T.Ü.

Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

7. HAFTA
TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI 19 – ÇALIŞANLARA SAĞLANAN
FAYDALAR

Bu hafta TMS 19 – Çalışanlara Sağlanan Faydalar standardı ele alınacaktır. Bu

standardın amacı, işletmelerde çalışanlara sağlanan her türlü hak ve menfaatlerin
muhasebeleştirilmesini ve açıklanmasını sağlamaktır.

1.1. Tanımlar

Çalışanlara sağlanan faydalar:

Çalışanlar tarafından sunulan hizmetler karşılığında işletme tarafından sağlanan her türlü
bedeldir.

Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar:

Çalışanların hizmet sundukları dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde ödeme günü
gelecek olan faydalardır (işten çıkarma tazminatı dışındaki).

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar:

Çalışmanın (iş akdinin) tamamlanmasından sonra ödenebilir hale gelen faydalardır (işten
çıkarma tazminatı dışındaki).

İşten ayrılma sonrasında fayda sağlayan planlar:

Bir işletmenin bir veya birden fazla çalışanı için sağladığı, çalışma dönemi sonrasına ilişkin
faydalara ait resmi veya gayri resmi düzenlemelerdir.

Tanımlanmış katkı planları:

Bir işletmenin ayrı bir işletmeye (fona) sabit bir katkı payı ödediği ve söz konusu fonun,
cari ve önceki dönemlerde, çalışanların sunmuş oldukları hizmet ile ilgili olarak çalışanlara
sağlanan faydaların tamamını ödemeye yeterli varlığının bulunmaması durumunda,
işletmenin ek katkı payı ödemek konusunda herhangi bir yasal veya zımni kabulden doğan bir
yükümlülüğünün olmayacağı, hizmet dönemi sonrasına ilişkin fayda planlarıdır.
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

Tanımlanmış fayda planları:

Tanımlanmış katkı planları dışında kalan, hizmet dönemi sonrasına ilişkin fayda
planlarıdır.

Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar:

Çalışanların hizmet sundukları dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde ödenmeyecek
olan faydalardır (çalışma dönemi sonrasına ilişkin faydalar ile işten çıkarma tazminatları
dışındaki).

İşten çıkarma tazminatları:

Aşağıda belirtilenlerden herhangi biri sonucunda ödenebilir duruma gelen faydalardır:
(a) Normal emeklilik tarihinden önce işverenin kararı ile çalışanın işine son verilmesi,
(b) Çalışanın gönüllü olarak, söz konusu faydalar karşılığında işten ayrılmaya karar
vermesi.

Giydirilmiş (Kazanılmış) personel sosyal hakları:

Gelecekte istihdam edilmeye bağlı olmayan, çalışanlara sağlanan faydalardır.

Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bugünkü değeri:

Cari ve önceki dönemlerde çalışanlarca sunulan hizmet sonucunda ortaya çıkan gelecekte
ödenmesi beklenen yükümlülüğün, plan varlıkları düşülmeden önceki bugünkü değeridir.

Cari hizmet maliyeti:

Cari dönemde çalışan tarafından sunulan hizmet sonucunda, tanımlanmış fayda
yükümlülüğünün bugünkü değerinde meydana gelen artıştır.

Faiz maliyeti:
İlgili faydaların ödenmesine bir dönem yaklaşılması nedeniyle, tanımlanmış fayda
yükümlülüğünün bugünkü değerinde bir dönem boyunca meydana gelen artıştır.

Plan varlıkları:
(a) Uzun vadeli emeklilik fonları tarafından elde tutulan varlıkları ve
(b) Özellikli sigorta poliçelerini, kapsar.
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

1.2. Kapsam

Çalışanlara sağlanan faydalar dört başlık altında toplanmıştır.

1. Kısa vadeli faydalar, ücret,ücretli izin, dönem sonundan itibaren 12 ay içinde ödenebilir olan kar
dağıtımı-ikramiye,sağlık yar.,lojman vb
2. Çalışma dönemi sonrasında sağlanan faydalar,emeklilik maaşı, emeklilik sonrası sağlık
yardımları. vb
3. Diğer uzun vadeli faydalar,seyahat ve öğrenim amaçlı ücretli izinler, 12 ay içinde tamamı
ödenmemiş olan kar dağıtımı ikramiye vb
4. İşten çıkarma tazminatları, kıdem tazminatı.

