ST&BS: Th.

S Đặng Việt Đông Trường THPT Nho Quan A Hàm Số Và Ứng Dụng Đạo Hàm

SỰ ĐỒNG BIẾN NGHỊCH BIẾN CỦA HÀM SỐ

1. Định nghĩa 1.
y  f  x
Giả sử K là một khoảng, một đoạn hoặc một nữa khoảng và là một hàm số xác định trên K. Ta
nói:
y  f  x
+ Hàm số được gọi là đồng biến (tăng) trên K nếu
x1 , x2  K , x1  x2  f  x1   f  x2 
y  f  x
+ Hàm số được gọi là nghịch biến (giảm) trên K nếu
x1 , x2  K , x1  x2  f  x1   f  x2 
Hàm số đồng biến hoặc nghịch biến trên K gọi chung là đơn điệu trên K.
2. Nhận xét.
a. Nhận xét 1.
f  x g  x f  x  g  x
Nếu hàm số và cùng đồng biến (nghịch biến) trên D thì hàm số cũng đồng biến
f  x  g  x
(nghịch biến) trên D. Tính chất này có thể không đúng đối với hiệu .
b. Nhận xét 2.
f  x g  x
Nếu hàm số và là các hàm số dương và cùng đồng biến (nghịch biến) trên D thì hàm số
f  x  .g  x 
cũng đồng biến (nghịch biến) trên D. Tính chất này có thể không đúng khi các hàm số
f  x , g  x
không là các hàm số dương trên D.
c. Nhận xét 3.
u  u  x x   a; b  u  x    c; d  f u  x  
Cho hàm số , xác định với và . Hàm số  cũng xác định với
x   a; b 
. Ta có nhận xét sau:
u  u  x x   a; b  f u  x  
i. Giả sử hàm số đồng biến với . Khi đó, hàm số  đồng biến với
x   a; b   f  u  u   c; d 
đồng biến với .
u  u  x x   a; b  f u  x  
ii. Giả sử hàm số nghịch biến với . Khi đó, hàm số  nghịch biến với
x   a; b   f  u  u   c; d 
nghịch biến với .
3. Định lí 1.
Giả sử hàm số f có đạo hàm trên khoảng K. Khi đó:
f '  x   0, x  K
a) Nếu hàm số đồng biến trên khoảng K thì .
f '  x   0, x  K
b) Nếu hàm số nghịch biến trên khoảng K thì .
4. Định lí 2.
Giả sử hàm số f có đạo hàm trên khoảng K. Khi đó:
f '  x   0, x  K
a) Nếu thì hàm số f đồng biến trên K.
f '  x   0, x  K
b) Nếu thì hàm số f nghịch biến trên K.
f '  x   0, x  K
c) Nếu thì hàm số f không đổi trên K.
Chú ý: Khoảng K trong định lí trên ta có thể thay thế bởi đoạn hoặc một nửa khoảng. Khi đó phải có
thêm giả thuyết “ Hàm số liên tục trên đoạn hoặc nửa khoảng đó’. Chẳng hạn:

File Word liên hệ: 0978064165 - Email: dangvietdong.bacgiang.vn@gmail.com Trang 1

Facebook: https://www.facebook.com/dongpay
 ST&BS: Th.S Đặng Việt Đông Trường THPT Nho Quan A Hàm Số Và Ứng Dụng Đạo Hàm

x a b

f'(x) +

f(b)
f(x)
f(a)

Nếu hàm số f liên tục trên đoạn 

a; b  f '  x   0, x   a; b 
và thì hàm số f đồng biến trên đoạn
 a; b  .
Ta thường biểu diển qua bảng biến thiên như sau:
5. Định lí 3.(mở rộng của định lí 2)
Giả sử hàm số f có đạo hàm trên khoảng K. Khi đó:
f '  x   0, x  K f ' x  0
a) Nếu và chỉ tại hữu hạn điểm thuộc K thì hàm số f đồng biến trên K.
f '  x   0, x  K f ' x  0
b) Nếu và chỉ tại hữu hạn điểm thuộc K thì hàm số f đồng biến trên K.

Quy tắc xét tính đơn điệu của hàm số.

Giả sử hàm số f có đạo hàm trên K
f ' x  0 f ' x  0
 Nếu với mọi x  K và chỉ tại một số hữu hạn điểm x  K thì hàm số f
đồng biến trên K .
f ' x  0 f ' x  0
 Nếu với mọi x  K và chỉ tại một số hữu hạn điểm x  K thì hàm số f
nghịch biến trên K .
Chú ý:
ax  b
y
*) Riêng hàm số: cx  d . Có TXĐ là tập D. Điều kiện như sau:
+) Để hàm số đồng biến trên TXĐ thì y '  0x  D
+) Để hàm số nghịch biến trên TXĐ thì y '  0x  D
 y '  0x   a, b 

 d
 x
+) Để hàm số đồng biến trên khoảng
  thì 
a ; b c
 y '  0x   a, b 

 d
 a; b  x  
+) Để hàm số nghịch biến trên khoảng thì  c
y  f  x   ax 3  bx 2  cx  d  f   x   3ax 2  2bx  c.
Giả sử
Hàm số đồng biến trên  Hàm số nghịch biến trên 

File Word liên hệ: 0978064165 - Email: dangvietdong.bacgiang.vn@gmail.com Trang 2

Facebook: https://www.facebook.com/dongpay
 ST&BS: Th.S Đặng Việt Đông Trường THPT Nho Quan A Hàm Số Và Ứng Dụng Đạo Hàm

 a  0  a  0
 
   0    0
 f   x   0; x     a  0 .  f   x   0; x     a  0 .
 
b  0 b  0
c  0 c  0
 
f  x  d
Trường hợp 2 thì hệ số c khác 0 vì khi a  b  c  0 thì
(Đường thẳng song song hoặc trùng với trục Ox thì không đơn điệu)
* Với dạng toán tìm tham số m để hàm số bậc ba đơn điệu một chiều trên khoảng có độ dài bằng l ta
giải như sau:
y  f   x; m   ax 2  bx  c.
Bước 1: Tính
Bước 2: Hàm số đơn điệu trên 1 2
 x ; x   y  0 có 2 nghiệm phân biệt
  0

 a  0  *
Bước 3: Hàm số đơn điệu trên khoảng có độ dài bằng l
 x1  x2  l   x1  x2   4 x1 x2  l 2  S 2  4 P  l 2
2
 **

Bước 4: Giải
 * và giao với
 ** để suy ra giá trị m cần tìm.

File Word liên hệ: 0978064165 - Email: dangvietdong.bacgiang.vn@gmail.com Trang 3

Facebook: https://www.facebook.com/dongpay