5.

BÖLÜM
ÜRETİCİ DAVRANIŞLARI TEORİSİ

ÜRETİM:Firmaların insanların ihtiyaçlarını karşılayacak malları meydana getirme çabasına üretim denir.
ÜRETİM YÖNTEMİ:İktisatta, bir birim çıktıyı elde etmek için kullanılan girdi bileşimlerine üretim yöntemi denir.
ÜRETİM TEKNOLOJİSİ:Üretim yöntemlerinin tümüne de üretim teknolojisi denir.
Firmalar kullanacakları üretim yöntemlerini belirlerken tek amaçları kârlarını maksimize etmektir. Bunun içinde, toplam hâsılatları (TR)
ile toplam maliyetleri (TC) arasındaki pozitif fark olan kârı (π) en yüksek düzeye çıkartmayı amaçlarlar.
ÜRETİM FONKSİYONU
Teknoloji veri (sabit) iken, belirli bir dönemde üretilen bir mal ile bu malın üretiminde kullanılan üretim faktörleri arasındaki fiziksel
ilişkiyi ifade eden fonksiyona üretim fonksiyonu denir.

Qx=f(L,K,N)

Üretimde Kullanılan Girdiler:Emek (L),Sermaye(K),Hammadde (T)

Girdi:a) Sabit Girdi
b) Değişken Girdi

SABİT GİRDİ:Üretimden bağımsız,üretim olsa da olmasa da kullanılan girdilerdir.

-Fabrika binası
-Üretimde kullanılan sermaye malları vb.
-Bu girdiler sadece uzun dönemde değişebilir.

DEĞİŞKEN GİRDİ:
Üretim miktarına bağlı olan giridlerdir.-işçiler-Hammadde vb.
Kısa dönemde bile miktarı değiştirilerek üretim arttırılıp azaltılabilir.

ÜRETİM DÖNEMLERİ

a) ÇOK KISA DÖNEM(Pazar veya Piyasa )

-Üretimin yapılıp pazara sunulduğu dönemdir.

-Bu dönemde üretim miktarını değiştirmek mümkün değildir.
-Bu nedenle arz eğrisi yatay eksene diktir ve esneklik sıfırdır.
b) KISA DÖNEMDE ÜRETİM
Kısa dönem de tek değişken girdi emek olarak kabul edildiğinden kısa dönem üretim fonksiyonu Ceteris Paribus varsayımı altında:

Qx=f(L)
-Üretimde azalan verimler yasası geçerlidir.
-Arz eğrisi bu dönemde pozitif eğimlidir ve arz esnekliği 1’den küçüktür.
Verimlilik(Prodüktivite):Üretimde kullanılan girdilerin üretime yapığı katkıya girdinin verimi denir.Bu anlamda verimlilik, üretim
safhasında elde edilen çıktının bu faaliyet için kullanılan girdiye oranına verimlilik denir.

c) UZUN DÖNEM:
-Üretimin konusunun,şeklinin yani her şeyin değiştirilebileceği dönemdir.
-Arz eğrisinin esnekliği 1’den büyüktür.
-Ölçek verimi söz konusudur.

Piyasa döneminde arz esnekliği aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) E=0
B) E=1
C) 0<e<1
D) E=Sonsuz

ÜRETİMDE MARSHALL ANALİZİ (KISA DÖNEM ÜRETİM ANALİZİ)

1-Üretimde tek bir değişken girdi vardır.(emek)
2-Diğer tüm girdiler sabittir
3-Değişken girdi ile sabit girdiler her oranda birleşerek üretime katılabilirler.
Üretimde Marshall analizine göre üretimde sadece emek değişken girdi ve diğer tüm girdiler sabit olduğundan üretim fonksiyonu:
X=f(L,K,T,t)

1- Toplam Ürün (TPL): Değişken girdi olan emek miktarının arttırılmasına bağlı olarak elde edilen ürün miktarıdır. Toplam ürün kısaca
çıktı düzeyini (Q) gösterir. Bu nedenle TPL=Q’dur.

