë në ndryshim e sipër”� Punë me projekt (ora I) filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe
zhvillimin e letërsisë hap pas hapi�
- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;
- kompetenca e të menduarit;
- kompetenca qytetare;
- kompetenca digjitale;
- kompetenca për të nxënë;
- kompetenca për sipërmarrjen�
Nxënësi/ja: projekt kurrikular,
- dallon trashëgiminë kulturore në art dhe atë materiale; bisedë,
- vlerëson rëndësinë shoqërore, historike dhe kulturore të trashëgimisë kulturore te diskutim,
shkrimtarët; grupe pune,
- vlerëson folklorin si një mënyrë për të pasuruar botën emocionale, si dhe për të autorë lirikë,
zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik; autorë epikë,
- zbulon kënaqësinë e të lexuarit të letërsisë autoriale dhe bëhet i vetëdijshëm për territor,
shumësinë e mënyrave të perceptimit të botës përreth; kulturë material,
- zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të përzgjedhura; kulturë
- bashkëpunon mes një grupi të caktuar, duke sjellë produkte të plota� shpirtërore,
mbledhim
Burimet: libri i nxënësit, vepra e zgjedhur nga çdo Lidhja me fushat e tjera ose me temat
grup, ekspedita në zona rurale, takim me të moshuarit, ndërkurrikulare:
biblioteka� Gjuhë shqipe, Arte, Histori, TIK, Qytetari�
Metodologjia dhe veprimtaritëenxënësve: punaepavarur, individuale, punë në grup, punëedrejtuar, bashkëbisedim.
Në fillim mësuesi/ja prezanton projektplanin kurrikular.

Me anë të punës në grup dhe, veçanërisht, punës me projekt, nxënësit duhet të jenë të prirë të angazhohen
maksimalisht�
Ndërtimi i njohurive: metoda e bashkëbisedimit, punë në grup, punë e pavarur

Ora 1 (tremujori i parë)
Hapi I
Klasa ndahet në aq grupe pune sa mësuesi/ja mendon se numri brenda grupit është i mjaftueshëm për të
përballuar materialin� Secili grup do të ketë mundësinë të përzgjedhë njërën nga pikat (1-2-3)� Njëri prej
nxënësve brenda çdo grupi zgjidhet kryetar i grupit me pëlqimin e shumicës dhe i jepen disa detyra:
- të merret me ndarjen e detyrave brenda grupit;
- të ndihmojë në çdo rast shokët kur hasin ndonjë vështirësi;
- të jetë personi më kyç që në çdo moment do të komunikojë me mësuesin,en dhe do të raportojë
për punën e kryer apo pengesat e hasura�
Duke komunikuar me njëri-tjetrin, nxënësit anëtarë të një grupi do të zgjedhin ato pjesë të trashëgimisë
kulturore dhe materiale brenda autorëve lirikë dhe epikë, si dhe brenda zonës së tyre�
Hapi II
Ndërtimi i titullit të projektit dhe synimet që duam të arrijmë me të�
Secili prej grupeve në këtë fazë ka mbërritur me emrat e autorëve më të pëlqyer, mbi të cilin do të punojnë si
118
dhe me cilat pjesë nga trashëgimia materiale dhe kulturore duan të mbledhin�
Duke u konsultuar gjatë kësaj ore, do të kemi ndërtuar titujt e punës me projekt� P�sh�:
Prezantimi i projekti: Tema: E risjell traditën për të zbutur vetminë në një botë në ndryshim e sipër”, dhe ndarja
e grupeve të punës� “Fati i Shqipërisë në syrin tim”�
Mësuesi/ja bën miratimin ose jo të zgjedhjes që kanë bërë nxënësit, duke i nxitur dhe orientuar si duhet për të
arritur drejt punëve cilësore�
Grupi I do realizojë:
1. Video me elemente të etnokulturës zonale, rajonale. 1 minutë çdo nxënës.
Grupi II do realizojë:
2� Një libër: Guidë turistike, 1 tekst informues për kulturën materiale, tekst përshkrues për zakonet, tekst
udhëzues për veshjet tradicionale�
Grupi III do realizojë:
3. Ekspozitë me fotografi dhe punime individuale.
Demonstrimi i rezultateve të arritura: metoda e bashkëbisedimit
Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja jep gjykimet e veta lidhur me punën në grup, paraqet pikat e punës
ku duhet të kenë më tepër kujdes dhe orienton nxënësit për përgatitjen dhe prezantimin e projektit të tyre. Një
theks i veçantë u duhet vënë edhe kritereve të vlerësimit, të cilat duhet t’i njohin të gjithë nxënësit pa përjashtim.
Modele detyrash Klasa XII
Tremujori i parë:
1� Analizoni rëndësinë e vendlindjes dhe të gjuhës amtare në aspektin poetik te lirika e De Radës, Darës,
Naimit e Çajupit�
Veçoni konceptet e një jete të pastër, mendimet filozofike. Gjuha shqipe është vetëdija e tyre. Nxirrni në pah
rolin e krijimtarisë folklorike në zhvillimin dhe përsosjen e shumë motiveve, ideve dhe figurave.
2� Analizë e poezisë së Lasgushit (poezia: Përjetësia)�
3� Ese krahasuese: “Natyra e shqiptarit është një trajtë e përbashkët karakteri� Sa ndryshon shqiptari i portretizuar
në folklor me shqiptarin e portretizuar në letërsinë e Dritëroit, Naimit, Darës ose Çajupit� (Zgjidhni një autor)�
Tremujori i dytë:
1� Përmes folklorit dhe ndikimit të saj në letërsitë autoriale: Analizoni se si është e organizuar jeta shqiptare�
Bëni dallimet mes fakteve dhe trillimit dhe pasqyroni organizimin e jetës shqiptare sot�
2. Debat: Nxënësit nxiten të përgatiten për debatin, rregullat e tij. J. Ph. Fallmerayer shpreh këtë mendim:
Shqipërinë e quan vendin e vullnetit të fortë dhe të mendjes së shkurtër� Shqiptari i mësuar më shumë të
veprojë me rrëmbim, sesa të rrijë e të mendojë� Karakter dramatik ka dhe historia shqiptare me fytyrat e saj
kryesore. Kjo cilësi na shfaqet dhe në poezinë popullore të shqiptarëve. Nxënësit do ndahen në dy grupe: Pro
dhe Kundër� Ata do përdorin argumentin si përforcues të mendimit të tyre�
3. Takim me të vjetrën: Nxënësit nxiten të mbledhin sa më shumë të dhëna etnokulturore të vendit të tyre.
Kulturë materiale dhe shpirtërore� Në fund, materialet e mbledhura mund të përdoren për të krijuar një revistë
etnokulturore ose ekspozitë para shkollës�
Tremujori i tretë
1. Punë me Skeda: Kadare, Camaj, Kuteli, Koliqi (nxënësit ndahen në katër grupe dhe i punojnë në skeda
pyetjet e mëposhtme)
a� Motivi i ndarjes, i largimit, i lamtumirës. Këndvështrimi i tij mbi njeriun si bashkudhëtar i përkohshëm, që
e ka zhgënjyer heroin epik�
b� Dritëhijet e heroit epik, që s’di ku të shkojë,
c� Realiteti jetësor i shndërruar në realitet epik�
119
ç� Histori njerëzore dhe histori individuale�
120
Model ditari për Portofol
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje XII Shkalla VI Klasa XII
Tematika: Portofoli i nxënësit Situata e të nxënit: Rëndësia dhe
Tema mësimore: Rëndësia dhe roli i portofolit dhe performancës së roli i portofolit dhe performancës së
nxënësit. nxënësit.

