Professional Documents
Culture Documents
EDITED BY
UNRAI WOGIHARA
PROFESSOR OF SANSKRIT, TAISHO COLLEGE, SUGAMO.
P .a (? d a ;;ie n I n s t i t u t HD
45047186,0
2. krtavipranasakrtanabhyagama-paridipan’akarah.
bb. hetu-sastram
1. paroparambha-katha’nusamsa-paridipan’akaram.
2. parata itivada-vipramoksanusamsa-p.
cc. sabda-sastram
1. dhatu-rupa-sadhana-vy a vast hana-p.
2. vak-samskaranusamsa-p.
dd. vyadhi-cikitsa-sastram
1. abadha-kausala-p.
2. abadha-sarva-samutthana-k.-p.
3. utpannasy’ abadhasya-prahana-k.-p.
4. prahanasy’ abadhasy’ ayatyam anutpada-k.-p.
ee. laukikani silpa-karma-sthanani
svaka -svaka -silpa-karma-sthananusthana-karya-pari=
n ispatti-paridipan’akarani.
c. katham
1. asamklistah
(a) stambha-samklesa-vigatah----- 1. kalena 2. sa=
tkrtya 3. susrusamanah 4. anasuyan 5.
anuvidhiyamanah 6. anuparambha-preksi.
(b) avamanyana-samklesa-vigatah----- 1. dharme gaura-
vam upasthapya 2. dharma-bhanake gauravam
upasthapya 3. dharniam aparibhavan 4. dha-
rma-bhanakam aparibhavan.
(c) laya-s.-v.
2. aviksiptah----- 1. ajna-cittah 2. ekagra-c. 3.
avahita-srotrah 4. samavarjita-manasah 5.
sarva-cetasa samanvahrtya.
d. kimartham—(10510)
Iff. dharma-desah
a. kim =II. a.
Synopsis of the contents of the Bodhisattvabhumi
b. katham
anulomam katham kathayati---- 1—15. (10611—1072)
2. parisuddham „ „ ---- 1—15. (107*-12)
(a) kalena (b) satkjtya (c) anupurvam (d)
anusamdhih (e) anusahitam (f) harsayata (g)
rocayata (h) tosayata (i) utsahayata (j) ana=
vasadayata (k) yukta (1) sahita (m) avyava=
klrna (n) anudharmikl (o) yathaparsat (p) mai=
tra-cittena (q) hita-cittena (r) anukampa-cittena
(s) ani£ritena (t) labha-satkara-sloke atmanam anut-
karsataya.
IV. dharmanudharma-pratipannah
a.—c. yatha-paryesitanam yathodgrhltanam dharmanam
kayena vaca manasa ’nuvartana.
d. samyak-cintana---- 1—8. (108*)
e. bhavana----- 1. samathah 2. vipasyana 3. sa=
matha-vipasyana’bhyasah 4. samatha-vipasyana=
’bhiratih.
Y. samyag-avavadah-----1—8. (11011)
>[. anusasanam----- 1. pratisedhah 2. abhyanujnii 3.
codanii 4. uvasadana 5. samharsana.
VD. upaya-samgrhifcam kaya-van-manas-karma------1. danam
2. priyavadita 3 arthacarya 4. samauarthatil.
. danam
I. svabhava-d.
II. sarva-d.----- 1. adhyatmikam 2. bahyam
dana-vibandhali-----1. purvako ’nabhyasah 2. deya-dha-
rma-parlttata-vaikalyam 3. agre manorame vastuni grd-
dhih 4. ayatyaipbhoga-saippatti-phala-darsan&bhinandanata.
dana-vipratibandha-pratipaksa-jnanam---- 3. prativedhah 2.
duhkhadhivasana 3. viparyasa-parijfianam 4. samska*
rasaratva-d arsan am.
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhumi 11
H. duskara-danam (132*)
F. sarvato-niukham d. (1321")
Y. satpurusa-d.
"VI. sarv’akara-d-----1. anisrita-danata 2. visada-d. 3.
mudita-d. 4. svabhiksna-d. 5. patra-d. 6. apa=
tra-d. 7. sarva-d. 8. sarvatra-d. 9. sarva-kala-
d. 10. anavadya-d. 11. sattva-vastu-d. 12.
desa-vastuxd. 33. dhana-dhanya-vastu-d.
W. vighatarthika-danam (1333).
TDT. ihamutra-sukham d.------ 1. airiisa-d. 2. dharma-d. 3.
abhaya-d.
K. visuddham d.---- 1. asaktam 2. aparamrstam 3.
asanibhrtam 4. anunnatam 5. anisritam 6=
alfnam 7. adfnain 8. avhnukham 9. pratfka^
ranapeksam 10. vipakanapeksam.
J. sllam
1 • svabhava-s.------ 1. paratah samyaksamadanarn 2. su.
visuddh’asayata 3. vyatikrantaih pratyapattih 4.
avyatikramay * adai a-j atasyopasthita-smrtita.
JI. sarva-s.
1. grhi-paksa-gatam)
2. pravrajita-p.-g. f l. samvara-s. 2. kusala-dharma-
samgrahakam s. 3. sattvanugrahakam s.----- 1—11.
(J404)
HI. duskara-s----------------------------------- 1—3. (183,0j
W. sarvatomukham s.----- 1. samfittam 2. prakrti-silam
3. abhyastam 4. upaya-yuktam.
V. satpurusa-s.-----1. svayam .sila van 2. paran silo sa=
madapayati 3. bflasya varnam bliasate 4. saha-
dharmikam drstva sumana bhavati 5. apattim apanno
vathadharmam pratika rot i.
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhumi
2 3 4
sarv’akaram s.----- 1. parinamitam 2. visadam 3.
anavadya-moda-sthaniyam 4. satatam 5. drdham
6. silalamkara-yuktam 7. nivrtti-sllam 8. pra=
vrtti-s. 9. araksakam 10. maha-purusa-laksana-
vaipakyam s. 11. adhieitta-vaipakyam s. 12. ista-
gati-vaipakyam s. 13. sattvartha-vaipakyam s.
W. vighatarthika-s.----- 1—8. (18517)
W* ihamutra-sukham s.-----1—9. (1861-) •
IX. visuddham s.----- 1. adita eva sugrhftam 2. natilfnam
3. natisrtam 4. kausxdyapagatam 5. apramada-
parigrhitam 6. samyak-pranihitain 7. acara-sam=
pattya parigrhitam 8. ajiva-sampattya parigrhitam
9. anta-dvaya-vivarjitam 10. nairyanikam.
K. ksantih
I . svabhava-ks.
II. sarva ks.
1. grha-paks’asrita )
2. pravrajita-p.-asrJ[1. parapakara-marsana-ksantih 2.
duhkhadhivasana-ks. 3. dharma-nidhyanadhimoksa-
ks.
EL duskara-ks.------1—3. (19521)
17. sarvato-mukhl ks.----- 1. mitrad apy apakaram ksamate
2. amitrad api 3. udasinad api 4. tebhvas tri*
bhyo hina-tulyadhikebhyah ks.
Y. satpurusa-ks.----- 1—5. (1964)
TT. sarv’akara-ks.—— 1—13. (19614)
Tfl. vighatarthika-ks.----- 1—8. (1978)
TUT. ihamutra-snkha ks.--- 1—9. (19723)
IX. visuddha ks.------1—10. (19811)
L. viryam
I . svabhava-viryam.
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhumi 13
II. sarva-v.
1. grhi-paks’asritam
2. pravra j ita-p.-asr.
1. samnaha-v.
2. kusala-dharma-samgrahakam v.----- a. acalam b. ga=
dham c. aprameyam d. upaya-yuktam e.
samyag-vlryam f. pratatam g. vigata-manam.
3. sattvartha-kriyayai----- 1—11. (p. 20126)
Iff. duskara-v.-------------- 1—3. (2022)
F . sarvato-mukham v.----- 1. klista-dharma-vivarjakam 2.
sukla-dharm’avarjakam 3. karma-pari sodhakam 4.
jnana-vivardhakam.
Y. satpurosa-v.------1. aniryuktam 2. anyunam 3. a=
lfnam 4. aviparltam 5. uttapta-prayogam.
M. sarv’akaram v.----- 1. satatya-v. 2. satkrtya-v. 3.
naisyandikam 4. prayogikam 5. a-kopya-v. 6
a-saiyitusti-v. 7. chanda-sahagatam 8. samya-yuk=
tarn 9. vaisesikam 10. esakam 11. siksa-v.
12. pararthakriya-v. 13. atmanah samyak-prayog’a'
raksayai skhalitasya ca yathadharma-pratikaranatayai v.
W. vighatarthikam v. )
A ,
W . lhamutra-snkham ’ vJ f ksantivat.
E. visuddham v.------ 1. anurupam 2. abhyastam 3.
aslatham 4. su-grhitam 5. kalabhyasa-prayuktam
6. nimitta-prativedha-yiiktam 7. alinam 8. avi=
dhuram 9. samam 10. maha-bodhi-parinamitam.
M. dhyanam
I . dhyana-svabhavah.
II. sarva-dhyanam.
1. drstadharmasukbaviharay a
dhyanam
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhumi
2 3 4
1. laukikam ) _ 2. bodhisattva-samadhi-guna-
2. lok6ttaramJyathay°gam' nirharaya dhy.
4. sattvartha-kriyayai dhy.
k — i-ii. (2or25)
H. duskaram dhy.----- 1—3. (p. 20810)
F. sarvato-mukham dhy.----- . sa-vitarkam sa-vicaram 2.
piiti-sahagatam 3. (sata-)sukha-sahagatam 4.
upeksa-sahagatam.
Y. satpurusa-dhy.-----1. anasvaditam 2.maitri-saha^
gatam 3. karuna-s. 4. mudita-s. 5. upeksa-s.
TL. sarv’akara-dhy.----1. kusalam 2. avyakrtam nirmita-
nirmanaya 3. samatha-paksyam 4. vipasyana-p.
5. sva-parartha-samyilg-upaiiidhyanaya dhy. 6. abhi=
j na-prabhava-guna-nirharaya dhy. 7. nam’alambanam
8. arth’alambanam 9. samatha-nimitt’alambanam
10. pragraha-nimitt’alambanam 11. upeksa-nimitt’a-
lambanam 12. drstadharma-sukha-viharaya dhy. 13.
pararthakriyayai dhy.
W. vighatarthika-dhy.----- 1—8. (20917)
W . ihamutra-sukham dhy.----1—9. (210s)
K. visuddham dhy.---1—10. (21018)
N. prajna
I . prajna-svabhavah (panca-vidya-sthanany alambya pra=
vartate)----- 1. adhyatma-vidya 2. hetu-v. 3. ci=
kitsa-v. 4. sab da-v. 5. silpa-karma-sthana-v.
I . saWa prajna
1. laukika )
2. b M t t a J 1 -3 - (2I2'">
BE. duskara pr.----- 1—3. (2134)
F . sarvato-mukha pr. (2136-14)
Y. satpurusa-pr.----- 1. saddharma-sravana-samudgata 2.
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhtimi 15
Q. bodhi-paksyam
I . hri-vyapatrapyain
1. svabhavah.
2. adhisthanam----- 1—1. (250ir>)
II. dhrti-bal’adhanata
1. svabhavah.
2. adhisthanam----- 1—5. (2514)
Et. a-parikhinna-manasata----- 1—5. (25112)
W. sastra-jnata.
Y. loka-jnata.
"VI. pratisaranam----- 1 4. (256^)
VII. pratisamvit----- 1—4. (2584)
Vnr. bodhi-sambharah
1. punya-s.)
2. jnana-s.ir vistara-vibhago vatha sva-parartha-patale.
K. bodhi-paksya dharmah----- catasro bodhisattva-pratisam*
vido nisrityopaya-parigrhitena jnanena saptatrimsad
bodhipaksyan dharman prajanati.
X. samatha----- 1—4. (26015)
XI. vipasyana------------------ 1—4. (26023)
SI. upaya-kausalam----- 1 12. (261(i)
SH. dharani----- 1. dharma-dh. 2. artha-dh 3. mantra-
dh. 4. bodhisattva-ksanti-labhaya dh.
eta sarva dharani caturbhir gunair yukto labhate-----1.
kamesv anadhyavasitah 2. para-samucchrayesv Irsyarn
notpadayati 3. anirsyuh 4. sar va-y ac ita-pradali.
XTV. pranidhanam----- 1. cittotpada-pr. 2. upapatti-pr.
3. gocara-pr. 4. samyak-pr. b. maha-pr.
tat punar dasavidham----- 1—10. (27513)
W. samadhih----- 1. siinyata-s. 2. apranihita-s. 3
animitta-s.
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhumi 19
2 3 4
M . dharmoddanam----- 1. anityah sarva-samskarali 2.
duhkhah sarva-samskarah 3. anatmanah sarva-dha=
rmah 4. santam nirvanam.
R. bodhisattva-gunah
I . ascaryadbhuta dharmah------ 1—5. (2854j.
II. anascaryani (28512).
Iff. sama-cittah------1—5. (28611)
W. upakara-kriya----- 1—5. (28625)
Y. pratyupakarah------1—5. (287°)
'VI. sthanani asasitavyani----- 1—5. (2871:1)
YD. avandhyo ’rtha-kriya-prayogah----- 1—5. (287u))
W . samyak-prayogah
1. anuraksana-pr.----- a. medham raksati b. smrtim
r. c. jnanam r. d. sva-cittam r. e. para-
cittam araksati.
2. anavadya-pr.
3. pratisamkhyana-bala-pr.
4. adhyasaya-suddhi-pr.
5. niyata-patita-pr.
IX. hanabhaglya dhannah----- 1. agauravata dharme dha=
rma-bhanake ca 2. pramada-kausidyam 3. kles,ii'
seva’dhivasanata 4. duscarit’asevu’dbivasanata 5.
tad-anyais ca bodhisattvaih saha paritulanabhimanata.
X. visesabhagiya dharmah— —1—5. esam pancanam vi a=
ryayena.
XI. guna-pratirupaka dosah----- 1 5. (289,;)
3H. bhuta gunah----- 1—5. (28913)
Bn. bodhisattva vineyan sattvan samyag eva vinayanti----- 1.
duscarita-viveke 2. kama-v. 3. apatty-anadhya^
cara-vyutthane 4. indriyair gupta-dvaratayam 5.
samprajanan viharitayam C. samsarga-viveke 7.
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhumi
praviviktasyasad-vitarka-viveke 8. avarana-v. 9.
klesa-paryavasthana-v. 10. klesa-paksa-dausthulya-v.
XIV. tathagata bodhisattvam anuttrayam samyaksambodhau
vyakurvanti----- 1. gotra-stham anutpadita-cittam 2.
tjithotpadita-eittam 3. sammukhavasthitam 4.
viparoksavastbitam 5- parimitam kalam 6. apa=
rimitam k a lain.
JOf. niyata-patah----- 1. gotra-sthah 2. niyatam cittam
utpadayati 3. vasita-praptah.
M . avasya-karanlyam----- 1. cittotpadah 2. sattvesv an*
ukampana 3. uttapta-viryah 4. sarva-vidya-stha=
nesu yogyata 5. akhedatah
satatya-karanlyam----- 1—5. (2915)
MU. pradhanam-----1. bodhisattva-gotram 2. prathamas
cittotpadah 3. vlryam ca prajna ca 4. priyavadita
5. tathagatah 6. karuna 7. caturtham dhyan ;in
8. simyata-snmadhih 9. nirodha-samapattih 10.
visuddham upaya-kauisalam.
XK. prajnapti-vyavasthanain
1. dharma-jjrajnapti-vyavasthaiiaiu-----dvadasangam.
2. satya-pr.-v.----- 1-10. (29217)
3. yukti-pr.-v.---- -a. b. ffcTUiffitl e.
im m ci. m m m .
4. yana-pr.-v. —-a. sravaka-yanasya sapt’akaraih b.
pratyekabuddha-yanasya sapt’akaraih c. maha-ya=
nasya sapt’akaraih----- 1—7. (29325)
yatha-bhuta-paryesanayai paryesana-vastu----- 1. nama-
pary. 2. vastu-pary. 3. svabhava-prajnapti-pary.
4. visesa-pr.-pary.
XXT. yatha-bhuta-parijnanam------1. nama-paryesana-gatam
2. vastu-pary.-g. 3. svabhava-prajnapti-pary.-g. 4.
Synopsis of the Contents of the Bodliisattvabhumi 21
1 2 5 4
visesa-pra j n.-pary.-g.
XXH. aprameyah----- 1. sattva-dhatuh 2. loka-dh. 3.
dharma-dh. 4. vineya-dh. 5 vinayopaya-dh.
XM. phalanusamsah---------- 1—5. (29420)
XU7. mahayanam----- 1. dharma-mahafctvam 2. ciltotpada-
m. 3. adhimukti-m. 4. adhyasaya-m. 5. sam=
bhara-m. 6. jnana-m. 7. kala-m.
XX7. mahayana-samgrahah----- 1—8. (2983)
XM. bodhisafcfcvah----- 1. gotra-sthah 2. avatfrnah 3. a=
suddh’asayah 4. suddh’asayah 5. a-paripakvah.
6. paripakvah 7. a-niyati-patifcah 8. niyati-pa=
titah 9. eka-jati-pratibaddhah 10. carainabhavikah.
XM. bodhisattva-gauna-nama----- 1—16. (29915)
(B) anudharma-yogasthanam
A. bodhisattva-lingam
I . anukampa
1. svabhavah-------1. asaya-gatah 2. pratipatti-g.
2. adhisthanam-----1. duhkhitah 2. duscarita-cari
3. pramattah 4. mithya-pratipannah 5. kle=
sanusayitah.
H. priyavadita.
1. svabhavah.
2. adhisthanam-1. samyag-alapana 2. samyag-ana=
ndana 3. samyag-asvasana 4. samyak-pravara=
na 5. nyayopadesah.
BE. vairyam
1. svabhavah.
2. adhisthanam-------1—5. (2515)
17. muktahastata.
1. svabhavah
2. adhisthanam------1. abhlksna-danata 2. mudita-d.
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhumi
2 3 4
3. satkrtya-d. 4. asamklista-d. 5. anisrita-d.
Y, gambhfrartha-samdhi-nirmocanata
1. svabhavah.
2. adhisfchanam-----1—5. (30319)
B. paksah
grhi-pakse va pravrajita-pakse va vartamanasya bodhi'
sattvasya dharmah
I . sukrta-karmantata-----1. nityata-karita 2.nipuna-k.
3. nitya-k. 4. anavadya-k.
II. kausalam-----1—10. (3089)
Iff. paranugrahah----- 1. dan am 2. priyavadita 3.
arthacarya 4. samanarthata.
F . parinamana.
C. adhy&sayah
I . vatsalyam----- 1. abhayam 2. yuktam 3. akhedam
4. ayacitam 5. anamisam 6. vistirnam 7.
samam.
H. adhyasayah-----1. agry'asayah 2. vrat’as. 3.
param it’as. 4. tattvarth’as. 5. prabhav’as. 6.
hit’as. 7. sukh’as. 8. vinirmukt’as. 9. drdh’as.
10. avisaipvadan’as. 11. asuddh’as. 12.suddh’as.
13. su-suddh’as. 14. nigrhit’as. 15. sahaj’as.
Iff. krtyam---- 1—10. (31417)
D. viharah
I . gotra-viharah
I . adhimukti-carya-v.
Iff. pramudita-v.---- 1—10. (3332)
F . adhisfla-v.-------------- 1—10. (335s)
Y. adhicitta-v.----- 1—10. (339s)
YL bodhi-paksa-pratisamyukto Mhiprajna-v.------1—10. (34112)
VH. satya-pr.----- 1—10. (34325)
Synopsis of the Contents of the Bodhisattvabhfcmi 23
1 2 2 4
W . pratftyasamutpada-pravrtti-nivrtti-pr. ’dh.-v.--------1—10.
(34619)
K. sabhisamskarah s’abhogo nirnimitto v.----- 1—10. (35015)
X. an-abhisaipskaro ’nabhogo nirnimitto v.
JL. pratisamvid-v.
Xff. param© v
HU. tathagato v.
(C) adhara-nistha-yogasthanam
A. upapattih----- 1. iti-samsamani 2. tat-sabhaganuvartani
3. mahattvopapattih 4. adhipatyopapattih 5. cara=
mopapattih.
B. parigrahah----- 1. sakrt-sarva-sattva-parigrahah 2. a*
dhipatya-p. 3. upadana-p. 4. dirghakalika-p. 5.
a-d irghakalika-p. 6. carama-p.
samyak-sattva-parigraha-prav^tanam bodhisattvanamsam*
b adha-samkata-praptih-----1—12. (365s)
C. bhumih-----1. gotra-bhumih=gotra-viharah 2. adhi«
mnkti-carya-bh.=adhimukti-carya-yiharah 3. suddha=
dhyasaya-bh.=pramndita~ viharah 4. carya-pratipatti-
bh.^adhisiladhicitta-viharau trayas cadhipraj na-viharah
s’abhogas ca nirnim itto viharah 5. niyata bh.=ana=
bhogo nirnimitto v. 6. niyata-carya-bh.=pratisamvid-v.
nis{;ha-gamana-bh.=paramo viharas tathagatas ca.
D. carya
I . paramita-carya
1—6. sat paramitah (1141)
7. upaya-paramita---- 1—12 (2616)
8. kausala-p.
9. pranidhi-p.----- 1—5. (274s8)
10. bala-p.
IE. bodhi-paksya-carya----- saptatriipsad bodhi-paksya dha*
24 Synopsis of the Contents of the BodhisattvabhGmi
1 2 3 4
rmah catasras ea paryesanah (536) catvari ca yathabhuta-
parijnanani (53t7'
BE. abhijna-carya----- sad abhijnah (5813).
F. sattva-paripaka-carya
1 . vineyaprameyah )
2 . vinayopayaprameyah )
, \ purva-nirdistau.
3. sarva-sattva-paripakah (78).
V. krtyam-----1-4. (373^)
B. laksananuvyanjanam aveniko buddha-dharmah
I . dvatrimsan mahapurusa-laksanani-----1—32. (375°)
H. asitir anuvyanjanani-----1—80. (376n)
F. pratistha
I . sarv’akara parisuddhih-----1 . asraya-parisuddlhih 2.
alambana-p. 3. citta-p. 4. jnana-p.