1.3. Genel Muhasebeleştirme İlkesi

Çalışanların sundukları hizmetler karşılığında gelecekte, işletmenin çalışanlarına

sağlayacağı fayda ve menfaatleri borç (yükümlülük) olarak muhasebeleştirilmesini;

İşletmenin çalışanlarına sundukları hizmetler karşılığında gelecekte sağlayacağı fayda

ve menfaatleri borç (yükümlülük) olarak muhasebeleştirilmesini;

İşletmenin çalışanlarına sağladığı faydalar karşılığında, çalışanların sunduğu hizmetler

sonucunda ortaya çıkan ekonomik faydayı kullanması durumunda gider olarak
muhasebeleştirilmesini gerekli öngörmektedir.

1.4. Ücretli İzinler

Ücretli izinler ikiye ayrılır.

Biriken ücretli izinler: Mevcut döneme ilişkin hakların bütünüyle kullanılmaması

halinde geleceğe taşınan ve gelecek dönemde kullanılabilen izinlerdir. İşletme açısından bir
yükümlülük (borç) mevcuttur ve bilançoya yansıtılır.

Birikmeyen ücretli izinler: Cari dönemde kullanılmayan izin haklarının ileriki

dönemlere taşınması söz konusu olmadığı için, dönem sonunda gelecek dönemlere ilişkin bir
yükümlülük muhasebeleştirilmez. (Doğum izinleri, askerlik hizmeti vb.)
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

Biriken ücretli izinler de ikiye ayrılır.

Giydirilmiş izinler: Çalışanların işten ayrılmaları halinde kullanmamış oldukları

haklarına ilişkin nakit ödeme yapılmasını talep etme hakkına sahip olunması.

Giydirilmemiş / Kazanılmamış izinler: Çalışanların işten ayrılmaları halinde

kullanmamış oldukları haklarına ilişkin olarak nakit ödeme yapılmasını talep etme hakkına
sahip olunmaması.

Kısa Vadeli Ücretli İzinler için

ÖRNEK 11:

A işletmesinin çalışanlarının yılda 5 gün ücretli izin hakkı vardır. Kullanılmayan hastalık
izinleri, bir sonraki döneme taşınabilmektedir. Hastalık izninin kullanılmasındaki FIFO
yöntemi (İlk Giren İlk Çıkar) uygulanmakta ve izinler öncelikle bir önceki dönemden cari
döneme taşınan haklardan kullandırılmaktadır.

31.12.2012 tarihinde işletmenin insan kaynakları departmanından, pazarlama

departmanında çalışan personelin ücretli hastalık izinlerine ilişkin aşağıdaki bilgiler
edinilmiştir.

Personel Günlük Ücret Birikmiş 2012 yılında 2012 yılında Ücret Artış Oranı
(2012 yılında) Ücretli Kazanılan Kullanılan (01.01.2013
Hastalık Ücretli Ücretli tarihinden
İzni Hakkı Hastalık İzni Hastalık İzni itibaren)
Hakkı Hakkı
1 750 TL 3,5 gün 5 gün 1 gün %2
2 900 TL 3 gün 5 gün 4 gün %5
3 300 TL 0 gün 5 gün 7 gün %5
4 150 TL 2 gün 5 gün 5,5 gün %2

1
Volkan Demir, Oğuzhan Bahadır (2013) Türkiye Muhasebe Standardı Seçilmiş Uygulama Önerileri. 3rd
International Conference on Luca Pacioli in Accounting History. İstanbul. Kamu Gözetimi Kurumu Yayınları.
355-375.
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

İşletme 31.12.2012 tarihli bilançoda birikmiş izin yükümlülükleri ile ilgili olarak nasıl bir
işlem yapmalıdır?

Personel 1:
750 TL (günlük ücret) x 1,02 (ücret artışı) x 5 gün (2013 yılında kullanılması beklenen ücretli
izin) = 3.825 TL

Personel 2:
900 TL (günlük ücret) x 1,05 (ücret artışı) x 4 gün (2013 yılında kullanılması beklenen ücretli
izin) = 3.780 TL

Personel 3:
300 TL (günlük ücret) x 1,05 (ücret artışı) x 0 gün (2013 yılında kullanılması beklenen ücretli
izin) = 0 TL

( 3.825 + 3.780 + 0 + 229,50 = 7.834,50 TL )

01.01.2013 tarihinde; ücretli hastalık izni için 7.834,50 TL yükümlülük hesaplanır.

7.834,50 TL işletmenin bir sonraki mali yıl içerisinde ödemekle muhtemelen yükümlü olacağı
bir tutardır. İhtiyatlılık ilkesi gereği, gelecekteki muhtemel yükümlülükler için içinde
bulunulan dönemde karşılık ayrılmalıdır (31.12.2012).

