Arastan Arasa

SCRIBUS
• Scribus Nedir?
• Yeni Belge Oluşturma MASAÜSTÜ YAYINCILIK
İÇİNDEKİLER
• Nesne Ekleme
• Tablo Ekleme
Dr. Öğr. Üyesi Ömer
• Resim Ekleme ARPACIK
• Metin Ekleme
• Hizalama
• Kaydetme
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

•Scribusda bir afiş, broşür
HEDEFLER
hazırlayabilmek için gerekli olan

• nesne ekleme,
• tablo ekleme,
• resim ekleme,
• metin eklemeyi öğrenebilecek ,
•bunlar üzerinde düzenlemeler
yapabilecek,
•İhtiyaç duyulan formatta kaydedip
yayınlayabileceksiniz.
ÜNİTE
9
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Scribus
Scribus
Yeni Belge
Kaydetme
Oluşturma
Tablo
Ekleme
Resim
Ekleme
Nesne
Ekleme
Metin
Ekleme
Hizalama
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

Scribus
GİRİŞ
Scribus, geliştiricileri tarafından birçok işletim sistemi (Linux, FreeBSD, PC-
BSD, NetBSD, OpenBSD, Solaris, OpenIndiana, Debian GNU / Hurd, Mac OS X, OS /
2 Warp 4, eComStation, Haiku and Windows) tarafından desteklenen açık kaynaklı
bir masaüstü yayıncılık programı olarak tanımlanmaktadır. Bu bölüm, Scribus ile
ilgili tüm detaylara yer verilmesi durumunda çok uzun olacağında, yeni kullanıcılar
için bir başlangıç rehberi olacak şekilde ele alınmıştır.
Scribus programını sitesinden https://www.scribus.net/downloads/
adresinden indirip bilgisayarınıza kurabilirsiniz.
Scribus ile afiş, broşür,
dergi Programın Türkçe versiyonu da bulunmaktadır. Fakat programın tüm
hazırlayabilirsiniz. bölümlerinin birebir çevirisi yapılmamıştır. Bazı kısımlar, orijinal İngilizce olduğu
görülmektedir. Bu bölümde Scribus 1.5.0svn sürümü üzerinden anlatımlara yer
verilmiştir.
SCRIBUS
Yeni Belge Oluşturma
Scribus’ta yeni belge oluştururken ilk olarak Yeni Belge başlıklı form açılır.
Bu formda tek sayfa, iki sayfa ya da katlanabilir şekilde broşür tarzı 3 veya 4 sayfa
belge oluşturulabilir. Belge oluştururken kâğıt ölçüsü (A4, A3, A5 veya özel boyut),
belgenin yönlendirmesi (dikey / yatay) seçilir. Sağ, sol, üst ve alt mizanpajlar
(boşluklar) ayarlanır. Sayfa sayısı, sayfada kullanılacak uzunluk birimi, sayfa
sütunlardan oluşacaksa sütun sayısı belirlenir (Şekil 9.1.).
Şekil 9.1. İlk açılış / Yeni Belge penceresi.

Scribus
Yukarıda belge oluşturulduğunda yapılan ayarlar belge açıldıktan sonra File

 Tercihler menüsünden tekrar düzenlenebilir.
Giriş ekranı
Yeni belge oluşturduktan sonra çalışma alanı açılır. Şekil 9.2.’de genel bir
görüntü verilmiştir. Şekildeki 1 numaralı alanda menülere ulaşılmakta, 2 numaralı
alanda sık kullanılan öğelerin kısa yolları bulunmaktadır. 3 numaralı alanda ise
yatay ve dikey cetveller görülmektedir. 4 numaralı alanda ise büyültme, küçültme
ve sayfalar arası geçiş yapılabilmektedir.
Şekil 9.2. Çalışma Alanı

Scribus
Nesne Ekleme
Scribus’ta ekrana metin, resim, tablo,
şekil gibi herhangi bir nesne eklemek için Ekle
menüsü kullanılır (Şekil 9.3.). Bu menüde seçilen
nesne ekranda istendiği şekilde yerleştirilebilir.
Insert shape alt menüsünde de ikinci bir menü
açılır ve buradan seçilecek önceden tanımlı bir
şekil de kullanılabilir.
Şekil 9.3. Ekle menüsü. Şekil 9.4. EkleInsert Shape menüsü.
Sahneye şekil eklemek için kullanılan Insert Shape menüsü eklenebilecek

şekillerin listesini içerir. Bu listeden seçilen bir şekil farenin sol tuşu basılı tutularak
çizim alanında boyutlandırılarak eklenir (Şekil 9.4.).
Belgeye herhangi bir nesne eklendiğinde nesne ile ilgili ayarları yapmak için
Pencereler menüsünden Özellikler seçilir (F2) ve Özellikler penceresi açılır. Bu
pencerede seçili nesnenin pozisyonu, boyutları, dönme açısı, nesne metin nesnesi
ise metin boyutu, yazı tipi, sütün sayısı ve birçok ayarlar yapılabilir.
Bireysel Etkinlik
• Yeni belge oluşturup içerisine daire, kare, oval ve üçgen

ekleyiniz.

Scribus
Sahneye şekil eklemek

için kullanılan Insert
Shape menüsü
eklenebilecek şekillerin
listesini içerir.
Şekil 9.5. Örnek metin ve şekil.
Şekil 9.6. Özellikler penceresi – X, Y, Z. Şekil 9.7. Özellikler penceresi –

Metin Color % Effects.
Şekil 9.6. ve Şekil 9.7’de özellikler penceresin iki kısmı görülmektedir. Resim
6’da görüntülenen X, Y, Z başlıklı bölümde bir nesnenin X ve Y (üstten ve soldan
uzaklıkları), genişliği (width), yüksekliği (height), döndürülme açısı (rotation)

Scribus
ayarlanabilmektedir. Resim 7’de ise Metin başlıklı bölümde yazı tipi, yazı
büyüklüğü, karakter boşluğu, hizalama ayarları yapılan kısım görülmektedir. Ayrıca
renklendirme ayarları Color & Effects başlığı altında yapılmaktadır.
Örnek •Örneğin, Şekil 9.5’de belgeye eklenmiş bir metin ve bir dikdörtgen
nesnesi görülmektedir. Metin nesnesi Özellikler penceresinde X, Y, Z
başlık menüsünde Rotation olarak 10o dönderilmiş (Şekil 9.6.), metin
menüsünde yazı karakteri değiştirilmiş, Columns & Text Distance
menüsünde ise 2 sütün hâline getirilmiştir.
Çizilen dikdörtgen nesnesi

ise Çizgi sekmesinde kenarları
yuvarlatılmış, çizgi stili noktalar
hâline getirilmiş, kalınlaştırılmış ve
Colours sekmesinde de çizgi rengi
ve dolgu rengi değiştirilmiştir (Şekil
9.8.). Özellikler bölümünün
bileşenleri incelendiğinde belgeye
eklenen nesneler üzerinde daha
birçok şey yapılabileceği
görülecektir.
Şekil 9.8. Özellikler penceresi – Çizgi.
Eğer iki nesne birbirlerinin üzerine gelecek şekilde konumlandırılacaksa,

birinin diğerinin üstünde ya da altında olması gerekir. Bu da nesneye sağ
tıkladıktan sonra Seviye seçeneğinden ayarlanır. Resim 9’da görüldüğü üzere
nesne diğer nesnenin üstüne getirilmek istenirse “Yükselt”, altına getirilmek
istenirse “Alçalt”; ikiden fazla nesne olması durumunda en üste veya en alta
getirilmek istendiğinde “En üste getir” ve “En alta gönder” seçeneği kullanılır.
Şekil 9.9. Nesne seviyesini belirleme.
Tablo Ekleme
Scribus’ta da diğer programlarda olduğu gibi belgeye tablo ekleyip
düzenlenebilir. Bunun için Ekle menüsünde tablo seçilir ve gelen ekranda satır ve
sütun sayısı girilerek belgeye tablo eklenir (Şekil 9.10.).

Scribus
Şekil 9.10. Tablo ekleme.

Tablo eklendikten sonra sütun, satır eklemek veya silmek istenirse Tablo
sekmesinden ya da tablo üzerine gelinerek sağ tuşa tıklanarak “Insert Rows” ile
satır ekleme, “Insert Columns” ile sütun ekleme, “Delete Rows” ile satır silme veya
Tablo eklendikten sonra “Delete Columns” sütun silme işlemleri yapılır. Eğer bir hücre ile ilgili yazı tipi, yazı
sütun, satır eklemek rengi, hizalama gibi özelliklerin değiştirilmesi istiniyor ise ilgili hücreye sağ
veya silmek istenirse tıklandıktan sonra “Özellikler” seçeneği seçilir. Özellikler seçeneğinde
Tablo sekmesinden ya Gölgelendirme, Şekil, Renk, Sütunlar, Yönlendirmeler, Çizgiler sekmelerinden o
da tablo üzerine hücre ile ilgili tüm ayarlar yapılabilir (Şekil 9.11.).
gelinerek sağ tuşa
tıklanarak “Insert
Rows”, “Insert
Columns”, “Delete
Rows” veya “Delete
Columns” seçenekleri
ile satır veya sütun
eklenip silinebilir.
Şekil 9.11. Tablo özellikleri.
Resim Ekleme
Belgeye Resim ekleme için Ekle menüsünden Resim Çerçevesi Seçilir, yahut
üst tarafta bulunan Resim Ekleme simgesi seçilir. Resim ekleme işlem: şu
şekilde gerçekleştirilir;

Scribus
• Resim çerçevesi hangi boyutta ve nerede olması isteniyorsa fare sol

tıklanarak o alan belirlenir.
• Daha sonra ilgili alana (Şekil 9.12.-a) çift tıklanarak bilgisayardan bir resim
seçilir.
• Daha sonra resime sağ tıklanarak “Adjust Image to Frame” seçeneği ile
resim çerçeveye sığdırılır (Şekil 9.12-b).
• Eğer resmin orijinal boyutu korunmak isteniyorsa “Çerçeveyi Resme
Ayarla” seçilir ve çerçeve resmin boyutuna göre ayarlanır (Şekil 9.12.-c).
a b c
Şekil 9.12. Resim ekleme süreci.
Scribus ile diğer Resim işleme programlarındaki gibi resimlere çeşitli

efekteler verilebilir. Bunu yapmak için resme sağ tıkladıktan sonra Resim Efektleri
seçeneği ile Resim Efektleri penceresi açılır (Şekil 9.13.). Bu pencereden
bulanıklaştırma, renklendirme, parlaklık, kontrast gibi birçok ayar yapılabilir.
Örneğin bir resmi bulanıklaştırmak için Mevcut Efektler listesi içerisinde
Bulanıklaştır seçilerek Kullanılan Efektler kısmına atılır. Kullanılan Efektler kısmına
eklenen efektler için sol kısımda resmin altında Seçenekler kısmında seçilen efekt
ile ilgili ayarlar görüntülenir. Örneğin, bulanıklaştırma için Radius değeri artırılır.

Scribus
Şekil 9.13. Resim Efektleri penceresi.
Şekil 9.14.’de gördüğünüz Radius değeri değiştikçe resimdeki

bulanıklaştırma oranı değişecektir.
Şekil 9.14. Resim Bulanıklaştırma.
Şekil 9.14.’de görüldüğü üzere Radius değeri 3 yapılmış ve resim

bulanıklaştırılmıştır. Bir başka örnek verilecek olursa Parlaklık efekti eklenerek
resmin parlaklığı da Şekil 9.15.’deki gibi artırılıp azaltılabilir. Şekil 9.15.’deki soldaki
resimde parlaklık artırılmış, sağdaki resimde ise parlaklık azaltılmıştır.

Scribus
Şekil 9.15. Resim parlaklığını artırma azaltma.
Mevcut efektler kısmındaki diğer efektleri de kolaylıkla sağ taraftaki

kullanılan efektler kısmına atarak resmin değişik türevlerini oluşturabilirsiniz.
Resim eklendikten sonra resme sağ tıklayıp Özellikler seçeneği ile Özellikler
penceresi açılarak resimle ilgili ayrıntılı ayarlar yapılabilir.
Hizalama
Nesnelerle çalışırken önemli bir husus da belge içerisinde uygun şekilde
yerleştirilmeleri ve hizalanmalarıdır. Nesneler aynı hizada dikey, yatay olarak;
sağa, sola veya ortalayarak hizalanabilir. Bunun için Pencereler sekmesinde Hizala
ve Dağıt seçilir ve ilgili pencere açılır. Bu pencereyi kullanarak düşey ve yatay
olarak hizalama işlemleri yapılabilir. Şekil 9.16.’da nesneler ortalanarak
hizalanmıştır. İstenildiği takdirde Align sides by bölümünün altındaki hizalama
düğmeleri kullanılarak sağa, sola, ortaya, üste, alta gibi farklı şekillerde hizalama
yapılabilir.
Şekil 9.16. Hizalama ayarları

Scribus
Nesneleri hizalarken genelde ızgaralar kullanılır. Izgaralar sayfayı karelere

bölerek nesnelerin daha kolay yerleştirilmesini sağlar ve Görüntüle sekmesinde
Izgaraları Göster seçeneği seçilerek aktifleştirilir. Artık nesnelere ekrandaki
ızgaralara göre yerleştirilebilir. Eğer nesneler tamamen ızgara çizgilerini
dayandırılmak istenirse Sayfa sekmesinde Izgaraya Yapıştır seçeneği aktifleştirilir
ve böylece hizalama daha kolay bir şekilde yapılır (Şekil 9.16.).
Izgaralar Sayfa sekmesinde Kılavuz Yönetimi seçeneğinden ayarlanabilir.
Nesneler Şekil 9.17a.’da görüldüğü üzere Kılavuz yönetimi açılmıştır. Burada sayfanızda
hizalanırken hangi kaçıncı cm’lere kılavuz çizgisi ekleyeceğinizi ayarlayabilirsiniz. Örneğin
ızgaralar ya da aşağıda Single sekmesinde yatay olarak (Horizontals) 2, 4 ve 20. cm’lere kılavuz
kılavuz çizgileri çizgeleri eklenmişken dikey olarak (Verticals) 2, 7 ve 10. cm’lere kılavuz çizgileri
kullanılabilir.
konulmuştur.
Column / Row sekmesinde Dikey (Verticals) ve Yatay (Horizontals) kaç adet
kılavuz çizgisinin olması isteniyorsa buradan ayarlanabilir (Şekil 9.17b.). Örneğin
yatayda eşit aralıklı 6 kılavuz çizgisi eklenmişken dikeyde 4 kılavuz çizgisi
eklenmiştir.
Şekil 9.17a. Izgara Ayarları (Single). Şekil 9.17b. Izgara Ayarları (Column / Row)

Scribus
Şekil 9.18. Kılavuz çizgiler
Izgaralar haricinde kılavuz çizgileri kullanılarak da hizalama yapılabilir.

Belgeye kılavuz çizgilerini eklemek için ekranın sol ve üst tarafta bulunan
cetvellere fare ile tıklanır ve sürükle bırak metoduyla sayfaya bir kılavuz çizgisi
eklenir. Hem üst hem de sol taraftan yerleştirilen kılavuz çizgiler sizin nesnelerinizi
yerleştirmenizde size özel şekilde kılavuzluk eder (Şekil 9.18.). Kılavuz çizgilerini
kullanmak için Görüntüle sekmesinde kılavuz çizgileri aktif seçeneği seçili
olmalıdır. Şekil 9.19.’da ızgaraların, Şekil 9.20.’de ise kılavuz çizgilerin kullanımı
gösterilmiştir.

Scribus
Şekil 9.19. Izgaralar Şekil 9.20. Kılavuz çizgiler
Metin Ekleme
Metinlerle çalışırken belirli Ekle menüsünden Metin Çerçevesi (T) seçilir.
Daha sonra istenilen yere istenilen boyutta fare yardımı ile metin çerçevesi çizilir
(Şekil 9.21.). Metin çerçevesinin içerisine istenilen metin yazılabilir, başka yerden
kopyalanıp yapıştırılabilir yahut sağ tıklayarak Metin Al seçeneğinden herhangi bir
dosyadaki metin alınabilir.
Metinlerle çalışırken
birden fazla metin
kutusu biribirlerine
bağlanarak devamlılık
sağlanır.
Şekil 9.21. Metin çerçevesi
Birden fazla metin çerçevesi ortak bir şekilde kullanılabilir. Bu işlem özellikle
uzun metinleri istenilen konumlara yerleştirmek ve birlikteliği korumak için
kullanılabilir. Eğer metin uzun bir metin ise ve kalan kısmı başka Metin
Çerçevesine eklenmek isteniyor ise sırasıyla;

Scribus
• Birinci Metin çerçevesi seçilir.
• Metin Çerçevelerini bağla (M) tıklanır.

• İkinci metin çerçevesi seçilir (Şekil 9.22.).
Şekil 9.22. 2 metin çerçevesini birbirine bağlama.
Bu işlem yapıldıktan sonra birinci Metin Çerçevesinde yapılacak tüm

değişikler sonucu (yeni satır ekleme / silme) diğer Metin Çerçevesine de
yansıyacaktır. Eğer iki metin arasındaki bu ilişki kesilmek isteniyorsa Metin
Çerçevelerinden Bağı Kaldır (U) seçilerek aralarındaki bağ çözülür.
Eğer metin eklendikten sonra düzeltilmek istenirse; çift tıklayarak veya

imgesi seçilerek düzenleme modu açılır. Eğer sadece düzeltme değil stil olarak da
değiştirilme isteniyorsa Metin Düzenle (Ctrl+T) seçilerek aşağıdaki metin
editörü penceresi açılır ve bir metin editörü gibi kullanılarak metin istenildiği gibi
değiştirilebilir (Şekil 9.23.).
Şekil 9.23. Metin editörü
Şekil 9.23.’de görüldüğü üzere istenilen kısım seçilerek yazı tipi, boyutu,
rengi, stili gibi istenilen özellikler, aşağıda da gösterilen metin editörü araç çubuğu
ile değiştirilebilir (Şekil 9.24.).

Scribus
Şekil 9.24. Metin editörü araç çubuğu
Metinler çalışırken, özellikle birden fazla sayfa ve uzun metinleriniz varsa

her biri için teker teker düzenleme yapmak yerine, Microsoft Word’de olduğu gibi
kendi stiliniz tanımlayabilir ve bu stili dokümanınızın her yerinde kullanabilirsiniz.
Bunun için Düzenle sekmesinde Styles (F3) seçeneğin seçerek yeni stil tanımlanır
(Şekil 9.25.).
Metinlerle çalışırken
kendi stilinizi
tanımlayarak her yerde
o stili kullanabilirsiniz.
Şekil 9.25. Stil Yönetim penceresi
Şekil 9.26. Özellikler penceresi
Şekil 9.25.’de görülen pencereden YeniParagraf Stili seçeneği ile

kendinize ait bir stil oluşturabilirsiniz. Örneğin, StilATAAOF diye bir stil
tanımlanmıştır. Bu stilde;

Scribus
• Özellikler sekmesinde paragrafın yaslanma şekli, boşluk ayarları, girintiler

gibi özellikler belirlenerek Uygula düğmesine tıklanır.
• Paragraf sekmesinde maddelendirme, numaralandırma ayarları;
• Character Style sekmesinde ise yazı tipi, büyüklüğü, kalın, italik oluşu harf
yüksekliği, genişliği gibi ayarlar yapılarak uygula düğmesine tıklanır ve
kaydedilir.
• Bu stilin uygulanması istenen Metin Çerçevesi seçilir ve sağ tıklanarak
özellikler penceresi açılır.
Resimlerle metinleri iç • Bu pencerede de Metin sekmesinde Paragraf stili ve / ya varsa Character
içe kullanabilirsiniz. stili de seçilir.
Bu tür programlarda en sık kullanılan özelliklerden biri de metin ile resmin iç
içe kullanılmasıdır. Bir metnin aşağıdaki gibi iç içe geçmesi için Resim Çerçevesi
özelliklerinde Şekil sekmesi altında Use Frame Shape, Use Bounding Box özellikleri
kullanılabilir. Böylece aşağıda gördüğünüz gibi resim metnin bir bölümüne
yerleştirilmiş olacaktır (Şekil 9.27.).
Şekil 9.27. Metin ve resmin beraber kullanılması.
Nodeları kullanaralak Belgeye Resim Çerçevesi eklendiğinde dikdörtgen bir şekilde bir kutucuk
resimlerinizi istediğiniz eklenmekte ve resim o çerçeve içerisinde boyutlandırılır. Eğer o çerçeve
noktalarda eğip esnetilmek istenirse Resim özelliklerinde Şekil sekmesinde Düzle düğmesi ile
bükebilirsiniz. Nodes penceresi açılır ve buradaki seçenekler ile Resmin çerçevesi seçilerek
istenildiği gibi şekillendirilir (Şekil 9.28.).

Scribus
Şekil 9.28. Nodeların kullanımı.
Yukarıdaki pencerede 2. ve 3. düğmeler ile node eklenip silinebilir ve bu

nodelardan resim istediği gibi eğilip bükülebilir.
Şekil 9.29. Örnek node kullanımı
Şekil 9.29’de 4 tane node eklendiği görülmektedir. Bu nodelardan resim

istediği gibi tutulup bükülebilir. Ayrıca yine soldaki pencereden resim
döndürülebilir. Yönleri ayarlanabilir. Genişletilebilir, daraltılabilir. 4. satırdaki
düğmelerle sağa, sola, yukarı ve aşağı kesilebilir.
Kaydetme
Scribus’ta bir belge kaydedildiğinde Scribus formatı olarak .SLA kullanılır.
Belge eğer File menüsünde Şablon Olarak Kaydet seçilirse PNG uzantılı şekilde
çıktılarının yanı sıra tüm içeriği –resimler, font dosyaları vs. - ile bir klasör şeklinde
kaydeder. Bunun yanı sıra File  İhraç Et menüsünden Metin, PDF ve Resim

Scribus
olarak kaydedilebilir. Bunun yanı sıra ihtiyaç duyulduğunda EPS, SVG ve XPS olarak
da kaydedilebilir (Şekil 9.30.).
Şekil 9.30. Kaydetme ekranı

Scribus
•Masaüstü yayıncılık kitabının bu bölümünde masa üstü yayımcılıkta

kullanılan programlardan biri olan Scribus'un temel olarak nasıl kullanılacağı
özetlenmiştir.
•Scirubus programı afiş, broşür vb. yayınları hazırlamak için kullanılır. Bu
program sayesinde hazırlanan yayınları resim, nesne, tablo, metinler kolay
Özet
bir şekilde hazırlanabilir.
•Resim, nesne, tablo ekledikten ilgili nesne ile ilgili çizimler, renkler, hizalama,
kırpma ve şekillendirme istenilen şekilde yapılabilir, yayın organize edilir.
•Metin kutuları, metin kutularının birbirlerine bağlanması, metinler üzerinde
değişiklikler ve ayarlarmalar da kolay bir şekilde yapılabilir.
•Hazırlanan belgeler File menüsünde Kaydet, Farklı Kaydet, İhraç et gibi
seçenekler kullanılarak Metin, PDF gibi bir çok farklı formatta kayıt edilebilir.
•Scribus’ta yeni belge oluştururken ilk olarak Yeni Belge başlıklı form açılır.
Bu formda tek sayfa, iki sayfa ya da katlanabilir şekilde broşür tarzı 3 veya 4
sayfa belge oluşturulabilir. Belge oluştururken kâğıt ölçüsü (A4, A3, A5 veya
özel boyut), belgenin yönlendirmesi (dikey / yatay) seçilir. Sağ, sol, üst ve
alt mizanpajlar (boşluklar) ayarlanır. Sayfa sayısı, sayfada kullanılacak
uzunluk birimi, sayfa sütunlardan oluşacaksa sütun sayısı belirlenir.
•Scribus’da da diğer programlarda olduğu gibi belgeye tablo ekleyip
düzenlenebilir. Bunun için Ekle menüsünde tablo seçilir ve gelen ekranda
satır ve sütun sayısı girilerek belgeye tablo eklenir. Tablo eklendikten sonra
sütun, satır eklemek veya silmek istenirse Tablo sekmesinden ya da tablo
üzerine gelinerek sağ tuşa tıklanarak “Insert Rows” ile satır ekleme, “Insert
Columns” ile sütun ekleme, “Delete Rows” ile satır silme veya “Delete
Columns” sutün silme işlemleri yapılır.
•Scribus’da bir belge kaydedildiğinde Scribus formatı olarak .SLA kullanılır.
Belge eğer File menüsünde Şablon Olarak Kaydet seçilirse PNG uzantılı
şekilde çıktılarının yanı sıra tüm içeriği –resimler, font dosyaları vs. - ile bir
klasör şeklinde kaydeder. Bunun yanı sıra File  İhraç Et menüsünden
Metin, PDF ve Resim olarak kaydedilebilir. Bunun yanı sıra ihtiyaç
duyulduğunda EPS, SVG ve XPS olarak da kaydedilebilir.
•sütun

Scribus
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Scribus’ta bir resim belirli noktalarından müdahale edilerek eğmek
isteniyorsa aşağıdakilerden hangisi kullanılır?
a) Bounding Box
b) Nodelar
c) Frame Shape
d) Çerçeveler
e) Border
2. Scribus’ta resim efektleri penceresinde aşağıdakilerden hangisi yapılamaz?

a) Parlaklık
b) Kontrast
c) Boyutlandırma
d) Bulanıklaştırma
e) Renklendirme
3. Scribus’ta yeni stil tanımlamak için aşağıdakilerden hangisi takip edilir?

a) File  Yeni Stil
b) Ekle s Yeni Stil
c) Düzenle  Yeni Stil
d) Düzenle  Styles Yeni Stil
e) Ekle  Styles  Yeni Stil
4. Scribus’ta seçilen nesnelerin tümünü ortalayarak hizalamak için

aşağıdakilerden hangisi kullanılır?
a)
b)
c)
d)
e)
5. Scribus’ta belgeler aşağıdaki hangi formatta kaydedilemez?

a) PSD
b) SLA
c) PNG
d) PDF
e) EFS

Scribus
6. Scribus’ta iki metin kutusunu birbirine bağlamak için aşağıdakilerden

hangisi kullanılır?
a)
b)
c)
d)
e)
7. Scribus’ta iki metin kutusunu birbirinden ayırmak için aşağıdakilerden

a)
b)
c)
d)
e)
8. Bir Scribus tablosunda “Delete Columns” komutu ile hangi işlem yapılır?
a) Satır silinir.
b) Sütun silinir.
c) Satır eklenir.
d) Sütun eklenir.
e) Tablo silinir.
9. Bir Scribus tablosunda satır ekleme işlemi yapılırken aşağıdakilerden

a) Insert Columns
b) Delete Columns
c) Insert Rows
d) Delete Rows
e) Insert Table
10. Scribus’ta aşağıdaki komut tuşlarından hangisi kullanılarak özellikler

penceresi açılır?
a) F1
b) F2
c) F3
d) F4
e) F5
Cevap Anahtarı
1.b, 2.c, 3.d, 4.c, 5.a, 6.c, 7.d, 8.b, 9.c,10.b

Scribus
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Scribus Online Documentation, https://wiki.scribus.net/canvas/Help:TOC

MASAÜSTÜ YAYINCILIK
ÜRÜNLERİNİN BASKI SÜRECİ
• Baskı Teknolojilerinin
Gelişim Tarihi
İÇİNDEKİLER
• Baskı Teknolojileri ve MASAÜSTÜ YAYINCILIK

Ortamları
• Yeni İletişim Teknolojileri ve Öğr. Gör. Yakup
Elektronik Yayıncılık
• Materyal Hazırlama
ÇİFTÇİ
Teknikleri ve Yayıncılık Süreci

• Baskı teknolojilerinin gelişim
sürecini bilecek,
HEDEFLER
• Baskı teknolojileri ve ortamları

hakkında bilgi sahibi olacak,
• Yeni iletişim teknolojileri
kapsamında gelişen elektronik
yayımcılığı çözümleyecek,
• Yayıncılık sürecinde materyal
hazırlama teknikleri ve kapsamlı
olarak sürecin nasıl işlediği
ÜNİTE
10
hakkında fikir sahibi olacaksınız.
Masaüstü Yayıncılık Ürünlerinin Baskı Süreci
Tipo Baskı
BASKI TEKNOLOJİLERİNİN
MASAÜSTÜ YAYINCILIK ÜRÜNLERİNİN BASKI SÜRECİ

GELİŞİM TARİHİ
Serigrafi
Ofset Baskı
BASKI TEKNOLOJİLERİ VE
ORTAMLARI
Flekso Baskı
Tifdruk Baskı
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
VE ELEKTRONİK YAYINCILIK
Dijital Baskı
Taslak Çalışması
Dizgi, grafik, tashih
Film
Montaj
Ozalit Prova
MATERYAL HAZIRLAMA Kalıp

TEKNİKLERİ VE YAYINCILIK
SÜRECİ Baskı Provası
Baskı
Baskı Koruma
Cilt
Sayım ve Şirink
Teslimat

GİRİŞ
Bilimsel gelişmeler ve teknolojik yenilikler ışığında günümüz dünyasının
olanaklarına ve yaşam koşullarına ulaşılmış bulunulmaktadır. Bilim ve teknoloji
denildiğinde birçok çalışma alanının ortak üretimleri akla gelmektedir. Özellikle
toplumsal pratiklerin dönüşümünde, yaşanan teknolojik gelişmelerin rolü büyüktür.
Öyle ki, birçok sektörde ve yapılanmada teknoloji yönetimi, günümüz toplumlarının
başat unsuru hâline gelmiş bulunmaktadır. İnsan yaşamının gerek iş gerekse özel
alanlarını kapsayan internet ve internetin uzantısı olarak geliştirilen yeni iletişim
teknolojileri, yeni / sosyal medya bu teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak
gösterilebilecektir. Taşıdığı öneme rağmen teknolojik yeniliklerin sosyolojik, psikolojik,
ekonomik ve siyasi açıdan yönetimi her zaman gündeme gelen sorunların başında
gelmektedir. Kurum ve yapıların teknolojik yeniliğe uyum sağlaması, toplum-teknoloji
entegrasyonunda önem kazanmaktadır.
Masaüstü yayıncılık teknolojileri de günümüz dünyasında adeta baş döndürücü
hızla değişim ve gelişim göstermektedir. İnsan eliyle üretimin yerini makinelere dayalı
bir süreç almış bulunmaktadır. Burada geleneksel usta-çırak ilişkisinin yerini teknoloji
okuryazarlığı almaktadır. Teknoloji kullanım becerisi olan bireyler günümüz masaüstü
yayıncılık alanında önem kazanmakta ve aranan uzman bireylere dönüşmektedir. Tüm
bu gelişmeler çerçevesinde baskı teknolojilerinin günümüze gelinceye değin yaşadığı
dönüşümün izlerini sürmek önem kazanmaktadır. Bu ünitede öncelikli olarak baskı
teknolojilerinin gelişimi üzerinde durulmakta, baskı teknolojileri ve ortamları hakkında
bilgi verilmekte, yeni iletişim teknolojilerinin sağladığı olanaklar çerçevesinde gelişen
elektronik yayıncılık değerlendirilmekte ve son olarak da materyal hazırlama teknikleri
ile yayıncılık süreci anlatılmaktadır.
BASKI TEKNOLOJİLERİNİN GELİŞİM TARİHİ

Baskı teknolojilerinin gelişim tarihinin başlangıcını yazının tarihine değin
götürmek mümkündür. Hafızanın gücü, insanlar arasında bilgi alışverişine özellikle de
nesiller arasında yürütmek bağlamında çok da yeterli olmamaktadır. Bu bağlamda
Mısır’da geliştirilen insanın yapıp ettiklerini kalıcı kılan yazının geliştirilmesi olmuştur. Sümerliler yumuşak
rahiplere özgü yazma kil üzerinde, işaretler oluşturan çivi şeklinde sivri uçlu bir yazma aleti kullanarak bir
biçimi olarak hiyeroglif yazı sistemini ilk geliştirenlerdir. Çivi yazısı olarak adlandırılan bu yazı biçimi, zamanla
de çivi yazısı kadar sembollerin daha stilize hâl almış; her sembol bir sözcüğü temsil eder biçimde
karmaşık bir yapı kullanılmıştır. Mısır’da geliştirilen rahiplere özgü yazma biçimi olarak hiyeroglif de çivi
sergilemiştir. yazısı kadar karmaşık bir yapı sergilemiştir (Asimov, 2006). Tarihin izini sürmek
açısından geliştirilen tüm yazı dillerinin önemi büyüktür. MÖ 1500’lerde
Uzakdoğu’daki Çin yazısı, Mısır hiyeroglif yazısı ve Babil çivi yazısı dünyadaki en önemli
yazı dilleri olmuştur. Indus Vadisi yazısı MÖ 2500, Girit yazısı MÖ 1900, Orta Amerika
yazısı MÖ 600 yılına dayanmaktadır. İlk olarak MÖ 1500’de kullanılan Fenike alfabesi,
yazmayı ve okumayı kolaylaştırarak okuryazar sayısının artmasını sağlamıştır.

Kuzey Amerikalı Kızılderililer ve birçoğunun tamamen Piktografik olan

yazılarının sağlamakta olduğu sınırlı yazı sistemi, Rebus İlkesi (Piktografik bir imgenin
fonetik değeri yerine kullanılması) ile geliştirilmiştir. Böylece Mısır hiyeroglifleriyle
çizilmiş bir baykuş, m sesini içeren bir sesi ifade ederken; İngilizcede bir arı (bee)
resmiyle ağaç yaprağı (leaf) resminin yan yana getirilmesi “inanç” (belief = bee + leaf)
sözcüğünü temsil etmektedir (Crowley ve Heyer, 2010). Hem alfabeler hem de Çince
ve Japonca yazı sistemleri, sesleri temsil eden simgeler kullanır; bütün yazı sistemleri
fonetik ve semantik işaretlerin bir karışımından yararlanır.
Başlangıçta “papirüs” insanların yazmakta kullandıkları bir materyal olmuştur.
Tek kaynağı Mısır olan papirüs kamışlarının talebi karşılayamaması nedeniyle deri
yazma aracı olarak sıkça kullanılmıştır. MÖ 170’de Bergamalılar deriyi germeyi,
kazımayı ve temizlemeyi öğrenmişler; her iki tarafına da yazılabilen ince beyaz bir
sayfa elde etmişlerdir. Parşömen olarak adlandırılan bu malzeme, papirüsten daha
dayanıklı olduğu için yaygın kullanım alanı bulmuştur. MS 105 yıllarında Çinli Tsai Lun
papirüse çok benzeyen ince, düz bir yazı yüzeyi geliştirmiş, bu yüzeye “kâğıt” (paper)
denilmiştir. Kâğıdın papirüse olan üstünlüğü, papirüs gibi gittikçe zor bulunan bir
kamıştan değil, ağaç kabuğu, kenevir, paçavra ve düşük kaliteli tahtadan yapılabilir
olmasıdır. Kâğıdın Batı Avrupa’ya girişi XII. yüzyılda olmuş, XIII. yüzyılda ise imal
edilmeye başlanmıştır. Kâğıt, Arapça sayıları kullanan matematiğin de
yaygınlaşmasına öncülük etmiştir. Hesaplamalar için elverişli olan bu sistem, matbaa
ile oldukça gelişirken, bilim ve ticari hayatta yaygınlık kazandı.
Yazının okunması ve bir iletişim aracı olarak yaygınlık kazanması basımla birlikte
düşünülmelidir. Mısırlılar karmaşık sembolleri yazmak için hızlı yöntemler bulurken,
Romalılar steno sistemini geliştirmişlerdir. Eski Sümerliler yumuşak kil üzerinde
yuvarlanabilen ve üzerine desenler kazınmış sert taştan küçük silindirler yapmış,
Küçük metal harfleri böylece desenlerin basılması ve pişirilerek kalıcı hâle gelmesi mümkün olmuştur.
düzgün şekilde kâğıda Çinliler 350 yıllarında mürekkepli bir sembolü kâğıda basan blok sistemini
basan matbaa geliştirmişler ve 800 yılına gelindiğinde tahtadan bloklar üzerine tam bir sayfayı oymak
makinesini geliştiren ise söz konusu olmuştur. Avrupa blok baskıyı kullanmaya XIV. yüzyılda başlamıştır. 1450
Alman mucit Johannes yılında Çinlilerin hareket ettirilebilen tahtadan harfleri, 1500 yılında ise metal harfleri
Gutenberg olmuştur. vardı. Küçük metal harfleri düzgün şekilde, kâğıda basan matbaa makinesini geliştiren
ise Alman mucit Johannes Gutenberg olmuştur. 1454’de Gutenberg, her sütunda kırk
iki Latince satırın bulunduğu, iki sütundan oluşan 1282 sayfalık İncil’in 300 kopyasını
basmıştır. “Gutenberg, ilk mekanik baskı tekniğini bulmuştur. Bu buluşta kitap
sayfaları, önceleri ahşap, daha sonra döküm, metalden yapılmış harflerin yan yana
dizilerek oluşturulduğu kabartma kalıplardan basılmaktadır. Tipografik bir, yazılı metin
basma ve çoğaltma yöntemidir. Gutenberg’in matbaası, özellikle kitapların basımı ve
çoğaltımında tarihi bir dönüm noktası olmuştur.” (Keskin, 2015).