H. tathagata-balam----- 1 . sthanasthana-jnana-balam. 2.
9 . cyuty-upapatti-jn.-b. 1 0 . asrava-ksaya-jn.-b.
3) svabhavan C. no-bo-nid-kyis.
BoDinSATTVARIIUMI 27
paramarthika sya duhk hasy a tavatkalika-vihara-vyupa sain at
sukham. a-vyabadhya-siikha-samgrhltam pascimam sam-
bodhi-sukham ayatyam ca tasyaiva paiamar t11ikasy a duh-
k hasy atyan ta-vy upa samad drste ca dharme sarva-klesa-
paksasya dausthulyasy’ asraya-gatasyatyaritoparamat^ su
kham. tad-avasistam a-vyabadhya-sukham tasyaiva pascima-
syanukulatvat tat-paksyatvat tad-avahakatvat a-vyabadhya-
sukham veditav}Tam.
tatra bodhisattvo vad eva hita-paksyam sukham. tad eva
sattvanam upasamharet. na tv a-hita-paksyam. a-hita-paks-
yam punah sukham yathabhutam samyak-prajnaya parijnaya
tasmat sattvam vicchandayec chaktitas ca tasyapakarsapa-
haraya vyayaccheta2>. duhkhanugatam api yad dhitam syat.
tad bodhisattvena sahaiva duhkhena sahaiva daurmanas-
yena-kamakanam sattvanaip. upasamhartavyam upaya-kau-
sala3)-samnisrayena. sukh&nugatam capi yad a-hitam syat.
tad api sahaiva sukhena4) saha saumanasyena kamakanam
sattvanam apaliartavyam apakrastavyam upaya-kausala3)-
sainnisrayena. tat kasy a hetoh. sukhayaiva sa5) ayatyam
sattvanam niyato veditavyah. yo ’sau duhkhena saha hitopa-
samharah sukhena ca saha-1litajxakarsah. ata eva ca bo-
dhi(13a)sattvah sattvesu yo hita-kainah arthatah sukha-kamo
’pi.sa [Tib. 15bJ jneyah. yo hita-pradah sukha-prado ’pi. sa
jneyah. tatha hi hitam hetu-sthaniyain sukham pbala-
sthanlyam. tasmat sukhanugata eva sa sattvesu veditavyah.
yah kascid dhitanugatah. tatra yac eesta-phalam karma
i) °pa£amat K. med-par gyur-pahi phyir. 2) °ccbet K.
3) °&ilya K. 4) duhkhena 0 . 5) Om. C.
28 B o d h isa t t v a b h u m i
drste dbarme abhisamparaye ea hetu-sukha-samgrhltam yac
ca dahkha-pratipaksikain yac ca veditopaccheda-sukbam yac
ca-vyabadhya-sukham. etad eMntena1} nir-vimarso bodhisat*
vah sattvesupasamharet. etad dhy anugrabakam c&n-ava*
dyam ca. vedita2)-sukhaip. indriya-visaya3)-sparsa-samgrhltam
ca lietu-sukham yat .samklesaya va klistam va savadyam
a-hitam a-pathyam. tan nopasambaret. yat punar a-sam=
klesay^-samklistam va ’n-avadyam hitarp pathyam ca. tad
bodhisattvah sattvesupasambared (4yathasakti yathabalam.4)
api c 7 atmana tathaiva samacarec chikseta pratyanubhavet.
ity ayani bodhisattvanam hita-sukhanvayak sva-parartho
veditavyah. n&ta utlari nato bhuyah.
tatra katamo bodhisattvasya betu-pbala-samgrhltah sva-
parartbah. samasatas tri-vidho hetus tri-vidham eva ca
phalam veditavyam. vipaka-hetuh vipaka-phalam punya-
hetuh punya-pbalam jiiana-hetur jilana-phalam.
vipakah katamali. samasato ’sta-vidho vipakah. ayuh-
sampat varna-sampat kula-sampat aisvarya-sampat adeya-
vakyata {Tib. 16a] inabes’akhyata mamisyatvam balam
ev&stamam. dlrgh ’ay uskam cirasthitikata bodhisattvasy ’
ayuh-sainpat. abhirupata darsarriyata prasadikatvani variia-
sampat. uccesukulesupratyajatih kula-sampat. maha-bhogata
maha-paksata maha-parivarata ca aisvarya-sampat. yat punah
(13b) sraddheyo bhavati pratyayitah sattvanam utpannotpan-
nesv adhikara^esu pramanikatvena stheyah kaiiisa5)“kuta-
i) ekante C. 2) vedayita K. 3) °sayaya C. 4). .. -4)
In Tib. these two adverbs refer to the preceding sentence, but in both
Chinese versions those belong to the following one. a) kamsa K.
B o d h is a t t v a b iiu m i 29
tula-kut’adibbih nirmaya’^hyena. niksiptasya ca dravina=
syan-abhidrohl bhavaty a-visamvadakali. tan-nidanam ca
sattvanain grhlta-vakyo bhavati. iyain ucyate adeya-vacanata.
inaliad yasah khyatis casya loke prathita bhavati yad uta
sauryam va vlryam va dhairyam va vaieaksanyam va
naipunyam va sausllyam va vicitra-silpa-karma-sthanati-
rekataratama-kansalam1} va arabhya. tan-nidanam ca gurur
bhavati maha-jana-kayasya sat-karanlyo guru-karanlyah ma=
nanlyah pujanlyah. iyam ucyate nmhes’akhyata. purusa-bha=
vah purusendriyena samanvagamo manusyatvam. alp’aba-
dhata a-roga-jatiyata mahotsahata ca prakrtya bala-sampat.
vipaka-hetuh katamah. a-bimsa sattvesv a-hims’asayas
c’ avuh-sampado hetuh. aloka -suei-vastra-dai 1am varna-
sampado hetuh. nihata-nianata sattvesu kula-sampado hetuh.
danam arthisu eopakarana-vikalesu c ’ [Tib. 161’] aisvarya-
sampado hetuh. satya-vacano ’pisuna-parusa-sambliinna-
pralapabhyasali adey a- vacaiiataya hetuh. ayatyain2) atmani
vicitra-gun’adhana-pranidhanavato ratna-traya-puja guru-
puja mahes’akhyataya hetuh. manusya-bliavesv abliiratih
strl-bhava-vidvesas ca. tatr’ adinava-darsinah. paresam ca
manusyatvopasamharad dvabhvam karanabliyam. vie-
chandanataya3) ca striyah stri-bhavabliiratanam ca strl-
bhavat. vinirmoksanataya ca dharmena purusendriya-vipra-
lopayopattanain upanltanam manusyanam manusyatvasya4)
hetuh. kayena sattvanam (14a)vaiyaprtya-kriva sahaya-kriya
utpannotpannesu krtyesu yathasa1^ yatliabalam dharmena-
i) °lyam K. ) ayaty C.
2 3) °cchandanaya C.
4) °tva C.
30 B o d h is a ttv a b h u m i
sahasena bhakta-tarpana-yavagu-pananam ca^vrsyanam ut-
saha-karanam anna-pananam sattvesupasamharo bala-sam*
pado hetuh. ity ast-a-vidhasva vipakasyayam asta-vidho
hetur veditavyah.
sa punar ayam hetuh samasatas tribhih karai^aifr pusto
bhavati paripurnasya pustasyodarasya vipakasyabhinirvrt*
taye. trli^i karanani katamani. citta-visuddhih2) prayoga-
visuddhiti2) ksetra-visuddhis2) ca. tatra ya ca suddh’asayata
an-uttarayam samyak-sambodhau tesam kusala-mulanam
parinamanad ya ca tlvr’asayata ghana-rasenodarena pra-
sadenadhyacaranad ya ca sahadharmikasya darsanen&bhi*
pramodana ya ca pratidivasam pratiksanam tad-anudharma-
syaiva3) [Tib. 17a] bahulam anuvitarkana4)anuvicarana. iyain
ucyate citta-visuddhih5). tatra yo dlrgha-kal&bhyaso nir-an*
tara-karita ca nipuna6)-karita ca paresam ca-samatte7) tasmim
kusale samadapanaya varna-vadita samatte8) va punah sam-
praharsanaya varna-vadita. tesam eva ca tasmimi kusala-
mule sairmivesana pratisthapana. iyam ucyate prayoga-
visuddhih9). tatra samasatah prayogasya samyak-sampadanat
tasyaiva ca10) samyak-prayogasya phale ’vasthanat ksetra-
visuddhir11} veditavya.
tatra vipaka-phalam katamat. ayuh-sampanno bodhi*
sattvah dirghakalam kusala-pakse prayujyate prabhutam
s) °pl K. 6) °pi K.
B o d h is a ttv a b h u m j 55
yad etam vise§a-prajnaptim evam a-dvayarthena yatha-
bhtitaip. prajanati. idam ucyate vise$a-praj Sap ty-esana-gataip.
yatha-bhtita-parij nanam.
tatra yo ,yam1) asta-vidho mithya-vikalpo balanam tri-
vastu-janako loka-nirvartakah.2) so *sya catur-vidhasya yatha-
bhuta-parijnanasya vaikalyad [Tib. 31aJ a-samavadhanat
pravartate. tasmac ca punar mithya-vikalpat samklesah.
saqaklesat saipsara3)-saipsj*tiji. samsara-saipsfteh samsar&nu-
gataip. jati-jara-vyadhi-mara^’adikaip du^khaip. pravartate.
yada ca bodhisattvena catur-vidhaip. yatha-bhuta-parij llanam
nisritya so ^ta-vidho vikalpafc parijnato bhavati. dr§te
dharme tasya samyak-parijfLanad ayatyam tad-ad hi sthanasya
tad-alaipbanasya prapaipca-patitasya vastuno na pradurbhavo
bhavati. tasy&n-udayad a-pradurbhavat tad-alaipbanasyapi
vikalpasy’ ayatyaip. pradurbhavo bhavati. evam tasya sa-vastu*
kasya vikalpasya nirodho ya£i. sa sarva-prapaipca-nirodho
veditavyah, evam ca prapaipca-nirodho bodhisattvasya (25b)
mahayana-parinirva^iam iti veditavyaip.. drsfce ca dharme
tasya sre§tha-tattvdrtha-gocara-jnanasya visuddhatvat sarva-
tra vasita-praptiiji labhate sa bodhisattvah yad uta nirmane
’pi vicitre nairmanikaya4) rddhya. pariname ca vicitre pari*
namikya rddhya. sarva-jfieyasya ca jnane. .yavadabhi=
pretam cavasthane. kama-karatas ca vinopakramaip. cyutau.
sa evani vasita-praptah sarva-sattvatas ca srestho bhavati
nir-uttarah. evaip. ca sarvatra-vasinas tasya bodhisattvasya
uttamab paipc&nusaipsa veditavyah. paramaip citta-sarptim
i) ’sftv K. a) niv° CK. bgrub-par byed-pa. ) saniskara C.
3
4 ) Om. 0.
56 B o d h isa t t v a b h u m i
anuprapto bhavati vihara-prasamtataya na klesa-prasantataya.
sarva-vidya-sthanesu casya-vyahatam parisuddhaqa paryava-
datam jnana-darsanam pravartate. a-khinnas ca bhavati
sattvanam arthe samsara-samsrtya. [Tib. 31bJ tathagatanam
ca sarva-samdhaya-vacanan anupravisati. na ca mahayana-
dhimukteh samharyo bhavati aparapratyayataya.1}
asya khalu pamca-vidhasyanusamsasya pamca-vidham
eva karma veditavyam. paramo drsta-dharma-sukha-viharo
bodhisattvasya bodhaya prayoga-niryatasya kayika-caitasika-
sya vyayama-klamasya nasaya citta-santer anusaqasasyaitat
karma veditavyam. sarva-buddha-dharmanam paripako
bodhisattvasya sarva - vidya - sthanesv avyahataj nanataya
anusamsasyaitat karma veditavyam. sattva-paripako bodhi
sattvasya samsarakhedi tayah anusaqasasya karma veditavyani.
vineyanam utpann6tpannanani sairisayanani2) prativinoda-
naqa. dharma-netryas ca dlrgha-kalam parikarsariam sa-
mdharanam sad-dharma-prati-rupakanam sasanantardhaya-
kanaip parijnana-prakasanapakarsanataya. sarva-samdhaya-
vacana-pravesanusamsasyaitat karma veditavyaqa. sarva-
para-pravadi-nigraho drdha-vlryata ca pranidhanac ca-
cyutit. asaqaharyata’parapratyayatvanusaqasasyaitat karma
veditavyaqa.
evaqi hi bodhisattvasya yavat kiqacid bodhisattva-kara-
niyaqa. tat sarvam ebhih paqacabhir anusaqasa-karmabhih
parigrhitaqa bhavati. tat punah karanlyaqa katamat. a-
saqaklistaqa c’ atma-sukham buddha-dharma-paripakah sattva-
(26&)paripakah sad-dharmasya dharanana a-cala-pranidhana-
i) aparapraneyataya K. ») Om. C.
B o d h isa t t v a b h u m i o7
syottapta-vlryasya para-vada-vinigrahas ca.
tatra caturiiaip. tattvarthanain prathamau dvau hlnau.
tftiyo madhyah. eaturtha uttamo veditavyah.
Bodhisattva-bhumav adhare1} yoga-sthane [Tib. 32aJ
caturthani tattvartha-patalam.
i) °ra C.
58 B o d h isa t t v a b h u m i
tatra prabhavo bodhisattvanaip. katama&. samasatati
samadhi-vasita-praptasya samadhi-vasita-saijinisraye^Sccha-
matrat sarvdrtha-samyddhit karmai^ya-cittasya su-paribha*
vita-cittasy* aryafc prabhava ity ucyate. dharmariaip. ca ya
maha-phalata maba’imsaqasata. te^aip. prabhava ity ucyate.n
ptirvam maha-pui^ya-saqibharopacayat buddhanaip bo*
dhisattvanaip. ca saha-ja ascaryddbhuta-dharmata. ayam
api te^aip. saha-jo ’parah prabhavo veditavyaii.
sa khalv e?a prakara-prabhedena buddha-bodhisattva*
naqpL paipca-vidbo bhavati. abbijM-prabhavo dharma-pra*
bhavat saha-ja^ prabhavab sadharai^as ca sravaka-pratyeka*
buddhair a-sadharanas ca tail?.
tatra §a<J abhijiiab pddhi-vi§ayo divyaip. srotraip. cetasat
paryayat ptirve-nivasdnusmpti^ cyuty-upapada-darsanam
asrava-k§aya-j fiana-sak^atkriya ca abhijfia-prabhava ity
ucyate. tatra sat paramitak danam sllaip. k^arptir vlryaip.
dhyanaip. prajfla sarva-dharma ity ucyarjite. te§aip dhar*
ma^aiji yo ’nubhavati sarva-dharma-prabhava ity ucyate.
tatra rddhih katama. samasato dvi-vidha. pari^amikl
nairmaiiikl ca. sa punar dvi-vidha *py an-eka-vidha prakara-
prabhedatafc.
tatra pari^amika-rddhi-prakara-bhedab katama^. tad-
yatha kaippanaip. jvalanam spharai^aqi vidarsanaip. apyathl5
bhava-karanaip. gaman'agamanaip. sarpk^epah prathanarp
sarva-rupa-kaya-pravesanaip sabhagatdpasarpkrantir [Tib.
32b] avirbhavas tirobhavafc vasitva-karanaqi para-rddhy-
x) Tib. and &&X are the same as present Sanscrit text, but £31 puts
here the passage below “ tatra §a$ p&ramit&b . • • .ity ucyate,” which latter
is preferable.
B o d h isa t t v a b h u m i 59
abhibhavanaip pratibha-danaip smyti-danaip. sukha-danaip.
rasmi-pramokipa^iaip. ity evaipbhaglyab pari^amikl ’ty ucyate.
tatra kampanaqa iha tathagatab samadhi-vasi-prapto va
karmanya-citto va bodhisattvo viharam api kampayati grham
api grama -nagraram. (26b) ksetram api naraka-lokam api
tiryag-lokam api preta-lokam api manu§ya-lokam api deva-
lokam api caturdvlpikam api sahasrikam api loka-dhaturn
dvi-sahasrikam api tri-sahasra-maha-sahasraip. satam api
sahasram api sata-sahasram api yavad a-prameyan a-sarp*
khyeyaip tri-sahasrakaip. loka-dhatQip. kainpayati.
tatra jvalanaip tirdhvaip-kayat prajvalati. adhab-kayac
chltala vari-dharab syandante. ’dhab-kayat prajvalati. upa*
rimat kayac chltala varidharab syandante. tejo-dhatum api
samapadyate. sarva-kayena prajvalati. sarva-kayena pra*
jvalitasya vividha arci^ah kayan nirgacchaipti nlla-plta-lohi*
tAvadata-mafiji§tha-sphatika-varnab.
tatra spharanaip. yatha ’pi tad grham apy abhaya spha*
rati viharam api ptlrvavad yavat a-prameyan a-saipkhyeyaip.
loka-dhatun abhaya spharati ptirvavat tad-yatha kaippane.
tatra vidarsanaip. yatha (1sukhopani§ai^n,ady-agatayah1)
sramana-brahmana-sravaka-bodhisattva-deva-naga-yaks&siira-
garu(Ja-kimnara-mahoragayah [Tib. 33a] parsadab tathagato
va bodhisattvo va apayan api vidarsayaty adhah. deva-
manu^yan api vidarsayaty urdhvaip. tad-anyani ca buddha-
k^etrani vidarsavati. te§u ca buddha-bodhisattvan yavad
gaipga-nadl-valika-samany api buddha-k^etrany atikramya
yena namna saipsabditaqa bhavati buddha-k§etraip. tatra
(1....1} Sic CK. lhags-gift bde-bar l^kod-pa=?°^&y& ftg°
60 B q d h isa t t v a b h u m i
ca buddha-ksetre yan-namako bhavati tathagatah. tac ca
buddha-ksetram darsayati tam ca tathagataip. tac ca n&ma
vyapadisati tasya ca. tato ’py arvag vidarsayati vyapadisati
tato ’pi parena yatkamam yavatkamaip.
tatranyathibhava-karanam sacet prthivlm apo ’dhim u=
cyate tat tathaiva bhavati nanyatha. tejo-vayum adhimu=
cyate tad api tathaiva bhavati nanyatha. saced apah prthi*
vim adhimucyate tejo-vayum adhimucyate. sacet tejafc
prthi (27a) vim adhimucyate apo^-vayum adhimucyate. saced
vayuip. prthivlm adhimucyate apas-tejo ’dhimucyate. [sacet
tejafr prthivlm adhimucyate. saced vayuip. prthivlm adhi*
mucyate. apas tejo ’dhimucyate.]50 tat sarvam tathaiva
bhavati n&nyatha. yatha maha-bhute§v anyonya-parinama-
nanyathabhava-kriya. evaip rupa-gandha-rasa-sprastavyesu
veditaiyaip. sacet trna-parna-gomaya-mj-ttik’adlni dravyani
bhojana - pana -yana - vastralamkara - bhandlopaskara - gandha-
malya-vilepanam adhimucyate. pasana-sarkara-kapal’adIni
ca mani-mukti-vaidurya>samkha-sila-pravadam adhimucyate.
Himavantam va parvata-rajam adirp kptva sarva-parvataip
suvarnam adhimucyate. tad api [Tib. 33b] sarvam tathaiva
bhavati nanyatha. tatha su-varnanaip sattvanaip dur-
varnatam adhimucyate. dur-varnanam su-varnatam. tad-
ubhaya-vivarj itanam su-varnatam va dur-vanataip va tad-
ubhayam va. yatha su-varna-dur-varnatam. evaip vyaipgd-
vyaipgatam krcchra-sthulatam ity-evam-adi yat-kinicid an*
yatha satS)-sva-lak$anatah sakya-rupaip canyatha ’dhimucyate.
i) apo C. for which see Whitney's Gram. § 393a. «) This repeti
tion wonld be a mistake, in Tib. &Ch. it is wanting, 3) sa C. yod-pa.
B o d h isa t t v a b h u m i 6L
tat sarvaip. tatha bhavati. yatha ’dhimucyate.
tatra gaman’agamanam tirah kudyam tirab sailam tirah
prakaram a-sajjamanena kayena gacchati vistarena yavad
Brahma-lokam upasamkramati pratyagacchati ca yavad Aka-
nisthad urdhvam tiryag va punar yavad eva-prameya-saiji-
khyeyani tri-sahasra-maha-sahasram loka-dhatuip gacchaty
agaccati ca, kayena va audarikena caturmahabhutikena.
durain c* asannam adhimucva manah-sadrsena va javena
gacchati c9 agacchati ca,
tatra sarriksepa-prathanani Himavantam api parvata-
rajam1} paramanu-matram abhisamksipati. paramanum api
Himavantam parvata-rajam1) pratanayati.
tatra sarva-rupa-kaya-pravesanam mahatya vicitrayah
parsadah purastat sa-grama-nigama-trna-vana-bhumi-parva^
tani rupa-kayam atma-kaye pravesayati. sa ca sarva parsat
tasmiijm eva kaye pravistam atmanaip. samjanlte.
tatra sabhagatopasamkrantih ksatriya-parsadam upasam=
kramati.2) upasamkrantasya yadrsl tesaip. varna-pu§kalata
bhavati. tadrsl (27b) tasya. yadrsa aroha-parinahah. tadr-
sas tasya bhavati. yadrsl svara-guptis tesam. tadrsl tasya
bhavati. [Tib. 34a] yam ca te ’rtham mantrayamte. tam asav
artham mantrayate. yam api te ’rtham na mantrayamte. tam
api so ’rtham na mantrayate. uttarain caitan anudharmyaS)
kathaya samdarsya samadapya samuttejya sampraharsyan-
tarhitati. antarhitani naiva ca prajanaipti ko ’yam antarhito
devo va manu§yo veti. yatha ksatriya-parsadam0. evam
brahmai^a-grha-pati-sramana-parsadaip. Caturmaharajakayi-
i) °j&naip. K. a) Om. C, 3) anudharmyaya 0 . «) °r$ad CK.
