You are on page 1of 112
B6 Giao Duc Va Dao Tao Trwong Dai Hoc Sw Pham TP HCM oss Row NHOM 8 TIEU LUAN VAT LY DE TAI Phan Tich Kich Hoat Neutron Gio vién hwéng din Pham Nguyén Thanh Vinh Sinh vién thuec hién Pham Thanh Bich Tram Hoang Thj Phuong Thao Nguyén Hién Ngoc Oanh Nguyén Thj Kim Hoang ‘Tp. Hd Chi Minh — Nam 2010 Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 ‘Trang | MUC LY 7.1 Phin tich kich hoat héa phéng xa 7.1.1 K§ thuat ting quit. 7.1.2 Vige tinh toin 49 nhay . 7.1.3 Qua trinh xir ly sau khi chiéu xa 7.1.4 Phuong phap djnh lwgng héa phéng xa 7.1.5 Ty phiin chia héa phéng xa 7.2 Phuong phap phan tich kich hoat dung cu.. 7.2.1 Phuong phiip logi phd 7.2.2 Vige sir dung méy tinh. 7.2.3 Phan tich kich hoat ty dong 7.3 Thye hanh die 7.3.1 Phan tich phéng xa bite xa nhanh 7.3.2 Phan tich phong xa xung neutron 7.3.3 Phép phan tich kich hoat neutron phi nhiét 7.4 Muc lye. 7.4.1 Céng vige ting quat trong kich hoat neutron... 7.4.2 Nguon dit li 7.4.3 Phan thye hanh cy thé.. Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 2 CHUONG 7 Phwong Phap Phan Tich Kich Hoat : The Hanh Trong séu chong tnréc, mét sé thinh phan cia phép phan tich kich hoat ia cdc thinh phan nay tao phong xa da duge mé xé va nghién ctru. Sy téng hgp e nén phan thyc hanh ciia phép phan kich hoat. M6t phan tich cy thé duge thye hign béi mét loat cdc sy Iya chon thich hyp trong sé nhiéu kha nang da duge nghién cir, Va 6 diy, tit nhién, cdu hdi co ban 1a phin tich kich hoat phéng xa ¢6 phai 1a m6t phwong tién téi uu hay thich hgp cho mét phan tich héa hge cy thé hay phuong. phap phan tich vét hay khong. Cau hdi nay 43 duge nghién eiu trong qua trinh thao luan vé vige sir dung phuong phép phan tich kich hoat trong chwrong 9. Cuge thio Tuan vé thyc hanh trong phan tich kich hoat duge gia thiét ring sw Iya chon cia nd nhu mét phuong phap phan tich dugc Lim dén mét phan nao dé dua trén co sé vin 6 vé 46 nhay déi véi phuong phap nay. Céc phuong phap thye té duge str dung trong mt van dé riéng biét duge Iya chon tir dinh gid cla nhiéu thanh phan cia phuong phap. Dé danh gid cdc thinh phan thi vige tinh toan vé d6 nhay thudng duge sip xép hoac lam cho hoan chinh mét vai cdc théng sé ca phuong phap kich hoat trong khodng thai gian gidi han cho truéc. Cac théng sé cho kich hoat phéng xa thuéng duge chon dé dua ra day du cdc mite ca kich hoat phéng xa dé dap img cde diéu kign vé d6 nhay. Qua trinh xir ly sau khi chiéu xa va phuong phap vé phép do phong xa cin phai thich hyp véi nhigu mite. Néu cée mite cao cita kich hoat phéng xa cia cic nhan phéng xa quan tim duge tao ra, thi diéu kign cho sy tim ra phéng xa vi phuong phap cdc phép do tro nén dé dang hon dé dat drge mite chinh xéc va d6 chinh xde cao hon, Néu mite kich hoat phéng xa thdp, thi hé théng nhay cia phép do bite xa tro nén quan trong hon, Sy Iya chon cia phuong php kich hoat phéng xa tong quat bao gdm phan tich kich i ki thudt dc bigt. Hai phuong phip hoat héa phéng xa, céng cu phan tich, va mot dinh Iugng chi yéu 1a tuyGt d4i va so sénh phan tich kich hoat phong xa. Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 ‘Trang 3 7.1 Phan tich kich hoat héa phong xa Ky thuat chung cita phan tich kich hoat theo tinh chat cé thé duge goi la phan tich kich hoat héa phéng xa, Né bé sung vio hai bude khai nigm co ban cita phan tich kich hoat phéng xa (tire li, ede bude cia kich hoat phéng xe va phép do bite xa) 1a mot bude thir ba ca vige xae dinh cdc tia phéng xa bai nguyén t6 héa hoc. Bude nay da duge lam gidm 6 hau hét céc truéng hgp thay d6i trong két qua phan tich hoa hge tir vige danh gia loai bite xa, nang lngng va chu ky ban ra. Digu nay that sy dic biét trong vige phan tich nguyén tir danh d4u, trong d6 chi c6 cde mite thap cha hat nhdn phéng xa durge dua ra, $6 Iugng Ién ede hat nhin phéng xa nay bj phan ra v6i bite xa tia gamma trong khodng ning lugng tir khong 0.5-1.5 MeV lim cho vige phat hign cde hat nhan phéng xa dc trmg gap khé khan. Trong nhigu trong hgp, su can thiét vé mat thudn Igi va nhanh chong hay sy can thiét phai bao ton miu do tir héa chat pha hay lam cho dung cy do kich hoat phéng xa tro nén cin thiét, mong mudn, Diéu dé c6 thé két Iudn ring vige xc dinh cdc hat nhan phong xa duge tim thay ctia nguyén té héa hoc li mét khia canh téng quat ctia phan tich kich hoat phong xa. 7.11 KY thudt tong quat Ky thuat chung ctia phan tich kich hoat phéng xa bao gdm vigc thie hign mét loat cac buée ma 6 cac tham sé duge Iya chon dé téi wu ha dé nhay va dé chinh xac cao véi sy 6 ging va hao phi thp nhat, Cac Iya chon chinh 1a 1, Cac phan img hat nhan phai trong diéu kign t5t nhat Ditu kign chiéu xa thich hop woe Qué trinh xir ly (gia c6ng) tide khi chiéu xa néu 6 Thdi gian chiéu xa day di 4 s. 6, Qué trinh xit ly sau khi chiéu xa 7. He théng do bite xa phai dat gid tri tdi wu Thuc hign phép do voi dé chinh xic mong muén ‘Mi su lta chon déu duge kiém tra thém. Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 4 Lya chon cia m6t phan itng hat nhan toi wu: Ba bién sé déc lap trong mét phan img hat nhan 1a hat nhan bia, hat bite xa, ‘ya sin pham hat nhan, Trén thye té cdc bién sé nay khéng hoan toan déc lap. Trong ic ky thudt tng quat ciia phan tich kich host, cde hat nhan bia da duge quy dinh 1a nguyén té duge xac dinh trong phan tich. Déi voi cdc nguyén t6 cé nhiéu hon mét déng vi cha yéu va én dinh, thi hat nhdn bia vin 1a mét bién s iy vi du, néu thiée (Sn) la nguyén t6 duge tim thdy, thi phan tg hat nhan c6 thé duge xem xét cho bat ky 10 déng vi dn dinh cia n6. Su khdo sat chu yéu ctta vige Iva chon déng vi bao gém d6 phé cap cita cdc chat déng vi va tiét dign ngang cho phan tng cy thé, Doi lai, su Iya chon cita céc hat bite xa c6 thé dugc xac dinh bai tham sé bén ngodi. N6 cling ¢6 thé duge quyét dinh cho mt hat nhan bia dya trén tinh chat cita cdc hat nhan tao thin, ching han nhu chu ky bin ra va so dé phan ra phéng xa. Cae sin pham kich hoat c6 thé séng dui lau dé c6 thé do duge, va bite xa dé phai durge chon 46 thich hop cho hé théng do dac cd Vige Iya chon cae phan img hat nhan tdi wu can xem xét vé tinh chat vat ly, tinh chat héa hoe, va tinh chat ctia hat nhdn khéng chi cia chit déng vi ciia cdc nguyén 6 da tim duge va vin dé kich hoat sin phdm cia ching ma cén 1a nhing thanh phan chat nén va cdc nguyén té cha yéu ctia né. M6t danh gia vé phan img. nhiéu c6 thé xay ra hoi a cde sin phim kich hoat canh tranh thi duge théo ludn trong churong 8 nguén dir ligu hat nhan day di, chang han nh nhimg danh en 6 mue trong phan 7.4.2, thi 48 str dung. Nhv vay su Iya chon cita cdc phan img hat nhan tdi wu 6 thé bao gdm rat nhiéu su théa higp trong viée diéu chinh ba théng s6. Dé xem lai nghién ctu duge dua ra trong churong 3 cho nguyén t6 Dong (Cu) duge tim thay, m6t so sénh cde kich hoat cé sin cho hai chat ddng vi cia né duge thyc hign trong bing 7.1 cho bén phan img hat nhin khac nhau. Dit ligu minh hoa sit da dang ciia cdc hat nhan phéng xa ma cé thé duge san xudt voi AZ = 0 hog +1, véi chu ky ban rd trong khoang tir Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 5 5.1 phitt dén 92 nam, va véi sy bién doi lon trong cac loai, 46 pho cap, va cdc nang Tugng clia cdc chat phéng xa. Bang 7.1 Dit ligu cho kich hoat phéng xa cita cac déng vi Dong (Cu) Cu (P= 0.691) Cu (F=0 309) [fiitdin Sinplim Chali Fhingsa | Tiatdiin Sinplim Chui Phingsa ngang kickhot bind chiyéu |nging Kichiogt bins chaiyéu ® em |e Mev) as "Ga ides Sspwsh|2s Mca S1phE SIP OED ‘Neutron 19% B~ (0.66) 9% y (1.04) cham 05% y¥ (1.34) @,) Newton]? SN STaim TOOT OOOO EN 256 me SECIS uMev 25% 7.48) Gp) Teton [04 “Zn S8iphe S0Sp 3H )O8 2m Sumy TPs) 12Mev 8% 1 (067) 49967 (1.12) en Photon [OSS "Cu Siphit OT p ee] > "Gr 18go sep Os) 17 MeV 19% 90.66) in 0.5% 34) Bing 71 Dilifu che kich heat phing xa ola cic ding wi Bong (Cu) Lwa chon diéu kign chiéu xa phic hop Sy nghién citu cdc ki thuat cha yéu trong vige Iva chon diéu kign chiéu xa phi hgp thi phu thugc vio loai hat nhan, phu thugc vio vige chon phan img hat nhan, Céc loai cia hat chiéu xa di dugc phan loai nhw neutron, hat mang dign, photon va electron. Tong img véi céc hat la sé hang kich hoat neutron, kich hoat hat mang dign va kich hoat photon (hole electron). Sy xem xét lai cde ngudn iia cae hat chiéu xa nay da durge dura vio trong chuong 3, Durimg ning lugng die trmg ita hat chiéu xa LA m6t nghién edtu thir hai. Thér ba, ma quan trong trong sur ra chon mét thiét bj cu thé cho mét loai da cho va cho nang hrgng cia hat bite xa, 1a théng lugng hoac cuéng d6 chim hat cin thiét dé hoan thanh 46 nhay nhu mong Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 6 muén. Tinh chat quan trong khde ctia thiét bj bao gdm cac tinh chat vat ly hinh hoc bite xa va miu do, dae biét 1a su diéu chinh va cdc diéu kign duge tom gon, vi tri cia thiét bi, va hao phi chiéu xa. Vi tri cta thiét bi vé gidi han phép do sau chiéu xa thi c6 thé duge ding cho m@t pham vi trong chu ky ban rd ma 6 thé duge Khdo sit kich hoat, cho san pl Cé nhiéu ly do dé neutron nhiét durge sit dung rong rai trong tat ca cdc loai hat chigu xa, tu: 1, Thong lugng 1én cde neutron nhigt da c6 sn trong mGt loat cde thiét bi 2. Thé tich cba cuémg dé thong lugng neutron déu thi lén. 3. Gidm thiéu sai do khéng chic chin cia phé nang lugng 4, Tiét dign ngang rong nén dé dang trong viée bit bite xa ciia neutron nhiét 5. Loai trit nhiéu hat nhan phong xa dugc tao ra qua phan img thu nang long ‘M6t sé nguén san sinh ctia neutron nhiét 1a phan tg hat nhan. Vige lam. chiéu xa dé dang cé gid tri véi cdc théng lugng neutron trong khodng tir 10°" dén 10"nfem’. Cc nguén thich hyp cia neutron nhiét 6 thé thu duge voi didu kign jim cham thich hgp trong may xiclotron, may gia t6 cic nguén déng vi phong xa. Cac thiét bi, dc bigt voi may phat neutron c6 dign thé thép (d,1), 66 thé tao ra mét sé lugng 1én neutron nhanh c& khodng 10" n/s. Kich hoat neutron nhanh thi duge sit dung cho cde phan img nhur (n,p), (n,a), va (n,2n), dae biét trong trrdng hop ma phan img (n,7) khéng tao ra duge mot sin phim kich hoat thich hgp. Sy bat Igi 1a kich hogt neutron nhanh ma nguyén nhan bat dau tir tiét dign ngang nho thé hign 6 nang lwgng va ning hrong ctia neutron bi mat nhanh khi xuyén qua miu do. +h hoat photon béi phin img photoneutron (y,n) thi trong tur nhur phan img kich hoat neutron nhanh (n,2n) trong qué trinh san xudt ra ede sin phém hat nhén hac, Mic dii photon cé thé dé dang durgc tao ra & mite ning Ivong vugt qué 14 MeV, tiét dign ngang ca phan tmg photon neutron thi nh, néi chung la & mite milibam hodec s6 phan cia milibarn. ‘Cac hat mang dign, mac di duge ding trong nhiéu phan tich riéng, tuy nhién cing c6 nhiéu vin dé trong vige str dung ching trong kich hoat. Tiét dign ngang cia Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 7 nhiéu phan tmg nhy (p.n), (p,d), (d.p), (dn) rat khéc nhau voi nang hrgng va throng thdp hon so véi nang lugng tong tg cia neutron, Thém vao 1a van dé vé bite xa thu duge trong may gia téc hat mang dign bao gém bé thiét bi ciia bia trong dang thich hgp tuong img véi chim hat da bi mat va diéu kign tai nhiét. Qué trinh xit If truée khi