Matbaanın Avrupa’ya gelişiyle birlikte yazılı metinlerin yeniden üretimi mekanik

bir hâl aldı. Kaligrafi sanatı ve becerisi kaybolurken tipografiye dayanan seri üretilen
bilgi öne çıkmaya başladı. Matbaayla birlikte sözlük, ansiklopedi ve gramer metinleri
yükselişe geçti. Basımcılık ayrıca haberlerin geniş çapta yapılmasını da sağlamıştır. Elle
ancak uzun yıllarda tamamlanan kapsamlı eserler, baskı makinesinde birkaç günde
basılabilir hâle gelmiştir (Bilim ve Teknoloji Ansiklopedisi, 1991). Hem Avrupa’da hem
de Kuzey Amerika’da XVIII. yüzyılın sonunda kitapların, özellikle haber amaçlı basılan
süreli yayınların dolaşımı sayesinde bilgi toplumu ortaya çıkmaya başlamıştır. Bununla
Avrupa ve Kuzey beraber iletişim araçları, bölgelere, insanlara ve kültürlere göre farklı özellikler
Amerika’da XVIII. taşımış; kendine özgü bilgi üretimi, dolaşımı ve denetimi mekanizmaları gelişmiştir
yüzyılın sonunda (Matbaacılık Tarihi, 2015).
özellikle haber amaçlı
basılan süreli yayınların
dolaşımı sayesinde bilgi
toplumu ortaya
çıkmaya başlamıştır.
•Xerografinin mucidi Chester F. Carlson, bir gazete ilan bürosunda

ve küçük bir matbaa işinde yarı zamanlı olarak çalışmış; kelimeleri
Örnek
sayfaya ve baskıya yerleştirme sorununu çözmeyi amaçlamıştır.

Ardından kopyalama sayısı arttıkça kalitenin düşmesini önlemek
amacıyla bir düşünce geliştirdi. Düşüncesi (1) yazılı bir kağıdın
görüntüsünü kuru karbonla kaplanmış boş bir kağıda yansıtmak,
(2) ışıktan elde edilen statik elektrik yükleriyle karbonu geçici
olarak harflerin durduğu yerlerde tutmak ve (3) pişirme yoluyla
mürekkebi yansıtılan harflerin modeli şeklinde kağıdın üzerine
eritmekti. Carlson, 22 Ekim 1938'de fizikçi Otto Kornie ile birlikte
yaptıkları çalışmalar sonucunda "10-22-38 ASTORIA" yazısını cam
bir levhadan kağıda aktarmak için statik elektrik ve fotoiletken,
kükürt kaplı çinko bir levha kullandılar. Bu, daha sonraları
xerografi olarak anılacak işin ilk gösterimiydi.
Matbaa, yazılı sözcüğün

belirli bir kesimin Baskı teknolojilerinin günümüzdeki yapısını kazanıncaya değin yaşadığı
tekelinde olma dönüşüm, standartlaşmanın önemini ortaya koymaktadır. El yazmacığılı ile sınırlı
özelliğini ortadan sayıda çoğaltılabilen eserlerin, baskı teknolojileri sayesinde standart biçimde çok
kaldırmış, sıradan sayıda basılması, toplumlarda önemli dönüşümlerin yaşanmasını sağlamıştır (Altuntek,
insanın da kullanımına 1993). Özellikle fikirlerin hızla yayılımı, toplumlarda bilgi üretimi ve yayılımı açısından
sunmuştur. önem kazanmaktadır. Bilginin hızlı yayılımı ve iletişimin uluslararası çapta
yaygınlaşmasının temelinde baskı teknolojileri yatmaktadır. Matbaa, yazılı sözcüğün
belirli bir kesimin tekelinde olma özelliğini ortadan kaldırmış, sıradan insanın da
kullanımına sunmuştur. Kitabın ucuzlaması ve üretim kolaylığı, düşünce ürünlerinin
toplum içinde hızla yayılmasını sağlamış; bilimsel, dinsel, kültürel ve sanatsal alanlarda
gelişmelerin yayılım hızını da artırmıştır (Küçükcan, 2015). Bu durum, okuryazar insan

sayısının artışına ve kültürlerarası etkileşimin kıtalar arası boyutta gerçekleşmesine

öncülük etmiştir.
• Baskı teknolojilerinin gelişiminin toplumsal yapıları nasıl

Bireysel Etkinlik etkilediğini örnekler üzerinden değerlendiriniz.
BASKI TEKNOLOJİLERİ VE ORTAMLARI

Tarihsel süreç içerisinde günümüze gelinceye değin çok çeşitli malzemelerle çok
farklı baskı teknikleri geliştirilmiştir. Bununla beraber baskı ortamları veya teknikleri
günümüzde altı ana grup çerçevesinde ele alınabilecektir (Ölmez, 1997):
Tipo (yüksek) baskı
•
Serigrafi (elek) baskı
•
Ofset baskı
•
Flekso baskı
•
Tifdruk (çukur) baskı
•
Dijital baskı
•
Tipo (Yüksek) Baskı: Tipo baskı metal harflerle (hurufat) yapılan yüksek baskıdır.
Uzun ve zahmetli bir baskı hazırlık süreci gerektirir. Metal harflerin tek tek sayfa
oluşturacak bir biçimde düzenlenmesi yöntemi kullanılır. Baskı hazırlık işlemi her ne
Tipo baskı makinaları kadar gelişim göstermiş olsa da günümüz masaüstü yayıncılık sisteminin sağladığı
daha çok matbaacılığa; imkânlardan çok uzaktır. Günümüzde kullanımı önemli oranda bırakılmıştır. Ender
kesim, gofre, olarak, kartvizit, fatura ve özel koleksiyon yayınların basımında kullanılır. Tipo baskı
numaratör baskı, makinaları daha çok matbaacılığa; kesim, gofre, numaratör baskı, piliyaj-perforaj
piliyaj-perforaj başka başka alanlarda hizmet eder.
alanlarda hizmet eder.
Bu baskı tekniğinin yüksek baskı olarak adlandırılmasının nedeni basılacak
bölümün ana kalıp gövdesinden bir miktar yüksek olmasıdır. Sistem, mürekkep
merdane sistemi, kalıp şasesi ve kâğıt kazanından oluşur. Tipo baskıda iki silindir
bulunur. Bunlardan biri kalıp silindiri, diğeri baskı silindiridir. Doğrudan baskı
sistemidir. Yani kalıp üzerindeki görüntü doğrudan baskı materyaline aktarılır. Kalıp
üzerindeki yüksek kısımlar mürekkebi alırken, alçakta kalan kısımlar mürekkebi almaz.
Yüksekte kalan kısımlar baskıyı gerçekleştirir (patates baskısına benzer). Kalıp
üzerindeki görüntü terstir. Altta gidip gelen kalıp şasesi, mürekkep merdanelerinden

gerekli olan mürekkebi alır, kâğıt kazanda tutulmuş silindirin üzerinden dönerek
gitmesiyle kâğıda baskıyı gerçekleştirir.
Serigrafi (Elek Baskı): Serigrafi, bir seri baskı yapma şeklidir. Ahşap ya da metal
bir çerçeveye gerilen değişik türdeki polyester ipek kumaşının fotofilm emülsiyon
denilen bir film tabakasıyla kaplanıp ışıkta pozlandıktan sonra basılması gereken
grafik, bu kumaşa bir şablon gibi çıkar. Işığa duyarlı bölgeler suyun yardımı ile boşaltılır
ve hassas bir şablon oluşur. Bu şablona kalıp denir. Bir ragle (ağzı keskin bir kauçuk)
yardımı ile baskı yapılır. Kalıp, ipek, ipek özelliği gösteren polyester veya metal
dokumalardan oluştuğu için elek olarak adlandırılmaktadır. Bu dokuma metal veya
Matbaanın baskı ahşap bir çerçeveye gerilmiş durumdadır. İş olan yerlerdeki dokümanın üzerinden
yapamadığı metal, emülsiyonun sökülmesiyle (su banyosu) mürekkep geçer ve baskı gerçekleşir. Serigrafi
seramik, kumaş ve cam baskı her türlü malzeme ve yüzeye uygulanabilir. Yuvarlak baskılar yapılabilir. Aynı
gibi malzemelere baskı zamanda matbaanın baskı yapamadığı metal, seramik, kumaş ve cam gibi
serigrafi ile yapılır. malzemelere baskı serigrafi ile yapılır. Elektroniğin bel kemiğidir. Serigrafi sayesinde
devre kartları daha net ve temiz olarak yapılmaktadır. Son yıllarda serigrafi
endüstrinin olmazsa olmazları arasına girmiştir.
Ofset Baskı: 1904 yılında, Amerikalı Ira W. Rubel tarafından bulunmuş,
genellikle (teneke ofset hariç) kâğıt yüzeyine baskıda kullanılan baskı tekniğidir.
Günümüzde kitap, gazete, dergi, broşür, fatura, kartvizit ve karton ambalajların
basımında kullanılır. Ofset baskı dünyada en fazla kullanılan baskı tekniğidir. Yağ
temelli ofset mürekkebiyle nemlendirme suyunun birbirini kabul etmemesi prensibine
dayanır. Bu sistemde baskı kalıbında mürekkebi alan görüntülü kısım (iş olan yerler) ile
mürekkebi kabul etmeyen (iş olmayan yerler) arasında gözle tespit edilecek bir
yükseklik farkı yoktur. Ancak kalıp üzerinde mürekkeplenecek kısımlarla mürekkep
almaması gereken kısımlar yağ – su tepkimesi ile ayrılırlar (bk. Görsel 10.1.). Bu
sisteme endirekt baskı sistemi de denir. Çünkü baskı malzemesi görüntüyü direkt
baskı kalıbından değil blanket kazanında bulunan blanketten alır (Ofset Baskı Tekniği,
2015).

Şekil 10.1. Ofset Baskı Ünitesi

Kaynak: MEGEP, 2007.
Basılacak iş fotografik yöntemlerle üzerinde emülsiyon bulunan kalıba çekilir.

Kalıbın banyosunda iş olan yerlerde emülsiyon kalır, diğer yerlerdeki emülsiyon
sökülür. Ofset sisteminin ana sistemi merdane ve kazan olmak üzere küçüklü-büyüklü
silindir mekanizmalardan oluşur. Web ofset yapı olarak tabaka ofset makinelerinden
Ofset sisteminin ana
çok farklı değildir. Belli başlı özellikleri aynıdır. Aradaki en büyük fark kullanılan kâğıdın
sistemi merdane ve
bobin olarak makineye girmesi ve baskı hızının çok yüksek olmasıdır. Sistemde baskı
kazan olmak üzere
hızının çok yüksek olması problemlerin oluşmasında en önemli etkendir. Bu nedenle,
küçüklü-büyüklü silindir
sisteme uygun mürekkep, blanket ve hazne suları üretilmiş; bazı ünitelerinde
mekanizmalardan
değişiklikler yapılmıştır (MEGEP, 2007).
oluşur.
Flekso Baskı: Tipoya çok benzer bir sistemdir. Basılacak iş kalıbın gövdesinden
belirli bir yüksekliktedir. Kalıp, lastik veya cyrel maddesinden oluşur. Fleksoda
çoğunlukla bobin kâğıt veya folyeler üzerine baskı alınır (bk. Görsel 10.2.).

Flekso baskıda baskı

yapılacak malzemenin
çözgü ünitesine
bağlanıp sargı ünitesine
kadar geçen yola baskı
yolu denir.
Tifdruk, matbaacılıkta
kullanılan temel baskı Şekil 10.2. Flekso Baskı Tekniği
tekniklerinden biridir. Kaynak: MEGEP, 2007.
Almanca tiefdruck
(derin baskı)
sözcüğünden Flekso baskı tekniği ile esnek, esnek olmayan malzemeler, çok küçük ebatlı
gelmektedir. işlerden, büyük ebatlı işlere kadar her türlü malzemeye baskı yapılabilir. Düşük
viskoziteli flekso baskı mürekkepleri ve bu mürekkeplerin yüksek tutunma özellikleri
bu baskı sistemine geniş bir ürün yelpazesine baskı yapma olanağı tanımaktadır.
Flekso baskıda baskı yapılacak malzemenin çözgü ünitesine bağlanıp sargı ünitesine
kadar geçen yola baskı yolu denir. Çözgüde açılan bir baskı malzemesi ilk başta avare
merdane olarak adlandırılan merdaneler arasından geçirilerek makinenin fren
sistemine gelecek olan yük azaltılmış olur. İş baskı kazanına gelir. Baskı yapıldıktan
sonra yine avare merdane diye nitelendirdiğimiz merdaneler arasından geçerek, baskı
taşıyıcı fırındaki merdaneler arasından sargı ünitesine gelir. Basılan ürün burada
Dünyada en yaygın sarılarak kesime hazır hâle gelir. Flekso baskıda bu yola baskı yolu denir (MEGEP,
baskı sistemi olan ofset 2009).
baskı sisteminin aksine,
tifdruk baskıda Tifdruk (Çukur) Baskı: Tifdruk, matbaacılıkta kullanılan temel baskı
kabartma klişe yerine tekniklerinden biridir. Almanca tiefdruck (derin baskı) sözcüğünden gelmektedir.
oyma klişe Resmedilen yapıtın orijinalitesini ortaya koymada ve aynı zamanda çoğaltmada en
kullanılmaktadır. uygun yöntem olan metal gravür baskı için kullanılan plaka yüzeyindeki çukur
kısımlara boya ile doldurulmasına (intaglio) adı verilmiştir. Intaglio sözcüğü İtalyanca
“kesmek, oymak” anlamına gelen, madeni levha üzerinde gerek asitle yedirerek
(etching) gerekse bir aletle yapılan oyuntuların tümüne (çukur kazı) intaglio adı verilir
(Can, 2008). Dünyada en yaygın baskı sistemi olan ofset baskı sisteminin aksine,

tifdruk baskıda kabartma klişe yerine oyma klişe kullanılmaktadır. Mürekkep klişe
üzerinde farklı derinliklerde oyulmuş deliklere doldurulduktan sonra baskı ortamına
aktarılmaktadır. Yine ofset baskının aksine kıvamlı mürekkepler yerine akışkanlığı
yüksek çabuk buharlaşan sıvı mürekkepler kullanılır. Genelde bakır veya çinko
silindirik klişeler üzerine açılan oyuklar hem çok küçük hem de farklı derinlikte
oldukları için ofset baskıya oranla çok daha titiz ve temiz bir çalışma gerektirir. Baskı
sürecinde çok özel kâğıtlar gerektirdiği için de daha masraflı bir tekniktir. Geçmişte
kaliteli dergilerin, kumaş ve duvar kâğıtlarının basımında kullanılmıştı. Günümüzde
Dijital baskı tekniğinde posta pulları, bazı banknotlar ve hisse senetlerinin basımında kullanılmaktadır. Tifdruk
film ve kalıp ortadan baskı sisteminin en önemli özelliği net, yumuşak ve her kopyası birbirinin tam benzeri
kalkmıştır. Bilgisayar sonuçlar vermesidir. Ayrıca kalitesini bozmadan yüksek tirajlı baskı yapabilmesi
ortamından doğrudan nedeniyle yoğun baskılarda tercih edilmektedir. Bu teknikte levha yüzeyinde
iletilen malzeme baskı oluşturulan çizgi ve oyuntular, baskı yapımında mürekkeple doluşturulur: Mürekkep
makinelerinde hızla çukur ve çizgilerde kalacak şekilde levha iyice temizlenir. Levha, silindirli baskı veya
basılır ve tasnif edilir. kuvvetli basınçla ıslatılmış kâğıda basıldığında, yumuşamış olan kâğıt levhanın çukur
kısımlarına girerek orada bulunan mürekkebi alır. Bu sistemde Kalıp yüzeyinde
basılacak yerler çukurdur. Kalıp bir mürekkep haznesinden tüm kalıba doğrudan
mürekkep alır. Yalnız çukurda kalan yerlerin görüntü olması nedeniyle yüzeydeki
mürekkep hassas bir sıyırgaçla alınır. Kalıp kazanıyla temas hâlindeki ikinci bir kazan
arasından geçen malzeme üzerine görüntü iletilir.
Dijital Baskı: Bu baskı tekniğinde film ve kalıp ortadan kalkmıştır. Bilgisayar
ortamından doğrudan iletilen malzeme baskı makinelerinde hızla basılır ve tasnif
edilir. Bilgisayar teknolojileri ve internetin insan yaşamında yaygın kullanım ağı
kazanmasıyla birlikte dijital baskı teknikleri kullanılmaya başlamıştır. Teknoloji
entegrasyonunun baskı süreçlerine dâhil olmasıyla birlikte birçok süreç çok daha kolay
hâle gelmiştir. Bir iş tek tek değil çoklu olarak baskıya girer ve hazırlık sürecinde de
yine bilgisayar ortamında dijital montaj gerçekleştirilir (MEGEP, 2008).
• Günümüzde kullanılmakta olan baskı tekniklerini

Bireysel Etkinlik
göz önünde bulundurarak, baskı süreçlerinde

açığa çıkardığı avantaj ve dezavantajları örnekler
eşliğinde değerlendiriniz.
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE ELEKTRONİK YAYINCILIK

Teknolojik yenilik, toplumsal yapılar üzerinde dönüştürücü rol oynamakta ve bu
dönüşümün önünde durmak pek de olası görünmemektedir. “Modern çağın
başladığının işareti iki teknolojik yeniliktir: Silah ve baskı makinesi. Silah, feodal

savaşçıların ezeli egemenliğini sonlandırdı, baskı makinesi ise bilgiyi dünyevileştirdi”

(Betz, 2010). Tarihsel kökeni, “sanatla ilgili, hünerli, pratik” anlamına gelen Yunanca
“technikos” kavramına dayanan; “oloji” kısmı “bilgisi, sistematik yaklaşımı” anlamında
kullanılan teknoloji, “insani amaçlar için doğayı yönlendirmenin bilgisi” biçiminde
Elektronik yayıncılık (e- anlam kazanmaktadır.
yayıncılık) "belgelerin"
Elektronik yayıncılık (e-yayıncılık) "belgelerin" elektronik ortamlar ve / ya da
elektronik ortamlar ve /
ağlar aracılığıyla dağıtımı, arşivlenmesi ve bu belgelere erişilmesi olarak tanımlanabilir
ya da ağlar aracılığıyla
(Tonta, 2000). Son yıllarda özellikle ABD’de ticari yayınevleri elektronik kitap yayınına
dağıtımı, arşivlenmesi
başlamıştır. Ders kitapları alanında istek üzerine yayıncılık (on-demand publishing)
ve bu belgelere
uygulamalarının artışı elektronik kitap yayıncılığına olan talebi de artırmıştır. Daha
erişilmesi olarak
önceden yayımlanmış kitap ve dergilerdeki bazı bölümler ve makaleler derlenerek
tanımlanabilir.
“reader” adı verilen elektronik ders kitapları yayımlanmaktadır. Benzeri bir biçimde,
belirli dersler için “rezerv” dermesine konulan ve sadece o dersleri alan öğrencilerin
Web aracılığıyla erişimine açık olan kaynaklar da bulunmaktadır (Tonta, 2000).
İçinde bulunduğumuz yüzyılda bilgi teknolojisi (bilgisayarlar, iletişim ağları,
yazılım) için büyük yatırımlar yapılmaktadır. ABD’de 1990’da GSMH’nin % 3’ü bilgi
teknolojisi yatırımları için harcanırken bu oran 1995’de % 5’e yükselmiştir. Bilgi
teknolojisine yapılan bu yatırımlar, tüm dünyada artmaktadır. Bilgi teknolojisine
yapılan bu yatırımlar, bilginin daha etkin yönetimi konusunda çeşitli gelişmeleri açığa
çıkarmıştır. Genelde bilgi alt yapısı, özelde elektronik yayıncılıkla ilgili sorunların
çözümlenmesi için bilgi teknolojisine yatırım yapılması önem taşımaktadır. Elektronik
bilgi içeriğinin düzenlenmesi ve hizmetlerin sağlanmasıyla ilgili politikaların
Bilgi teknolojisine
belirlenmesi aşamasında ülkeler arasında farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bilgi alt
yapılan bu yatırımlar, yapısının iki önemli bileşenini oluşturan “bilgi otoyolu” ve “elektronik kütüphane”
bilginin daha etkin
kavramları göz ardı edilemeyecek derecede önem kazanmış bulunmaktadır. Çeşitli
yönetimi konusunda
ülkelerde bilgi alt yapısının değişik yönleriyle (entelektüel mülkiyet hakları, uzaktan
çeşitli gelişmeleri açığa eğitim ve tıp uygulamaları, yasal düzenlemeler, vd.) ilgili yoğun çalışmaların yapıldığını
çıkarmıştır.
da belirtmek gerekir.
E-yayıncılık teknolojisi bilginin hem üretim hem de dağıtım maliyetlerini
düşürmektedir. Elektronik ortamda belgeler ve bu belgelerin mükemmel
röprodüksiyonları çok kolay üretilebilmekte ve internet aracılığıyla çok düşük
maliyetle dağıtılabilmektedir. Gerek yayıncıların, gerekse araştırmacıların yaşanan
gelişmelere uyum sağlamaları noktasında zorluklar çıkabilmektedir. Elektronik
yayıncılık teknolojisi hızla gelişmekte ve resim, grafik, canlandırma (animation) vb. gibi
ögeler içeren elektronik yayınlara giderek daha sık rastlanmaktadır. Matbaanın
En basit ifadesiyle
icadından bu yana yaklaşık 150 milyon çeşit kitap basılmışken, internet ortamındaki
matbaacılık için baskı
belge sayısı günümüzde 100 milyon civarındadır. Bu rakamın önümüzdeki 10 yılda 800
öncesi, baskı ve baskı
milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Yapılan kestirimlere göre internet ortamındaki
sonrası şeklinde üç alt
dijital nesne sayısı (digital object) çok uzak olmayan bir gelecekte trilyonlara
süreçten bahsedilebilir.
ulaşacaktır (Tonta, 2000).

MATERYAL HAZIRLAMA TEKNİKLERİ VE YAYINCILIK SÜRECİ

Günümüzde matbaacılık olarak adlandırılan karmaşık süreç, farklı teknolojilere
ait çok sayıda işlemden oluşmaktadır. En basit ifadesiyle matbaacılık için baskı öncesi,
baskı ve baskı sonrası şeklinde üç alt süreçten bahsedilebilir. Bu süreçte öncelikle
basılacak işin tasarımı yapılır. Bu aşamada yazıların ve fotoğrafların bilgisayara
aktarılması gerekir. Bilgisayara aktarılan görsel öğeler mizanpaj yazılımında bir araya
getirilerek baskıya uygun tasarım oluşturulur. Bilgisayar yardımıyla yapılan bu işlem,
“masaüstü yayıncılık” olarak ifade edilmektedir. Sonrasında, yapılan çalışmanın film
çıkışları alınır. Film, baskı için kullanılan kalıbı oluşturmak için kullanılır. Filmden sonra
da prova alınabilir. Filmden alınan provaya analog prova denmektedir. Analog
provanın dışında baskıyı taklit eden yazıcılarla dijital prova da alınabilir.
PC ortamında
Baskı sonrasında selefon, lak gibi malzemelerle yüzey kaplama (laminasyon)
hazırladığınız bir içeriği
uygulanabilir. Kitap, dergi gibi yayınları masa başında, bilgisayar destekli olarak, baskı
matbaada
ya da yayına hazırlama işi olan masaüstü yayıncılık, günümüzde gerek baskı ile ilgili ön
bastırabilmek için
hazırlık çalışmaları, gerek fotoğrafçılık tekniklerinin tamamının masa başında
içeriğin RGB renk
yapılmasına dayanmaktadır. Bu alanda bilgisayar ortamında en çok tercih edilen
paletinden CMYK renk
programlar Adobe'nin ürettiği InDesign ve Quark’ın ürettiği QuarkXPress'tir. Ayrıca
paletine
Microsoft'un ürettiği Publisher ve açık kaynak kodlu Scribus da daha basit olmakla
dönüştürülmesi
beraber birer masaüstü yayıncılık programıdır. PC ortamında hazırladığınız bir içeriği
gerekmektedir.
matbaada bastırabilmek için içeriğin RGB renk paletinden CMYK renk paletine
dönüştürülmesi gerekmektedir. Ancak bu dönüşüm sırasında yazıların sadece CMYK
ana renklerinden sadece biriden oluşması gerekir. İki ya da daha fazla rengin
harmanlanarak elde edilmiş olan bir renk ile baskılama yapıldığında, kaymalar nedeni
ile yazılar gölgeli görünecek ve gözü rahatsız ederek yoracaktır.
PC ortamında Adobe Acrobat Professional programı kullanılarak hazırlanmış
olan içerik Adobe Acrobat ile Press Quality modunda PDF’ye dönüştürülmektedir.
PC ortamında Adobe Press Quality seçimi nedeni ile tüm RGB siyah yazılar % 100 siyah renk olarak PDF’e
Acrobat Professional yazılmaktadır. Adobe Acrobat’ın yardımı ile siyah renkli yazıların % 100 Key (Siyah)
programı kullanılarak renginden oluşması zorunluluğu yerine getirilmiş oldu. %100 Cyan yazı yazmak için
hazırlanmış olan içerik Word’de ilgili yazıyı seçerek rengini RGB (0, 255, 255) renk kodu olarak
Adobe Acrobat ile Press düzenlemelisiniz. PDF dönüşümü sonrasında bu renk CMYK (51, 0, 15, 0) rengine
Quality modunda PDF’e dönüştürülmektedir. Ancak kendisini diğer renklerden ayırt edebileceğimiz CMYK (51,
dönüştürülmektedir. 0, 15, 0) gibi özel bir koda sahiptir. PDF dokümanını açtıktan sonra Enfocus Pitstop
menüsünden Color Change’i tıklayarak açılan pencereden CMYK rengini başka bir
CMYK rengine dönüştürmek üzere aşağıdaki değerlerin girilmesi gerekecektir.

Cyan From: 50.5% To: 51.5% --> 100%

Magenta From: 0% To: 0% --> 0%
Yellow From: 14.5% To: 15.5% --> 0%
Key From: 0% To: 0% --> 0%
Genel anlamda baskı aşamasına gelinceye değin materyal hazırlama süreci şu

başlıklar altında ele alınabilir:
• Taslak çalışması: Çalışmanın ebadı, kullanılacak kâğıt cinsi, renk sayısı vb.
özellikler kararlaştırıldıktan sonra, kitaba girecek yazılı ve görsel unsurların
sırasını, yerini belirten ve tipo grafik öğelerin kullanımına ilişkin (yazı puntosu,
karakteri, sütun genişliği vb.) fikir verecek bir ön çalışma yapılması zorunludur.
Bu ön çalışmalar kabataslak diyebileceğimiz fikir taslaklarından, bilgisayar
çıktıları üzerinde görülebilecek ayrıntılı taslaklara kadar bir dizi hazırlık
aşamasını içerebilir. Taslak hazırlama süreci, tasarımın en önemli
bölümlerinden birisidir.
• Dizgi, grafik, tashih: Taslak mizanpajı hazırlanan çalışma için bilgisayar
ortamında oluşturulacak bir şablon sayfa üzerinde yazıların, dilbilgisi
kurallarına uygun bir şekilde ve hedef kitlenin özelliklerine, kitabın türüne
uygun tipografi kullanımıyla yeniden yazılması işlemine dizgi denir. Dizgi
aşamasının ardından gelen ve düz metinler, başlıklar, spotlar vb. yazılı
Filmlerde oranlarına
unsurların yanı sıra görsel unsurların (fotoğraf, resim, illüstrasyon, renk vb.)
göre ayrılmış olan
belli ilkeler gözetilerek düzenlenmesi işini ise grafik tasarım olarak adlandırılır.
renkler, baskı yoluyla
Tasarım işi bitmiş sayfaların kâğıt üzerine alınmış çıkışlarında yapılan ve dizgi
teker teker kağıt
hatalarını, görsel düzenlemeye ilişkin yanlışlıkları düzeltme aşaması ise tashih
üzerine basılmaktadır.
adıyla anılmaktadır. Tashih aşamasında işin kâğıt çıktıları genellikle müşteri
temsilcisi ya da müşteri tarafından ( yayınevlerinde düzeltmen) kontrol edilir,
hatalar kalem ile belirtilir ve hatalı bölümler bilgisayar ortamında yeniden
düzeltilir.
• Film: Dizgisi, tasarımı tamamlanmış ve kontrol edilerek düzeltilmiş olan
çalışma baskıya hazırdır. Baskı için baskı makinesine bağlanıp zarar görmeden
çalışacak bir baskı kalıbının hazırlanması gereklidir. Baskı kalıbının
hazırlanması için öncelikle sayfaların filmlerinin (şeffaf) görüntülerinin elde
edilmesi gerekir. Fotoğraf baskısı gerektirmeyen yani tamamı yazılardan
oluşan kitaplar için çoğu kez aydınger adı verilen şeffaf kâğıtlara lazer
yazıcıdan ters çıkış almak yeterli olmaktadır. Kitabımız renkli olduğuna göre,
CMYK kısaltması ile dilimize yerleşmiş olan Cyan mavisi, Magenta kırmızısı,
Yellow (sarı) ve Kontrast olarak ifade edilen siyah renklerin filmlerinin elde
edilmesi gerekecektir. Matbaacılıkta renkli bir fotoğrafın baskı yoluyla
çoğaltılabilmesi için öncelikle o fotoğraf üzerindeki CMYK renklerinin ayrılması

yani bu renkleri içeren dört ayrı filmin elde edilmesi, bu filmlerden dört
montaj yapılması, dört kalıp çekilmesi ve her bir kalıbın ilgili renk ile kâğıt
üzerine basılması söz konusudur. Filmlerde oranlarına göre ayrılmış olan
renkler, baskı yoluyla teker teker kâğıt üzerine basılmakta, örneğin; önce mavi
renk basılmakta, ikinci olarak sarı renk mavi baskının üzerine basıldığında
mavi, sarı ve yeşil tonlar elde edilmektedir. Bunlar üzerine magenta mürekkep
basılınca morlar, lacivertler ve diğer ara tonlar oluşmakta, kontrast ile de
fotoğraftaki derinlik ve netlik hissi arttırılmaktadır. Bu şekilde elde edilen
baskıya trigromi baskı da denir.
• Montaj: Çalışma ofset matbaalarında sayfa sayfa değil, standart ebatlardaki
tabaka kâğıtlara basılır. Burada öyle bir düzenleme yapılır ki, tabaka hâlindeki
bu kâğıt uygun şekilde katlandığında birbirini takip eden sayfa numaraları
ortaya çıkar. Burada en sık kullandığınız ölçü birimi formadır. 1 forma 16
sayfadan oluşur ve çok sayfalı (kitap, dergi gibi) işlerde planlama ve maliyet
hesabı daima formalar üzerinden yapılır. İşte montaj işlemi, astrolog adı
Ülkemizde yaygın verilen ve saydam bir tabaka üzerine, basılacak işin filmlerinin forma düzeni
olarak kullanılan ofset esas alınarak yapıştırılmasından ibarettir. Basılacak iş iki renkli ise iki ayrı
baskı plakaları ozosol ve montaj, trigromi ise 4 montaj yapmak gerecektir. Trigromi + özel gibi bir ifade
tif olarak adlandırılır. dört renk haricinde, yaldız gibi özel bir beşinci rengin basılacağını anlatmak
için kullanılır.
• Ozalit prova: Montajı tamamlanan iş, ozalit kâğıdı üzerine pozlandırılıp,
amonyak buharında bırakılarak baskı öncesi son kontrol için hazırlanır. Bu
şekilde montaj üzerindeki iş ozalit kâğıdına aktarılır, ozalit kâğıdı forma
düzenine göre katlanır. Burada amaç, kalıp çekimi öncesinde işin son kez
kontrol edilmesi, sayfa numaralarının birbirini takip edip etmediğinin
belirlenmesi ve hata riskinin azaltılmasıdır. Ozalit prova üzerine müşteri
tarafından "basılabilir" onayı alındıktan sonra kalıp hazırlama işlemi başlar.
Renk provası alınıp, • Kalıp: Montajlar, son olarak yüzeyi ışığa duyarlı hâle getirilmiş metal plakalar
renklerin uygunluğuna üzerine pozlandırılır. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan ofset baskı plakaları
karar verildikten sonra ozosol ve tif olarak adlandırılır. Montajdaki görüntüler ışık yardımıyla metal
kitabın seri baskısına baskı plakalarına aktarıldıktan sonra bazı kimyasal işlemlerden geçirilerek,
geçilir. baskı kalıbı baskıya hazır hâle getirilir.
• Baskı Provası: Bir işin, basıldığı zaman nasıl görüneceğini kestirme yöntemidir.
Prova, son çoğaltmada kullanılacak olan gerçek kâğıt, mürekkep setleri ve
görüntüler ile çalışan baskıdan alınan bir örnektir. Günümüzde digital prova
sistemleriyle baskı öncesi renkli prova alınabilmektedir.
• Baskı: Renk provası alınıp, renklerin uygunluğuna karar verildikten sonra
kitabımızın seri baskısına geçilir. Baskı makinesinin özelliklerine bağlı olarak
(tek renkli, iki renkli, dört renkli, altı renkli, ön arka baskılı gibi) baskının süresi
ve kalitesi değişebilir.

• Baskı koruma: Kitap, dergi kapakları, broşürler, ambalajlar, dosyalar gibi dış
etkilere açık basılı materyallerin yüzeyine uygulanan; öncelikli amacı basılı
yüzeyi yağ, nem, güneş ışığı gibi unsurlardan korumak, ikincil amacı ise baskı
yüzeyine parlaklık ya da matlık etkisi vererek baskıya estetik özellik
Kırımı yapılmış formalar kazandırmak olan işlemlere baskı yüzey koruma işlemleri denir. En sık
sırayla bir araya getirilir kullanılan baskı koruma şekilleri; vernik, lak ve selofan uygulamalarıdır.
ve bu işleme "harman • Cilt: Kitap kapağımız ve formalarımız basıldıktan sonra kitap şekline dönüşmek
çekmek" denir. için bazı işlemlerden geçer. Kapak, koniklenir. Yani sırta gelecek kısımlara iz
açılarak, kitap sırt bölgesi netleştirilir. Tabaka hâlindeki iç sayfalar, kırım
makinelerinde katlanır. Kırımı yapılmış formalar sırayla bir araya getirilir ve bu
işleme "harman çekmek" denir. Harmanı yapılmış kitap formaları iplik dikiş,
spiral ya da Amerikan cilt denilen sistemlerle birbirine ve kapağa tutturulur.
Kapak takma işlemleri tamamlandıktan sonra ağız kısımları traşlanır. Kitap
Müşteriye teslim pakete hazırdır.
edilecek kitaplar • Sayım ve Şirink: Müşteriye teslim edilecek kitaplar istenilen sayılarda
istenilen sayılarda paketlenecektir. Bu iş ya el ile paketleme şeklinde ya da shirink (şirink) adı
paketlenecektir. Bu, verilen paket makinelerinde yapılır. Shirink makineleri istenen sayıda kitabın
paketleme şeklinde ya dışına plastik folyo sarıp, folyo kenarlarını ısı ile yapıştırır ve basılı ürünlerin
da shirink (şirink) adı dağılması, ıslanması önlenmiş olur.
verilen paket • Teslimat: Pakete girmiş kitaplarımız için tesellüm fişi (sevk irsaliyesi) kesilir ve
makinelerinde yapılır. kitaplarımız nakil aracına yüklenerek müşterisine doğru yola çıkar.

•Bilimsel gelişmeler ve teknolojik yenilikler ışığında günümüz dünyasının

olanaklarına ve yaşam koşullarına ulaşılmış bulunulmaktadır. Bilim ve
teknoloji denildiğinde birçok çalışma alanının ortak üretimleri akla
gelmektedir. Özellikle toplumsal pratiklerin dönüşümünde, yaşanan
Özet teknolojik gelişmelerin rolü büyüktür. Öyle ki, birçok sektörde ve
yapılanmada teknoloji yönetimi, günümüz toplumlarının başat unsuru
hâline gelmiş bulunmaktadır. İnsan yaşamının gerek iş gerekse özel
alanlarını kapsayan internet ve internetin uzantısı olarak geliştirilen yeni
iletişim teknolojileri, yeni / sosyal medya bu teknolojik gelişmelerin bir
sonucu olarak gösterilebilecektir. Masaüstü yayıncılık teknolojileri de
günümüz dünyasında adeta başdöndürücü hızla değişim ve gelişim
göstermektedir. İnsan eliyle üretimin yerini makinelere dayalı bir süreç
almış bulunmaktadır.
•Baskı teknolojilerinin gelişim tarihinin başlangıcını yazının tarihine değin
götürmek mümkündür. Başlangıçta ‘papirüs’ insanların yazmakta
kullandıkları bir materyal olmuştur. 105 yıllarında Çinli Tsai Lun papirüse
çok benzeyen ince, düz bir yazı yüzeyi geliştirmiş, bu yüzeye ‘kağıt’
(paper) denilmiştir. Kuzey Amerikalı Kızılderililer ve birçoğunun
tamamen piktografik olan yazılarının sağlamakta olduğu sınırlı yazı
sistemi, rebus ilkesi (piktografik bir imgenin fonetik değeri yerine
kullanılması) ile geliştirilmiştir.
•Yazının okunması ve bir iletişim aracı olarak yaygınlık kazanması basımla
birlikte düşünülmelidir. Çinliler 350 yıllarında mürekkepli bir sembolü
kağıda basan blok sistemini geliştirmişler ve 800 yılına gelindiğinde
tahtadan bloklar üzerine tam bir sayfayı oymak sözkonusu olmuştur.
Küçük metal harfleri düzgün şekilde kağıda basan matbaa makinesini
geliştiren ise Alman mucit Johannes Gutenberg olmuştur. 1454’de
Gutenberg, her sütunda kırk iki Latince satırın bulunduğu, iki sütundan
oluşan 1282 sayfalık İncil’in 300 kopyasını basmıştır. “Gutenberg, ilk
mekanik baskı tekniğini bulmuştur. Bu buluşta kitap sayfaları, önceleri
ahşap, daha sonra döküm, metalden yapılmış harflerin yan yana
dizilerek oluşturulduğu kabartma kalıplardan basılmaktadır. Tipografik
bir, yazılı metin basma ve çoğaltma yöntemidir.
•Baskı teknolojisi olarak günümüzde tipo, serigrafi, ofset, flekso, tifdruk
ve dijital baskı yoğun olarak kullanılmaktadır. Tipo baskı metal harflerle
(hurufat) yapılan yüksek baskıdır. Uzun ve zahmetli bir baskı hazırlık
süreci gerektirir. Metal harflerin tek tek sayfa oluşturacak bir biçimde
düzenlenmesi yöntemi kullanılır. Serigrafi, bir seri baskı yapma şeklidir.
Ahşap ya da metal bir çerçeveye gerilen değişik türdeki polyester ipek
kumaşının fotofilm emülsiyon denilen bir film tabakasıyla kaplanıp ışıkta
pozlandıktan sonra basılması gereken grafik, bu kumaşa bir şablon gibi
çıkar. Ofset baskı dünyada en fazla kullanılan baskı tekniğidir. Yağ bazlı
ofset mürekkebiyle nemlendirme suyunun birbirini kabul etmemesi
prensibine dayanır. Filekso, tipoya çok benzeyen bir sistemdir.
•Baskı sürecinde çeşitli aşamalardan söz etmek mümkündür. Bu aşamalar
genel olarak: Taslak çalışması, dizgi-grafik-tashis, film, montaj, ozalit
prova, kalıp, baskı provası, baskı, baskı koruma, cilt, sayım ve şirinki,
teslimat başlıkları altında sıralanabilecektir.