• kompetenca digjitale;
• kompetenca për të nxënë;
• kompetenca për sipërmarrjen�
Nxënësi/ja: portofol,
• dallon ndikimet e folklorit sipas gjinisë lirike dhe epike; folklor,
• zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të ndryshme; krijimtari origjinale,
• bashkëpunon me një grup të caktuar duke sjellë produkte të plota letrare; skedë,
• krijon një panoramë të qartë të asaj që është mësuar gjatë tremujorit të parë; autori në tekstin lirik,
• demonstron përparimin e tij, duke u bazuar në rezultatet e identifikuara; autor në tekstin epik,
• nxit mendësinë e vetëvlerësimit te nxënësit;
• bën ballafaqimin e dokumentuar të performancës së nxënësve me njëri-tjetrin
dhe nxitjen e krijimtarisë.
Burimet: libri i nxënësit; autorët dhe veprat e punuara, interneti, dhuntitë personale. Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Arte, Qytetari, Filozofi,
Gjuhë shqipe, Letërsi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur-individuale, punë
në grup, punë e drejtuar, metoda e kllasterit, diagrami i Venit, hulumtim�
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit, punë e drejtuar.

Për realizimin e kësaj ore mësimi, duhet të sjellim në vëmendjen e nxënësve me anë të metodës së
bashkëbisedimit se ç’është portofoli i të nxënit dhe cili është roli i tij. Sa dhe si e njohin nxënësit atë. Nëpërmjet
portofolit, mësuesi/ja i drejton nxënësit në koleksionimin e rezultateve,arritjeve të të nxënit, sipas një rendi të
strukturuar mirë me qëllim vlerësimin, vetëvlerësimin dhe shkëmbimin e këtyre arritjeve�
Karakteristikat e portofolit të të nxënit:

- reflekton rezultatet e identifikuara të nxënësit bazuar në pritshmëritë e RN (rezultateve të të
nxënit) të kurrikulës;
- përqendrohet në përvojat e të nxënit të nxënësve të bazuara në performancë, si dhe në përvetësimin e
kompetencave kyç (njohurive, aftësive dhe qëndrimeve);
- përmban shembuj të punës që shtrihet gjatë gjithë vitit shkollor dhe jo në disa ditë të shkëputura të vitit;
- përmban produkte të punëve të nxënësve që përfaqësojnë një shumëllojshmëri rezultatesh për t’u vlerësuar;
- përmban një shumëllojshmëri të modeleve të punës dhe vlerësime të kësaj pune nga vetë nxënësit,
shokët, mësuesit e tjerë, prindërit etj�
120
DETYRË ME SHKRIM
Ismail Kadare
Kush e solli Doruntinën
(Fragment)
Ato, të veshura krejt në të zeza, me fytyra të përpira qysh më parë nga vajtimi i ardhshëm, kaluan mospërfillëse
përpara tij� Stresi pati përshtypjen se e njohën, sepse në sytë e tyre, iu duk se pa një dritëz talljeje ndaj tij,
prishësit të gojëdhënës� Mendimi se kishte hyrë në dyluftim me vajtoret (në fakt me një botëkuptim tjetër), iu
duk se do t’i shkaktonte një të qeshur mu aty, përpara tyre, mirëpo për çudi nuk i la veçse ftohtësi�
Me zë të dridhshëm, njëra nga vajtoret kujtonte dasmën e Doruntinës dhe ikjen e saj larg� Tjetra, me zë akoma
më të thekshëm, qante për nëntë djemtë, që fill pas dasmës u vranë në luftën me ushtrinë e sëmurë. E treta,
vazhdonte të ligjëronte për zinë e nënës plakë, që mbeti kërcure në bisht të jetës�
Kostandin, të ardhtë gjëma
ku e ke besën që më dhe,
besa jote nën dhe,
kështu vajtorja e katërt jepte vizitën e palcës në varreza për të nëmur besëshkelësin� Pastaj vajtorja e parë
njoftonte ngritjen nga varri të birit të nëmur dhe rendjen nëpër natë drejt viseve ku qe martuar e motra…
Pastaj, vajtorja e katërt me të parën, duke ndërprerë njëra-tjetrën, këndonin së bashku ngarendjen mbi kalë të
së motrës e të vëllait dhe fjalët e zogjve dëshmitarë:
Kemi parë, s’kemi parë,
shkon i vdekuri me të gjallë,
hipur mbi të njëjtin kalë.
Vajtorja e tretë tregonte mbërritjen pranë shtëpisë dhe ikjen e Konstandinit në varrezë� E katërta e mbyllte
vajin me trokitjen e Doruntinës, fjalët e saj se e solli vëllai sipas premtimit, dhe përgjigjen e nënës së brenda�
Konstandin i vdekur,
ç’bën tre vjet pa tretur�
Në sytë tanë po lind një gojëdhënë, - tha Stresi�
Fill pas varrimit, atëherë kur u duk se historia në njëfarë mënyre mori fund, u ngrit një thashethemnajë e madhe,
që rrallë mbahej mend� Me sa duket, kësolltarët e shumtë, që morën pjesë në varrim, duke ikur, morën me vete
copa të saj për t’i çuar anembanë vendit�
…dhe sa më larg ikte aq më tepër i ngjante një tymnaje. Aty çelej e bëhej fir, aty dendësohej e ndërronte formë
si një re prilli� Veç thelbi mbetej po ai: një i vdekur ishte ngritur nga varri për të mbajtur fjalën që i kishte dhënë
nënës se do t’ia sillte vajzën e martuar larg, kur ajo të kishte nevojë për të�
1. Kalërimi i motrës së “gjallë” me vëllanë e “vdekur” merr kuptimin e: 1 pikë

A) njohjes së baladës
B) imazhin e kalërimit
C) të vërtetave të botës tjetër
D) e ripërtëritjes së baladës
2. Është neologjizëm i Kadaresë fjala: 1 pikë

A) gjindja
B) ngarendje
C) thashethemnajë
121
D) vajtorja
122
3. Pse Doruntina mbart enigmën-grua: 1 pikë

A) se përcjell kujtimet e së shkuarës
B) se është lodhur nga rruga e gjatë
C) se veprimet e saj ngërthejnë misterin
D) se ritakohet me nënën
4. Konstandini quhet shkelësi, sepse: 1 pikë

A) udhëton me të motrën
B) s’e mban fjalën e dhënë
C) kthehet në varreza
D) me ngritjen nga varri thyen të gjitha ligjet
5. Stresi, si hetues, deri në fund zbulon: 1 pikë

A) detyrat që duhet të kryejë ai
B) se Doruntina nuk do të flasë në prani të të tjerëve
C) se vajtocat e shohin si prishës të gojëdhënës
D) personalitetin e Konstandinit
6. Kontrasti në këtë fragment krijohet midis: 1 pikë

