Professional Documents
Culture Documents
Kurdoğlu Gelibolu Makale
Kurdoğlu Gelibolu Makale
FEVZİ K.URTOĞLU
noksan ve h a t t a kısmen yanlıştır. Aşık Paşazade tarihînde Rumeliye geçiş 758 hicrîde
gösterilmektedir k i Bizans menbalarının k a y d e t t i k l e r i 1353 miladisiniu m u k a b i l i olan 754
hicrî i l e mukayese edersek tam dört yıl fark eder. H a y r u l l a h Efendi tarihî. C i l t . 3, s. 88 de
754 yılını kabul etmiştir. Türk T a r i h Encümeui Mecmuasının 7 inci nüshasında neşredilen
O r h a n Beyin vakfiyesi de bunu teyid e t m e k t e d i r .
['-'] Neşri t a r i h i , K o n t Amede'nîn seferinden haberdar olmadığından: " G e l i b o l u y u Süley
man Paşa f e t h e t t i amma asah rivayete göre M u r a d H a n f e t h e t t i , , demektedir. K o n t j ^ m e -
denin seteri hakkında Yorga T a r i h i n i mehaz i t t i h a z eden Şaklr Paşanın Osmanlı T a r i h i ,
Cİld. I , S. 191 - 195'e bakınız.
292 Fevzi K u r t o g l u
t ] C a l a v i j V n u n seyahatnamesi
1
türltçeye çevrilerek 1926 yılında V a k i t gazetesine tef
r i k a edilmiştir. . . .
X V I inci asrın İlk yarımında G e l i b o l u 293
['] Hızır adını taşıyan Barbarosun Istanbula gelerek Kanunî Süleyman tarafından
kabulü esnasında Hayreddin unvanı verildiği b i r kısım tarihlerimizde kaydedilmektedir.
H a l b u k i gerek Lütfü Paşa ve gerekse Rüstem Paşa t a r i h l e r i r «Şimdiye kadar Hayreddİn
Reis d e n i l i r k e n şimdi H a y r e d d i n Paşı o l d u " d e m e k t e d i r l e r . Topkapu Sarayı Müzesi Müdürü
Bay Tahsin Ö z tarafından sarayın m e t r u k evrakı arasında bulunan bir mektüb b u mesele
yi temamile aydınlatmaktadır. ( E v a i l i . Z i l k a d e m i n âme hamsetü işrin ve tisa mie) t a r i h i n d e n
de anlaşılacağı üzre 925 hicrisinde Cezayir hıttasının himaye altına alınması için Cezayir-
den b i r heyet vedaatİyle Istanbula Yavuz S u l t a n Selime gönderilen b i r m e k t u b u n türkçeye
tercemesİ.olan bu vesikada "Emİrimİz H a y r e d d i n ' unvanını kullanmaktadır, Bu unvanın
o halde Süleyman tarafından verildiğini iddiaya imkân y o k t u r . Bay Tahsin Ö z tarafıbdan
şerek bu mesele ve gerekse Barbaros H a y r e d d i n ' i n b i r Türk ressamı ve aynı zamanda
Tersane kahyası olan Haydar Reis tarafından renkli olarak yapılmış resmi yakında
neşredilecektir.
[ ] G e l i b o l u Beyi A l i Kahya kumandasındaki 12 Türk kadırgası K o r f u adası önünden
2
ateşi aitında şehir baştan başa yandı; H a r a b oldu. Sulh olduktan sonra
a h a l i n i n b i r kısmı y e r l e r i n s döndülerse d e şehir e s k i m a m u r i y e t i n i henüz
kazanamadı.
Evliya Çelebi seyahatnamesi i l e E d i r n e Vilâyeti s a l n a m e l e r i n i n ver
diği kifayetsiz malûmatı b i r tarafa bırakırsak, tarihimizde b u kadar
önemli y e r işğal e d e n G e l i b o l u y u tanıttıran T ü r k ç e b i r e s e r i n henüz neş-
redilmediğini g ö r ü r ö z . A h l a t , Kayseri, E r z i n c a n şehirleri hakkında olduğu
gibi Gelibolu hakkında d a b i r monoğrafi neşredilmesi t e m e n n i o l u n u r .