1. Mısır’da geliştirilen rahiplere özgü yazma biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Çivi yazısı
b) Hiyeroglif
c) Serigrafi
d) Fitogram
e) İmgelem
2. Fenike alfabesinin ilk olarak kullanıldığı zaman aşağıdakilerden hangisidir?

a) MÖ 3500
b) MÖ 2600
c) MÖ 2000
d) MÖ 1500
e) MÖ 600
3. Aşağıdakilerden hangisi Bergamalıların MÖ 170’de geliştirdiği yazım

ortamıdır?
a) Kenevir
b) Paçavra
c) Ağaç kabuğu
d) Papirüs
e) Parşömen
4. Steno sistemini geliştirenler aşağıdakilerden hangisidir?

a) Sümerler
b) Mısırlılar
c) Romalılar
d) Babiller
e) Çinliler
5. Aşağıdakilerden hangisi metal harflerle yapılan yüksek baskıdır?

a) Tipo
b) Serigrafi
c) Ofset
d) Flekso
e) Tifdruk

6. Serigrafi baskıda kalıp ipek vb. dokümanlardan oluştuğu için …………. olarak
adlandırılmaktadır.
Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) ölçek
b) elek
c) delik
d) kalıp
e) örnek
7. 1904 yılında Amerikalı Ira W. Rubel aşağıdaki hangi baskı tekniğini

geliştirmiştir?
a) Serigrafi
b) Dijital
c) Tipo
d) Tifdruk
e) Ofset
8. Suyun yağ ile birbirine karışmaması prensibine dayanan baskı tekniği

aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tipo
b) Tifdruk
c) Ofset
d) Dijital
e) Serigrafi
9. En önemli özelliği net, yumuşak ve her kopyası birbirinin tam benzeri sonuç
veren baskı türü aşağıdakilerden hangisidir?
a) Ofset
b) Tipo
c) Flekso
d) Tifdruk
e) Serigrafi

10. Flekso baskıda, baskı yapılacak malzemenin çözgü ünitesine bağlanıp sargı
ünitesine kadar geçen yola verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?
a) Geçiş ünitesi
b) Baskı yolu
c) Bağ birimi
d) Konum tanımlama
e) Ardışık birim
Cevap Anahtarı
1.b, 2.d, 3.e, 4.c, 5.a, 6.b, 7.e, 8.c, 9.d, 10.b

Altuntek, S. (1993). “İlk Türk Matbaasının Kuruluşu ve İbrahim Müteferrika”.
Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 10. Sayı: 1. s. 191-204.
Asimov, I. (2006). Bilim ve Buluşlar Tarihi. (Çev.) Elif Topçugil. Ankara: İmge Yayınları.
Betz, F. (2010). Teknolojik Yenilik Yönetimi. (Çev.) Pınar Güran. Ankara: TUBİTAK
Yayınları.
Bilim ve Teknoloji Ansiklopedisi (1991). İstanbul: Milliyet Yayınları.
Can, Ş. (2008). “Gravür (Çukur Baskı) Teknikleri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Edirne.
Crowley, D. ve Heyer, P. (2010). İletişim Tarihi. (Çev.) Berkay Ersöz. Ankara: Phoenix
Yayınları.
Keskin, İ. (2015). “18. Yüzyıl Sonunda Matbaanın Yeniden Doğuşu Alois Senefelder ve
Litografi”.
http://akademikpersonel.kocaeli.edu.tr/ismailkeskin/diger/ismailkeskin05.09.2
014_13.29.29diger.pdf [Erişim Tarihi: 12.12.2015].
Küçükcan, B. (2015). “Dünden Bugüne Matbaanın Serüveni”.
http://teknikbilimlermyo.istanbul.edu.tr/basimyayin/wp-
content/uploads/2014/09/Bask%C4%B1-Teknikleri-01.pdf [Erişim Tarihi:
12.12.2015].
MEGEP (2009). Matbaa Alanı: Flekso Baskı Kontrol. Ankara: MEB Yayınları.
MEGEP (2008). Matbaa Alanı: Dijital Montaj. Ankara: MEB Yayınları.
MEGEP (2007). Matbaacılık: Web Ofset Baskı. Ankara: MEB Yayınları.
McClellan III, J. E. ve Dorn, H. (2006). Dünya Tarihinde Bilim ve Teknoloji. (Çev.)
Haydar Yalçın. Ankara: Arkadaş Yayınları.
Ölmez, M. (1997). Masaüstü Yayıncılık El Kitabı. İstanbul: SGSM.
Tonta, Y. (2000). “Elektronik Yayıncılık ve Elektronik Bilgi Kaynakları”.
http://eprints.rclis.org/9451/1/Elektronik_Yay%C4%B1nc%C4%B1l%C4%B1kta_
Son_Geli%C5%9Fmeler.pdf [Erişim Tarihi: 12.12.2015].
Tonta, Y. (2000a). “Elektronik Yayıncılıkta Son Gelişmeler”.
http://eprints.rclis.org/9451/1/Elektronik_Yay%C4%B1nc%C4%B1l%C4%B1kta_
Son_Geli%C5%9Fmeler.pdf [Erişim Tarihi: 12.12.2015].
Yılmaz, S. (2009). “PC Ortamında Masaüstü Yayıncılık”.
http://www.sezaiyilmaz.com/2009/05/18 pc-ortaminda-masaustu-yayincilik/
[Erişim Tarihi: 20.12.2015].

“Flekso Baskı Tekniği” (2015).

28.12.2015].
“Matbaacılık Tarihi” (2015). www.matbaaturk.org [Erişim Tarihi: 28.12.2015].
“Ofset Baskı Tekniği” (2015).
28.12.2015].

E-KİTAPLAR VE ÖZELLİKLERİ
• E-kitaplar ve Özellikleri
• E-kitapların Gelişimi
İÇİNDEKİLER
• E-kitapların Türleri
• E-kitapların Olumlu Dr. Öğr. Üyesi Gürkan
Yönleri YILDIRIM
• E-kitapların Sınırlılıkları
• InDesign 6 programında
metin hazırlama
işlemleri

HEDEFLER
•E-kitapları ve özelliklerini
tanımlayabileceksiniz,
•E-kitap türleri arasındaki farkı
açıklayabileceksiniz,
•E-kitapların olumlu ve olumsuz
yönlerini açıklayabileceksiniz,
•InDesign programını
kullanarak bir e-kitap projesi
yapabileceksiniz.
ÜNİT
ÜNİTE
E
11
4
E-Kitaplar ve Özellikleri
E-kitaplar E-kitap Türleri

•Elektronik İçerik •Hawkins (2000)
•Metin Zenginleştirici Yazılımlar •Crawford (2000)
•Donanım •Baker (1999)
•Yazılım ve Donanım Parçaları
E-kitapların Tarihsel Gelişimi E-kitap Okuyucular

•1971 Gutenberg Projesi •Amazon Kindle
•1998 ilk e-kitap okuyucular •Sony Reader
•2009 Amazon Kindle 2 •eBookman
•2010 iPad •Foxconn
•... •iPad
•...
E-kitapların Üstün Yönleri E-kitapların Sınırlılıkları

•Esnek Çalışma •Teknik problemler
•Hızlı erşim •Fiziksel rahatsızlıklar
•Kolay güncelleme •Telif hakkı problemleri
•Çoklu ortam desteği •...
•...
E-kitap Geliştirme Yazılımları Eğitim Ortamlarında E-kitap

•InDesign 6 Kullanımı
•E-kitaplarda metinsel işlemler •Maliyeti düşürme
•Kolay güncelleme
•Dağıtım kolaylığı
•Çoklu ortam desteği
•...

GİRİŞ
Bu bölümde günümüzde kullanımı sürekli artış eğiliminde olan e-kitaplar ve
e-kitap araçlarının özellikleri genel olarak sunulmaktadır. E-kitap genel olarak
basılı materyallerin elektronik ortamlara aktarılması olarak görülse de günümüzde
teknolojik araçların gelişmesi ile bu durumun değiştiği söylenebilir. Bunun yanı sıra
e-kitap geliştirme ve yayma süreci devlet politikaları hâline gelerek birçok ülkede
bu yönde gelişmeler yaşanmıştır. Ülkemizde de FATİH Projesi kapsamında e-kitap
geliştirme ve kullanılabilirliğini artırma çalışmaları gerçekleştirilmektedir. E-
kitaplar ve bu materyallerin okunmasına ve izlenmesine imkân tanıyan e-kitap
okuyucular günümüzde artık basılı materyallerden daha fazla kullanıcılar
tarafından tercih edilmektedir. Artık günümüzde birçok üniversite kendi e-
kütüphanelerini oluşturarak basılı materyalleri elektronik ortamlara
aktarmaktadır. Genel olarak bu gelişmeler incelendiğinde e-kitapların ne kadar
önemli olduğu ve eğitimden eğlence sektörüne kadar birçok alanda kullanılabilir
olduğu görülmektedir. Bu bağlamda da bu materyallerin oluşturulması ve daha
etkili tasarlanması önemlidir.
E-kitapların görüntülenmesini ve kullanılmasını sağlayan ortam ve cihazların
artışı bu yeni teknolojinin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Bu bağlamda e-
kitap geliştirmek için piyasada birçok yazılımın son yıllarda önemli oranda arttığı
görülmektedir. Bu yazılımlardan bazıları kullanıcılarına ücretli sunulurken bazıları
da herhangi bir ücret talep etmeden hizmet vermektedir. Kullanıcılar da
geliştirmek istedikleri kitabın özelliklerine göre bu yazılımlardan herhangi birini
seçebilirler. Bu bağlamda mevcut bölümde e-kitaplar tüm boyutlarıyla incelenerek
Adobe InDesign 6 programı ile özellikle bir e-kitabın metin işlemlerinin nasıl
hazırlanabileceği anlatılmaktadır.
E-Kitaplar
Bilginin gelecek nesillere aktarılması için eski çağlardan beri insanlar bilgileri
paylaşmak ve kalıcılığını artırmak için farklı ortamlarda muhafaza etmenin yollarını
aramışlardır. Bunlara örnek olarak ilk çağlardan beri insanların mağaralara, taşlara,
ağaç yapraklarına ve kâğıtlara aldıkları notlar gösterilebilir (Zan, 2006). Bilgi çağı
E-kitaplara yönelik ilk olarak adlandırılan günümüzde materyallerin sadece basılı ortamlarda
çalışmalar 1970’li yıllarda yayınlanması yerine elektronik ortamlarda da sunulması gündeme gelmiştir. Bu
yapılmaya başlanmıştır. durum elektronik kitap kavramının da gelişmesine aracılık etmiştir.
E-kitaplara yönelik ilk çalışmalar 1970’li yıllarda yapılmaya başlanmıştır.
Bundan sonra teknolojinin gelişmesi ve çeşitlenmesi ile birlikte gerçekleştirilen
çalışma sayısında sürekli artış görülmüştür. Bu bağlamda takip eden yıllarda Apple
firması tarafından geliştirilen ve çoklu ortam öğelerinin metinlerle kullanılmasına
imkân tanıyan bir yazılım e-kitap teknolojisinin başlangıcı olarak görülmektedir
(Fox, 1998).
Gelişen teknolojik araçlar, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız
alışkanlıkların da süreç içerisinde değişmesine neden olmaktadır. Gelişimin bu
kadar hızlı olduğu bir dönemde geleneksel kitap okuma alışkanlıklarımızın da yine

bazı değişikliklere uğradığı söylenebilir. Elektronik ortamlarda sunulan güncel

bilgilere daha kolay erişim sayesinde bu ortamlar geleneksel bilgi kaynaklarının
yerini almaya başlamıştır.
Yeni gelişen e-kitap teknolojisine yönelik birçok farklı tanım yapılmıştır
(Önder, 2010). Bu tanımların bazıları e-kitapların teknik yapıları üzerine
odaklanırken bazıları da öğretici yönüne dikkat çekmektedir. Yapılan tanımlar
incelendiğinde e-kitap tanımlarının genel olarak dört farklı başlık altında toplandığı
görülmektedir (Şekil 1). Bu başlıklar;
• E-kitaplar ekranı bulunan herhangi bir ortamda izlenebilen elektronik

içeriklerdir.
• Bir metnin e-kitap olabilmesi için metin zenginleştirici olarak adlandırılan
yazılımların içinde bulunması gerekir.
• E-kitap yazılım ve donanım parçalarının birleşimi olan dijital kitaplardan
farklı ortamlardır.
• E-kitap elektronik içeriklerin okunmasını sağlayan donanımlardır.
E-Kitap
Metin Yazılım ve
Elektronik
Zenginleştirici Donanım Donanım
İçerik
Yazılımlar Parçaları
Şekil 11.1. E-kitap tanımlarındaki çeşitlilik
E-kitaplarla ilgili yapılan tanımlarda genel bir fikir birliğine varılamadığı için
bu tanımlarda e-kitapların farklı özelliklerine ve kullanım alanlarına dikkat çekildiği
söylenebilir. Bu bağlamda uzmanlar tarafından yapılan tanımların bazılarında; e-
E-kitap; elektronik kitap, bilgisayar ortamında ya da el cihazlarında okunabilecek şekilde kitapların
ortamlarda çok çeşitli dijital ortama aktarılması (Lam, Lam, Lam ve McNaught, 2009) olarak tanımlandığı
yazılımlar sayesinde görülmektedir. Başka bir tanımda ise e-kitaplar, metinlerin .doc, .txt, .pdf, .html
kullanılabilen metin, veya .xml gibi farklı formatlarda hazırlanarak elektronik ortamda erişime
resim, film ve ses gibi sunulması olarak nitelendirilmiştir (Hawkins, 2000; Ormes, 2002; Vidana, 2003).
çoklu ortam öğelerini de
Bunun yanı sıra e-kitaplar, geleneksel kitaplardan farklı olarak elektronik
bünyesinde barındıran
bir medya formatıdır. ortamlarda açıklama yapılabilen, arama fonksiyonunu gerçekleştiren ve
bağlantıları kullanan dijital nesneler olarak görülmüştür (Vassiliou ve Rowley,
2008). Genel olarak e-kitap; elektronik ortamlarda çok çeşitli yazılımlar sayesinde
kullanılabilen metin, resim, film ve ses gibi çoklu ortam öğelerini de bünyesinde
barındıran bir medya formatıdır (Gürcan, 2005).
Conaway (2003) e-kitaplarla ilgili en kapsamlılarından tanımlardan birini
oluşturarak e-kitapları; geleneksel kitap özelliklerini gösteren ve internet
teknolojisinden yararlanılarak hazırlanan, monitörler, aygıtlar veya kişisel

bilgisayarlar vasıtasıyla görüntülenebilen ve farklı uygulamalara yer verilebilen

(ayraç, arama, sözlük vs.) elektronik biçimdeki kitaplar olarak açıklamıştır.
Önder (2010)’e göre e-kitap bir ya da birkaç basılı kitabın
sayısallaştırılmasıyla elde edilen ya da bütünüyle elektronik ortamda üretilen bir
içeriğin, bir masaüstü bilgisayar, ekranı bulunan herhangi bir elde taşınabilir aygıt
veya özel tasarlanmış bir elektronik kitap okuyucu donanımda görüntülenebilir,
erişilebilir, yayınlanabilir şekilde bulunan ve kullanılan yazılımla sağlanan zengin
metin özellikleri ile (kitap ayracı ekleme, metin işaretleme, not alma gibi)
geleneksel okuma sırasında yapılan işlevlerin de gerçekleştirilebildiği elektronik
biçimdir.
Sonuç olarak yapılan tanımlardan da görüleceği gibi e-kitaplara yönelik
ortak fikir birliğine varılmış bir tanım yer almamaktadır. Tanımlar uzmanların
görüşlerine ve e-kitaplardan beklentilerine göre çeşitlilik göstermiştir. Ancak e-
kitap sadece okunan değil aynı zamanda üzerinde çalışılan ve izlenebilen bir
materyal olarak kullanılmaktadır. Bu durum da çok farklı e-kitap türlerinin
üretilmesinde etkili olmuştur.
E-Kitap Türleri
E-kitaplar farklı formatlarda hazırlanabilen elektronik araçlardır.
Çalışmalarda bu farklı formatlar farklı kategoriler altında toplanarak e-kitap türleri
ortaya konulmuştur (Şekil 2). Bu bağlamda Hawkins (2000) e-kitap türleri dörde
ayrılmıştır. Diğer taraftan Crawford (2000) e-kitapları dokuz türe ayırmıştır. Baker
(1999) ise e-kitaplara yönelik en kapsamlı ayrımı yaparak, e-kitapları on farklı türe
ayırmıştır.

E-Kitap Hawkins (2000) İndirilebilir e-kitaplar

Türleri
Web bağlantılı e-kitaplar
E-kitap okuyucular aracılığıyla

okunabilen özel tasarlanmış e-kitaplar
Yazdırılabilen e-kitaplar
Crawford (2000) Tek kullanıcılık tescilli e-kitaplar

Açık e-kitaplar
Ücretsiz e-kitaplar
Kopya kitaplar
Instabooks
Tam bir kitap sayılmayan e-kitaplar
E-vanity ve kendi kendine yayıncılık
Web kullanımından önce e-kitaplar
Genişletilmiş e-kitaplar
Baker (1999) Metin kitapları
Resim kitapları
Konuşan kitaplar
Hareketli resim kitapları
Çoklu ortam kitaplar
Polymedia kitaplar
Hypermedia kitaplar
Akıllı e-kitaplar
Telemedia kitaplar
Cyberbooks
Şekil 11.2. Farklı yazarlara göre e-kitapların sınıflandırılması
E-Kitapların Gelişimi
E-kitapların tarihsel gelişimi yaklaşık 40 yıllık bir süreyi kapsamaktadır. E-
kitaplar üzerine yapılan ilk kapsamlı çalışma 1971 yılında gerçekleştirilen
Gutenberg Projesi’dir. Bu proje ile 10.000 civarında kitaptan elektronik kütüphane
oluşturulması hedeflenmiştir (Hart, 1992). Gutenberg Projesi’nden sonra e-
Gutenberg Projesi 1971 kitaplar hızlı bir ilerleme göstermiş ve bilgisayar alanında yaşanan gelişmeler e-
yılında e-kitaplara yönelik kitapların da gelişmesine katkı sağlamıştır (Mutlu, Korkut & Yılmaz, 2006). Şekil
gerçekleştirilen en 3’de e-kitapların tarihsel gelişimi ayrıntılı olarak gösterilmiştir.
kapsamlı projedir.

•Gutenberg Projesi ile ilk e-kitap oluşturulmuştur.

1971
•Voyager Şirketi "Genişletilmiş Kitaplar" adı altında kitaplar yayınladı.

1985
•Digital Book Şirketi DBF formatında ilk dijital kitapları disket ortamında sundu.
1993
•Rocket Ebook ve SoftBook isimlerinde ilk e-kitap okuyucular piyasaya sürüldü.
•King Blagg e-kitaplara yönelik ilk ISBN numararasını alıp çoklu ortam destekli e-
1998 kitapları CD üzerinde geliştirmeye başladı.
•Stephen King kısa hikâyelerinden birini sadece bilgisayarda okunabilecek şekilde
2000 sundu. 24 saatte 400.000 üzerinde indirme oranı yakalandı.
•Random House ve HarperCollins yayınlarının dijital versiyonlarını satışa sundu.

2002
•Bookboon.com adlı site ücretsiz kitapları ve seyahat rehberlerini e-kitap olarak
2005 sunmaya başladı.
•Amazon, Amerika'da Kindle'ı piyasaya sürdü. Kindle Store'da 100'den fazlası en çok
2007 satanlar listesinde olmak üzere 90.000 üzerinde e-kitap sunuldu.
•BooksOnBoard iPhone'lar için e-kitap satışına başladı.

2008
•Amazon, Kindle 2'yi piyasaya sürerek 169 ülkede satışa başladı.

2009
•Apple iPad cihazını iBooks / iBookstore uygulamalarıyla beraber piyasaya sürdü.
2010 •Google 3 milyon başlıkla beraber eBookstore'u hizmete sundu.
•Amazon Kindle Fire'ı gösterime çıkardı.
2011 •Bookeen kendi e-kitap mağazasını erişime açtı.
•PocketBook e-ink teknolojisine sahip PocketBook Touch'ın satımına başladı.
•Kbuuk bulut teknolojilerin kullanıldığı SaaS platformunu açtı.
2012 •Apple iBooks Author programını geliştirdi.
•Amerika'da 3 milyondan fazla e-kitap satışı yaşandı.
•Oyster ilk limitsiz erişime sahip e-kitap ekleme servisini açtı.
•E-kitapların market payı bir önceki yıla göre arttı.
2013 •Apple e-kitaplara yönelik iBookstore'ı geliştirmeye devam etti.
•Amazon e-kitap ve sesli kitapların limitsiz ulaşımın olduğu Kindle Unlimited'ı erişime
2014 sundu.
Şekil 11.3. E-kitapların ve e-kitap okuyucuların tarihsel gelişimi

(http://thenextweb.com/shareables/2011/03/17/the-40-year-history-of-ebooks-illustrated/)

E-Kitap Okuyucular
E-kitapların gün geçtikçe yaygınlaşması bu materyallerin okunmasını
sağlayacak cihazların yazılımsal ve donanımsal olarak gelişmesine katkı sağlamıştır.
Bu amaçla çeşitli marka ve modellerde elektronik kitap okuyucular piyasadaki
yerini almıştır. E-kitap okuyucuları e-kitap ve bilgisayar temelli içeriklerin
görünmesini sağlayan mobil cihazlar olarak tanımlamak mümkündür. E-kitap
okuyucular sadece okuma amaçlı olabildiği gibi (Amazon Kindle, Sony Reader), çok
amaçlı araçlar (iPhone, iPad) olarak piyasada görülmektedir (Moore, 2009). Ayrıca
e-kitap okuyucular, e-kitap okumak için tasarlananlar, PDA-cep bilgisayarları ve
hibrit cihazlar olarak üç gruba ayırmaktadır (Wilson, 2003).
E-kitap okuyucuları 1998 yılında piyasadaki yerini almaya başlamıştır
(Pattuelli ve Rabina, 2010). 1999 yılında piyasaya çıkan eBookman isimli cihaz ses
dinleme ve kaydetme özelliklerine sahip PDA tarzı bir cihaz olarak geliştirilmiştir.
2006 yılında Sony kendi e-kitap okuyucusu olan eInk’i üretmeye başlamıştır. Takip
eden yıl pazar değerinin büyük bir çoğunluğunu elinde bulunduran Kindle marka
E-kitap okuyucuları e- cihaz Foxconn tarafından üretilip 2009 yılında Kindle 2 piyasaya çıkarılmıştır. Son
kitap ve bilgisayar temelli gelişmelerle birlikte e-kitap okuyucular beraberinde okuyucuların
içeriklerin görünmesini faydalanabileceği kendi kütüphanelerini de geliştirmeye ve kullanıcıya sunmaya
sağlayan mobil
başlamıştır. Özellikle 2010 yılından sonra pazarı neredeyse eline geçiren Apple
cihazlardır.
firması tarafından geliştirilen iPad ile birlikte e-kitap okuyucular çok farklı bir
boyut kazanmıştır.
E-kitap okuma araçları önceleri sadece e-kitap okuma özelliği bulunan ve
kendi bünyesindeki kütüphanelerini gösteren araçlar olarak görülmüşlerdir. Ancak
zamanla akıllı telefon ve tablet bilgisayarların e-kitap okuma özelliklerini içermesi
bu anlayışın değişmesine sebep olmuştur. Bu sayede kullanıcılar hem cihazların
multimedya özelliklerini kullanabilmekte hem de bu cihazlar sayesinde rahatlıkla
kitap okuyabilmektedir (Moore, 2009).
E-kitap okuyucular kullanıcıların normal kitap okurken vermiş oldukları
tepkileri birebir elektronik ortama yansıtmayı amaçlamaktadır. Bünyesinde birçok
kitabı barındırabilen e-kitap okuyucuları; temel özelliklerin yanı sıra ekran
aydınlatma, arama, işaretleme, font değiştirme, dipnot oluşturma gibi ek
özelliklere sahiptirler.
E-Kitapların Avantajları
Üzerinde birçok çalışma gerçekleştirilen e-kitapların birçok üstün yönünün
olduğu belirlenmiştir. Gerçekleştirilen çalışmalarda belirlenen e-kitapların üstün
yönleri aşağıda sunulmuştur (Burk, 2001; Grant, 2004; Hernon vd., 2007; Johnson
vd., 2010; Kiriakova vd., 2010; Lam vd., 2009; Pastore, 2008; Shelburne, 2009;
Stone, 2008).
• E-kitaplar geleneksel kitaplara göre daha esnek çalışma imkânı sunan
araçlardır.

• Güncelliğini yitiren verilerin anında düzenlenip yayınlanmasını sağlayabilir.

Bu durum basılı eserlerde çok mümkün olmayabilir. Yaşanabilecek bir
karışıklık veya düzenlemede çok ciddi maddi kayıplar yaşanabilir.
• Maliyet olarak uzun vadede geleneksel kitaplara göre daha ucuz oldukları
söylenebilir. Ancak başlangıçta sistemin kurulması pahalı ve zahmetli bir
süreci gerektirir.
• E-kitaplar sayesinde tanınmamış yazarlar elektronik ortamda eserlerini
tanıtmaya ve yaymaya fırsat bulur. Bu teknolojilerin ortaya çıkmasıyla
yayınevlerinin kitapları en çok satılan yazarlara yönelme ve onların
kitaplarını basma eğilimlerinin azaldığı söylenebilir.
• E-kitaplar doğal kaynakların korunmasında önemli bir teknolojidir. Kâğıt
veya kalem ihtiyacı olmadığından dolayı çevre dostu bir teknoloji olarak
görülmektedir.
• E-kitapların yayın süreleri daha kısa olduğundan basım aşamasında
bekleme yaşanmaz. Dağıtım aşaması da yeni teknolojik gelişimler
sayesinde aynı anda hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilir.
• E-kitaplar ses, resim ve video gibi çoklu ortam öğelerinin kullanımına
imkân tanır. Geleneksel kitaplarda pek mümkün olamayan bu
teknolojilerin kitap içine aktarımı ile e-kitaplar daha kalıcı öğrenme
yaşantıları oluşturulabilir.
• E-kitaplar engelli bireylerin öğrenmelerini gerçekleştirilebilecekleri farklı
çoklu ortam öğelerinin bir arada kullanıldığı oldukça rahat bir ortam
sağlamaktadır.
• E-kitaplar bünyelerinde bulundurdukları sözlük ve arama gibi özellikler
sayesinde kullanıcıların içerikte daha hızlı ve kolay ilerleme sağlamaktadır.
Sayfalar arasında geçişleri hızlı bir şekilde yapılabilir. Ayrıca içindekiler gibi
bölümler sayesiyle ilgili içeriğe sayfalar arasında gezinti yapmadan
köprüler vasıtasıyla ulaşılabilir. Yani yönlendirmeler geleneksel kitaplara
göre çok daha etkilidir.
• Teknolojinin sağladığı yenilikler e-kitaplar için kullanılabilir. Buna örnek
olarak metinler üzerinde not alma, önemli yerleri vurgulama, ayraç gibi
özellikler e-kitapların daha etkili kullanılmasına yarayan araçlardır.
• E-kitap okumak için kullanılan donanımlar karanlık ortamlarda da
okumaya imkân tanıdığından her yerde okuma işlemi gerçekleştirilebilir. E-
kitap okuyucuların arka plan ışıkları sayesinde çalışmalar esnasında
E-kitap okuyucular ile herhangi bir güç kaynağına gerek duyulmamaktadır.
yüzlerce kitap küçük bir • E-kitaplar elektronik ortamda hazırlandığından çocuklar, gençler ve yaşlı
cihazda taşınabilir.
bireyler için bazı özellikleri değiştirilerek daha rahat okuma ortamları
oluşturulabilir (punto, arka plan rengi vb.). Okuyucu kitlesinin temel
özellikleri dikkate alınarak aynı materyalin farklı varyasyonlarının
üretilmesi geleneksel ortamlardaki üretime göre çok daha kolaydır.
• E-kitaplar okumayı sağlayan aygıtlar sayesinde taşınması kolay ve
depolanması daha rahat olan bir teknolojidir. Aynı anda küçük bir cihazda
yüzlerce kitap taşınabilir. Bu sayede kullanıcılar kendi kütüphanelerini,

araştırmalarını ve çalışmalarını her zaman yanlarında taşıyarak gerekli

olduğunda kullanabilirler. Bu durum da e-kitapların her zaman ve her
yerde çalışmaya imkân tanımasının bir göstergesi olabilir.
• E-kitapların var olan avantajları gelişen teknoloji ile doğrudan ilgilidir. Yani
teknolojik gelişmeler e-kitapların üstün yönlerinin artmasına katkı
sağlamaktadır. Bu açıdan bakıldığı zaman süreç içinde sürekli yeni
avantajlar da oluşabilmektedir.
E-Kitapların Sınırlılıkları
E-kitapların birçok üstün yönünün olmasına rağmen bazı sınırlılıkları da
bulunmaktadır. Bu bağlamda aşağıda alanyazında belirtilen bu sınırlılıklar
belirtilmektedir (Chu, 2003; Coyle, 2008; Gunter, 2005; Mallett, 2010; Önder,
2010; Öztürk ve Can, 2013; Shelburne, 2009; Wilson, 2003;).
• E-kitapların geliştirilmesinde farklı firmalarca farklı formatlar
oluşturulmaktadır. Bu durum paylaşımın azalmasına ve cihaza özel e-
kitapların oluşmasına neden olmaktadır.
• E-kitaplar geleneksel kitaplarda olduğu gibi uzun süreli çalışmaya çok fazla
imkân tanımamaktadır. Arka plan ışığı aslında olumlu bir yön olarak
görülse de uzun süreli kullanımlarda baş ağrısı ve göz yorulması gibi
etkileri olabilir.
• E-kitapların internet üzerinden yasal olmayan yollardan dağıtılması çok
fazla kontrol altına alınabilecek bir durum değildir. Yayımlama ve dağıtım
işlemlerinde bilgisayar ve internet teknolojilerinde yaşanan gelişmeler
nedeniyle telif hakkı problemleri yaşanabilmektedir.
• E-kitap okuyucuların teknik araçlar olmasından dolayı yaşanabilecek
donanımsal aksaklıklar içeriklerin görüntülenmesini engelleyebilir.
• Uygun içerikler hazırlanmadığı takdirde e-kitaplar eğitim sürecini olumsuz
etkileyebilir.
Eğitim Ortamlarında E-Kitapların Kullanımı

E-kitapların gelişimi ile birlikte eğitim ortamlarında kullanımı gündeme
gelmiştir. Bu bağlamda 1970’li yıllarda geliştirilmeye başlanan e-kitapların eğitim
ortamlarında kullanılmasına yönelik çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Günümüzde de
e-kitap okuyucu teknolojisinin gelişmesi ve e-kitap hazırlama araçlarının
çeşitlenmesi ile e-kitaplar sadece basılı materyallerin elektronik ortama
E-kitapların sağladığı aktarılması olarak görülmemekte; üzerinde işlem yapılabilen, çoklu ortam
esneklik, erişim ve ögelerinin kullanımına imkân tanıyan ve yönlendirmeleri bünyesinde barındıran
dağıtım kolaylığı gibi araçlar olarak görülmeye başlamıştır (Gürcan, 2005; Larson, 2007). Bu özellikler ile
özellikleri e-kitapların eğitim ortamlarındaki etkilerinde de değişikliklerin olduğu
bulunmaktadır. görülmektedir.
Büyük bir potansiyele sahip e-kitapların sağladığı avantajlar
düşünüldüğünde özellikle e-öğrenme ortamlarında bu yeni araçların kullanımının
önemli bir etkisi olacağı söylenebilir. E-kitapların sağladığı esneklik, erişim ve

dağıtım kolaylığı gibi özellikler bu materyallerin öğrenme ortamlarında

kullanılmasını sağlayan faktörler arasındadır.
Ayrıca son yıllarda e-kitapların başarıya, anlamaya ve hatırlamaya etkisine
yönelik birçok çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmalarda özellikle çoklu ortam
ögelerinin e-kitaplara entegrasyonunun önemli bir yeri olduğu görülmektedir.
Gerçekleştirilen çalışmalar incelendiğinde e-kitapların öğrenme ortamlarında
kullanılmasının birçok olumlu etkisi olduğu belirtilmiştir (Lam, Lam, & McNaught,
2010; Johnson vd., 2010; Kiriakova, Okamoto, Zubarev ve Gross, 2010). Bu etkiler
aşağıda özetlenmiştir.
• Maliyeti azaltır.
• Dağıtım kolaylığı sağlar.
• Her zaman ve her yerde çalışma imkânı sunar.
• Kullanılan çoklu ortam ögeleri ile kalıcılığı ve hatırlamayı artırır.
• Bireysel farklılıklara göre hazırlanabilir.
• Paylaşımı artırır.
• Kolay güncellenebilir.
Genel olarak birçok üstün yönü olan e-kitapların eğitim ortamında
kullanılmaması düşünülemez. Birçok ülke artık milli kütüphanelerini e-kitap
formatına dönüştürerek kullanıcılarıyla paylaşmaktadır. Yayınevleri ve dergiler de
aynı şekilde içeriklerini elektronik ortamlara aktarmaktadır. Bu geniş çaplı projeler
e-kitapların gelişmesine ve eğitim ortamlarında kullanımına önemli ölçüde katkı
sağlamaktadır.
INDESİGN PROGRAMI İLE METİN DÜZENLEME İŞLEMLERİ

Bu kısımda masaüstü yayımcılık alanında en çok tanınan ve özellikle e-kitap
hazırlama veya kitap formatı oluşturmada çeşitli çoklu ortam ögelerinin
kullanımına fırsat veren InDesign 6 programı ile metinlerin nasıl düzenlendiği
InDesign 6 programı anlatılmaktadır.
Masaüstü Yayımcılıkta
kullanılan kapsamlı bir Genel olarak bilgisayar kulanım becerileri göz önüne alındığında ülkemizin
yazılımdır. Bu program çok büyük bir kısmı kelime işleme programları (Microsoft Word, Open Office, Libre
ücretli olarak Office, vb.) ile ilkokul yıllarından itibaren tanışmaktadır. Bu programlarla
sunulmaktadır. Ancak
kullanıcıların genel olarak metin işlemleri üzerinde genel bir bilgi birikimine sahip
deneme sürümüne
oldukları söylenebilir. InDesign programında bu özelliklerden bazıları
Adobe’nin resmi web
sitesinden ulaşılabilir. kullanılabildiği gibi farklı olduğu noktalar da bulunmaktadır. Bu program ile ilgili
metin işlemlerini ilerleyen kısımlarda ayrıntılı olarak görebilirsiniz.
InDesign 6’da yeni belge oluşturma

InDesign 6 programında metinler üzerinde işlem yapabilmek için ilk önce
yeni bir belge oluşturmak ya da daha önceden hazırlanan belgeyi bu programda
açmak gerekmektedir. İlk önce InDesign programında yeni bir belge açarak işleme
başlayabiliriz.

Şekil 11.4. InDesign 6 programı açılış sayfası
InDesign programı ilk çalıştırıldığında kullanım amacına göre Şekil 4’te

belirtilen seçenekler kullanıcının karşısına çıkmaktadır. Bu ekranda daha önceden
hazırlanan ve üzerinde çalışılan bir belge varsa özelliği kullanılarak bu
belge açılabilir. Yeni bir belge oluşturulacaksa Şekil 4’te gösterilen Yeni Belge
Oluştur kısmından ne tür bir belge oluşturulması isteniyorsa seçilir. Bu kısımda
yeni belge oluşturup metin düzenleme işlemlerine geçiş yapılacaktır.
Yeni belge kısmı
tıklandığında karşımıza Şekil
5’te gösterilen ekran
gelmektedir. Buradan belgenin
özellikleri seçilip “Tamam”
düğmesine tıklandığında
düzenlenebilecek yeni belge
oluşturulmuş olur.
Şekil 11.5. InDesign 6 programında yeni belge

oluşturma ekranı
InDesign 6 programında metinlerin düzenlenmesi

InDesign programında işlem gerçekleştirmek için Çerçeveler’e
ihtiyaç vardır. Bu çerçeveler sayesinde belgenin içine metin, resim veya
video gibi ögeler eklenip düzenlenebilmektedir. Metin işlemleri
gerçekleştirilirken boş olarak gelen belgeye önce metin çerçevesi
eklenmesi gerekmektedir. Bu işlem programın sol kısmında
görüntülenen hızlı araç çubuğunda bulunan simgesi (Yazma Aracı)
tıklanarak gerçekleştirilmektedir.
Yazma aracı seçildikten sonra farenin görüntüsünün değiştiğini
gözlemleyebilirsiniz. Bu aşamadan sonra farenin sol tuşuna basılı
tutarak istenilen büyüklükte yazma alanı oluşturulabilir (Şekil 6).

