Prezantim Leksion 3 PDF

UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANES
FAKULTETI I INXHINIERISE MATEMATIKE DHE INXHINIERISE FIZIKE
Fizika 1
Prof. Asoc. Dr. Dhurata KUQI

Viti akademik 2020-2021
Leksion 3
Ligjet e Njutonit
1. Hyrje
2. Madhësitë dinamike
3. Ligjet e Njutonit
4. Forcat kryesore në mekanikë
5. Zbatime të ligjeve të Njutonit
6. Pesha
2
Hyrje
Studimi i lëvizjes së trupave bëhet nga ajo disiplinë e fizikës që quhet mekanikë.
Mekanika ndahet në dy pjesë: kinematika dhe dinamika.
➢ Kinematika përshkruan në mënyrë cilësore dhe sasiore lëvizjet e trupave, pa

shpjeguar arsyet që e detyrojnë trupin të kryejë këto lëvizje.
➢ Dinamika, është pjesa e mekanikës që shpjegon arsyet që i detyron trupin të

kryejë këto lëvizje
Mekanika klasike, ose njutoniane, është një teori që merret

me lëvizjen, duke u bazuar në konceptet e masës dhe të
forcës, dhe me ligjet që i lidhin këto madhësi dinamike me
madhësitë kinematike (si zhvendosjen, shpejtësinë dhe
Isaac Newton
nxitimin). (1642 – 1727)
3
Madhësitë dinamike - Forca
Të gjitha dukuritë e studiuara nga mekanika klasike mund të përshkruhen duke

përdorur vetëm tre ligje të thjeshtë, që lidhin nxitimin e një trupi me masën e tij
dhe me forcën që vepron mbi të dhe që quhen ligjet e lëvizjes të Njutonit ose
parimet e dinamikës.
Tre ligjet e Njutonit (ligjet e lëvizjes) lidhin madhësitë dinamike (masa dhe forca)
me madhësitë kinematike (si zhvendosjen, shpejtësinë dhe nxitimin).
➢ Forca është një veprim që ushtrohet mbi një trup, të cilin e detyron të ndryshojë
shpejtësinë e tij, domethënë i jep një nxitim
4
Natyra vektoriale e forcës

Dinamometri është pajisje që shërben për matjen e madhësisë së forcës.
c) Kur veprojnë të dy forcat,

leximi në sustë është trefishi I
b) Dyfishimi i forcës leximit fillestar
shkakton; dyfishimin
e leximit në sustë;
5
Natyra vektoriale e forcës
d) Forcat zbatohen pingule me njëra – tjetrën, forca

rezultante ka madhësi sa hipotenuza e trekëndëshit
kënddrejtë me katete madhësitë e forcave 𝐹1 e 𝐹2 ;
Pohojmë se:
➢ Forcat janë madhësi vektoriale.
Kur mbi trupin veprojnë disa forca, veprimi i njëkohësishëm i tyre përfaqësohet nga
rezultantja e forcave, apo forca rezultante 𝑭𝒓𝒆𝒛
Rezulantja e forcave, apo forca rezultante 𝑭𝒓𝒆𝒛 :
Frez =  F
➢ është shuma vektoriale e të gjitha forcave që veprojnë mbi
trup;
➢ gjendet duke zbatuar rregullin e mbledhjes së vektorëve.
6
Ligji I i Njutonit
Ligji I i Njutonit
Një trup mbetet në gjendjen e tij fillestare të prehjes ose të lëvizjes me shpejtësi
(vektoriale) konstante, pra në lëvizjen drejtëvizore të njëtrajtshme, në qoftë se
rezultantja e forcave të jashtme, që vepron mbi të është zero.
• trupi prehet 𝑣Ԧ = 0
𝑭𝒓𝒆𝒛 = 𝟎
• trupi kryen lëvizje drejtvizore të
𝑣Ԧ = 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑡𝑎𝑛𝑡𝑒,
njëtrajshme
𝑝𝑟𝑎 𝑎Ԧ = 0
7
Madhësitë dinamike - Masa

Masa
Pra, raporti midis masave të dy trupave çfardo përcaktohet duke vepruar mbi secilin me
të njëjtën forcë dhe duke krahasuar nxitimet e tyre
8
Ligji II i Njutonit
Ligji II i Njutonit
Nxitimi i një trupi është në përpjestim të drejtë me rezultanten e forcave të

jashtme që veprojnë mbi të dhe në përpjestim të zhdrejtë me masën e tij
Frez
a=
m
Frez = m  a
(njësia matëse në SI: Njuton (N)
1𝑚
1 N = (1kg)( 𝑠2 ) = 1kg ∙ 𝑚Τ𝑠 2
Ligji i dytë i Njutonit jep lidhjen midis madhësive dinamike (forcës dhe masës) me
madhësitë kinematike (nxitimin, shpejtësinë dhe zhvendosjen),
9
Klasifikimi i forcave
Klasat e forcave:
Bazuar tek mënyra e veprimit, forcat klasifikohen:
I. Forcat jo të kontaktit, ose forcat e largësisë –