A) vajtojcave dhe Stresit
B) dy grave dhe ambientit ku ndodhen
C) detyrës së Stresit dhe ndjenjës ndaj Doruntinës
D) lindjes së gojëdhënës dhe të besuarit të saj
7. Fjalët e korit të vajtojcave shpallin të vërtetën? Gjykoni mbi funksionin e fjalëve të tyre nisur nga
teksti? 2 pikë
8. Çfarë ndryshimesh ka konteksti i të kundruarit të ngritjes të vdekurit nga varri në sytë e vajtojcave
dhe të kapitenit Stres. 4 pikë
sipas vajtocave
sipas kapitenit Stres
9. Gjej në fragmentin e dhënë më sipër dy elemente që Kadareja i ka marrë nga legjenda e lashtë, si
dhe dy elemente që i ka krijuar ai vetë. 4 pikë
a)
b)
123
10. Lexoni me kujdes fjalinë: Mendimi se kishte hyrë në dyluftim me vajtoret (në fakt me një botëkuptim
tjetër), iu duk se do t’i shkaktonte një të qeshur mu aty, përpara tyre, mirëpo për çudi nuk i la veçse
ftohtësi. Në ç’kontekst Stresi mendon se kishte hyrë në dyluftim me vajtoret? Zbuloni dy botëkuptimet.
3 pikë
a) konteskti
b) botëkuptimi i vajtojcave
c) botëkuptimi i Stresit
11. Në një moment Stresi thekson: Në sytë tanë po lind një gojëdhënë e re. Pse autori thotë sytë?
Argumentoni mendimin tuaj. 2 pikë
12. Në fund krijohet atmosferë e mjegullt. Zbuloni fjalën kyç, që mbart këtë imazh dhe thoni me ç’figurë
stilistike është shprehur? Thoni pse ndodh kjo? 3 pikë
fjala kyç
figura letrare
argumentimi
13. Pse themi që personazhi i Konstandinit sjell frymën e një epoke të re ndryshimesh. Argumentoni
përgjigjen tuaj në një ese argumentuese. 8 pikë
124
DETYRË ME SHKRIM 2-3
Kërcimtarja e Dukagjinit
(fragment)
Lexoni me vëmendje si përshkruhet kërcimi magjik i vajzës dhe përgjigjuni pyetjeve që vijojnë.
Si u këshillue me bajloza, Mbreti dau me i a dhanë çmimin e premtuem tyrkinës së panjohun e ishte kah jepte
urdhën të shpallej ky vendim, kur nji kërcimtare e papritun e ndaloi tue dalë në mes të shtrojës�
Ishte princeshë Lulja, mbesa e Lekë Dukagjinit�
Si u ba? Ça ndodhi?
Porsa hyrija malsore çoi duert e luejti kambët, nji habi e ambël kapi gjith shpirtnat� Nëpër tanë
salonin u ndie si nji amë lulesh mali e si nji gurgullim krojesh të ngrita� Sy njeriu s’kishte pa as valle ma të
mrekullueshme as kërcimtare ma të bukur. Lëkura e fytyrës së saj gjante e endun me rreze e fletëza prilli. Trupi
i vërgjilët përhapte anë për anë nji njomsi si lule qi sa po ka çelë�
Të gjithve i u bante se shifshin rreth saj tue lulzue e tue u shfletëzue, si n’andërr, lulishta madhshtore. Ishte nji
apotheozë lulesh: lule të denduna të panjehuna i u çelshin nën kambët e lehta, reshëshin mbi flokë të lëshuem,
dridheshin ndërmjet gishtave të bardhë, derdheshin mbi trup hyjnuer�
Tash gjante si t’ish tue luejtë foshnjisht me përfytyrimin e saj në pasqyrën e nji uji të kulluet; mbandej dukej të
këputte rremtha të lulzuem, tue u ngritë maje gishtave të vogjël� Herë ngitte nëpër shtroje si të ndiqte ndonji
flutur ari; herë valavitej si t’a perkundte jehu i nji jonës së largët qi ngjallë malle të paprituna.
Merrte m’u ngjitun nëpër nji shkallë ajrore, largonte gjeth e lule të padukshme qi i a ndalojshin
hovin, hidhej përpara si të biente zhyt në ndonji krue, shtrinte dorën me kapë shoqe tjera e sillej me mënyrën
e asaj qi u prin nji vargu të gjatë vajzash kërcyese�
E drejtë si curril uji gufues, e lakueshme si gem i njomë, e shpejtë, si hije reje, e dridhshme si drita në krue,
endej shpejt, kadalë, hovshëm, pritueshëm. Kërcimi i saj ishte i freskët si lirija e maleve, i lehtë si kind flamuri
qi valon ndër maje t’epra, i egër si fluturimi i shqipeve, i përmallshëm si kangë e harrueme qi ngjallet në fund
të zemrës�
Sa mbaroi, nji brohori e përgjithshme e emnoi mbretneshë të kërcimtareve� Mbreti vetë erdhi m’e
marrë për dore� Princat, kapidanat, bajlozat, bujarët, kalorsit, e rrethuen tue e mbulue me lavde e tue i ngjitë
mbiemna të bukur�
- Zana me flatra!
- Hyjneshë e kërcimit!
- Dritë hane në prrue!
- Fllad fluturues!
- Lule n’erë! Flutura e Shqipnis;
Bajlozi i Venedikut i pëshpëriti:
- Tersicore!
E ama, Zoga, me çudin ma të madhe qi mund t’i shprehte fytyra, u lëshue kah ajo:
- Po kush të ka mësue, moj, ty me kërcye ashtu?
125
1. Cilësi e këtij tregimi është: 1 pikë

A) e pamundura dhe e mrekullueshmja
B) shqetësimet dhe ambiciet njerëzore
C) shijimi i bukurive të natyrës
D) trashëgimia kulturore
2. Cili është elementi përrallor që futi Koliqi në këtë prozë: 1 pikë
A) festa e organizuar nga prijësi
B) mahnitja e pjesëmarrësve
C) dhënia e çmimit
D) lulja merr trajtat e një Zane
3. Fjalët bante dhe ambël, në dialektin toskë pësojnë ndryshime: 1 pikë

A) gramatikore
B) fonetike
C) morfologjike
D) leksikore
4. Lulja Zanë dhe Tyrkina janë në kundërvënie me njëra-tjetrën, se përfaqësojnë: 1 pikë

A) të pamundurën kundrejt të mrekullueshmes
B) zanin i malit kundrejt lakmisë për fitore
C) dembelen kundrejt të shkathtës
D) të bukurën kundrejt të shëmtuarës
5. Në këtë tregim fraza: Paska qenë dikur në Dukagjin nji vajzë mrekullisht e hijëshme; ngjan me:
1 pikë
A) rrëfimin e një balade
B) fillimin e një romani
C) formulën hyrëse të përrallës
D) rrëfimin e një legjende
6. Enigma e tregimit është: 1 pikë

A) Lulja hyn në skenë në mënyrë të papritur�
B) vajza është mbesa e Lekë Dukagjinit�
C) kërcimi i Lules fiton cilësi gati hyjnore
D) në vend të Lules ishte një Zanë
7. Pyetjet “Si u ba? Ç’ka ndodhi?” janë pyetje që e përfshijnë lexuesin në të kuptuarin e ndryshimit të
ngjarjes dhe të detajit. Zbulojini të dyja këto. 3 pikë
a) ndryshimi i ngjarjes:
b) detaji:
8. Ndaluni te harmonia e natyrës me Lulen.