62 B o d h isa t t v a b h u m i
kaip devam TrayastriipSan Yamaips Tusitam Nirmanaratln
Paranirmita-vasavartino devan Brahmakayikarp Brahma-
purohitarp Maha-brahmanah Parltt’abhan Apraman’abhan
Abhas-varani Parltta-subhan A-pramai^a-subham Cchubha-
krtsnan An-abhrakam Punya-prasavam Bhrhat-phalan A-
byhan A-tapaip Su-drsaip Su-darsanan Aglia-nisthan.1*
tatr ’avir-bhava-tiro-bhavah mahatya parsadah purastac
chata-krtvah sahasra-krtvah ato va parenantardhlyate. punas
ca tathaiv’ atmanam upadarsayaty aviskaroti.
tatra vasitva-karanam yavarn kascit sattva-dhatuh. tama)
sarvam gaman’agaman’asthan’adyasu kriyasu vartayati.
saced asyaivam bhavati. gacchatu. gaccbati. tisthatu.
ti^tbati. agacchatu. agaechati. bha^atam. bhasate.
tatra para-rddhy-abhibhavah tathagatas tad-anyesaip
sarva-rddhimatam rddhy-abhisamskaram abhibhuya yatha*
kamam artham saippadayati. nistha-gato bodhisattva eka-
jati-pratibaddhas carama-bhaviko va tathagataip sthapayitva
tulya-jatlyaip [Tib. 34b] bodhisattvaip tad-anye§aip sarvesam
j*ddhy-abhisaipskaraip abhibhavati3). tad-anye bodhisattva
utkp§tatara-bhftmi-pravi§taipL tulya-jatlyams ea bodhisattvaip
sthapayitva tad-anye§aip sarva-rddhimatam rddhy-abhisarps*
karam abhibhavati.
tatra pratibha-danaip pratibhane paryadatte pratibhanam
upasarpharati.
tatra smyti-danaip dharme§u smrtau pramusitayaip
smytim upasaipharati.
i) anifth° C. See infra 67, 5. Akan° K. *) tat 0 . s> paribh0C. But cf.
supra & infra.
B o d h isa t t v a b h u m i 63
tatra sukha-danaip. (1ye ’sya’0 bha^ama^asya dharmam
(28a) srrivanti. te^am tadrsam kayikaip. caitasikam anu=
graham upasaqaharati pratiprasrabdhi-sukhaip. yena te
vigata-nivarana dharmam srnvamti. tac ca tavatkalika-
yogena na tv atyaiptaip. dhatu-vai§amikarps ca aupakra*
mikan a-manu§y&bhis^taips copasargaijx vyupasamayati.
tatra rasmi-pramok§o bodhisattvo va tathagato va yddhya
tad-rupan rasmln kayat pramumcati. ya ekatya dasasu dik§v
a-pramey^-saqakheyesu loka-dhatu§u gatva narakanam satt*
vanaip narakani dul^khani pratiprasraiiibhayati. ekatya
deva-loka-sthan udaraip. deva-naga-yak^asura-garucja-kiip*
nara-mahoragaip. sva-bhavana-sthan gatva ih’ agamanaya
samcodayati. tatha tad-anya-loka-dhatu-sthitan bodhisattvan
ih' agamanaya samcodayati dasasu diksv a-prameya-saijikh*
yeyesu loka-dhatusu. samasatas tathagatah a-prameyair a-
samkhyeyair nana-prakarai rasmibhir a-pramananam satt-
vanam vicitram a-prameyam a-samkhyeyam arthana karoti.
tena punar [Tib. 35aJ ete sarve parinamikya rddhyat pra-
kara ekaikasal^ prabhidyamana a-prameya-saipkhyeya ve=
ditavyat- anyatha prakrtya vidyamanasya vastunas tad-
anyatha-vikar’apadanata paririama ity ucyate. tasmad esa
paririamikl rddhir ity ucyate.
tatra nairma^iikl pddhi^ katama. samasato nirvastukajqa
nirmanaqa. nirmai^a-cittena yathakamam abhisaipskrtaipL
samrdhyatiyaip. nairma^ikx rddhir ity ucyate. sa c&n-eka-
vidha. kaya-nirmanaqi (*van-nirmanai?i2> vi^aya-nirmanam
(1----1} yasya CK. de (ston-pa>na. ga6-dag. ----3> vfig 0. fiag-
eprul-pa.
64 B o d h isa t t v a b h u m i
ca. tat punah kaya-nirmanam atmano va sadrsam visadrsam.
va (1parasya va sadrsam visadrsam va1} nirmimlte. tat punah
kaya-nirmanam atmanah paresam ca sadrsa-sadrsam. ind-
riya-sabhagam indriyadhisthanam nirmimlte. na tv ind=
riyam. visaya-sadrsam api nirmanam nirmimlte. tad-yatha
bhojana-pan’adi mani-mukta-vaidury’adi ca yat-kim.cid rupa-
gandha-rasa-sprastavya-samgrhltam bahyam upakaranarn tat-
sadrsam tad-vinirmuktam sarvani yathakamam nirmimlte.
tat punar atina-sabhagam (28b) an-eka-bahu-nana-prakaram
deva - naga - yaksasura - garutja - kiqanara - mahoraga- varnanx
manusya-varnam tiryak-preta-naraka-varnam sravaka-var-
nam pratyekabuddha-varnam bodhisattva-varnam tathagata-
varnam. sa yadi yadrsa eva bodhisattvo bhavati. tadrsam eva
nirmanam nirmimlte. atma-sablmgam asya tan-nirmanam
bhavati. anyatha tu vi-sabhagam bhavati nirmanam atmanah.
sacet param deva-bhutam tad-sadrsyena2) nirmimlte para-
sadrsam asya tan-nirmanam bhavati. saced vaisadrsyena
nirmimlte [Tib. 35bJ para-vi-sabhagam bhavati. yatha deva-
bhutam. evam yavat tathagata-bhutam veditavyam.
tatra prabhuta-kaya-nirmai^am katamat. iha tathagato
va bodhisattvo va dasasu diksv a-prameyd-samkhyeyesu
loka-dhatusu sakrd a-prameya-samkhyeyanam sattvanam
artham karoti tair vicitra-varnair nirmitaih. kimcic ca
nirmanam adhitisthati yad uparate ’pi bodhisattve tathagate
va ’nuvartata eva. kimcin nirmanam buddha-bodhisattva
nam kevalam sattvanam vidarsanaya mayopamam bhavati.
kimcit punar bhutam bhojana-pana-yana-vastr’adi maiii-
<*....» Om. C. ) °6ena CK.
2
B o d h isa t t v a b h u m i 65
mukti-vaicJurya-saipLkha-sila-pravacJa’di ca nirmitaip. bhavati.
tathaiva n&nyatha. yena vittopakaranena vittopakarana-
karyarpL kriyate. idam tavat kaya-nirmanam (1visaya-nir-
ma^aip. ca.
van-nirmanaml) punar asti su-svarata-yuktam. asti
visada - svar&nvitam sva - sanibaddhaqa para - saqribaddham
a-sarp.baddhaip. dharraa-desana-saip.grhltain pramatta-samco-
dana-samgphitam ca.
tatra su-svarata buddha-bodhisattvanarp. nirmito vag-
vyaharab gaipbhlro bhavati megha-ravah kalavimka-mano*
na-svara-sadrso hrdayaqi-gaiiiab premanlyali. paurl ca sa
van nirinita bhavati valgur vispasta vijfieya sravaniya2) a-
pratikula a-nisrita a-paryanta bhavati.
(Statra visada3)-svarata4) a-kamksaips tathagato va bodhi-
sattvo va (29a) vicitraip. deva-naga-yaksa-gandharvdsura5)-
garucja - kiipnara - mahoraga - sravaka-[Tib. 36a] bodhisattva-
parsadaip. samni^a^nam saipnipatitam yavad yojana6)-parsan-
man^ala-paryaQitaip. sarvaip. svarena su-paripuri^ena7) vijna*
payati ye ’pi dtare ye ’py amtike nisannah. a-karnk^aip. saha*
srika-cft<Jika-loka-dhatun svarena vijfiapayati. dvi-sahasraip
va tri-sahasraip. va yavad dasasu diksv a-prameyd-saipkhyeyan
loka-dhatum svarena vijnapayati. tasmac ca ghosad an-eka-
prakara sattvanaip dharma-desana niscarati. ya8) sattvanam
arthaya saijavartate.
Om. 0. *> Om. 0. tad-anya (!)0. La*
cuna K. de-la skad-gsal-ba. o rata C. 5) gandharva is
omitted in 0. 6) bhojana-£ata (!) K. dpag-tshad gcig-gi.
7) par1®0. 8) y&vat C.
66 B o d h isa t t v a b h u m i
tatra sva-sambaddhaip. vag-nirmanam yat svayam eva
nirmitaya vaca dharmam va1} desayati pramattani va sam-
codayati.
para-sambaddham punar yat para-nirmitaya vaca dhar
mam va1} desayati pramattam va samcodayati.
tatra-sambaddhaip. vag-nirmanam yad akasad van nis*
carati nirmitad va na2> sattva-samt&nat.
tatra dharma-desana-nirmanam yat tatra-tatra saipmu*
dhanani yukti-samdarsanartharn.
tatra codana-nirmanam yad a-sammudhanaip. pratila*
bdha-prasadanani pramattanam pramade hrl-samjananaya.
a-pramade ca samadapanaya.
tad etad an-eka-vidham nirmanam samasatah kaya-
nirmanam van-nirmanam visaya-nirmanam ca veditavyani.
itiyam nairmanikl rddhih. esa ,pi8) caikaika-prakara-
bhedena-prameya ea-samkhyeya ca veditavya.
sa punar esa dvi-vidha ’pi rddhir buddha-bodhisattva*
naipt samasato dve karye nispadayati. avarjya4) va rddhi-
pratiharyena sattvan buddha-sasane avatarayati. [Tib. 36b]
anugraharp. va ’n-eka-vidham bahu-nana-prakaraip. duhkhita*
nam sattvanam upasamharati.
tatra purve-nivasa-j nanam buddha-bodhisattvanam kata*
mat. iha tathagato va5) bodhisattvo va atmanaiv’ atmanas
tavat purva-nivasam samanusmarati amuka nama te sattva
yatraham abhuvam evarp-nameti vistarena yathasutram
sattva-kay’adikani6) sarvam anusmarati. yatha c’ atman’
u Oin. C. 2) tattva C. s> Om. C. *> °rjayitv& K.
5) Om. C. 6) nik° K. lus-tshogs.
B o d h isa t t v a b h u m i 67
atmanah samanusmarati. tatha paresam api anusmarayati.
svayam eva ca paresam anusmarati. ye (29b) ’pi te sattva-
kayah purvamte^. tan apy atmana smarati paresam sma=
rayati.2) amuka nama te sattva yatraham abhuvam evam-
nameti vistarena. tesam api sattvanaip. tathaiva sarva-pur-
ve-nivasam samanusmarati. yathaiv’ atmano drsta-dharme.
suksmam api samanusmarati yat-kimcid alpam va prabhutam
va purvain cestitam purvam. eva cetayitva ’pramusitarn,
nir-amtaram api samanusmarati ksanam nairamtarya3)-yoge-
na-vicchinnain. yayaiv* anupurvya (4krtam. mitam apy5?
anusmarati. yasya kalpa-ganana-yogena sakya samkhya kar-
turn, a-prameya-samkhyeyam apy5) anusmarati. yasya kal=
pa-ganana-yogena-sakya samkhya kartuin. a-vyahatam asya
samasatah ptirve-nivasa-jnanam pravartate yatrestam yathe-
stam yavadistam. evam-rupo bodhisattvasya tathagatasya
ca purve-nivasa-saxrigrhltah prabhavah. sa tena purve-
nivasanusmrti-jnanena jatakan purvaip. bodhisattva-[Tib.
37a] carya-paramadbhuta-caryam sattvanain buddhe bhaga-
vati prasada-jananarthani gauravotpadanartham samvejana=
rthanca vicitran an-eka-prakarain prakasayati. iti5)-vrttakams
ca purva-yoga-pratisamyuktam sattvanaipi karma-phala-
vipakam arabhya sasvatadrstikanam sasvata-drstim nasayati
tad-yatha, purvamtakalpakanam sasvatavadinam ekatya-
sasvatikanaip..
divyaip. srotra-jfianani buddha-bodhisattvanain katamat.
i) K. inserts here yan-nivasas.2) CK. insert here paresam ca
smarati. 3) °mtariya C. nirantara K. <4__4> k
s) Om. C.
68 B o d h isa t t v a b h u m i
iha tathftgato bodhisattvo vft divyena srotre^a divyftn mftnu-
gyakarp cchabdan aryftn apy an-aryftn api ghanan apy
aijukan api vyaktftn apy a-vyaktan api nirmitan apy
a*nirmitftn api dtir&qitika-sthftiji cchrnoti.
tatra divyafc sabdab ttrdhvaqi yavad Agha-niijtha^-bha*
vandpapannftnAqi sattvanaip sacet parent’ ftbhogaqi na karoti.
atha karoti tato ’pi parei>&nye§’ ttrdhvaqi loka-dhatu§u spjoti.
tatra manugyakab. sabdab tiryak sarva-caturdvlpak6pas
pannanaqi sattvftnftip.
tatr’aryat sabd&b ye buddhanaiji buddha-sravaka^iarp ca
bodhisattvanaqa pratyekabuddhanarp ca. te^aqi vft ’ntika(30)*c
chrutva ’nusrftvayataip. tad-anye§arp. sattvanaqa. tad-yatha
saqadaraayataqa samadftpayataip. samuttejayatftqi saqapraha*
rgayat&ip. kusala-samadanam arabhy^-kuaala-tyagarp. ca.
tatha ’saqikli^ta-cittanam uddesab svadhyayo viniscayab
sarnyak-codana-smaraniivav&d&nus&sanl iti yad va punar
aqyad api kiqacit su-bha§itaqi [Tib. 37**^ su-lapitam arthdpa*
saqahitam. ami ucyante aryat sabdab-
tatrdn-aryat iabda^i ye sattvanaqi mr^a-vada-paisunya-
pftrusya-saqibhinna-pralapa-sabdab. adho vft ’pay6papan=
nftnftm tlrdhvaqa vft dev6papannanaqi tiryag va manugye*
9&papannaaAqi.
tatra ghanab Sabdah ye mah&-sattva>saipgha-§abd& va
vi-vidhair va kftraijaib kftryamftgflnftm artta-svaraip. kranda*
mananaqa vikrosataqi va megha-stanita-£abda vft sankha-
bherl-pataha-iabda va.
aijiukab Sabdftfr antato yavat karija-japa-sabdab-
» Akan° K. ® Is C. this leaf is wanting.
B o d h isa t t v a b h u m i 69
vyakta)il) sabda yesam artho vijfiayate.
a-vyaktah sabda yesam artho na vijnayate. tad-yatha
Drami(Janam mantranam vayu-vanaspati-suka-sarika-kokila-
j Ivaipj Ivak’adlnam.
tatra nirmita ye sabda rddhimadbbis ceto-vasi-praptair
rdd hy-abhisamskrtah.
durah sabdah. yatra grame ksetre vihare va tathagato
va bodbisattvo va viharati. tatra ye sabda niscaranti.
tan sthapayitva tad-anyatra yavad a-prameya-samkhyeye§u
loka-dhatusu.?)
cy uty-upapatti-j na naiji buddha-bodhisattvanam katamat.
iha tathagato va bodhisattvo va divyena cak^usa visuddhe-
natikranta-manusyakena sattvan pasyati cyuti-kale ’pi cyutan
api su-varna-d ur-varnan hina-pranitan aparante ca jatan.
vrddhes canvayad indriyanam paripakad vicitre kaya-ce§tite
kusalsUkusala-vyakpte^u [Tib. 38a] pravartamanan. tatha ’va*
bhasam api pasyati janlte suk^mam api pasyati yad rupaip.
nirmitaip. yac ca divyam acchaip. rtipam adho yavad Avicim
urdhvam yavad Akani§tha- bhavanaip.. saced adha urdhvani
va ’nyesu loka-dhatusu rupa-darsanam arabhy’ abhogaip.
karoti tiryag yavad a-prameye§v a-samkhyeye§u loka-dhatu^u
sarvaip rupaqi pasyati antatas tesu tesu buddha-ksetre?u
taipis taips tathagatan vicitresu mahatsu par§an-mancjalesu
nisannan dharmaip. desayatafc pasyati. tatra divyena cak§u§a
tathagato va bodhisattvo va dasasu diksu kaya-cestitaip.
subha-subhaTpV d|^tva yathayogam yatha’rhaqa te§u sattve§u
i ) vy&k&ga MS. See sapra 69, 3. gsal-ba. « (khams grafis-med dpag-
tu-med-pa-dag) rab-tn-byu6-ba. 6rnt&6rntam MS. Cf. 69,1. dge-ba
daA mi-dge-la-dag.
70 B o d h isa t t v a b h u m i
pratipadyate. divye na1} srotrena vak-cestitain subM-subham
srutva tesu sattvesu yathayogam yatba’rham pratipadyate.
evana divyena caksusa divyena srotrena bodhisattvas tathagato
va samasena karma karoti.
tatra cetah-paryaya-j llanarri buddha-bodhisattvanam
katamat. iha bodhisattvo va tathagato va paresam dasasu
diksv a-prameya-sa7ft&%eyesu2) loka-dhatusu sattvanam kle-
sa-paryavasthitam api cittam janati. vigata-klesa-paryava-
sthanam api klesa-sdnubandliam sanusayam api klesa-nir-a-
nubandham nir-anusayam api mithya-pra^ihitam api cittam
janati. tad-yatha tlrthika-cittam yac ca kimcit samisabhi-
prayasya-klistam api cittamZ) [Tib. 38bJ samyak-pranihitam
api cittam janati. etad-viparyaye^a hlnam api cittam
janati. tad-yatha kama-dhatupapannanam sarva-sattvanam
antato mrga-paksinam api. madhyam api cittam janati.
tad-yatha sarvesarp. rupa-dhatupapannanam sattvanam.
pranitam api cittam janati tad-yatha 4) arupyopapannanani
sattvanam. sukha-samprayuktam api duhkha-samprayuktam
apy a-dutikha-sukha-vedana-samprayuktam api cittaip. janati.
ekena para-citta-jnanenaikasya sattvasya yasya yad yatha
yadrsanx yavac cittam pratyupasthitam bhavati. tat sakrd
yathabhutam prajanati. ekenaiva para-citta-jnanena bahu~
nam api5) sattvanam yesam yad yatha yadrsam yavac cittam.
pratyupasthitam bhavati. tad api6) sakrd yathabhutam pra-
janati. sa punar iyam abhijfla buddhasya bodhisattvanam
indriya-parapara-jfianaya sattvanam nana’dhimukti-jnanaya
i) Ihahi. 2) grans-tned-pa-dag-na. 3) sems. *) hdi Ita-ste.
5) (sems) mkhyen-pa... .man-po. 6) yatha MS. yan.
B o d h isa t t v a b h u m i 7i
nana*dha (31a) tu-carita-jMnaya yathayogaip ca pratipatsu
citrasu nirvana - purahsarlsu samy ak - saipniyogaya. idam
asyah karma veditavyam.
tatr* asrava-ksaya-jnanam buddha-bodhisattvanani kata*
mat. iha tathagato va bodhisattvo va klesanam ksaya-prap=
tim yatbabhdtam prajanati. prapto maya parair va asrava-
ksayo (1na veti.1} asrava-ksaya-prapty-upayam apy atmanah
paresam ca yathabhutaip prajanati. yatha upayam evam
an-upayam api yathabhutam prajanati. asrava-ksaya-praptav
abhimanani paresam [Tib. 39a] yathabhutaip. prajanati. nir-
abhimanaip ca yathabhutaip prajanati. bodhisattvah punah
sarvaip caitat prajanati asrava-ksayam ca na svayam saksa*
tkaroti. atab s’asravam ca na svayam saksatkaroti. atah
s’asravam ca vastu bodhisattvah sab* asravair na vijahati.
tatra vicarati s’asrave vastuni. na ca samklisyata iti so
’sya sarva-prabhavanaip mahattamah prabhavo veditavyah.
tena khalv asrava-ksaya-j nanena buddha-bodhisattvah
svayaip na klisyante. paresam vyapadisyaipti. abhimanam
ca nasayamti. idam asya karma veditavyam.
tatra dharma-prabhavah katamah. dana-prabhavah sila-
ksaipti-virya-dhyana-prajna-prabhavas ca. sa punar esa
dan’adlnaip dharmariaip prabhavah samasatas caturbhir
akarair veditavyah. vipaksa-prahanatah sambhara-paripa-
katab sva-paranugrahatab ayatyaip phala-danatas ca.
danaip dadad bodhisattvo dana-vipaksaip matsaryain
prajahati. atmano bodhi-saipbhara-bhutaip ca bhavati tad
asya danaip. danena ca samgraha-vastuna sattvaip paripa*
&__ 1} bhavati. C. ma-thob-pa yaii.
72 B o d h isa t t v a b h u m i
cayati. purvam danat sumanah. dadac cittam prasadayati.
dattva ca-vipratisarl. trisu kale§u pramudita-cittataya atma*
nam anugrhnati. paresam ca jighatsa-pipasa-sltosna-vya-
dhiccha-vighata-bhaya-duhkhapanayanat param anugrhnati.
paratra ca yatra-yatra pratyajayate adhyo bhavati maha-
bhogo maha-pakso maha-parivaro danam ca rocayati. ity
esa catur-akaro danasya prabhavo [Tib. 39b] n&ta uttari
n&to bhuyah.
kaya-vak-samvara-sllam. samadadano bodhisattvah slla-
vipaksam dauhsllyam prajahati. (31b) bodhes ca saipbhara-
bhutaip bhavati tad asya slla-samadanam. saman&rthataya
ca samgraha-vastuna sattvaip paripacayati. dauhsllya-pra*
tyayam bhayam avadyaip vairaip prajahad atmanam anugr
hnati sukham svapan1} sukhaip pratibudhyamanal^2). tatha
sllavato ’vipratisarah pramodyam yavac citta-samadhih. ity
evam atmanam anugrhnati. sarva-sattvanaip ca sarva-pra*
karair avihethanataya8) a-bhayam anuprayacchati. evam
param anugrhnati. tannidanaip ca kayasya bhedat su-gatau
svarga-loke deve^upapadyate silaip ca rocayati. ity evaip
catur-akara^i prabhavah sllasya. n&ta uttari n&to bhuyah.
k?amo bodhisattvah k^aipti-vipaksam a-k§aiptiip pra*
jahati. bodhes ca sambhara-bhuta sa ksaiptir bhavati.
saman&rthatayaiva ca sattvaip. paripacayati. atmanaip ca
paraip ca mahato bhayat paritrayamanas taya ksaiptya
atmanaip paraip c&nugrhnati. tato nidanaip bodhisattva
ayatyam a-vaira-bahulo bhavaty a-blleda-bahulas cd-duhkha-
daurmanasya-bahulah- drste ca dharme a-vipratisarl kalaip
i) svapiti (?) C. a) °dhyate C. 3) °nay& K.