janë forca që veprojnë në largësi, kur nuk janë në kontakt me trupin;
II. Forcat e kontaktit –

janë forca që veprojnë kur janë
në kontakt me trupin;
10
Forcat kryesore në mekanikë
I. Forcat jo të kontaktit, ose forcat e largësisë;
i. Forca e rëndesës 𝑭𝒈 , ose 𝑮:
Forca e rëndesës, është tërheqja gravitacionale (e

gjithësishme) që ushtron Toka mbi trupin me masë m.
Forca e rëndesës është forcë që vepron mbi cdo trup
me masë m.
• Forca e rëndesës jepet me shprehjen:
11
II. Forcat e kontaktit;
i. Forca e kundërveprimit të planit mbështetës 𝑭𝑵 ose 𝒏 (𝑵):
Forca e kundërveprimit të planit mbështetës, është forca që ushtron plani

mbështetës mbi trupin e mbështetur në të.
Forca e kundërveprimit të planit mbështetës është:

- pingule me planin mbështetës;
- e orientuar veritkalisht lart, kundrejt planit
mbështetës.
Moduli i saj llogaritet duke zbatuar, për trupin, ligjet e lëvizjes së Njutonit
12
ii. Forca e elasticitetit të sustës 𝑭𝒆 :
Forca e elasticitetit të sustës, është forca

që ushtron susta e deformuar mbi trupin
e lidhur me të.
Forca e elasticitetit të sustës është:

- e drejtuar përgjatë sustës ;
- e orientuar në kahun e kundërt të defromimit të
sustës.
• Forca e elasticitetit jepet me shprehjen: 𝐹𝑒 = −𝑘∆𝑥Ԧ
ku: k është koeficienti i

elasticitetit të sustës
13
iii. Forca e tensionit të fijes 𝑻:
Forca e tensionit të fijes, është forca që ushtron fija (joelastike) e tendosur mbi
trupin, e lidhur / varur me të.
• Forca e tensionit shtrihet përgjatë fijes.
• Moduli i saj llogaritet duke zbatuar, për trupin, ligjet e lëvizjes së Njutonit
14
Ligji III i Njutonit
Ligji i tretë i Njutonit, i quajtur edhe parimi i veprimit dhe kundërveprimit, përshkruan
një veti të rëndësishme të forcave, domethënë, faktin që ato paraqiten gjithmonë
dy nga dy (në çiftin veprim-kundërveprim).
Forcat që veprojnë paraqiten gjithmonë dy nga dy (“në çift”);
• në qoftë se trupi i parë (1) vepron me një forcë 𝑭𝟏𝟐 mbi

trupin e dytë (2), atëherë me të njëjtën forcë, por të
kundërt me të 𝑭𝟐𝟏 , do të kundërveprojë trupi 2 mbi

trupin 1.
➢ Forca e veprimit dhe të kundërveprimit, nuk ekuilibrojnë asnjëherë nëra-tjetrën,

pasi zbatohen në trupa të ndryshëm.
15
Zbatime të Ligjit III të Njutonit
• Trupi (monitori) i mbështetur në rrafshin horizontal (tavolinë).
➢ Bashkëveprimi monitori – tavolinë
𝐹𝑚𝑡 - forca që ushtron monitori në tavolinë;

𝐹𝑡𝑚 - forca e kundërveprimit të tavolinës ndaj monitorit, pra;
𝑛 = 𝐹𝑡𝑚
𝑛 - forca e kundërveprimit të planit mbështetës;
➢ Bashkëveprimi monitori – Tokë

𝐹𝑚𝑡 = −𝑛 𝐹𝐸𝑚 - forca që ushtron Toka mbi monitor;
bashkëveprimi monitor – tavolinë
𝐹𝐸𝑚 = 𝐹𝑔
𝐹𝑚𝐸 - forca e kundërveprimit të monitorit;
𝐹𝑚𝐸 = −𝐹𝑔
bashkëveprimi monitor – Tokë
16
Zbatime të Ligjit III të Njutonit
• Trupi (monitori) i mbështetur në rrafshin horizontal (tavolinë).
b)
c)
17
Forcat themelore në natyrë
Forcat themelore
Të gjitha forcat që vëzhgohen në natyrë mund të shpjegohen me anën e

katër bashkëveprimeve themelore që ndodhin midis grimcave elementare.
18
Zbatime të ligjeve të Njutonit