a) Pse Lulja përshkruhet me elemente të natyrës? Identifikoni dy prej tyre? 2 pikë
126
b) Gjeni një similitudë (krahasim të zgjatur), që autori ka përdorur për të karakterizuar Lulen
dhe kërcimin e saj� 1 pikë
c) Shpjegoni çfarë vlerash i shton vajzës shqiptare kur thotë: “mbesa e Lek Dukagjinit��” 1 pikë
9. Cilat janë elementet etnike më të dallueshme që e bëjnë vashën të ngjashme me zanat e Malit?
3 pikë
10. Zbuloni imazhet pamore që ju ngjall mënyra se si përshkruhet Lulja:

a) imazhi pamor: 2 pikë
b) roli i tyre: 2 pikë
11. Ndaluni në reagimin e personazheve në fund të fragmentit.

a) Jepni një karakteristikë të këtij reagimi� 1 pikë
b) Ç’figurë të sintaksës poetike ka përdorur autori në fjalitë vijuese?
“Mbreti vetë erdhi m’e marrë përdore. Princat, kapidanat, bajlozat, bujarët, kalorsit,
e rrethuen tue e mbulue me ladve...” 1 pikë
c) Pse nëna habitet njësoj si të tjerët? 2 pikë
127
Mitrush Kuteli
Rinë-Katerinëza,
(Fragment)
Aq fort e deshi Kirollo Katerinëzën, sa desh ta bënte mollë ta mbante në gji�
- Ç’do deshe të bëhesh ti, o im zot?
- Qipariz, o vasha ime�
- Edhe un driz’ e bardhë…
Sa të lumtur ishin që të dy! Rrinin mbi gurë të varrit e u dukej sikur bridhnin nëpër qiell, ne zonja Hënë, ne
Kashta e zotit Kumtër e më tej, mal mbi mal e fushë mbi fushë�
Vonë fort Kirolloi hapi gojën e foli:
- Si do që ta lidhim besën, moj ftujza ime? A vjen ti në atë jetë, a të vij unë këtunë?
- Rinë- Katerinëza rrinte e mejtuar� Vështronte hënën lart, ujërat poshtë, bar e pemë rreth e rrotull… Kaq bukuri
anembanë, o zot i madh! - Si të ndahesh nga kjo botë?
E meqë ish muaji maj e meqë ish shoshur që lart një re udhëtare, s’di se nga vinte një erë e ëmbël unapi-kaq
e ëmbël, sa të bënte të mbyllje sytë� Tjetër gjë më të ëmbël as që ka, përveç vdekjes�
- Tink- tink-tink! Një zile përtej, ciu-ciu! Një shpesh nëpër gjumë, fësh-fësh, era nëpër fletë.
Edhe Kirolloi si rusp’i bukur, aty pranë�
Foli trimi:
- Atje ku jam unë, muaji maj s’ka të sosur, jargavani s’e shkund lulen, shpesi s’ka të ikur� Atje jo vetëm dheri,
po edhe qielli është yni, ngjitemi e zbresim mbi krahë fluturash të bardha, vemë e vijmë e gazi s’ka të sosur,
në jetën e jetës!
Foli vasha:
- Nuk e di si është atje, o im zot, se as syri më ka parë, as këmba më ka shkelur� Po se ma thua ti, s’ka se qysh
mos të jetë e bukur� Dhe unë…
Në atë çast ku vendosej jeta për këtej a për andej, më ç’u ngrit nga fletët një këngë shpesi kaq e ëmbël, kaq
zotëronjëse, sa edhe vetë Kirolloi që kish dëgjuar shpesët-mjeshtër, përtej, mbajti veshin edhe dëgjoi� Rinë-
Katerinëza duke dëgjuar filomelën, hodhi një sy nga varri i hapur, ku duhej të hynte së bashku me Kirolloin, për
të zbritur tej, shërëmtiu sa kumboi vendi i gjithë edhe iu afrua më fort kurmit të të zot�
Ish e ngrohtë nata e muajit maj, po më i ngrohtë kurmi i Rinë Katerinëzës� Shkopsiti gjirin që ta rrahë era� Dhe
çudi e zotit ish gjiri i saj. Erë ftoi e mjaltë blete! Iu derdhën flokëzat mbi supe. Flokëza të arta mbi supe si bora.
U drodh Kirolloi, i vdekuri nga kaq bukuri. Anoi kryet e puthi flokët, mbeti pastaj i mekur midis dy botësh.
-Përse dridhesh ftujëz e bardhë?
-Nga e ftohta, o im zot�
Po e ftohta që e bënte vashën të dridhej nuk ish tjetër, po e ftoht’ e varrit të hapur� E si i pushtoi mesin me krahn’
e majtë, e si i anoi kryet në kraharuar, i foli:
- Për këtu ta lidhim besën, o im zot!
Dhe u ngrit edhe lidhën besën, aty ne varri i s’ëmës, ndënë dritën e zonjës Hënë� E askush s’duhej të dinte
besën e martesës së tyre! Kjo ishte e lidhura që lidhen. Dora e së vdekurës u këmbeu unazat. Filomela u
këndoi mbi krye�
Zonja Hënë u dëshmoi bashkimin� Dhe kur zonja Hënë u dëshmonte bashkimin për jetën e jetës, Rinë-
Katerinëza më t’u gjend e veshur me ncilonë nusërie, me linjë të lindë e me krahët të mëndafshtë. Trëndafil të
bardhë mban në krye�
Me ar e me argjend ish qëndisur krez’ e saj, me ar e me argjend krahët, me ar e me argjend
ncilona. E gjelbër është fleta e dhrizës, i gjelbër është bari i prillit, po më i gjelbër villusi i krezës së Rinë-
Katerinëzës� Dhe ish e bukur si më e bukura Fatë� Dhe mbetën burrë e grua; ajo e gjallë, ai i vdekur…
E më s’kish helm Rinë-Katerinëza!
128
As fjala e njerkës-nepërkë nuk e bënte të lotojë� Se shpirtin e kish plot me gazin e netëve të Kirolloit�
129
1. Kuteli zgjedh varrezat për të zhvilluar rrëfimin. Ai bën këtë zgjedhje, sepse do të tregojë:
1 pikë
A) misterin e vdekjes
B) bukurinë e jetës
C) fatalitetin e vdekjes
D) forcën e dashurisë
2. Tregimi i Kutelit ka të përbashkët me përrallën: 1 pikë

A) gjuhën dialektore
B) dëshirën për shndërrim (metamorfoza)
C) stilin
D) rrëfimin
3. Pyetja e lexuesit për rrjedhjen e ngjarjes dhe lidhjen e saj me jetën e përditshme ju çon të pranoni
se: 1 pikë
A) Rina ka dëshirë të ndërtojë një botë tjetër
B) njeriu është gjithmonë në mes zgjedhjesh
C) praninë e elementit fantastik
D) aftësinë për të parë jetën ndryshe
4. Vdekja ose ngritja nga varri ka të bëjë më shumë me: 1 pikë

A) figurën e metaforës
B) praninë e fantastikes
C) realizimin e dashurisë
D) metafizikën e gjërave
5. Kuteli i merr emrat e personazheve nga bota: 1 pikë

A) romake
B) arbëreshe
C) orientale
D) sllave
6. Biseda mes Rinës e Kirolloit (midis të gjallit dhe të vdekurit), ngjason me bisedën mes:
1 pikë
A) Konstandinit dhe Doruntinës
B) Halilit dhe Tanushës
C) Helenës dhe Paridit
D) Romeos dhe Zhuljetës
7. Koha e rrëfimit është: 1 pikë