chibuxa Né da duge dé nghi trong phdn 6.1.1 ctia phan tich kich hoat phéng xa, qua trinh xt ly truée khi chiéu xa trén mu thir phai nén gidm bot dén mite nh nhat cn thiét, Vin con mét vai Ia chon da duge dua cho gia céng héa hoc ctia céc mau do trade khi kich hoat thi duge (a) qué to lén cong kénh dé chiéu xa, (b) qua khéng déng chat dé ldy miu do dai dién, va (c) qua phéng xa sau khi chiéu xa. ‘Noi chung, mite 46 cia qua trinh xi ly trade khi chiéu xa cdc mau do cin phai xem xét vé tinh chat vat ly, héa hoc va cdc tinh chat hat nhan khéng chi cha thanh phdn nén ma cn cia san phim kich hoat. Cac tinh chat vat ly 06 thé 6 anh hudng dén khéi chat nén, 46 day t6i thiéu dé mot vat c6 thé dat duge dén 46 rin. Mt sé thiét bj chiéu xa thi khéng cho phép chiéu xa bét, chit long, hode chat d8 bay hoi. Viée xem xét tinh chit héa hoc bao gém cac méi nguy hiém do nhiét hoc cac vat ligu phan hay phéng xa hode cdc vat ligu dé nd. Xem xét vé tinh chat hat nhan bao gdm cdc han ché vé khdi lrgng hode dé day cia miu do cho ca neutron va hat mang dign chiéu xa. Sy gidm theo chiéu sau vé euéng a9 hay nang Jurong cia cac hat chiéu xa 6 thé tré thinh méi quan tim nghiém trong. Chat nén a duge kich hoat tr chinh 1a yéu td voi tiét dign ngang lon cé thé lam cho cdc m nén nguy hiém cho cdc hoat déng phéng thi nghigm néu khéng duge che chin. Diéu kign dé chiéu xa Van dé cudi cling lién quan dén vige thu durge mét bite xa 1a sy chuan bj mu do thinh mét hinh thite thich hgp dé chiéu xa va cho cdc miu vao hép kin dé dua vao hoc dura ra khéi thiét bj chiéu xa. Phutong dign nay cia kich hoat phéng xa thi fn dé Khéng phai ludn Iuén hoat déng mét céch don gin nhw né c6 vé nhur thé Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 8 diac bigt thong dung 6 trong cac may gia toc hat mang dign ma duge chiéu xa voi cham tia chinh thi dat durge nhu mong muén. Miu do phai tré thanh mét phan cia ‘hé théng chan khéng néu khéng sé 6 sy giém phdm chat ciia chim tia da duge tim kiém, Trong truéng hgp nay, bia phai rin va cimg dé c6 thé bdo quan duge chan hon; hign tugng dan nhiét cao, Nhing tinh chat nhu vay thudng bj han ché bai kim loai. Cac vat ligu yéu cdu mét sé hinh thite déng goi va phuong phap hoac ca thiét bi cho vige bao quan buéng kin & vi tri trong qua trinh chiéu xa nay. Nhicu yn dé cia may gia tée duge lam gidm di déi véi cac chim tia bite xa bén ngoai. Cc hao phi néi chung thi Lim gidm di eudmg d6 eta chim tia va lam gidm gid tri cba nang lugng hat. ‘Tinh khéng ddng nhat trong cuémg 46 cia chim tia thi cé mat trong nhidu may gia tdc, tinh cho ca hai loai hat: neutron va hat mang dign. Trong nhiéu trang hgp quy dinh 1a lam quay cdc bia trong sudt qua trinh chiéu xa dé tao ra mite trung binh cho nhitng tinh khéng déng nhat. Qué trinh nay 1a dic biét quan trong khi sw chiéu xa cia mét vai mau do (vi du: mu do réng va miu do tiéu chudn) duge the hin déng thé Su chiéu xa trong 1d phan img hat nhdn dan dén yéu cdu nghiém ngit it hon. Théng hong neutron 1a khdng déi trén mot thé tich ln so vai chim tia bite xa. dé nhiét d6 ciing it nghiém ngat. Nhya va cdc hp kin polietilen thi thong duge sir dung cho cac budng kin chiéu xa. ‘Thoi gian chinh xi dé dua vio ji chuyén cia mau do trong m6t méi trréng chiéu xa thuéng 1 mét vin dé trong phan tich kich hoat. Cac muc tiéu cia vige dura vio va di chuyén nhanb, dc bigt 1a cho cde sin pham kich hoat e6 ther gian séng ngin, duge két hgp véi cdc muc tiéu ciia hinh hoc chiéu xa cé kha ning san sinh, Cée mye tigu nay thi durge dap img trong nhicu trrdng hgp do sy gidi thigu cia mOt hé thong truyén tich khi (a separate pneumatic transfer system) trong thiét bi chiéu xa. Hé théng nhu vay duge goi la “tho” va dé 1a mét mé ta thich hgp. M6t hé théng truyén khi phite tap durge sit dung két hgp voi mOt may phat dign neutron 14 MeV dugc hién thi trong hinh 7.1. Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 9 Hinh 71 Sod duéi dang gin dé cis hg théng truyén tich kh tai Cue Phin Tich héa phéng xa tigu chun qubcté cia Vign Nghién Cia Vit Ligu (tr JR DeVoe, Bd, Cue quéc tf vé itu cchudn ki chudt lu ¥ 404, BG Thuong Mai Mf, 1966). Loi ghichi: SV Van Sélencit DN Lam khé kh ite PG Thiét bj do 6p suit BGC Thiétbj han ohé RTA Lap rép bia quay RV Vanduong ci RC Be didu chin dang tho Vo Lb thong Nal Detector nhip nhdy SP Chit dinh vj Sotenoit AC BO diu chinh khong khi AF My loc khng khi CA. Thit bj nén khng khi win ra ngoai R | Miytha S Mingo H6 théng bao gdm mét sy ludng tuyén kép, mau do, bia duge Lip rép va duge kiém soat dé cho phép chiéu xa dng thdi va lién tiép cia mot mau chua biét Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 10 va m6t mau do chun gitta hai 4x3 inch, Detector nhép nhay Nal (TI) thi duge két néi véi m6t may phan tich da kénh xung chiéu cao. Néi chung cho nhimg ld phan amg chiéu xa, mt hé théng truyén khi don gidn duge sir dung dé tang téc budng kin chita trong dé 14 mét t6 hyp cdc mau do, mau réng, mau tiéu chuan va may kiém tra va di ra ciia vj tri chiéu xa. thong hrgng di Théi gian chiéu xq Cho mét miu do vao trong mot thiét bj chiéu xa thi lugng phéng xa téi da cia hat nhan phéng xa duge cho Ia hoat dong bao hda, bing véi téc dO sin xudt khi 49 dai ciia sy chiéu xa gin ding o mite v6 han. Do dé, né thurong mong mudn chiéu xa v6i khoang thoi gian dit dai (nam chu ky bin ra la tuomg dong voi khoing 97% 49 bao hda) dé gin ding véi mite 49 hoat déng bao héa. Mite d6 nay dae biét hiu ich khi cdc nguyén t6 vét tim duge 1a tai cdc giéi han cla d6 nhay. Sy chiéu xa liu hon khOng Lim ting mite d hitu ich ca sén