Rregulla për zgjidhjen e problemave me anën e ligjeve të Njutonit
1. Bëhet një vizatim i qartë.
2. Veçohet trupi (pika materiale) që na intereson dhe vizatohet tablloja e forcave tek trupi,
duke treguar çdo forcë të jashtme që vepron mbi trup. Në qoftë se në problem na
interesojnë më shumë trupa, vizatohet tablloja për secilin prej tyre.
3. Zgjidhet një sistem koordinatash i përshtatshëm për secilin trup dhe zbatohet ligji i dytë i
Njutonit, i shprehur sipas përbërseve.
4. Zgjidhen ekuacionet, e marra në këtë mënyrë, në lidhje me të panjohurat, duke përdorur
edhe informacionet e tjera që janë të mundëshme. Të panjohurat mund të jenë masat,
përbërëset e nxitimeve ose përbërëset e disa forcave.
5. Së fundi, shqyrtohen me kujdes përfundimet, duke verifikuar nëse korrespondojnë me
parashikimet e arsyetuara. Të verifikohen vlerat e parashikuara per zgjidhjet, kur variablat
marrin vlera ekstreme. 19

rezultante që vepron mbi objekt
20
𝑭𝒓𝒆𝒛
𝑭𝒓𝒆𝒛
21
Forca e rëndesës dhe Pesha
Krahasimi dhe dallimi midis forcës së rëndesës (𝑭𝒈 , ose 𝑮) dhe peshës (𝑷)
➢ Forca e rëndesës 𝑭𝒈 , ose 𝑮:
- është forcë jo e kontaktit;
- është forcë gravitacionale, që ushtron Toka mbi
cdo trup më masë m;
- është force që jepet me shprehjen:
22
➢ Pesha 𝑷:
Pesha 𝑷 , lidhet me efektin e veprimit të forcës së

rëndesës së një trupi mbi mbështetëse ose mbi pikën ku
ai varet.
Pra, pesha 𝑷 , është forca që:

• trupi i mbështetur ushtron mbi mbështetësen e tij;
• trupi i varur (në sustën vertikale, apo fijen joelastike)
ushtron mbi sustën vertikale, fijen jo elastike vertikale
në pikën ku ai varet.
23
➢ Bashkëveprimi monitori – tavolinë
𝐹𝑚𝑡 - forca që ushtron monitori në tavolinë, pra pesha;
𝐹𝑚𝑡 = 𝑃
𝐹𝑡𝑚 - forca e kundërveprimit të tavolinës ndaj monitorit, pra;

𝑛 = 𝐹𝑡𝑚
𝑛 - forca e kundërveprimit të planit mbështetës;
𝑃 = −𝑛 𝐹𝑚𝑡 = 𝑃
bashkëveprimi monitor – tavolinë
24
➢ Pesha 𝑷:
- është forca e kontaktit që trupi ushtron mbi mbështetëse

ose pikën e tij të varjes;
- është forcë, që shkakton;
deformimin e planit mbështetës,
shformimin (zgjatjen) e sustës elastike vertikale;
tensionimin e fijes vertikale joelastike.
Formula që përdoret për llogaritjen e madhësisë së kësaj force, varet nga

mënyra e lëvizjes së trupit:
25
Pesha
Shembulli 4.11, fq. 93
Një njeri qëndron mbi një peshore të vendosur në dyshemenë e kabinës së ashensorit,
ashtu siç tregohet në figurë. Çfarë vlere tregon peshorja kur kabina lëviz në mënyrë të
përshpejtuar: (a) lart dhe (b) poshtë.
a lart
a) Kabina lëviz lart në mënyrë të përshpejtuar;
𝐹𝑟𝑒𝑧 = 𝑚𝑎Ԧ P
G
𝐹𝑛 + 𝐺Ԧ = 𝑚𝑎Ԧ
Fn
Sipas oY; 𝐹𝑛 − 𝐺 = 𝑚𝑎 mg
𝐹𝑛 = 𝐺 + 𝑚𝑎
𝐹𝑛 = 𝑚 𝑔 + 𝑎 (a)
Por; 𝑃 = −𝐹𝑛 Rrjedhimisht; 𝑃=𝑚 𝑔+𝑎

bashkëveprimi njeri – peshore
26
P
Pesha
Fn
mg
Shembulli 4.11, fq. 93
b) Kabina lëviz poshtë në mënyrë të përshpejtuar; (a)
𝐹𝑟𝑒𝑧 = 𝑚𝑎Ԧ
𝐹𝑛 + 𝐺Ԧ = 𝑚𝑎Ԧ
Sipas oY’; 𝐺 − 𝐹𝑛 = 𝑚𝑎
𝐹𝑛 = 𝐺 − 𝑚𝑎 PG
𝐹𝑛 = 𝑚 𝑔 − 𝑎
Fn
mg
Por, nga Ligji III i Njutonit, kemi që;
a/ poshtë
𝑃 = −𝐹𝑛 (b)
bashkëveprimi njeri – peshore
Rrjedhimisht; 𝑃=𝑚 𝑔−𝑎
27
Pesha
Formula që përdoret për llogaritjen e madhësisë së peshës, varet nga mënyra e