A) relative
B) natë
C) ditë
D) e pacaktuar
130
8. Çfarë do të thotë të rrëfesh rrëfimin për ngjarjen dhe jo ngjarjen? Ilustrojeni argumentin tuaj me këtë
rrëfenjë. 2 pikë
9. Kirolloi i drejtohet Rinës me shumë kujdes dhe dashuri. Gjej dy shprehje, të cilat shërbejnë si provë
e dashurisë dhe kujdesit të Kirolloit ndaj saj. 2 pikë
a)
b)
10. Shiko me vëmendje fragmentin nga: “në atë çast ku vendosej jeta”, deri te “Zonja Hënë u dëshmoi
bashkimin”. Cili është detaji më i rëndësishëm këtu? Pas kësaj, mendo dhe shkruaj një titull vetëm për
këtë pjesë. 2 pikë
a)
b)
11. Kuteli konsiderohet si shkrimtar që u mbështet dhe e shfrytëzoi mjaft folklorin. Gjej tri elemente
folklorike, që autori ka përdorur në këtë fragment. 3 pikë
a)
b)
c)
12. Muaji maj është shoqërues i gjithë ngjarjes. Në ç’mënyrë autori na jep lidhjen midis muajit maj dhe
Rinës? Jep një shembull për këtë. 2 pikë
13. Çfarë domethënie kanë thyerjet e kufijve midis jetës dhe vdekjes? Çfarë do të thotë të jetosh midis
dy botëve? Ju me ç’zgjedhje jeni? Argumento zgjedhjen tënde. 8 pikë
Shtjellimi i idesë Organizimi dhe struktura Stili dhe origjinaliteti Saktësia gjuhësore
2 pikë 2 pikë 2 pikë 2 pikë
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-9 10-15 16-21 22-29 30-37 38-44 45-50
Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%
131
DETYRË ME SHKRIM 4
MARTIN CAMAJ –
Legjenda e Shotës (fragment)
Drini:
Çoje dorën e këputi rrajët e shlira
të kapuna për tokë, o Shotë,
paras e të vlojë mushti në degë,
para se të vijë yt shoq tue pru
me vete ullij të zez prej detit!
Mija vale e rryma uji presin
urë për nën kurm të bahen
këce në Dri!
Shota:
Zemra ime asht e ndame dyshë
dyshë mes dy dhenash
dyshë mes dy kohnash
dysh mes dy shijeve:
të ujit e të venes së kuqe,
Pa qenë trimneshë, kam dy zemra

në parzëm, plot me dëshira binjoke
dhe kur avitet nana, nuk kam asnji
dhe bie mbi shtrojen e barit të njomë
dhe vdes bashkë me kohën e territ�
Në mëngjez, kur zgjohem,

shoh bujqit e natës të ndrydhun
prej peshës së korpit tim e më dhimben
sa bimë ujore në gjiun e Drinit
Burri:
Grue, yt shoq për së largu t’ndien
ty të sjellun kah Drini�
Hiqu atij plani me ballë të premë!
Ai s’asht Drin ii vjetër me këputë
të bardha per rrugë, pa u ndalë!
Hiqu asaj hije e më prit!
130
1. Në këtë poezi, Camaj kërkon: 1 pikë
a) prejardhjen dhe trashëgiminë
b) të zbusë vetminë
c) ripërtëritje
d) vazhdimësi
2. Çfarë simbolizon titulli i poezisë? 1 pikë

a) jetën e ndërprerë në mes
b) kapërcimin e vetmisë
c) rilindjen e jetës
d) mëdyshjen mes jetës së tashme dhe mallit për të djeshmen
3. Ç’kërkon të përcjellë autori përmes kësaj poezie? 1 pikë

a) tundimin e gjithhershëm të njerëzimit mes dy botëve
b) vuajtjen dhe lëndimin
c) pasojat e martesës me një floçkë
d) legjendën e Shotës
4. Cili është konflikti kryesor? 1 pikë

a) i Shotës me burrin
b) i Shotës me Drinin
c) i Shotës me jetën
d) i Shotës me burrin dhe Drinin
5. Ç’të përbashkët ka midis burrit dhe Drinit: 1 pikë

a) ata janë të dy fajtorë ndaj Shotës
b) ata nuk janë treguar të drejtë me Shotën
c) ata nuk e kuptojnë Shotën
d) ata janë të dy dashuri për Shotën
6. Cila nga alternativat e mëposhtme shpreh më mirë shndërrimin e Shotës në grua? 1 pikë
a) qytetërimi nxit te njerëzit dëshirën për të qenë pjesë e saj
b) bota primitive e dëlirë e tërheq qenien
c) dashuria e ngacmon heroinën duke e vënë në dilema
d) pavarësisht dhimbjes, çdo ditë që kalon e bën të harrojë të shkuarën
7. Gjeni formën përmes së cilës ndërtohet poezia? Tipar karakteristik i cilit lloj është ky komunikim?
2 pikë
8. A mendoni se dilema e Shotës shkon në harmoni me mjedisin apo është brenda psikologjisë së
njeriut? Argumentoje mendimin me ilustrime nga fragmenti. 3 pikë
131
9. Pse themi që kemi një ndeshje forcash në tri nivele kuptimore të mbivendosura? Zbuloni secilën
prej tyre? 3 pikë
10. Gjej rimarrjen folklorike të autorit në këtë poezi? Kujt i drejtohet kjo rimarrje (vetes, natyrës apo
njerëzve) dhe pse? Ç’figura stilistike gjeni në dialogun e Shotës (citoni të paktën dy figura bashkë me
ilustrimet përkatëse)? 4 pikë
11. Interpreto nëntekstin që mbart kjo strofë: Pa qenë trimneshë, kam dy zemra/në parzëm, plot me
dëshira binjoke/dhe kur avitet nana, nuk kam asnji/dhe bie mbi shtrojen e barit të njomë/dhe vdes
bashkë me kohën e territ. Ndalu te detajet që vizatojnë dilemën e shpirtit që nuk mbyllet. (Ç’është
“koha e territ” për Shotën?) 3 pikë
12. Gjej dy fjalë të prejardhura, tipike dialektore, që i japin një bukuri të veçantë gjuhës së Camajt.
2 pikë
a� b�
13. Argumento në formë eseje temën: “Jeta, dashuria dhe mëdyshja”. Si ndikojnë këto të tria në jetën
e Shotës? Çfarë ka dashur të thotë Camaj në lidhje me natyrën e qenies njerëzore?
8 pikë
Shtjellimi i idesë Organizimi dhe struktura Stili dhe origjinaliteti Saktësia gjuhësore
2 pikë 2 pikë 2 pikë 2 pikë
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-6 7-11 12-15 14-18 19-23 24-28 29-31
Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%
132
Ndërtimi i njohurive: metoda e bashkëbisedimit, punë individuale, kllaster, diagrami i Venit, hulumtim.
Mësuesi/ja në procesin e planifikimit, të realizimit dhe të reflektimit,vlerësimit mban parasysh përmbushjen nga
nxënësit të të gjitha kompetencave kyç dhe atyre të fushës. Kjo është arsyeja e rëndësisë që merr portofoli si
një mjet për të dokumentuar, treguar, krahasuar dhe vlerësuar mbërritjen te qëllimi i artikuluar në kurrikul�
Portofoli është pasqyrim i mësimdhënies së bazuar në dëshmi�
- Mësimdhënia dhe të nxënit, të vështruar nëpërmjet portofolit, ndihmojnë për eksplorimin dhe
zhvillimin e qasjeve për një mësim efektiv�
- Nëpërmjet portofolit pasqyrohen dhe dokumentohen qasjet e mësimit të bazuar në kompetencat,performancën
e nxënësit.
- Në thelbin e tij portofoli dhe dokumentacioni që e përbën, argumenton përgjegjësitë e mësuesit në lidhje
me mësimdhënien dhe të nxënit.
Që në fillim të tremujorit ose hap pas hapi, mësuesi/ja u ka dhënë nxënësve detyrat, të cilat ata duhet t’i
përmbushin përgjatë këtij tremujori në pasurimin e portofolit të tyre�
Më poshtë po shënojmë disa modele detyrash:
Demonstrimi i rezultateve të arritura: Në këtë fazë të orës mësimore mësuesi/ja dhe nxënësit janë të lirë të
japin gjykimet e tyre lidhur me punët e prezantuara, duke paraqitur pika e tyre të forta dhe pikat e dobëta,
madje edhe duke dhënë këshilla dhe sugjerime për punë edhe më cilësore në vazhdimësi�
Mësuesi/ja mund t’i përdorë të dhënat e portofolit për qëllime të ndryshme specifike, duke përfshirë: nxitjen e
të mësuarit të vetëdrejtuar; krijimin e një panorame të qartë të asaj që është mësuar nga nxënësi; nxitjen e të
nxënit për të nxënë; demonstrimin e përparimit të nxënësit duke u bazuar në rezultatet e identifikuara; nxitjen
e mendësisë së vetëvlerësimit te nxënësit; ballafaqimin e dokumentuar të performancës së nxënësve me njëri-
tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë; përfshirjen e prindërve në procesin e të nxënit.
Vlerësimi
Duhet përmirësim
� Ka
përparim
�
1. Kriteret e vlerësimit sipas fushave të të nxënit
Vlerësimi individual
Nr� Komponenti që vlerësohet Nivelet e arritjes Komente - Vlerësime
1 2 3 4
1 Ese: nxënësi zgjedh temën
2 Punë komplekse
3 Analizë
Progresi:
Pikat e forta
Pikat e dobëta
Vlerësim gjatë procesit të kryerjes