2- Ortalama Ürün (APL): İşçi başına düşen toplam ürün miktarıdır ve toplam ürünün kullanılan emek miktarına bölünmesiyle bulunur.

3- Marjinal Ürün (MPL): Emek miktarındaki değişimin toplam ürün miktarında meydana getirdiği değişime marjinal ürün denir. Marjinal
ürün emeğin verimliliğini gösterir.

Emek Toplam Marjinal Ortalama

(L) Ürün Ürün Ürün
(TPL=Q) (MPL) (APL)

1 10 10 10
2 30 20 15
3 60 30 20
4 80 20 20
5 90 10 18
6 90 0 15
7 84 -6 12

Tablodan hareketle:
1-Sonuç:İşçi miktarı ilk üç birim arttırıldıığında toplam ürün artarak artmaktadır. (10-20-60) Toplam ürünün artarak arttığı bu üretim
aralığında marjinal ürün artmaktadır.(10-20-30)Ortalama fiziki ürün artmakla beraber,marjinal fiziki üründen azdır.
2-Sonuç:İşçi miktarı 4. Birimden sonra arttırılmaya devam ettiğinde toplam üründeki artış yavaşlayarak artmaktadır.Toplam ürünün
yavaşlayarak arttığı bu üretim aralığında marijnal fiziki ürün azalmaya başlamış ve sıfır değerini almıştır.(20-10-0)Bu üretim aralığında
ortalama fiziki ürün azalmakla beraber marjinal üründen büyük değerler almaktadır.
3-Sonuç:6. Birim işçiden sonra toplam fiiki ürün azalmakta (90-84) Marjinal fiziki ürün ise negatif değerler almaktadır.(-6).Ortalama fiziki
ürün ise azalmaya devam etmektedir.

Marjinal fiziki ürün aşağıdakilerden hangisine eşittir?

A)Girdi miktarındaki değişme/üretim miktarındaki değişme
B) Üretim miktarı/girdi miktarı
C)Üretim miktarındaki değişme/girdi miktarındaki değişme
D) (Üretim miktarı*Malın fiyatı )-maliyetler
E) İşçinin üretimi-İşçinin ücreti

Buğday üretiminde kullanılan gübre için azalan verimler yasasının geçerli olduğu bir durumda, diğer değişkenler sabitken gübre
miktarının iki katına çıkması aşağıdakilerden hangisine neden olur?
A) Ortalama maliyeti azaltır.
B) Üretim miktarını azaltır.
C) Marjinal maliyeti azaltır.
D)Üretim miktarını iki kattan daha fazla artırır.
E) Üretim miktarında iki kattan daha az artış yaratır.

Üretimin ikinci bölgesinde aşağıdakilerden hangisi geçerlidir?

A) Marjinal ürün ortalama ürüne eşit veya ortalama üründen küçüktür.
B) Marjinal ürün ortalama üründen büyüktür.
C) Marjinal ürün negatiftir.
D) Ortalama ürün artmaktadır.
E) Toplam ürün artan bir hızla artmaktadır.

Üretimin ikinci bölgesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Emeğin marjinal ürünü, ortalama ürününe eşit veya ondan küçüktür.
B) Emeğin marjinal ürünü, ortalama ürününden büyüktür
C) Sabit girdi olan sermayenin ortalama ürünü negatiftir
D) Emeğin ortalama ürünü negatiftir
E) Emeğin marjinal ürünü negatiftir

Marjinal ürünün ortalama ürüne eşit olduğu noktada aşağıdakilerden hangisi söz konusudur?
A) Ortalama ürün eğrisinin eğimi negatiftir.
B) Ortalama ürün eğrisinin eğimi pozitiftir.
C) Ortalama ve marjinal ürün değerleri sıfırdır.
D) Marjinal ürün maksimum değerindedir.
E) Ortalama ürün maksimum değerindedir.