Yazma alanı oluşturulduktan sonra

Seçim Aracı ( ) kullanılarak yazı alanı
istenildiği gibi biçimlendirilebilir. Ancak
metin üzerinde işlem yapılabilmesi için
Şekil 11.6. Yazma aracı kullanımı yeniden Yazma Aracının seçilip metnin
etkin hâle getirilmesi gerekmektedir.
Yazma aracı aslında diğer kelime işleme programlarında kullanılan metin kutusu
özelliği mantığında çalışmaktadır. Bu aşamadan sonra metin üzerinde
yapılabilecek işlemlerin öğrenilmesi gerekmektedir.
Metin üzerinde gerçekleştirilebilecek işlemler

InDesign 6 programında
diğer kelime işleme
programlarında olduğu gibi
metinler üzerinde çeşitli
düzenleme işlemleri
gerçekleştirilebilmektedir. Bu
bağlamda bir metnin fontunu,
boyutunu, rengini, kalınlığını vs.
birçok işlemin
gerçekleştirilebilmesi
InDesign programında mümkündür. Bunun için menü
işlem gerçekleştirmek araçlarında olan Yazım
için Çerçeveler’e ihtiyaç menüsünde metinlerle ilgili
duyulur. birçok işlem yapılabileceği gibi
menülerin altında bulunan
sekmelerden de benzeri işlemler
gerçekleştirilebilir. (Şekil 7)
Şekil 11.7. Yazım menüsü Bu kısmında sekmelerde bulunan
özellikler daha fazla göz önünde bulunduğu
için anlatılmaktadır. Sekme kısmında bulunan ( ) simgesi
tıklandığında Karakter Biçimlendirme Kontrolleri aktif olmaktadır. Bunun yanı sıra
( ) simgesi ise Paragraf Biçimlendirme Kontrolleri’ni aktif hâle getirmektedir.
Karakter Biçimlendirme Kontrolleri
Bu kısımda genellikle metinler üzerinde gerçekleştirilen işlemler yer

almaktadır. Bunlar aşağıda sırasıyla anlatılmaktadır.
kısmında metinlerin hangi font ailesinde
olmasına karar verilmektedir. Bu bağlamda metin

düzenlemesine karar verilmeden önce font belirlenebileceği gibi tüm işlemler

tamamlandıktan sonra da seçim gerçekleştirilebilir.
font grubunun altında bulunan bu kontrol
sayesinde yazılar kalın, italik, kalın italik, vb.
şekillendirme biçimlendirilebilmektedir.
özelliği ile metinlerin boyutu ayarlanabilmektedir.
Açılan listede en yüksek değer 75 pt olarak görülse de el
ile bu alanın değiştirilmesi mümkündür.
kısmında metinlerin satır aralıkları
ayarlanabilmektedir.
Bu gruptaki simgeler Office Word programında
olduğu gibi metinler üzerindeki temel işlemlerin yapıldığı
kontrolleri bünyesinde barındırmaktadır. ( ) simgesi
yazılan metindeki bütün harfleri büyük harfe dönüştürürken ( ) simgesi küçük
harfleri büyük harfe ve benzer şekilde bu işlemin de tersini gerçekleştirmektedir.
Bunun yanı sıra ( ) ve ( ) simgeleri özellikle matematiksel gösterimlerde
sıklıkla kullanılan üst ve alt simgelerin oluşturulması için kullanılmaktadır. Ayrıca
Paragraf biçimlendirme
kontrolleri ile metinleri bir metnin altını çizmek için ( ) simgesi; üstünü çizmek için ise ( ) simgesi
hizalama işlemleri kullanılmaktadır.
gerçekleştirilebilir.
Simgeleri ise metinlerin dolgu ve
çizgi renginin ayarlandığı kontrollerdir.
Üstteki kontrol metin dolgu rengini
değiştirirken; alttaki kontrol ise metinleri
çevreleyen çizgilerin rengini değiştirmektedir.
Paragraf biçimlendirme kontrolleri
Bu kısımda genellikle paragraflara yönelik işlemler yapılsa da bazı kontroller

Karakter Biçimlendirme Kontrolleri ile benzerlik göstermektedir. Bu nedenle iki
menüde ortak olan kontrollere bu başlık altında yer verilmiştir.
Bu simgeler topluluğunda diğer kelime işlemcilerde olduğu
gibi metinlerin hizalama işlemleri gerçekleştirilmektedir. Bu
kontroller sayesinde metinler sola hizalı ( ), ortalı ( ), sağa
hizalı ( ), iki yana yaslı ( ), son satır sola ( ) veya ortaya ( ) hizalı ve
hazırlanan metnin sırt bölgesine göre sırta göre ( ) ve sırttan uzağa ( ) şekilde
hizalama yapılabilmektedir. Bu kontroller Karakter Biçimlendirme Kontrollerinde
de bulunmaktadır ve aynı görevde kullanılmaktadır.

Metin hizalama kontrollerinin yanı sıra

InDesign 6 programında diğer kelime işleme
programlarında olduğu gibi seçili metinlere veya
paragraf başlarına girinti verilebilmektedir. Bu kontroller sayesinde metne sola (
) veya sağa ( ) girinti verilebilirken; ilk satıra sola girinti ( ) veya son
satıra sağa ( ) girinti de verilebilir.
Bu kontrollerde ise bir metnin önündeki (
) veya sonundaki ( ) metinle arasındaki

boşluk ayarlanabilmektedir.
Bunun yanı sıra gazete veya dergilerde
sıkça rastlanan bir karakterin büyük yapılıp diğer
karakterlerin de normal şekilde devam ettiği metin işlemleri de
gerçekleştirilmektedir. Şekilde de görüldüğü gibi ( ) simgesi paragraf başındaki
karakterin kaç satır uzunluğunda olmasının ayarlandığı kısım iken; ( ) simgesi ile
de baskılı olacak metnin kaç karakteri kapsayacağı belirtilmektedir. Örneğin
başlangıç karakterinin 3 satırı kapsayacağını ve ilk 4 harfin baskılı bir şekilde
yapılacağını düşünelim. Bu durumda ilk kısma 3 ikinci kısma ise 4 yazılarak
aşağıdaki şekil elde edilir.
Madde işaretleri sıralı

formda metinler elde
edilebilir.
Metin işlemlerinde sıklıkla kullanılan bir diğer kısım ise madde

işaretleridir. Bu araçlar sayesinde metinler numaralandırılarak sıralı bir
forma dönüştürülebilirken; madde imi konularak da yine benzer bir sıralama
işlemi gerçekleştirilebilir. Bu özellikler bütün kelime işleme programlarında sıklıkla
kullanılan işaretler arasındadır.
Bu kontroller grubunda paragraf stilleri
ayarlanmaktadır. Bunun yanı sıra “Tirele”
işleminde paragrafın sonunda kesme işareti
konulabilmektedir. Tirele komutu kaldırıldığında satır sonundaki kelimeler kesme
işlemine tabi tutulmadan bir alt satıra alınmaktadır.
Komutları ile yazılan metin sütunlara ayrılabilmektedir. Bunun
yanı sıra kitap formatında hazırlanacak çalışmalarda cilt payı
verilerek çalışmaların doğru çıktılar alınması sağlanabilir.
Genel olarak InDesign 6 programında metinler üzerinde gerçekleştirilen
işlemler piyasada sıklıkla kullanılan kelime işleme programlarıyla benzerlik

göstermektedir. Bu nedenle gerçekleştirilen işlemlerde kullanıcıların önceki

programlardan elde ettikleri kazanımlar bu program için bir kazanç olabilir.
Uygulama - 1
• InDesign 6 programında gerçekleştirilen işlemlerin daha iyi

anlaşılabilmesi için aşağıdaki uygulamanın gerçekleştirilmesi
önemli görülmektedir.
• İlk olarak Indesign_calismam isimli yeni bir belge oluşturun ve
oluşturulan bu belgeyi 4 sayfa olacak şekilde ayarlayın.
Hazırladığınız bu belgeyi ilerleyen ünitelerde de kullanacağınızdan
dolayı Masaüstü'ne kaydedin.
• Bu işlemin ardından ünitenin ilk kısımlarında anlatılan E-kitaplarla
alakalı konu anlatım kısmını Yazma Aracı aracılığıyla sayfalara
ekleyin.
• Metinlerin hepsi için Arial font grubunu seçin.
• Bu aşamadan sonra eklenen metinlerde başlıkları kırmızı renkte ve
14 punto ve konu anlatım metinlerini ise siyah renkte ve 12 punto
olacak şekilde ayarlayın.
• Metinlerin hepsini iki yana yaslı ve her paragrafın son satırını sola
hizalı olacak şekilde düzenleyin.
• Metinler arasındaki satır aralığını 12 pt olarak ayarlayın.
• Temel düzenleme işlemlerini gerçekleştirdikten sonra
paragraflardaki ilk kelimenin 2 satırı kapsayacak şekilde ve ilk
karakterini vurgulu olacak şekilde ayarlayın.
• Hazırladığınız metnin uygun gördüğünüz bazı kısımlarını 2 sütun
olarak ayarlayın.
• Tüm bu düzenlemeleri gerçekleştirdikten sonra kaydettiğiniz
dosyayı sonraki uygulamalar için saklayın.

Örnek Uygulama
Adım - 1 Adım - 2 Adım - 3

•Yazı aracı ile metin kutusu ekleme •Hazır olan metnin kopyalanması •Başlık ve metinlerin düzenlenmesi
Adım - 4 Adım - 5 Adım - 6

•Metin hizalamasının yapılması ve satır •Metnin bir kısmının iki sütun olacak
•Vurgulu metinlerin ayarlanması
aralıklarının belirlenmesi şekilde ayrılması

•Bu ünitede e-kitaplar ve InDesign 6 programı kullanılarak metin hazırlama işlemleri

genel olarak anlatılmıştır. Son yıllarda üzerinde sıkça çalışmaların gerçekleştirildiği
e-kitaplar gün geçtikçe daha önemli araçlar hâline gelmektedir. E-kitaplara çeşitli
çoklu ortam ögelerinin eklenebilmesi ile bu öğretimsel materyaller daha fazla
olumlu etki yapmaktadır. Özellikle e-kitap teknolojisinin gelişimi beraberinde e-
Özet
kitap okuma araçlarının ve e-kitap hazırlama yazılımlarının da önemli ölçüde artış
göstermesine neden olmuştur. Bu bağlamda özellikle e-kitap tasarımına imkan
veren yazılımların bilinmesinin ve e-kitap teknolojisinin temel özelliklerinden
haberdar olunmasının önemli olduğu görülmektedir.
•E-kitapların tarihsel gelişimi 1940’lı yıllara kadar dayansa da bu teknolojilerin asıl
gelişimi 1971 yılında hayata geçirilen Gutenberg Projesi ile olmuştur. Bu
gelişmeden sonra çeşitli farklı firmalar tarafından e-kitap teknolojisine katkılar
sunulmuş ve ilerleyen yıllarda e-kitap okuyucuların da hızlı bir şekilde gelişmeye
başlamasıyla son kullanıcılara kadar ulaşmaya başlamıştır. Son yıllarda ise e-kitap
satışı basılı kitap satışlarını geçmiş ve artık birçok kullanıcının ilgisini çekmeye
başlamıştır.
•E-kitaplar günlük hayatta çeşitli formatlarla sürekli karşımıza çıkmakta ve
kullanılmaktadır. Aslında farklı formatların olmasında kullanılan e-kitap
okuyucuların büyük etkisinin olduğu söylenebilir. Ancak hemen hemen bütün e-
kitap okuyucularda ortak olan görüntülenebilen formatların varlığı e-kitapların
daha geniş kitlelere hitap etmesini sağlamaktadır.
•E-kitapların alanyazında belirtilen birçok üstün yönünün olduğu görülmektedir.
Bunlardan özellikle esnek çalışma imkanı tanıması, doğal kaynakların korunmasına
verdiği katkı, farklı çoklu ortam ögelerini bünyesinde barındırabilmesi ve engelli
bireylerin eğitiminde kolaylıklar sağlaması özellikle ön plana çıkan faydalar
arasındadır.
•E-kitap teknolojinin birçok üstün yönünün olduğu gibi bazı sınırlılıklarının da olduğu
göz önüne alınmalıdır. Bunların başında farklı formatla hazırlanması ile her e-kitap
okuyucuda görüntülenme zorluğu, yasal olmayan yollarla dağıtımının kolay olması,
teknik araçlarda yaşanabilecek sıkıntılar ve uygun içeriklerin geliştirilmesinin
zorluğu gösterilebilir.
•E-kitapların geliştirilmesi için çok çeşitli yazılımlar bulunmaktadır. Bu yazılımlardan
bazıları ücretli olarak kullanıcılara sunulurken bazıları daha sınırlı özelliklerle
ücretsiz olarak elde edilebilmektedir. E-kitap geliştirme yazılımlarından biri olan
InDesign 6 programı ile kullanıcılar e-kitapların metinlerini düzenleyebilir, e-
kitaplara bağlantılar ekleyebilir veya e-kitapları çeşitli çoklu ortam ögeleriyle
destekleyebilir.
•InDesign 6 programında metinler üzerinde gerçekleştirilen işlemler piyasada sıklıkla
kullanılan kelime işleme programlarıyla benzerlik göstermektedir. Bu nedenle
özellikle metinlerin hazırlanmasında önceki bilgilerden faydalanılabilir.

1. Aşağıdakilerden hangisi e-kitap tanımlarında ortaya çıkan
sınıflandırmalardan biri değildir?
a) E-kitaplar ekranı bulunan herhangi bir ortamda izlenebilen elektronik
içeriklerdir.
b) Bir metnin e-kitap olabilmesi için metin zenginleştirici olarak
adlandırılan yazılımların içinde bulunması gerekir.
c) E-kitap yazılım ve donanım parçalarının birleşimi olan dijital
kitaplardan farklı ortamlardır.
d) E-kitaplar içinde eğlence yazılımlarını bulunduran araçlardır.
e) E-kitap elektronik içeriklerin okunmasını sağlayan donanımlardır.
2. Aşağıdakilerden hangisi Baker tarafından ortaya konulan e-kitap

türlerinden biridir?
a) İndirilebilir e-kitaplar
b) Kopya kitaplar
c) Instabooks
d) Yazdırılabilen e-kitaplar
e) Cyberbooks
I. İlk e-kitap çalışmalarına 1971 yılında Gutenberg Projesi ile

başlanmıştır.
II. 2008 yılında BooksOnBoard iPhone'lar için e-kitap satışına başladı.
III. 2014 yılında Amazon e-kitap ve sesli kitapların limitsiz ulaşımın
olduğu Kindle Unlimited'ı erişime sundu.
3. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri e-kitapların tarihsel gelişimi ile
ilgili doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
I. Esnek çalışma imkânı sunar.

II. Zaman ve mekân bağımlı araçlardır.
III. Çok çeşitli çoklu ortam ögelerini destekler.
4. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri e-kitapların avantajlarından
değildir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III

5. Aşağıdakilerden hangisi e-kitapların sınırlılıklarından biridir?

a) Cihaza özel e-kitap geliştirilmesi
b) Yaş grubuna göre özelliklerinin değiştirilebilmesi
c) Basım ve dağıtım masraflarının az olması
d) Güncelleme sürecinin zahmetli olması
e) Doğal kaynakları koruması
6. Aşağıdakilerden hangisi eğitim ortamlarında e-kitapların kullanımında

ortaya çıkabilecek faydalardan biri değildir?
a) Maliyeti azaltır.
b) Her zaman ve her yerde çalışma imkânı sunar.
c) Güncelleme ve teknik problemler yaşanabilir.
d) Paylaşımı artırır.
e) Bireysel farklılıklara göre hazırlanabilir.
7. simgesi InDesign 6 programında hangi işlevi yerine getirir?

a) Yazma aracını etkinleştirir.
b) Seçim aracını aktif hâle getirir.
c) Metinlerin hizalanmasında kullanılır.
d) Metni vurgulu hâle getirir.
e) Karakter biçimlendirme kontrollerini açar.
8. Hizalama şekillerinden olan simgesi tıklandığında aşağıdakilerden

hangisi gerçekleşir?
a) Metinler iki yana yaslanır.
b) Metinler ortalı yapılır.
c) Metinler sola yaslanır.
d) Metinlerin son satırı sola olacak şekilde iki yana yaslanır.
e) Metinlerin son satırı ortalı olacak şekilde iki yana yaslanır.
9. InDesign 6 programında kontrolleri hangi

amaçla kullanılır?
a) Metinlerin rengini değiştirmede
b) Metin satır aralıklarını ayarlamada
c) Paragraf başı metinlerinin vurgulu yapılmasında
d) Temel paragraf özelliklerinin verilmesinde
e) Sütun sayı ve büyüklüklerinin ayarlanmasında

10. InDesign 6 programında sekmelerde yer alan komutunun temel işlevi

nedir?
a) Karakter biçimlendirme kontrollerini aktif hâle getirir.
b) Paragraf biçimlendirme kontrollerini aktif hâle getirir.
c) Sayfa sayısının belirlenmesini sağlar.
d) Metin içindeki karakterin boşluklu veya boşluksuz sayılarını verir.
e) Metinlere efektler verilmesini sağlar.
Cevap Anahtarı
1.d, 2.e, 3.e, 4.b, 5.a, 6.c, 7.a, 8.d, 9.c, 10.b

Burk, R. (2001). E-book devices and the marketplace: in search of customers.
Library hi tech, 19(4), 325-331.
Chu, H. (2003). Electronic Books: Viewpoints from Users and Potential Users.
Library HiTech, 21 (3), 340–346.
Coyle, K (2008). E-Reading. Journal of Academic Librarianship. 34 (2), 160-162.
Crawford, W. (2000). Nine models, one name: untangling the e-book muddle.
American Libraries, 31(8), 56-9.
Fox, E. A. (1998). The Future of Electronic Publishing. In Scholarship in the
Electronic World Seminar of April (Vol. 13).
Grant, J. M. A. (2004). Are electronic books effective in teaching young children
reading and comprehension? International Journal of Instructional Media,
31(3), 303.
Gunter, B. (2005), Electronic Books: A Survey of Users in the UK, Aslib
Proceedings, 57 (6), 513–522.
Gürcan, H. İ. (2005). E-kitap yayımcılığı ve uygulamaları. X. Türkiye’de Internet
Konferansı. İstanbul, 2005.
Hart, M. (1992), “Gutenberg: the history and philosophy of Project Gutenberg”,
www.gutenberg.org/wiki/Gutenberg:The_History_and_Philosophy_of_Proj
ect_Gutenberg_by_Michael_Hart
Hawkins, D.T. (2000). Electronic books: a major publishing revolution (part 1),
Online, Vol.24, no.4, s.14-28.
Hernon, P., Hopper, R., Leach, M. R., Saunders, L. L., & Zhang, J. (2007). E-book use
by students: Undergraduates in economics, literature, and nursing. The
Journal of Academic Librarianship, 33, 3–13.
Johnson, L., Adams, S., Cummins, M., Estrada, V., Freeman, A., & Ludgate, H.
(2013). The NMC horizon report: 2012 higher education edition, ‖ Austin. TX
http://www.nmc.org/publications/2013-horizon-report-higher-ed.
http://ftp.egenfeldt.eu/library/2012-horizon-report_k12.pdf
Kiriakova, M., Okamoto, K. S., Zubarev, M., & Gross, G. (2010). Aiming at a moving
target: Pilot testing ebook readers in an urban academic library. Computers
in Libraries, 30, 20–24.
Lam, P., Lam, J., & McNaught, C. (2010). How usable are eBooks in an m Learning
environment? International Journal of Continuing Engineering Education
and Life-long Learning, 20, 6–20.
Lam, P., Lam, S. L., Lam, J., & McNaught, C. (2009). Usability and usefulness of
eBooks on PPCs: How students’ opinions vary over time. Australasian
Journal of Educational Technology, 25(1), 30–44.

Larson, Eva Lotta Cecilia (2007). “A Case Study Exploring The “New Literacies”
During a Fifth-Grade Electronic Reading Workshop”, Dissertation, Kansas
State University,
Mallett, E. (2010). A screen too far? Findings from an e‐book reader pilot. Serials:
The Journal for the Serials Community, 23(2), 140-144.
McKnight, C. & Darnley J. (2003). Electronic book use in a public library. Journal of
Librarianship and Information Science, Vol.35, no.4:235-242.
Moore, M. L. (2009). At your leisure. Assessing ebook reader functionally and
interactivity. University College London.
Mutlu, M., Beyaz Korkut, M., & Yılmaz, Ü. (2006). Ders Kitaplarının Dağıtımı
Amacıyla İnternetin Kullanılması: Açıköğretim e-Kitap Uygulaması Örneği. 6.
Uluslararası Eğitim Teknolojileri Konferansı. Doğu Akdeniz Üniversitesi.
Ormes, Sarah. 2002. An e-book primer. Ulaşım adresi:
http://www.ukolu.ac.uk/public/present/dublin/ebooks-dublin.ppt.
Önder, I. (2010) E-kitap olgusu ve Türkiye’de durum. Yüksek Lisans Tezi. Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Öztürk, E. ve Can, I. (2013). İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Elektronik Kitap
Okumaya İlişkin Görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171, 137-
153.
Pastore, M. (2008). 30 Benefits of Ebooks. Epublishers Weekly.
Pattuelli, M.C., & Rabina, D. (2010). Forms, effects, function: LIS students'
attitudes towards portable e-book readers, Aslib Proceedings, 62 (3), s.228 -
244
Shelburne, W. A. (2009). E-book usage in an academic library: User attitudes and
behaviors. Library Collections, Acquisitions, and Technical Services, 33(2-3),
59-72.
Stone, N. (2008), “The e-reader industry: replacing the book or enhancing the
reader experience?”,
http://jps.library.utoronto.ca/index.php/fdt/article/viewArticle/4912/1778
Vassiliou, M. and Rowley, J. (2008), “Progressing the definition of ‘E-book’”,
Library Hi Tech, Vol. 26 No. 3, pp. 355-68.
Vidana, Monica. 2003. E-books in public libraries. Libraries and Information
Update. http://www.cilip.org.uk/update/issues/mayo3/article4may.html.
Wilson, R. (2003). Ebook readers in higher education. Educational Technology &
Society. 6 (4), 8-17.
Woody, W. D., Daniel, D. B., & Baker, C. A. (2010). E-books or textbooks: Students
prefer textbooks. Computers & Education, 55(3), 945-948.

Zan, B.U. (2006). Derleme olgusu ve elektronik yayınlar. Yüksek lisans tezi, Ankara
Üniversitesi, Ankara.

ADOBE INDESIGN İLE
YAYIN TASARIMI
• Kitap Dergi Tasarımı

• Tasarımda Renk Seçimi
İÇİNDEKİLER
• Nesnelerin Sayfa İçerisindeki

Yerleşimi
• Kapak Tasarımı Ve Özellikleri
Öğr. Gör. Arif DAŞ
• Adobe Indesıgn Programı
• Indesign Arayüzü
• Yeni Belge Oluşturma
• Indesıgn Tasarım Ekranı
• Indesign Araçlar Paneli
• Indesign Tasarımlarını Kaydetme
ve Dışa Aktarma

• Adobe InDesign programının arayüzünü
HEDEFLER
tanıyacak,
• Kitap ve Dergi tasarımında dikkat
edilmesi gereken hususları öğrenecek,
• Farklı formatlarda e-kitap
yayınlayabileceksiniz.
ÜNİTE
8
Adobe InDesign ile Yayın Tasarımı
Dosya
Renkler Program Arayüzü
Formatları
Adobe InDesıgn ile Nesnelerin

Kağıt Türü
Yayın Tasarımı Konumu
Çoklu Tasarım
Sayfa
Ortam
Yapısı Kayıt Türleri
Tasarımı
Kültürel
Şablonlar
Etki

GİRİŞ
Günümüzde değişen teknoloji hayatın her alanını etkilediği gibi yayın alanını
da etkisi altına almıştır. Önceleri sadece basılı materyaller kullanılırken zamanla
ses ve video içerikler kullanılarak medya ortamları hazırlanmış ve yayımlanmıştır.
Öyle ki teknolojinin etkisiyle beraber yayın görevini üstlenmiş medya organları
yeni medya kavramı ile karşılaşmışlardır.
Yeni kavramı, Türkçe Sözlük’te ‘’oluş veya çıkışından itibaren çok zaman
geçmemiş ve eskisinin yerine gelmiş’’ anlamına gelir. Bu da demek oluyor ki artık
medya deyimi yalnız başına aynı algıyı oluşturmamaktadır. Geçmiş dönemlerde
metin, ses ve video tabanlı içerikler ayrı ayrı ortamlarda yayımlanırken yeni medya
kavramıyla birlikte bütün bu içerikler tek bir yayın organında toplanmıştır. Bütün
bu içeriklerin bir arada bulunabilmesi ise içeriklerin dijital mecralarda
yayımlanması ve buna uygun yayın ortamlarının hazırlanmasını gerektirmektedir.
Bütün bu hazırlıkların yanı sıra asıl dikkat edilmesi gereken husus ise medya
tasarımında ilginin verilmek istenen mesaja çekilebilmesidir. İlgiyi toplayabilmek
için kullanılan renklerin yaş, cinsiyet ve kültürel farklılıklara yönelik etkileri
bilinmeli ve tasarımda etkilere yönelik tedbirler alınmalıdır.
Medya tasarımları hazırlarken çoklu ortam araçlarından
faydalanılabilmektedir. Böylece kullanıcı ile içeriğin etkileşimi sağlanabilmektedir.
Kullanılan çoklu ortam nesneleri her zaman istenilen etkiyi vermeyebilir. Bunun
için ortamın tasarımından metin içerisindeki yerleşimine kadar pek çok etken
bulunmaktadır. Ayrıca sunulan içeriklerin kullanıcı tarafından oynatılmasında
harcanan emek de etki oranı üzerinde önemli bir rol oynamaktadır.
Bunun için bu bölümde yeni medya kavramına uygun yayınların nasıl
yapılacağı ve yayın hazırlamada tercih edilen Adobe InDesign CC programının nasıl
kullanılacağına değinilecektir.
KİTAP DERGİ TASARIMI

İster basılı ister dijital olsun kitap ve dergi gibi yayınlar için tasarım en
önemli unsurdur. Düzenli tasarlanmış bir yayın, odağın daha iyi yakalanmasını
sağlar. Böylece hedef kitleye istendik bilgiler daha rahat bir şekilde aktarılır.
Basılı yayın organlarını Eskiden hazırlanan yayınlardaki sınırlılıklar yeni medya kavramı ile bir nevi
etkileşimli hâle ortadan kalkmıştır. Bu durum artık yeni içeriklerin de yayınlara eklenmesine imkân
getirmek için QR
sunarken; içeriklerin yayınlanma ortamlarını ve şekillerini de değiştirmiştir. Daha
kodlardan
faydalanılabilir. önceleri içerikler yayınlandıktan sonra güncelleme yapmak veya eksik ya da yanlış
bilgileri düzeltmek için bir sonraki yayın dönemini beklemek gerekirken, şuan yeni
medyanın sunduğu dijital yayın kanalları sayesinde anlık düzenlemeler yapılması
mümkün hâle gelmiştir.
Yeni medya içerik yayınlama ortamlarının yanı sıra yayınlanan içeriklerin
türünü de değiştirmiştir. Basılı materyallere eklenen karekod (QR) gibi çözümler ile
içeriklerin etkileşimli hâle getirilmesi ve zenginleştirilmesi sağlanmıştır. Böylece
hazırlanan içerikler çoklu ortam nesneleri ve görsellerin desteği ile tasarlanabilir

hâle gelmiştir. Bu yansıma sonucunda kitap ve dergiler etkileşimli ve daha çok

dikkat çekici hâle gelmiştir.
Kitap ve Dergi Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Yayın hazırlamanın asıl amacı bilginin paylaşımıdır. Paylaşılan bilgi ne kadar
önemli olursa olsun, bilgiden daha önemli olan şey bilginin nasıl paylaşıldığıdır.
Bilginin değer kaybetmemesi için içerik tasarımında dikkatli olmak gerekir.
Hazırlanan içerikler bilginin aktarımını kolaylaştıracak özelliklerde olmalıdır.
İçerik tasarımında Günümüzde sinema, bilim, çocuk, eğitim vb. farklı türlerde ve alanlarda pek
cinsiyet, yaş ve yayın çok kitap ve dergi yayınlanmaktadır. Her bir yayının içeriği, tasarımın hedef kitlesi
yapılacak olan ülke ve alanına göre farklılık göstermektedir. Fakat bu kadar farklılığa rağmen
dikkate alınmalıdır. yayınlanan kitap ve dergilerin pek çok ortak özelliği bulunmaktadır. Bu açıdan
kitap ve dergi tasarlarken temel bir anlayış oluşturulmak önemlidir. Kitap ve dergi
tasarımında aşağıdaki hususlara dikkat etmek etkili bir yayın hazırlamaya katkı
sağlayacaktır.
 Cinsiyet, Yaş ve Ülke: İçerik hazırlanırken renklerden faydalanılmaktadır.
Fakat bu renklerin her cinsiyet ve yaş için farklı etkileri vardır. Ayrıca her
renk farklı ülkelerde farklı anlamlar taşıyabilmektedir. Bunun için içeriğin
hedef kitlesine dikkat edilmelidir. Hedef kitlenin cinsiyeti ve yaşı tasarımda
etken rol oynamaktadır. Hatta hazırlanan içeriğin yayınlanacağı ülke bile
zaman zaman tasarımda etkili olmaktadır. İçerik yayınlanacağı kültüre ve o
kültürün algısına uygun olmalıdır.
 Görsel kullanımı: Tasarımda uygun görsellere ve farklı nesnelere de yer
vermek gerekir. Görseller, düz yazıya oranla kalıcılığı ve anlamlılığı
artıracaktır.
 Yakınlık ilkesi: İçerikleri tasarlarken sayfa içi dağılım da çok önemlidir.
İçerikler sayfa içerisinde hedef kitleyi boğmayacak ve ilgi çekecek bir
yerleşime sahip olmalıdır. Ayrıca ilişkili yapılar birbirine yakın olmalı veya
ilişkileri net bir şekilde belirtilmelidir.
 Yazı Fontu, Boyutu ve Okunabilirlik: Unutulmamalıdır ki içerik ne kadar
rahat okunabilirse anlaşılabilirliği ve kalıcılığı da o kadar güçlü olur. Bunun
için seçilen yazı fontları okunabilir olmalıdır. Daha çok Calibri fontu gibi
serifsiz ve okuması kolay yazılar tercih edilmelidir. Font seçiminde içeriğe
ve amaca uygun karakterler seçilmelidir. Ünite 4’te okunabilirlikle ilgili
özellikler paylaşılmıştır. Ayrıca yazının büyüklüğü ve kalınlığı da tasarımı
doğrudan etkilemektedir. Yazı boyutu seçilirken ölçü birimi olarak punto
kullanılır. 1 punto 0,376 mm’dir. Yazı boyutu hedef kitleye göre değişiklik
göstermektedir. Yaş grubuna göre uygun yazı boyutu 7-12 yaş arası için
14– 20 punto iken, yetişkinler için 8 – 14 punto arasındadır.

Bu yazı 6 punto ile yazılmıştır.

Arial Bu yazı 8 punto ile yazılmıştır.
Arial Black Bu yazı 10 punto ile yazılmıştır.
Calibri Bu yazı 12 punto ile yazılmıştır.
Bu yazı 16 punto ile yazılmıştır.
Şekil 8.1. Yazı Tipleri ve Yazı Puntosu Örnekleri
• Bu metin 7-12 yaş aralığı için uygun

Örnek
yazı puntosuyla yazılmıştır.

•Bu metin ise yetişkinler için uygun yazı puntosu ile
yazılmıştır.
 Sayfa Boyutu: Hazırlanan içerik yayınlanacak ortama (kitap, dergi, web,

tablet vb.) uygun ölçeklerde olmalıdır. Tasarımın büyük veya küçük olması
hâlinde yayınlanacak ortamda elde edilen görüntünün kalitesi düşük
olacaktır. Bu durum okunabilirliği ve anlamlılığı düşüreceğinden yayının
kalıcılığı ve hâliyle kalitesi de düşecektir.
 Kenar Boşlukları: Sayfa boyutu kadar sayfa içerisinde içeriğin yerleşim
alanı da önemlidir. Sayfanın altında, üstünde, sağ ve sol kenarlarında ne
kadar boşluk olacağı belirlenmelidir.
 Cilt Payı: Kitap veya dergiye cilt veya kapak eklendiği zaman iç sayfaların
Tasarımda bir çocuğun sorunsuz bir şekilde görüntülenmesi için tasarım esnasında sayfalarda
bile kolayca bırakılması gereken paydır. Cilt Payı özellikle basılı yayın ortamlarının
okuyabileceği fontlar tasarımında dikkate alınmalıdır. Cilt payının kitap veya dergi tasarımı tam
seçilmelidir. olarak netleştikten sonra belirlenmesi daha uygundur. Çünkü cilt payı
hesaplanırken; Sayfa kalınlığı X Sayfa adedi formülü kullanılmaktadır. Cilt
payı hesaplanırken formül ile elde edilen sonuca 1 mm ilave edilir.
 Kâğıt Türü: Kullanılan kâğıdın türü tasarımı etkilemektedir. Kâğıdın türüne
bağlı olarak cilt payı ve kenar boşlukları belirlenmektedir.
Kitap ve Dergi Tasarımında Çoklu Ortam İçeriklerinin Kullanımı

“Yazının icadından önceki dönemlerde mağara duvarlarında, kaya veya
ahşap üzerine yapılan oymalarda gözlemlenen resimler de göstermektedir ki
Kullanılan kâğıt türü görsellik anlatımın temel unsurlarındandır.” (Öztürk ve Perkmen, 2009).
tasarımı etkilemektedir.
Bu sebeple tasarım esnasında görsellerin yerleşimi ve uygun görsel seçimi
en önemli etkenlerdendir.

İyi bir görsel tasarım kolay okunan, ilgili çekici, açık ve anlaşılır olursa
kalıcılıkta o kadar yüksek olacaktır. Hedef kitle sunulan görselleri göremediği ya da
algılayamadığı sürece verilmek istenen bilgi istenilen düzeyde aktarılamaz.
Tasarımcı ve hedef kitle arasındaki iletişim görsel kaynaklar tarafından
sağlanırken, üretilen içeriklerin görsel tasarımları şu özellikleri taşımalıdır:
 Okunabilir olmalıdır.
 Hedef kitlenin mesajı almak için harcadığı enerji normal süreçten daha az
olmalıdır.
 İletilmek istenen mesaj yapılan tasarımın odağında bulunmalıdır.
Ayrıca tasarım esnasında aktarılmak istenen bilgilerin tasarıma eklenme
şekilleriyle alakalı olarak şu tavsiyelere de dikkat etmek gerekir:
 Tasarımda uygun renklere yer verilmelidir.

 Olabildiğince gerçeğe yakın görsellerden faydalanılmalıdır.
 Yeni bir kavram veya konuyu açıklarken bilindik eski kavramlardan benzer
olanlarıyla ilişkilendirilmelidir.
 Kavram veya ana noktaların arasındaki ilişkileri anlatmak için grafik, akış
şemaları veya haritalar gibi görsellerden faydalanılmalıdır.
Bu durum yalnızca düz yazıyı kullanmaktan daha etkili olacaktır. Metin

tabanlı içerikleri tasarıma eklerken renk, font, punto, satır aralığı ve harf aralığı
gibi özelliklere dikkat etmek gerekir. Bunun yanı sıra yazıda birden fazla renk
kullanımı okuyucunun dikkatini dağıtıp odaktan uzaklaşmasına sebep olabilir.
Farklı renklerin kullanılması belge içerisinde hangi ifadenin daha önemli olduğunu
belirlemede karışıklık oluşturup okuyucunun kendince renkler arasında hiyerarşi
oluşturmasına sebep olabilir. Bunun için hazırlanan yayında bir standart
belirlenmeli ve bu standarda göre vurgu, başlık ve içeriklerin nasıl görüneceği
belirlenmelidir.
Tasarımda Renk Seçimi

Renklerin kullanımında yaş grupları, cinsiyet, renklerin psikolojik etkileri ve
coğrafi bölge gibi özelliklerin dikkate alınması gereklidir. Renkler psikolojik olarak
Metin tabanlı içeriklerin
tasarımında renk, hem pozitif hem de negatif etkiler doğurabilir. Bunun için her rengin
punto, font gibi kullanımından önce psikolojik olarak hangi etkileri doğurduğuna bakmak lazım.
özelliklere dikkat “Faber Birren yaptığı birçok psikolojik deneyde çok dikkatsiz ve kayıtsız
edilmelidir.
bireylerin bile değişik renkli uyarıcılara tepki gösterdiklerini saptamıştır.”
(Özdemir,2005).
Tablo 8.1’de Faber Birren’in araştırmalarının sonucunda saptanan renklerin
psikolojik etkileri yer almaktadır (Özdemir,2005).