Başvekâlet'e b a ğ l ı o l a n i s t a n b u l d e k i e s k i Bâbıâli Hazineievrak dai
resinde yaptığım araştırmalarda Gelibolu Sancağının 9 2 4 H - 1518 M :
yılında yazılmış b i r d e f t e r i n e tesadüf e t t i m . B u d e f t e r i bana haber ver
diğinden dolayı B a y Kâmil G e b e c i y e teşekkürü b i r b o r ç b i l i r i m . 42,50x16
eb'admda 345 varakdan müteşekkil o l a n b u d e f t e r ç o k i t i n a i l e vücuda
getirilmiştir. İlk s a h i f e s i n d e £»i> H-"* ^ - Î 1 1
tarafından tanzim ve merhum
Mustafa beyin azadlılarından A b d u l l a h tarafından yazıhb 1 6 Rebiülahır .
924 d e H a l e b şehrinde bk- *>.V <>. ,Li
^ a t a k d i m edildiği kaydedimek-
t e d i r . D e f t e r i n muhteviyatı hakkında t e r t i b edilen fihristte şu satırlar
okunmaktadır:
— ^ÎJİS^-»-! 1
jLJL^fl — - ajb\â-a 'CJ-II o l â j ! — ., . • ^ — Lİ^-JÎ~
(25 « ) > W * :
. = —
X V I inci asrın i l k yarımında G e l i b o l u 295
(13 aile ] •— 7
(2 6 " ) '1 — 8
(30 " ) 1 — 9
(42 a ) 1 — 10
(3 8 « 1
11
(12 -C — 12
(21 « . ' C — 13
(13 a ] « — 14
(19 • ] d —
* ut*- u r ^ 13
(30 n 1 tf — 16
(16 ) ' t —
" 17
(3? tc ) 1: — 18
(49 1 ) a — 19
(32 ir ) • —
20
v-r ^ .M*
(2 3 e ) — 21
(14 1 1 ¿ 1 t-j_jö>j j ^ U j ^ + i U di. — 22
( 6 5 -- I t —
23
(30 (( 1 — 24
(33 M, J — 2S
(40 1 J • — 26
(12 H 1 1 — 27
(2 6 11 } • — 28
n } M — 29
("
(15 1 j t 30
(3 3 I ) « —
81
(12 ıı 1 • — 32
( 6 a } (i — 33
(40 « ) *>-_jl*U- j ^ j i l ) d i y ı i _ ^»U.
u « — 34
(2 7 a ) i — 35
(28 H 1 A i U j j>-iİl j r U d U j T 1 C — 36
(17 H ) As-I o f a ( —. 37
(2 0 a ) t — 38
(31 er ) j / L « — 39
(2 8 « ) i —. 40
- i Alâeddin Yahşizade d e m e k l e meşhurdur. M e s c i d e muttasıl
^ vardır. .
296 Fevzi Kurtoğlu
4 6 aile ) Si*' — 41
29 ' )
'I t - 42
8 « ) U •• — 43
1 9 • ) Ut JyS c f — 44
41 « ) N — 45
1 5 " ) «-*-)> «ijjjl c
• —. 46
54 « ) -r*"- j H * - ^ il li — 47
24 « ) 1 ıı — 48
39 - ) a '1 — 49
32 • ) J — 50
( 25 • ) — 5 1
( 1 1 « ) A H — 52
< ! 18 • ) ı I — 53
( 9 - ) • — 54
( 15 • ) li — 55
3 — Bölük Alî Reis veled... ?, seroda DSvûd veledi A b d u l l a h , Mehmed veledi Dâvud
.. R e i s , gömi Dîvâne: 1
4 — Bölük Bâlî Dırâz, seroda lsâ B i l î veledi Bektaş, Mehmet veledi Bâlî Dırâz,
j -Muştala-veledi A b d u l l a h . , ,,. ...
5 — Bölük Reis Hacı İlyas, Seroda Yûsuf veledi A b d u l l a h , İlyâs veledi Abdullah,
• dibek Veledi Dibak. v
6 — Bölük A h m e d Veledi seroda Mehmed Veledi Osman — Şaban V e l e d i Hasan —
Gûmi, Hacı Y u s u f ; * /' t?