Ortalama ürün marjinal ürüne eşit ve her ikisi de pozitifse, toplam ürün ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Maksimum değerindedir.
B) Artmaktadır.
C) Azalmaktadır.
D) Değeri sabit kalmaktadır.
E) Değeri negatiftir

Azalan verimler kanunua göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (İdari Yargı Hakimliği 2002)
a) Bir girdinin toplam ürünü zaman içinde negatif olacaktır
b) Bir girdinin toplam ürünü zaman içinde sabitlenecektir.
c) Bir girdinin ortalama ürünü zaman içinde negatif olacaktır
d) Bir girdinin marjinal ürünü hiçbir zaman negatif değer alamayacaktır
e) Bir girdinin marjinal ürünü zaman içinde azalacaktır

UZUN DÖNEMDE ÜRETİM

Uzun dönemde tüm girdiler değiştirilebilir olduğundan uzun dönem üretim fonksiyonu:

Qx=f(L,K)
EŞÜRÜN EĞRİSİ
Eşürün eğrisi, üreticiye aynı üretim düzeyini sağlayan iki farklı faktör bileşiminin geometrik yeridir. Eşürün eğrisi üzerindeki her noktada
üreticinin ürettiği mal miktarı aynıdır.
Sermaye Emek Çıktı Miktarı Faktör Bileşeni
(K) (L) (Q)
23 5 50 A
17 6 50 B
12 7 50 C
8 8 50 D

EŞÜRÜN EĞRİLERİNİN ÖZELİKLERİ

1-Eşürün eğrileri birbirlerini kesmezler yani kesişmezler.
2-Üreticiler aynı üretim düzeyini gerçekleştirebilmek için bir üretim faktöründen kullandığı miktarı arttırdığında, diğer üretim faktöründen
kullandığı miktarı azaltmak zorundadır. Bu nedenle eşürün eğrileri sol yukarıdan sağ aşağıya doğru inen negatif eğime sahip eğrilerdir.
3- Eşürün eğrileri orijine göre dış bükey (konveks) dir. Bunun nedeni azalan marjinal teknik ikame oranıdır.
s
MARJİNAL TEKNİK İKAME ORANI (MRTS)
Üreticinin aynı üretim miktarını üretebilmesi için, üretim faktörlerinin birinden bir birim daha kullanması durumunda diğer üretim
faktöründen vazgeçmesi gereken miktarı gösteren orana marjinal teknik ikame oranı denir. Marjinal teknik ikame oranı dikey eksende yer
alan değişkendeki mutlak değişimin yatay eksende yer alan değişkendeki mutlak değişime oranlanması ile elde edilir. Dikey eksende
sermaye (K) yatay eksende emek (L) yer aldığında MRTSL,K:

Eşürün eğrilerinin belli bir girdi düzeyindeki eğimi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Marjinal teknik ikame oranına
b) Azalan verimler kanununa
c) Marjinal ürüne
d) İkame esnekliğine
e) Üretim esnekliğine

Eşürün eğrilerinin orijine göre dışbükey olması durumunda aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) İstihdam edilen emek miktarı arttıkça marjinal teknik ikame oranı azalır.
B) Emek ve sermaye girdileri arasında tam ikame edilebilirlik vardır.
C) Emek için azalan marjinal verimler yasası işlerken sermaye için bu durum söz konusu değildir.
D) Ölçeğe göre sabit getiri söz konusudur.
E) Üretimin tamamen emek veya tamamen sermaye girdisi kullanılarak gerçekleştirilmesi mümkündür.

Bir firma için emeğin marjinal verimliliği 4, sermayenin marjinal verimliliği ise 5’tir.Üretim düzeyi sabit kalmak koşuluyla emek
kullanımını 1 birim artırmak isteyen firma nasıl davranmalıdır?
a) 5 birim daha az sermaye kullanmalıdır
b) 1,25 birim daha az sermaye kullanmalıdır
c) 0,8 birim daha az sermaye kulanmalıdır
d) 1,25 birim daha fazla sermaye kullanmalıdır
e) Firmanın sermaye kullanım miktarını değiştirmesine gerek yoktur

Eşürün Eğrileri ve Ölçek Kavramı:

Yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi eşürün eğrileri arasındaki mesafe aynı ve üretim miktarları aynı oranda artıyor ise, ölçeğe göre sabit
getiri söz konsudur.