-------------------------------31.12.2012----------------------------------
770 Genel Yönetim Giderleri 7.834,50

373 Çalışanlara Sağlanacak Diğer

Faydalara İlişkin Karşılıklar 7.834,50

Ücretli hastalık yükümlülüğü için karşılık ayrılması

--------------------------------------------------------------------------------
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

Kısa Vadeli Ücretli İzinler için

ÖRNEK 2

A işletmesinin çalışanlarının yılda 5 gün ücretli izin hakkı vardır. Kullanılmayan hastalık
izinleri, bir sonraki döneme taşınabilmektedir. Hastalık izninin kullanılmasındaki FIFO
yöntemi (İlk Giren İlk Çıkar) uygulanmakta ve izinler öncelikle bir önceki dönemden cari
döneme taşınan haklardan kullandırılmaktadır.

2
İşletmenin 01.01.2012 tarihi itibariyle ücretli hastalık izni için hesapladığı
yükümlülük tutarı 3.450 TL’dir. Bu yükümlülük için 31.12.2011 tarihli bilançoda karşılık
ayrılmıştır. Ancak, dönem içerisinde ücretli hastalık izni kullanılmamıştır. Dolayısıyla,
3.450 TL gelecek döneme devretmiştir.

2013 dönemini ilgilendirecek şekilde ücretli hastalık izni için 7.834,50 TL yükümlülük
hesaplanır. 2013 yılında muhtemelen karşılaşılacak bu yükümlülük için 31.12.2012 tarihinde
karşılık ayrılmalıdır.

Ancak, 31.12.2011 tarihinde 3.450 TL karşılık zaten ayrılmıştır ve beklenenin aksine

kimse ücretli izne ayrılmamıştır.

31.12.2012 tarihinde 7.834,50 TL yerine;

7.834,50 – 3.450 = 4.384,50 TL karşılık ayrılmalıdır (31.12.2012).

-------------------------------31.12.2012----------------------------------
770 Genel Yönetim Giderleri 4.834,50

373 Çalışanlara Sağlanacak Diğer

Faydalara İlişkin Karşılıklar 4.834,50

Ücretli hastalık yükümlülüğü için karşılık ayrılması

--------------------------------------------------------------------------------

Önemli Not:
TMS 19 ile vergi mevzuatı açısından Çalışanlara Sağlanan Kısa Vadeli Faydalarda bir farklılık
bulunmamaktadır.

2
Yukarıdaki örneğin aynısı sadece küçük bir değişiklik yapıldı. Bir önceki dönemde 3.450 TL’lik ücretli izin
yükümlülüğü hesaplandığı bilgisi eklendi. SORU: 3.450 TL’lik karşılığın ayrıldığı dönemde (31.12.2011) kimse
hastalık izni kullanmayınca bu durumunda cari yıl bilançosuna ve gelir tablosuna (31.12.2012) etkisi nedir?
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

1.5. Kıdem Tazminatları

1. Kıdem tazminatı; cari ve önceki dönemlerde çalışanlarca sunulan hizmet sonucunda

ortaya çıkan ve gelecekte ödenmesi beklenen yükümlülüğün bugünkü değeridir.
2. Kıdem tazminatına ilişkin yükümlülük ve giderlerin ölçülmesi için aktüeryal
varsayımların yapılması gerekir.
3. Bu hesaplamalar gelecekteki nakit çıkışlarına ilişkin olduğu için, nakit çıkışlarının
iskonto edilmiş bugünkü değeri hesaplanmalıdır.

İskonto oranı ile bugünkü değerine indirgenmiş Kıdem tazminatı hesaplama

formulü aşağıdaki gibidir.

İndirgenmiş Kıdem Tazminatı Tutarı =

Tam Yükümlülük x ( 1 +Enflasyon Oranı) emekliliğe kalan gün sayısı / 365

1 + Faiz Oranı

Kıdem Tazminatı (Özet Örnek)

Örnek 3:

İşletmenin 1 personeli bulunmaktadır.

31.12.2011 tarihinde toplamda 20.000 TL kıdem tazminatı yükümlülüğü bulunmaktadır.