Tablo 8.1. Renk Türlerinin Psikolojik Etkileri (Özdemir,2005)
RENK TÜRÜ RENK TÜRÜNÜN ETKİLERİ

Kırmızı, dikkat arttırıcı, ilgi çekici, hareketlilik sağlayıcı, beyni
KIRMIZI çalıştırıcı, heyecan verici, sağlık, canlılık, aşk, zafer hissi, enerji,
cömertlik, fedakârlık, ihsan, acıma, cesaret, güç, hayat dolu, ısıtıcı
etkiler taşır. Abartılması hâlinde sertlik ve şiddet, tehlike, rahatsız
edicilik, zulüm, günah ifade edebilir.
UÇUK Nezaket, yumuşaklık, tatlılık, çekingenlik, mahcubiyet,
PEMBE muhafazakârlık duygusu telkin eden bir renktir.
Neşe verici, ısıtıcı, birlik olmaya yönlendirici, çok kullanıldığı
TURUNCU durumlarda huzursuz edici, zenginlik, ışık ve verimliliği temsil
eden bir renktir. Önsezinin, duru sevincin, dengeli gücün sembolü
turuncu, iyimserlik yayar.
En ışıklı, hareketli, parlak ve neşeli renk olan sarı, zenginlik,
bolluk, şeref ve sadakati hatırlatır. Sarı entelektüel olma,
yöneticilik, hırs, iddia ve özgürlüktür. Canlı sarı, kişiyi aktif yapar,
solgun sarıysa, dinlendirir ve gevşetir. Renk terapistlerine göre;
SARI bu renk, tüm renkler arasında genel kas sinirlerinin gücünü
Renklerin kullanımında arttıran tek renktir. Ağırkanlıları canlandıracak ve sinirleri
miktarına dikkat etmek uyaracaktır. Sarı, anlamayı keskinleştirir ve akıl işlevlerini arttırır.
gerekir. Fazla kullanımı Ayrıca, sarının açık tonları, alanları genişleterek büyütür. Zihin
rahatsızlık verebilir. uyarıcı etkisi olan ve iletişim kurmayı kolaylaştıran bu rengin
aşırıya kaçılması hâlinde Vandalizm, kıskançlık, hastalık,
Toprak ana ve ağaçların rengi olan kahverengi, yeşil gibi yaşamın
mantıksızlık, şüphe ve güvensizlik, sorumsuzluk, uçukluk getirir.
KAHVERENGİ yeşermesini değil, olgunluğu temsil eden yatıştırıcı bir renktir.
Ayağı yere basan, kararlı, ketum bir davranışa yönelticidir ve
ciddiyet simgeler.
Kahverenginin içerisinde sarı da içeren hâli olduğunu düşünecek
TABA olursak, kahverenginin olgunluk ve ciddiyetinin içerisine biraz
daha neşe katılarak yumuşatılmış hâli olduğunu söyleyebiliriz.
Gerçekçi, yönlendirici, ısrar ettirici, kararlılık, evcillik ve aile
çekirdeğinin ideal güvenliğini temsil eder.
Genel olarak yeşil ağaçların yapraklarının, çimenlerin rengi
olduğundan serinletici ve sakinleştirici bir etkiye sahiptir.
YEŞİL Sessizlik, verimlilik, hayat, büyüme, doğa, bilgelik ve inancı
çağrıştırır. Her renkte olduğu gibi yeşilin de farklı tür ve tonları
farklı duygular uyandırabilir. Yeşil kendine saygı, adalet ve güveni
temsil edebilirken, abartılması megaloman, otoriter ama küstah,
Mavi, bir
alaycı hoşnutluk, iyi niyet, merhamet, açık sözlülük, dürüstlük,
ifade yayabilir.
esneklik, yumuşak başlılık, anlaşma, uzlaşma, işbirliği ve huzuru
çağrıştırır. Heyecan giderici ve sakinleştirici etkisi vardır. Mavi,
MAVİ ister çok koyu, ister açık olsun, içinde özgürlük ve uyum taşıyan
bir renktir. Koyu mavi olan lacivert renk, ciddi olmaya ve kapsamlı
düşünceye sevk eden bir renktir. Özellikle çok solgun mavilerin
bolca kullanıldığı yerlerde pasiflik ve tembellik hissi getireceği
unutulmamalıdır.

Mor, asalet, mistizm, utanç, hüzün, aşk ve aklın birleşimi, itibarın

rengidir. Ortaçağ Avrupa’sında aristokratların rengiydi ve saray
itibarını temsil eden bir renk oldu. Mor, büyük alanlarda
MOR görüldüğü takdirde korkutucu ve huzursuzluk veren bir renk
olabilir. Erguvan, haklılık, ihtişam, egemenlik ve asillik duygusu
doğuran kişiler arasında ciddiyet ve mesafe duygusu telkin eder.
Menekşe moru, dini otorite, kaos, ölüm, kendini adama, ilahi aşkı
temsil eden bir renktir. Leylak rengiyse melankolik duygular
BEYAZ Beyaz,eder.
telkin bütün renkleri içinde barındırdığından birliğin ve saflığın
sembolü olmuştur. Bir açıklık ve şeffaflık idealini yansıtır.
Beyazın zıttı olan siyah, iyi-kötü, gündüz-gece, yin-yang, yaşam-
SİYAH ölüm gibi var olan doğal ikilemlerin ‘diğer’ rengidir. Siyah her
birimizin doğasında bulunan derin uyuşmazlığın sembolüdür. Bu
renk, yas, pişmanlık, suçluluğu sembolize edebileceği gibi, derin
dinlendirici sessizlik ve sonsuzluk ya da yapısal kuvveti sembolize
eder.
Renklerin psikolojik etkilerinden sonra hedef kitlenin yaşı ve cinsiyetine
dikkat etmek gerekir. Küçük yaş grupları için çok parlak renkler tercih edilirken,
daha ileri yaşlar için pastel renkleri kullanmak daha uygundur. Yapılan tasarım
hem gençlere hem ileri yaşlara hitap ediyorsa; parlak renklerin kullanılması daha
etkili bir tasarım oluşturacaktır.
Yaş grubuna göre rengin parlaklık ve pastelliği belirlendikten sonra cinsiyete
göre hangi rengin kullanılacağı belirlenmelidir. Bunun için de erkeklerin bordo,
kahverengi, koyu yeşil ve grileşmiş renkleri kadınların ise kırmızı, pembe, eflatun,
doymuş mavi ve turkuaz renklerini tercih ettiğine dikkat etmek gerekir (Özdemir,
2005).
Yaş ve cinsiyetin yanı sıra tasarımın kullanılacağı kültür de önemlidir.
Renkler evrensel olduğu gibi her coğrafyada farklı anlamlar da taşımaktadır.
Bunun için tasarım hangi topluma hitap edecekse kullanılan renklerin bu toplum
için anlamı nedir buna bakmak lazım. Bunun için tablo 8.2.’den faydalanılabilir
(Özdemir, 2005).
Tablo 8.2. Farklı Toplumların Değer Yargılarına Göre Renklerin Anlamları (Özdemir,2005).
Kültür Kırmızı Mavi Yeşil Sarı Beyaz

ABD, Tehlike Yiğitlik, Emniyet, Uyarma, Saflık
Avrupa tatlı, Güven, Korkaklık
Sakin, Ekşi
Otorite
Fransa Asalet Özgürlük, Suçluluk Hazırlayıcı Tarafsızlık
Barış
Renk seçiminde küçük Mısır, Ölüm Erdem, Verimlilik, Mutluluk, Sevinç

yaşlar parlak, ilerleyen Arap İnanç, Güç Refah ya da
Ulusları Gerçek
yaşlar pastel renkleri Varlık
tercih etmektedir. Hindista Yaşam, Refah, Varlık, Başarı Ölüm,
n Yaratıcılık Verimlilik Temizlik

Japon Öfke, Utanç, Gelecek, Zarafet, Ölüm

Tehlike Aşağılık Gençlik, İtibar,
Enerji Asalet,
Çocuksu,
Neşeli
Çin Mutluluk, Gökyüzü, Hanedan, Doğum,
Keyif, Bulut Zenginlik,
Kutlama Krala ait, Kuvvet ya da
Onur Güç
NESNELERİN SAYFA İÇERİSİNDEKİ YERLEŞİMİ

Tasarım esnasında nesnelerin sayfadaki dağılımları da çok önemlidir. Metin
ve görsellerin sayfa içerisine yerleşiminde önem dereceleri ve hiyerarşik sıraları
etkilidir. Bu nedenle içerikler sayfaya yerleştirilirken hem önem dereceleri hem de
birbirlerine göre hiyerarşik sıraları belirlenmelidir. İçeriklerin sayfa içerisindeki
Nesnelerin sayfa içi yerlerini belirlemek için kullanılan yöntemler vardır. Bunlar;
yerleşimi kalıcılığı
etkilemektedir.
• Üçüncü Kural Tekniği
• Kapalı – Açık Alanlar Tekniği
• Üçüncü Kural Tekniği
Nesnelerin sayfa içerisinde
yerleştirilmesinde asıl amaç dikkati istendik
bölgeye çekmek ve kalıcılığı sağlamaktır. Bunun
için Üçüncü Kural Tekniği’ne başvurulabilir. Bu
teknik “Okuyucular sayfa içerisinde gezinirken
hangi alanları ne kadar hatırlıyorlar?” sorusuna
cevap verir. Alanların hatırlanma oranları ile ilgili
şema yanda verilmiştir (Şekil 8.2). Sayfayı
yandaki gibi parçalara ayıracak olursak. Bir
Şekil 8.2. Üçüncü Kural Tekniği okuyucu sayfanın en çok sol üst köşesindeki
Hafıza Şeması
bilgileri hatırlarken en az ise sağ alt köşedeki
bilgileri hatırlamaktadır (Öztürk ve Perkmen, 2009). İçerik yerleşiminde bu noktaya
dikkat edip önemli bilgileri ve içerikleri sol üst köşeye yakın tutmak faydalı olabilir.
• Kapalı – Açık alanlar Tekniği

Sayfanın tasarımında bir diğer

etmen boşlukların miktarıdır. Boşluklar
içerik yoğunluğunu dengelemek ve
okunabilirlik düzeyini artırmak için etkili
bir şekilde kullanılabilir. Sayfanın
tamamını metin veya görseller ile
doldurmak okunabilirliği olumsuz
yönde etkilemektedir. Kullanıcının
metin akışını kolay takip edebilmesi için
Şekil 8.3. Kapalı-Açık Alan Tasarım
Örneği
sayfa da belirli alanların boş bırakılması
gerekmektedir. Böylece metin ve
görsellerin akışları okuyucu tarafından daha net algılanabilir. Şekil 8.3.’de dengeli
bir dağılıma sahip olan bir yerleşim ve boşluk kullanımı görülmektedir.
KAPAK TASARIMI VE ÖZELLİKLERİ

Bir kitabın veya derginin dikkat çeken ilk kısmı kapağıdır. Tıpkı Nasreddin
Hoca’nın “ye kürküm ye” sözündeki gibi dış görünüşün önemi tasarımda da
Kapak tasarımında da kendisini gösterir. Bu nedenle içerikten önce yayının kapağına dikkat edilmektedir.
içerik tasarım Bu yüzden kapak tasarımı adeta o kitabın özeti gibi olmalı ve olabildiğince hedef
kurallarının tamamı kitlenin dikkatini çekip onlarda merak uyandırılmalıdır. Kapak içerik tasarımındaki
dikkate alınmalıdır. kuralların tamamını taşımalıdır.
Bir kitap veya derginin kapağı üç bölümden oluşur;
 Ön kapak
 Sırt
 Arka kapak
Bu bölümlerde yayının adı, yazarın adı, yayınevi, yayın evi logosu, barkod ve
görseller bulunur.
Kapak tasarımında dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
 Kapak içerik ile ilişkili ve içeriği yansıtıyor olmalıdır.
 Sırt yazısı kullanılacaksa aşağıdan yukarıya doğru tasarlanmalıdır.
 Kapak bilgilerine dikkat edilmeli ve tasarımcı yazar yayınevi gibi bilgilere iç
veya dış kapakta yer verilmelidir.
 Okunabilirliği yüksek yazı karakterleri kullanılmalıdır.
 Kapaklar birbiriyle uyumlu olmalı hatta bir bütün oluşturmalıdır.
 Görsel öğeler ve sayfa yerleşimi etkili bir şekilde kullanılmalı ve dikkat
çekici olmalıdır.
ADOBE INDESIGN PROGRAMI

Adobe InDesign bir masaüstü yayıncılık programıdır. Oldukça yaygın
kullanılan bu program sayesinde kitap, dergi, broşür veya interaktif belgeler
oluşturabilirsiniz. InDesign içerdiği nesneler ile belgelerinize 2 veya 3 boyutlu

resimler ve yazıların yanı sıra video, animasyon ve html sayfalar eklemenize olanak
sağlayan bir programdır.
InDesign programının zengin içerik yelpazesi, programın farklı türlerde
dosya çıktıları oluşturmasına da imkân sunar. Türlerin farklılaşması yayın
çeşitliliğini ortaya çıkarır ve basılı yayınların yanı sıra dijital yayınlar da
oluşturulabilir. Böylece hazırlanan tasarım html çıktı verebilme yeteneği olan
InDesign ile klasik basılı yayınların beraberinde doğrudan html sayfalar hâline
dönüştürebilir.
InDesign Adobe firmasının diğer programlarıyla ve bu programların
çıktılarıyla etkili bir biçimde çalışabilmektedir. Hem yaygın kullanımı hem de diğer
programlarla uyumu sebebiyle bu kitapta yapılacak olan örnek tasarımlarda
InDesign programı kullanılacaktır. Bunun için bu ünitede programın temel
yapılarından bahsedilecektir. Programda yeni bir belge nasıl açılır ve hangi araç
(tool) ne işe yarar gibi sorulara cevaplar verilecektir.
InDesign Arayüzü
1 2
InDesign vektörel
çizimleri destekleyen
bir yazılımdır.
3
Şekil 8.4. Karşılama Ekranı
InDesign programı ilk açıldığında karşılama ekranı görüntülenmektedir.

Karşılama ekranı ilk olarak ne tür bir işlem yapmak istediğinizi belirlemek için
kullanılır (Mevcut bir belgeyi mi düzenleyeceksiniz yoksa yeni bir belge mi
oluşturacaksınız?).
InDesign ile farklı türlerde belgeler oluşturmanız mümkün olduğu için
karşılama ekranında oluşturmak istediğiniz belgenin türünün ne olduğunu
seçmeniz gerekir. Bunun için karşılama ekranında bulunan alanlara göz atalım.
Şekil 8.4.’de karşılama ekranı görüntülenmektedir. Bu ekranda ilgili bölümler ve
görevleri numaralandırılarak kısaca açıklanmıştır.

 Son Kullanılan Öğeyi Aç: Daha önce üzerinde çalıştığınız dosyaları veya
bilgisayarınızda var olan belgeleri görebilir ve bunlar üzerinde çalışmak için
bu kısmı kullanabilirsiniz.
 Yeni Oluştur: Yeni belge oluşturmak için kullanılan bölümdür. Bu
bölümden ne tür belge oluşturacağınızı seçmeniz gerekmektedir.
 Birlikte Çalışma: Adobe sitesinde bulunan araçlara veya yardımcı
eklentilere kısa yoldan erişmenize imkân sunan kısımdır.
 Başlarken: Bu kısımda InDesign eğitimleri, yeni özellikler gibi bağlantılar
yer almaktadır.
 Bir Daha Gösterme Kutucuğu: Bu kutucuğu seçerseniz InDesign
programının her açılışında karşılama ekranının görünmesini engellemiş
olursunuz.
Şekil 8.5. Yeni Belge Penceresi
Karşılama ekranın da yeni oluştur kısmından belge bağlantısına tıklıyoruz.

Böylece yeni bir belge oluşturmak için gerekli düzenlemeleri yapacağımız “yeni
belge” penceresi açılıyor. Ayrıca bu pencere Dosya Sekmesinden Yeni + Belge
komutları kullanılarak ta açılabilir (Şekil 8.5).
Yeni belge penceresi hazırlayacağınız belgenin nerede yayınlanacağınızı
seçmenize yarar. Yayınlanacak olan belge klasik basılı materyal ise baskı
cihazlarına göre ayar yapılacak; dijital bir yayın türü seçilmişse yayının yapılacağı
platforma göre görüntüleme ayarları yapılacaktır. Bu sebeplerden ötürü belgenin
InDesign programında tasarımı kadar o belgenin yayınlanma ayarları da önemlidir. Aşağıda yeni belge
açılış ekranında penceresiyle ilgili bölümler ve görevleri numaralandırılarak kısaca açıklanmıştır.
hazırlanın medyanın
• Belge Hazır Ayarı: Belge için daha önceden hazırlanmış olan özel ayarların
yayınlanacağı organ
seçilmelidir. bulunduğu menüdür. Bu kısımda bulunan ayarlar bir nevi şablon görevi
yapar ve sürekli kullanılan ayarları her defasında tekrarlama zahmetini

ortadan kaldırır.
• Hedef: Yapılacak olan tasarımın hangi ortamlarda yayınlanacağı belirlenir.
Baskı, Web ve Dijital Yayıncılık olmak üzere 3 çeşidi vardır. (Şekil 8.6., Şekil
8.7., Şekil 8.8.)
Şekil 8.6. Baskı Türüne göre Sayfa Ayarı
Şekil 8.7. Web Türüne göre Sayfa Ayarı
Şekil 8.8. Dijital Yayıncılık Türüne göre Sayfa Ayarı
Hedef kısmında seçili özellik;

 Baskı ise, sayfa boyutları için kâğıt türlerine yönelik boyutlandırma
şablonları seçilir. Eğer istendik boyutlarda kâğıt türü yoksa alt taraftan
sayfanın genişlik ve yüksekliği için milimetre cinsinden boyutlandırma
yapılabilir.
Ekranda yer alan nokta  Web ise; sayfa boyutu web sitelerine göre ayarlanır. Bu kısımda
(dpi) sayısı görüntünün çözünürlük devreye girer ve alt kısımdaki genişlik ve yükseklik değerleri
kalitesini doğru orantılı için piksel cinsinden sayfanın boyutlandırması çözünürlük şeklinde
olarak etkiler. ayarlanabilir.
 Dijital Yayıncılık ise; sayfa boyutlandırmada kullanılacak cihaz referans
alınır ve cihazın çözünürlüğüne göre sayfa boyutu ayarlanır. Web
seçeneğine benzer, tek farkı çözünürlükler baskı seçeneğindeki gibi belirli
şablonlar hâlinde sunulmaktadır.
Gerçek sayfaların boyutlarına yönelik piksel cinsinden çözünürlük
hesaplaması için aşağıdaki formül kullanılabilir.
Tablo 8.2. Kâğıt boyutları ve Çözünürlük Dönüşümleri
Kenar Uzunluğu / 2,54 X dpi

Bireysel Etkinlik
• Yukarıdaki formülü dikkate alarak A4 kağıdının piksel
cinsinden çözünürlük ölçütlerini hesaplayınız.
dpi: Ekrandaki her 1” (inç) karedeki nokta sayısına dots per inch (dpi)
denmektedir. Yani 72 dpi ifadesi 1” kare alanda 72 tane nokta var demektir.
1” = 2.54 cm’dir. Çözünürlük hesaplaması yapılırken ölçüm birimi olarak inç
kullanılır. Bu sebeple yukarıdaki formülde kenar uzunluğu cm cinsinden inç cinsine
dönüştürülmek için 2,54 değerine bölünmektedir. Bir görüntünün dpi değeri ne
kadar yüksek olursa görüntü kalitesi de aynı oranda artar.
Sayfa boyutlandırmasında kullanmak için bazı kâğıt boyutlarının çözünürlük
karşılıkları Tablo 3’de yer almaktadır.
• Sayfa Sayısı ve Yerleşimi: Bu alanda yer alan menüler ve seçim kutuları

belgenin açılışta kaç sayfadan oluşacağını ve başlangıç sayfasının hangi
sayfa olacağını belirler. Bunun yanı sıra karşılıklı sayfalar seçim kutusu
yardımıyla sayfaların tasarım esnasında yan yana veya alt alta görünmesi
sağlanır. Birincil metin çerçevesi seçim kutusu ise başlangıç sayfasının
tasarımdaki master (kalıp) sayfa olarak oluşturulmasını sağlar. Kalıp
sayfalar bir nevi şablon sayfalardır. Bu sayfaların arka planına ve çevresine
uygulanan düzenlemeler diğer ek sayfalara da yansır. Kalıp sayfa bunun
için kullanılır.
• Sayfa Boyutu: Bu kısımdaki komutlar ile sayfanın yönlendirmesi, genişlik
ve yüksekliği ile sayfanın boyutu ayarlanmaktadır. İlgili bölümde yer alan
komutların birimleri hedef kısmında seçilen yayın türüne göre değişiklik
göstermektedir.
• Sayfa Sütun ve Kenar Boşluk Ayarları: Bu kısımda bulunan sütunlar alanı ile
belgeye sütun eklenebilir ve bu sütunlar arasındaki cilt payı ayarlanır.
Kenar boşlukları alanında yer alan menüler ise sayfaların altında, üstünde,
sağında ve solunda bırakılması istenen boşluk miktarını belirler.
• Kenar boşluklarının orantılı bir şekilde oluşmasını isterseniz ilgili alanda
bulunan zincir butonunu aktifleştirmek gerekir.
• Eğer zincir butonu aktif değilse bütün kenar boşlukları kullanıcı
tarafından istendik değerlere göre düzenlenebilecektir.
InDesign programında
sayfa tasarımı için hazır • Hazır Ayarı Kaydet: Bu buton sayesinde belge için yapılan bütün
şablonlardan ayarlamalar yeni bir isim ile kaydedilir ve yeni belge şablonu oluşturulur.
faydalanılabilir. Böylece ihtiyaç duyulduğunda belgelerde her defasında yeniden ayar
yapmak yerine kaydedilen bu şablon doğrudan kullanılır.

• Yukarıda anlatılan bütün ayarlamalar yapıldıktan sonra belirlenen ölçülere

uygun ve kenar boşlukları tanımlanmış olan belge tasarım ekranında
görüntülenir. (Şekil 8.9.)
NOT: Belgenin boyutu ve kenar boşluklarıyla ilgili düzenlemeler daha sonra
tasarım ekranı içerisindeyken menüler yardımıyla da değiştirilebilir.
INDESIGN TASARIM EKRANI

InDesign programındaki tüm tasarımlar bu ekran üzerinde hazırlanır.
7 Tasarım alanı, paneller ve menülerden oluşan ekranın özellikleri şöyledir;
6
2
4 Sayfa Kenar Boşlukları

Sayfa Kenar Boşlukları
Sayfa Kenar Boşlukları

InDesign Program’ında 5
tasarım ekranına
istenilen paneller
eklenip çıkarılabilir.
Resim 1. Şekil 8.9. Tasarım Ekranı
• Araçlar Paneli: InDesign programında nesneleri yönetmek ve

şekillendirmek için kullanılan komutların bulunduğu paneldir.
• Kontrol Paneli: Araçlar panelinden seçilen bir komutun özelliklerini
kullanmak, ayarlarını yapmak ve komut yardımıyla oluşturulan nesneyi
özelleştirmek için kullanılan paneldir.
• Pencereler Hızlı Erişim Paneli: InDesign programında tasarım yaparken
kullanılan her nesne için özelleştirilmiş ekranlardan faydalanılır.
Programda tasarımdan önce ilgili ekranların belirlenmesi gerekir. Pencere
menüsünden ihtiyaç duyulan ekranlar açılabilir. Bu ekranlar sürekli
kullanılacağı için hızlı erişim paneline sürüklenerek eklenebilir ve ihtiyaç
olduğunda kullanılabilir.
• Sekmeler Alanı: Program üzerinde açık olan belgelerin listelendiği ve
belgeler arası geçiş için kullanılan alandır.
• Tasarım Alanı: Oluşturulan belgenin tasarım alanıdır. Alanın içerisinde
bulunan siyah çizgiler sayfanın sınırlarını, kırmızı çizgiler ise kenar
boşluklarını belirleyen kılavuzlardır.

• Menü Çubuğu: Bu alanda bulunan komutlar program içerisindeki ek

düzenlemeler ve talimatlara ulaşmak için kullanılır.
• Dosya Menüsü: InDesign belgelerini yönetmek için kullanılan menüdür. Bu
menüdeki komutlarıyla;
• Yeni belge oluşturmak,
• Var olan belgeleri açmak,
• Belgede yapılan değişiklikleri kaydetmek,
• Belgeyi başka bir isimle veya farklı bir InDesign sürümü ile kaydetmek,
• Belgeye dışarıdan nesne eklemek,
• Hazırlanan belgeyi istendik bir formatta bilgisayar kaydetmek,
• Belgeyi paket hâlinde bütün dış içerikleriyle beraber kaydetmek,
• Belgeyi yazdırmak gibi eylemler yürütülebilir.
Düzen Menüsü: Belge içerisindeki nesneleri yönetmek için kullanılan ve dışa
aktarma profillerinin oluşturulduğu menüdür.
Bu menüdeki komutlarıyla;
 Belge üzerinde kes, kopyala ve yapıştır gibi eylemlerin yapılması,
 Dışa aktarma seçeneklerinin belirlenmesi,
 Belge içerisinde bul ve değiştir işlemlerini yapmak,
 Yazım denetimi,
 Renk ayarları gibi eylemler yürütülebilir.
Mizanpaj Menüsü: Belge içerisindeki sayfaların özelliklerini düzenlemek için

kullanılan menüdür.
Bu menüdeki komutlarıyla;
 Sayfaları yönetme,
 Kılavuzları yönetme,
 Kenar boşluklar ve sütunları yönetme,
 Numaralandırma,
 İçindekiler sayfasını yönetme, gibi eylemler yürütülebilir.
Yazım Menüsü: Bu menüde tasarımda kullanılan metinlerin özelleştirilmesi

için gerekli olan komutlar yer almaktadır. Ayrıca metin içerisine özel simgeleri
Sayfanın kenar eklemek için yazım menüsündeki komutlar kullanılabilir.
boşlukları ve metin Nesne Menüsü: Belgeye dış kaynaklardan nesneler eklemek ve bu nesneleri
girintileri mizanpaj
özelleştirmek için kullanılan komutların yer aldığı menüdür.
özellikleridir.
Menü yardımı ile programa HTML, köprü ve düğme gibi etkileşimli nesneler
eklenebilir (Şekil 8.10).

Tablo Menüsü: Belgeye tablo eklemek ve

tabloları özelleştirmek tablolara stiller eklemek için
kullanılan komutların bulunduğu menülerdir.
Görünüm Menüsü: Program içerisinde
tasarım yaparken zaman zaman baskı öncesi ön
izleme ihtiyacı duyulmaktadır. Bu tarz gereklilikleri
gidermek için programdaki Görünüm Menüsü
kullanılabilir. Ayrıca programda kullanılan cetvel ve
ızgaralar gibi yardımcı öğelerde yine görünüm
menüsü kullanılarak aktifleştirilebilir.
Sayfayı veya formayı pencereye sığdır
komutları kullanılarak daha rahat bir çalışma
ortamı oluşturulabilir. Gerek görüldüğünde forma
yönü de yine görünüm menüsü ile değiştirilebilir.
Görünüm menüsünde bulunan ekran modu
komutu sayesinde yapılan tasarımın ön izleme
seçenekleri bulunmaktadır. Bu komut ile istenirse
Şekil 8.10. Nesne Menüsü
sunum şeklinde istenirse taşma payı şeklinde ön
izleme yapılabilir.
Pencere Menüsü: InDesign programında çalışırken bazı nesneler için özel
düzenleme panellerine ihtiyaç duyulur. Bu panellerin etkinleştirilmesi için gerekli
olan komutların yer aldığı menüdür.
Yardım Menüsü: Program ile ilgili çevrimiçi veya çevrimdışı yardım almak
için kullanılan menüdür ve F1 kısayol tuşu ile de açılabilir.
Hızlı Erişim Çubuğu: Program içerisinde sayfaların, panelleri ve pencerelerin
görünümlerini pratik bir şekilde düzenlemek için kullanılan komutların bulunduğu
alandır.
Bridge’ye Git: Adobe Bridge programının
InDesign içerisinden hızlıca açılmasını sağlayan
komuttur.
Yakınlaştırma Düzeyi: Sayfaları
yakınlaştırmak ve uzaklaştırmak için kullanılan
komuttur.
Görüntü Seçenekleri: Programdaki cetvel,
Çerçeveler ve kılavuzlar gibi yardımcı elemanların
görünürlüğünü ayarlamak için kullanılan komuttur.
Ekran Modu: Sayfa görünümünün ön izleme
ve taşma payı gibi farklı formatlarda görünmesini
sağlayan komuttur.
Belgeleri Yerleştir: Programda açık olan
belgelerin tasarım ekranında nasıl

görüntüleneceğini belirlemek için kullanılan

komuttur.
Esaslar: Program içerisinde kullanılan
panellerin ihtiyaca göre değişeceğini belirtmiştik.
Esaslar menüsünde bulunan komutlar yapılacak
olan tasarıma göre otomatik olarak panellerin
seçilmesini sağlayan hızlı erişim düğmesidir.
Arama Kutucuğu: Program ile ilgili yardım
almak için kullanılan kutucuktur. Yardım istediğiniz
konu ile ilgili anahtar kelimeleri yazdıktan sonra
arama yapılırsa internetten konu ile ilgili yardım
belgeleri bulunacaktır.
InDesign Araçlar Paneli

InDesign programı sayfalara nesneler ekleme ve
bu nesneleri konumlandırma anlayışına göre
çalışmaktadır. Program içerisinde nesnelerin yönetimi
için kullanılan araçlar Şekil 8.11.’de gösterilen araçlar
panelinde yer alır. Fare işaretçisi ile üzerinde beklenen
araçların, isimlerinin yanında yazan ifadeler ise kısayol
tuşlarıdır. Bu kısayol tuşları kullanılarak da araçlar aktif
hâle getirilip kullanılabilir. Araçlar panelindeki komutlar
Vektörel nesnelerde
düzenleme yapmak için ve özellikleri şöyledir:
“Doğrudan Seçim Aracı” Seçim Aracı (V): Tasarım alanındaki
kullanılır.
nesneleri seçmek, taşımak, yön değiştirmek ve yeniden
boyutlandırmak için kullanılır.
Şekil 8.11. Araçlar Paneli
Doğrudan Seçim Aracı (A): Tasarımda
bulunan vektörel nesnelerin düzenlenmesi için kullanılır.
Doğrudan seçim aracı ile vektörel nesnelerin üzerinde bulunan noktalara
müdahale edebilir ve nesnelerin şekilleri değiştirilip yeni bir görünüm
kazandırılabilir.
Sayfa Aracı (Shift + P): Belgede oluşturulan sayfaların
düzenlenmesini sağlayan araçtır. Sayfanın yeniden boyutlandırılması,
yönlendirilmesi ve kenar boşlukların yeniden yapılandırılması gibi düzenlemeleri
gerçekleştirmek için kullanılır.

Aralık Aracı (U): Belgeye eklenen iki resim arasındaki mesafeyi

koruyarak resimlerin çerçeve boyutlarını değiştirmek için kullanılan araçtır.
Resimlerin arasındaki boşluğa gelindiğinde iki yönlü ok işareti hâline gelir ve
çerçeveleri düzenlemeye yardımcı olur. Alt tuşuna basılı tutularak kullanılırsa
resimlerin arasındaki farkı koruyarak yerleşimini değiştirir.
Havuzdaki görsellerden
herhangi biri seçilip İçerik Toplayıcı Aracı (B): Bir belgede bulunan görselleri başka bir
belgeye eklenirse belgeye taşımak için kullanılan araçtır. Araç çalıştırıldığı zaman yeni bir pencere
havuzdan silinir. görüntülenir. Bu pencere içerik havuzu olarak düşünülebilir. Bir görsel başka
belgelerde kullanılmak isteniyorsa içerik toplayıcı aracı açıldıktan sonra nesnenin
üzerine tıklanır ve görsellerin kopyası içerik havuzuna eklenir (Resim 9).
İçerik Yerleştirici Aracı (B): İçerik havuzunda bulunan görselleri
başka bir belgeye eklemek için kullanılır. Araç seçildiğinde içerik havuzu açılır ve
görsellerden isteneni seçilip ilgili belgeye eklenir.
Resim 2. İçerik Havuzu Penceresi
Yazma Aracı (T): Belgeye

metin eklemek için kullanılan araçtır
(Resim 10). Bu programda metinler
Şekil 8.13. Yazma Aracı Açılan Pencere
kutular içerisine yazılır. Bu nedenle
yazma aracı çizim araçları arasında yer
alır. Yazma aracı kullanılırken önce yazının yazılacağı çerçeve belge içerisine çizilir.
Daha sonra çerçeve içerisine metin yazılıyor. Yazma aracı ile çerçeve çizildikten
sonra kontrol panelinde metin tasarımı için gerekli olan ayarlar açılır. Bu ayarları
kullanarak oluşturulan metnin biçimsel düzenlemesi yapılabilir.
Yola Yazma Aracı (Shift + T): Belgede bulunan bir
çerçevenin etrafına yazı yazmak için kullanılan araçtır. Örneğin
sayfada bulunan bir yuvarlağın etrafına yazı yazmak için
Kalem aracı eğimli çizgi,
kullanılabilir.
çizgi aracı ise düz çizgi
oluşturmak için NOT: Araçlardan bazılarının sağ alt köşesinde aşağıda
kullanılır. yönlü bir ok bulunmaktadır. Bu ok o alanda birden fazla araç olduğunu gösterir.
Aracın üzerinde fare ile basılı tutulursa diğer araçlarda görüntülenir (Resim 10).
Çizgi Aracı (*): Belgeye düz bir çizgi eklemek için kullanılan araçtır.
Çizgi aracı ile yapılan çizimler vektöreldir ve başlangıç, orta ve bitişte birer noktaya
sahiptir. Böylece noktalar kullanılarak çizgi istendiği gibi şekillendirilebilir.
Kalem Aracı (P): Belgeye serbest çizim ve eğimli çizgiler eklemek
için kullanılan araçtır.

Dikdörtgen Çerçeve Aracı (F): Belgeye boş çerçeve eklemek için

kullanılan araçtır. Aynı alanda açılır menüler kullanılarak elips veya çokgen
çerçeveler de çizilebilir
Görsel dosyaları Dikdörtgen Aracı (M): Belgeye dikdörtgen eklemek için kullanılır.
vektörel nesneler gibi Dikdörtgen eklendiğinde varsayılan doldu rengi beyazdır bu sebeple çerçeve gibi
şekillendirmek için görülebilir. Yalnız kontrol paneline bakıldığında aslında dikdörtgen bir kutu çizildiği
makas aracı kullanılır. anlaşılabilir ve bu panelden biçimsel ayarlamaları yapılabilir. Aynı alanda açılır
menüler kullanılarak elips veya çokgen de çizilebilir.
Makas Aracı (C): Belgeye eklenen bir görseli vektörel bir çizim gibi
kesilip şekillendirmek için kullanılan araçtır.
Serbest Döndürme Aracı (E): Bu araç sayesinde nesneler yeniden
boyutlandırılabilir ve aracın açılır menüsünde bulunan diğer araçlar ile eğme ve
yamultma eylemleri kullanılabilir.
Degrade Renk Örneği Aracı
(G): Belgeye eklenen dikdörtgen gibi
çizimleri geçişli renkler ile doldurmak için
kullanılır.
Degrade Geçiş Yumuşatma
Aracı (G): Degrade renk aracı gibidir. Tek
farklı saydam renkten istenilen renge
doğru geçiş sağlar.
Not Aracı: Belgeye eklenen
bir metine not eklemek için kullanılır.
Not aracı seçildikten sonra yazı içerisinde
not eklenecek alana tıklanır ve açılan
pencereye not yazılır. Not eklenen
alanda şekli görünür. Bu şekle
tıklanarak not okunabilir.
Damlalık Aracı (I): Belge
içerisinde bulunan görsellerden istendik
bir rengi seçmek için kullanılır.
Şekil 8.14. Pencere Menüsü El Aracı (H): Pencere
içerisinde belgeyi hareket ettirmek için
kullanılır. Nesnelere ektisi yoktur. Sayfaları hareket ettirir.
Yakınlaştırma Aracı (Z): Belge üzerinde bir bölgeyi yakınlaştırmak
için kullanılır. Farenin sol tuşuyla tıklandığında yakınlaştırma işlemini yapar.
Yakınlaştırma ve uzaklaştırma işlemi pencerenin en üstünde bulunan
Yakınlaştırma Düzeyi Menüsü yardımıyla da gerçekleştirilebilir.
Dolgu ve Kontur Araçları (X): Üstte bulunanı dolgu altta bulunanı ise
kontur yani dış çizgi aracıdır. Araçlar arasında geçiş yapmak için X tuşu
kullanılabilir veya fare ile üzerlerine tıklamak yeterlidir. Dolgu ve kontur aracı seçili
olan nesnenin rengini değiştirmek için kullanılır. Araçların alt kısmında bulunan

düğmeleri ise uygulamanın nerede yapılacağını belirler. J tuşu kullanılarak

değiştirilebilir.
Butonu aktif ise belgede ekli olan çizimlerin renkleri düzenlenebilir.
Butonu aktif ise belgedeki bir yazının rengi düzenlenebilir.