B o d h isa t t v a b h u m i 73
karoti. k&yasya bhedat su-gatau svarga-loke devesupapadyate.
k^amtim ca rocayati. ity ayana catur-akarah ksanteh pra-
bhavati. ndta uttari ndto bhuyafc.
[Tib. 40a] arabdha-vlryo bodliisattvo viharaip. vlrya-
vipaksarp. kausldyani prajahati. bodhes ca sambhara-bhutam
bhavati samnisrayas ca tad vlryam. samanartbatayaiva ca
sattvam paripacayati. arabdha-viryas ca sukhani sparsani
viharamn a-vyavakirnah papakair a-kusalair dharmaih
purvenaparam visesadhigamam pasyan prlti-pramodyen’
atmanam anugrhnati. kusala-paksabhiyuktas ca param na
kayena vaca va vihethayati. paresani c’ arabdha-vlryatayain
cchandam janayati. evam param apy anugrhnati. hetu-balikas
ca bhavati. ayatyaip. purusa-karabhiratas ca. ity ayaip. catur-
akaro vlrya-prabhavali. nata uttari nato bhuyah.
dhyanam samapadyamano bodhisattvo dhyana-vipaksam
(32a) klesaip vag-vitarka-priti-sukha-rupa-samjn’adlips copa*
klesam prajahati. bodhes ca sambhara-bhutam samnisraya-
bhutam bhavati tad asya dhyanaip.. samandrthatayaiva ca
sattvaqi paripacayati. drsta-dharma-sukha-viharatay’ atma
nam anugrhnati. i&mta-prasaipta-vlta-r&ga-cittataya sattvesv
a-vyabadhyo bhavan na vikopyal? param apy anugrhnati.
jfiana-visuddhir abhij ila-nirhara-visuddhir dev6papattis
c’ ayatyaip. dhyana-phalam. ity e§a catur-akaro dhyana-
prabhavah. ndta uttari nato bhuyati.
prajilavam bodhisattvah praj fta-vipaksam avidyani pra
jahati. bodhes ca sambhara-bhuta bhavaty asya sa prajSa.
[Tib. 40b] danen&pi priyavaditaya ’py arthacaryaya ’pi sama-
ndrthataya ’pi ca sattvaip. paripacayati. jfieya-vastu-yatha’r^
74 B o d h isa t t v a b h u m i
tha-pratyavagamopasamhitenodarena prlti-pramodyenaatma-
nam anugrhnati. sarvatra nyayopadesena drste dharme sam=
paraye ca hita-sukhabhyamsattvany apy anugrhnati. sarva-
kusala-mtHa-parigraham ca taya samyak karoti. ayatyam ca
dvi-vidham apy avarana-visamyogam kles’avarana-visaipyo-
gam j ney’avarana-visamyogam ca. ity ayam. catur-akarah
prajnayah prabhavabu nata uttari nato bhuyah. ayam ucyate
dhar ma-prabhavah.
saha-ja-prabhavo buddha-bodhisattvanain. katamah. pra-
krti-jari-smarata. sattvanam arthe ’pratisamkhyaya dlrgha-
kalika-vicitra-tlvra-nir-antara-dus-kara-sahisnuta. sattvanam
evarthe sattvartha-sampadakena duhkhena modana. Tusi=
tesu c6papannasya yavad-ayus Tusitesv avasthanaip.. tribhis
ca sthanais Tusitopapannanam tad-anyesam deva-putranam
abhibhavah. divyen’ayusa divyena varnena divyena yasasa.
upapadyamanasya ca matuh kuk§av udarenavabhasena
loka-dhatu-spharanam. samyak-prajanatas ca matuh kuksi-
pravesah sthanaip. nirgamo janma ca. jata-matrasya ca
prthivyain sapta-pada-gamanaip. a-parigyhltasya kena-cit.
vacas ca bhasana jatasya codara-deva-naga-yaks&sura-garuda-
kirpnara-maho-ragair divyair malyair vadyair dhtipais cela-
(32b) viksepais chattra-dhvaja-pataka’ dibhir1} [Tib. 41a] vara-
pravarabhih puja-karma. nir-uttarais ca dvatriipsata maha-
puru^a-laksai^aih su-laksita-gatrata. carame ca bhave pas*
cime janmani sarva-pratyarthikair api sarvdpakramais C&-
badhyata. bodhi-mai^<Je ca nisan^asya maitrya sarva-Mara-
bala-parajayah* sarva-parvasu caikasmim parvani Narayana-
i> °kabhir C. la-sogs-pa.
B o d h isa t t n a b h u m i 75
bala-samnivistata. dahrasyaiva ca kumarakasya svayam eva
kausala-krt&vinah sarva-laukika-silpa-sthananam tvarita-
tvaritam anupravesah. svayaip. ca-nayakasyaikakina eva tri-
sahasre maha-bodher abhisambodhah. Brahmana ca Saha*
patina svayam upasamkramya loke sad-dharma-desanayai
adhyesana maha-megha-rava-pratisamvedana ’vyutthanataya
ca samapatteh samtata. Bodhisattve ca mrga-paksiiiam
apy amtatah ksudra-mrganam api parama visvasyata sarva*
kalam upasamkramanam. tasya camtike yatha-kama-
viharita. tirascam amtikat tathagatasya puja tad-yatha
markato (1madhv anedakam1} Tathagat&yanupraptavain.
pratigrhlte ca tasmim Bhagavata sa markato hrsta-manasah
(2pratyavasrstah sa nrtyamanah2). Bhagavamtam evoddisya
Tathagatah snasyati tarn snapayisyamiti megha-pratlksaria.
vrksa-mule ca Bodhisattvasya Tathagatasya va nisannasya
sarva-vrksanam. praclna-nimnasu cchayasu tasya vrksasya
cchayaya kayavij ahanata. sadbhir varsair abhisambuddha-
bodhes Tathagatasyavatara-gavesino ’pi Marasyd-labdhavata*
rata, satata-sahagatayas ca smrteh satata-samitani pratyu*
pasthanata. smrtasya ca pratisamviditanam vedananana
(33a) samjnanam tarkanam [Tib. 41b] utpadah sthanam
nirodhas ca.
tatha darsananugraha-karah saha-jati prabhavo buddha*
nam arya-cara-vihara-samgrhitas ca.
tatra darsananugraha-karah tad-yatha unmattah3) ksipta-
(1----mathanehakaip. K. ma-bskol-ba. See mahavyutpatti 230,47.
(2....a) pratyudagra-manasah pratyavasrpteh pranipatya C. gar-byed-
cin phyir-nur-du son-ba. 3) utpannah C.
76 B o d h isa t t v a b h u m i
cittah tathagatam drstva sva-eittam pratilabhaip.te. viloma-
garbhah striyah anuloma-garbha bhavaniti. andhakas ca-
ksumsi labhainte. badhira srotrarii- raktanam raga-parya*
vasthanaip. vigacchati. dvist&nam dvesa-paryavasthanam.
mudhanarp. moha-paryavasthanaiii. ity ayam evaipbhagiyo
darsananugraha-karah saha-jah prabhavo veditavya^.
tatr* arya-cara-vihara-samgrhitah saha-jat prabhavas
tad-yatha daksinena parsvena simha-sayyam kalpayate. sa
casya trna-parna-saqistara eka-parsvadhisayito bhavaty a-vi-
kopitas tathagatdrhat-samyak-saQibuddhah sayanah. na
casya vayuh kayac clvaram apakarsati. simha-gatim api
gacchati. ysabha-gatim api gacchati. daksinaip padajqi
tat-prathamata uddharati tato vamena padenanugacchati.
gacchatas casya ucca bhumi-pradesa iuca bhavaipti. nlcas
coccafr. samah pani-tala-jatah. apagata-pasana-sarkara-
kapalab- viveka-nimnena cittena gramam pravisati. pra-
visatas casya nlcani dvarany ucca bhavarpti. aharain aha*
ratah naikaudana-pulako ’py a-vyatibhinnal? pravisati. na
cavasistam. bhavati yavad dvitlyam alopaiji prak§ipati. [Tib.
42a] ity ayam evambhaglya arya-cara-vihara-saipgrhitat
prabhavo veditavyali. parinirvai^a-samaye ca maha-pfthivl-
cala ulka-pata diso daha antarikse deva-dundubhlnam
abhinadata. so ’pi saha-ja eva tathagatanaip. prabhavo
nabhijna-saipskrtah. ayairi buddha-bodhisattvanaip saha-
jah prabhava ity ucyate.
tatra katamo buddha-bodhisattvanaqa sravaka-pratyeka*
buddhair a-sadharanak prabhavah. katamas ca sadharanah.
a-sadharanata samasatas tribhir akarair veditavya. suk§-
B o a h isa t t v a b h u m i 77
matah prakarato dhatutas ca. iha tathagato bodhisattvo
va ’prameyd-samkhyeyanam sattvanam a-prameya-samkhye-
yena prabhav6payena yatha ’rtha-kriya bhavati tad (33b)
yathabhiitaip. prajanati. evaip. suks matah. sarva-pra*
karena cabhij fia-prabhavena dharma-prabhavena saha-jena
prabhavena samanvagato bhavati. evam prakaratah. sarva-
loka-dhatavas sarva-sattva-dhatavas casya prabhava-visayo
bhavati. evaip. dhatutah. sravakasya tu1} saha sattva-
dhatuna dvi-sahasra loka-dhatur abhijM-vi^ayab. pratye*
kabuddhasya sarva eva tri-sahasra ’bhijna-visayah. tat
kasya hetoh. tatha hi te ekasyaiv’ atmano damaya prati-
pannah. no tu sarva-sattvanam. tasmat te§am eva eka-
dhatuh parama-prabhava-visayo bhavati. etan akaram stha*
payitva buddha-bodhisattvanam tad-anyah prabhavah sra*
vaka-pratyekabuddhaih sadharano veditavyah. tad evani sati
sravaka-pratyekabuddha evam tavad [Tib. 42bJ buddha-
bodhisattvaih saha na tulyabhijna bhavaiiiti. kutah punah
sarve deva-manusyas tirthyah prthagjanas capi.
yaba) pratiharya-prabhavo bodhisattvanani rddhy-
adesana-’nusasti-samgrhltah. so *py abhijiia-prabhava eva
yathayogam pravisto veditavyah rddhi-vi^aya-cetasah-
paryay’asrava-ksaya-j nandbhijfia- prabhavesu.
Om. C.
B o d h isa t t v a b h u m i 95
nirdistam tavad yatra bodhisattvena siksitavyaiii. yatha
punah siksitavyam. tad vaksyami. uddanam.
adhimukter (40a) bahulata[Tib. 51b] dharma-paryesti-
desana
pratipattis tatha samyag-avavad&nusasanam
upaya-sahitain kaya-van-manas-karma pascimani.
ih 7 adita eva bodhisattvena bodhisattva- siksasu siksitu-
kamenadhimukti-bahulena bhavitavyain dharma-paryesakena
dharma-desakena dharmanudharma-pratipannena samyag-
avavadanu sasaken a samyag-avavadanu sasanyam ca sthitena
upaya-parigrhita-kaya’van-mamas-karmana ca bhavitavyam.
kathana ca bodhisattvo ’dhimukti-baliulo bhavati. iha
bodhisattvo ’s^a-vidhe ’dhimukty-adhisthane sraddha-prasa*
da-purvakena niscayena rucya samanvagato bhavati. trisu
ratna-gunesu buddha-bodhisattva-prabhave ca yatha-nirdiste
ca tattvarthe yatha-nirdiste hetau phale ca vicitre yatha-yoga-
patite a-viparlte praptavye c&rthe samartho ’ham praptum
iti. yatha praptavye ’rthe. evam prapty-upaye asty ayani
prapty-upayah praptavyasyarthasyeti. tatra praptavyo yatha
bodhir an-uttara. prapty-upayah punah sarve bodhisattva-
siksa-margah. tatha su-bhasite su-lapite su-pravyahrte ’dhi=
muktih tad-yatha sutraip. geyam. vyakaran’adisu dharmesu.
tatrasmimn asta-vidhe ’dhimukty-adhisthane bodhisat*
tvasya dvabhyaip. karanabhyam adhimukti-bahulata vedita-
vya. adhimukty-abhyasa-bahullkaratas ca tlvra-ksanti-
saipnivesatas^ ca.
i) °ve6a&0. yod-pa; but Ch. has fjUfett (? saijacayatag.)
96 B o d h isa t t v a b h u m i
tatra dharmaip. bodhisattvaft paryesamanah kiip. par*
yesate. katham paryesate. kimarthaip. paryesate. samasato
[Tib. 52a] bodhisattvo bodhisattva-pitakaip. paryesate.
sravaka-pitakam ca bahyakani ea sastrani laukikani ca
silpa-karma-stbanani paryesate.
tatra dvadasangad vaco-gatad yad vaipulyam. tad bodhi*
sattva-pitakam. avasistam sravaka-pitakam veditavyani.
bahyakani punali sastrani samasatas trim. hetu-sastrain
sabda-sastram vyadhi-cikitsa-sastram ca. tatra laukikani
silpa-karma-sthanany an-eka-vidhani bahu-nana-prakara#i.
suvarna-kar&yas-kara - maiii - kara - karma - jnana - prabhrtlni.
tany etani sarva-vidya-sthana-parigrhltani panica vidya-
sthanani bhavamti. adhyatmika-vidya hetu-vidya sabda-
vidya vyadhi-cikitsa-vidya silpa-karma-(40b) sthana-vidya ca.
itlmani panca-vidya-sthanani yani bodhisattvah paryesate.
evam anenasarva-vidya-sthanani paryesitani bhavaipti.
tatra buddha-vacanam adhyatma-sastram ity ucyate.
tat punah katy-akaram pravartate. evaip yaval laukikani
silpa-karma-sthanani katy-akarani pravartamte. samasato
buddha-vacanani dvy-akaraiii pravartate. samyag-hetu-pha*
la-paridlpan’akaram krtd-vipranasa-krtdn-abhyagama-paridl*
pan’akaram ca. hetu-satram api dvy-akaram. paroparam*
bha-katha’nusamsa-paridlpan’akaraipL paratas ceti-vada-vipra*
moksdnusanisa-paridlpan’akaraiii ca. sabda-sastram api
dvy-akaram. dhatu-rupa-sadhana-vyavasthana-paridlpan’a*
karanx vak-samskaranusamsa-paridlpan’akaraip. ca. [Tib. 52b]
vyadhi-cikitsa-sastraip. catur-akaram pravartate abadha-kau*
sala - paridlpan’akaram abadha - sarva - samutthana - kausala-
B o d h isa t t v a b h u m i 97
paridlpan’akaraip. utpannasy’ abadhasya prahana-kausala*
paridlpan’akararn. prahanasy’ abadhasy’ ayatyam an-utpada-
kausala-paridlpan’akaranx ca. laukikani silpa-karma-sthana-
ni svaka-svaka-silpa-karma-sthananusthana-karya-parini§pa*
tti-paridipan’akarani.
kathanx ca buddha-vacanam a-viparitam hetu-phalani
paridlpayati. dasa ime beta vat a-viparltani hetu-vyavas*
thanain sarva-hetu-saingrahe veditavyah sainklesaya va
vyavadanaya va laukikanam api tesaip. tesam sasy’adlnam
a-vyakrtanam pravrttaye. dasa hetavah katame. anuvya*
vahara-hetut apeksa-hetuh aksepa-hetuh parigraha-hetuh
abhinirvrtti-hetu^ avahaka-hetuh pratiniyama-hetuh Saha*1
kari-hetut virodha-hetuti a-virodha-hetus ca.
tatra sarva-dharmanam yan nama nama-purvika ca sam-
jna samjna-purvakas cabhilapah. (41a)1} ayam ucyate tesam.
dharmanam anuvyavahara-hetut. tatra yad-apeksam yad-
dhetukaip. yasmin vastuny arthitvam upadanam ca bhavati.
ayam asyocyate ’peksa-hetuh. tad-yatha hastapeksam hasta-
hetukam adana-karma. padapeksam pada-hetukam abhi*
krama-pratikrama-karma. parvapek^am parva-hetukam
saminjita-prasarita-karma. jighatsa-pipasa’peksam jighatsa-
pipasa-hetukain bhojana-pan’adana-paryesanata ca. ity evam=
bhaglyo ’pramana-nayanugatah50 apeksa-hetur veditavyah.
tatra bijam avasanikasya sva-phalasy’ aksepa-hetuh. blja-
nirmuktat tad-[Tib. 53a] anya^ pratyayat parigraha-hetuh.
tad eva bijam sva-phalasya mrvrtti-hetu^i. tat punar blia-
1} In C. this leaf is wanting.
«) yfin° K. yul (for tshul)-daft-ldan-pa.
98 B o d h isa t t v a b h u m i
nirvrttam phalam uttarasya blj’aksipta-phalasy’ avahaka-
hetuh. nana-vijatiye vibhinna-karanatvam pratiniyama-
hetuh. yas capeksa-hetur yas c* aksepa1}-hetur yas ca pari*
graha-hetur yas ca nirvrtti-hetur yas c’avahaka-hetur yas ca
pratiniyama-hetur ity etan sarvan hettin ekadhyam2*abhisam 5
ksipya sahakari-hetur ity ucyate. utpattav antarayiko hetur
virodha-hetuh. antar&ya-vaikalyam a-virodha-hetuh.
tatra virodhah samasatah sad-vidhah. vag-virodhah tad-
yatha sastrarii purvapara-viruddhani bhavanti tad-ekatyanaip.
sramana-brahmananam. yukti-virodhah sadhyasya jneyas*
yarthasya sadhanayopapatti-sadhana-yuktir a-yujyamana bha-
vati. utpatti-virodhas tad-yatha utpanna-pratyaya-vaikalyad
utpatty-antarayika-dharma-samnidhyac c6tpattir na bhavati.
sahavasthana3)-virodhas tad-yatha aloka-tamaso raga-dvesayob
sukha-duhkhayoh. vipratyanlka-virodhas tad-yatha ’hi-
nakulayor marj ara-musikay or anyonya-pratyarthikayos ca
praty-amitrayoh. vipaksa-pratipaksikas ca virodhas tad-yatha
’subha-bhavana-kama-ragayob maitri-bhavana-vyapadayob
karuna-bhavana-vihimsayoh bodhy-ang’arya^tanga-marga-
bhavanayah sarve-klesopaklesanam ca traidhatukavacaranam.
asmims tv arthe utpatti-virodha evabhipretah,
punas ca sarvara esam hetunam [Tib. 53b] dvabhyam
hetubhyam sanigrahah. janakena ca hetuna upaya-hetuna
ca. ya(J aksepakam4) nirvartakaiii ca bijam. taj janako hetuh.
avasista hetava upaya-hetur veditavyah.
catvarab pratyayah. hetu-pratyayah samanantara-pra*
!> pek§aMS. 2) °dhyam MB, 3) sahanav0 MS. lhan-cig
gnas-pa. 4) °ka MS.
B o d h isa t t v a b h u m i 99
tyayab alaqibana-pratyaya^i adhipati-pratyayai ca. tatra yo
janako hetul}. sa hetu-pratyayafr. yafr punar upaya-hetulj.
so ’dhipati-pratyayo veditavyafc. samanantara-pratyayas c’
alaqabana-pratyayas ca citta-caitasikanSm eva dharmanaqi.
tatha hi citta-caitasikS dharmab prag-utpann&vakasa-dana-
parigrhlta alaqobana-parigjrhttas ca pradorbhavanti pravar=
tante ca. tasmat samanantara-pratyaya alaipbana-pratyayas
ca parigraha-hetuna saqigyhltau veditavyau.
tatra katham ebhir dasabhir hetubhib sarva-laukika
bhavah pravartante. kathaqa ca sarpkleso bhavati kathaqa
ca yyavadanam. yanimani vividhani sasy&ni dhanya-saqa=
khyataui loke yair ayaqa loko jlvikam kalpayati. tesaqi tavad
yad idaqi niraa saqijfia vftg vyfthftro vividhab- tad-yathft
yava-sali-godhiirna-tila-naudga-masa-kulatth’adikalj. ayam
e§am anuvyavahara-hetulj. yava anlyantaqa dlyantaqa
pi^yantaip. sthapyantam ity evamadikasya vyavaharasya.
yathayavafc. evam avasi§te?v api veditavyaqa. jighatsa-pipasa-
daurbalya-kaya-sthity-apek§am kavacjlkftr’ahar’asvad&pek*
§aqa1) ca tesjv arthitvaqa parye^ajja upadanam upabhogas ca
bhavati. ayam e§am apek^a-hetulji. (42a) yato yatab sva-bljad
(1yasya yasya sasyasya® pradurbhavo bhavati. [Tib. 54*]
tad bljaqci tasy’ akgepa-hetu^. pfthivl-vr§ty-adikalj pra*
tyayo ’nkura-pradurbhavaya parigraha-hetut. tad bljaqo.
tasydinkurasydbhinirvytti-hetulj. sa khalv aqakura-garujas>-
pattra-paraqapara-saqatanas tasyab sasya-ni§patte^ sasya-
paripakasy’ avahaka-hetub- yava-bljac ca yav&qakurasya
i) kavaqUh&r&mv&d&tpak^aB K. <*....*> yasya sasyasya K.
yasya yasya C. lo-tog gaft daft ga*. »> k&pja E.