Eş ürün eğrileri arasındaki mesafe artıyor ancak çıktı artışı iki kat artıyor ise bu durumda ölçeğe göre azalan getiri söz konusudur.
Eş ürün eğrileri arasındaki mesafe aynı ancak çıktı artışı azalarak artıyor ise bu durumda ölçeğe göre azalan getiri söz konusudur.

Eş ürün eğrileri arasındaki mesafe aynı ancak üretim miktarı çıktı miktarı artarak artıyor ise bu durumda ölçeğe göre artan getiri söz
konusudur.

Eş ürün eğrileri birbirine yaklaşıyor ancak üretim miktarı aynı oranda artıyorsa bu durumda da ölçeğe göre artan getiri söz konusudur.

İki üretim faktörünün olduğu bir üretim fonksiyonuna göre, faktörlerin marjinal verimliliği ile ölçeğe göre getiri arasında nasıl bir
ilişi vardır?
A) Her iki faktöründe marjinal verimlilikleri azalıyorsa, ölçeğe göre azalan getiri vardır
B) Her iki faktöründe marjinal verimliliği değişmiyorsa, ölçeğe göre sabit getiri vardır
C) Her iki faktöründe marjinal verimliliği artıyorsa, ölçeğe göre artan getiri vardır
D) Bir faktörün marjinal verimliliği azalırken diğeri artıyorsa, ölçeğe göre azalan getiri vardır
E) Faktörlerin marjinal verimlilikleri ile ölçeğe göre getiri arasında bir ilişki yoktur

Üretim fonksiyonunun aşağıdaki özelliklerinden hangisine sahip olması durumunda, pozitif ölçek ekonomilerinin varlığından söz
edilebilir?
a) Ölçeğe göre sabit getiri
b) Ölçeğe göre azalan getiri
c) Ölçeğe göre artan getiri
d) Artan faktör verimliliği
e) Azalan marjinal verimler

ÜRETİM FONKSİYONLARI:
İkame esnekliğinin değerine göre Cobb-Douglas, doğrusal, Leontief ve CES olmak üzere 4 farklı üretim fonksiyonu vardır. Şimdi sırasıyla
bu üretim fonksiyonlarını inceleyelim.

1-Cobb-Douglas Üretim Fonksiyonu

Negatif eğimli orijine göre dışbükey bir eşürün eğrisini içeren ve ikame esnekliği katsayısı bire eşit olan üretim fonksiyonuna Cobb-
Douglas üretim fonksiyonu denir.

Cobb-Douglas üretim fonksiyonunun matematiksel gösterimi:

q=f(K,L)=A.Kα.Lβ A, α, β > 0

q= Belirli bir dönemdeki üretim miktarı

A=Teknoloji
K= Sermaye
L= Emek

Cobb-Douglas üretim fonksiyonunda α ve β, 0 ile 1 arasında değerler almaktadır ve α+β’nın toplamı ölçeğe göre getirinin değerini gösterir.

α+β=1 ise, ölçeğe göre sabit getiri

α+β>1 ise, ölçeğe göre artan getiri
α+β<1 ise, ölçeğe göre azalan getiri vardır.

Cobb-Douglas üretim fonksiyonundaki ikame esnekliği katsayısının bire eşit olması sermaye ve emek arasındaki ikamenin sınırlı olduğunu
göstermektedir.

2- Doğrusal Üretim Fonksiyonu

Negatif eğimli doğrusal bir eşürün eğrisini içeren ve ikame esnekliği katsayısı sonsuz olan üretim fonksiyonuna doğrusal üretim
fonksiyonu denir.