NOT: Dolgu ve Kontur araçlarını kullanmak için ek panellerde bulunan
“Kontur” penceresine ihtiyaç duyulmaktadır. Ek panellere pencere menüsünden
ulaşılabilir. (Şekil 8.12.)
InDesign Tasarımlarını Kaydetme ve Dışa Aktarma

Program ile yapılan tasarımlar Dosya menüsü yardımıyla kaydedilebilir. Dosya
menüsündeki Kaydet (Ctrl+S) komutu ile belge mevcut InDesign sürümünün
özelliklerine göre kaydedilir. Eğer mevcut sürümler yerine eski sürümleri tercih
ediyorsanız Farklı Kaydet (Shift + Ctrl + S) seçeneği ile istenilen sürüm
InDesign’da sayfaya dış belirlenebilir.
kaynaktan içerik almak InDesign programı ile oluşturulan belgelerin varsayılan dosya uzantısı
için CTRL+D komut .ind’dir. Program ile oluşturulan tasarımlar .PDF veya .EPUB gibi farklı formatlarda
kombinasyonu
kaydedilmek istenirse Dışa Aktar (Ctrl+E) seçeneği kullanılmalıdır.
kullanılır.
NOT: InDesign programında Dosya→Yerleştir (Ctrl+D) komutu kullanılarak

tasarıma dışarıdan belge eklenebilir.

• Kitap veya dergi tasarımında en önemli unsur tasarımdır. Tasarım ne kadar

iyi olursa verilmek istenen mesajda o kadar rahat ve etkili olarak aktarılabilir.
•Tasarımda en çok dikkat edilmesi gereken hususlar ise okunabilirlik, kalıcılık
ve dikkat çekiciliktir. Etkili tasarım için bir takım kurallara dikkat etmek
gerekir. Tasarım cinsiyet, yaş, kültür ve milliyet kavramlarından
Özet
etkilenmektedir. Ayrıca kullanılan içerik metinlerinin fontundan, nesnelerin
yerleşimine, kullanılan renklere kadar en ince detay hazırlanan tasarımın
gücünü etkilemektedir.
•Tasarımcı ve hedef kitle arasındaki iletişim görsel kaynaklar tarafından
sağlanmaktadır. Hedef kitle tasarımdaki mesaja ek bilgilere gerek duymadan
rahatça erişebilmelidir.
•Bunun için üretilen içeriklerin görsel tasarımları aşağıdaki özellikleri
taşımalıdır.
•Okunabilir olmalıdır,
•Hedef kitlenin mesajı almak için harcadığı enerji normal süreçten daha az
olmalıdır,
•İletilmek istenen mesaj yapılan tasarımın odağında bulunmalıdır.
•Bir kitap veya derginin piyasada satılan tüketim ürünleri gibi ilk olarak
ambalajı yani kapağı dikkat çeker. Nasreddin hocanın “ye kürküm ye”
sözündeki gibi içerik kapağa bağlı bir değer ile yargılanır. Kapak içerik
hakkında ön yargının oluşmasına sebep olur. Bu yargı bazen iyi bazen kötü
olur. Bu durumu ise kapak tasarımı doğrudan etkilemektedir.
•Kapak tasarımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
•İçerikle olan ilişki
•Yazıların okunabilirliği
•Paydaş bilgilerine yer verilmeli
•Hedef kitleye yönelik renk, yazıtipi ve boyutu kullanılmalı
•Görsellerle desteklenmeli
•Nesnelerin kapak içerisindeki yerleşimine dikkat edilmelidir.
•Bütün bu kurallar dikkate alındığında son adım olarak kullanılacak kâğıt
türüne karar verilmelidir. Kâğıt türüne göre sayfanın kenar boşlukları ve cilt
payı hesaplanacak ve kâğıdın kullanılacak alanları belirlenecektir.
•Adobe InDesign bir masaüstü yayıncılık programıdır. Oldukça yaygın
kullanılan bu program sayesinde kitap, dergi, broşür veya interaktif belgeler
oluşturulabilir.
•InDesign Programı farklı kaynaklara yönelik medya yayını yapmak için gerekli
şablonlara sahiptir. Kullanıcılar yayın organına yönelik istedikleri ayarlara
hızlıca erişebilir veya özel ayarlar yaparak etkili bir tasarım oluşturabilirler.
•InDesign içerdiği nesneler ile belgelerinize resim ve yazıların yanı sıra video,
animasyon, 3D resimler ve html sayfalar eklemenize olanak sağlayan bir
programdır.
•InDesign Programı altyapısı sayesinde farklı dosya formatlarında çıktı
verebilir. Bu sayede hem dijital hem de basılı medya unsurları oluşturabilir.

I. Yayınlanacak ülke
II. Yayının hitap ettiği yaş grubu
III. Tasarımda kullanılan font
1. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri tasarımda dikkat edilmesi gereken
unsurlardandır?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
2. Aşağıdakilerden hangisi InDesign programına dışardan belge eklemek için

kullanılan kısa yoldur?
a) Ctrl + E
b) Ctrl + D
c) Ctrl + W
d) Ctrl + J
e) Ctrl + M
3. Aşağıdakilerden hangisi InDesign programına eklenen resme ait bir rengi

seçmek için kullanılır?
a) Kalem Aracı
b) Degrade Renk Örneği Aracı
c) İçerik Toplayıcı Aracı
d) Damlalık Aracı
e) Dolgu / Kontur Aracı
4. Aşağıdakilerden hangisi InDesign programında oluşturulan belgenin

varsayılan dosya uzantısıdır?
a) .ind
b) .pdf
c) .epub
d) .dsg
e) .psd

I. Baskı
II. Web
III. Dijital Yayıncılık
5. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri InDesign ile hazırlanan belgenin
yayımlanma hedeflerindendir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
I. dpi değeri yükseldikçe görüntü kalitesi artar.

II. 1” karedeki nokta sayısına dpi denir.
III. En yüksek dpi değeri 72’dir.
6. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri dpi için doğrudur?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
7. Kırmızı rengin ABD kültürüne göre anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Tehlike
b) Asalet
c) Ölüm
d) Yaşam
e) Mutluluk
8. Aşağıdaki yazıtipi boyutlarından hangisi 7-12 yaş arası için uygundur?

a) 10 punto
b) 11 punto
c) 12 punto
d) 13 punto
e) 14 punto
9. Aşağıdaki yazı tiplerinden hangisi dijital bir yayında okunabilirlik açısından

en uygun olanıdır?
a) Calibri
b) Monotype Corsiva
c) Comic Sans
d) Segoe Script
e) Book Antiqua

I. Cilt Payı
II. Sayfa Boyutu
III. Kâğıt Türü
10. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri tasarımı etkileyen unsurlardandır?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
Cevap Anahtarı
1.e, 2.b, 3.d, 4.a, 5.e, 6.c, 7.a, 8.e, 9.a, 10.e

Adobe. Indesign Yardımı,
Özdemir, T. (2005). Tasarımda Renk Seçimini Etkileyen Kriterler. Ç.Ü. Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2), 391-402.
Öztürk, A., ve Perkmen, S. (2009). Multimedya ve Görsel Tasarım. İstanbul: Profil
Yayıncılık.
https://helpx.adobe.com/tr/indesign/topics.html (E. Tarihi: 06.03.2016)

E-KİTAP İÇİN GÖRSEL
HAZIRLAMA
• Görsellerle Çalışma
İÇİNDEKİLER
• Çizgiler ve Şekillerle Çizim

Yapma Öğr. Gör. Orhan
• Temel çizgiler ve şekiller
çizme ÇELİKER
• Çizgi (Kontur) ayarları
• Kalem aracıyla çizim
• Kurşun kalem aracıyla çizim
• Nesnelerin Çevresine Metin
Sarma

• InDesign belgelerinize görsel
HEDEFLER
ögeleri ekleyebilecek,
• Belge içerisinde çizimler veya
şekiller oluşturabilecek,
• Çizimlerin veya şekillerin çizgi
ayarlarını yapabilecek,
• Nesnelerin çevresine metin
sarabileceksiniz.
ÜNİTE
12
E-Kitap için Görsel Hazırlama
Temel çizgiler ve
şekiller çizme
Görsellerle Çalışma Çizgi (Kontur) ayarları

Çizgiler ve Şekillerle
Çizim Yapma
Kalem aracıyla çizim
Resim İşlemleri
Kurşun Kalem aracıyla
çizim
Nesnelerin Çevresine
Metin Sarma

GİRİŞ
Masaüstü yayıncılık; gazete, dergi, kitap, broşür veya davetiye gibi
içeriklerin kâğıt üzerine baskı alınmasının yanı sıra elektronik ortamda da
yayımlanabilmesidir. Metinsel ifadelerle görsel ögelerin bir araya getirilmesiyle
oluşturulan bu içerikleri hazırlamak için Adobe InDesign, QuarkXPress, Microsoft
Publisher, PageMaker gibi çeşitli yazılımlar kullanılır. Kitaptaki diğer ünitelerde
olduğu gibi bu ünitede de örneklerin gösterimi Adobe InDesign CS6 yazılımı
Masaüstü yayıncılık;
üzerinden yapılacaktır.
gazete, dergi, kitap,
broşür veya davetiye Bu ünitede masaüstü yayıncılıkta içeriklerin oluşturulmasında önemli bir
gibi içeriklerin kâğıt etkiye sahip olan görsel ögelere yer verilecek ve bu görsellerle ilgili tasarım,
üzerine baskı konumlandırma ve renk işlemleri gibi konulara değinilecektir.
alınmasının yanı sıra
elektronik ortamda da Adobe InDesign CS6 programı çalıştırıldığında aşağıdaki gibi bir karşılama
yayımlanabilmesidir. ekranı görüntülenecektir (Resim 12.1.).
Resim 12.1. Adobe InDesign CS6 Karşılama Ekranı

Buradan Yeni Oluştur etiketi altında bulunan seçeneklerden herhangi biri
kullanılarak yeni belge, kitap veya kitaplık oluşturulur ve içerik geliştirilebilir. Bu
ünitede anlatılacak konular ve gösterilecek örnekler Belge seçeneği üzerinden
yapılacaktır. Belge seçeneği kullanıldığında oluşturulması istenen belgenin sayfa
sayısı, boyutu, genişliği, yüksekliği, kenar boşlukları gibi ayarları ise Yeni Belge
iletişim kutusundan yapılabilir (Resim 12.2.).
Resim 12.2. Yeni Belge

GÖRSELLERLE ÇALIŞMA
Hiç şüphesiz gazete, dergi veya bir kitap hazırlanırken resimlerden,
grafiklerden, çizimlerden veya şekillerden faydalanmak oldukça etkili bir
yöntemdir. InDesign programında da bu ögeleri kullanarak içeriği zenginleştirmek
oldukça kolaydır.
Çizgiler ve Şekillerle Çizim Yapma

Adobe InDesign görsel materyal tasarımı için hazırlanmış bir program
olmasa da basit çizimler ve düzenlemeler yapılmasına imkân sunan araçlara
sahiptir. Böylece InDesign programı ile yapılan tasarımlarda hazır görsellerin yanı
sıra tasarımcılar kendi çizimlerine de yer verebilir.
InDesign içerisinde bulunan çizim araçları aşağıdaki gibidir (Şekil 12.1.):
Çizgi Aracı
Kalem Aracı
Kurşun Kalem
Aracı
Çokgen Çerçeve
Aracı
Dikdörtgen
Aracı
Şekil 12.1. Çizim Araçları
Temel çizgiler ve şekiller çizme

InDesign programında oluşturulan tasarımlara çizgi veya şekil eklemek için
araçlar panelindeki çizim araçları kullanılır. Bu araçlar yardımıyla düz çizgi, eğik
çizgi, elips, dikdörtgen, çokgen gibi çizimler belgeye kolaylıkla eklenebilir.
Çizimleri merkezden dışarı doğru çizmek için klavyeden Alt (Windows)
veya Option (Mac) tuşu basılı tutulur. Çizgiyi 45°lik açılarla sınırlamak, yolun ya da
çerçevenin genişliğini aynı orantılarla sınırlamak için çizim sırasında Shift tuşu
basılı tutulur. Daire çizimlerinde çizimin oval değil de tam bir daire olması için yine
Çizimleri merkezden
Shift tuşu kullanılır (Resim 12.3. 1).
dışarı doğru çizmek için
klavyeden Alt
(Windows) veya Option
(Mac) tuşu basılı
tutulur.
Resim 12.3. Shift Tuşu Kullanılarak Daire Çizimi

1
Resim 12.3’te sağ tarafta gösterilen şekilde çizimin etrafında sınırlayıcı bir kutu görüntülenmektedir.
Seçim aracı kısa süre önce etkinse bu sınırlayıcı kutu görüntülenir. Kısa süre önce doğrudan seçim
aracının etkin olması durumunda ise bağlantı noktaları görüntülenirdi.

Dikdörtgen veya yazım aracı gibi çerçeve oluşturma araçları kullanılırken

klavyeden yön tuşları da kullanılırsa eşit boşluklu ızgaralar oluşturulabilir (Resim
12.4.). Bu işlem için öncelikle çerçeve çizmeye yardımcı olan araçlardan herhangi
biri seçilir ve fare düğmesi basılı tutularak sürüklenir. Sürükleme sırasında ızgara
sütun sayısını değiştirmek için sağ-sol yön tuşları, satır sayısını değiştirmek için ise
yukarı-aşağı yön tuşları kullanılır. Oluşturulacak ızgaradaki çerçeveler arasındaki
boşluğu değiştirmek için de Ctrl (Windows) veya Command (Mac) tuşlarına basılı
tutulur.
Kontur panelindeki
araçlar aracılığıyla çizgi
kalınlığı, görünümü,
türü, aralığı, aralık rengi
gibi özellikler
düzenlenebilir.
Resim 12.4. Çerçeve Çizim Aracı Yardımıyla Izgara Oluşturmak
Çokgen aracı kullanılırken kenar sayısı veya yıldız iç boşluğu değiştirilebilir.

Bu işlem için fare düğmesi basılı tutulurken Boşluk (Space) tuşuna basılır ve yön
tuşları kullanılarak kenar sayısı ve iç boşluklar değiştirilir (Resim 12.5.). Bu işlem
çokgen aracına çift tıklanarak açılan Çokgen Ayarları penceresindeki değerler
değiştirilerek de yapılabilir.
Çokgen aracı Çizgi (Kontur) ayarları
kullanılırken kenar
sayısı veya yıldız iç
boşluğu değiştirilebilir.
Bu işlem için fare
düğmesi basılı
tutulurken Boşluk
(Space) tuşuna basılır
ve yön tuşları
kullanılarak kenar sayısı
ve iç boşluklar
değiştirilir.
Resim 12.5. Kontur Paneli

Resim 12.6. Çokgen Aracı Kullanılarak Kenar Sayısı ve İç Boşlukların Değiştirilmesi
Adobe InDesign programı yardımıyla yollara, şekillere, metin çerçevelerine

veya metin ana hatlarına çizgi (kontur) ayarları uygulanabilir. Bu ayarlar için
Kontur paneli kullanılır (Resim 12.6.). Kontur panelini görüntülemek için Pencere
menüsünden Kontur seçeneği tıklanır. Bu paneldeki araçlar aracılığıyla çizgi
kalınlığı, görünümü, türü, aralığı, aralık rengi gibi özellikler düzenlenebilir. Resim
12.7.’de kontur paneli kullanılarak bir çokgen üzerinde yapılmış değişiklikler
görüntülenmektedir.
Resim 12.7. Kontur Örnekleri


Kalem aracı yardımıyla bağlantı noktaları oluşturularak çeşitli çizimler
yapılabilir. Araç seçildikten sonra fare ile tıklanarak düz çizgiler oluşturulur.
Tıklatma devam ettikçe bağlantı noktaları birleştirilerek istenilen çizimler elde
edilir (Resim 12.8.).
Kalem aracıyla düz

çizgiler çizilebildiği gibi
eğri çizimler de
yapılabilir. Eğri Resim 12.8. Kalem Aracı Örneği
oluşturmak için Kalem aracıyla düz çizgiler çizilebildiği gibi eğri çizimler de yapılabilir. Eğri
tıklamayla beraber oluşturmak için tıklamayla beraber sürükleme işlemi de yapılır. Çizgilerin uzunluğu
sürükleme işlemi de
ve eğimi sürükleme ile belirlenir. Oluşturulan eğri parçasının eğimini ayarlamak
yapılır. Çizgilerin
uzunluğu ve eğimi için sürükleme yapılır ve fare düğmesi serbest bırakılır.
sürükleme ile belirlenir. Eğri çizimlerinde genellikle “C” ve “S” şekilli eğriler oluşturulur. “C” şekilli bir
eğri oluşturmak için bir önceki yön çizgisinin tersi yönde sürükleme işlemi yapılır
ve fare düğmesi serbest bırakılır (Resim 12.9.).
Fare düğmesi
Önceki yön çizgisinden
İkinci düz noktayı serbest
uzağa sürükleyerek “C”
sürükleme bırakıldıktan
eğrisi oluşturma
sonraki sonuç
Resim 12.9. "C" Şekilli Eğri Çizimi
“S” şekilli bir eğri oluşturmak için de bir önceki yön çizgisiyle aynı yönde
sürükleme işlemi yapılır ve fare düğmesi serbest bırakılır (Resim 12.10.).

Önceki yön çizgisiyle Fare düğmesi

İkinci düz noktayı aynı yönde serbest
sürükleme sürükleyerek “S” eğrisi bırakıldıktan
oluşturma sonraki sonuç
Resim 12.10. "S" Şekilli Eğri Çizimi
Kurşun Kalem aracıyla çizim

Kurşun Kalem aracı gerçek bir kurşun kalemle bir kâğıda çizim yapar gibi
açık veya kapalı yollar oluşturmaya imkân tanır. Hızlı taslak ya da elle çizilmiş
görünümler elde etmek için oldukça kullanışlı olan bu araçla yapılan çizimler
istendiğinde yeniden düzenlenebilir.
Kurşun Kalem aracı
gerçek bir kurşun Kurşun Kalem aracıyla çizim yaparken bağlantı noktaları kullanıcıdan
kalemle bir kâğıda çizim bağımsız bir şekilde otomatik olarak ayarlanır. Çizime ait bağlantı noktası sayısı,
yapar gibi açık veya yolun uzunluğu, karmaşıklık derecesi gibi özellikler Kurşun Kalem Aracı Tercihleri
kapalı yollar penceresinden ayarlanır. Bu pencere Kurşun Kalem aracı simgesine çift tıklanarak
oluşturmaya imkân
görüntülenir (Resim 12.11.).
tanır.
Resim 12.11. Kurşun Kalem Aracı Tercihleri

Kurşun Kalem aracıyla yapılan çizim tamamlandıktan sonra bu noktalar

kullanılarak düzenleme yapılabilir. Bunun için Kurşun Kalem aracı yeniden çizilecek
yolun (çizimin) üstüne ya da yanına konumlandırılır. Kurşun Kalem aracı
seçildiğinde kalem üzerinde bir “x” işareti bulunur. Bu işaret kaybolana kadar
düzenlenecek şekle yaklaştırılır ve ardından çizim üzerindeki bağlantı noktaları
istenilen şekilde düzenlenir (Resim 12.12).
Resim İşlemleri
Adobe InDesign programında belgeyi görselleştirmek adına çizgi ve
şekillerin yanı sıra resimler de sıklıkla kullanılmaktadır. Belgeye resim eklemek için
Dosya menüsünden Yerleştir (CTRL+D) komutu kullanılır. Bu komutla beraber
açılan pencereden eklenecek resim veya resimler seçilerek Aç düğmesine tıklanır
Belgeye resim eklemek (Resim 12.13.). Resimlerin renk ayarlarıyla ilgili düzenlemeler yapmak için de
için Dosya menüsünden Adobe Photoshop veya benzeri grafik tasarım programlarından yararlanılabilir.
Yerleştir (CTRL+D)
komutu kullanılır.
Resim 12.12. Kurşun Kalem Aracı ile Yeniden Düzenleme
Resim 12.13. Yerleştir Penceresi

Nesnelerin Çevresine Metin Sarma

Adobe InDesign ile metin çerçeveleri, resimler, çizimler, şekiller gibi tüm
nesnelerin çevresine veya için metin yazdırılabilir. Bu işlemi uygulamak için nesne
seçiliyken Pencere menüsünden Metin Sarma seçeneği tıklanır (Resim 12.14.).
Resim 12.14. Metin Sarma
Metin Sarma panelinde Metin sarması yok, Sınırlama kutusunu çerçevele,

Nesne şeklini çerçevele, Nesneye atla, Sonraki sütuna atla gibi metin kaydırma
seçenekleri bulunmaktadır. Metin sarması yok seçeneği kullanıldığında metin,
nesnenin şeklinden veya çerçevesinden herhangi bir şekilde etkilenmez ve
yerleştirildiği gibi kalır.
Sınırlama kutusunu çerçevele komutu seçilen nesnenin sınırlayıcı kutusuyla
belirlenen genişlik ve yüksekliğe sahip dikdörtgen bir metin sarma sınırı oluşturur
(Resim 12.15).
Metin Sarma panelinde

Metin sarması yok,
Sınırlama kutusunu
çerçevele, Nesne şeklini
çerçevele, Nesneye
atla, Sonraki sütuna atla
gibi metin kaydırma
seçenekleri
bulunmaktadır.
Resim 12.15. Sınırlama Kutusunu Çerçevele

Nesne şeklini çerçevele komutu aynı zamanda kontura sarma olarak da

bilinir. Bu seçenek kullanıldığında nesnenin çerçevesine veya kenarlarına metin
sarma uygulanır. Nesnenin kenarlarına metin sarma uygulamak için Metin Sarma
panelindeki sarma seçeneklerinden faydalanılır (Resim 12.16.).
Nesne şeklini çerçevele

komutu aynı zamanda
kontura sarma olarak
da bilinir.
Resim 12.16. Nesne Şeklini Çerçevele

Nesneye atla komutu seçildiğinde nesne çerçevesinin sağında ve solunda

herhangi bir metin bulunmaz, metinler nesnenin altına ve üstüne yerleştirilir
(Resim 12.17.).
Nesneye atla komutu

seçildiğinde nesne
çerçevesinin sağında ve
solunda herhangi bir
metin bulunmaz,
metinler nesnenin
altına ve üstüne
yerleştirilir.
Resim 12.17. Nesneye Atla
Sonraki sütuna atla komutu seçildiğinde ise nesnenin altında metin kalmaz
ve metin diğer sütundan veya sayfadan devam eder (Resim 12.18).
Resim 12.18. Sonraki Sütuna Atla

Metin Sarma panelindeki bu seçeneklerin dışında Ters Çevir seçeneği de

oldukça sık kullanılmaktadır. Bu seçenek kullanıldığında metin, nesnenin kenarına
veya çerçevesine değil içine yerleştirilir (Resim 12.19.).
Ters çevir seçeneği

kullanıldığında metin,
nesnenin kenarına veya
çerçevesine değil içine
yerleştirilir.
Resim 12.19. Ters Çevir

Uygulama - 1
• Adobe InDesign CS6 programı kullanılarak

yapılacak tasarımların daha iyi anlaşılması için bir
önceki ünitede oluşturulan ve metinsel ifadeleri
içeren Indesign_calismam isimli belgeye görsel
ögelerle katkıda bulunalım.
• İlk olarak daha önceden oluşturduğunuz
Indesign_calismam isimli belgenizi Dosya/Aç
menüsünü kullanarak açın.
• Ardından belgenizde kullanacağınız görselleri
Dosya/Yerleştir (CTRL+D) komutunu kullanarak
belgenize ekleyin.
• Kullanacağınız görsellerin metinleri açıklayıcı veya
tamamlayıcı şekilde olmasına dikkat edin.
• Bu ünitede değinilen işlemleri dikkate alarak
belgenize çeşitli çizimler ekleyin ve her bir çizimi
belgenizin farklı kısımlarına konumlandırın.
• Çizimlerinizi veya görsellerinizi belge içerisinde bir
başka yere taşırken nesne seçim aracını (V, Esc)
seçmeyi unutmayın.
• Bu işlemleri yaptıktan sonra her çizime ve görsele
bu ünitede öğrendiğiniz farklı özellikleri uygulayın.
• Uygulama ekran görüntüsü ve nesneler üzerinde
gerçekleştirilen işlemler Resim 12.20 ve Resim
12.21'de gösterilmiştir.
• Tüm bu düzenlemeleri gerçekleştirdikten sonra
kaydettiğiniz dosyayı sonraki ünitelerin
uygulamalarında kullanmak için saklayın.

Resim 12.20. Uygulama Örneği

Resim 12.21. Uygulama Örneği

•Masaüstü Yayıncılık; gazete, dergi, kitap, broşür veya davetiye gibi

içeriklerin kâğıt üzerine baskı alınmasının yanı sıra elektronik ortamda da
Özet
yayımlanabilmesidir. Metinsel ifadelerle görsel ögelerin bir araya
getirilmesiyle oluşturulan bu içerikleri hazırlamak için Adobe Indesign,
QuarkXPress, Microsoft Publisher, PageMaker gibi çeşitli yazılımlar
kullanılır.
•Adobe InDesign görsel materyal tasarımı için hazırlanmış bir program
olmasa da basit çizimler ve düzenlemeler yapılmasına imkân sunan
araçlara sahiptir. Böylece InDesign programı ile yapılan tasarımlarda
hazır görsellerin yanı sıra tasarımcılar kendi çizimlerine de yer verebilir.
•Temel çizgiler ve şekiller çizme
•InDesign programında oluşturulan tasarımlara çizgi veya şekil eklemek
için araçlar panelindeki çizim araçları kullanılır. Bu araçlar yardımıyla düz
çizgi, eğik çizgi, elips, dikdörtgen, çokgen gibi çizimler belgeye kolaylıkla
eklenebilir.
•Çizimleri merkezden dışarı doğru çizmek için klavyeden Alt (Windows)
veya Option (Mac) tuşu basılı tutulur. Çizgiyi 45°lik açılarla sınırlamak,
yolun ya da çerçevenin genişliğini aynı orantılarla sınırlamak için çizim
sırasında Shift tuşu basılı tutulur. Daire çizimlerinde çizimin oval değil de
tam bir daire olması için yine Shift tuşu kullanılır. Dikdörtgen veya yazım
aracı gibi çerçeve oluşturma araçları kullanılırken klavyeden yön tuşları
da kullanılırsa eşit boşluklu ızgaralar oluşturulabilir.
•Çizgi (Kontur) ayarları
•Adobe InDesign programı yardımıyla yollara, şekillere, metin
çerçevelerine veya metin anahatlarına çizgi (kontur) ayarları
uygulanabilir. Bu ayarlar için Kontur paneli kullanılır. Bu paneldeki
araçlar aracılığıyla çizgi kalınlığı, görünümü, türü, aralığı, aralık rengi gibi
özellikler düzenlenebilir.
•Kalem aracıyla çizim
•Kalem aracı yardımıyla bağlantı noktaları oluşturularak çeşitli çizimler
yapılabilir. Araç seçildikten sonra fare ile tıklanarak düz çizgiler
oluşturulur. Tıklatma devam ettikçe bağlantı noktaları birleştirilerek
istenilen çizimler elde edilir. Kalem aracıyla düz çizgiler çizilebildiği gibi
eğri çizimler de yapılabilir. Eğri oluşturmak için tıklamayla beraber
sürükleme işlemi de yapılır.
•Resim İşlemleri
•Adobe InDesign programında belgeyi görselleştirmek adına çizgi ve
şekillerin yanı sıra resimler de sıklıkla kullanılmaktadır. Belgeye resim
eklemek için Dosya menüsünden Yerleştir (CTRL+D) komutu kullanılır. Bu
komutla beraber açılan pencereden eklenecek resim veya resimler
seçilerek Aç düğmesine tıklanır.
•Nesnelerin Çevresine Metin Sarma
•Adobe InDesign ile metin çerçeveleri, resimler, çizimler, şekiller gibi tüm
nesnelerin çevresine veya için metin yazdırılabilir. Bu işlemi uygulamak
için nesne seçiliyken Pencere menüsünden Metin Sarma seçeneği
tıklanır. Metin Sarma panelinde Metin sarması yok, Sınırlama kutusunu
çerçevele, Nesne şeklini çerçevele, Nesneye atla, Sonraki sütuna atla gibi
metin kaydırma seçenekleri bulunmaktadır.

1. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayıncılıkta kullanılan yazılımlardan biri
değildir?
a) Adobe InDesign
b) QuarkXPress
c) Microsoft Publisher
d) PageMaker
e) PagePrint
2. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayıncılıkta kullanılan Adobe InDesign

programında yer alan çizim araçlarından biri değildir?
a) Kalem Aracı
b) Kurşun Kalem Aracı
c) Fırça Aracı
d) Çizgi Aracı
e) Çokgen Çerçeve Aracı
InDesign programında çizimleri merkezden dışarı doğru çizmek için

klavyeden ……………….. tuşu basılı tutulur.
3. Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) ALT
b) ALT GR
c) CTRL
d) SHIFT
e) BACKSPACE
InDesign programında çizgiyi 45°lik açılarla sınırlamak, yolun ya da

çerçevenin genişliğini aynı orantılarla sınırlamak için çizim sırasında
……………….. tuşu basılı tutulur.
a) ALT
b) ALT GR
c) CTRL
d) SHIFT
e) BACKSPACE

InDesign programında oluşturulacak ızgaradaki çerçeveler arasındaki

boşluğu değiştirmek için ……………………. tuşu basılı tutulur.
a) ALT
b) ALT GR
c) CTRL
d) SHIFT
e) BACKSPACE
InDesign programında çokgen aracı kullanılırken kenar sayısı veya yıldız iç

boşluğunu değiştirmek için ……………….. tuşu basılı tutulur.
a) ALT
b) ALT GR
c) CTRL
d) SHIFT
e) SPACE
7.
InDesign programında yukarıdaki şekli oluşturmak için hangi araç

kullanılmalıdır?
a) Kalem Aracı
c) Dikdörtgen Aracı
d) Çizgi Aracı

8.
InDesign programında yukarıdaki şekli oluşturmak için hangi araç

kullanılmalıdır?
a) Kalem Aracı
c) Dikdörtgen Aracı
d) Çizgi Aracı
9.
InDesign programında yukarıdaki şekli oluşturmak için metin sarma

seçeneklerinden hangisi kullanılmalıdır?
a) Metin sarması yok
b) Sınırlama kutusunu çerçevele
c) Nesne şeklini çerçevele
d) Nesneye atla
e) Sonraki sütuna atla

10.
InDesign programında yukarıdaki şekli oluşturmak için metin sarma

seçeneklerinden hangisi kullanılmalıdır?
a) Metin sarması yok
b) Sınırlama kutusunu çerçevele
c) Nesne şeklini çerçevele
d) Ters çevir
e) Sonraki sütuna atla
Cevap Anahtarı
1.e, 2.c, 3.a, 4.d, 5.c, 6.e, 7.a, 8.b, 9.c, 10.d

https://helpx.adobe.com/tr/indesign/topics.html [Erişim Tarihi: 25.02.2016]

E-KİTAP İÇİN VİDEO
HAZIRLAMA
• E-kitap İçin Video Hazırlama MASAÜSTÜ YAYINCILIK

İÇİNDEKİLER
• Videoları Metin İçi

Konumlandırma Öğr. Gör. Arif DAŞ

• Farklı platformlarda ve farklı
HEDEFLER
formatlarda video tasarımı ve

mevcut videoları
düzenleyebileceksiniz,
• Video tasarımında dikkat etmesi
gereken hususları öğreneceksiniz,
• E-kitaplara iç ve dış kaynaklardan
video ekleyebileceksiniz.
ÜNİTE ÜNİTE
13
13
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin
alınmadan ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı,
yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
E-Kitap için Video Hazırlama
Videonun metin içi yerleşimi
Video İçerik Hazırlama Yazılımları

E-KİTAP İÇİN VİDEO HAZIRLAMA
Shotcut
Movie Maker
Youtube
Örnek e-Kitap Uygulamaları

GİRİŞ
Her geçen gün değişen teknoloji ile birlikte insanların ihtiyaçları da
değişmektedir. Eskiden gazete, dergi veya kitapları okumakla yetinen okuyucular,
günümüzde yazılı olanları dinlemek hatta izlemek istiyorlar. Bir olayın haberini
okumakla yetinmeyen okuyucular şimdilerde ise olayın videosunu görmek ve
olayın nasıl gerçekleştiğini en ince ayrıntısıyla öğrenmek istiyorlar. Bunun içinde
bilgiye bir an önce ulaşmak için sabırsızlanıyorlar ve zahmete girmek istemiyorlar.
Bazı yayınlarda bu durum içeriklerin yanına eklenen karekod (QR) ile çözülmeye
çalışılsa da okuyucular için yeterli olmamaktadır. Okuyucular yayın içerisinden
ayrılmadan içeriğe ulaşmak istemektedir. Karekodlar ise içerikten ayrılmanızı ve
yeni bir platforma geçiş yapmanızı sağlamaktadır. Bu durum için yeni nesil e-
kitaplarda kitabın içerisine video eklenmeye başlanmış ve okuyucunun yayın dışına
çıkması engellenmiştir. Böylece yayının dikkat çekiciliği artırılabilmektedir.
Ayrıca ünite içeriğinde e-kitaplar için video tasarımında nelere dikkat etmek
gerektiği ve hangi programların kullanılabileceği konularına da yer verilmiştir.
Yayın organlarına video eklemek etkililiği artıracaktır ama videonun belirli
kriterlerde hazırlanması ve mesajını etkili bir şekilde verebilmesi gerekir. Video
E-Kitaplar html kodları,
hazırlarken ışığın etkisi gibi kavramlar kaliteyi doğrudan etkilerken, telif haklarının
videolar, 3d görseller ve
korunumu ise sonrasında oluşacak problemleri engellemek için dikkat edilecek
animasyonlar
hususlardandır.
kullanılarak etkileşimli
hâle getirilebilir. Ayrıca farklı platformlar için örnek programlar ve bu programlardan
bazılarının kullanımıyla ilgili bilgilere yer verilmiştir. Son olarak bir video e-kitap
içerisine nasıl yerleştirildiği, metin içerisindeki yerleşimin nasıl olması gerektiği ve
video oynatıcının ayarlarının nasıl yapılacağı bir uygulama ile anlatılacaktır.

E-kitaplar basılı yayınlara göre depolama, taşınabilirlik ve erişilebilirlik
açısından daha kullanışlıdır. Bunun yanı sıra etkileşim imkânı sunmasından dolayı
ilgi çekicilikleri de daha yüksektir.
E-kitaplarda etkileşim oluşturmak için Html kodları, 3d görseller,
animasyonlar ve videolar gibi içeriklerden faydalanılabilir. Bu ünite de bir video
nasıl hazırlanır ve video hazırlarken nelere dikkat edilmesi gerektiğinden
bahsedilecektir.
Video Çekimlerinde ve Düzenlemede Dikkat Edilmesi Gereken

Hususlar
Video hazırlarken asıl amaç izleyiciye istendik bilgileri aktarmaktır. Bunu
yapmak için de izleyicinin odağı istendik kısımlarda toplanmalı ve izleyici videodan
sıkılmamalıdır. İzleyicinin ilgisine yönelik ve ayrıntılara boğulmadan hazırlanan bir
video istendik sonuçlara ulaşmayı kolaylaştırır. Bu sebeple aşağıdaki hususlara
dikkat etmek etkili bir video hazırlamaya katkı sağlayacaktır.

Etkili bir fikir ve bu fikri iyi bir şekilde sunan senaryo: Video hazırlarken
öncelikle etkili bir fikre sahip olmak gerekir. İnsanlar izledikleri videolarda
kendilerinden bir parça bulmayı umarlar ve bu parçaları buldukça videoyu
izlemeye devam ederler. Bir video izleyiciyi güldürebilir, ağlatabilir veya
şaşırtabilir. Günümüzde pek çok insan sosyal medyada veya diğer ortamlarda
çeşitli sebeplerden dolayı videolar paylaşıyorlar. İnsanlar izledikleri videodan bir
şeyler hissettiyseler veya yeni bir şey öğrendiyseler video paylaşma oranı artıyor.
Böylelikle video paylaşıldıkça beğeni oranı ve hitap ettiği hedef kitlesi de
artacaktır.
Güzel bir fikre sahip olmak tek başına yetmez. Etkili bir senaryo yazmak
gerekir. Senaryo videonun çekimi ve konunun aktarımı için çizilen yol haritası
gibidir. Senaryo ne kadar iyi olursa fikrin aktarımı ve videonun akışı o kadar
kolaylaşır. Bu tıpkı çok komik bir fıkranın anlatılırken hata yapılması ve
komikliğini kaybetmesi gibidir. Eğer senaryoda hata olursa buna bağlı olarak
video da etkililiğini kaybedecektir.
Yazılı Senaryoyu oluşturduktan sonra görsel senaryo taslağı oluşturulur.
Görsel video taslağı videonun hemen her sahnesinin peş peşe görünmesini yani
videonun bir bütün olarak görüntülenmesini sağlar. Böylece videonun uyuşmayan
parçalarını veya hatalarını tespit edilebilir. Görsel senaryo taslağındaki çizimler
sahnedeki karakterler ve donanımların konumları ile diyalogların tasviri amaçlıdır.
Bu yüzden ayrıntılı çizimlere gerek yoktur. Görsel senaryo tasarımları yapmak için
özelleştirilmiş web siteleri bulunmaktadır. www.storyboardthat.com sitesi bunlara
örnek olarak verilebilir. Şekil 13.1.’deki görsel bu sitede hazırlanmıştır.
Şekil 13.1. Görsel Senaryo Taslağı Örneği
Senaryoya uygun ses müzik seçimi: Bir senaryodaki önemli dinamiklerden

birisi de seslerdir. Videolarda bir atmosfer oluşturmak ve bu atmosfer içinde hikâye
anlatmak için müzik ve ses efektleri kullanılabilir. Müzik ve seslerin senaryo içinde
doğru yerleşimi ve doğru ses seçimi izleyicilerin istendik tepkiler vermesini
Daha az emek
tetikleyebilir. Örneğin bir mutluluk veya endişe anında kullanılan sesler ile duygu
harcamak için ses kaydı
yoğunluğu artırılabilir. Böylece videonun beğeni oranı ve ilgi çekiciliği artırılabilir.
esnasında en az
Müzik ve ses seçiminde dikkatli olmak gerekir. Kaliteli sesler hazırlanan içeriği
gürültünün olduğu
amatörlükten profesyonelliğe taşır.
ortamlar tercih
edilmelidir. Video için kullanılacak sesler kaydedilecekse aşağıdaki hususlara dikkat
etmek profesyonel kalitede sesler elde edilmesine yardımcı olabilir.

