KUN JE SPREKEN MET DE DODEN

SAUL EN DE HEKS VAN ENDOR 1

KUN JE SPREKEN MET DE DODEN?

SAUL EN DE HEKS VAN ENDOR

(Verschenen april 2008 in het Vlaams evangelisatieblad Kruisbanier)

Nieuwe illustraties toegevoegd.
Guido Biebaut, 17/3/2011 Alle rechten voorbehouden

SAUL EN DE HEKS VAN ENDOR uit 1828, van William Sidney Mount (1807-1868)
OLIE OP DOEK, Smithsonian Institution, Washington D.C.

We schreven in het januarinummer: 'Aangezien we vanuit de Schrift geen enkele

aanwijzing hebben dat we echt kunnen converseren met 'zielen' van de doden,
is het geen bewijs dat dit zo zou zijn in een Bijna Dood Ervaring.' Iemand vroeg
me of er in 1 Samuël 28 geen sprake is van een gesprek tussen de opgewekte
profeet Samuël en koning Saul. Bekijk het verhaal voorafgaand aan het lezen
van dit artikel.

DE ACHTERGROND

Laten we beginnen met een aanhaling uit de Willibrordvertaling' van 1995,

voetnoot n°7 bij deze Bijbelpassage: 'Deze episode is het enige geval van
 KUN JE SPREKEN MET DE DODEN
SAUL EN DE HEKS VAN ENDOR 2

dodenoproeping dat in het OT verhaald wordt, latere teksten gaan ervan uit dat
de dodenoproepingen zwendel waren; daarom vertalen ze op alle plaatsen waar
van de schim van een dode gesproken wordt, het betreffende woord met
buikspreken' (wij onderlijnen). Dat wil zeggen dat deze tekst uit eigen
zeggingskracht moet aangeven of men met de mensen na hun overlijden al dan
niet kan praten. Er zijn géén andere teksten in dit verband, ook niet in het NT.
Vanuit dit Bijbelgedeelte redeneren 'spiritisten' (of spiritualisten) dat er leven is
na de dood en dat het mogelijk is contact op te nemen met de overledenen.
Wanneer dit contact lukt, kan men ze ook alles vragen over verleden, heden en
toekomst. Natuurlijk is er leven na de dood. Maar deze vorm van omgaan met
de doden krijgt nergens een goedkeurend woord in de Schrift. Dan zijn we nog
veel te mals in onze beschouwing erover: het is categoriek verboden met de
doden om te gaan, het is een gruwel in Gods ogen.

VERKEERD VERBONDEN

Aan het eind van zijn leven grijpt koning Saul naar een macht die hij zelf eerder
heeft verbannen; waarzeggerij. Het merendeel van de doden bezweerders was
verbannen, maar in zijn hart was waarzeggerij nog niet uitgebannen. In wezen is
dit een samenvatting van de manier waarop hij zijn koninklijk ambt heeft
uitgeoefend, steeds handelen naar eigen behoefte en belang. Met deze
tegenstelling worstelt Saul wanneer hij in Endor zogenaamd wordt
geconfronteerd met een overleden profeet. Zelfs met een beroep op YaHWeH
kun je de doden niet raadplegen. Dat zou Saul moeten geweten hebben, maar
hij heeft geen hout meer om pijlen van te maken. De wet in Deuteronomium is
duidelijk: het raadplegen van doden levert niets op dan ontrouw aan Gods
verbond. Deuteronomium 18:10,11 leert dit: 'geen bezweerder, niemand, die de
geest van een dode of een waarzeggende geest ondervraagt of die de doden
raadpleegt. Want ieder die deze dingen doet, is de HERE een gruwel, en ter wille
van deze gruwelen drijft de HERE, uw God. hen voor u weg.' Een Jood gaat niet
naar 'de waarzegger'; niet naar Madame Soleil of een orakel om vat op de
toekomst te krijgen. Lees ook: Lev.19:26b / Lev.19:31 / Lev.20:6.
Samuël kan niet zomaar met Gods goedkeuring 'onverwachts opgewekt'
worden.