Doğrusal üretim fonksiyonunun matematiksel gösterimi:

q=f(K,L)= aK+bL
3- Leontief Üretim Fonksiyonu
Dik açı yapmış L biçimindeki bir eşürün eğrinse sahip ve ikame esnekliği katsayısı sıfır olan üretim fonksiyonuna Leontief üretim
fonksiyonu denir.

Leontief üretim fonksiyonunun matematiksel gösterimi:

 q=f(K,L)= min (aK,bL) a,b>0

4- CES Üretim Fonksiyonu

Statik ve durağan değil, dinamik ve değişken bir üretim sürecini tanımlar.
CES üretim fonksiyonunun matematiksel gösterimi:

q=f(K,L)= [Kp+Lp] (E/P)

P=Esneklik belirleyici
E=Ölçek belirleyici

1
CES fonksiyonunda ikame esnekliği katsayısı k= ye eşittir.
1 P
p=1 iken k=∞ olduğundan doğrusal üretim fonksiyonuna
p=0 iken k=1 olduğundan Cobb-Douglas üretim fonksiyonuna
p=∞ iken k=0 olduğundan Leontief üretim fonksiyonuna dönüşmüştür.

CES fonksiyonundaki E parametresi ölçeğe göre getiriyi belirler. E parametresi birden büyükse ölçeğe göre artan, küçükse azalan ve bire
eşitse sabit getiri vardır.

E=1 ölçeğe göre sabit getiri

E>1 ölçeğe göre artan getiri
E<1 ölçeğe göre azalan getiri vardır.

Cobb-Douglas tipi üretim fonksiyonu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hamgisi doğrudur?
a) Öçeğe göre sabit getiriye sahiptir
b) Ölçeğe göre artan getiriye sahiptir
c) Ölçeğe göre azalan getiriye sahiptir
d) Ölçeğe göre sabit, artan veya azalan getiriye sahiptir
e) Ölçeğe göre artan ve azalan getiriye sahip olabilir, ölçeğe göre sabit getiriye sahip olamaz

Y, K ve L sırasıyla üretim, sermaye ve işgücü miktarını gösterdiğine göre, aşağıdakilerden hangisi ölçeğe göre sabit getirinin
olduğu bir üretim yapısını göstermektedir?
A) Y=5K1/2L3/4 B)Y=K1/3L1/3
4/5 2/5
C) Y=0,2K L D) Y=3K1/3L2/3
1/5 3/5
E) Y=0,2K L

Üretim fonksiyonu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Q=aK+bL ise, girdiler arası ikame esnekliği sıfırdır
B) Q=3K0,5L0,9 ise, ölçeğe göre azalan getiri vardır
C) Q=min (aK, bL) ise, girdiler arası ikame esnekliği sonsuzdur
D) Q=3K0,2L0,4 ise, ölçeğe göre azalan getiri söz konusudur
E) Q=2K0,3L0,2 ise, ölçeğe göre artan getiri vardır

Bir firmanın üretim sürecinde kullanılan tüm girdiler %10 arttığında üretim %10’dan daha az arttığına göre aşağıdakilerden
hangisi doğrudur?
a)Ölçeğe göre azalan getiri
b)Ölçeğe göre artan getiri
c)Ölçeğe göre sabit getiri
d)Ölçeğe göre negatif getiri
e)Belli bir noktaya kadar ölçeğe göre artan, o noktadan sonra ölçeğe göre negatif getiri
1-Muhasebe karı ile zımni maliyet arasındaki farka eşit olan iktisadi karın sıfır olması, aşağıdakilerden hangisine
işaret eder?
a) Zarar durumu
b) Kararsızlık durumu
c) Normal kar durumu
d) Aşırı kar durumu

2-Toplam sabit maliyet aşağıdakilerden hangisidir?

a) TFC=TC-AVC
b) TFC=TVC/TC
c) TFC=TC/TVC
d) TFC=TC-TVC
e) TFC=TCxTVC

3-Üretim miktarı arttıkça aşağıdakilerden hangisi süreklii azalır?