 Öncelikle kullanılan bütün sesler iyi olmalıdır. İyi ses nedir? İyi ses,
izleyicilerin söylenen sözlerin veya vurgulanan seslerin hepsini net bir
şekilde duyabildiği sestir. İyi sesler öncelikle iyi konumlandırılmış
mikrofonlar ve olabildiğince sesten izole edilmiş çekim ortamları ile
kaydedilebilir.
 İyi bir ses elde etmek için; çekim yapılacak alanı daha önceden keşfetmek
gerekir. Böylece ortamda gürültü varsa bu gürültüyü engellemek için
gerekli önlemler alınabilir. Ortam keşfi sırasında kayıt cihazının algıladığı
fakat insanların algılamakta zorlandığı gürültüleri algılamak için muhakkak
sessizce bir keşif kaydı alınabilir. Keşifler günün farklı saatlerinde
yapılabilir, böylece gürültü düzeyinde farklılaşmaların olup olmadığı tespit
edilebilir. Keşif esnasında sessizce yapılan kayıtlar daha sonra ses
temizleme yazılımlarında referans olarak kullanılabilir ve sesin gürültüden
arındırılması sağlanabilir.
 Çekim esnasında bütün elektronik cihazların kapalı olması gerekir. Aksi
takdirde mikrofon sinyallerini bozarlar ve elektronik gürültü yaparlar.
 Çekim esnasında farklı türlerde mikrofonlar kullanılabilir. İhtiyaca göre
karşısındaki sesleri kaydeden doğrusal mikrofonlar veya yaka mikrofonları
kullanılabilir.
 Çekim ortamında sesi yansıtan ve yankı oluşmasını sağlayan zeminler
mümkün olduğu kadar battaniye gibi yumuşak malzemelerle kaplanarak
ses matlaştırılıp yankı engellenebilir.
 Dış mekânlarda çekim yaparken rüzgâr sesini engellemek için
mikrofonlarda rüzgâr kılıfları kullanılabilir.
Videoya insan seslerinin yanı sıra efekt sesleri de eklenebilir. Böylece
videonun ektisi artırılabilir. Örneğin video yağmurlu bir ortamda geçiyor ve arkada
hiç ses yok. Böyle bir video izleyiciler için sıkıcı olacaktır. Bunun için arka planda asıl
sesleri bastırmayacak şekilde ses efektleri kullanılabilir. Farklı ses efektleri
eklenerek videonun gerçekçiliği artırılabileceği gibi videoda aslında olmayan
unsurlarda gerçekte var gibi gösterilebilir.
Ses efekti ve müzik kullanılırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
 Eklenen sesler gerçek seslerin anlaşılabilirliğini etkilememelidir.
 Senaryoyu okuyup boş olan alanlara canlılık katmak için seslerden
faydalanılabilir. Gereksiz yere efekt veya müzik eklemek izleyicileri
sıkabilir. Duyguları yükseltmek ve boşlukları doldurmak için uygun alanlara
seslerin eklenmesi uygun olur.
 Eklenen seslerdeki ayrıntılara dikkat etmek gerekir. Bazen ayrıntıda
Videoda kullanılan
bulunan bir sesin görselde de vurgulanması gerekebilir. Örneğin dışarıda
dekor, renkler ve arka
yağmur yağıyor izlenimi vermek için eklenen yağmur efektinde cama
plan unsurları videonun
dönen kamera dışarının güneşli olduğunu gösteriyorsa izleyici senaryodaki
çekiciliğini doğrudan
açığı fark edecektir. Böylece videonun kalitesi düşecektir.
etkiler.
 Bazı efektler tek başına yetmez o zaman birden fazla efekti birleştirerek
gerçeklik olgusu artırılabilir. Örneğin dağdan yuvarlanan bir kaya ele

alındığında, kayanın yanında küçük taşlarında yuvarlanma sesleri ve arada

kırılan ağaç veya ezilen bitki örtüsünün sesleri de yer almalıdır.
 Ses efektlerini ve müzikleri eklerken telif haklarına dikkat etmek gereklidir.
Telif hakları ödenmeyen içerikler ilerleyen dönemlerde hukuki sorunlara
sebep olabilir. Bunun için www.youtube.com sitesinde bulunan müzik
kitaplığından istenen müzik veya ses efekti seçilip kullanılabilir.
Dekor, ışıklandırma ve kamera: Bazı videolar anında ilgi çeker ve bazı

duyguların yaşanmasını sağlar. İzleyici videodan bir türlü kopamaz. Bunun sebebi
videoda kullanılan kıyafetler, arka plan, sahne donanımları ve renklerdir. Videoda
kullanılan dekor ve renkler videonun derinliği ve çekim alanının genişliği gibi
özellikleri doğrudan etkilemektedir. Uygun seçimlerle ön planda bulunan esas
unsurların vurgulanması sağlanabilir. Bunun için video çekimlerinde aşağıdaki
hususlara dikkat etmek videonun kalitesini artırabilir.
 Derinliğin en yüksek seviyede olması sağlanmalıdır.
Dekor esas unsurun hemen önünde olmamalı ve derinlik kazandıracak
renkler ile aradaki boşluk daha fazla gösterilebilir. Derinlik oluşturmak için üç
düzlem kullanılabilir (Şekil 1).
Sahne düzlemleri üçgen

oluşturacak şekilde
olmalıdır. Fakat açısal Ön plan
olarak istendik şekilde
düzenlenebilir. Şekil 13.2. Sahne Düzlemleri
Bu alanların şekli ve tasarımı odağı oluşturmak için istendiği gibi

düzenlenebilir. Ön planda bulunan odak nesnesini vurgulamak için benzer
renklerde ve çatışma oluşturacak şekilde arka plan ve orta düzleme dekor
eklenmesi derinliği artırabilir.
Şekil 13.3.Örnek Kıyafet ve Sahne Tasarımı

Şekil 13.3.’de örnek bir sahne tasarımı bulunmaktadır. Bu resimde arka

planda bulunan kırmızı koltuklar ve orta düzlemde bulunan bitkinin kırmızı çiçeği
ilginin oyuncunun kırmızı sinekkuşu resimli tişörtüne çekmektedir.
 Videonun diğer dikkat bozan unsuru da kalitesiz ışıklandırmadır. Videoda

gösterilmek istenen kısımlar aydınlık olmalıdır. Diğer alanlar tercihe göre
karanlık, loş veya aydınlık olabilir. Etkili ışıklandırma bazen duygunun
aktarımında da faydalı olabilir. Örneğin genellikle tehlikeli insanların
olduğu ortamların anlatıldığı videolarda kahramanın yüzünün bir tarafı
kasıtlı olarak karanlıkta bırakılabilir. Bu teknik duyguyu aktarmak ve
ortamın tehlikeli olduğunu vurgulamak için kullanılabilir.
Videolarda kullanılmak için;
 Gün ışığı,
 Çevrede bulunan ışıklar (lambalar vb.),
 Profesyonel ışıklandırma sistemleri gibi üç çeşit ışık kaynağı
bulunmaktadır.
Bu seçeneklerden her biri yapılacak olan çekime göre tercih edilip
kullanılabilir. Bunun için çekimin nerede yapılacağına karar verilmelidir. Örneğin iç
mekânda yapılacak bir çekimde ışık durumuna göre pencereden gelen gün ışığı,
basit bir lamba veya ışık seti seçeneklerinden en uygun olanı seçilip kullanılabilir.
Not: Bazı durumlarda ışıklar fazla olabilir ve ışığın azaltılması yani
yumuşatılması gerekir. Bu durumda difüzyon kâğıdı adı verilen bir malzeme ışık
kaynağının önüne takılabilir. Tam tersi durumlarda mevcuttur. Bazen de nesneyi
Video çekimlerinde
daha parlak göstermek gerekir. Bunun içinde ışık kaynağının karşısına reflektör
masrafı azaltmak için
(yansıtıcı) adı verilen parlak malzemeler kullanılarak nesnenin parlaklığı
mevcut ekipmanlar
artırılabilir.
kullanılabilir.
Şekil 13.4. Işıklandırma 1. Örnek

Şekil 13.5. Işıklandırma 2. Örnek
Yazılımlarla Video Hazırlama

Görsel ve işitsel içerikleri bileştirerek video içerik oluşturulması işlemine
kurgu denir. Bir videonun ham hâli genelde istenmeyen sesler ve görüntüler
içerebilir veya eksik noktaların olduğu düşünülebilir. Bunun için mevcut videolar
yazılımlar kullanılarak ve farklı görseller ve işitsel içeriklerle desteklenebilir ve
kurgulama işlemi sonucunda yeni videolar oluşturulabilir.
Kurgu yapmak için piyasada pek çok yazılım bulunmaktadır. Bu ünite de
dünya genelinde yaygın kullanılan Windows işletim sistemine yönelik bilgiler
verildiği için Windows Movie Maker yazılımı ile kurgunun nasıl hazırlanacağına;
daha sonrasında ise alternatif açık kaynak kodlu yazılımlar ve web tabanlı kurgu
yazılımlarından bazı örnekler ve kullanımlarına değinilecektir.
Windows Movie Maker Yazılımıyla Video Hazırlama

Windows Movie Maker amatör düzeyde içeriklerinizi birleştirip efektler
yardımıyla görselleştirmenizi sağlayan ve kendi videolarınızı hazırlamanıza imkân
sunan bir yazılımdır. Movie Maker, Windows İşletim Sistemi’nin varsayılan video
düzenleme yazılımıdır ve www.microsoft.com.tr adresinden ücretsiz indirilerek
bilgisayara yüklenebilir.
Görsel ve işitsel
materyalleri Movie Maker ile hazırlanan içerikler varsayılan olarak “.wlmp” uzantısı ile
birleştirerek bir video kaydedilir. Bu kısımda dikkat edilmesi gereken husus hazırlanan projenin
oluşturmaya kurgu kaydedilmesi demek videonun kaydedilmesiyle aynı değildir. Proje olarak
denir. kaydedilen belge yalnızca Movie Maker programı ile açılabilir ve daha sonrasında
üzerinde değişiklik yapılabilir. Video ise farklı oynatıcılar ile çalıştırılabilir ve
üzerinde değişiklik yapmak yeniden kurgu yapmayı gerektirir. Belge film olarak
istediğiniz bir isimde ve farklı formatlarda kaydedilebilir ve sonrasında
paylaşılabilir.
Movie Maker Programı Arayüzü

Program açıldığında üç ana bölümden oluşan bir pencere ile karşılaşılır.
(Şekil 13.6.)

2 1
Şekil 13.6. Movie Maker Arayüzü
 Film Şeridi / Zaman Çizelgesi: Windows Movie Maker programında

kullanılan içeriklerin yer aldığı taslak ve zamanlama bölümüdür. Bu bölüm
sayesinde öğelerin film içerisinde akış sırası düzenlenebilir, farklı görsel
efektler ve geçiş animasyonları eklenebilir. Eklenen nesnelerin ne kadar
süre görüneceği yine bu kısımdan ayarlanabilir.
 Önizleme Alanı: Program ile hazırlanan taslağın yayınlanmadan önce
izlendiği alandır.
 Şerit yapısı: Benzer işlevleri yerine getiren komutları sekmeler hâlinde bir
araya toplayarak, kullanıcıların proje üzerinde daha hızlı ve kolay bir
şekilde işlem yapmalarına olanak tanıyan bölümdür.
Giriş, Animasyonlar, Görsel Efektler, Proje ve Görünüm olmak üzere 5 tane

ana sekmeye sahiptir. (Şekil 13.7)
Şekil 13.7. Şerit Yapısı
Bu sekmelerin dışında eklenen nesneleri düzenlemek için nesne türüne göre

açılan bağlamsal sekmeler de bulunmaktadır. Örneğin, projeye metin eklendiğinde
Metin Araçları, ses dosyası eklendiğinde Müzik Araçları ve yine aynı şekilde video
veya resim eklendiğinde Video Araçları bağlamsal sekmesi görüntülenir. Açılan bu
sekmeler nesneler seçili hâldeyken görüntülenir ve ilgili nesneye yönelik komutları
içerir (Şekil 13.8).
Movie Maker
Windows İşletim
Sistem’inde kurulu
gelen video düzenleme
yazılımıdır.
Şekil 13.8. Şerit Yapısındaki Bağlamsal Sekmeler

Movie Maker ile video hazırlama uygulaması

Movie Maker programı ile bir video hazırlamak için aşağıdaki adımlar
izlenebilir.
Film şeridi / Zaman çizelgesine sağ tıklayıp videoda kullanılacak

içerikleri programa eklenir. Nesne eklemek için Giriş sekmesindeki Ekle
grubundaki komutları da kullanılabilir.
Giriş sekmesinde bulunan Başlık, Açıklama Yazısı gibi seçenekler

kullanılır.
Hazırlanacak olan videoya ses dosyalarını Giriş sekmesindeki Ekle

grubundaki Müzik Ekle komutu ile eklenebilir. Ses dosyaları eklendikten sonra
müzik araçları bağlamsal sekmesinde bulunan komutlar yardımıyla, eklenen sesin
düzeyi, başlangıç zamanı, bitiş zamanı ve hızı ayarlanabilir.
Fotoğraf, başlık, açıklama, müzik gibi bileşenler projeye

eklendikten sonra artık filmin son şeklini alabilmesi için çeşitli animasyonlar, görsel
efektler veya temalar filme uygulanabilir. Bu işlemler şeritte bulunan Giriş,
Animasyonlar, Görsel Efektler sekmelerinde bulunan seçenekler yardımıyla
yapılabilir.
Hazırlıkları tamamlanan proje film olarak yayınlanabilir. Projeyi

film olarak yayınlamak için Dosya menüsündeki kaydetme seçenekleri kullanılır.
Filmi Kaydet seçeneği hazırlanan videonun istenilen bir formatta bilgisayara
kaydedilmesini sağlarken, Filmi Yayımla seçeneği hazırlana içeriğin, sosyal medya
platformlarında yayınlanmasını sağlar.
Açık Kaynak Video Hazırlama Yazılımları

Movie Maker programı Windows işletim sisteminde varsayılan olarak
bulunduğu için ilgili programın kullanımına değinilmiştir. Fakat bütün kullanıcıların
Windows kullanmadığı düşünüldüğünde alternatif yazılımlara ihtiyaç olduğu
görülebilir. Kurgu yapmak için piyasada pek çok yazılım bulunmaktadır ve bunlar
amatör ve profesyonel kurgular için kullanılmaktadır. Bu yazılımların çoğu farklı
işletim sistemlerini desteklemekte ve çözümler üretmektedir.
Açık kaynak yazılımlar Amatör kurgu yapımında kurgularda maliyeti en aza indirmek için yazılım
ücretsiz olarak lisansına harcanan paranın olabildiğince aşağıya çekilmesi düşünülebilir. Bunun
dağıtılmaktadır. için piyasada ücretsiz olarak sunulan ve farklı işletim sistemlerinde çalışabilen
alternatif yazılımlar bulunmaktadır.
Aşağıda alternatif oluşturabilecek açık kaynak kodlu video düzenleme
yazılımları bulunmaktadır.
 Shotcut
 VideoLan Movie Creator

 Avidemux
 OpenShot
 Kdenlive
 Pitivi
 Cinelerra
 LiVES
 Lumiera
 Vidiot
Yukarıdaki yazılımların hepsi tüm işletim sistemlerini desteklediği için tercih
edilmiştir.
Listede bulunan yazılımlar incelendiğinde özellikleri erişilebilirlik ve destek
bakımından en uygun olanı seçilerek aşağıda kullanımı ile ilgili bilgi aktarılmıştır.
Shotcut Yazılımı ile Video Hazırlama

Shotcut yazılımı çoklu ses ve video desteği olan açık kaynak bir video
düzenleme yazılımıdır. Program ücretsiz olarak www.shotcut.org adresinden
indirilebilir.
Programın öne çıkan özellikleri aşağıdaki gibidir;
 İçerdiği kütüphaneler sayesinde farklı formatlardaki sesleri çalıştırabilme,
 Ses kaydetme,
 4K kalitede ses ve video desteği,
 Online ses yayını yapabilme,
 Ses ve video filtreleri,
 Pek çok donanım ile uyumlu çalışabilmektedir.
Shotcut Programı Arayüzü

Program ilk açıldığında aşağıdaki gibi bir ekran görüntülenir (Resim 6).
Şekil 13.9. Shotcut Programı Arayüzü

Program ilk açıldığında Şekil 13.9’da görüldüğü gibi sadece ön izleme ekranı
(1) ve şerit yapısı (2) görüntülenmektedir.
Programa nesne eklemek için şerit yapısında bulunan playlist komutuna
tıklanmalı ve nesne paneli aktifleştirilmelidir. Nesne paneli aktifleştirildikten sonra
kullanılacak olan nesneler sürüklenerek bu paneli içerisine eklenebilir.
Programa nesne eklendikten sonra bu nesnelerin video akışı içerisinde
Shotcut programındaki sıralaması ve efektlerin düzenlenmesi için zaman çizelgesi kullanılır. Zaman
timeline komutu video çizelgesini aktifleştirmek içinse şerit yapısında bulunan timeline komutu kullanılır.
akışının düzenlendiği Sonradan aktifleştirilen panelleri gizlemek için sağ üst köşelerinde bulunan X
zaman çizelgesini sembolü kullanılmalıdır.
açmak için kullanılır. Şekil 13.10’da zaman çizelgesi ve nesne panelleri aktifleştirildikten sonraki
ekran görüntüsü yer almaktadır.
Bireysel Etkinlik
• Shotcut programını bilgisayarınıza yükleyiniz, resimlerinizi

ve sevdiğiniz müzikleri kullanarak sevdikleriniz için bir klip
hazırlayınız.
Shotcut programında
eklenen içeriğe göre
program otomatik
olarak video veya
audio katmanı ekler.
Şekil 13.10. Nesne ve Zaman Çizelgesi Panelleri
Shotcut yazılımı katmanlı bir yapıda çalışmaktadır. Görseller için video

katmanını sesler için audio katmanı kullanılır.
Nesne panelinde bulunan içerikler sürüklenerek zaman çizelgesi paneline
Şekil 13.11. Görsel Efektler yerleştirilir. Eklediğiniz içeriğe göre program otomatik olarak katmanları kendisi

oluşturacaktır. Katmanları alt alta ekledikten sonra katmanlar içerisindeki içerikleri

sürükleyerek birbirinin peşine ekleyip videonun akışı oluşturulur.
Eklenen aynı türdeki nesnelerin her birinin farklı katmanlarda olması
gerekiyorsa, her bir nesne için zaman çizelgesinde sağ tıklanarak yeni bir katman
açılmalı ve nesneler kendi katmanlarına eklenmelidir.
Bir nesneye efekt uygulanmak istenirse zaman çizelgesinde nesne
seçildikten sonra şerit yapısındaki filters komutuna tıklanarak filtreler paneli
aktifleştirilir ve + komutu ile açılacak pencereden istendik bir efekt seçilebilir.
(Şekil 13.11) Efektler panelinin en altında bulunan komutlar farklı efektlerin
Şekil 13.12. Ses Düzeyi görüntülenmesini sağlar ve hem işitsel hem de görsel nesnelere efekt
Paneli uygulamasına imkân sağlar.
Şerit yapısında bulunan Peak Meter komutu ise videonun ses düzeyinin
görüntülenmesini ve seste patlama olup olmadığını belirlemek için kullanılan
panelin aktifleşmesini sağlar.(Şekil 13.12.)
Hazırlanan videonun çıktısını almak için yine şerit yapısında bulunan Export
komutuna tıklandığında dışa aktarma paneli aktifleşir. Panel sayesinde gerekli
ayarlamalar yapıldıktan sonra istenilen video formatında projeyi bilgisayara
kaydetmek mümkündür. (Şekil 13.13.)
•Zaman çizelgesine eklenen resimlerin peşpeşe ve

Örnek
silinerek değişmesi için Fade In Video filtresi resimler

arasına yerleştirilmelidir.
Pixlr isimli web sitesi

çevrimiçi grafik
tasarımı için
kullanılabilir.
Şekil 13.13. Programın Dışa Aktarma Paneliyle Nesne ve Efekt Sekmesi Düğmeleri
Online Video Hazırlama Siteleri

Yeni nesil teknolojilerle bilgisayar kullanımı her geçen gün internet tabanlı
hâle gelmektedir. Depolama işlemleri için bulut teknolojiler kullanıldığı gibi,
yazılımlarında bulut tabanlı çalışanları yayınlanmaya başlanmıştır. Yazılımların her
zaman bilgisayar üzerinden kullanımının mümkün olmadığı durumlarda web
tabanlı alternatifler tercih edilebilir. Örneğin herhangi bir bilgisayarda resim

düzenleme yazılımlarını bulmak pekte kolay olmadığında, acil bir görsel tasarımını
herhangi bir sistem gereksinimi gerektirmeye internet bağlantısı olan bütün
cihazlardan https://pixlr.com/ adresini kullanarak yapılabilir. Aynı durum videolar
içinde geçerlidir.
Aşağıdaki listede çevrimiçi video düzenleme ve oluşturmaya imkân sunan
web siteleri listelenmiştir.
 Youtube Video Editor  ProShow

 WeVideo  Renderforest
 Animoto  Magisto
Bu sitelerin ortak özelliği siteye üye olduktan sonra videoların site üzerinden
oluşturup yayınlanabilmesi ve istenilen durumlarda videoları indirip başka
ortamlarda da yayınlama imkânının olmasıdır.
Youtube Video Editor ile video hazırlama

Youtube dünya genelinde en yaygın kullanılan web sitelerinden birisidir. Bu
sebeple yukarıdaki listede bulunan siteler içerisinden Youtube Video Editör’ü
Şekil 13.14. İçerik
Oluşturucu Stüdyosu
seçtik.
YouTube sitesine üye girişi yaptıktan sonra sağ üst köşede oturum resminiz
belirecektir. Oturum resmine tıklayınca alt tarafta içerik oluşturucu stüdyosu
butonu belirecektir. Bu butona tıklayarak video düzenleme ekranına geçiş
yapılabilir.(Şekil 13.14)
İçerik oluşturucu stüdyosu sadece video tasarımı için değildir. Bu stüdyo
aslında gerçek bir stüdyo gibi çalışır ve YouTube üzerinden yayın yapan kanalın
yayın akışı, istatistiki bilgilerin kontrolü ve diğer ayarlamaların yapılmasına imkân
sunar.
İçerik oluşturucu stüdyosuna giriş yapıldığında Şekil 13.15.’deki gibi bir
ekran görüntülenir.

Şekil 13.16.
İçerik Oluşturucu Stüdyosu
Menüleri Şekil 13.15.Youtube İçerik Oluşturucu Stüdyosu
Sisteme giriş yapıldıktan sonra sol tarafta bulunan paneldeki menüler
yardımıyla iç sayfalarda gezinilebilir (Şekil 13.16). Sol tarafta bulunan oluştur
menüsü yardımıyla site içerisindeki kütüphanelere ve video düzenleyicisine
erişilebilir. Alt menülerden Müzik Kitaplığı menüsü aracılığıyla site içerisinde
bulunan ücretsiz ses dosyalarına erişilebilir. Bu kısımdaki müzikler ve ses efektleri
ile projeler zenginleştirilebilir. Video Düzenleyici menüsü ise projelerin
oluşturulduğu ekranı görüntüler. Bu ekran zaman çizelgesi, ön izleme ekranı ve
nesne paneli olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Şekil 13.17’de video
düzenleyici ve bölümleri görüntülenmektedir.
Youtube müzik
kitaplığında ücretsiz Başlık Bölümü
içeriklere yer
vermektedir.
1 2
Şekil 13.17. Youtube Video Düzenleme Ekranı ve Paneller

 Ön izleme Paneli: Bu kısımda hazırlanan videonun yayınlanmadan önce

ekranda nasıl göründüğünü test etmek için kullanılan paneldir.
 Nesne Paneli: Üst tarafında bulunan ikonlar sayesinde bu panelin farklı
sekmelerine geçiş yapılabilir. Bu paneller videoya içerik eklemek, geçiş ve
yazı efektlerini belirlemek gibi işlemler için kullanılır. Ayrıca zaman
Video hazırlamak için çizelgesine yerleştirilen bir yapının özelliklerini düzenlemek içinde bu
kullanılan içeriklerin panel kullanılır. Panelin üst kısmındaki düğmelerin görevleri aşağıdaki
özelliklerine nesne gibidir:
panelinden erişilebilir.
Kanalda bulunan videolara erişmek için kullanılır.
Kar amacı gütmeyen ve telif hakkı konusunda esnek davranan ücretsiz
videoları kullanmak için kullanılır.
Projeye görüntü eklemek için kullanılır.
Projeye kütüphaneden ses dosyası eklemek için kullanılır.
Projeye eklenen görsellerin arasına geçiş efekti eklemek için kullanılır.
Projeye eklenen yazılara efekt eklemek için kullanılır.
Klavyeyle gezinme ile bilgilerin verildiği menüdür.
 Zaman Çizelgesi: Nesne panelindeki içerikleri sürükleyip zaman çizelgesine

ekleyerek videonun akışı oluşturulur. Zaman çizelgesinde iki kanal
bulunmaktadır. Önünde işareti olan kanal görsel içerikler, işaretli
kanal ise ses dosyaları için kullanılır.
Zaman çizelgesindeki bir nesne seçildiğinde nesne panelinde o nesnenin
özelliklerini düzenlemek için Şekil 13.18.’deki ekran aktifleşir. Bu alandaki
komutlar ile seçili olan nesneye yakınlaştırma, yönlendirme, parlaklık, filtreleme
gibi düzenlemeler uygulanabilir.
Şekil 13.18. Özellikler Alanı

VİDEOLARI METİN İÇİ KONUMLANDIRMA

E-kitapların videolar eklenerek etkileşimli hâle getirilmesi mümkündür.
Yayına eklenen videolar belge içerisinde metinler ve diğer görsellerle birlikte bir
bütün olarak yer alır. Metinler görsellerin etrafında farklı şekillerde yer alabilir.
Bunun için metinler arasına video içeriklerin nasıl yerleştirileceğine denilecektir.
Bir video içeriği projeye ve sonrasında metinlerin içerisine eklemek için
aşağıdaki adımlar takip edilmelidir.
 Video Ekleme: InDesign programında e-kitaba eklenecek olan video

öncelikle dosya sekmesinden yerleştir (Ctrl+D) komutu seçilerek açılan
pencereden bilgisayarda bulunan video seçilir. Video seçildikten sonra
fare ile belgeye tıklanır ve video belgeye yerleştirilir. InDesign
InDesign programı ile programında her nesne kendine ait çerçeve ile sahneye eklenir.
PDF dosyalarına video
eklenebilir. Eğer videoyu yazı ile aynı çerçeveye eklenecekse; videoya çift tıklayıp
çerçevenin içerisine girildiğinde video etkinleşecektir ve kopyalanabilecektir. Daha
sonrasında ise yazıya çift tıklayıp çerçevenin içerisine girildikten sonra video yazı
içerisinde istenilen yere yapıştırılabilir.
 Metinleri Videoya Göre Yerleştirme: Video metin içerisine yerleştirilirse

metin ile aynı hizada yer alır ve bir harf gibi davranır.
Diğer yerleşim seçenekleri için video kendi çerçevesi ile birlikte
belgeye eklenmelidir. Pencere menüsünden metni sarma paneli
etkinleştirildikten sonra yerleşim resim çerçevesi ile aynı şekilde
gerçekleştirilebilir.
Not: Videolarda ters çevir özelliği videonun içerisine yazı yazmaz.
Video Ayarlarını Yapma

 Video İçin Poster Seçimi: Belgeye video eklendikten sonra bu videonun bir
poster (kapak fotoğrafına) ihtiyacı vardır. Videoya istenirse harici bir
fotoğraf poster olarak eklenebileceği gibi istenirse video içerisinden bir
sahnenin görüntüsü de poster olarak belirlenebilir. Bunun için videonun
ayarlarının yapılacağı panel aktifleştirilmelidir. Video ayarları Pencere
sekmesinden Etkileşimli menüsüne tıklandığında açılan menülerden
Ortam menüsüne tıklanarak aktifleştirilebilir (Resim 16).
Şekil 13.19. Ortam Paneli Ortam panelinde bulunan ön
izleme ekranı yardımıyla video
içerisindeki bir sahne seçilebilir ve alt
tarafta bulunan çoktan seçmeli Poster
menüsünden Geçerli Kareden seçeneği Şekil 13.20. Poster Seçmeli Menüsü
seçilerek videoya poster olarak
tanımlanabilir. Görüntü Seç seçeneği ile harici bir görsel poster olarak
belirlenebilir. (Resim 17)

Ortam panelinde bulunan Denetleyici çoktan seçmeli menüsü ile çeşitli

yöntemler kullanarak kullanıcıların filmi duraklatmasına, başlatmasına ve
durdurmasına izin veren, önceden hazırlanmış bir denetleyici dış görünümün
video oynatıcıya eklenmesini sağlar. Bir nevi video kontrol düğmelerini videoya
eklemek için kullanılan şablonlardır.
Seçenekler kısmında bulunan seçim kutucukları ise;
Sayfa Yüklendiğinde Oynat: Okuyucu videonun olduğu sayfayı
etkinleştirdiğinde sayfada bulunan video oynatıcı otomatik olarak çalışmasını
sağlayan seçim kutusudur.
InDesign programında Döngü: Videonun sona erdikçe yeniden başlamasını sağlayan seçim
gezinme noktaları kutusudur. Bu seçenek PDF dosyalarında çalışmaz.
video içerisindeki Üzerine Gelindiğinde Denetleyiciyi Göster: Kontrollerin fare işaretçisi ortam
saniyelere geçişler nesnesinin üzerine geldiğinde görünmesini diğer zamanlarda gizlenmesini
eklemek için kullanılır. sağlayan seçim kutusudur.
Ortam panelinin en altında bulunan ikonlar ise;
Ön izleme ikonu: hazırlanan sayfanın yayınlandıktan sonra nasıl
görüneceğini ve videonun o sayfa içindeki yerleşiminin nasıl olacağını
görmek için kullanılan ön izleme panelini açar.
URL’den Video Yerleştirin: Bir web sitesinden belge içerisine video
eklenmesini sağlar. Boş bir çerçeve veya değiştirmek istenilen videonun
çerçevesi seçildikten sonra URL’den Video düğmesine tıklanır. Ekranda Url
adresinin girileceği iletişim penceresi açılır ve ilgili videonun adresi bu
alana yazılıp tamam butonuna tıklanır. Artık içerik olarak web adresindeki
Şekil 13.21. Gezinme Noktaları video kullanacaktır ve ortam panelindeki özellikler bu içerik içinde geçerli
olacaktır.
PDF Seçenekleri: Etkileşimli PDF dosyası oluşturulduğunda videonun belge
içerisindeki görünümüyle alakalı düzenlemeleri yapmak için ek iletişim
penceresini açar.
Ortam Yerleştirin: Belgeye yeni bir ses veya video eklemek için kullanılır.
Videoyu İstenilen Saniyeden Başlatmak

Zaman zaman belge içerisine eklenen videoları belirli saniyelerden
başlatmak veya video içerisinden hızlı geçişler eklemek gibi ihtiyaçlar oluşabilir.
Bunun için InDesign programındaki ortam panelinin alt kısmında bulunan Gezinme
Noktaları alanı kullanılabilir. Gezinme Noktaları video içerisindeki saniyelere geçiş
noktaları eklemek ve bu noktaları isimlendirmek için kullanılır. Bir gezinme noktası
oluşturmak için video belirli bir kareye ilerletilip, gezinme noktaları alanının alt
tarafında bulunan + simgesine tıklanır. Artık ilgili saniye belirlenen isimle birlikte
Gezinme noktaları alanında listelenecektir. (Şekil 13.21) Listeden seçilen bir
gezinme noktası alt tarafta bulunan “–” simgesine tıklanarak silinebilir.
Gezinme noktaları oluşturulduktan sonra belgeye eklenen herhangi bir
buton yardımıyla videonun bu noktalardan birinden başlaması sağlanabilir.
Bunun için aşağıdaki komutlar izlenmelidir;

 Ekrana bir düğme (buton) eklenir. Hazır düğmeler kullanılabileceği gibi,

istenilen bir nesnede düğme yapılabilir. Eklenen nesne seçiliyken
Nesne→Etkileşimli→Düğmeye dönüştür seçenekleri seçilerek nesne
düğmeye dönüştürülebilir.
 Nesne düğmeye dönüşünce Düğmeler ve Formlar paneli aktifleşir.
Aktifleşmezse Pencere→Etkileşimli→Düğmeler ve Formlar seçeneği ile
aktifleştirilebilir.
 Aktifleşen ekranda düğmeye Eylem seçeneğinin yanında bulunan + simgesi
ile görev tanımlanır. Bu kısımda video seçeneği seçilir.
 Alt kısımda bulunan video çoktan seçmeli menüsünden hangi video
yönetilmek isteniyorsa seçilir.
 Seçenekler çoktan seçmeli menüsünden Gezinme Noktasından Oynat
komutu seçilir.
 Punto çoktan seçmeli menüsünden ise ilgili gezinme noktasına seçilerek
videonun istenilen saniyeden başlaması sağlanabilir.
Bu tarz bir uygulama ile tek bir video parçalar hâlinde kullanıma
sunulabilir.
Etkileşimli PDF dosyaları için ortam ayarlarını değiştirme

Ortam paneli menüsünden PDF Seçenekleri düğmesine tıklandığında
Şekil 13.22.’deki iletişim penceresi görüntülenir.
İletişim penceresindeki
açıklama alanı videonun
herhangi bir sebeple PDF
içerisinde görünmemesi ihtimali
Videolar Pdf belgesinde için videonun yerine görünmesi
ayrı bir pencerede istenilen açıklama metninin
görüntülenebilir. yazılacağı alandır.
Bu açıklama ayrıca görme
Şekil 13.22. PDF Ortam Ayarları İletişim engelli kullanıcılar için alternatif
Penceresi metin görevi de yapar.
Videoyu Yüzen Pencerede Oynat seçim kutusu ise videoyu PDF belgesi
içerisinde ayrı bir iletişim penceresinde oynatmak için kullanılır. Bu seçenek
işaretlendiğinde yeni açılacak olan ek iletişim penceresinin boyut oranını ve
ekrandaki konumu belirlenmelidir. Yüzen pencerenin boyutunu büyütmek görüntü
kalitesini düşürebilir. Yüzen pencere ölçeği, belgenin sayfa düzenine göre
ölçeklenen filmin değil orijinal filmin boyutunu temel alır. Bu seçenek, SWF
dosyalarında ve ses dosyalarında kullanılamaz.

UYGULAMA
Uygulama - 33: INDESİGN PROGRAMI VE E-KİTAPLARA
VİDEO EKLEME
• Adobe InDesign CC programı kullanılarak yapılacak
tasarımların daha iyi anlaşılması için bir önceki
ünitede oluşturulan ve metinsel ifadeleri içeren
Indesign_calismam isimli belge videolar ile
zenginleştirilebilir.
• İlk olarak daha önceden oluşturulan
Indesign_calismam isimli belge Dosya/Aç menüsünü
kullanarak açılır.
• Projeye video ekleneceği ve videonun dğzenlemesi
yapılacağı için, Pencere / Etkileşimli / Ortam
seçenekleri kullanılarak ortam panelini aktifleştirilir.
Bu panel sayesinde video ekleme ve özelliklerini
düzenleme işlemleri yapılabilir.
• Ardından belgeye çerçeve aracı kullanılarak
videonun ekleneceği bir alan oluşturulur.
• Sonrasında bu çerçeve seçilerek ortam
panelinde bulunan düğmesi ile eklenmek istenen
video seçilir. Eğer eklenecek olan video bir web
sitesinden alınacaksa ikonu kullanılabilir.
• Eklenen videoların ortam paneli kullanılarak sayfa
aktifleşince çalışması sağlabileceği gibi fare üzerine
gelince kontrol düğmelerinin görüntülenmesi ve
kontrol düğmelerinin seçimi yapılabilir. Konu ile ilgili
bilgiler ünite içerisinde yer alan Video Ayarlarını
Yapma başlığı altındaki denetleyiciler kısmından
takip edilebilir.
• Bu ünitede değinilen işlemler dikkate alınarak
belgeye çeşitli videolar eklenip, her bir video
belgede farklı kısımlarına konumlandırılabilir.
• Tüm bu düzenlemeleri gerçekleştirdikten sonra
kaydettiğiniz dosyayı sonraki ünitelerin
uygulamalarında kullanmak için saklayın.