Enflasyon Oranı = 0,06125

Faiz Oranı = 0,12

TAM YÜKÜMLÜLÜK EMEKLİLİĞE KALAN GÜN

Personel A 20.000 TL 3650 gün

İndirgenmiş kıdem tazminatı tutarı: 20.000 x (1 + 0,06125 )3650 / 365 = 11.669 TL

1 + 0,12

-------------------------31.12.2011--------------------------------------
770 Genel Yönetim Gideri 11.669

472 Kıdem Tazminatı Karşılıkları 11.669

-------------------------/----------------------------------------------------
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

Kıdem Tazminatı (Ayrıntılı Örnek)

Örnek 43:

— Kıdem tazminatları aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

1. Talip D. ve İpek A’nın işletmedeki kıdemleri 2,17 yıldır.

( 31.12.2009 – 01.11.2007 / 365 ) = 2,17

2. Talip D’nin hizmet süresi bitimine 13,33 yıl, İpek A’nın hizmet süresinin bitimine 8,33
yıl vardır.

( 28.04.2023 – 31.12.2009 / 365 ) = 13,33

( 28.04.2018 – 31.12.2009 / 365 ) = 8,33

3. Talip D. 14 kere % 5 oranında zam alacak ve hizmet süresi sonundaki ücreti 3.960 TL
olacaktır. İpek A. ise 9 kere % 5 oranında zam alacak ve sonuçta ücreti 3.103 TL
olacaktır.

[ 2.000 TL x (1 + % 5)14] = 3.960 TL Gelecekteki Değer

[ 2.000 TL x (1 + % 5)9] = 3.103 TL Gelecekteki Değer

4. Talip D’nin hizmet süresi sonundaki 3.960 TL’lik ücretinin bugünkü değeri 1.420
TL’dir. İpek A’nın hizmet süresi sonundaki 3.103 TL ücretinin bugünkü değeri 1.634
TL’dir.

3
Özerhan Y. ve Yanık S. (2010). TFRS/TMS Uygulamaları. Türmob Yayınları. No.377. S. 489-496.
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

[ 3.960 TL / (1 + % 8)13,33] = 1.420 TL Bugünkü Değer

[ 3.103 TL / (1 + % 8)8,33] = 1.634 TL Bugünkü Değer

5. Talip D’nin indirgenmiş kıdem tazminatı 3.080 TL iken, İpek A’nın indirgenmiş kıdem
tazminatı 3.547 TL’dir.

[ 2,17 x 1.420 ] = 3.080 TL İndirgenmiş Kıdem Taz. Topl.

[ 2,17 x 1.634 ] = 3.547 TL 6.627 TL

6. Kıdem tazminatı almadan işten ayrılmalarının parasal değeri, 6.627 TL x % 6 = 397

TL’dir.

7. TMS 19 hükümlerine göre, işletme her iki çalışanı için 31.12.2009 tarihi itibariyle
6.230 TL karşılık ayırmalıdır. (6.627 – 397 = 6.230 TL)

-------------------------31.12.2009--------------------------------------
730 Genel Üretim Gideri 6.230

472 Kıdem Tazminatı Karşılıkları 6.230

-------------------------/----------------------------------------------------
SORU 1:
İndirgenmiş Kıdem Tazminatı tutarının hangi gider hesaplarında
muhasebeleştirilmesi uygundur?

Kıdem tazminatlarını üretilen mamüllerle birebir ilişkilendirebilme imkanı bulunmamaktadır.

Bu nedenle, üretici işletmelerinde üretici iş gücü için hesaplanan kıdem tazminatlarının
Direkt İşçilik Gideri olarak kaydedilmesi uygun değildir.

Ancak, dağıtıma tabi tutarak mamül maliyetlerine yüklenebilmektedir. Bu nedenle 730 Genel
Üretim Gideri olarak kayda alınması uygun olacaktır.

Yönetim departmanında çalışan için: 770 Genel Yönetim Gideri Hesabı,

Pazarlama departmanında çalışan için, 760 Satış, Pazarlama Dağıtım Gideri Hesabı,
Araştırma geliştirme departmanında çalışan için, 750 Araştırma ve Geliştirme Gideri Hesabı.

SORU 2:
İndirgenmiş Kıdem Tazminatı tutarının neden bir gider ve borç hesabında
muhasebeleştiriyoruz?

Borç hesabının kullanılmasının nedeni, işletmenin kişiye olan borcunun, bugünkü

değeri ile gösterilmesi gerektiği içindir.

Gider hesabının kullanılmasının nedeni, ihtiyatlılık kavramı ile açıklanabilir. Belirsizlik

ve riskler gelecekte likidite sorununa yol açabilir. Potansiyel bir likidite sorunu, işletmede
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

yeterli miktarda para bulundurularak aşılabilir. Para bulundurmak için, ortaklara daha az
para dağıtmak ve daha az vergi vermek gerekir, bu nedenle de bir gider hesabı kullanılır.