phim hat nhin phéng xa mong mudn, nhung ching lim ti 1g mite d6 ciia hat nhan phéng xa voi chu ky ban 13 kéo dai duge sin xuat tir cdc thinh phan chat nén, tng sé cic mite bite xa cia mau do, va hao phi chiéu xa. Vi vay, phan thyc hanh néi chung 1a gidm théi gian chiéu xa dén gid tri nho nhdt pha hgp véi yéu cdu vé dé nhay va dé chinh xdc. Déi véi san phim hat nhan phong xa cé théi gian s6ng ngan thi théi gian chiéu xa khong phai la mOt hé sd c6 ¥ nghia, lay vi du: cho sin phim 1a 2.3 m*Al, 3.77 mV, va 3.5 m “Cr thi tir 5 dén 10 phat chiéu xa sé tao ra ti sé 1én trong hoat déng bao hoa. ‘Déi vai sin phdm hat nhan phéng xa cé thé gian s6ng rat dai thi thei gian chiéu xa 1a mét ham tuyén tinh co ban ciia Iugng nhé phng xa mong mudn. Gid ti cha * La xdp xi béi dé gian no ef ele x 4 - aw Cho sé hang x << | cho nén x e6 thé duge bo qua. Cho t << Ty thi d6 gidn né tia e™ giam dén Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 11 e Q) Va hé sé bao héa tré than (l-e“)=At 8) Va D°=R(At) oy Vi vay sit hra chon vé thai gian chiéu xa thi dya trén sy vugt mite t6i thigu mong muén cia phéng xa cin bang béi mite 46 nhiéu ciia hat nhén phéng xa va hao phi hode cae digu kign khae ctta vige chiéu xa. Qué trinh xit sau khi chiéu xq Hai la chon chi yéu duge thye hién cho qué trinh xit ly sau khi chidu xa cia miu do kich hoat phéng xa: 1, Héa phéng xz so véi cdng cu do don vj cia hat nhin phéng xa tim kiém duge 2. Tuyét déi so véi phong php phan tich dinh long ctta phan tich kich hoat phéng xa Hai lye chon nay da duge thao ludn trong phan 7.1.3 H¢ théng do bite xq phai dat gid trj toi wu Hé théng do bite xa ma tit don gian nhu éng dém G.M. (Geiger-Muller) dén cic may dign tir phite tap 06 d6 phan gidi cao vi quang phé ké tia gamma da kénh déu da duge mé ta, Hé théng t6i uu cho mét hat nhan phéng xa dic biét c6 thé duge xe dinh nhwr la m@t trong cde bign phap vé hat nhan phéng xa véi su xdc dinh va dd chinh xéc t6i da. Nhiéu phong thi nghi¢m héa phéng xa cé nhung 1a mot hé théng do bite xa. Nhiéu phong thi nghiém nhu vay né 1a theo dinh nghia cita hé théng tdi mu, Trong nhiéu phong thi nghigm ma e6 cdc detector cho bite xa beta va gamma li do sy Iva chon cia éng dém, thi néi chung thuéng duge Lim tir sy xem xét so dd phan r3 cita hat nhan phong xa va c6 hode khéng bao gém sy tach trong héa phong xa. Vai phong thi nghi¢m ma thye hign cde phan tich kich hoat phéng xe thi duge trang bi quang phé ké véi d6 phan gidi nang lugng gamma cao. Cac phong thi Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 12 nghigm nhur vay st gip khé khin trong vige phan tich phan 12 hat nhin phong xa bling bite xa beta hay trong nhimg phan tich nang Iugng tia gamma tit hat nhan phéng xa cé d6 phé cap thap. Do sy giam phéng nén cita cdc hat nhdn phéng xa phat ra tia beta hay gamma nén néi chung két qua trong vige ting d6 nhay cho hat nhan phéng xa & mite 46 thdp. Su chinh xe vi dp chink xéc Trong thy hanh phan tich dinh lugng, trong d6 phan tich kich hoat phéng xa 1a mét trong nhitng diéu d6, myc tiéu chung 1A xde dinh mét sé cde nguyén t6 rigng hoc mét thanh phan, Dai hrgng cia sy xée dinh 1a mét cht ¢ ning ctla sy chinh xe ‘va d6 chinh xdc da tim duge. Néi chung cé thé cai thign duge mét sb mite 46 nhat dinh néu chi ¥ day di va dinh c duge thye hign trong suét qua trinh phan tich kich hoat. Tuy nhién, vigc lira chon hode vige edn su chinh xdc va d chinh xéc ciing 1 ‘mét chire nang quan trong cita céc yeu cdu vé phan tich. Trén co sé rt chung chung thi sy can thiét phai chinh xac va mite d6 chinh xdc 6 thé bi mau thudn trong bén loai, tir 46 dan dén cdc cu hoi cn phai tra I6i 1. Dinh tinh: Cé phai nguyén té Z cé mat trong miu do ? 2. Nguéng: Cé phai nguyén té Z c6 mat véi sé lugng 1én hon so véi mét sé Tugng nhat dinh ? 3. Tuong déiz “6 phai nguyén t6 Z c6 mat trong mét s6 Iugng nhé (44 duge dinh) hay trong mét sé hrgng lim (43 duge xéc dinh) ? 4. Tuyét 46 Chinh xac c6 bao nhiéu nguyén t6 Z trong miu do ? R6 ring la cac yéu cdu vé su chinh xac va d6 chinh xdc rit khdc nhau cho bén Logi myc tigu. Ddi véi logi dau tién, sy chinh xdc va mite d6 chinh xac thi c6 tam quan trong it néu nguyén t6 c6 thé duge xdc dinh 13 rang trén sO lugng nho nhat dd durge, Mét cudc thao luan vé sé Iugng nho nhat dd duge da duge dua rao chuong &. Su chinh xéc va d6 chinh xéc cing trér nén quan trong nhu mite hign nay gan ding véi sé lgng nhé nhat do tim duge. Nhu vay nhimg phan tich 1a digu thuéng xuyén mong muon trong img dung vé phap y, trong 46 sy hign dign cia mot Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 ‘Trang 13 yéu t6 hoac mét vat ligu 1a bang chimg thy té. Vige xem xét ap dung déi vai it bé rng cho vige phan tich ngudng, dac bigt néu mite d6 cé dinh 14 dang ké trén hrgng nho nhat duge tim thay. Nhiéu bé rong kha cé sin dé phan tich trong déi, nhung sy chinh xac va mite d6 chinh xde cao hon duge yéu cau néu sé hrgng duge xée djnh 1a m6 ta m6t khoang thdp hon giéi han trén, nhu mét phuong phap tiép cin Khac. Kid phép, c6 thé lém hoae nhé so véi dé chinh xac c6 sin cita phan tich, 18 mgt vi du soat chat long cac tap chat trong khoang néng d6 nhiém bin due cho dign hinh. Viée o6 ging xde dinh chinh xc dé do lurgng chinh xde va d6 chinh xac nhu thudn Igi. Trong nhigu trring hgp 06 thé dat durge &} chinh xée cao hon Khodng xéc dinh thu duge, trong khi dé vige dé phong cha mgi ngudi ma sé 1am. gidm tong s6 18i thi duge sir dung. 7.1.2 Vige tinh todn dé nhay Vige tinh toan 49 nhay thi thurong duge sit dung dé dinh gid cde théng sé ma nh huéng dén lung nhé nhat cia mét nguyén