a) Marjinal maliyet
b) Ortalama Değişken Maliyet
c) Toplam Sabit Maliyet
d) Ortalama Sabit Maliyet

4-Bir firma üretimini artırmak için daha fazla emek istihdam ederek aşağıdaki maliyetlerden hangisini daima
düşürebilir?
a) Marjinal maliyet
b) Ortalama değişken maliyet
c) Ortalama toplam maliyet
d) Ortalama sabit maliyet
e) Toplam maliyet

5- Bir firma için pozitif değerde bir sabit maliyet ve değişmeyen bir marjinal maliyet tanımlı ise, bu
firmanın ortalama toplam maliyet (ATC(q)) eğrisinin şekli nasıl olmalıdır? (MC(q): Marjinal maliyet
eğrisi)
A) Artan ve MC(q) eğrisinin altında
B) Çan eğrisi biçiminde
C) U şeklinde
D) Azalan ve MC(q) eğrisine sonsuz paralel (asimptotik)
E) Artan ve MC(q) eğrisinin üzerinde

6-Aşağıdakilerden hangisi bir firmanın kısa dönem marjinal maliyet eğrisini yukarı doğru kaydırır?
a) Teknolojide ortaya çıkan bir gelişme
b) İşçi ücretlerindeki bir artış
c) Firma mallarına yönelik talepte azalma
d) Firma malları üzerinden alınmakta olan ÖTV oranlarının düşürülmesi

7-Marjinal maliyetin tanımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bir birim daha fazla emek istihdam etmenin toplam maliyette yaratacağı değişmedir.
B) Bir birim daha fazla sermaye istihdam etmenin toplam maliyette yaratacağı değişmedir.
C) Bir birim daha fazla çıktı üretmenin toplam maliyette yarattığı değişmedir.
D) Toplam maliyetin toplam çıktı miktarına oranıdır.
E) Toplam çıktı miktarının toplam maliyete oranıdır.

8- Toplam maliyet fonksiyonu TC=49-10q+q2 şeklinde olan bir firmanın tam kapasitede üretim
yaptığında üretim düzeyi kaçtır?
A) q=3
B) q=5
C) q=7
D) q=9
E) q=11

9-Belirli bir üretim düzeyinde, ortalama maliyetlerin marjinal maliyetlerden fazla olduğu bir durumda ortalama
maliyetler nasıl değişir?
A) Artar.
B) Sabit kalır.
C) Azalır.
D) Sıfır olur.
E) Çıktı büyüklüğüne bağlı olarak artar ya da azalır

10-Uzun dönemde aşağıdakilerden hangisi yoktur? (Vergi Denetmen Yar.2006)

a) Değişken maliyet
b) Ortalama değişken maliyet
c) Sabit maliyet
d) Marjinal maliyet

11- Toplam maliyet fonksiyonu TC=14-24q2+2q3 şeklinde olan bir firmanın ortalama değişken maliyetin
minimum noktasındaki üretim düzeyi kaçtır?
A )1
B) 2
C) 4
D) 6
E) 8

12-Geniş bir üretim aralığında ölçeğe göre artan getiriye sahip bir firmanın, uzun dönem ortalama maliyetleri bu
aralıkta nasıl değişir?(KPSS 2008)
a) Önce minimum bir değere kadar azalır,sonra artar
b) Önce maksimum değere kadar artar,sonra azalır
c) Sabit kalır
d) Azalır
e) Artar

13- Toplam değişken maliyet ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Üretimin olduğu dönemde katlanılan tek maliyettir
B. Üretimin olmadığı durumda katlanılan maliyettir
C. Üretimin ek birim artışı durumunda katlanılan ek maliyettir
D. Üretimin olmadığı durumda katlanılmayan maliyettir
E. Üretim için katlanılan toplam maliyettir

1-C 6-B 11-D

2-D 7-A 12-D
3-D 8-C 13-C
4-D 9-A
5-D 10-C