Vlerësim i përmbajtjes
Vlerësim Portofoli (shembull) për një tremujor. Ese
133
Rubrikat e Portofolit Ese(Shkrimi i një teksti Punë praktike (Skeda e Projekt kurrikular To-tal No-ta
me rreth 300 fjalë) tipareve të gjuhës shqipe) (Revistë kulturore)
Nr� Emri Mbiemri 15 Pikë 15 Pikë 25 Pikë
P 5 6 7 8 9 10 P 5 6 7 8 9 10 P 5 6 7 8 9 10
N N N
Vlerësim Portofoli (shembull). Analizë
Rubrikat e portofolit Analizë e një teksti poetik Punë me shkrim: Projekt individual Total Nota
Jepni përshtypje dhe ose në grup
vlerësimin tuaj për��
Nr� Emri Mbiemri 15 pikë 15 pikë 25 pikë
P 5 6 7 8 9 10 5 6 7 8 9 10 5 6 7 8 9 10
N
Strukturimi i Portofolit
Prezantimi i vetes -
Të dhëna personale -
Rubrikat e portofolit – Detyra - Matrica e vlerësimit

a� detyra individuale b� detyra komplekse c� projekti
Kriteret e Emri Mbiemri 1 2 3 4 kompetencat

gjykimit të Përpjekje
portofolit
Përmbajtje
Dëshmi e
progresit
Zhvillimi i
aftësive të të
menduarit
Reflektimi
Pikat e forta
Pikat e dobëta
Kriteret e Shumëllojshmëri Koherencë

gjykimit dhe
Progres Organizim
e vlerësimit
në tërësi të
portofolit Plotësi Rezultatet e të nxënit
Vlerësimi Komponenti që Nivelet e Komenti Vlerësimi i Vlerësimi me
individual vlerësohet arritjes përmbajtjes dhe notë,pikë
procesit të realizimit
Duhet të
përmirësojë
Ka progres
134
Klasa Nivelet e vlerësimit
N2 Bazë N3 mesatar N4 i lartë

(5 dhe 6) 7 dhe 8 9 dhe 10
Plani i projektit Mjaftueshëm Mirë Shumë mirë Gjithsej 20 pikë
1. Sa qartë e kanë përshkruar nxënësit 1 pikë
objektivin?
A kanë hartuar një plan të mirë? A janë 1 pikë

shpërndarë punët në mes anëtarëve të grupit?
Zbatimi i planit Mjaftueshëm Mirë Shumë mirë
Sa i respektojnë nxënësit afatet? 1 pikë
Menaxhimi i informacionit Mjaftueshëm Mirë Shumë mirë
A janë përfshirë mirë njohuritë teorike? 1 pikë
Sa të larmishme janë burimet e informacionit? 1 pikë
A është përpunuar mirë informacioni? 1 pikë

A mbahet gjykim kritik e argumentues ndaj 1 pikë
informacionit?
Etika e punës në grup Mjaftueshëm Mirë Shumë mirë
A punojnë nxënësit në grup? 1 pikë
A punojnë nxënësit në mënyrë të pavarur? 1 pikë
A janë bindëse argumentet? 1 pikë
Raporti përfundimtar Mjaftueshëm Mirë Shumë mirë
A ka ide origjinale? 2 pikë
A është strukturuar qartë raporti? 1 pikë
Si bëhet vetëvlerësimi? 2 pikë
Prezantimi Mjaftueshëm Mirë Shumë mirë
A është i qartë prezantimi? 1 pikë
A është tërheqës prezantimi? 1pikë
A përfshihen të gjithë nxënësit në prezantim? 1pikë
A është e qartë gjuha që përdorin? 1pikë
A ka raporti pjesë të kopjuara? 1pikë
Totali
Niveli i vlerësimit: 5-0�3; 6-0�45; 7-0�6; 8-0�75; 9-0�9; 10-1
TABELA E VLERËSIMIT
për detyra me shkrim ese (15 pikë)
aftësia për të komunikuar përmes kompetencës së shprehive
Trajtimi i temës Kriteri fjalëve Pasuria gjuhësore Organizimi sintaksor Kriteri grafik Drejtshkrimi
5 pikë 3 pikë 3 pikë 2 pikë 1 pikë 1 pikë
135
Modeli i një flete vlerësimi për lëndën e Letërsisë

Detyrë komplekse
Projekt i shtrirë në 3 tremujorë
tremujori i parë tremujori i dytë tremujori i tretë
NR. ELEMENTET E VLERËSIMIT PIKËT
Tema e projektit: 50 PIKË