100 B o d h isa t t v a b h u m i
yava-sasyasya pradurbhavo bhavati n&nyasya. evain pari-
si^tebhyo veditavyam. ayam esarp pratiniyama-hetut.
sarve caite apeksa-hetum upadaya pratiniyama-hetv-amta
hetavah sasyasy&bhinispattaye sa ha-kari-hetuh. na hi tad
adhanyam anyatama^-hetu-vaikalyan ni^padyate. tasmat
sarva sa samagrl saha-kari-hetur ity ucyate. asanl-sasya-
roga-nipat’adayo ’iptaraya virodha-hetuh. tad-vaikalyain
nantarayah a-virodha-hetuh. evam eva dasa hetavas tad-
anyesv api Iaukike§u bhave§u yathayogam veditavyah. tad-
yatha Dhanya-parigrahe.
tatra sarvasya pratltya-samutpadasya yad idam nama-
samjna-vag-vyaharas tad-vatha a-vidya saipskara vijnanam
namarQpam vistarena yavaj jara- marana-soka-parid eva-
duhkha-daurmanasydpayasat. ity ayani tavat saipklesasyd*
nuvyavahara-hetut • a-vidya-pratyayah sainskara yavaj jati-
pratyayain jara-maranamity-evam-adikasydnuvyavaharasya.®
visay’asvad&peksa caisu bhav&mgesu pravrttih. ayam asya
samklesasydpeksa-hetuh. a-vidy’adlnam dharmanam drsja
eva dharme yani bijani jatasya bhutasy^ha. tany anya-
janmikasya jati-jara-maranasy* [Tib. 54b] aksepa-hetu^. a-
sat-purusa-samseva a-sad-dharma-sravanam a-yoniso-manas-
karat pur v&bhyas’avedhas dUvidy’adlnam utpattaye pari*
graha-hetut- svaka-svakaip. bijam a-vidy’adlnaip nirvytti-
hetuh. • tepunara-vidy’adayo bhava-paryavasana uttardttar’a*
vahana-paramparyena tasy&nya3)-jamnikasya jati-j ara-mara
nasy * avahaka-hetuh. anye saha sva-bljair a-vidy’adayo
dhfinyat® 0 . a) °kasya vyav° OK. rjes-su tha-sfiad.
B o d h isa t t v a b h u m i 101
bhava-paryavasana narakopapattaye samvartamte. anye
tiryak-preta-manusya-devdpapattaye. ity ayarri saniklesasya
pratiniyama-hetuh. apek^a-hetum adirn krtva sarva ete
hetavab pratiniyama-hetu-paryavasana saha-kari-(42b) hetur
ity ucyate. tasya punah samklesasya virodha-hetuh gotra-
sampad buddhanam utpadah sad-dharmasya desana sat-
purusa-samseva sad-dharma-sravanam yoniso-manaskaro
dharm&nudharma-pratipattih sarve ca bodhi-paksya-dhar*
mat- a-virodha-hetur esam eva yathopadistanam dharmanaip.
vaikalyani virahitatvam. evam ebhir dasabhir hetubhib
sarva-samklesah sarva-sattvanaip. veditavyab- tatra yah sar*
ve$u vyavadana-pak^yesu dharme^u nirodhe ca nirvane nama-
saijij iia-vag-vyaharah. ayam vyavadanasy dnuvya vahara-
hetub- itlmani smrty -upasthana ni samyak-prahai^ani yavad
aryast&mgo margah a-vidya-nirodhac ca saipskara-nirodho
vistarena yavaj jati-nirodhaj jara-marana-nirodha ity asyai*
yambhaglyasydnuvyavaharasya. tatra ya saqaskar’adlnavfU
peksa[Tib. 55a]vyavadana-parigraho vyavadana-parinispattib.
ayam asyapek§a-hetub. ya gotra-sthasya pudgalasya gotra-
sampat sopadhisesa-nir-upadhise§a-nirvai^adhigamaya pur*
vaipgamaya. ayam vyavadanasy* aksepa-hetuh. sat-puru§a-
samseva sad-dharma-sravanam yoniso-manaskarab purva-
krtas cSndriya-paripakab parigraha-hetub- tani gotra-saip*
grhitany an-asrava-bodhi-paksya-dharma-bljani te§am bodhi-
pak^ya^aip. dharmanam abhinirvrtti-hetuh. te punab sva"
blja-nirvpttab bodhi-paksya dharmab s6padhisesa-nir-upadhi*
se^a-nirvana-dhatvob kramep’ avahaka-hetuh. tatra yac
chravaka-gotram sravaka-yanena parinirvanaya samvartate.
102 B o d h isa t t v a b h u m i
pratyekabuddha-gotraip pratyekabuddha-yftnena parinir*
v&naya sainvartate. mahayana-gotraip mahayanena parinir*
vanaya saipvartate. ayam vyavadanasya pratiniyama-hetuh.
yas cdpek^a-hetur vyavadana-paksyo yas ca yavat pratiniyama-
hetut. ayam asya saha-kari-hetur ity ucyate. gotrasampanna*
ta buddhavam an-utpadah a-ksanopapattir a-sat-puru§a-sam*
seva a - sad - dharma - sravanam a-yoniso-manaskaro mithya-
pratipattih virodha-hetuh. asyaiva virodha-hetor yad vaikalya-
virahitatvam. ayam ucyate ,vir6dha-(43a) hetuh. tatra yah
samklesa-pak^yo virodha-hetutu sa vyavadana-hetur drastav-
yah- yo vyavadana-paksa-virodha-hetuh. sa saipklesa-hetur
dra§tavyah. [Tib. 55b] evam ebhir dasabhir hetubhib saijx*
kleso dasabhir eva vyavadanaip bhavaty atlte ’py adhvany
abhtid a-nagate ’py adhvani bhavi^yati saipklesaya va vyava*
danaya va. na ebhya uttarl na ebhyo bhtlyan anyo hetur vidyate.
tatra phalaip katamat. samasatah paipca phalani.
vipaka-phalaip ni^yanda-phalaip vi-samyoga-phalaip puru§a-
kara-phalam adhipati-phalaip ca.
a-kusaianain dharmanam apaye^u vipako vipacyate.
kusala-s’asrava^aip su-gatau. tad vipaka-phalaip. yat punar
a-kusal&bhyasad a-kusal’aramata saiptLpthate. a-kusala-ba*
hulata. kusal&bhyasat kusal’aramata kusala-bahulata ptirva-
karma-sadpsyena va pascat-phal&nuvartanata. tan ni§yanda-
phalaip. aryd§t^i|igasya margasya klesa-nirodho vi-saipyoga-
phalaip. yat punar laukikena margena klesa-nirodhab. sa
n&tyaiptam anuvartate pythag-jananaip. tasmat tan na vi-saip*
yoga-pbalaip. yat punar ©katya d d h a r m e anyatam&n*
gnas....la brten-nas.
B o d h isa t t v a b h u m i 103
yatamena silpa-karma^sthana-samnisritena^ purusa-karena
yadi va krsya yadi va vanijyaya yadi va raja-paurusyena
lipi-ganana-nyasana-samkhya-mudraya sasy’adikam labh’a-
dikam ca phalam abhinirvartayati. idam ucyate purusa-kara-
phalam. caksur-vijnanam caksur-indriyasyadhipati-phalam.
evam yavan mano-vjnanam mana-i ndriyasya. tatha pranair
a-viyogo jlvitendriyasya. iti sarvesatn indriyanam dva-
vimsatlnam svena-sven* adhipatyena yat phalam nirvartate.
tad adhipati-[Tib. 56a] phalam veditavyain. tac c’ adhipa*
tyam dva-vimsatlnam indriyanam veditavyam. tad-yatha
Vast u-samgrahanyam.1} evam hi bodhisattvo buddha-vaca-
narn samyag-ghetu-phala-paridlpan’akaram viditva (2sthana-
sthana-jnana-bala2)-gotram asevananvayat kramena visodlia*
yati vivardhayati ca.
na ca-krtam anya-krtam va kasya-cid vipacyate. na ca
(43b) krta-svayam-kptanam karmanam. kalpa-satair api vipra-
naso bhavati phala-danam prati. evam a-krtAn-abhyagama-
krta-vipranasam buddha-vacanaiii paridipitaiix bodhisattvo
yathabhutam jnatva karma-svakata-jnana-bala-gotram kra=
meria visodhayati vivardhayati ca.
tatra katham bodhisattvah srutam paryesate. iha bo-
dhisattvah tlvram gauravam upasthapya su-bhasite su-lapite
dharmam paryesate. evain-rupam casya samasena su-bhasita-
gauravam pratyupasthitaip. bhavati. yad asau bodhisattva
eka-su-bhasita-sravana-hetor api taptam jvalitam apy ayo-
u °hanam K. Lacuna 0. The last of five great divisions in yogaca-
rabhumi. (2---- stban &-sthan a-phala C. sthanS-sthana-bala K.
gnas dan gnas-ma-yin-pa ses-pahistobs-kyis. (3. .. .3) parena C.
104 B o d h isa t t v a b h u m i
maylni bhumim parena (3pramodyen,adare^aS) pravised yady
anyatha su-bhasita-sravanaip. na labheta. prag eva prabhu-
tasya su-bhasitasyarthe. yac ca bodhisattvasya sve atma-
bhave samucchraye prema-gauravam prag ev&nyesu sarva-
kaya-pariskaresu bhojana-pan’adike^u. yac ca su-bha§ita-
sravane prema-gauravam. purvakaip. prema-gauravaip. pasci-
mam prema-gauravam upanidhaya satatamim api kalaip.
nopaiti sahasratamlm api samkhyam api (1kalam api1} garia-
nam apy upanisadam api nopaiti. [Tib. 56b] sa tatha su-
bhasite gaurava-jatah su-bhasitam srnvam na khinnas ca
bhavaty a-trptas ca. sraddhas ca bhavati prasada-bahulas c’
ardra-samtanah rj uka-drstih. sa guna-kamataya dharma-
kamataya dharma-bhanakam upasamkramati noparambM*
bhiprayena sa-gauravataya na m a n a -s ta m b h ena kiipkusala-
gavesanataya na atmodbhavanarthaip. atmanani ca params
ca kusala-mule samniyojayisyamlti na labha-sat-kara-hetob.
sa evam upasamkramana-sampannah a-saipklistas ca
dharmam srnoty a-*viksiptas ca.
katham a-samklistab srnoti. stambha-samklesa-vigato
’vamanyana-saniklesa-vigatah laya-samklesa-vigatas ca.
tatra sacjbhir akaraih staipbha-samklesa-vigato bhavati.
caturbhir akarair avamanyana-samklesa-vigato bhavati. eke**
ns akarena laya-samklesa-vigato bhavati. kalena srnoti satkp*
tya susru^amano na asuyann anuvidhlyamanab an-uparaip*
bha-preksi. ebhih sadbhir akaraib stambha-samklesa-vigatab.
(44a) dharme gauravam upasthapya dharma-bhanake
pudgale gauravam upasthapya dharmam a-paribhavarpi dha-
(1__ l> Sic OK. Om, Tib. Oh. has read : °yan na tu v°
B o d h isa t t v a b h u m i 105
rma-bhaiiakaip. pudgalam a-paribhavan. ebhis caturbhih
akarair avamanyana-saipklesa-vigatah sj*noti.
atmanam a-paribhavani srnoti. anenaiken, akare^a laya-
samklesa-yigatah srnoti. evaqa hi bodhisattyah a-saipkli§to
dharmani srnoti.
tatra kathani [Tib. 57aJ bodhisattyah a-yik§ipto dharmam
srrioti. parpcabhir akaraih. ajna-citta ek&gra-cittah avahita-
srotrah samavarj ita-manasah sarva-cetasa samanvahytya
dharmaip srnoti. evam hi bodhisattyah srutaip paryesate.
bodhisattyah kim parye$ate. buddha-vacanaip tad-
bodhisattyah paryesate samyag dharm&nudharma-pratipattya
sampadan&rthaip pare§aip ca yistare^a saippra kasandrtham.
hetu-yidyam bodhisattyah paryesate tasyaiva sastrasya dur-
bhasita-dur-lapitatayah yatha- bhuta-parijnan&rthaip para-
vada-nigrahartharp c&-prasannanam asmiip cchasane prasa*
daya prasannanaip. ca bhtiyo-bhayaya. sabda-yidyaip bodhi*
sattvah paryesate saipskrta-lapitadhimuktanam atmani saip=
pratyayotpadan&rthaipu s-nirukta-pada-vyaipj ana-nirQpana*
taya ekasya cdrthasya nana-prakara-nirukty-anuvyavaharA*
nupraves&rthaip. cikitsa-sastraip bodhisattvah paryesate satt*
vanaip nana-prakara-vyadhi-vyupasamandrthaip -maha-jana-
kayasya c&nugrah&rthaip. laukikani silpa-karma-sthanani
bodhisattyah paryesate alpa-kycchre$a blioga-saipharaiTL&=
rthaip^sattyanaip arthaya sattvanam bahu-mandtpadan&rthaip
silpa-jfiana-saipyibhagena c&nugraha-saipgraMrthaip. sarva*
rii caitani pamca vidya-sthanani bodhisattyah paryesate an-
uttaraya samyak-sambodher [Tib. 57°] maha-j Mna-saipbhara-
106 B o d h isa t t v a b h u m i
paripuranartham. na hi sarvatraivam a-siksamanah kra-
mena sarva-j na-jnanam an-avaranam pratilabhate. yat tavad
bodhisattvah paryesate yatha ca paryesate yad-artham ca
paryesate. tan nirdistam.
tatra kim bodhisattvah paresam desayati. katharpL ca
desayati. kim-artha-hetor desayati. tatra yad eva paryesate.
tad eva desayati. yad-artham paryesate. tad-artham eva
paresam desayati. dvabhyam. punar akarabhyaip. desayati.
anulomain ca kathani kathayati (44b) parisuddhaip. ca. tatra
katharn anulomain katham kathayati. anurupenerya-pathena
sthitaya desayati nd-prati-rupena. na uccatarake asane nisai^
naya-glanaya nodgunthika-krtaya na purato gacchate vista-
reija yathastitram veditavyaip.. tat kasya hetoh. dharma-
guravo hi buddha1}-bodhisattvah. dharme hi satkriyamane
paresam adhim&traip. dharma-gauravam utpadyate. sravane
c’ adara-jata bhavaniti. navajna-jatah. sarvesain ca desa
yati. nir-amtaram sarvam ca desayati. dharma-matsaryam
a-kurvan n’ acarya-must/im dharmesu karoti. yathakramani
pada-vyanijanam uddisati. yatha-kramoddistam ca pada-
(2vyaiiijanani yathakramam evarthato2) vibhajati. arthopa^
samhitaip. ca dharmam arthaip. c6ddisati. nan-arthopasam-
hitam. samdarsayitavyain samdarsayati samadapayitavyani
samadapayati samuttej ayitavyam samuttejayati samprahar-
sayitavyain sampraharsayati. pratyaksanuman’apt’agama-
yuktam ca kathairi karoti. na-pramana-yuktam. [Tib- 58a]
su-gati-gamananukulam api. a-vyakulam api. su-pravesam
na gahanam. catur-arya-satya-samprayuktam api ca. sar-
i) Om. c. <2__ 2> °ianam ev&rth° C.
B o d h isa t t v a b h u m i 107
vasairL ca par^adarn ya parsad ya katha yatha ’rhati. tam
tatha ’syai kathani karoti. ebhis tavat pamca-dasabhir
akarair bodhisattvanani sattvesv anuloma sarva-pararthesu
katha veditavya.
punas ca bodhisattvah apakarisu sattvesu maitra-citta*
tam upasthapya katham karoti. dus-carita-carisu sattvesu
hita-cittatam upasthapya kathani karoti.10sukhita2)-duhkhitesu
sattvesu pramattesu dlnesu hita-sukhanukampa-cittatam
upasthapya kathain karoti. na cersya-paryavasthanam
adhipatini krtva atmanam utkarsayati. na param pamsa-
yati. nir-ami^ena ca cittena-pratikamksamano labha-sat-kara-
slokam pare§am dharmaiii desayati.
ebhib paipcabhir akarair bodhisattvah parisuddham
katham kathayati. ta ete samasato vimsatir akara bhavamti.
kalena satkrty&nupurvam anusanidhih anusahitam harsayata
rocayata to§ayata utsahayata an-avasadayata yukta sahita a-
vyavaklrn’anudharmikl yathaparsat maitra-cittena hita-
cittenanukampa-(45a) cittend-nisritena labha-sat-kara-sloke
atmanam an-utkarsayata params ca-pamsayata. evam hi
bodhisattvah paresani dharmam desayati.
tatra katamo bodhisattvasya dhar manudharma-pratipafc
tit- samasatah paipca-vidha veditavya. tesam eva yatha-
paryesitanam yathodgrhitanam dharmanam kayena [Tib. 58b]
vaca manasa ’nuvartana samyak-cintana bhavana ca.
ye?am dharmanam Bhagavata kayena vaca manasa kriya
nisiddha yesain cabhyanujnata kayena vaca manasa kriya.
tasya kaya-van-manas-karmanah tatbaiva parivarjanam pra-
i) kathayati K. *) simply Su- C.
108 B o d h isa t t v a b h u m i
tini^evanena13 samudanayanaip.2) kayena vaca manasa
canuvartana dharm&nudbarma-pratipattir ity ucyate.
tatra samyak-cintana bodhisattvasya katama. iha bodhi*
sattvah ekakl raho-gato yatha-srutaip dharmam cintayitu-
kamah tulayitu-kamah upaparlk?itu-kamab adita evA-cim*
tyani sthanani vivarjya taips cintayitum arabhate pratatarp
ca cintayati. satatya-satkrtya-prayogena na slathaip. kiipcic
ca bodhisattvas cinta-prayuktab yuktya vicarayaty anupra*
visati. kiipcid adhimucyata eva. artha-pratisaranas ca
bhavati cintayan. na vyaipjana-pratisaranab• (3kalapadesa-
maha,padesams3) ca yathabhtitaip prajanati. adi-pravesena
ca cintaip. pravisati. pravistas ca punab-punar-manasikaratat
saratam upanayati. a-cimtyam varjayaip bodhisattvafr sam*
moharp citta-vik?epaip nddhigacchati. pratatana satatya-
satkrtya-prayuktah cintayann a-vijnata-purvam c&rthaip
vijanati labhate vijflataip ca. pratilabdham arthaip na Vina35
sayati na sampramo^ayati. yuktya punafr kimcit pravicin*
van pravisayan vicarayan na para-pratyayo bhavati. tesu yu*
kti-parlk$ite$u dharme^u kimcit punar adhimucyamano ye§v
asya dharme§u4) gaipbhlre§u buddhir na gahate. tathagata-
[Tib. 59*] gocara ete dharma n&smad-buddhi-gocara ity evam
a-pratiksipaips tan dbarman atmanam a-k§ataip cdn-upaha*
taip ca pariharaty an-avadyaip. arthaip pratisaraip bodhisattvo
na vyaipjanain buddhanaip bhagavataip sarva-saipdhaya-
vacanany anupravisati. (45b) kal&padesa-maha’padesa-kusalo
i) °ti§eva9 & K. °ni§edhe£a 0. so-sor bsten-dn. *) samuddfina*
yanata ca K. <3. .. .s> So here& below ult., 9^ CK. nag-po bstan-
pa daA. chen-po bstan-pa-rnams. ? kfil6pade6a-mah6p° «) Om. 0.
B o d h isa t t v a b h u m i 109
bodhisattvah tattvarthan na vicalayitum na vikaippayituip.
kenacit kathaiiicic chakyate. aditas cintam anupravisam
bodhisattvah a-pratilabdha-purvain k^aqitiip pratilabhate.
tam eva ca punah su-pratilabdham ksaiiitim saratam upa=
nayan bodhisattvah (1bhavanayam anupravisati.1} ebhir
astabhir akarair bodhisattvah cinta-saingrhitaip dharma^
nudharma-pratipattim pratipanno bhavati.
bhavana katama. sa samasatas catur-vidha veditavya.
samatho vipasyana samatha-vipasyana’bhyasah samatha-
vipasyana’bhiratis ca.
tatra samathah katamah- yatha ’pi tad bodhisattvo
’sfakarayas cintayah su-samattatvan nir-abhilapye vastu-
matre artha-matre alambane cittam upanibadhya sarva-pra
pamcdpagatena sarva-citta-pariplavapagatena samjna-mana-
sikarena sarv’alambanany adhimucyaraanah adbyatmaiii
samadhi-nimittesu cittam sthapayaty avasthapayati vistarena
yavad ekdtlkaroti samadhatte. ayam ucyate samathah.
vipasyana katama. tenaiva punah samatha-paribhavitena
manaskarena ya tesam eva yatha-cintitanain dharmanam
nimitta-manasikriya vicayah pravicayo dharma-pravicayah
vistarena yavat pan(Jityam prajna-carah. [Tib. 59bJ iyam
ucyate vipasyana.
samatha-vipasyana’bhyasah katama^. yah samathe vipa-
syanayaipi ca satatya-prayogah satkrtya-prayogas ca.
samatha-vipasyana’bhiratih katama. te§v eva samatha-
vipasyana-nimitteipu yac cittasya-calanaip. sva-rasenaiva-
n-abhisamskara-vahita-sthanam saingraho ’visarana. iyam
(l. .. .1> °vanaya 'nupr® C.