t6 c6 thé duge tim thay hode do duge cho mét 6 nhat dinh cita su chiéu xa va giai doan phan tich. Su tinh toan dua ‘vio trong ban bio cao tinh cht cha nguyén té va chat phuong tign chiéu xa va cdc dieu kién, va tinh chat cia héa phéng xa va hé théng nhw phép do phéng xa dirge sir dung. Nhur vay, viée tinh todn d6 nhay hop véi vig 1a “chay khd” hoe “chay gidy” ctia mét phan tich kich hoat phéng xa cu thé trong 6 vige vach ra ké hoach xae dinh duge quyét dink hose tinh kha thi cia phan tich duge thiét lap. V8 co ban, sy tinh ton 13 mét lai gidi cho phuong trinh kich hoat phong xa theo mét gia thiét tir cac diéu kign. Déi vi 6 nhay t6i da thi gid tri thich hgp lén nhdt hay nhé nhdt cia mét vai théng sé sé duge danh gia. ‘Trong quan diém vé tim quan trong ciia vige tinh ton 49 nhay trong phan tich kich hoat,thi né mong muén xem xét méi tham s6 trong phuong trinh kich host. tham s6 duge chon dé cue dai héa (phéng cuc to) Iugng nho nhat Néi chung, at hién duge véi hrgng chiéu xa cé thé dat duge. Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 14 Bang 7.2 Céc théng sé anh huémg dén d6 nhay lin nhaét T. Phép do phong x9 1. Phong detector, B i phan gid ti thigy Ani) 2B phony 3. D6 phan gidi ming Igmg cua he théng, FWHM 4. Tinh higu sud ton phn cho hat nhin phéng x8, €= TL. Qué trinh xirIy sau khi chiéu xg 1. Phin 3 trong suét khosing thi gian tri qua tr cudi eta qué tinh chiéu xa dn khi bit du dém, 2. Ning lugng héa hoe cia chit, Y 3. D6 ty hip thy trong d6 diy méu do, F IIL. Diéu kign chigu xy 1. Tiét dign ngang cho phan img duge Iya chon, 2, Thong lugng lin nit va cung d6 chim tia, 6, J 3. Nhin 6 bao hia, I+ e™) IV. Difu kiga miu do 1. D6 phé efp cia ede dBng vi duge Iya chon, 2. Kich thuGe Iém nha ea md do thich hgp cho chiéu xa, $ 3. Die dim ei ede thinh phin Khe trong miu do Danh sach trong bang 7.2 gdm nhiéu hing sé va ede nhan té thir nghiém dé xdc dinh d6 nhay téi da ctia mét phan tich cy thé. Va vige lua chon cac gid tri cho cic tham sé thi bat dau voi hé théng phép do phéng xa va két thic voi kich thuée miu Phép do phéng xa ‘Mite 16 thiéu 06 thé thu duge t6c d6 dém cita miu do da duge kich hoat thi bj anh hudng 16 ring béi phéng dém, higu sudt va mite d6 cia cdc nhan phéng xa nhiéu trong miu dém. Véi sy tach héa phéng xa thi vige anh huéng dén nhan phong. xa nhiéu 6 thé duge lam gidm dang ké, thuéng thi nhimg gid tri gin ding véi ban chat cua phéng dém, Va tit nhién thi sy nhiéu trong déng vi phéng xa clia cing mot Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 15 nguyén 15 khang thé duge gidm bing phuomg phip héa hoc. Cho mgt phép do bite xa cé phéng 1a B cpm ( day cé thé 1a gia tri ctia chat phan tg rong véi cdc miu thuc té hodc thanh phan tin xa Compton ctia tia gamma nang lugng cao hon tir cdc hat nhan phéng xa tap chat ma gop phan tao nén hoat dong do hrong cia m6t quang, dinh), mite 16i thiéu c6 thé thu duge téc d6 dém trén phong nén A,,(t) thi thudmg duge gia dinh 1a 2B. Do dé cho mét éng dém nhdp nhay ma mau rong cho thay gid tj 14 200 opm trong cdc kénh duge chon dé do quang dinh ciia cde nhan phéng xa mong muén, hoat déng quang dinh téi thiéu cé thé vugt qua yéu cdu 400 cpm. Cho. mét may dém déi tring phing phéng thdp cia phéng 0.2 cpm ma mang hréi hoat dng nhé nhat ¢6 thé duge bé tri thap bing 0.4 cpm, Tuy nhién, vi nhing lan dém kéo dai cin thiét a8 dat duge théng ké day di tc 46 dém, mot mite t6i thigu cia 1 cpm thi thing duge sir dung ‘Lién quan véi phéng trong hé théng quang phé ké tia gamma 1a d6 phan gidi cia hé théng. N6i chung dé phan giai cang lon, phong cang thdp, tir mgt vai kénh 1a thiét dé bao gdm toan phan nang Iugng dinh. D6 phan giai cia detector nhap nhdy va tinh thé chat ban din 4a dugc cho nhu FWHM, bé rong day du cia mot dinh nang Iwong day di tai mét nita cuc dai. Thém mét théng sé quan trong cho 46 nhay ewe dai 14 tinh higu sudt toan phan, C € D (trong cid) (5) Véi C; 1a sé dém cia bite xa i vi D 1a sé hrgng ciia sy phan ra cia hat nhan trong cing khodng théi gian. Tinh higu sudt toan phn cho riéng mét hat nhan phéng xa phy thude vio ca higu suat nang lugng bite xa cla hé théng may da va trén so dd phan ra ciia cde hat nhan ty phin ra, ma li dec lp voi hé théng do. Theo 6 mot detector nhdp nhay Nal cé thé cé higu suat 1a 20% higu sudt cho 1.04 MeV déi voi tia gamma, nhung céc hat nhan phéng xa 5.1 m °SCu ( xem bang 7.1) phan r@ chi c6 9% voi st phat xa cia 1.04 MeV tia gamma, Tinh higu suat toan phan cho m6t hat nhan phéng xa trong may dém c6 thé 1a €= 0.20 0.09 = 0.018 (c/a) (6) Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 16 Cie di nh kign dém khc, ching han nhu dé day mau hoc tinh hinh hoc, cé t huéng dén tinh higu sudt toan phan. Theo dé €1 thudng xuyén duge xde dinh tir mét duémg cong higu chudn cia € so voi E,.4 cho mét bé tri o6 dinh ctia cdc digu kign dém (xem hinh 6.7). Qué trinh xie If sau khi chibu xa ‘Trong phan tich kich hoat héa phéng xa, cdc mau dém durge chudn bi ti vige chat mang da duge rita sach va duge ding khung trong mot dang thich hgp cho hé théng phat hign; cho vi du, mt két tia méng trén gidy loc hode tinh thé phing dém tia gamma, Cc yéu t6 tuong (mg lim anh huéng dén d6 nhay cye dai 1a thoi gian trdi qua tir lic bat dau dém cho dén cudi ciia su chiéu xa: A= A(tje* oO Nang hrong héa hoc cla chat: Luong cia chdt mang thu gi Yo Tuong cla chit mang tangihé song cia chat mang tang them (8) ‘Va sy mat mat cita bite xa trong mau voi sy ty hap thy: ‘Luong bic xa phat ra tir mau E ————— ‘Luong bite xa sink ra trong mix © yy, ti 1¢ phan r@ cita nhan phéng xa khi