1. MATERIALI 15 PIKË
a) Përfshirja e të gjitha çështjeve (5 pikë)
b) Materiali i përbashkët i të gjitha grupeve (3 pikë)
c) Materiali origjinal i grupit (3 pikë)
d) Material i veçantë (special, dokumente, krijime, foto etj�) (2 pikë)
e) Pasqyrimi i saktë dhe korrekt i bibliografisë (2 pikë)
2. PUNA ME MATERIALIN 15PIKË
a) Përpunimi i materialeve të mbledhura (5 pikë)
b) Puna individuale e çdo nxënësi (3 pikë)
c) Ese vlerësuese, krijime dhe aplikime të tjera (2 pikë)
d) Redaktimi letrar (2 pikë)
e) Redaktimi gjuhësor (3 pikë)
3. ORIENTIMI SIPAS TEMËS 10 PIKË
a) Proporcioni i materialeve sipas çështjeve (5 pikë)
b) Vlerësimi i çështjeve (5 pikë)
4. PARAQITJA GRAFIKE 5 PIKË
a) Dokumentimi (2 pikë)
b) Dizenjimi (2 pikë)
c) Montimi (1 pikë)
5. PUNA NË GRUP 5 PIKË
a) Pasqyrimi i detajuar i punës së grupit (2 pikë)
b) Ndarja e punës në grupe (1 pikë)
c) Gjithëpërfshirja (2 pikë)
Punime që shprehin arritjen e kompetencave akademike (RN)

Shembuj detyrash Punime tematike
Kriteri i kompetencave të lëndës
Nivelet e arritjes Nivelet e arritjes Totali
I II III IV I II III IV
(Footnotes)
1 menatë-a- mëngjes, herët, pa u gdhirë�
2 zulmë- lavdi
3 Lala- vend në More (Peleponez) të Greqisë
136
DETYRË ME SHKRIM 2
Folklori dhe shkrimtarët (Lirika)
Varianti A
1. Kënga Bija e Lalës e Darës, i takon lirikës: 1 pikë

a) shoqërore
b) të peizazhit
c) së dashurisë
d) filozofike
2. Cila është figura stilistikore e marrë nga folklori në vargun e mëposhtëm? 1 pikë
Atje tek përrenjtë ujisin / ato lulëza të hueja
a) simboli
b) metafora
c) metonimia
d) paralelizmi figurativ
3. Nik Peta dhe Pal Golemi janë miq dhe shokë betejash. Cili motiv i marrë nga folklori iu përgjigjet dy
heronjve? 1 pikë
a) motivi natyrës
b) motivi i dashurisë
c) motivi i dyluftimit
d) motivi i rrëmbimit të vashës
4. Cili nga këto katër autorë krijoi komedinë realiste: 1 pikë

a) Jeronim De Rada;
b) Naim Frashëri;
c) Gavril Dara;
d) Çajupi.
5. Dashuria te Çajupi është? 1 pikë

a) dashuri tokësore
b) dashuri romantike
c) dashuri platonike
d) dashuri qiellore
6. Lexoni dy variantet e mëposhtme dhe thoni cili është model i lirikës popullore dhe cili është modeli
i Çajupit? Krahasoni dy modelet? Zbuloni disa nga figurat letrare? 4 pikë
1. Sy-zezë, vetullë-hollë /leshtë tat derdhur si fqollë/ o, moj dardha rrumbullake /merr furkën, jakë pasdarke.
2. Bukuria jote, leshërat e tua/posi pendë korbi, të gjata/ mbi thua, ballëtë si diell/faqetë si mollë,qafa jot‘e
gjatë/mesi yt i hollë/ sisët si shegë...
varianti 1. varianti 2
modeli i femrës:
figurat: ; ; ; ;
137
7. Le të fryjë er’e ftohtë/ s’ka ç’më bën dimëri mua: Dashuria më mban ngrohtë/se pushtoj atë që dua.
a)zbuloni efektin e shprehësisë që krijon fjala pushtoj? 1 pikë
a) pjesa e ligjëratës: 1 pikë
b) formimi: 1 pikë
c) efekti që krijon: 1 pikë
8. Lexo Vargjet: Kur fryn era me tallas, / kur bie dëborë e shi / sa fle njeriu me gas / kur ka mikënë në gji:
a) Cilat figura letrare krijon muzikalitet? 1 pikë
b) Ç’gjendje shpirtërore zbulojnë këto vargje? 1pikë
c) Analizoni se ç’kërkon të theksojë përsëritja disa herë e fjalës kur� 2 pikë
9. Zbuloni figurën e intonacionit (të tingëllimit) të përdorur në këto vargje. Tregoni funksionin që ajo
kryen dhe ndjenjat që përcjell tek ju si lexues. 3 pikë
O ditët e djalërisë, / që kishit shumë gëzime / ratë në det t’arratisë / më latë në hidhërime. (Naimi)
figura e intonacionit:
funksioni:
ndjenjat:
10. Komentoni notat tragjike, përmes dy figurave stilistike në vargjet që kishit shumë gëzime / ratë në
det t’arratisë / më latë në hidhërime, si mendoni a është ndikim nga krijimtaria popullore?
3 pikë
figura 1 figura 2
Komenti
11. Lexo vargjet: Kudo është bukuria /Në qiej, në dhe, në hënë,/ Në diell, me shenjë, në yj. Shprehja
“kudo është bukuria” shpreh: 1 pikë
a� përsëritjen e bukurisë
b. universalitetin e bukurisë
c� përsosjen e bukurisë
d� transformimin e bukurisë
12. Poeti vendos shenjën e barazisë midis: 1 pikë
a. bukurisë dhe dashurisë
b� bukurisë dhe miqësisë
c� bukurisë dhe natyrës
d� miqësisë dhe dashurisë
13. Në këto vargje: As më thua: Ç’ke me mua? / Pse të dua, paskam faj? / Pse heq unë hidhërime / A në
vdekça, ti mos qaj; ka një pyetje retorike. Interpreto përdorimin e saj në funksion të motivit kryesor.
2 pikë
138
14. Bota e dashurisë në autorë të ndryshëm rrethohet nga ndërdyshje të fuqishme që kërkojnë
sakrificën e heroit ose të heroinës. Duke u nisur nga dashuria e Nik Petës për Marën e bukur, sillni
shembuj nga jeta juaj, kur keni qenë të detyruar të bëni zgjedhje të rëndësishme. Përshkruani motivet
që ju kanë shtyrë drejt kësaj zgjedhjeje dhe mundësitë e realizimit.
8 pikë
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-6 7-11 12-15 16-20 21-25 26-31 32-35
Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%
139
DETYRË ME SHKRIM 2
Folklori dhe shkrimtarët (Lirika)
Grupi B
Ku shkund gurët qafë e shpatit,/ Mardhur bore, djegur vape,/Mbushe, xha Selimi i Bratit,/Dy hejbe me këngë
labe./ Erë plumb e erë predhë,/Erë prush e erë brengë,/Erë dushk e luleshqerre/Binin-binin ato këngë� Se
hejbetë në sëndukë /Për t’u mykur nuk i vure, /Po i more çukë me çukë, /Selim Brati me poture./ Dhe mbi malet
e përpjetë, /Mardhur bore, djegur vape, /Prapë i zbraze ti hejbetë /Mbushur plot me këngë labe�
1� Lexoni vargjet dhe thoni: Motivi kryesor i poezisë “Rapsodi” është i lidhur me: 1 pikë
a) tokën
b) familjen
c) trashëgiminë kulturore
d) malin
2. Agolli e kërkon përsosmërinë poetike te kjo poezi në: 1 pikë