110 B o d h isa t t v a b h u m i
ucyate samatha-vipasyana’bhiratih.
tatra bodhisattvo yatha-yatha samatha-vipasyana’bhya*
sam karofci. tatha-tatha samatha-vipasyana’bhiratib sarjiti-
sthate. yatha-yatha samatha-vipasyana’bbiratih samtisthate.
tatha-tatha samatho vipasyana ca parisudhyati. atah yatha-
yatha samatho visudhyati. tatha-tatha kaya-prasrabdhih (1citta-
prasrabdhih1} prthu-vrddhi-vaipulyatam gacchati. yatha-
yatha vipasyana visudhyati. tatha-tatha jnana-darsanam pr-
thu-vrddhi-vaipulyataip. (46a) gacchati. etavac ca bhavanaya
karanlyam. yad ut’ asraya-gatam dausthulyam apanetavyaip.
sarvatra ca jneye jnana-darsanam visodhayitavyam. tac caitat
sarvam bhavana-karmanaya (2catur-akaraya bhavanaya2) bo=
dhisattvasya saiixpadyate.
avavadah katamati. samasato ’sta-vidho veditavyafc.
yatha ’pi tad bodhisattvah samadhi-samnisrayena samvasa-
nvayad va yesam avavaditu-kamo bhavati. yo va punar
anyo bodhisattvo ’smai avavadati tathagato va. sa adita
eva cittam paryesate janati. cittam paryesya indriyaip.
paryesate janati. indriyam paryesy’ asyain paryesate janati.
asayani paryesya anusayam paryesate janati.3) anusayaip.
paryesya yathayogarp. yatha’rham eva vicitresv avatara-
mukhesv avatarayati. yadi va a-subhaya [Tib. 60a] yadi
va maitrya yadi va idam-pratyayata-pratltya-samutpadena
yadi va dhatu-prabhedena yadi va an&pana-smrtya yatha*
yogam yatha’rhaip. avatara-mukhesv avatarya sasvatamta-
sad-graha-pratipaksena madhyamani pratipadami desayati.
Om. 0. tulayitu-kamah (!) C. ®> Om. C.
B o DHISATTVABHU xMI 111
ucchedamt&-sad-graha-pratipaksena madhyamam pratipadam
desayati. a-krte ca krtabhimanam tyajayati. a-prapte a-
sprsite1* a-saksat-krte saksat-krtabhimanam tyaj ayati.
so ’yam asta-vidho ’vavadah punah samasatah tribhih
sthanaih samgrhlto veditavyah. trlni sthanani katamani.
a-sthitasya cittasy’ adito ’vasthitaye samyag-alambanopani*
bandhah- sthita-cittasya ca svartha-praptaye samyag-upaya-
marga-desana. a-nisthita2)-sva-karyasya c&ntara’dhisthana3*-
pantyagah. tatra cittendriy’asayanusaya-j nanena yatha-
yogam avatara-mukhavataranataya ca citta-sthitaye samyag-
alambandpanibaudho veditavyah. tatra sasvatocchedamta-
sad-graha-pratipaksena madhyamaya pratipada sthita-cittasya
svartha-praptaye samyag-upaya-marga-desana (46b) veditavya.
tatra-krto yavad a-saksat-krte saksat-krtabhimana-tyajanataya
a-nisthita-sva-karyasyantara’dhisthana-parityayo veditavyah.
evam ebhis tribhih sthanair asta-vidho ’vavadah samgrhlto
veditavyah.
evam4) evavavadam parato va labhamano bodhisattvah
paresaip. va ’nuprayacchann astanam balanam gotram kra*
mena visodhayati vivardhayati dhyana-vimoksa- [Tib. 60bJ
samadhi-samapatti-j iiana5) -balasy §ndriya-parapara - jfiana-ba*
lasya nana’dhimukti-j nana-balasya nana-dhatu-j nana-balasya
sarvatra-gaminl-pratipaj -jnana-balasya purve-nivasanusmrti-
j nana-balasya cy uty-upapa tti-j flana-balasy ’ asrava-ksaya-
jnana-balasya ca.
tatr&nusasanam katamat. tat pamca-vidham veditavyam.
i) So 0. ’sparSite K. correctly must be a-sprste. > adhistho
2
C. 3) °ravisfch° C. 4) etam K. de-ltar. Om. C.
112 B o d h isa t t v a b h u m i
s&vadya-samudac&ra-prati$edhana an-avadya-samudacftr^
bhyanujffa pratisiddhabhyanuj natesu dharmesu skhalita-sa-
macarasya codana punah-punar a-nadara-jatasya skhalitasy^U
vasadanaya!) smrti-karan&nupradanam a-kaluse^d-viparina*
tena snigdheIl, asayena. samyak-pratipannasya ca pratisi-
ddhabhyanuj natesu dharmesu bhuta-guna-priy’akhyanataya
samharsanata. itidain samasatah pamc’akaram bodhisatt-
vanam anusasanam veditavyam. yad uta pratisedho ’bhya-
nujna codana Vasadana saipharsai^a ca.
tatrdpaya-samgrhltaip bodhisattvanaip. kaya-van-manas-
karma katamat. samasato bodhisattvanam catvari saipgraha-
vasttiny upaya ity ucyaipte. yathoktaip. Bbagavata. catuli-
saipgraha-vastu-saipgrhItendpayena samanvagato bodhisattvo
bodhisattya ity ucyata iti. kena punah karanena catvari
samgraha-vastuny upaya ity ucyante. samasatas catur-vidha
apayab sattvanam. vinayaya samgrahaya. nasty ata uttari
n&sty ato bhuyah. tad-yatha ’nugrahako grahakah avataras
(47a) cdnuvartakas ca. [Tib 61a] tatra danam. bodhisattva*
sydnugrahaka upayal?. tatha hi citron’ ami$a-danen&nugra=
hyamanah. sattvah srotavyaip. kartavyam vacanaip. manyaipte.
tad-anantaram bodhisattvati priya-vaditaya tatra-tatra sam-
mudhanam tat-sammoMses&panayaya yuktim grahayati
saiiidarsayati. evam asya priya-vadita grahaka upayo bhavati.
tatha ca yuktya grahitarp saipdarsitaip. sattvarp. a-kusalat
sthanad vyutthapya kusale sthane samadapayati vinayati
nivesayati pratisthapayati. sa ’sy&rtha-carya bhavaty avata-
raka upayah. evaip. ca bodhisattya^ tan sattvan avatarya
1} skhalanab av° 0. skhalatafy av° K. tikhrul-pa-Ja....
B o d h isa t t v a b h u m i 113
tat-sabhaga-vrtta-sam&carenanuvartate yenasya na bhavamti
vineya vaktarah. tvam na tavad atmana 11a sraddha-sam=
pannah slla-sampannas tyaga-sampannah prajna-sampannat
kasmad bhavan paran atra samadapayati. tena ca codayati
smarayatiti. tasmat samanarthata bodhisattvasya caturtho
’nuvartakah upayo veditavyah.
ity ebhis caturbhir upayair yat parigrhltam samastair
vyastair va bodhisattvasya kaya-karma vak-karma manas-
karma. tad upaya-parigrhltam ity ucyate sattvanaip. samyak-
samgrahaya vinayaya paripacanaya.
3nft’nuy° K.
250 B o d h isa t t v a b h u m i
[Tib. 133a] uddanaiii.
hrl-dhj’ty-akhedata caiva sfistra-lokajiiata tatha
samyak syat pratisaranagi tathaiva pratisaijividalj.
sanibharo bodhipaksyas ca samathas ca vipasyana
upaya-kusalatvam. ca dhara^I pra^idhanata.
samadhayas trayo jiieya dharmoddana-catustayam.
iti.
tatra katamad bodhisattvanaiii hrl-vyapatrapyani. tat
samasato dvividhaip. veditavyam. svabhavatas c&dhistha*
i» natas ca. avadya-samudacare atmana evapratirupatam
viditva bodhisattvasya lajja hrlh tatraiva paresaip. bhaya-
gauraval lajja vyapatrapyaiii. sa punar lajja bodhisa=
ttvasya prakrtyaiva tlvra bhavati. prag evabhyasta. evairi
svabhavato bodhisattvasya hrl-vyapatrapyam. veditavyaip.
ir> adhisthanam punali samasatah caturvidhaiji. bodhi?
sattva-karanlyasy&nanusthane1’ ya lajja. idaiji prathamam
adhisthanam.2; tatha bodhisattvakaranTyasyanusthane^ ya
lajja. idam dvitTyam adhisthanaiji.4* tatha bodhisattvasy*
Atmanah praticchanna-papatayaiii ya lajja. idain trtlyam
jo adhisthanam. tatha bodhisattvasya sva-kaukrtye samut-
panne sa-pratisara$e anusamgike ya lajja. idaip caturtham
adhisthanam. evam adhisthanato veditavyain.
tatra katomA bodhisattvasya dhrti-bal’adhanata, »sa
'pi dvividha drastavya. svabhavatas cadhis^hanatas ca.
klista-citta-saniniyacchanata klesa-vasananuyayita dulikha=
dhivasana-sllata vieitra-prabhutodriktair’^ api bhaya-bhaira-
l) °syanusth° C 2) °thamanusth° C. :]) °satv&kar° C.
*> a»usth° (!) K r" drkt° C.
B o d h ip a k s y a - pa t a l a 251
vair amukhaih samyak-prayogavikairipanata prakrti-sattva-
yogftt [Tib. 133b] pratisaipkhyanad va dhlrata. itiyaip.
dhrti-bal’adhanata svabhavato veditavya.
asyab khalu bodhisattvanani dhfti-bal’fldhftnatayftfr
samflsatal.i paQicavidham adhisthanaip veditavyaip. vicitrafr
saipsara-duhkhopanipato vicitra vineya-krta vipratipattih.
dlrghakalikab (98a) sattvanam arthe sanisardbhyupagamah.
paravadibhir akalandnuyogo mahatyarjil) ca parsadi dhar=
ma-desana. sarva-bodhisattva-sik§apadabhyupagamaIi' u*
dara-gambhlra-dharma-sravanam ca panicamam adhistha=
naiii veditavyain.
tatra pamcabhih karanair aparikhinna-manasata bo=
dhisattvanaip sarva-samyak-prayogesu veditavya. iha bo*
dhisattvali prakrtya balavani bhavati yena na parikhidyate.
punab saivakhinna-manasata anena punab-punar-abhyasta
bhavati yena na parikhidyate. punar upaya-parig rhltena
viry’arambhena prayukto bhavati yena pauivaparyejja^
visesaiji samanupasyan na parikhidyate. tlvrena ca pra=
j na-pratisamkhyana-balena samanvagato bhavati yena na
parikhidyate. tlvraip. casya bodhisattvasya sattvesu karu^
riya-cittam anukaqipa-cittaip satata-samitam pratyupasthis
tam bhavati yena na parikhidyate.
tatra katama bodhisattvasya sastra-jilata. iha bodhisa-
ttvona panaca-vidya-sthanany arabhya nama-kava-pada-kaya-
vyaijijana-kaya-pratisaqiyukto dharmah paratah sudgrhito4)
bhavati. vacasa car,) su-paricitah. tasyaiva ca dharmasya=
°gdpasarapattya C. °ksa’bhy° K. slab-pahi gsi__ blafts-te.
pu rvaparyesana C. 4) sug° C. r" Om. C.
252 B o d h isa t t v a b h u m i
rthab parato vft su-sruto bhavati. avayaqi va au-vicintito
bhavati 6v-abhyQhitali. evam api ca dharma-jfien&rtha-
jfiena bodhisattvena [Tib. 134a] tasyaiva ca° dharmasy&*
rthasyfivismaraijftya prayogo na nirakrto bhavaty anyasya
cabhinavabhinavasyottarottarasya8' dharmar tha-vise§asya
jflanaya. sruta-einta-nistha-gaten&pi cinena kaldqitara-
kjtal? paripdkab prasadah tasmin dharme c&rthe ca prati*
labdho bhavati. ebhir flkarair bodhisattvasy&pramana
paripurna aviparlta ca sastrajfiata veditavya.
tatra katama bodhisattvasya loka-jfiata. iha bodhisa*
ttvah sattva-lokam arabhyaivaqi yathabh&taqi prajanati.
kfcchraqi bat&yaqi loka apanno3’ yad uta jayate ’pi4)
jlryate5’ ’pia) mriyate ’pi cyavate ’py upapadyate ’py atha
ca punar ami sattvalj jara-maranasyottari nihsaraijaqi
yathabhQtarp na prajanaqititi. punalj sattva-lokasyaiva
ka^ayotsada-kalataip ca yathabhataqi prajanati. ni§ka$ay&'
nutsada-kasaya-kalataqi ca yad uta paqica ka^ayan arabhya
ayug-ka§ayaqi sattva-kasayaqi klesa-ka§ayaqi df§ti-ka?ayaqi
kalpa-ka§ayaqi. tad-yatha etarhy alpaqa jlvitaqi manu?ya=
(98b)ijaqi. yas ciraqi jlvati. sa varga-sataqi. tad-yathai=
tarhi sattva yadbhtiyasa a-matfjsa a-pitpjfia asramaijya
abrahmanya na kula-jye§th&pacayaka na artha-7,kara na
krtya-karab na iha-loke na para-loke avadye bhaya-darsinah
na danani dadati na puijyani kurvaqiti na upavasam
upavasaqiti na sllaqi samadaya vartaqite. tad-yathaitarhi
l> Om. C. -> c&bhinavasy6ttar6ttarasya C, c&bhinavaayfibhina*
vdttarasya K. sar-pa sar-pa-dag goft-nas goA-du. 3> utp° C. §ugs-pa.
4> Om. C. r,> *ty 0. 0) api C. 7> punya O. don.
B o d h ip a e ?y a - p a t a l a 253
yadbhuyasa adharma-rfigas ca vi§ama-[Tib. 134b]lobha§
ca sastr’adana-dand’adana-kalaha-bhai^ana-vigraha-vivada-
sathya-vamcana^-nikrti-mrsa-vada-mithya-dharma-samgrhli
tali anekavidhah papaka akusala dharmat prajnayaipte.
tad-yathaitarhi sad-dharma-pralopaya sad-dharmantardha=
naya sad-dharma-pratirupakani prabhatani pradurbhtitani
mithya-dharmdrtha-sarptlrana2)-ptirvikani.3) tad-yathaitarhi
durbhiks&mtara-kalpa-samasannani. pracurani durbhiksa^
riy upalabhyaqate. rogamtara-kalpa-samasannas ca.
rogah pracura upalabhyamte. sastrdrjitara-kalpa-samasan=
nas ca. pracurah sastrakah pranatipata upalabhyamte.
na tu tatha4) purvam aslt. evaip. hi bodhisattvati sattva-
lokam arabhya lokajno bhavati. punar bodhisattvo bha=
jana-lokasya samvarta-vivartaip. yatha-bhutam prajanati
yatha bhajana-lokah sanivartate vivartate ca. punar bo=
dhisattvah lokaip ca loka-samudayaip. ca loka-nirodham ca
loka-samudaya-gaminlm ca pratipadam loka-nirodha-gami*
nlni ca pratipadaip lokasy’ asvadam adlnavam ca nifcsaranani
ca yatha-bhutarri prajanati. punar bodhisattvah caksur
yavan mano ’rupinas ca skandhams caturmahabhautikani
ca puru§asya samucchrayam etavan manu§yatvam ity
ucyate. tatra ya samjfia atma va sattvo veti samjfia-
matram evaitat. tatra ya pratijfia ahana caksu§a rupa^i
pasyami yavan manasa dharman vijanamiti pratijsa-ma=
tram etat. tatra yo vyavahara ity api sa ayusman evarp-
nama evam-jatlya evani-gotra [Tib. 135a] evam-aharah
evaip-sukha-dubkha-pratisarpvedx evaip-dlrgh’ayur evana-
u i|ic0 0. 2) °?a C. 3) °rvak° 0 . 4) Om. C. de-lta-bu.
254 B o d h isa t t v a b h u m i
cirasthitikah evam-ayuhparyarpta iti vyavahara-matram
evaitad iti yathabhutani prajanati. iti hi bodhisattvah1;
sattva2)-loka-pravrttim ca bhajanaJoka-pravrttim ca asfa*
kara-lokopaparlksa’rtham (3loka-param£rtham3) ca yatha
bhutani prajanati. tasmal lokajna ity ucyate. (99a) punar
bodhisattvah vrddhatarakarp. guna-prativisistatarakani drst^
va samyak saipbhasayaty4J utthay’ asanenopanirnantrayaty
abhivadana-vandana-pratyutthan&mjali-samlcl-karma pra*
vartayati. tulyana va punar vayasa gunais ca drs^va
samyag alapati sanilapati5; pratisaipmodati slaksnair ma*
dhurair vacana-pathaih. na canena saha-manam asrity*
atmanani paritulayati. hlnam va punar vayasa gunais ca
dpstva saktya gun’adhanam arabhya protsahayati. bhtitani
cdsya gu^aip. sv-alpam apy udbhavayati. bhutana ca
do§aiji praticchadayati. na vzvrrioti yenasya syan manku-
bhavah. na cainam avamanyate. Mpy arthikarn kenacid
dharm7ami§ena tana jnatva vimukho bhavati bhrkutlkrtah.
n&pi cainam skhalite Vahasati. ndpi vinipatitam pari*
bhavati. tatha sarvesam eva hma-tulya-visistanam sattva?
nani purv&bhilapfj ca bhavati ehi-svagata-vadl samyak*
pratisamakas ca samyag-dharm’amisabhyani yathasaktya
samgrahakas ca. napi sattvesu (7kutila-ganxbhIryo7) bhavati
[Tib. 135b] na garvitah kenacid ev6cchraya-vise§eria,
yath6pattaip. sattvani sarvdpakarariair api n4dhyupek§ate
1} vobhik§avah (!) MS. byan-chub-sems-dpah. 2) sarvaMS.sems-can.
(3----3) Om. MS. bjig-rten-gyi don dam-pa. 4> °bhajay° MS. kun*tu
smra-bar byed. 5> Om. MS. kun-tu smra-ba. 6> °1&§I MS- gsoft-por
smra-§i6. <7----7) gupila-g° MS. gya-gyus drod-mi-zin-pa-dan-ldan-pa
B o d h ip a k s y a - pa t a l a 255
glanarp. va svasthani va anulomikena ca kaya-vak-
karmana. (lyatha samstutaip. tathaiv&samstutaip. sarvam
mitram sakhas ca bhavati0 vigata-pratyarthikah. sarvesani
canatbanam apratisaranftnaip. sattvanani yathasaktya yatha*
balani carthakriyam karoti. na ca kenacit paryayejia
paresani duhkha-daurmanasyam upasaipharati kaccid esani
muhurtam apy asparsa-viharo bhavatv iti. etam eva
pratyayam krtva parihasann api paraih saha yukta-
parihaso bhavati nayukta-parihasa h. a-satya2 vacanani ca
na kathayaty api niratyayaih parama-visrambhopagatair
vayasyakaih. na ca ciraip paresaip. krudhyati. kruddho
’pi ca pare^arp. na marmani kirtayati. parais ca kayena
vaca v* ahatah san pratisanikhyaya dharmataip. va pratis
saraty atmanam eva va aparadhikaip. pasyati. (3citta-
sthiras3) ca bhavaty a-capalah. sthirah kaya-vaii-manah-
pracarah. caturdasa-mala-karmamtdpagatas ca bhavati.
sa(J-dig-bhaga-praticchannah. catuh-papamitra-vivarjitah.
catuh-kalyai^a-mitra-parigrhltah. etac ca yatha-sutra=
(99b)m4) eva sarvani veditavyaqpL. dr?t&-dharma-hit&rthani
va bhoga-pratisaniyuktarn arabhya utthana-saippan no
bhavati arak§a-sampannah sama-jlvl ca. laukike§u ($a
silpa-karma-sthanesu kausala-praptaji. asathas ca bhava*
C1----*) yatha sambhutani tathaiv&sambhtltaiji. sarva-mitra-sakhag ca
bhavati. MS. fcdris-pa-la ji-lta-ba b§in-du ma-fcdris-pa-la yan de kho-na
b§in-no. thams-cad kyan mdsa^-po dan hgrogs-par byed-de. 2> tshogs-
par mi-dbyun-ba. a-samyag. ? (3___s> cirasthitag MS. sems brtan-
sin. 4> See Dlgha-nikftya, No. 31 Sig&lov&da-suttanta, JcRf&IS^-h
m&M &c.
256 B o d h isa t t v a b h u m i
ty a may! va na para-vamcana-sllah. hrlinams ca bhavaty
avadya1 -samud&caresu. caritra-sampannas ca bhavati tad-
gurukas caritra-raksakalj. [Tib. 136a] niksiptasya visvS-
sena para-dravinasya2) na drogdha bhavati. upattasya
parata rnasya na visanmdayita bhavati. dayadasya ca
na parivarpcayita bhavati. ratnanx va ratna-saiyimatam
upadaya yavat (3karsapane ’pi sammudhanam3) na vipralam=
bhayita bhavati vipralobhyainam. tatha laukiklsu vyava-
hara-nltisu lokanugraha-karisu pafcur bhavati. tesu ca
tesv artha-karamyesu4> parair ayacitah san sahaylbhavam.
gacchati na vikampate n&nyen&nyam pratisarati. su-sana-
prayukta-karmaijitas ca bhavati na ku -prayukta-karm&rptah.
raj yam va punah karayaip. dharmena karayati nadharmeiia.
na ca daiida-rucir bhavati. dauljsllyac ca maha-jana-
kayarii vyavartayitva5) sllesu samadapayati. tatha aryair
astabhir vyavaharaih samanvagato bhavati. drste dr§ta-
vaditaya. srute mate vijnate vijiiata-vaditaya. adrsfe
’drs^a-vaditaya. ’srute ’mate Vijnate avijriata-vaditaya.
ity ebhir evanabhaglyair dharmaih samanvagato bodhi=
sattvah yatha loke vijnatavyo yatha loke vartitavyam tat
sarvana yatha-bhutam prajanati. tasmal lokajna ity
ucyate.
tatra kathani bodhisattvah catursu pratisarane^u pra=
yujyate. iha bodhisattvah arthdrthl parato dharmani
sr^oti na vyamj andbhisamskararthl. sah artharthl dhar=
mam sr$ vaip. na vyamjanarthl prakptaya ’pi vaca dharmain
l) anav° C. 2) dravyavinasya C. 3) °nam api sammu^lham C.
4) °ne§u C. bya-ba. 5) vyftvarta C.