lëvizjes së trupit:
a) Kabina lëviz lart në mënyrë të përshpejtuar;
𝑃=𝑚 𝑔+𝑎
b) Kabina lëviz poshtë në mënyrë të përshpejtuar;
𝑃=𝑚 𝑔−𝑎
c) Kabina lëviz në mënyrë të njëtrajtshme, pra me nxitim zero (a = 0 );
𝑃 = 𝑚𝑔
28
Për këtë leksion u shfrytëzuan materiale nga:
Kurs i Fizikës 1
Për studentët e Inxhinierisë
Kapitulli 4: Ligjet e Njutonit
fq. 72 - 95
Gjithashtu …
29

Prezantim Leksion 3 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prezantim Leksion 3 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANES

FAKULTETI I INXHINIERISE MATEMATIKE DHE INXHINIERISE FIZIKE

Prof. Asoc. Dr. Dhurata KUQI

4. Forcat kryesore në mekanikë

5. Zbatime të ligjeve të Njutonit

➢ Kinematika përshkruan në mënyrë cilësore dhe sasiore lëvizjet e trupave, pa

➢ Dinamika, është pjesa e mekanikës që shpjegon arsyet që i detyron trupin të

Mekanika klasike, ose njutoniane, është një teori që merret

Madhësitë dinamike - Forca

Të gjitha dukuritë e studiuara nga mekanika klasike mund të përshkruhen duke

Madhësitë dinamike - Forca

Natyra vektoriale e forcës

c) Kur veprojnë të dy forcat,

b) Dyfishimi i forcës leximit fillestar

Madhësitë dinamike - Forca

Natyra vektoriale e forcës

d) Forcat zbatohen pingule me njëra – tjetrën, forca

➢ Forcat janë madhësi vektoriale.

Rezulantja e forcave, apo forca rezultante 𝑭𝒓𝒆𝒛 :

Madhësitë dinamike - Masa

Nxitimi i një trupi është në përpjestim të drejtë me rezultanten e forcave të

Bazuar tek mënyra e veprimit, forcat klasifikohen:

I. Forcat jo të kontaktit, ose forcat e largësisë –

II. Forcat e kontaktit –

Forcat kryesore në mekanikë

I. Forcat jo të kontaktit, ose forcat e largësisë;

i. Forca e rëndesës 𝑭𝒈 , ose 𝑮:

Forca e rëndesës, është tërheqja gravitacionale (e

• Forca e rëndesës jepet me shprehjen:

Forcat kryesore në mekanikë

II. Forcat e kontaktit;

i. Forca e kundërveprimit të planit mbështetës 𝑭𝑵 ose 𝒏 (𝑵):

Forca e kundërveprimit të planit mbështetës, është forca që ushtron plani

Forca e kundërveprimit të planit mbështetës është:

Forcat kryesore në mekanikë

II. Forcat e kontaktit;

ii. Forca e elasticitetit të sustës 𝑭𝒆 :

Forca e elasticitetit të sustës, është forca

Forca e elasticitetit të sustës është:

• Forca e elasticitetit jepet me shprehjen: 𝐹𝑒 = −𝑘∆𝑥Ԧ

ku: k është koeficienti i

Forcat kryesore në mekanikë

II. Forcat e kontaktit;

iii. Forca e tensionit të fijes 𝑻:

• Forca e tensionit shtrihet përgjatë fijes.

Ligji III i Njutonit

Ligji III i Njutonit

Forcat që veprojnë paraqiten gjithmonë dy nga dy (“në çift”);

• në qoftë se trupi i parë (1) vepron me një forcë 𝑭𝟏𝟐 mbi

kundërt me të 𝑭𝟐𝟏 , do të kundërveprojë trupi 2 mbi

➢ Forca e veprimit dhe të kundërveprimit, nuk ekuilibrojnë asnjëherë nëra-tjetrën,

Ligji III i Njutonit

Zbatime të Ligjit III të Njutonit

• Trupi (monitori) i mbështetur në rrafshin horizontal (tavolinë).

➢ Bashkëveprimi monitori – tavolinë

𝐹𝑚𝑡 - forca që ushtron monitori në tavolinë;

➢ Bashkëveprimi monitori – Tokë

Ligji III i Njutonit

Zbatime të Ligjit III të Njutonit

• Trupi (monitori) i mbështetur në rrafshin horizontal (tavolinë).

Forcat themelore në natyrë

Të gjitha forcat që vëzhgohen në natyrë mund të shpjegohen me anën e

Zbatime të ligjeve të Njutonit