két thitc chiéu xa la A, Oe" Dp. - An me yF.60 OP) 0) Cée diéu kign chiéu xq Céc tham s6 chinh cia chiéu xa 1a cde tiét dign cho phan tmg duge Iya chon, thng lugng hat cyc dai hode cudmg 46 chim tia cé sin, va khoang théi gian cla qua trinh chiéu xa nay. Tham sé dau tién 14 mét gia tri cé dinh; thir hai thi cé dinh Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 17 bai céc phurong tign chiéu xa ndi riéng. Vi vay chi c6 thai gian cia chiéu xa 1a mot bién thién néi chung cé gid tri tdi uu durge use lugng. Co sé dé danh gid thi duge xem xét trong phan 7.1.1. Lugng t6i thiéu ciia hat nhdn bia do durge nhu D",,i, dps thi khi dy duge tinh bing Don Nain = opl—e ey) (cdc nguyén tit) ab Céic diéu kign mau do ‘Néu n,,n(i) 1a lugng t6i thiéu ctia cdc nguyén tir cia chat dong vi i 06 thé tim ra béi cdc tham s6 da ndi & trén, khdi hrgng t6i thiéu (49 nhay t6i da) cia nguyén 16 06 thé tim duge li fN (12) Hoe, tm lai, dé hign thj tat cd cdc tham s6 ma da duge xem xét: AA, (He 3) 6 YF.60.0.61—€ Voi A = sé nguyén tir cla nguyén t6, An(t) = “= sy phan ri tir khi két thie chiéu xa dén khi bat dau dém, \c 46 dém t6i thiéu 6 thé tim duge trong théi gian dém, £=d6 phd cép cia caic ding vi, N= hing sé Avogadro, ¢ = higu suat toan phan, Y = ning lngng héa hoe, F cde mat mat trong qua trinh ty hap thy, 60= yéu té dé chuyén dp phit sang dp gidy, o = tiét dign phan img, @ = thong lugng chiéu xa, Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 18 (1-e7) = nhan t6 bao héa cho théi gian dai chiéu xa, N6i chung 46 la ndng d6 cua mot nguyén t6 duge mong muén chit khong phai 1a hrgng tuyét déi trong mu do, va do dé lugng mau do lay cho chiéu xa la t6i da cho dé nhay téi da. Néu khdi lugng ctia mau do 1a S gram thi néng dé t6i thiéu ctia nguyén té do duge 1a aay Trong d6 UF la nhén té don vi, vi dy néu Cy, 1d mong muén trong phan trigu (ppm) hoac mg/l thi UF = 10"*. Néu C,,,, 14 mong muén trong phan trim thi UF = 10”. Die diém cia ede thanh phan khdc trong mau do e6 thé déng mét phin quan trong trong phan tich nh to ra nguy eo bite xa, Lim gidm théng hrgng c6 sin, hoe curing d6 cita chim tia hogc ning long (xem & chirong 8), hoc dai hai sw tach hoa phéng xa tong thé gidm sinh ra héa chit c6 thé dat dugc. Nhiing anh huéng nhu vay durge uée lugng dua trén co sé cd nhdn ké tir khi nbiing quy Iuat ting quét khong con day dit va chinh xdc dé dinh gia su thay 44i trong 46 nhay t6i de M6t vi du vé viée tinh toan d6 nhay, mét phan tich kich hoat dé xde dinh déng (Cu) trong dé gia dung nhém sé duge danh gia. Cac dit ligu sau duge gia dinh 48 bign soan chop hen tmg kich hoat “Cu(n,y)Cu. 1. Hé théng dém: Detector nhdp nhdy Nal(T!), tng B (quang dinh) ~ 100 cpm, Axig(®) = 200 epm, Tigu sudt toan phan = 1.8%. 2. Qué trinh xit ty sau khi chiéu xa: Khodng théi gian dém = 8.3 phitt, Higu sudt héa hge (phan tmg héa hye nhanh) ~ 48%, D6 tu hap thy trong mau do U0, 3. Digu kign chiéu xa; dign ngang = 2.3 bam, ‘Thong lurgng c6 sin = 10'%n/em’s, Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 19 Thdi gian chiéu xa = 10 phuit (dé gidm thiéu su déng gop ctia 1.34 MeV tia gamma tir 12.8 gi “Cu) 4. Digu kign mau do: D6 phong phi dong vi cla “Cu = 0.309 Kich thude lén nhat cia mau = Sg Khéng cé cdc thinh phan chinh bi nhiéu, ngoai trit nhém 100% ?”Al(n,7)2.30 m "Al (0 = 0.23b) Tinh: + poz) — Wein X10? Cau) = 28 63.54x200xE 9 1° 5x0,309x6,023x10" x0.018x0.48x1.0x2.3x10™ x10? xe") =2.86x10°% ‘Dé tinh sé hoat d6 cia nhém vao cudi cdc qué trinh chiéu xa: D° =nog(l-e~*) Go 1p? =5%.023%10" 9 510-25 10? (Ler) 26.98 D? =2.82x10" dps 7.1.3 Qué trinh xié If sau khi chiéu xa C6 2 cach Iya chon cho qué trinh xir ly sau khi chiéu xa cu thé: a. Héa phéng xa so véi cng cu phan tich phéng xa b. Phuong phip so sinh d6i véi su xc dinh tuyét d6i, Tiéu chudn eo ban c6 thé xem d6 nhay voi nguyén t6 mudn do. Yéu té anh hudng dén d6 nhay gsm tinh chat héa hoe, vat ly, va tinh chat hat nhan ciia nguyén t6 chat nén cling nhu cia cc nguyén t6 mong mudn. Néu bite xa ctia cdc nhén phéng xa tim duge cé thé do uong theo dinh Iugng chinh xée va khéng cin hda tan cic mau va chia tach héa hoc cdc hat nhan phéng xa tir cdc hat nhan phéng xa bj nhigu cia né, tit nhién, sau dé Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 20 thi phwong tign cita phuong phap phan tich sé duge wu chudng nhiéu hon. Tring hgp cdc hat nhan phéng xa khéng thé tim hiéu mét cach ré rang tinh don tri gitta cc hat nhan phéng xa sinh ra, vige ddi hai phurong php chia tich héa phéng xa phai rd rang, N6 1a pham vi trung binh eta quang phé nay, noi ma khé khan trong vige Iya chon phuong phap tré nén hién nhién, Céc nhan phéng xa tim kiém c6 thé duge nh4n biét r5 ring trong quang phé ké ning luong bite xa, nhung phép do dinh Iugng cia né phai duge thye hign trong st c6 mat cia phéng lén cita cde nhin phéng xa khac (vi dy: tin xa comton trén dién rong, the d6 dém cita cdc nhan phéng xa Vi ning hegng tia gamma Idn hon trong ede kénh eiia cdc nhdn phéng xa tim kiém eta dinh ph6 quang ké). Trong cae truéng hyp nhiing dinh gid vé vige ting a6 chinh xde 1a phép do can phai duge can nhac vé sy bat tign hodc khé khan trong ‘vide dua vao thinh céng trong viéc tach héa phéng xa trong khodng théi gian dém ké cd truée khi phan rd nhan phong xa dén khi két thiic phan ra (dén khi khong do duge). Trong nhigu truémg hop, dic bigt cdc hat nhan phéng xa e6 chu ky ban ra 6 thue hign. Cho bing thai gian xir ly héa phéng xa, va né dinh gid 1A kho kha nhiing truéng hgp nay, nhimg kinh nghiém héa phéng xa cita nha phan tich néi chung déng vai trd quan