7 şr— Reis Mustafa Kâtip — seroda Hüsnü V e l e d i Mustafa — Y u s u f V e l e d i Durmuş —
Gûmi İsa V e l e d i Hızır
8 — Bölük Reis Abdürrahman — seroda Durmuş V e l e d i Y a k u b —> Sefer Veledi Abdul
lah — Gûmi Yörgi V e l e d i İstavri
9 : — Bölük Reis Kasım Kedİan (Katalan) — s e r o d a İskender V e l e d i A b d u l l a h — Musa
Veledi A l i
10 — Bölük Reis Ramazan V e l e d i Yanağaç — seroda Hacı Idria V e l e d i Hasan — Mustafa
.Veledi A b d u l l a h reis — Gûmi Dimterİ V e l e d i Mihâl
11 — Bölük Reis Şule Veledi Sarı İlyas— seroda İlyas Veledi Melik Şah — Yusuf
V e l e d i A b d u l l a h — Gûmi Nasuh V e l e d i A b d u l l a h ' -
1 2 . — Bölük Reis Mustafa V e l e d i Köse Durmuş — seroda Hacı Bayram V e l e d i İlyas —
Mustafa V e l e d i A b d u l l a h — Gûmi Kosta Veledi Kerbarî " "
13 — BÖIük Reis Kıvaç A h m e d Veledi A b d u l l a h — seroda Şeydi V e l e d i Abdullah —
. A h m e d V e l e d i A b d u l l a h — Gûmi V e l i V e l e d i Hamza
14 — Bölük Reis S e y i d A h m e d Sİpah — seroda Mehmed V e l e d i U m u r — Mustafa V e l e d i
Hamza — Gûmi M a n o l
15 — Bölük Reis Bâli V e l e d i T u r A l i — seroda Ahmed pabucı Anadolu — A l i Veledi
. reis B â l i — G û m i M a n o l V e l e d i Istafan
16 — Bölük Reis A l i Veledi Arap Hoca — s e r o d a İbrahim Veledi İsmail —Musıafa
V e l e d i A b d u l l a h — Gûmi Hamza V e l e d i A b d u l l a h
17 — Bölük Reis Mustafa B i r a d e r Eca •—seroda Nasuh Veledi M e z i d — Şaban V e l e d i
reis Mustafa
18 — Bölük Reis Mustafa V e l e d i Hasan B â l i — s e r o d a A h m e d V e l e d i H ı z ı r — l s â Veledi
. . Abdullah — Veli Veledi Ahmed
19 — Bölük Reis Mustafa V e l e d i Nasuh Reis — s e r o d a Hasan V e l e d i A l i — N a s u h Ve¬
ledi reis Mustafa — Gûmi Şükrü
20 — Bölük Reis H a l i l V e l e d i A z a b c i — seroda Resûl — M e h m e d V e l e d i M u r a d — Gûmi
Hüdâverdi V e l e d i reis Mustafa
21 — Bölük Reİs Mehmet V e l e d i Yunus — seroda Veysi Sipah — Karagöz V e l e d i A b d u l l a h
22 — Bölük Reİs Hacı Mahmud Veledi A b d u l l a h — seroda Y u s u f V e l e d i Saru H a y y a t —
Aü Veledi A b d u l l a h
23 — Bölük Reis İbrahim Veledi Mustafa — seroda Yusuf Veledi Hâtem — Kasım V e l e d i
Abdullah
24 — Bölük Reis Ahmed Veledi İlyas — seroda Musa V e i e d i İlyas — Bilâl V e l e d i reis
A h m e d — Gûmi V e l e d i Y a n a k
25 — Bölük Reis Hacı Yunus — seroda İlyas V e l e d i Abdullah — Ahmet V e l e d i reis
.... A b d u l l a h -
26 — Bölük Reis Bâli V e l e d i Saltık.— seroda s M e h m e t V e l e d i Y u s u f — Ramâzan V e l e d i
M a h m u d — G û m i lsâ
27— Bölük Reis M a m a V e l e d i Ömer—seroda Mustafa V e l e d i Bayraklı — Y u s u f V e l e d i
ilyas — Gûmi A l i V e l e d i Mehmed * ;
' '
XVI ıncL asrın İlk yarımında G e l i b o l u 299¬
2 8 . — . B ö l ü k . R e i s Mehmet V e l e d i İbrahim - _. v
29 — Bölük Reis A K Bıyıklı — seroda A l i V e l e d i Tarancı—Ahmet Veledi Abdullah —
Gûmi M a n o i ,- .