B o d h jp a k sy a - pa t a l a 257
desyamanam artha-pratisarano bodhisattvah satkrtya srijoti.
punar bodhisattvah kalapadesam ca1} mahapadesam ca
yatha-bhutaiii prajanati. prajanan yukti-pratisarano blia^
vati. [Tib. 136b] na sthavirenabhijnatena2) va pudgalena
tathagatena va samghena va (100a) ime dharma bhasita
iti pudgala-pratisarano bhavati. sa evam yukti-pratisa
rano na pudgala-pratisaranah tattvarthan na vicalati. a-
para-pratyayas ca bhavati dharmesu. punar bodhisattvah
tathagate nivista-sraddho nivista-prasada ekamtiko vacasy
abhiprasannah tathagata-nlt&rtham sutram pratisarati na
nevartham. nltartham stltrain (8pratisarann asaniharyo3)
bhavaty asmad dharma-vinayat. tatha hi nevarthasya 8U=
trasya nana-mukha-prakrtartha-vibhAgo ’niscitah samdeha-
karo bhavati. sacet punar bodhisattvah nltarthe ’pi sutre
’naikanitikah syad evam asau samharyah syad asmad
dharma-vinayat. punar bodhisattvah adhigama-jnane sa?
ra-darsl bhavati na sruta-cinta-dharm&rtha-vijnana-ma*
trake. sa yad bhavanamayena jnanena jfiatavyam na tac
chakyam sruta-cinta-vijfiana-matrakena vijnatum iti vi*
ditva parama-gaipbhlran api tathagata-bhasitam dharman
srutva 11a pratiksipati nApavadati.4> evarii hi bodhisattvah
catursu pratisaranesu prayujyate. evaip ca punah su-
prayukto bhavati. tatraisu catursu pratisaranesu sama=
satah caturnaip. pramanyam saniprakasitam.^ bhasitasyar-
thasya yukteh sastur bhavanamayasva cadhigama-jnanasya.
sat0 ms.
B o d h isa t t v a -gtjna - p a t a l a 289
duscarit,aseva’dhiv&sanat&1). tad-anyais ca bodhisattvaih
saha paritulan&bhimanata dharma-viparyaMbhimanata ca.
paqic&me bodhieattvasya dharmft vises-sabhaglya vedita*
vyftlj. te punar e?ftm eva paipcanam kpgija-pak^yaijam dhar*
manarp yathakramarn viparyayepa veditavyftb. s
parpc&ne bodhisattvanaip guija-pratirtlpaka bodhisatt=
va-do?a veditavyab- katame paipca. raudra-duljsJlesu satt*
ve§u tato nidanam apakara-kriya. kuhakasyeryapatha-saqa=
patti-kalpana. lok’ayatair mantrais tlrthika-sastra-pratisarp*
yuktair2) j fiatra-pratilanibhab paijdita-sarpkhya-gamanata ca. io
savadyasya ca dan’adikasya kusalasyMhyacarab. sad-dhar*
ma-pratirQpakariam ca rocana-desana-vyavasthapana.
pamceme bodhisattvasya [Tib. 152a] bhuta bodhisattva-
guija veditavyal?. katame paqaca. raudra-du]jsile§u satt=
vesu vise?ena kftruiiya-cittata. prakjrtya ( l l l a) Iryapatha- w
saqipannata. tathagata-praiilten’ agam&dhigamena jfiatra-
pratilambhab pandita-saqikhya-gamanata ca. anavadyasya
dan’adikaeya kusala-gatasya kriya. sad-dharmasya ca pra*
kasana sad-dharma-pratirQpakaijaxji ca pratik?epapata.
dasasu stbanegu samasato bodhisattva vineyarp3) sattvan 20
samyag eva vinayaqiti. katamegu dasasu. duscarita-viveke.
(4kama~viveke4). apatty-anadhyacara-vyutthane. indriyaire)
gupta-dvaratayaip. saqiprajftnan vihftritftyftip. saipsarga-
viveke. praviviktasyasad-vitarka-viveke. avaraija6)-viveke.
kle§a-paryavasthana-viveke. klesa-pakga-dau^thulya-viveke !6
ca.
» "tay&MS. *> pras° MS. *> °ytaftip MS. <«....<> Om. MS.
fedod-pa.-las dben-pa. *> Sic MS. °ya-? •> ftra MS. sgrib-pa.
290 B o d h isa t t v a b h u m i
uddanam.
vyakytir (1niyatau patol) hy avasya-<2£drt/am eva ca
satatya^-karanlyaip ca pradhanyam pasciraam bhavet.
sadbhir akaraih samasatab tathagata bodhisattvam anu^
ttarayain samyaksambodhau vyakurvaipti. katamaih sa<Js
bhih. gotra-stham anutpadita-c ittam*\ tathdtpaditaip
cittam. sammukhavasthitam. viparoks&vasthitam. pari*
mitain kalam iyata kalenanuttaram samyaksaipbodhim
abhisambhotsyata iti. aparimita6-kalaip vyakaroti na tu
kala-niyamam. karoti.
traya ime bodhisattvasya niyati4>-patah. katame trayah.
gotra-stha eva bodhisattvo niyati-patita ity ucvate. tat
kasya hetoh. bhavyo ’sau pratyayan asadya niyatam anus
ttaraip. samyaksaipbodhim abhisaipboddhum. [Tib. 152b]
punar ekatyo bodhisattvo niyatam cittam utpadayati a nuts
tarayam samyaksambodhau na puuas tasmat pratyudavartas
yati yavad anuttaraip samyaksaipbodhim abhisambudhyate.
punar bodhisattvo vasita-praptah sarvam sattvartha-caryam
vathecchati (5yath’ arabhate^ tathaivavamdhyam karoti. ta
ete trayo niyati-patita bhavamti. gotra-stha-niyati-p&tah
cittotpada-niyati-patah avamdhya-carya-niyati-patas ca. tatra
pascimam niyati-patam arabhya tathagatah niyati-patitam
bodhisattvam vyakurvAna vyakurvamti.
pamcemani sthanani bodhisattvasyavasya-karaniyani
<l. . . .l) °y&teh padau MS. nes-par sugs. (2. .. .2) Om. MS. kho-nar
bya-ba dan. rtag-par. :5> Om, MS. sems. 4> °ta MS. But cf. next following
line and lines 19 & 20. <r‘___ na tatharabhatai MS. ji-ltar brtson-pa.
u) amita MSS. dpag-tu mi-run-pa.
B o d h isa t t v a - g u n a - pa t a l a 291
bhavaipti yany akptva bodhisattvo ’bhavyo ’nuttaraip eas
myaksarpbodhim abhisaipboddhum. katamani pamca. pra=
thamas cittotpadak (,sa ttvesv anukam {lllb)paii6ttapta-
vlryah ,1} sarva-vidya-sthanesu yogyata akhedatas ca.
paipcemani bodhisattvasya sthanani satatya-karanlyani. *
katamani paipca. apramado bodhisattvasya satatya-kara=
nlyarp. anathesu sattvesu duhkhitesv apratigaranesu sana~
thya-kriya. tathagata-pGja. (2skhalita-parijna2). sarva-kriya-
cara-vihara-manasikaresu bodhi-citta-ptirvamgamata bodhi*
sattvasya paipcamaip satatya-karanlyam. 10
daseme dharma bodhisattvanam pradhana-sammata
yanH) bodhisattva agrato dharayamty agra-prajnaptisu ca
prajfiapayaipti. katame dasa. bodhisattva-(4^o^m<m sarva-
gotrariaip4) pradhanaip. prathamas cittotpadah sarva-
samyak-pranidhananam5) pradhanaip. [Tib. 153al vlryam is
ca prajna ca sarva-paramitanam pradhanaip. priyavadita
sarva-saipgraha-vastdnaip pradhanaip. tathagatah sarva-
sattvanaip pradhanaip. karuna apramananaip pradhanaip.
caturthaip dhyanaip sarva-dhyananaip pradhanaip. tras
yanain samadhlnam sunyata-samadhih pradhanam6) sarva- 20
samapattlnaip nirodha-samapattih pradhanam. sarvopa-
ya-kausalanaip visuddham upaya-kausalarp yathanirdistam
pradhanaip.
uddanam.
sems-can-rnams-la afiin-brtse-ba daft, brtson-hgrus hbar-ba
('2. ...-> hkhrul-pa yons-su £es-pa. S) °na MS. r4. . . .4) rigs ni
rigs thams-cad-kyi. 5> pradh° MS. Om. MS. gtso-bo yin-pa.
°na MS.
292 B o d h isa t t v a b h u m i
prajfiaptehJ) syad vyavasthanam. dharmanam e§ana
tatha.
yathabhilta-parij fianam. aprameya tathaiva ca.
desanaya phalaqa caiva. mahattvaip. yana-sanagra*
ha(t.
bodhisattva dasa jfieya. nama-prajSaptayas tatha.
catvartmani bodhisattvanam prajfiapti-vyavasthftnfin i
yani bodhisattva eva samyak prajilapayaqiti2) tathagata va.
na tv anyah kascid deva-bhQto va (3manusya-bhuto vaS) sra*
mana-brahmaija-bhuto vft anyatraitebhya eva srutva. kata*
mani catvftri. dharma-praj fiapti-vyavasthanaiji Batya-(<pra=
j fiapti-vyavasthanaip yukti*'-praj iiapti-vyavasthanaip yana-
prajfiapti-vyavasthanaqa ca.
tatra ya dvadasdmgasya sfltr’adikasya vaco-gatasyfi-
nupQrva-racanft amipGrva-vyavasth$.na-sam&yqgati. idam
ucyate dharma-prajfiapti-vyavasthAnaqi.
punar anekavidham avitatMrthena tavad ekam eva
satyaip. nadvitlyamasti. dvividhaqi satyam. sarpvjrti-satyaip
param&rtha-satyarp ca. trividharp satyaip. [Tib. 153b]lak$afla-
satyaip vftk-satyaip kriyft-satyaip ca. caturvidhaip du^ikha-
satyaip yftvan marga-satyaqi. paipcavidharp satyaip. hetu-
satyam phala-satyarp jfiana-satyaip jfieya-satyam agrya-sa*
tvam ca. ?advidhaip satyaip. satya-satyaip ( 112 *) mr?a-satyaip
parijfieyaip satyaip prahatavyam satyaip eak^atkartavyarp
satyaip bhavayitavyaip satyaip ca. saptavidham." asvada-
!> °pteMS. 2) ljdogs-SifL mam-par 1)jog-par mdaad-kyi= prajflapayaipti
vyavasthSpayaipti. SBIEISi?:, tBIEIti. Om. MS. mir gyur-pa
ljam. 3JA. <4. . ..4) This is transposed in the MS. Now restored
according to Tib. and both Gh. 5J °vidh4dham MS.
B o d h isa t t v a - g u n a - p a t a l a 293
satyam adlnava-satyaqi niljsarana-satyam dharmata-satyam
adhimukti-aatyam aryaijaip satyam anaryaijaip ca satyaqi.
astavidhaqa. saipskara-dubkhata-satyaip vipariflama-dub®
khatft-satyazp dubkha-duhkhata-satyaip pravrtti-satyarp nivr*
tti-satyaip sarpklesa-satyaip vyavadana-satyaip samyak-pra*
yoga-satyaip ca. navavidhaip. anitya-satyaip dubkha-satyaip
sGnyata-satyaip nairatmya-satyaip bhava-tpgna-satyaip vi*
bhava-tygija-satyaip tat-prahaij6paya-satyaip sdpadhisesa-
nirvana-satyaip nirupadhisega-nirvaija-satyaip ca. dasavi=
dharp satyaip. aupakramika-dubkha-satyaip bhoga-vaika=
lya-dutkha-satyaip. dhatu-vaigamya-dubkha-satyaip priya-vis
paririama-dubkha-satyarp dausthulya-dukkba-satyaip karma-
satyam klesa-satyaip tatha-sravaija^-yoniso-manaekara-sa*
tyarp samyag-drgti-satyaip samyag-djgti-pbala-satyaip ceti.
[Tib. 1641] idam ucyate bodhisattv&D&ip. satya-praj3apti-vya*
vasthanatp. prabhedasab punar etad apramar.iarp veditavyaip.
catasro yuktayo yukti-praj fiapti-vyavasthflnam. ity ucyate.
tasaip punab pravibhagab pflrvavad!) veditavyab-
trayaijaip yananam ekaikasya saptabhir akaraib pra*
jfiapti-vyavasthanam sravaka-yanasya pratyekabuddha-yana*
sya mabayanasya yana-prajfiapti-vyavasthflnam ity ucyate.
caturgv arya-satyegu yft prajfia. tasyfl eva ca prajfi&yft ya
asrayab alarpbanaip sahftyab karma sarpbbftrab tasya eva
ca prajfiayab yat phalam. ebhib saptabhir akaraih sra=
vaka-yana-praj flapti-vyavasthanaip sakalyena veditavyaip.
yatha sr&vaka-yaua-praj fiapti-vyavasthftnam evaip pratyeka=
buddha-yana-praj fiapti-vyavasthanaip. nirabhilftpyaip vastv
294 B o d h isa t t v a b h u m i
alambanlkjrtya sarvesu dharme§u ya tathata nirvikalpa-
samata niryata prajna. tasya eva ca prajfiaya ya asraya
alanibanaqi sahayah karma sambharati tasya eva ca pra*
jf&ya yat phalaqi. ity ebhih saptabhir akarair mahayana-
prajnapti-vyavasthanam veditavyam. atit&nagata-(,pratyut*
panne*w adhvasu ye kecid bodhisattvah1} samyak-prajnapti-
vyavasthanaqa krtavantah karisyamti kurvamti va pun ah
sarve te ebhis caturbhir vastubhih. nata uttari n&to bhuyafr.
catvarlmani bodhisattvanam sarvra-dharmanam yatha-
bhtita-parijnayai paryesana-vastuni. nama-paryesana vastu-
paryesana svabhava-prajnapt i-C2paryesa?ia mVesa2>-[Tib.
154bJ prajnapti-paryesana ca. esam ca vibhago veditavyafc
tad-yatha tattv&rtha-patale.n)
catvarlmani bodhisattvanam sarva-dharmanam yatha*
bhtlta-parij fianani. nama-paryesaria-gatam yathabhuta-
parijnanarp vastu-paryesana-gatam (4y rfhabhuta-parijnanam
svabhava-prajnapti-paryesana-gatavi yathabhuta-parijna*
nam4) visesa-prajfiapti-paryesana-gatam yathabhuta-parijilas
nam. esam api vibhagah purvavad veditavyas tad-yatha
tattv&rtha-patale.5)
pajqacSme aprameya bodhisattvanam sarva-kausala-
kriyayai sanivartamte. katame panica. sattva-dhatur apra-
meyah. loka-dhatur aprameyab- dharma-dhatur aprame*
<l .. .1} da-ltar byun-bahri dus-dag-na. byan-chub-sems-dpaft gan-yaA-
run-ba. (2___2> yo6s-su tshol-ba dan. bye-brag-tu. 3) p. 53* et seq.
<**__ 4) Om. MS. yaA-dag-pa ji-lta-ba bsin-du yotis-su 6es-pa da6. tio-
bo-fiid-du gdags-pa yons-su tsbol-bar gyur-pa yan-dag-pa ji-lta-ba-bsin-du
yoAs-su Ses-pa daft. 5) p. 5317 et seq.
B o d h isa t t v a - g u n a - pa t a l a 295
yah. viiieya1}-dhatur aprameyah. vinayopaya-dhatus c&=
prameyah. catuhsastih2j sattva-nikayah sattva-dhatus tad-
yatha manomayyam bhumau.3) samtana-bhedena punar
aprameyah. dasasu diksv aprameya aprameya-nama-loka-
dhatavah tad-yatha Saha4> namna loka-dhatuh yasya namna
Brahma Sahapatir ity ucyate. kusalakusal&vyakrta dhar*
mah prabheda-nayenaprameva veditavyah. syad ekavidho
vineyas sarva-sattva vineya iti krtva. syad dvividhah.0)
sakala-bandhano vikala-bandhanas ca. syat trividhah.
mrdv-indriyo madhyendriyas tlksi^endriyal.i6) catur*
vidhali. k^atriyo brahmano vaisyab sttdras ca. pamcavi*
dhah. raga-carito [Tib. 155a] dvesa-caritah moha-carito
mana-carito vitarka-caritas ca. sadvidfrati. grbl pravrajitah
aparipakvali paripakvo7> Vimuktas ca*} vimuktas ca. sap-
tavidhah. pratihato madhya-sthah vyamjita-jnah udghatita-
jnah tadatva-vineyah ayati-vineyah pratyaya-haryas ca vi*
neyo yadrsan pratyayan labhate tatha-tatha parinamati.
asfavidhah. astau parsadah ksatriya-parsadam adiiii kytva
yavad brahma-parsat. navavidhah. tathagata-vineyah sra=
vaka-pratyekabuddha-(113a)vineyah bodhisattva-vineyah
kpcchra-sadhyah akrcchra-nadhvah slaksi^a-sadhyah avasa?
dana-sadhyah dure vineyah amtike vineyah. dasavidhah.
lulrakah tairyagyonikah vamalaukikah kamavacaro divya-
manusyakah autarabhavikali rupi9> arupali samjni asam^
°nayo MS. bdul-bahii. & (^fJ£lS); but & ct following
passages. -> eitus° MS. •"* (^~12a6). 4> °ho
MS. 5) dvi(lh° MS. r” madhya and tik§na is transposed in
the MS. ap° MS. s’ ca MS. y) gzugs-can.
296 BoDHISATTVABHUMI
jflo {lnaivaminjnindmmjn% ca.1} ayaip. tavat prakara-bhe*
dena paipcapaipcasad akarab- aprama^as tu sarptana-
prabhedena veditavyab- tatra sattva-dbatuS)-vineya-dha*
tvofr kiqa nanakarariaip. sattva-dhatur avisegeija sarva-sattva
gotra-stha a-gotra-sthas ca. ye punar gotra-stha eva tasu-
tasv avasthasu vartarpte. sa vineya-dhatur ity ucyate.
vineydpayab punab pftrvavad yatha-nirdigto veditavyab- so
’pi c&prameyab prakara-bhedatab-
ta ete abhisamasya paqic&prameya bhavaqiti. tat kasya
hetob- iha bodhisattvo yeg&qi sattvanam arthe prayujyate.
sa [Tib. 165bJ prathamo ’prameyab- taqx punab sattvan
yatra-sthan upalabhate. ayaqi dvitlyo ’prameyab- tan
punab sattvaip tegu-tegu loka-dhatugu yair dharmaib sarp*
klisyamanaqii ca visudhyamanaips c6palabhate.s) sa tftlyo
’prameyab. tebhyas ca sattvebhyab yaqi sattvan bhavyaip
sakya-rQpan atyaipta-dubkba-vimokgaya pasyati. sa catur*
tho ’prameyab- yas cdpayas tegam eva sattvanaip vimok*
gaya. sa paqicamo ’prameyab- tasmad ete paqic&prameya
bodhisattvanaip sarva-kausala-kriyayai saqivartaipte.
paipcdme buddha- bodhisattvanarp sattvegu dharma-
deSanayab vipulab phal&nuiaipsab veditavyab- katame
parpca. tad-ekatyab sattva tasmiipn eva sad-dharme de*
syamane virajo vigata-malaqa dharmegu dharma-cakgur
utpadayaqati tad-ekatyab sattvah desyamana eva sad.
dharma asrava-kgayam anuprapnuvaipti. tad-ekatyab sa*
ttva anuttarayftqi samyaksaipbodhau cittam utpadayaqiti.
bdn-Se8-can yaA ma-yin. bdn-Ses-can ma-yin-pa yafi ma-yin-
pa-ste. *> “tur MS. *> "bhaipte MS.
B o d h isa t t v a - g u n a - p a t a l a 297
tad-ekatyafr sattv&b paramaqi bodhisattva-k^aqatiqa prati*
labham te sruta-matra eva tasmiqa sad-dharme. desitas ca
sad-dharmo buddhair bodhisattvais ca uddesa-svadhyaya-saip5
pratipatti-paraqiparya-yogena dharma-netryab cira-sthitika*
tftyai saqpvartate.9 itime paqaca desana(113b)yah vipulab
phaMnusaqisa veditavy&b-
sapt&mani mahattvani yair yuktaqa bodhisattv&naqa
yanaqi mahayanam ity ucyate. katam&ni sapta. dharma-
mahattvaqi tad-yatha dvadas&ipgad vaco-gatad [Tib. 156*]
bodhisattva-pitaka-vaipulyaip. citt6tpada-mahattvaqi tad-
yatha ekatyal? anuttarayaqi samyaksarpbodhau cittam ut«
padayati. adhimukti-mahattvaqa tad-yathaikatyah taemiqin
eva dharma-mahattve adhimukto bhavati. adhyasaya-
mahattvaqi tad-yathaikatyal? adhimukti-carya-bhQmiqa sax
matikramy&dhyasaya-§uddhi-bhQmim anupravisati. saqa*
bhara-mahattyaqi yasya puipya-saqabharasya ^jnanasam*
bharasyaS) samudftgamftd anuttaraqi samyaksaqibodhim abhi«
saqibudhyate. kala-mahattvaqi yena kftlena yais tribhi?
kalp&saqakhyeyair anuttaraqi samyaksaqibodhim abhisaqi*
budhyate. samudflgama-mahattvaqi saiv&nuttara samyak*
saqibodhib- yasy’ atmabhava-samudagamasydnyab atma=
bhava-samudfigamab samo n&sti. kutab punar uttari kuto
bhflyah- tatra yac ca dharma-mahattvaqi yac ca cittdtpada-
mahattvaqa yac cddhimukti-mahattvaqi yac c&dhyasaya-ma*
hattvaqi {iyac ca mmbhara-mahaUvarrfi yac ca kftla-maha*
ttvam. itimani 9051 mahattvani hetu-bhtltani samudagama-
]> thob-par tigyur-ro 2) °rtaipte MS. <*.., ,3> Om. MS. ye-
ses-kyi tshogs. <4... .4) Om. BIS. tshogs chen-po gaA yin-pa daft.