trong trong viée dua ra quyét dinh cudi cing. Vige thir hai ciia Iya chon nay néi chung 1a dé ding thy hign hon. Ky thuat thi nghiém hoan toan xde dinh sw phan tich bing cach danh gid vé phuong trinh kich hoat phéng xa, trong dé phéng xa duge sinh ra ban dau durge cho bai: ; ; D =nof{\-e") us) Dé phan tich s6 hat nhan bia cia mot nguyén t6 trong miu do duge tinh toan tir céc gid tri do tée dé phan hiy ban dau, théng long neutron hode cusng 46 chim hat, thoi gian chiéu xa va cdc gid trj da biét cla dit ligu hat nhan pha hop, nhu 1a chu ky phan ra va tiét dign phan img. Thai gian chiéu xa thudmg do lueng don gin, mac da van dé cé thé nay sinh véi phan thém vao cham va di chuyén di vao 1d phan img, lim chim tam théi cia cic chim hat .... Téc d6 phan ri nén duge do bing thiét bi do bite xa chinh xc cho mét nhan phong xa riéng. Cac thong long hoa curdng d} chim tia phai duge do bing may phat hign phéng xa thich hgp, Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 21 thuéng duge thytc hign véi mu chiéu xa. Néi chung, hét site can thin ap dung dé dat durge gia tri chinh xac eta mdi thong s6 trong phuong trinh kich hoat. M6t danh gid vé 46 chinh xdc va chinh xac c6 thé dat duge bing dém tia gamma tuyét d6i va phép tinh tryc tiép ciia trong lrgng cdc nguyén t6 chua biét tir cde hing sé hat nhan da duge thye hign bei Girardi, Guzzi, va Pauly*’. Cach thite cita may do mau ctta phan tich kich hoat phéng xa dya trén phan tich déng théi cua m6t mau thir da biét tiéu chudn cho cdc nguyén té mong muén do trong dé cdc miu do da biét va chua biét duge xit ly nhu nhau. Dudi didu kign nh vay, mét vai thong sé phé bién trong kich hoat thi bing nhau, ngay ca khi né khong duyge chinh xéc. D? _n,o,d,-e") 0 r 16 D? n,0,¢,(1-e*) vo ‘Va cho thi gian chiéu xa bing nhau, digu kién thong hugng chiéu xa, va tiét dign phan img voi cde nguyén tir bia cha biét duge tinh bai D° D a7 c do nhan phéng xa eta hai mau do khéng cin phai chinh xéc nhr Trong thye t6, phéng xa kich hoat ban dau, nhung c6 thé ding voi moi théi gian: DO Mh (18) DO . Su dé dang cia phirong phap so sanh phan tich kich hoat, ma chi ddi héi cae phép do tong déi va rit ra sy can thiét cho cdc sé ligu vé hat nhdn chinh xac, da c6 két qua trong vige sir dung rdng rai nhiéu hon so véi phuong phap tuyét di, Tuy nhién trong phuong phap nay, diéu kign cac mau phai bang va so sanh phai duge duy tri cin than. Cac miu duge ding dé so sanh phai durge chudn bi va tom hoc cdc miu chua biét dé sao cho ching chiéu xa gidng nhau theo cdc diéu kign cing théng ", Girardi, G. Guzzi vi.J. Pauly, ph tie kich host bi Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 22 lugng. Diéu nay khéng phai lic nao cing dé dang dat duge trong nhing dieu kign thuan Igi ma trong dé cudng 46 chim tia hode théng lugng thay déi lign tue theo thai gian hodc vi tri. Qua trinh xi ly sau khi chiéu xa két qua cia cdc miu do ma téc 46 dém thi duge do véi mt higu qua duge biét dén, Cac bign phap khac thi duge ligt ké trong churong 8. 7.1.4 Phucong phép dink licgng héa phéng xa M6t phuong phap héa phéng xa cho vige phan tich bite xa, né nitt ra yeu cdu cho sy xic dinh vé ning hrgng héa hoe, da duge phat trién béi Ruzicka va Stary*®, Phuong phép cia ho eting ting Ién tinh chon Ige phi hyp véi phuong phip chia tach héa phong xa. ‘Trong phuong phap so sanh, mdi lién hé cita cong thite (18) bite xa duge do ding bing téng gi tri nang long héa hoc. Phuong phap héa hgc lugng phap cé gid tri chi cho m@t phn cdc ning lugng héa hoc, néu hai cdi nay bang nhau, dé 1a khéi lugng cia nguyén t6 trong mau do chya biét va mau chudn sé ti 1é thudn voi hoat 46 trong hai mau durge tinh: We. A) w, 400 Néu dap img durge hai yéu edu sau day mGt cdch théa man: 9) 1) Lugng chat thém yao méi mau trong hai mau do 1a bing nhau. 2) Cae phan nhé duge thu hoi cia hgp chat tich ra duge sit dung dé do bite xa thi bing nhau. fc di diéu kign dau thi dé ding dat duge theo ¥ muén, digu kign thit hai thi nhigu khé khan hon, phutong phdp chia tich dinh Irong tién tién eta Ruzicka va Stary dat duge & diéu kign thir hai béi su khéng day di ngoai ra phén doan khéng 46i di chuyén cia chét mang thém vao, Day duge thyc hign bing cach thém mét long nhé chat phan img ma twong img vdi lugng phap héa hoc voi luong ca chat thém vao. Dé cho phuong phap nay thainh céng cdc chat phan img nay phai phan 2 ¥, Ruzicka vi J. Stary, mot ylu t6 lu tgo dic trmg cia tich phi tich ich host: thuyét ( nguyén ij) eta sy xe dinh hés ge lugny,phip,Talanta 10, 287-293 (1963), Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 23 img VGi so lugng nguyén té mang tir dang cita mét hgp chat lang tach tir vige ting thém chdt mang vao va tir mét vai nguyén té bi nhiéu trong chat nén. Qua trinh tach duge mé ti cho (a) dung méi bing sw chiét, (b) trao ddi ion, (c) su két tia. Nhiing hign trgng khde o6 thé xy ra, ching han nhur dign phan, Phuong phip ndy dic bigt hiw ich cho phan tich kich hoat bai vi vige thém vao cdc chét mang (thuring ding dai lugng 1a miligam) don gian hon giai doan tich dinh hrgng hoa phéng xa. Sw chiét dung moi Cach thiét lap dang ita sy chiét dung mdi: M+ N(HA) ar, (MAx)ocg + NCH) 20) V6i digu kién hon 99,9% HA chit phan tmg hitu co duge sir dung trong viée chiét tach phite tap dé hinh thanh nén MAx, lugng cita chdt mang thém yao khodng 10° g/ml, va cde néng dé phan tir ion va cht hitu co phan img két tha thi khong 107 M, ngudng pH duge xac dinh bing céng thite pHs log k Quy Gia tri xdc dinh cla pH cia mét vai nguyén 16 kim loai c6 thé duge dy dodn trong khoang tir gid tri cia logK duge ghi trong bang 7.3. Néu mét tim chin 1a chat H,B duge sit dung dé ting tinh chon loc bing cach tao thinh hgp chit MB,, cdc nguéng Ph cé thé duge tinh tir 1 HH = S-—log K + pl whe [ve] K, [M[4], log(1+K,[B],..) 