Het gaat hier om de krachten van de 'duisternis.' We kunnen God en de

demonen niet tegelijkertijd dienen (Col.3:5 / Eph.5:5 / Opb.9:20). Het geestelijke
van God en het geestelijke van de Satan hebben met elkaar geen uitstaans. We
zullen niet tot de demonen gaan wanneer God ons het antwoord kan geven. En
als God zwijgt dan moeten we er ons bij neerleggen.

HET PROBLEEM

Saul zit in moeilijkheden. Hij ligt met zijn leger op het gebergte Gilboa en is
vreselijk bang voor de Filistijnen, want die zijn nog groter in aantal en hij weet
niet wat hij moet doen, want God zwijgt. Bij God, de hogepriester en de profeten
kan hij niet terecht, want ze geven hem geen antwoord meer. Lees het maar in 1
Samuël 28:6. De carrière van Saul is iets als een neerwaartse spiraal. Het is een
man van angstige aard, hij is argwanend en haatdragend. Het eerste boek van
Samuël geeft er ons een indruk van: hij is roekeloos in zijn handelen (14:24),
ongehoorzaam aan God (15:23), heeft vlagen van bezetenheid (16:14), is jaloers
en toornig (18:8) en heeft moordzuchtige plannen wat David betreft (20:31). Het
is ten slotte op zelfmoord uitgedraaid (31:4). Saul werpt zich in zijn eigen
zwaard, want zijn knecht wil hem niet doden. Het is donker als Saul naar de
 KUN JE SPREKEN MET DE DODEN
SAUL EN DE HEKS VAN ENDOR 3

heks van Endor gaat. Saul wil van de profeet Samuël, zijn vroegere adviseur,
weten of hij de slag tegen de Filistijnen morgen kan winnen.

De bezweerster van geesten zegt NIET dat zij Samuël ziet opkomen, we denken
dat er allemaal bij. Ze zegt: 'Ik zie een bovennatuurlijk wezen uit de aarde
opkomen' (1 Sam.28:13). De vrouw ziet een oude man gehuld in een mantel en
dat moet Samuël zijn, is de conclusie van Saul. Alles wat de bezweerster van
geesten zal zeggen is voor Saul vanaf nu ontvankelijk. Hij mag haar
onvoorwaardelijk vertrouwen. Elke suggestie van de vrouw, ware het bedrog of
gewoon buikspreken, dat interesseert Saul niet. Hij zou zelf de waarheid niet
kunnen schatten. De laatste strohalm die hem over blijft is de vrouw! Zijn geloof
in de levende God en het woord van Gods profeten wil Saul ontfutselen aan een
vrouw die er eigenlijk volgens de wet van Mozes niet kan zijn. Contradictie en
hopeloosheid troef. 'Saul vond de dood omdat hij de Heer ontrouw was
geworden en de woorden van de Heer in de wind had geslagen. Het ergste was
dat hij de geest van een dode om raad was gaan vragen in plaats van de Heer
te raadplegen. Daarom had de Heer hem gedood en het koningshuis
overgedragen aan David, de zoon van Isaï” (1 Kron.10:13,14).

EEN DODE OF EEN DEMON

Gaat het hier om het raadplegen van de geest van een dode? Of is er een boze
geest aan het werk die zich voordoet als Samuël? Voor deze twee uitleggingen
zijn er zowel voor- als tegenstanders. Er is ook een derde uitleg: een spreken
van de waarzegster zelf, met een veranderde stem. Dat doet ze trouwens
volgens de Septuagintavertaling. Neen, de waarzegster heeft niet slechts
verbeeld een verschijning te zien. We denken, omdat het de enige niet
tegenstrijdige uitleg is, dat het een demon was. Mogen we zeggen dat Samuël
verscheen omdat God het op dat moment toeliet. Nee ook dat niet! God zou dan
een verkeerd signaal geven aan Zijn volk. Je kunt toch niet iets met zoveel
woorden verbieden en het dan oogluikend toestaan. Het is waar dat de
Bijbelschrijver niet van de verschijning van een geest verhaalt, wel van een
'god', maar van Samuël zelf (28:12,14,15,16,20). De indruk wordt gewekt dat
hier Samuël aan het woord is, maar die stem komt doorheen de vrouw tot
koning Saul. In de verzen 16-20 noemt Samuël (?) zeven keer de verbondsnaam
YaHWeH. Maar ook boze geesten kunnen de naam van God gebruiken en ook
misbruiken. Een boze geest, kan de tovenares langs telepathische weg alles
inplanten wat nodig is om het gesprek Samuël/Saul vlot te laten verlopen.

Necromantie of dodenorakel is een vorm van spiritisme. Ja, er bestaat in het

licht van de vele Bijbelse waarschuwingen tegen dodenbezwering een steeds
geldend verbod, ook voor christenen, zodat we daarbij uiterst voorzichtig
moeten zijn en niet naïef. Wat daar gezegd wordt door de heks, komt niet van
God. Vergeet niet dat het de demon is die praat in de heks. Dit verhaal doet de
Bijbel geen recht aan wanneer we hier een ware profeet, namelijk Samuël laten
spreken. Dat er een werkelijke, gevaarlijke geestenwereld bestaat waar een
gelovige zich niet mee inlaat, wordt ons meerdere malen duidelijk gemaakt in
de Schrift. Waarom slaakte de vrouw een ijselijke kreet (28:12) dan dat ze in de
ban komt van een demon. Haar geest is overgenomen door de geest van een
kwade geest. Er zijn zo genoeg voorbeelden, ook nog in het Nieuw Testament.
Zo is er in Marcus 9:25 een geest die niet spreekt. Maar het merendeel van de
door demonen bezeten mensen heeft een grote mond. Zie Marcus 1:23 en Lucas
8:28. In de laatste tekst staat zelfs dat de demon Jezus aanspreekt met: 'wat is
er tussen mij en jou, Jezus, Zoon van God de Allerhoogste? ik smeek je: pijnig
 KUN JE SPREKEN MET DE DODEN
SAUL EN DE HEKS VAN ENDOR 4

me niet!' En dat demonen zich kunnen voordoen als geleerde Bijbelexegeten,

kijk eens naar de verzoeking van Jezus in de woestijn. De Satan citeert er tot
driemaal toe de Bijbel, alleen misbruikt hij hem in een verkeerde context.

ACHTERAF BEKEKEN

Hoe moeten we de boodschap van de vrouw (= de demon) aan Saul

interpreteren? Iemand die op dat moment de situatie goed ingeschat heeft van
de twee legers die tegenover elkaar staan, weet dat Saul geen kansen heeft. Als
God niet aan zijn zijde staat is het morgen met hem gedaan! Je hoeft echt geen
profeet te zijn om te voorzien dat Saul de Filistijnse overmacht niet aankan.
Wanneer in de voorspelling dus de dood van Saul en zijn zonen aangekondigd
wordt, is dat nog geen echte voorspelling. Dat een voorspelling uitkomt die een
waarzegger gegeven heeft, is geen garantie van goddelijke inmenging
(Deut.13:1-5). Beproef de geesten zegt 1 Joh.4:1 ons en dat moeten we dus
doen. Waarzeggerij door het oproepen van een dode en hem bevragen over de
toekomst was een praktijk onder Kanaanieten, Egyptenaren, Grieken en
Romeinen (Deut.18:11 / Jes.19:3 / Hand.16:16). In Handelingen 7:41,42 wordt
ons geleerd dat wie afgoden dient in werkelijkheid de demonen dient. Het leger
des hemels is het gevallen hemelse leger (Grieks 'stratos'). In mijn visie is het
verhaal zoals de spiritisten het uitleggen;
1) immoreel (Ex.22:18 / Lev.19:26),
2) opzoeken van demonische invloeden
3) een theologisch illegale praktijk.

De vraag was: kunnen we praten met iemand die overleden is? Kan een
overleden persoon raad geven tijdens een bijna-dood-ervaring? Neen, er is géén
goddelijk ingrijpen bij een seance. Ook niet bij een bijna-dood-ervaring. God laat
niet eventjes je grootvader of je moeder aan het eind van de tunnel vertellen:
kind, je tijd is nog niet gekomen, je mag nog terug naar de aarde.
 KUN JE SPREKEN MET DE DODEN
SAUL EN DE HEKS VAN ENDOR 5

The Witch of Endor, William Blake, circa 1800, National Gallery of Art,
Washington