30 — Bölük Reis Hasan Bâlİ Veledi Mustafa — seroda Hasan V e l e d i Süleyman — A l i
Veledi Mehmed — Gûmi...
31 — Bölük Reis Şeydi Ahmet Kâtib — seroda Mehmed Veledi Mustafa — M e h m e d
V e l e d i reis M a h m u d — Gûmi Y o r g i
32 — Bölük Reis A b d i S i p a h — seroda A l i V e l e d i N a s u h ' — Hasan V e l e d i A b d u l l a h
33 — Bölük Reis Isâ Dîvâne—seroda Mehmed V e l e d i Mustafa — H a m l a Veledi reis
Elmezbur — Gûmi İbrahim
34 — Bölük Reis Süleyman K e d l a n — seroda Yusuf Veledi Abdullah — Halil Veledi
Hasan—Şîrmerd Gûmi
35 :— Bölük Reis Murad Veledi Ramazan—seroda Mustafa Veledi Mehmed-—Musa
V e l e d i  l i — Gûmi Y o r g i
36 — Bölük Reis Murad Veledi H ı z ı r — s e r o d a Musa V e l e d i Bektaş — Mustafa V e l e d i
Mehmed — Gûmi M a h m u d V e l e d i Resûl
37 — Bölük Reis A l i U s l u n y a — seroda Mehmed Veledi Y u s u f — M u s t a f a Veledi reis
Elmezgûr
38 — Bölük Reis İskender Paşalı — seroda Ahmed Veledi T i m u r — Âli Veledi reis
Elmezgûr
39 — Bölük Reis Mehmed V e l e d i Eşref — seroda Ramazan V e l e d i Hamza — Mehmed
Veledi Bayezit
40 — Bölük Reis Hızır Veledi Selâtîn—seroda A h m e d V e l e d i Mehmed — Gûmi D i m -
i t r i Veledi Yani
41 — Bölük Reis Ahmed Veledi Hacı M i r — seroda Y a k u b Sofi V e l e d i A b d u l l a h —
:
Aİi V e l e d i Şîr M e r d ~ •
42 — Bölük Reîs Murad Veledi Mehmed — seroda Karagöz Veledi A b d u l l a h — îsâ
V e l e d i Hamza
43 — Bölük Reis İlyas V e l e d i ? — seroda A l i V e l e d i A b d u l l a h — îsâ V e l e d i Hızır
44 — Bölük Reis Bâli V e l e d i M e z i d — s e r o d a Kasım V e l e d i A b d u l l a h — Hacı V e l e d i
Abdullah
45 — Bölük Reis A h m e d Dîvâne — N a s u h V e l e d i Y u s u f — Mehmed V e l e d i Aİİ — Gûmi
Mİhâi Sîpâh ı '•
46 — Bölük Reis Kasım V e l e d i Resûl — seroda i b r a h i m V e l e d i A h m e d Dîvâne — M u s
tafa V e l e d i Nasuh — Gümî M a n o l Veledi Yorgî
47 — Bölük Reis Mustafa Kuşköylü—seroda Safer V e l e d i M e h m e d — İlyas V e l e d i Halil
48 — Bölük Reis Y u s u f ?-"• seroda Mehmed Veledi tlyas — Yusuf V e l e d i A b d u l l a h
49— ? Veledi Hacı A l i - seroda İlyas V e l e d i A b d u l l a h — Mehmed V e l e d i Isâ —
Gûmİ Mustafa V e l e d i Kârban reis
50 — Bölük Reis A l i Encunuslı — seroda Mustafa V e l e d i A v r a n o s — Ömer V e l e d i A b d u l
l a h — A h m e d V e l e d i A b d u l l a h — Gûmi İspanyan
51 — Bölük Reis İsmail Başçı—seroda Hasan Veledi ? — Yusuf V e l e d i - Musa —
Gûmi A l e k s i - r ; " . .. - ... :-. -•. — .'¬
52 — Bölük Reis Hamza V e l e d i A b d u l l a h — M u t a k Kemâl'reis — seroda H a y d a r V e l e d i
A h m e d — İdris V e l e d i Mustafa C e l l a d — Gûmi Şîr M e r d