298 B o d h isa t t v a b h u m i
mahattvasya. tat punar ekarp samudagama-mahattvam pha*
la-sthanlyam esaip saruiaip veditavyaip.
astav ime dharmah sarvasya mahayanasya samgrahSya
sarpvartamte. bodhisattva-pitaka-desana. tasmimn eva ca
bodhisattva-pitake ya sarva-(1d/<arma-tattvartha-samprakdz
sana. tasmimn eva ca bodhisattva-pitake yal) buddha-bodhi*
sattva nain aciip tya-param6dara prabhava-samprakasana.
tasya ca yad yonisah-sravanam. yonisas-cinta-purvakam
adhyasayopagamanam. [Tib. 156b] adhyasayapagamana-
purvakas ca bhavan^kara-(*prayes'a/? hhdvan’dkdra2-pravesa-
ptirvika ca bhavana -phala-parinispattih. tasya eva bhavana-
phala-parinispatter atyaipta-nairy.i nikata. eva ip hi bodhisatts
vah3) siksamana anuttar&ip samyaksarpbodhim abhisambu*
dhyamte.
ke punas to b >dhisattvah. ya evaip siksamana armttas
raip samyaksaipbodhim abhisaipbudhyarpte. to samasato
dasavidha veditavyah. gotra-sthak avatirnah asuddh’asayafr
suddhVisavati aparipakvah paripakvah^ (114a)a-niyati-patitah
niyati-patitah eka-jati-pratibaddhah caramabhavikas ceti.
tatra gotra-stho bodhisattvah siksamanas cittam utpadayati.
so Vatlrna ity ucyate. sa eva punar avatlrro yavac chuds
dh’asaya-bhumim n&nupravisto bhavati tavad asuddh’asaya
ity ucyate. pravistas tu suddh’asayo bhavati. sa eva punah
suddh’asayo yavan nisthl-gamana-bhumim n&nupravisfo
(1----1} Om. MS.chos (thams-ead)-kyi de kho-nafci don bstan-pa (gan
yin-pa) dan. byan-chub-sems-dpahi sde-snod de-fiid-du........gan yin-pa.
(2. .. ,'2) Om. MS. hjug-pa dan. b?gom-paJii rnam-pas. 3) °satvah
MS. 4)yons-su smin-pa.
B o d h is a t t v a - g u n a - p a t a la 299
bhavati tavad aparipakva ity ucyate. pravistas tu paripa=
kvo bhavati. sa punar aparipakvo yavan niyata^-niyata-
cary i-bhumim nanupravisto bhavati tavad aniyata ity ucya?
te. pravistas tu niyato bhavati. sa punah paripakvo dvis
vidhah. eka -j ati -prati baddho yasya2) janmano ’nantaram 5
anuttaram samyaksaqibodhim abhisarpbhotsyate. carama*
bhavikas ca yas tasmimn eva janmani sthito ’nuttaram
samyaksarpbodhim abhisambudhyate. ta ete gotram upa5
daya yavad anuttarayab samyaksambodher dasa bodhisatt?
va nirdistab- ye bodhisattva-siksasu [Tib. 157a] siksamte. 10
tesain nata uttari siksv vidyate. yatra sikseran yatha
ca sikseran. na ca ebhyo yatha-nirdistebhyo bodhisattve?
bhya uttari bodhisattvo vidyate. yo bodhisattva-siksasu
sikseta.
tesam punab sarvesam eva bodhisattvanam abhedene* is
many evanibhaglyani gaunani namani veditavyani. tad-
yatha. bodhisattvo mahasattvab dhlman uttamadyutih
jinaputrab jin’adharab vijeta jin&mkurah vikranitah pa*
ram’aryab sarthavaho mahayasah krpalur mahapunyah
isvaro dharmikas c§ti. tesaqa pun«‘<r dasasu diksv anarxitd* 20
paryairitesu loka-dhatusv aparvantanani bodhisattvanam
aprameyah pratyatma-gatab samjna-praptayo veditavyah. ta*
tra ye b odhisattva bodhisattya sma iti pratijilayarii vartaijite.
na ca bodhisattva-siksasu samyak pratipadyamte- te bodhi*
sattva-pratirupaka veditavyah. no tu bhutah. bodhisattva 25
sma iti [ ratijnayam vartanite samyak ca ye bodhisattva-
°cchati OK.
356 B o d h isa t t v a b h u m i
bodhisattva-viharam. pratilabhate.
tatra dvau kalpasamkhyeyau veditavyau. yo ’pi maha-
kalpafr. so ’pi ratriipdivasa-mas&rdhamasa-ganana-yogena
kal&prameyatvad asanakhyeya ity ucyate ya ’pi tesam eva
maha-kalpanam gariana-yogena sarva-ganana-samatikranta
sanikhya. so ’py asarpkhyeyah. purvakei^a kalpasamkhye^
yena bodhir analpaih kalp&samkhyeyair adhigamyate. pa*
scimakena punah kalp&saipkhyeyena tribhir eva. nadhi=
kaih. yas tv adhimatr&dhimatrena vlry’arambhena prayuj*
yate. tatah1* kascid antara-kalpaip prabhtitatp vyavartayati.
kascid yavan maha-kalpam. na tv asaipkhyeya-vyavrttiti
kasyacid astiti veditavyam.
ebhis ca dvadasabhir bodhisattva-viharais tribhir asa=
mkhyeyait* kles’avarana-paksyarp ca dau§thulyaip prahl=
yate. j ftey’avarana-pak§yam ca. tatra tri§u viharesu kle*
s’avarana-pak^ya-dau?;hulya-prahariam veditavyaip. pra*
mudite vihare apayika-klesa-pak§yasya sarvena sarvaip
sainudacaratas tv adhimatra-madhyasya sarva-klesa-paksa?
sya anabhoge nirnimitte vihare anutpattika-dharma-k§aipti-
visuddhi-vibandha-klesa-paksyasya sarvena sarvaip dau^hu-
Iyasya prahanaip veditavyaip. samudacaratas tu sarva-
klesanaqa. parame punar vihare sarva-klesa-savasana’nu*
say’avarana-prahanaip veditavyaip. tac ca tathagataip viha*
ram anupravisatafr j fiey’avarai^a-paksyam api dau§thulyaip
[Tib. 185a] trividhaip veditavyaip. tvag-gataip phalgu-ga*
taip sara-gataip ca. tatra tvag-gatasya pramudite vihare
praha$azp bhavati. phalgu-gatasy&nabhoge nirnimitte.
tatra C. defci na6-na.
VlHARA-PATALA 357
s&ra-gatasya tathagate vihare prahanani bhavati. sarv’a-
varana-visuddhi-j nanata ca. tesu ca trisu viharesu tasya
klesa-jney’avarana-prahanasya tad-anye vihara yatha-kra=
maip. sambhara-bhuta bhavaniti.
esu trayodasasu viharesu samasata ekadasa-vidha visu-
ddhir veditavya. prathame gotra-visuddhih. dvitlye srad=
dha’dhimukti-visuddhih. trtlye adhyasaya-visuddhiti. ca=
turthe slla-visuddhih. (133a) pamcame citta-visuddhih.
sasthe saptame ’stame ca samyag-jnana-samarambha-visuds
dhih- navame prayogika-carya-paripuri-visuddhih. dasame
i attva-jnan&bhinirhara-visuddhiti. ekadase tad-artha-sam-
yak-para-samakhyanaya pratisamvid-visuddhib- dvadase
sarv’akara-sarva-j ney&nupravesa-j nana-visuddhih. trayodase
tathagate vihare savasana-sarva-klesa-j lley’avarana-visud
dhih.
a?tabhis ca purva-nirdi§tair mahayana-samgrahakair
dharmair esam trayodasanaip. viharanaip sarpgraho vedita?
vyah. prathama-dvitXyayor viharayob sraddha-jatasy&dhis
muk ti-gatasya bodhisattva-pit»ka-srava$a-cin tana. trtlye
vihare adhyOsaydpagamanaip bhavan’akara-pratilambha-
ptlrvakaqa. tad-anye?u sarva-vihare? u yavat s’abhoga-nir*
nimittad bhavana-bahulyam. tatas cdrdhvam trisu bodhis
sattva-viharesu [Tib. 185b] parisuddha-carya-saipgrhlte^u
bhavana-phala-parini§pattib. tathagate vihare atyamta-nai*
rya^ikata veditavya.
sravaka-vihara-sadharmyeija cai^aip. dvadasanarp. bodhi?
sattva-viharanam aoukramo veditavya^- yatha sravaka*
sya sva-gotra-viharah. tatha ’sya prathamo veditavya^.
358 B o d h isa t t v a b h u m i
yatha tasya samayktva-nyam&vakraniti-prayoga-viharah.
evam asya dvitlyah. yatha tasya nyamavakramti-viharah.
tatha ’sya trtlyo viharah. yatha tasySvetyaprasada-labhinah
arya-karpt&dhislla-vihara uttari-asrava-ksayaya. tatha ’sya
caturtho viharah- yatha tasy&dhisilam nisrityMhicitta-siksa-
nirhara-viharah* tatha ’sya pamcamo viharah* yatha tasya
yatha-pratilabdha-satya-j llanadhipraj na-siksa-viharah • tatha
’sya sastha-saptam&stama vihara veditavyah. yatha tasya su-
vicarita-j^ieyasy, animitta-samadhi-prayoga-viharah. tatha
’sya navamo viharah* yatha tasya parinispanno nirnimitta-
viharah* tatha ’sya dasamo viharah* yatha tasya vyutthi*
tasya vimukty-ayatana-viharah. tatha ’syaikadaso viharah*
yatha tasya sarv’akaro ’rhattva -viharah. tatha ’sya dvadaso
viharo veditavyah*
*> dve MS. 2> spyan-gyi grva (!). fa (?§i) 3> bza6 -po.
4> eso MS. de-dag. 5) nivart° MS. °mftd° MS.
37 8 B o d h is a t t v a b h u m i
srutva tasya mahatah phaldn usamsasya asprhaya----na*
rupah1} tasmac ca papad virameyuh. tac ca kusalaip sama*
dftya varterann iti. yath6ktam ca Lak§anastitre.2) slla-vrata-
ksaipti-tyagesu su-pratisthitatvat su-pratisthita-padatvarps
pratilabhate. mata-pitror upasthanena vicitrei.\a vicitraya
ca sattvopadrav’araksaya agamana-gaman’adi-parispandam
upadaya cakramka-padatam pratilabhate. para-vihiipsam
adatt’adanam [Tib. 194b] ca prahaya gururiam c&bhivadana-
vandana,5-pratyutthanamjali-samlcl-karma krtva pare§aip ma*
nas-tusti-priya-bhog4hrasvl(139a)karanan nihata-manatvac
ca dlrgMipgulitvam mahapurusa-laksanani pratilabhate.
yais ca tribhih karmabhir etani trlni mahapurusa-laksanani
nirdistani. tair eva sarvaih samastaih ayata-pada-parsftit*
vam pratilabhate. tatra trayanam api laksanana??* (3samnis
srayatvdt. ca£urbhis3) saipgraha-vastiibhir gurun samgrhya
]fila-pani-padatam. pratilabhate. guninam eva cdbhyaipgod^
vartana-snatr’acchadanani dattva mrdu-taruna-pani-padatam
pratilabhate. kusala-dharm asamtustya uttarottaram kusas
laip dhar nam vardhayitva utsaipga-caranataip pratilabhate.
yathavad dharman udgrhya4) paryavapya paresam desayitva
dautyam ca samyak paresani kftva eneya-jaipghatarp pra*
tilabhate. anupurvena dharma-(3samadesena netrl-vartama*
natvat5> papakam kaya-van-manah-karma samyamayya. ta*
tranavanatat glanesu glanopasthanam krtva bhaisajyam ca
hdod ches-nas. = ? sprhayamana-rflp&h. ) Lakkhana-
suttanta in Dlgha-N. (3... .3> brten-pahi phyir-ro__ bsis. 4>
ng° MS. blans-6in. <5 __ 5> °mad&nena netrl-vartamanat MS. yan-
dag-par bstan-pas tshul gna8-par byas-pa. cabhivandana MS. gus-
par smra-ba dan phyag-htshal-ba daft, for this stock-phrase see p. 2548
L akijananuvtamjana-patala 379
dattva vyadhy-avanatdcchrepanan,) matr&sl ca kameyv ana*
vanatafr anavanata^-kayataip pratilabhate. parair nirvasi*
taip sattvan dharmerm samena sarphptya hrlman apatrapl
vastra-praads8* ca ko§a-gata-vasti-guhyataip pratilabhate.
kaya-van-manobhih saipvrt’atma pratigraha-bhojane ca ma*
tra-jfial? glane?u bhai?ajya-pradali vi^aine karmani pratigra*
ha-paribhoga-vai?amye c&pravfttatvad dhatu-vai§amyAnulo*
manac ca nyagrodha-parimarujalatvaqa pratilabhate. yenai=
va ca karmana utsaqiga-caranatarp [Tib. 19S*] pratilabhate.
tenaiv6rdhvaipga4)-romataip. svayaip kusala-mlmansakah
panditft-vijfla-sevl stlk?m&rtha-cintakah gurOiiaip sthftna-
sodhakafe ucchadakah snapakas ca eka-viharitvad eka-mi*
tra-saipsrayatvat sfik^m&rtha-pravesai^ tpja-parn’ady-avika=
Mpakar?aijad6) Sgaiptuka-maMpakar^ac ca ekaika-romatarp
pratilabhate. manojfia-prltikara-bhojana-pana-yana-vastrA*
laipkar’adi-kaya-pari^karaip dattva akrodhanah kflrpcana-
8aipnibha-tvacataip vyama-prabhataip ca pratilabhate. ye*
naiva (139b) karmana ekaika-romat6kta. tenaiva sQkgma-
slak?na-tvacata veditavya. prabhQten6tsadena visaden&nna-
p&nena maha-jana-kayaip saiptarpya saptdtsada-kayataip
pratilabhate. sattvan&m utpanndtpanne?u dharme?u kara«
ijlye§u pramukhyen&vasthitab nAhaip-mftnl. na ca ni^hu*
rah- ahitarp7>ca sattvandip nivarayita hit&hite ca saipniyo*
jayita siipha-pQrvfirdha-kayataip pratilabhate siiphaval?’
Sic MS. nad-kyis thebe-pa gso-ba. mAXW tt£4W = 7,ochrftp«Qftt.
2) av® M8. ma-btud-pa. *) MS. sbyin-pa. 4> °rdhvftipg0
MS. v. p. 881*. *) °4oMS. «> lo-ma-la-sogs-patii Hal-Bil beal-ba.
7> °ti MS. » siiphat M8.
380 B o d h is a t t v a b h u m i
sarvarthesu parakrama-sllatvat. anenaiva ca karmana (1su-
sarnvftta-skandhata^ citantar&ipsata2) ca veditavya. yenai?
va3; ca karmana dlrghangulitvam. labhate. tenaiva ca bphad-
pju-gatratarji pratilabhate* mitra-bheda-karlip pisunain va*
cam prahaya bhinnanam ca sattvanam. samagrlm krtva cat-
varijqasad-dantatam samdvirala-dantatarp. ca pratilabhate.
kamavacarlm maitrlm bhavayitva4) dharmartha-cintakah su-
sukla-dantatam pratilabhate. arthibhyah sattvebhyo yathA*
’bhipretam dhanarp. samyag visrjya siipha-hanutam pratila-
bhate. sva-sutavat sattvaip samrak^ya sraddhas cdmika?
mpakas ca bhaisajya-das ca prasannas ca [Tib. 195b] rasa-
ras&gratam pratilabhate dharma-ras&nupradanad5) dharma-
ras’asvadanat pranasta-rasa-visodhanac ca. panica sik§a.
padani pranatipata-viraty-adlni svayaip ca samadaya saqpis
raksya ca params ca tesv eva samadapya karunya-cittatam
upadaya mahati dharma-samadane pratipannatvad u§nlsa-
siraskatam prabhuta-tanu-jihvatam ca pratilabhate. satya-
vaditaya priya-vaditaya kala-dharma-vaditaya ca Brahma-
svaratam pratilabhate. krtsnam jagan maitrena cetasa
anukampya matrvat pitrvad abhinlla-netrataiii6) go-pak§ma-
netratarri ca pratilabhate. gu^avataip tu bhutasya varija=
sya harta7) varna-vadl bhruvor madliye urnam pratilabhate
svetam. , samkha-nibhaip pradaksin'avartarn. sarvesu ca
dvatrimsati mahapuru§a-]aksanesv avisesena^ sllam kara?
naip. pratilambhaya veditavyam. tat kasya hetoh. na hi
__ *> °vrta-skata MS. dpufi-mgo legs-par grub-pa. 2) cittant0
MS. 3) yaiva MS. 4) °vatva MS 5) °n& MS. <J)
netrat° MS. 7> brjod-cin. 8) bye-brag-med-par.
L a k s a n a n u v y a m ja n a - p a t a l a 3 81
slla-vipanno bodhisattvo manusyatvam eva tavad asadayet.
katah punar mahapurusa-laksanaip. (Hatr6srusa-siras&a£<x
(140a) 'navalokita-murdhatal) caika-mahapurusa-laksanam
veditavyarp tad-V3ratirekenanupalambhat. idam tavad vis-
tarena laksanabhinirvrtty2)-anurupyena3) vicitra-karma-vyas
vasthanarp.
samasatah punah catur-akaraya paksa-dvaya-gataya su-
krta-karmamtataya sarva-laksanabhinirvrttir veditavya. ta-
tra niyata-karitaya. su-pratisthita-padata nirvartate. nipuna-
karitaya cakra-caranata utsamga-caranata jala-pani-padata
suksma-tvakta saptotgada-kayata citdntar&ipsata su-samvrtta-
skandhata brhad-rju-gatrata [Tib. 196a] prabhuta-tanu-jih=
vata ca nivartate. nitya-karitaya dlrgMipgulitvam ayata-
pada-parsnita anavanata-kfiyata nyagrodha-parimandalata
avirala-daiptata ca nirvartate. anavadya-karitava parisista-
naip laksanam nirvrttih. tatra sattvesv avyabadhya-prayo?
gan m rdu-taruna-pa ni -padata slaksna-suksma-tvakta ca nir*
vartate. krama-pravogac ca kala-prayogac ca kusale eneya-
jaipghata nirvartate. pramodya-priti-su-prabhasvarena4)
cittena kusala-samacarad vyama-prabhata ca kamcana-sam-
nibha-tvakta sukla-damtata urna ca sveta nirvartate. klrti-
sabda-sloke asaipnisrayat praticchanna-kalyanatvac ca kosa-
gata-vasti-guhyata nirvartate. bodhaya kusala-mula-pari=
namanad urdhvamga-romata catvariipsat-saina-daiptata ra-
sa-rasagrata usnisa-siraskata ca nirvartate. 5)kusale ’trpta^
(l_1} de-la dbu gtsng^tor dan ldan-pa dan. sbyi gtsug-bltar mi-mthoii-
ba. 2> °rvrty MS. 3> °pena MS. 4> °bhavasv° MS.
hod-gsal-ba 5) °ladrpt.° MS.
382 B o d h isa t t v a b h u m i
llna-prayogat siniha-purv&rdha-kayata siinha-hanuta ca nir-
vartate. sattvesu hita-cittataya sama-darsanat sama-daiptata
abhinlla-netrata go-paksmata ca nirvartate. hlnendsaintusta-
prayogfic ca Brahma-svarata nirvartate. evam anaya catur-
akaraya su-krta-karindmtataya bodhisattvanam esani dva®
triipsataqa mahapurusa-laksananam pratilambho visuddhis
ca bhavati.
tatra gotra-bhGmau bodhisattvanam etal-laksana-blja-
matre Vasthanaip. veditavyaip. adhimukti-carya-bhumau
prapty-upaye vrttir esam veditavya. adhyasaya-suddhi-
bhtlmau praptir e^aip. veditavya. tad-anyasu tad-uttarasu
bodhisattva-bhtimisu [Tib. 196b] visuddhir esaip veditavya.
tathagatyaqi nistha-gamana-bhtimau su-vi^uddhitai^ani ni*
ruttarata veditavya. tatra rQpitvad esam laksananam hina-
madhydttamais ca sattvaih sApalaksatvat satsu sarvesv1' eva
buddha-dharmesu mahapuru?a-lak§ariesv etany eva maha*
(140b) puru§a-lak§anani vyavasthapitani. etany eva dvatriqa*
san mahapnrusa-laksanany asraya-bhftvena dharayamty anu*
rupyac ca sobhayaipte. tasmad anuvyaipjananlty ucyaiiite.
tatra samasatab sarvasattva-punya-sad|^ena puriya-
skandhena tathagatasyaikaiko roma-ktipo nirvartate. yavan
sarva-roma-ktlpa-pravistab puriya-skandhah. iyata puriya-
skandhenaikaikam anuvyaipjanaiqa nirvartate. yavan2) sar*
vdnuvyaipj ana-pravis^ah punya-skandhah. tatah sata-gu*
riena pu^ya-skandhena tathagatasyaikam lak§ai^aip. nir*
vartate. yavan sarva-lak^aria-pravistab punya-skandhab
sthapayitva tlrnam u^nl^arp. ca. tatab sahasra-guriena pun*
3> sattv° MS. *> ®vat MS.
L a k s a n a n u v y a m ja n a - p a t a l a 883
ya-skandhenorna nirvartate. yavan urna-pravistah punya-
skandhah tatah sata-sahasra-gunena usnlsa-siraskata anava?
lokita-murdhata nirvartate. yavan urna-kosa-pravistah
pui#iya-skandhah. tatah kotl-sata-sahasra-^wnena^ puriya-
skandhena tathagata-lak§andnuvyamjandsamgrhito2) ’nyo
dharma-saqikho nama nirvartate. yena tathagatah akamkse?
nanantdparyamtam lokadhatuni svarena vijnapayati. evam
aprameya-puriya-sambhara-samudagatah tathagatanam aci?
mtyo niruttarah sarv’akara-sampatti-[Tib. 197a]parigrhlta
atma-bhavo nirvartate.
te^am punar laksananuvyamj ana-nirvartakanam kusa?
lanani dharmanam samasatas tribhih karanair aprameyata
veditavya. kalp&samkhyeya-trayabhyasa-samudagamat kala=
prameyataya. aprameya-sattva-hita-sukh’asay’adhipateyat?
vad asayaprameyataya. aprameya-kusala-karma-(3vaicitryad
aMraprameyataya3) ca. tasmad aprameya-punya-sambhara-
samudagatas tathagatanani laksananuvyamjanodaya- ity
ucyate.