a) përzgjedhjen tematike
b) shprehjen e botës shpirtërore të heroit
c) elementet e subjektit
d) elementet e metrikës
3. Cila është pjesa e ligjëratës që përdoret më shumë në fund të vargjeve? 1 pikë

a) folja
b) ndajfolja
c) emri
d) mbiemri
4. Rapsodi e Dritëroit përshkohet nga nota: 1 pikë

a) pendimi
b) trishtimi
c) ekzaltimi
d) triumfi
5. A mendoni se kuptimi kryesor i kësaj poezie qëndron te fjala hejbetë (strajcat)? Shpjegoni pse.
2 pikë
6. Te Agolli vargjet bie erë plumbi, erë predhë etj. kanë funksion: 1 pikë
7. Ndiqni me vëmendje rrugëtimin e këngës në poezinë e Agollit. Ku e ndesh fillimisht poeti këngën?
1 pikë
8. Gjeni elemente të relievit, në të cilat shtegton kënga. Çfarë figure stilistike është fjala këngë? Gjeni
foljet që përcjellin imazh. 3 pikë
140
elemente të relievit
figura
foljet që përcjellin imazh
9� Fryu era e maleve /dhe rrëzoi hijen e lisit. /Gjaku im te lumi i Vodhit./Hapeni shatoren, / o ushtarë, që të shoh
/Shkodrën edhe time motër /te dritarja kundruall.
Atje nuk do zgjohem më /luleve që i tund era /si suvalë e pasosur. /Mblidhen shokët mbrëmanet /në katund,
në vatërët. /Unë i lashë si ëndërrëz�
Në vargun: te dritarja kundruall; fjala kundruall ka kuptimin: 1 pikë

a� tjetër
b� e hapur
c� përtej
d� përballë�
10. Antonimi të kontekstit poetik krijon çifti: 1 pikë
a� plak – i përrallshëm
b� natë – errësirë
c� ra – u dergj
d� hesht – kërcet
11. Në vargun e tretë: gjaku im te lumi i Vodhit, mungon një nga gjymtyrët kryesore të fjalisë. Cila është
ajo? Cilës figurë letrare i korrespondon kjo mungesë? Rishkruajeni vargun duke e shtuar këtë gjymtyrë
të nënkuptuar. 2 pikë
12. Zbuloni në këtë këngë një tipar të Milosaos që e bën atë një hero romantik. 1 pikë
13. Ç’përfaqëson imazhi i malit dhe i lisit në këtë këngë? 1 pikë
14. Çfarë simboli ka kroi në poezinë popullore? 1 pikë

a� krenari për fshatin
b� pasuri ujore
c� vendtakim për të dashuruarit
d� vend ku bisedojnë gratë
15. Fjala trimi dhe vasha, në këto vargje mund të interpretohet në dy mënyra: të drejtpërdrejtë dhe të
figurshme. Si e kuptoni secilën prej tyre? 2 pikë
Kroi i fshatit tonë, ujë i kulluar,/ç’na buron nga mali, dyke mërmëruar/Venë e mbushin ujë vashat anembanë:
Venë e pinë ujë trimat anembanë/takijen me lule, përmbi sy mënjanë.
e drejtpërdrejtë:
e figurshme:
141
16. Cilës pjesë të ligjëratës i përket fjala duke mërmëruar? Si është formuar ajo?
Zbuloni efektin e shprehësisë që krijon kjo fjalë.
Kroi i fshatit tonë, ujë i kulluar,/ç’na buron nga mali, dyke mërmëruar.
a) pjesa e ligjëratës: 1 pikë
b) formimi: 1 pikë
c) efekti i shprehësisë: 1 pikë
17. Në vargjet lasgushiane: Venë e mbushin ujë vashat anembanë /cipëzën me hoja lidhur mënjanë;/
cipëzën e bardhë, cipëzën e kuqe,/gushën si zëmbaku, buzët si burbuqe./ E si mbushin ujë, bubu ç’m’u
ka hije,/ ndaj kthehen prap me hap nusërije/ ndezur yll i ballit si yll shenjtërie. Vëreni vargëzimin; ç’lloj
vargu është përdorur dhe cila rimë? Zbuloni një epitet, metaforë dhe një krahasim?
4 pikë
18. Bota femërore dhe mashkullore ndërtohet nga dëshira të ngjashme me ato të femrave dhe të
meshkujve të përshkruara në folklor. Përshkruani një dëshirë tuajën duke shpjeguar:
• motivet që ju shtyjnë drejt saj/tij.
• mundësitë e realizimit. 8 pikë
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-6 7-11 12-15 16-20 21-25 26-31 32-35
Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%
Nivelet I II III Pikë Pyetjet

Njohja dhe të Zbatim dhe Sintezë dhe
kuptuarit 40 % analizë 40 % vlerësim 20 %
Lirika: Folklori dhe Autori
1) Ndikimet në krijimtari 6 % -/- -/-
2) Kategorizimi i ndikimit, Gjuha, -/-
stili 11%
3) Motivet, tema, personazhi 11% -/-
4) Origjinaliteti 72%
Totali në pikë dhe pyetje
142
141

Liber Mesuesi Letersia Me Zgjedhje 12

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Letersia Me Zgjedhje 12

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Manjola Daulle

Shtëpia botuese Albas

Tematikat Shpërndarja e përmbajtjes së lëndës

Temat Tematikat Temat Tematika Temat

4�15 Kuptimi, poetika dhe struktura e përrallës

4�16 Tiparet e përrallës në gjuhën shqipe

4�6 Balada e murimit

2�10 Këngët e 4�11 Krahasim i Eposit tonë me

4�12 Kënga e Gjergj Elez Alisë

2�11 Kulti i bukurisë 3�11 Folklori dhe Fishta

3�12 Analizë teksti “Jerenina ose

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Folklori dhe De P Vlerësim portofoli

3�4 Folklori dhe Naim

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia 12 me

Organizimi i orës së mësimit

A. Parashikimi: Bisedë, pema e mendjes�

shkenca e studimit të traditave

Letrar Muzikor Utilitar Botimin

Folkloristika shqiptare Frank Bardhi Nikollë Filja

Mitrush Kuteli Mbledhësit dhe Zef Jubani

D. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:

Organizimi i orës së mësimit

B. Ndërtimi i njohurive të reja Stuhi mendimi:

Di/Dua të di/ Mësova: Përmbledhje e strukturuar, INSERT.

Njihen nxënësit me teknikën Di/Dua të di/Mësova. Plotësohen dy kolonat e para të tabelës.

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:

Organizimi i orës së mësimit

Epika Dramatika Lirika

B. Ndërtimi i njohurive të reja

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Ushtrimi 1 Punë në grupe

B. Ndërtimi i njohurive të reja

pjesë, ose vetëm në

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:

Organizimi i orës së mësimit

Karakter argëtues Më të vjetrat në Ligjërim naiv, por Shoqërojnë lodrat

Të ngjashme me mitin Shprehje e drejtpërdrejtë

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

B. Ndërtimi i njohurive të reja

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

B. Ndërtimi i njohurive të reja

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:

Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose

Organizimi i orës së mësimit

A. Lidhja me njohuritë e mëparshme

B. Ndërtimi i njohurive të reja

1� Karakter detyrues, Tipologjitë kryesore të

më të vjetra dhe të strukturuara të ngurtësuara dhe të standardizuara) dhe

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura