ΘΕΜΑ: Βασικοί κανόνες τονισμού στα αρχαία

ελληνικά
 Ελληνικό σχολείο!!!
Πολύ λίγες γυναίκες
Ένας μαθητής γράφει.
ήξεραν να γράφουν
Όχι στον υπολογιστή του!!!
και να διαβάζουν!!!
Ελληνική γραφή

Τι παρατηρείς;
Κεφαλαιογράμματη/ Μεγαλογράμματη γραφή
Δραστηριότητα:1 Τώρα
προσπαθώ να διαβάσω
το κείμενο!!!
Τι παρατηρώ;

Εικόνα: 1
Τα αρχαία κείμενα σήμερα τα εκδίδουμε με τον
τρόπο που φαίνεται στην παρακάτω εικόνα:2

εικόνα:2
Δραστηριότητα: 2
Τώρα προσπαθώ να διαβάσω
το κείμενο!!!
Τι καινούρια σύμβολα
παρατηρώ;
Εικόνα:2
 Τι διαπιστώνουμε:

Για την εικόνα: 1

• Χρησιμοποιούσαν μόνο κεφαλαία
γράμματα.
• Δεν υπάρχουν τόνοι.
• Οι λέξεις γράφονται ενωμένες.
Τι διαπιστώνω για τον τονισμό της
αρχαίας ελληνικής; Για την εικόνα:2

Τόνοι
η οξεία περισπωμένη η βαρεία
(´) (~) (`)
Πνεύματα
Ψιλή (’)
Δασεία (‘)
 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: 3
Τονίζω τις παρακάτω λέξεις;
Τι
γερος — γερος,
παρατηρώ;
θολος — θολος,
νομος — νομος, γερνω — γερνω,
μισος — μισος, χωρος - χορος,
καλος — καλος, φιλων - φυλων,
ζεστη — ζεστη, φιλη - φυλη,
άπλα — απλα, πινω – πεινω,
μαγια — μαγια, παιρνω - περνω,
φορα - φορα, ομιλος - ο μυλος
 Τόνοι και πνεύματα αρχαίας
ελληνικής

ἡ ἀ ῶ

ό
ὰ
ῳ
 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: 4
Να εντοπίσετε σε ποια γράμματα
μπαίνει η βαρεία, η περισπωμένη
και η οξεία.
 ΦΩΝΗΕΝΤΑ
Βραχύχρονα Μακρόχρονα Δίχρονα

ε, ο η, ω α, ι, υ*

Προφέρονταν Προφέρονταν άλλοτε

σε σύντομο σε διπλάσιο βραχύχρονα,
χρόνο χρόνο άλλοτε
μακρόχρονα
Πότε βάζουμε βαρεία σε μια
λέξη;
Βαρεία: Τονίζει μόνο τη λήγουσα που
προφέρεται σε χαμηλότερο τόνο όταν δεν
ακολουθεί σημείο στίξης (,.! κτλ.)

Οξεία γιατί ακολουθεί σημείο στίξης

βαρεία
 ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ
Κύριοι (8) Καταχρηστικοί (3):
αι, ει, οι, υι — αυ, ευ, ηυ, ου ῳ, ῃ, ᾳ

Μακρόχρονοι
Οι δίφθογγοι οι και αι είναι βραχύχρονοι στο τέλος
ασυναίρετης κλιτής λέξης (οἱ στρατιῶται, αἱ νῆσοι)
Οι δίφθογγοι οι και αι είναι μακρόχρονοι στην ευκτική
και στο τέλος επιρρημάτων και επιφωνημάτων
(κελεύει, οἴκοι, εὐοῖ, )
 Δραστηριότητα:5
α) Υπογραμμίστε τα βραχύχρονα
φωνήεντα/διφθόγγους του αποφθέγματος
Γηράσκω δ’ ἀεὶ πολλὰ διδασκόμενος.
β) Υπογραμμίστε τα δίχρονα
φωνήεντα/διφθόγγους του αποφθέγματος
Τὰ ἀγαθά κόποις κτῶνται.
γ) Υπογραμμίστε τα μακρόχρονα
φωνήεντα/διφθόγγους του αποφθέγματος
Οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ.
Δραστηριότητα:6 Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις σε συλλαβές σημειώνοντας τις
στον παρακάτω πίνακα, όπως το παράδειγμα:

ὀνομάζεται, νοῦς, φῶς, ἀνθρώπου, φιλάνθρωπος, χῶρος, πείθομαι, ἄδικος,

μήτηρ, μῆτερ,αὐχμός (= ξηρασία), κῶμαι, ἀριθμό, θάλαττα , αἴνιγμα ,
δαφνηφόρος, στρατιώτης, νέος ,οὐχ
Πρόπαραλήγουσα Παραλήγουσα Λήγουσα
ὀ νο μά ζε ται
 Δραστηριότητα:7 Με βάση τον παραπάνω
διαχωρισμό να απαντήσετε τα εξής:
1)Να σημειώσετε ποιες λέξεις από τον παραπάνω πίνακα πήραν οξεία. Ποια
συλλαβή μπορεί να πάρει οξεία; Τι συλλαβή είναι αυτή (μακρόχρονη,
βραχύχρονη, δίχρονη); Προσπαθήστε να βρείτε τον κανόνα, πότε δηλαδή μία
συλλαβή παίρνει οξεία;

2) Να σημειώσετε ποιες λέξεις από τον παραπάνω πίνακα πήραν περισπωμένη.

Ποια συλλαβή μπορεί να πάρει περισπωμένη; Τι συλλαβή είναι αυτή
(μακρόχρονη, βραχύχρονη, δίχρονη); Προσπαθήστε να βρείτε τον κανόνα,
πότε δηλαδή μία συλλαβή παίρνει περισπωμένη;
 ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ
1. Καμιά πολυσύλλαβη λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την
προπαραλήγουσα (φι-λάν-θρω-πος, δι-και-ό-τε-ρος).
2. Η προπαραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει οξεία (΄)
(πείθομαι, ἄδικος). (υπάρχουν μερικές εξαιρέσεις)
3. Η βραχύχρονη συλλαβή, όταν τονίζεται, παίρνει πάντοτε
οξεία (δυνατός, νέος).
4. Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει
οξεία, αν η λήγουσα είναι μακρόχρονη (ἡ μήτηρ, τῆς
μούσης, ὁ στρατιώτης).
5. Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει
περισπωμένη, αν η λήγουσα είναι βραχύχρονη (ὦ μῆτερ,
αἱ κῶμαι)
6. Οι άτονες λέξεις (§ 40) είναι δέκα μονοσύλλαβες λέξεις της
αρχαίας ελληνικής: α) τα άρθρα ὁ, ἡ, αἱ, οἱ, β) οι
προθέσεις εἰς (ή ἐς), ἐν, έκ (ή ἐξ), γ) τα μόρια εἰ, ὡς, οὐ(ή
οὐκ, οὐχ)
 Κατ’ οίκον εργασία

Δραστηριότητα:
Να τονίσετε τις ακόλουθες λέξεις, δικαιολογώντας την επιλογή σας:
Χῶρος: μακρόχρονη παραλήγουσα-βραχύχρονη λήγουσα (παράδειγμα)
Τραπεζης
Ανθρωπων
Θηκη
Λεγω
Νησος
Σταδιον
Κτηνος
Ταυρος
Τροπος
Νεος
Δουλος
Μηκος