53 — Bölük Reis Mehmed Sipah — seroda Mustafa V e l e d i A b d u l l a h -— Ramazan V e l e d i
Mustafa — Gûmi Mustafa V e l e d i Keylân
54 — Bölük Reis Yahşi — s e r o d a Hacı Aslıhan — Mustafa V e l e d i Rustem — Gûmi Hacı
Mehmed ... ... ... j
300 Fevzi Kurtoğlu
Cemâati Cebeciyanki donanmaya hacet olan cebelere hizmet ederler: İsmail veled
A b d u l l a h - Pervane V a r n a veledi A b d u l l a h - A l i T u r h a l a veledi A b d u l l a h .
Cemaat kİ mahzen h i z m e t i n i ederler: Yusuf veled AIİ - Hamza veled Abdullah-
İskender veledi A b d u l l a h - İbrahim veledi Mustafa-AIİ V e l e d i A b d u l l a h reis - İlyas veledi
Hızır - Kasım veledi Abdulluh.
Cemâati Kürekciyan k i hassa gemiler İçin kürek yunarlar: Yunus veledi A b d u l l a h
A l i v e l e d i A b d u l l a h - AIİ diğer v e l e d i A b d u l l a h - Kasım veled A b d u l l a h .
Cemâati K a l afat çıyan: İsa veledi A b d u l l a h ser kalafatcıyan - Yunus veledi A bdullah
kethüdâİ kalafatcıyan - Mustafa veledi A b d u l l a h ser bölük - Hızır veledi Abdullah-AÜ veledi
A b d u l l a h - İskender veledi A b d u l l a h - Mustafa veledi Hızır - Dâver veledi Y a k u b - Yusuf
veledi A b d u l l a h - Mehmed veledi A b d u l l a h - Yusuf veledi Şir m e r d - H a m z a veledi AIİ-
Hızır veledi Abdullah-İsa Bâli veledi Hamza-Mustafa veledi A b d u l l a - İsa v e l e d i İskender-
Hamza veledi Abdullah-İsa veledi Hızır - Hasan veledi A b d u l l a h - Mehmed veledi İlyas-
Yusuf veledi A b d u l l a h - Hamza veledi A b d u l l a h - Mustafa veledi A b d u l l a h - Hamza veledi
A b d u l l a h - İskender veledi A b d u l l a h - İsmail veled A b d u l l a h .
Cemâati Makaracİyan: Hızır veledi A b d u l l a h - Kasım veledi A b d u l l a h - M i h a l kümi başı.
Cemâati Uatubuciyan: Y a k u b veledi İskender - Hızır veledi A b d u l l a h - M a h m u d veledi
Abdullah.
Cemâati T o p c i y a n : P i r Mehmed veledi Hacı Osman ser topcİyan - Hızır veledi A b -
d u l l a h kethüdâİ topciyan-Hızır veledi A b d u l l a h - K a y a veledi Hızır - Yusuf veledi A b d u l l a h -
Yakub veledi A b d u l l a h ser bölük - Kasım veledi A b d u l l a h - A h m e d veledi K a y a - llyaa
veledi A b d u l l a h - M a h m u d veledi A b d u l l a h - Hızır veledi İbrahim - Kasım veledi A b d u l l a h -
Hasan veledi A b d u l l a h - Hasan veled İbrahim - Hamza veledi A b d u l l a h - İlyas veled A b d u l -
[ a h - Mustafa veledi A b d u l l a h - İskender veledi A b d u l l a h - Mehmed veledi ser t o p c i y a n -
Mehmed veledi kethüda - Karagöz veledi A b d u l l a h - Nasuh veled Hızır-Mehmed veledi A b
dullah - Hustafa veledi Hızır - Ömer b i r a d e r i mezkûr - Hamza veledi A b d u l l a h - AIİ veledi
Kasım - Muatafa veledi • İlyas - Hamza v e l e d i A b d u l l a h .