1.6. Cari Hizmet Maliyeti Kavramı

Bir çalışanın, hesaplamanın yapıldığı cari dönemde de çalışarak verdiği hizmetten

dolayı kıdem tazminatında meydana gelen artıştır.

FORMÜL:

Cari hizmet maliyeti = Topl. İnd. Kıdem tazminarı karşılığı / Toplam kıdem

CARİ HİZMET MALİYETİ

ÖRNEK 5:

Personel A, işletmede çalışmaya 01.05.2000’de başlamıştır.

31.12.2009’deki indirgenmiş kıdem tazminatı karşılığı 12.000 TL ise;

12.000 / 9,67 = 1.240 TL

1.7. Faiz Maliyeti Kavramı

o Bir önceki dönem kıdem tazminatı karşılığı ile aynı verilerle emekliliğe kalan süre 1
yıl azaltılarak hesaplanan kıdem tazminatı arasındaki fark faiz maliyetidir.

o Emekliliğe kalan yaş bir sene azaltılacak, sonrasında iskonto oranı ve olasılığın bunu
dikkate alması sağlanmalıdır

o Diğer tüm değişkenlerin bir önceki yıldaki ile aynı kalması sağlamalıdır. (Şirkette
çalıştığı gün sayısı, vs..)

o Sonrasında çıkan kıdem tazminatı karşılığı tutarı ile geçen seneki kıdem tazminatı
tutarı arasındaki fark faiz maliyetini vermektedir.
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

FAİZ MALİYETİ
ÖRNEK 6:

FORMÜL:

Yukarıdaki örnekte 2009 yılı içerisinde yükümlülükte bir değişiklik olmadığından

31.12.2009 için faiz maliyeti (FM) hesaplama formülünde 365 / 365 yazmaktadır.

SORU 3:
Çalışan, 31.12.2008 tarihinden sonra 140 gün çalışıp işten 20.05.2009 tarihinde
ayrılır ise faiz maliyeti nasıl hesaplanmalıdır?

FM = [3.569 x (1 + 0,08)140/365 – 3.569] = 107 TL

 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

1.8. Aktüeryal Kazanç veya Zarar

Aktüeryal kazanç veya zararlar, kıdem tazminatı hesaplamasında kullanılan

varsayımlardaki değişikliklerin etkisidir.

AKTÜERYAL KAZANÇ VEYA ZARAR HESAPLAMA

ÖRNEK 7:

Bir işletmenin 31.12.2008 ve 31.12.2009 tarihlerinde çalışanlarına ilişkin bilgileri aşağıdaki

gibidir.
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

2009 yılı verileri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

Serdar Bey, 31.05.2009 tarihinde işten ayrılmıştır ve kendisine 16.715 TL ödeme yapılmıştır.

–––––––––––––––––31.05.2009––––––––––––––––
770 Genel Yönetim Giderleri 6.737
472 Kıdem Tazminatı Karşılığı 6.737

Serdar Bey 31.12.2008 indirgenmiş kıd.taz. 9.978 TL

Serdar Bey 31.05.2009 ödenen rakam 16.715 TL
–––––––––––––––––/––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––31.05.2009––––––––––––––––
472 Kıdem Tazminatı Karşılığı 16.715
100 Kasa 16.715
Serdar Bey kıdem tazminatı ödemesi 16.715 TL
–––––––––––––––––/––––––––––––––––––––––––
 T.Ü. Muhasebe Denetim Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) H-07

Dönem başı ve dönem sonundaki varsayım farklılıklarından kaynaklanır, aşağıdaki gibi

formüle edilebilir:

FORMÜL:

Aktüeryal Kazanç veya Zarar = Dön. Sonu Kıd Tazm. – (Dön. Başı Kıd. Tazm. + Faiz Maliyeti
+ Cari Hizmet Maliyeti – Dönem İçi Ödemeler)

Aktüeryal Kazanç veya Zarar = 13.581 – (18162 + 978 + 4866 – 16715) = 6.290 TL

Faiz Maliyeti = 978 TL

Hizmet Maliyeti = 7866 TL
Aktüeryal Fark = 6290 TL
15.134 TL 31.12.2009 tarihli Kıdem Tazminatı Karşılığı

-------------------------31.12.2009-------------------------------

770 Genel Yönetim Gideri 7866

780 Finansman Gideri 7268

472 Kıdem Tazminatı Karşılığı 15.134

İşletme, Faiz maliyeti ve aktüeryal fark tutarını finansman gideri olarak sınıflandırmayı seçmiştir. (978 + 6290)
-------------------------------/----------------------------------------