22) Voi (23) ‘Sue trao déi ion Diéu kign cho tach dinh Iugng héa cho ion trao déi 1a dat duge bing cach thém vao hgp chat phite tap nay véi su phan ly cita cac ion trao adi xay ra sau cla Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 24 cde dang phite tap cla nguyén té. Hgp chat phitc tap H,Y phai la mét dang trung tinh hoac MY mang dién tich 4m véi diéu kién bén vitng, trong hé théng ma lrgng ciia hgp chat phite tap thi la mgt mita cita qué trinh dinh long héa, cia (24) Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Bing 7.3 cic gi tr logK ding ten hg thong cht tichkhSe nhaw Trang 25 ‘Acetyl- | Benzoyl- | Dibenzoyl- | Thenoyltri- | S-hydroxy- | Dithizone Kimlogi | acetone | acetone | methane | fluoracetone | quinoline | trong trong. trong. trong trong ‘trong Carson Benzene | Benzene | Benzene | Benzene | Chloroform | Tetra~ chloride Ag 78 86 4 8g al" 65 16 89) $2 32 Ba “144 209° Bet 28 39 3s 32 9.6 Br" 32 “12 96 “18.3 “18.0 “12.0 “179 dd 14.0 “4 53° 2a a “10.8 7 22 00 39 42 38 3 “18 96 “14 “05 9 33 al SS 63 58 37 268 12 93 16 43 09 48 205 “195 “108 “16.4 16,6 “147 “15. “14.6 “37 93 “21 “110 22 0.6 10.2 9.6 94 $2 8.0 12 Pa! >2 12 15.0 >26 se" 58 60 60 08 6.8 st" 20.0 20.9 “4d “19.7 Th” “12.2 a7 64 08 72 a 52 33 u" sa ar 4 2.0 ol Zn “10.8 “10.7 2.48 27 a 90 “tirJ. Ruzicka va J. Stary, mot yéu t6 cfu tao dic trumg cia tich phan tich kich boat: thuyét ( nguyén Ij) ca sy xéc dinh héa hoc lugng php, Talanta 10, 287-298 (1963), Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 26 ° Hop chit MAMHA duye to thinh, © Hp chit MANIA: duge tao than, ee (a= 1) @5) Voi: Su chon Ige cia vige téch héa hc hrong phap trong vige trao déi ion cing gidng nhuw 1a sy chiét dung méi Bing 7.4 cic nguyén 6 tich hop cho sy xc dinh Iugng php héa phong xp ‘NewyénS | Hetohn phong | Chukybanre | Tiétdignkich | DO phd cip(%) x boat (barn) ‘Antimony "Sb 28 ugly 68 37.25 Arenic As 265 gio 54 100 Sp 60 ngay 25 42.75 Bismuth 20m) 5.0 ngay 0.019 100 Cadmium “ca 23 ngdy 1 28.86 neq 43 ngay oa 28.86 "ca 2.9 sit 15 738 Chromium Sor 27.8 ngiy 159) 431 ed 3.6 phit 038 2.38 Cobalt C9 10.5 phit 16 100 “co 5.27 nam 20 100 Ding “cu 12.8 gi’ 451 69.09 "cu 5.1 phit 18. 30.91 Gallium "Ga 21.1 phat 14 04 Ga 14.1 gi 5.0 396 Vang au 27 ngiy 96 100 Indium Moy 50 ngiy 56 4.28 my 54 phit 158 98.72 sit “Fe 2.6 nim 28 5.82 “Fe 45 ngay 1.01 0.33 Chi Thuy ngén Hg 24 gi 420 0.146 Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 27 Molybdenum Niket Palladium Platinum, Scandium Bac Thallium Thorium ‘Vanadium Kem Zivconium pg pa ape Saw 47 ngiy 67 sie 15 phat 2.56 gi V7 gay 15.5 git 4.4 ngiy Is git 4 ney 2.3 phit 255 ngiy 39 nim 4.3 phiit 22.4 phi 2.8 phat 245 ngiy 13.9 gia 55 phit 65 ngiy I78ie 880 38 051 0.20 182 4g 10.4 90 0.87 2 45 32 8 010 733 4s 047 0.097 10 0.076 0.053 0.146 298 23.78 9.63 1.08 0.96 26.1 0.78 253 100 51.38 48.65 295 708 100 99.76 48.89 1837 1837 17.40 2.80 “tJ. Ruzicka va J. Stary, mot you t Su két tia iu tao dc trung cba tach phan tieh kich hoat: thuyét ( nguyen ly) eta sy xe dinh lung phép héa phong xa, Talanta 10, 287-295 (1963). Dieu kign cho cdc phan img két tia cho phan ly lugng php héa he vai chat TIA c6 ngudn géc tir cdc sin pham hda tan: Diing phan tich kich hoat cho gid tri cia ngudng pH tong duong 1a = Lay" M} Kh, [aay (ay Phan Tich Kich hoat Neutron ~ Chuong 7 Trang 28 1 pH> y (NPK a ~ PS, +2 + SN) (28) su chon lye 06 thé duge tiép tuc ting lén bang tim chan kim loai gay nhiéu trong trong tnring hgp nay pH durge xde dinh 1a pH>t [NP — PS, #245 +og+X, [2] ] 29) Trong dé K, hing sé khéng 446i cata hyp chat MB, tan trong nuée Do dé tich lurgng phap héa hoc duge sit dung trong phan tich kich hoat, vi né khGng chi loai bé sit cén thiét cho vige phai xic dinh ning hrong héa hoc ma nd ciing cé thé lam ting tinh chon loc cia giai doan tach va két qui phan tich nhanh nhay hon, Mg hoa hge thi duge ligt ké trong bang 7.4. hon hi é hat nhan phéng xa phii hop véi swt xc dinh lung php 7.45 Ty phan chia hoa phong xa ‘Trong nhing nim gan day ty dng phan tich héa hoc da duge ngay cing chi ¥ t6i dé xit ly s6 lugng lon cdc miu trong phong thi nghigm. Mac di né 16 rang ma ty dgng phan tich kich hogt héa phéng xa sé tyr b6 sung dé thye hanh phan tich kich hoat, mt vai két qua da duge bao cio vé vige Ap dung ty ding téch héa phéng xa. Day 1a diéu cha yéu bai vi nhimg khé khan vén c6 trong cdc qua trinh hoat dong héa chat c6 lién quan dén giai doan thay ddi va phan tach sic ky. Sur tu dong héa khdng nhdt thidt nghia 1a cai tién, né thuémg chi c6 ¥ nghia vé su thudn tign va kinh té, d6i khi s¢ giam vé chat lugng. Phan tich kich hoat nay 6 thé khdng chi duy nhat bing cde phuong phap ding dung cy khéng thé ty dong h6a duge cho cdng cy phan tich kich hoat. Vie edn thiét cho khé fing phn tich cho céc mau véi s6 lurgng rit én da duge chimg minh trong nhiéu truéng hop phat trién cla may ty d6ng héa. Diéu dic bigt quan tim khi mét giai doan héa phéng xa sé phan tach m6t trudmg hgp nhiéu khé khan nhit ma ric réi trong vige do luéng ctia mt nguyén t6 mong muén. Viée tu ddng héa phan tich kich hoat héa phéng xa duge phat trién dé duong dau véi nhing vin dé chung cia nhitng chit hign 06 Natri vi Clo trong cdc mau sinh hoc hose miu nude bién, trong dé cde hat nhin phéng xa voi néng 46 lon hon 10° Lin so véi cic nguyén té tim duge. trong mét

You might also like