Cemâati K u m b a r a c i y a n : Bektaş veledi H a l i l ser Kumbaraciyan - Hasan veledi A b d u l -
1 ah - Hamza veledi A b d u l l a h - A h m e d v e l e d i D a v u d - Y u s u f veledi A b d u l l a h - i s k e n d e r veledi
A b d u l l a h - İskender diğer veledi A b d u l l a h - A l i veledi A b d u l l a h .
Cemâati Mermetciyanr Hassa dükkânlarun ve- mahzenlerin ve Kârbansarayın ve k a l e
n i n evlerini mermet ve hassa odaların m e r m e t ederken mâ takaddümden duta g e l d i k l e r i
çiftlikleri tasarruf ederler. Haraç ve ispeneç v e r i r l e r . Hassai Hümâyun için z a b t o l u n u r
avarızı divâniyeden ve tekâlifi üriiyeden muaf ve mü seli İmi e r d i r . E l l e r i n d e Babı saadeti
âsiyandan hükmü hümayunları vardır. ( N i k o l a K e f e l u vesaire onüç kişinin a d l e r i yazılıdır).
302 rî-T--} Fevzi- Kurtoğlu- ttl
resmi çift deyu verürler. Ammâ üşür vermezler A z ziraat eden çok ziraat eden çift resmini
beraber v e r i r l e r ve çift resmi v e r d i k l e r i n d e n gayrı üzerlerinde âmü olan veyahud h e r k i m
zabit olursa y e m l i k deyu çiftten çifte buçuk k i l i çavdar veregelmişlerdir ve b a k l i (bakla)
ve mercemekden ve soğandan ve sarmsakdan ve ketenden oian y e r d e gökülden üşür ve
r i r l e r ve çapa i l e ziraat edenler çiftlu g i b i değüldür herne ekerlerse üşürlerin v e r i r l e . N a r
ve i n c i r ve zeytun ve badem ve ceviz o l o n y e r l e r d e üşrün verürler d e f t e r i hâkanide t a y i n
olunan üzre haraç verürler ekseriya haraçları otuzar akçedir ve tayın olunan haraçlarından
gayrı yirmibeşer akçe esbneç verürler ve resmi ganem hususunda mukaddema koyun ve keçi
başına eyüden ve yatoludan b i r e r akçe alınmıştır. Sekiz yıl mıkdarı vardır k i âmil olanlar
akçe almakdan vaz gelüb o n davardan b i r davar alınmak âdet etmişler sonradan üzerlerine
b i d ' a t olmağın reâya davar alunduğundan rencide vo müşteki oldukları arz olunub k a d i m i
âdetleri mucibince b i r e r akçe alınmak buyurulmağın koyun ve keçi başına b i r e akçe alınmak
üzre d e f t e r i hâkaniye sebt olundu ve resmi güvvada k o y u n başına b i r e r akçe vereerelmiş-
l e r d i r . V e kovanları durduğu yer İçin resmi ağıl deyu ikişer akçe verürler kovanı az olan
ve çok olan ağıl resmi beraber verüler vs olan yerde b i t ' a t hanazir ve canavar başına b i r
akçe alunur ve şırlerinden üşür verürler. V e cürüm ve cinayet hususunda günahlarına ve
şenaatlerine göre âdet ve k a n u n üzre c e r i m e d i r ve resmi güveği bakireden ve seyyibeden
otuzar akçe alunur. V e cezirei mezkûrde olan bîveler onsekizer akçe haraç deyu ve altışar
akçe esbneç deyu yılda yirmidörder akçe verürler. K a d i m d e n âdeti reâyâyı cezirei mezkûre
vechİ meşrh üzre icra olunmak m u k a r r e r kılınıb d e f t e r i cedidi hâkaniye sebt ve k a y d
olundu.