• Günümüzde yaygınlaşan e-kitap kullanımı, basılı yayınlara karşı oldukça

güçlü bir rekabet ortamı oluşturmaktadır. Okuyucular tercih yaparken basılı
yayınlarda bulamadıkları imkânların e-kitaplar ile sunulmasından
etkilenmektedir. Teknoloji çağında yaşamanın gerekliliği olarak bilgiye hızlı
ve kolay bir şekilde erişmek isteyen okuyucular, e-kitaplarda bulunan
Özet
metinlerle ilgili videolar için kitaptan ayrılmak istememektedirler.
•Bunun için bu ünitede e-kitap için video nasıl hazırlanır? Video hazırlıklarında
ses, ışıklandırma, sahne tasarımı vb. araçların düzenlemesinde nelere dikkat
edilmelidir?
•E-kitaplarda etkileşim oluşturmak için Html kodları, 3d görseller,
animasyonlar ve videolar gibi içeriklerden faydalanılabilir.
•Video hazırlarken asıl amaç izleyiciye istendik bilgileri aktarmaktır. Bunu
yapmak için de izleyicinin odağı istendik kısımlarda toplanmalı ve izleyici
videodan sıkılmamalıdır.
•Video hazırlarken öncelikle etkili bir fikre sahip olmak gerekir. İnsanlar
izledikleri videolarda kendilerinden bir parça bulmayı umarlar ve bu parçaları
buldukça videoyu izlemeye devam ederler.
•Güzel bir fikre sahip olmak tek başına yetmez. Etkili bir senaryo yazmak
gerekir. Senaryo videonun çekimi ve konunun aktarımı için çizilen yol haritası
gibidir. Senaryo ne kadar iyi olursa fikrin aktarımı ve videonun akışı o kadar
kolaylaşır.
•Senaryoda görseller kadar etkili dinamiklerden birisi de seslerdir. Videolarda
bir atmosfer oluşturmak ve bu atmosfer içinde hikâye anlatmak için müzik ve
ses efektleri kullanılabilir.
•Müzik ve seslerin senaryo içinde doğru yerleşimi ve doğru ses seçimi
izleyicilerin istendik tepkiler vermesini tetikleyebilir.
•Bazı videolar anında ilgi çeker ve bazı duyguların yaşanmasını sağlar. İzleyici
videodan bir türlü kopamaz. Bunun sebebi videoda kullanılan kıyafetler, arka
plan, sahne donanımları ve renklerdir. Uygun seçimlerle ön planda bulunan
esas unsurların vurgulanması sağlanabilir.
•Görsel ve işitsel içerikleri bileştirerek video içerik oluşturulması işlemine
kurgu denir.
•Yapılan çekimlerin veya eldeki materyallerin kurgusunda kullanılabilecek pek
çok yazılım bulunmaktadır. Bu yazılımlar kullanılan işletim sisteminin
varsayılan video düzenleme programı olabileceği gibi, alternatif olarak
sunulan açık kaynak ve web tabanlı yazılımlarda mevcuttur. Aşağıda
alternatif oluşturabilecek açık kaynak kodlu video düzenleme yazılımları
bulunmaktadır.

• Shotcut
•VideoLan Movie Creator
•Avidemux
•OpenShot
•Kdenlive
Özet (devamı)
•Pitivi
•Cinelerra
•LiVES
•Lumiera
•Vidiot
•Shotcut yazılımı çoklu ses ve video desteği olan açık kaynak bir video
düzenleme yazılımıdır. Program ücretsiz olarak www.shotcut.org adresinden
indirilebilir.
•Yeni nesil teknolojilerle bilgisayar kullanımı her geçen gün internet tabanlı
hâle gelmektedir. Depolama işlemleri için bulut teknolojiler kullanıldığı gibi,
yazılımlarında bulut tabanlı çalışanları yayınlanmaya başlanmıştır. Youtube
dünya genelinde en yaygın kullanılan web sitelerinden birisidir ve online
video düzenleme yazılımına sahiptir. Video geliştirmek için Shotcut ve
YouTube kullanılabilir.
•Videoyu hazırlamak tek başına yeterli değildir. Videonun içeriği ve mesajı
kadar e-kitap içerisindeki yerleşimi de önemlidir. Videoların metin
içerisindeki yerleşimi nasıl olmalıdır ve ayrıca okuyucuların etkili bir şekilde
videoları kullanabilmesi içinde video oynatıcının ayarlarının düzenlenmesi
gerekir.

1. Aşağıdakilerden hangisi açık kaynak video düzenleme yazılımlarından biri
değildir?
a) VideoLan Movie Creator
b) Windows Movie Maker
c) Avidemux
d) OpenShot
e) Kdenlive
2. Yazının bulunduğu çerçeve içerisine eklenen videonun yerleşim şekli

a) Metin ile aynı hizada
b) Metnin önünde
c) Metnin arkasında
d) Sıkı
e) Kare
3. Aşağıdakilerden hangisi web sitesinde bulunan bir videoyu e-kitaba
eklemek için kullanılan komuttur?
a)
b)
c)
d)
e)
4. Aşağıdakilerden hangisi InDesign programına eklenen videoların ayarlarını

yapmak için kullanılan paneldir?
a) SWF Önizleme
b) Düğmeler ve Formlar
c) Katmanlar
d) İçerikler
e) Ortam
I. Gün ışığı
II. Çevrede bulunan ışıklar (lambalar vb.)
III. Profesyonel ışıklandırma sistemleri
5. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri video çekimlerinde kullanılan ışık
türlerindendir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III

6. Aşağıdakilerden hangisi ışıklandırmada kullanılan ve ışık kaynağının önüne

takılan difüzyon kâğıdının özelliğidir?
a) Işığın azaltılması ve yumuşatılması
b) Işığın parlaklığı artırma
c) Işığı yayma
d) Işığı renklendirme
e) Işığa şekil verme
7. Aşağıdakilerden hangisi ışıklandırmada kullanılan reflektörün özelliğidir?

a) Işığı yansıtma
b) Işığı yayma
c) Işığı yansıtarak güçlendirme
d) Işığı yumuşatma
e) Işığa şekil verme
8. Aşağıdakilerden hangisi Shotcut yazılımının özelliklerinden biri değildir?

a) Web tabanlıdır.
b) 4K kalitede ses ve video oluşturulabilir.
c) Online ses yayını yapılabilir.
d) Ses ve video filtreleri uygulanabilir.
e) Pek çok donanım ile uyumlu çalışabilir.
9. Youtube Video Editor sitesinde video hazırlamak veya düzenlemek için

kullanılan ekran aşağıdaki komutların hangisi ile görüntülenebilir?
a) Video yöneticisi
b) Kontrol paneli
c) Canlı akış
d) Oluştur
e) Analitycs
10. Adobe InDesign programında Ortam Panel’inde bulunan Gezinme

Noktaları alanı aşağıdakilerden hangisi için kullanılır?
a) Videoya kontrol düğmeleri eklemek
b) Videoya geçiş noktaları eklemek
c) Videoya geçiş düğmeleri eklemek
d) Videoyu paylaşmak
e) Belgedeki videolar arası geçiş yapmak
Cevap Anahtarı
1.b, 2.a, 3.c, 4.e, 5.e, 6.a, 7.c, 8.a, 9.d, 10.b

Meyer, J. (2015, Eylül 14). Free portrait lighting guide: 24 essential studio lighting
set-ups | Digital Camera World.,
from http://www.digitalcameraworld.com/2015/09/14/free-portrait-lighting-
guide-24-essential-studio-lighting-set-ups/ [Erişim Tarihi: 19.03.2016
https://helpx.adobe.com/tr/indesign/topics.html [Erişim Tarihi: 19.03.2016]
https://www.shotcut.org/tutorials [Erişim Tarihi: 19.03.2016]
https://www.youtube.com/user/creatoracademy /[Erişim Tarihi:
19.03.2016]

E-KİTAP DAĞITIMI
UYGULAMASI
• E-Kitap Formatları
İÇİNDEKİLER
• Sayısal Haklar Yönetimi

(DRM)
Dr. Öğr. Üyesi
• Meta Veri Düzenleme
• E-Kitap Kapağı Hazırlama Mehmet Cem BÖLEN
• E-Kitap Yayımlama
• E-Kitap Okuyucu
Yazılımları

•Yaygın olarak kullanılan e-kitap
formatlarını tanıyacak,
HEDEFLER
•E-kitap kapağı hazırlayabilecek,

•Meta verileri düzenleyebilecek,
•Sayısal haklar yönetimi kavramını
öğrenecek,
•Bir e-kitap yayınlayabilecek ve
•E-kitap okuyucu yazılımlarını
tanıyacaksınız.
ÜNİTE
14
E-Kitap Dağıtımı Uygulaması
• E-Kitap Formatları
Genel Bilgiler • Sayısal Haklar Yönetimi
• E-Kitap Kapağı Hazırlama

E-Kitap Geliştirme • Meta Veri Düzenleme
• E-Kitap Yayımlama
E-Kitap Yayımlama
ve Kullanma
• E-Kitap Okuyucu Yazılımları

GİRİŞ
Basılı ortamlarda birkaç sayfadan oluşan bir belge ile kapaklı ve dizgisi
yapılmış bir kitap arasında nasıl farklar var ise elektronik ortamda da sıradan bir
metin dosyası ile e-kitap arasında farklar bulunmaktadır. E-kitabın içermiş olduğu
künye bilgileri, ISBN numarası, içindekiler kısmı ya da kapak sayfaları gibi özellikler
onu herhangi bir elektronik metin dosyasından farklı kılmaktadır. Dolayısıyla
elektronik ortamda yer alan her metin e-kitap olarak sayılmamalıdır.
E-kitap içerdiği özelliklerden ötürü basılı kitaplardan daha farklı bir yayın
sürecinden geçmektedir. Özellikle video, ses ve diğer dijital içeriklerin gömülü
olduğu e-kitaplar, yazılım projelerine benzer bir geliştirme sürecinden geçerler. Bu
bağlamda e-kitap geliştirme ve yayınlama sürecinde çeşitli bilgisayar
Pdf (print) ve ePub programlarından yararlanılmaktadır. Ayrıca tüketicilerin sahip oldukları e-kitapları
en sık kullanılan e- farklı cihazlarda (mobil, masasüstü vb.) kullanma ihtiyacı duyabileceklerinden
kitap formatları ötürü geliştirilecek e-kitap çalışacağı platformların özelliklerine göre dikkatli ve
arasındadır. özenli bir biçimde tasarlanması ve test edilmesi gereklidir. Bu ünitede bir e-kitabın
içeriği düzenlendikten sonra yayınlanmadan önce yapılan temel işlemler ve
yayınlanma süreci detaylıca incelenecektir. Ayrıca mevcut e-kitap formatları
tanıtılarak, e-kitap yayınlamada hangi formatın ne gibi avantajları ve
dezavantajları olduğuna değinilecektir. Bununla birlikte e-kitap yayınlamada
izlenmesi gereken temel aşamalardan da kısaca bahsedilecektir. Yayınlanma
aşamasının bir e-kitabı herhangi bir elektronik metin dosyasından farklılaştıran,
geniş kitlelerce ulaşılmasını sağlayan temel süreçlerden biri olduğu göz önüne
alındığında bu üniteyi kavramaka okuyuculara e-kitap yayını konusunda önemli
katkılar sağlayacaktır.
E-KİTAP FORMATLARI
Basılı kitap ve elektronik kitapların yayın süreçleri belirli bir yere kadar
benzerlik göstermektedir. Örneğin basılı ya da elektronik bir kitap yazardan
alındıktan sonra gelişmiş tasarım araçlarıyla düzenlenir. Yazım hataları ofis
yazılımları ile düzeltilir ve yayına hazır hâle getirilir. Ancak yayımlama sürecine
gelindiğinde e-kitaplar ve basılı kitaplar için farklı işleyişler söz konusudur. Basılı
kitaplar matbaada belirli sayıda basılıp dağıtıcılara gönderilirken e-kitaplar çeşitli
yazılım araçlarıyla elektronik ortamda yayımlanır (Kazancı, 2010).
Bir e-kitap amacına ve içeriğine göre farklı dosya formatlarında üretilebilir.
Bir başka ifadeyle e-kitap oluşturmak için tek bir dosya formatı yoktur.
Günümüzde aktif olarak kullanılan e-kitap dosya formatı türleri HyperText Markup
Language (HTML), Portable Document Format (pdf), ePub / IDPF (ePub), Amazon
Kindle cihazı için geliştirilen azw ve Amazon tarafından satın alınan açık standart
olan Mobi olarak sıralanabilir (Bozkurt ve Müjgan, 2013). Bununla birlikte yaygın
olarak kullanılan ve kullanıcı dostu özellikleriyle ön plana çıkan e-kitap dosya
türlerinin pdf, azw ve epub olduğu söylenebilir. Indesign CS6 programı ile azw
uzantılı e-kitaplar hazırlamak mümkün olmadığı için bu ünitede pdf ve epub

uzantılı e-kitapların nasıl yayımlandığı anlatılacaktır. Ancak e-kitap yayımlamaya

geçmeden önce bu dosya formatlarını kısaca tanıyalım.
PDF
Adobe firması tarafından geliştirilen ve açılımı taşınabilir belge formatı
anlamına gelen pdf elektronik belgelerin görüntülenmesi için kullanılan bir
formattır. Pdf, günümüzde Uluslararası Standartlaştırma Organizasyonu (ISO)
tarafından yönetilen bir açık standart olarak kullanılmaktadır. (Adobe, 2016).
Pdf elektronik formatındaki belgeler özellikle yazılım, donanım veya işletim
sisteminden bağımsız olarak tüm platform ve aygıtlarda farklılaşmadan görünmesi,
kolaylıkla taranabilmesi ve yazdırılabilmesi sebebiyle zamanla kullanımı
yaygınlaşmıştır. Fakat son yıllarda cep telefonları ve tablet bilgisayarların
kullanımının artması, hatta bu cihazların çoğu günlük işlemi gerçekleştirmede PC
yerine tercih edilmesi sebebiyle mobil cihaz kullanıcılarının büyük bölümü pdf’nin
alternatiflerine yönelmişlerdir. Bunun sebebi birçok mobil cihazın ekran
Pdf (print) seçeneği
boyutunun A4 boyutundan küçük olması ve bunun da pdf formatındaki belgelerin
ile oluşturulan pdf
bu cihazlarda kullanılmasını zorlaştırmasıdır (Özoğlu, Kaysi ve Özoğlu, 2014).
dosyasında
etkileşimli öğeler Pdf formatı InDesign programında interactive ve print olmak üzere iki türe
çalışmaz. ayrılmıştır. Sadece görsel ve metinden oluşan bir e-kitap oluşturulmak istenir ise
pdf (print) seçeneği tercih edilebilir. Bununla birlikte e-kitaptaki etkileşimli
bileşenlerin (ses, video, HTML5 vb. ) kullanılması istenir ise pdf (interactive)
seçeneği tercih edilmelidir.
Özetle pdf formatı günümüzde en yaygın kullanılan e-kitap formatı olmakla
birlikte, mobil cihazların kullanımının artmasına paralel olarak farklı alternatiflerle
karşı karşıyadır. InDesign programı ile bazı etkileşimli özellikler eklenmesine
rağmen temelinde var olan sınırlılıklardan ötürü özellikle PC’lerdeki popülerliğini
başarıyı mobil cihazlarda aynı oranda yakalayamamıştır.
ePub
Uluslararası Sayısal Yayıncılık Forumu (IDPF - International Digital Publishing
Forum) tarafından geliştirilmiş ücretsiz bir e-kitap formatıdır (Bölen ve Daş, 2012) .
Bir ePub dosyası içerisinde temel olarak xhtml ile kodlanmış metin ile birlikte, e-
kitapta kullanılan grafik nesnelerinin (gif, png, jpeg ve svg), CSS tabanlı şekil
tanımları ile yönlendirme tanımlarının yer aldığı XML dosyaları zip formatındaki
dosyada toplanmıştır (Kaplan, 2010). Eğer kitap içerisinde ses ve görüntü
materyalleri de mevcut ise yine bu zip formatındaki dosya içerisinde bulunurlar.

ePub uzantılı dosyaların içeriği dosya uzantısı .zip olarak değiştirilerek

görüntülenebilir. Resim 14.1’de bir ePub dosyasının içeriği yer almaktadır.
CSS dosyalarında
sayfaların renklerini,
yazı tipleri gibi stil
ayarları tutulur.
Html ya da xhtml
uzantılı dosyalarda
ePub dosyalarının kitabın içeriği
uzantıları .zip olarak (sayfaları) tutulur.
değiştirilip, içerikleri
görüntülenebilir.
Html ya da xhtml
uzantılı dosyalarda
kitabın içeriği
(sayfaları) tutulur.
Resim 14.1 Örnek ePub Dosyası İçeriği

Epub formatının en önemli özelliği, bu formatta hazırlanan e-kitapların
birçok mobil cihazda epub okuyucular ile kolaylıkla görüntülenebilmesidir. Metin
için arama, yazı tipi ya da boyutu değiştirme gibi sunduğu imkânlar ile kısa
zamanda birçok yayıncının ilgisini çekmiş ve çeşitli versiyonlar şeklinde (epub 2.0,
epub 3.0) yayınlanarak gelişimine devam etmektedir. Tablo 14.1’de bir e-kitabın
epub ve pdf formatlarında hazırlandığında sahip olacağı özellikler karşılaştırmalı
olarak gösterilmiştir.
Tablo 14.1 PDF ve ePub formatlı e-kitap karşılaştırması
Özellikler PDF Epub Epub Açıklama

2.0 3.0
Açık Standart    Herkes tarafından
geliştirilebilir, kodları
görünebilir.
DRM    Sayısal Haklar

Yönetimi
mümkündür.
Resim   
Ses  x 
Animasyon  x 

Yazı Tipi Boyutlanabilirliği x   Metin fontu

boyutlanabilir
Yazı Tipi Değişimi x   Metin fontu

değiştirilebilir.
Yer imi    Sayfalar kolay erişim

ePub dosyaları
için işaretlenebilir.
oluşturmak için Adobe
InDesign programından Metin Akıcılığı X   Kitap metni ekran
yararlanılabilir. boyutuna göre
ayarlanabilir.
Metadata Desteği    Künye bilgileri (yazar

ismi, basım yılı vb.)
bilgiler girilebilir.
CSS Desteği x   Sayfa tasarımları css

dosyaları ile
düzenlenebilir.
Kaynak: (Özoğlu, Kaysi ve Özoğlu, 2014).
Günümüzde yaygın olarak kullanılan 2 epub versiyonu vardır. Bunlar epub

2.0 ve epub 3.0’dır. Tablo 1’de de görüldüğü üzere epub 2.0 ve epub 3.0
versiyonları arasında ciddi farklar bulunmaktadır. Epub 3.0, epub 2.0’a göre daha
zengin özellikler sunmasına rağmen, birçok farklı epub okuyucu yazılımı hala bu
özelliklerin bir kısmını destekleyememektedir. Dolayısıyla epub 3.0 versiyonunda
hazırlanan bir e-kitabı yayımlanmadan önce farklı epub okuyucularda test etmek
gerekmektedir.
InDesign programında epub formatı fixed layout ve reflowable olmak üzere
iki farklı türde oluşturulabilmektedir. Bu seçenekler üretilen epub’ın
görüntülenme şekline göre seçilir. Daha açık ifade etmek gerekirse, fixed layout
Epub 3.0 versiyonunun seçeneği ile InDesign dokümanını nasıl tasarladıysanız oluşturulan e-kitap bu
en önemli şekilde gözükür (sadece yatay ya da dikey şeklinde) . Dolayısıyla metin akıcılığı
özelliklerinden birisi de (reflowable) özelliği desteklenmez. Bu da üretilen epub dosyasının ekran boyutu
HTML5 desteği ya da yönü fark etmeksizin InDesign dosyasındaki tasarımın birebir aktarılarak
vermesidir. Bu destek görüntülenmesine neden olur.
sayesinde video, ses
Epub reflowable seçeneği ise ekranın yatay ya da dikey olarak tutulmasına
öğeleri ve çeşitli
göre sayfanın tasarımının değişmesine olanak tanır. Yani kitabın metni, görselleri
etkileşimli
ve diğer öğeleri otomatik olarak yer değiştirir.
uygulamalara kitap
içerisinde yer verebilir Epub (Reflowable) seçeneği kullanılarak epub 2.0 ve epub 3.0
ve e-kitabın içeriği versiyonlarında epub dosyası üretmek mümkün iken Epub (Fixed Layout) seçeneği
zenginleştirilebilir. ile sadece epub 3.0 versiyonunda dosya üretilmektedir.
Epub (Fixed Layout) seçeneği InDesign dosyasında yapılan tasarımın
korunmak istendiği ve metin akıcılığına gerek duyulmadığı durumlarda tercih

edilebilir. Örneğin InDesign programı ile görsel resimlerin fazla olduğu ve her
resmin yanında ya da altında metinler olduğu bir moda dergisi tasarladığınızı
düşünün. Bu moda dergisini Fixed Layout olarak değil, reflowable olarak
yayınlarsanız telefon ve tablet bilgisayar gibi cihazlarda ekran döndürülmesi
sonucunda ekrandaki metin ve görseller tekrar konumlandırılacak ve bu da
yaptığınız tasarımın değiştirecektir. Bu da tasarımın öncelikli olduğu
dokümanlarda istenmeyen bir durumdur. Dolayısıyla yayımlanacak olan e-kitabın
içeriği iyi analiz edilerek buna göre uygun bir epub versiyonu seçilmelidir.
SAYISAL HAKLAR YÖNETİMİ (DRM)

E-kitapların basılı kitaplardan farklı olduğu bir başka noktada fikri mülkiyet
ve telif hakkı konularıdır. Elektronik ortamın doğası gereği bu ortamda yer alan bir
yayın geleneksel basılı ortama göre daha çabuk kopyalanabilmekte ve
paylaşılabilmektedir (Önder, 2013). Bu da e-kitap yayıncıları ve eser sahipleri için
ciddi bir tehdit anlamına gelmektedir. Hatta sadece bu tehditten ötürü
günümüzde birçok yayıncı ve eser sahibi e-kitap yayınlamaktan çekinmektedir.
Klasik elektronik yayıncılıkta (örn. E-gazete) gelir modeli reklama bağlı iken,
e-kitapta içeriğe bağlıdır. Bu yüzden içeriğin kopyalanması ya da herkesin ücretsiz
erişebilir hâle gelmesi engellenmeli ve bununla ilgili önlemler alınmalıdır
(Çölkesen, 2011; Kalburan 2014). Geçmişten bu yana e-kitaplarda yaşanan fikri
mülkiyet ve telif hakkı ihlallerinin önüne geçmek için e-kitap dağıtım süreci ile ilgili
farklı düşünceler geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Bu yöntemlerden en yaygın
kullanılanlardan biri de sayısal haklar yönetimidir.
Ülkemizde birçok e- Sayısal Haklar Yönetimi Sistemi, e-kitap okunması için gerekli olan yazılım ve
kitap yayıncısı ve satıcısı donanım veya her ikisi üzerinden kullanıcıyı erişim ve kullanımda sınırlandıran
DRM’i uygulamayı (zaman, ücret, içeriğe erişim, yazdırma, kopyalama vb.) ve böylelikle eser
tercih etmektedir. sahiplerinin telif haklarını korumayı amaçlamaktadır .(Önder, 2010)
DRM (Digital Rights Management), dijital hakların korunması için kullanılan
elektronik yöntemlere verilen genel addır. DRM uzun yıllardır müzik, film,
bilgisayar oyunları gibi birçok farklı sektörde kullanılmaktadır. Ancak DRM
uygulamaları (teknolojileri) kullanıldıkları alana ve ürüne göre farklılık
göstermektedir. Dijital kitap yayıncılığı alanında kullanılan yaygın DRM
uygulamaları şifreleme (encryption), özel anahtar (private key) ve dijital filigran
(digital watermark) olarak sıralanabilir. (Kazancı, 2010)
Günümüzde e-kitap yayıncılığı alanında DRM’i etkin uygulayan firmalar
arasında Amazon, Apple ve Adobe gösterilebilir. E-kitap yayıncıları, bu firmaların
sunmuş olduğu teknolojiler kullanarak içeriklerini ve fikri haklarını korumayı
amaçlamaktadırlar. Ancak farklı firmaların getirdiği çözümlerin ortak bir standartta
buluşamaması DRM uygulanan e-kitapların kullanışlığını azaltmaktadır. Örneğin
Amazon firmasından Kindle e-okuyucu için satın alınan bir e-kitap, Apple’in iBooks
uygulamasında okunamamakta bu da kullanıcın e-kitap satın alırken çekinmesine
yol açmaktadır. Ayrıca DRM çözümlerinin çeşitli yazılımaraçları ile kırılması ya da

etkinsizleştirilmesi, bu yöntemin eser sahipleri ve yayıncılar tarafından kuşkuyla

karşılanmasına yol açmaktadır.
META VERİ DÜZENLEME

Yazar adı, telif hakkı, renk uzayı, çözünürlüğü, anahtar kelimeler gibi
standart bilgiler e-kitap ile ilgili meta verilerdir (Adobe, 2011). Meta veriler
sayesinde kitabın yazarının kim olduğu, hangi yılda basıldığı ya da telif hakkı gibi
bilgiler okuyuculara sunulur.
Meta veriler InDesign programı kullanılarak kolayca düzenlenir ve çoğu
zaman bir dosya içerisinde depolanır. Meta verileri InDesign programından
düzenlemek için File menüsü altında yer alan File Info seçeneği kullanılır. (Resim
14.2)
Resim 14.2. File -> File Info seçeneği

Bu işlemden sonra karşınıza meta verileri gireceğiniz File Information
penceresi görüntülenecektir (Resim 14.3). Örneğimizde sadece kitap ile ilgili kitap
adı, yazar adı, unvan bilgisi, tanım, anahtar bilgileri, telif hakkı bilgisi ve telif hakkı
uyarı bilgilerini gireceğiz. Bu yüzden sadece Basic seçeneği ile ilgili terimler
anlatılacaktır.

Resim 14.3. Meta Veri Giriş Ekranı

Örnek ekran görüntüsünde gözüken ve giriş yapılan alanların açıklamaları şu
şekildedir:
Document Title: Bu alanda e-kitabın ismi bu alanda belirtilir.
Author: E-kitabın yazar bilgisi bu alana girilir.
Author Title: E-kitabın yazar unvanı bu alana girilir.
Description: E-kitap ile ilgili kısa bir açıklama girilmesi isteniyorsa bu alana
girilebilir. Kullanım amacını basılı kitapların arka kısmında yer alan özet bilgisini bu
alana benzetebiliriz.
Description Writer: Kitap ile ilgili açıklama kısmını yazan kişi bilgisi bu alanda
belirtilir.
Keywords: Kitap ile ilgili anahtar kelimeler bu alana yazılır. Genelde kitabın
içerdiği genel konuları ifade eden ve okuyucuların bu kitabı aramak için sık
kullanacağı sözcüklerden oluşur.
Copyright Status: Telif hakkı türü bu alandan belirlenir.
Copyright Notice: Telif hakkı ile ilgili uyarı bu alana yazılır.
Copyright into URL: Telif hakkı ile ilgili bilgilendirme bir internet sitesi ile
ilgili verilmek isteniyorsa bu alana URL bilgisi yazılır.

E-KİTAP KAPAĞI HAZIRLAMA

Basılı ya da elektronik olmasına bakılmadan okuyucular tarafından her
kitabın bir kapağının olması beklenmektedir. Bu yüzden e-kitap yayımlanmadan
Calibre veya Adobe önce kapak ekleme işlemi masaüstü yayıncıların yapması gereken işlemler
InDesign arasındadır.
programlarından ePub InDesign programında hazırlanan epub formatındaki e-kitaplara kapak
uzantılı e-kitapların eklenebilmektedir. Örneğin masaüstü yayıncılık dersi kitabının bir ünitesine kapak
kapakları eklenme süreci şu şekildedir:
oluşturulabilir.
• File menüsü altında yer alan Export seçeneğine tıklanarak hazırlanan
e-kitabın hangi formatta yayınlanacağının belirlendiği ekran açılır.
(Resim 14.4)
Resim 14.4 File->Export Seçeneği

• Karşımıza çıkan bu pencerede epub dosya formatını seçerek oluşacak
çıktının bilgisayarda nerede tutulacağı belirlenecektir. (Resim 14.5)
Örneğimizde oluşturulan çıktı masaüstünde yer alan e-kitap
klasöründe tutulacaktır.

Resim 14.5. File->Export Seçeneği

• Yayımlanacak format belirlendikten sonra Setup paneli içerisindeki
Cover kısmından None, Rasterise First Page veya Choose Image
seçeneklerinden biri seçilir (Resim 14.6).
Resim 14.6. Kapak Sayfası Belirleme Ekranı

Bu seçeneklerden None seçildiği takdirde oluşturulacak kitabın bir kapağı
olmaz. Rasterize First Page seçeneği ise kitabın ilk sayfasını kapak olarak varsayar

ve kitabın kapağı, ilk sayfası olur. Choose Image seçeneği ise istenilen ölçülerde ve
çözünürlükte seçilen bir resim dosyasının kapak olarak atanmasını sağlar.
Biz örneğimizde Rasterize First Page seçeneğini seçip Ok butonuna
basarak kitabımızı oluşturuyoruz. Oluşturulan dosyayı bir e-kitap okuyucu (örn.
Calibre) ile açtığımızda kapak eklenmiş şekilde görüntülenecektir (Resim 14.7).
ePub uzantılı e-kitaplar

yayımlanmadan önce
farklı e-kitap
okuyucularda test
edilmelidir.
Resim 14.7. Ornek isimli e-kitabın Calibre programında görünümü
E-KİTAP YAYIMLAMA
11, 12 ve 13. ünitelerde bir e-kitabın içeriğinin nasıl düzenlendiği ile ilgili
bilgilere yer verilmişti. Bu ünitede ise düzenlemiş olduğunuz bu içeriklerin PDF
veya epub formatında nasıl yayımlanacağı ve bu süreçte hangi aşamalara yer
verileceği üzerinde durulacaktır.
PDF ve Epub günümüzde en yaygın kullanılan e-kitap formatlarıdır. Birbirine
karşı çeşitli üstünlükleri ve zayıflıkları olan bu formatların her ikisi de InDesign
programı ile üretilebilir.
InDesign ile oluşturulan içerikleri yayımlamak için File menüsü altında
bulunan Export komutu tıklanır. (Resim 14.8)

InDesign programı ile

oluşturulan bir e-kitap
dosyasından birkaç
farklı formatta
kaydedilebilir.
Resim 14.8. File->Export

Bu işlemden sonra karşımıza InDesign programında oluşturulan
dokümanın yayınlanabileceği formatların seçildiği ekran çıkacaktır. Bu ekranda
seçilen formata göre InDesign programında oluşturulan doküman yayımlanır.
(Resim 14.9)

Resim 14.9. Format Seçimi Penceresi

Bu işlemlerden sonra dosyayı kaydettiğimiz klasörde .epub uzantılı bir
dosyanın oluştuğunu göreceğiz. Bu dosyayı herhangi bir epub okuyucu ile
açtığımızda oluşturduğumuz içeriği, kitabın kapağını ve meta verileri görebiliriz.
E-KİTAP OKUYUCU YAZILIMLARI

E-kitapların yaygınlaşması ve farklı formatlarda sunulması birçok e-kitap
okuyucu yazılımının da geliştirilmesine yol açmıştır. Farklı e-kitap formatlarına,
işletim sistemlerine ya da mobil cihazlara özel olarak geliştirilen bu yazılımlar, e-
kitapları tıpkı basılı kitaplar kolayca okunmasını sağlamaktadırlar.
Mevcut kullanılan e-kitap okuma yazılımları arasında kusursuz ya da her
platformda her e-kitap formatını destekleyen bir yazılım bulunmamaktadır. Bu

yüzden kullanıcıların sahip oldukları cihazın işletim sistemine ya da

görüntüleyecekleri e-kitabın formatına göre e-kitap okuyucu yazılımı tercihleri
değişmektedir.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan e-kitap yazılımları şu şekildedir.
Adobe PDF Okuyucu: PDF dosyalarını görüntülemek, yazdırmak veya not
eklemek gibi işlemleri gerçekleştirmek için Adobe firması tarafından geliştirilen
E-kitap okuyucular
ücretsiz bir yazılımdır. Adobe PDF okuyucunun en güçlü yanı mobil ya da masaüstü
işletim sistemlerine
birçok farklı işletim sistemine göre versiyonlarının bulunması ve bu versiyonların
göre farklılık
pdf dosyalarını hemen hemen sorunsuz görüntüleyebilmesidir.
göstermektedir.
iBooks: iOS ve MacOS işletim sistemine sahip cihazlarda epub ya da pdf
uzantılı kitapları okumak için geliştirilmiştir. Farklı ekran modları (gece, gündüz
vb.) tercihleri, kitapları kategorilendirme, sıralama gibi birçok kullanıcı dostu
özelliği ile öne çıkan bu uygulama, iOS ve MacOS işletim sistemlerine sahip
cihazlarda e-kitap okumak için en uygun yazılımdır. Ücretsiz bir yazılım olan
iBooks, Apple firması tarafından güncellenmekte ve desteklenmektedir.
Calibre: Farklı e-kitap formatları arasında dönüşüm yapabilen ve farklı
işletim sistemlerinde (Linux, MacOS ve Windows) çalışan bir uygulamadır. E-
kitapların meta verilerini ya da kapaklarını bile değiştirebilecek bir arayüz sunan
bu program, aynı zamanda e-kitap okumak için de tercih edilebilir. Ücretsiz olan
bu yazılım, geliştiricisi tarafından sürekli güncellenmekte ve desteklenmektedir.
Readium: Google Chrome web tarayıcısı için geliştirilmiş olan eklentidir.
Epub formatındaki e-kitapları bir yazılıma gerek kalmadan, tarayıcıdan okumaya
imkân tanır. Ücretsizdir.
Kindle: Amazon firmasının Kindle e-kitap okuyucu cihazı için geliştirdiği ve
.mobi uzantılı e-kitap formatlarını görüntülemeye yarayan yazılımdır. Günümüzde
Windows XP üzeri işletim sistemine sahip PC’lerde de çalışan bir versiyonu da olan
bu yazılımın en büyük sınırlılığı epub formatını desteklememesi ve sadece kindle e-
kitap okuyucularda çalışmasıdır.
Bireysel Etkinlik
•iTunes U, Google Play kitaplar gibi platformlarda bulunan e-kitap

örneklerini inceleyiniz. Bu platformlarda sunulan e-kitapların,
ünitede anlatılan e-kitap özelliklerinin ne kadarını barındırdığını
karşılaştırınız

•E-kitap içerdiği özelliklerden ötürü basılı kitaplardan daha farklı bir yayın
sürecinden geçmektedir. Özellikle video, ses ve diğer dijital içeriklerin
gömülü olduğu e-kitaplar, yazılım projelerine benzer bir geliştirme
Özet
sürecinden geçerler. Bu bağlamda e-kitap geliştirme ve yayınlama
sürecinde çeşitli bilgisayar programlarından yararlanılmaktadır. Ayrıca
tüketicilerin sahip oldukları e-kitapları farklı cihazlarda (mobil, masasüstü
vb.) kullanma ihtiyacı duyabileceklerinden ötürü geliştirilecek e-kitap
çalışacağı platformların özelliklerine göre dikkatli ve özenli bir biçimde
tasarlanması ve test edilmesi gereklidir.
•Günümüzde aktif olarak kullanılan e-kitap dosya formatı türleri HTML
(html), Portable Documant Format (pdf), ePub / IDPF (ePub), Kindle (azw)
olarak sıralanabilir.
•PDF ve Epub günümüzde en yaygın kullanılan e-kitap formatlarıdır.
Birbirine karşı çeşitli üstünlükleri ve zayıflıkları olan bu formatların her
ikisi de Indesign programı ile üretilip yayınlanabilir.
•DRM çözümleri kırılabilir ya da etkinsizleştirilebilir. Bu yüzden %100
güvenliği sağlayan bir yöntem olarak görülmemelidir.
•Sayısal haklar yönetimi sistemi, e-kitap okunması için gerekli olanu
yazılım ve donanım veya her ikisi üzerinden kullanıcıyı erişim ve
kullanımda sınırlandırabilir.
•Dijital kitap yayıncılığı alanında kullanılan yaygın DRM uygulamaları
şifreleme (encryption), özel anahtar (private key) ve dijital filigran (digital
watermark) olarak sıralanabilir.
•Indesign programında File-Export menüsünden e-kitap çıktısı çeşitli
formatlarda alınabilir.
•Eğer çıktı olarak pdf oluşturulmak isteniyorsa ve Indesign dokümanında
ses, video ya da flash animasyon gibi öğeler var ise interactive pdf
seçeneği seçilerek çıktı alınmalıdır.
•Epub (Reflowable) seçeneği kullanılarak epub 2.0 ve epub 3.0 farklı 2
versiyon epub dosyası üretmek mümkün iken Epub (Fixed Layout)
seçeneği ile sadece epub 3.0 versiyonunda dosya üretilmektedir
•Yazar adı, telif hakkı, renk uzayı, çözünürlüğü , anahtar kelimeler gibi
standart bilgiler e-kitap ile ilgili meta verilerdir .Indesign programı
kullanılarak bu bilgiler kolayca düzenlenir ve çoğu zaman bir dosya
içerisinde depolanır.
•Mevcut kullanılan e-kitap okuma yazılımları arasında kusursuz ya da her
platformda her e-kitap formatını destekleyen bir yazılım
bulunmamaktadır.
•iBooks, Kindle ve Adobe PDF Reader en çok tercih edilen e-kitap okuyucu
yazılımları olarak gösterilebilir.

1. Aşağıdakilerden hangisi bir e-kitap formatı değildir?
a) .dll
b) .pdf
c) .mobi
d) .epub
e) .azw
2. Epub 2.0 formatındaki bir e-kitap ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Resim içerebilir.
b) E-okuyucuya göre fontu değiştirilebilir.
c) E-okuyucuya göre fontu yeniden boyutlandırılabilir.
d) HTML5’i desteklemektedir.
e) DRM’i uygulanabilir.
3. Epub 3.0 formatındaki bir e-kitap aşağıdaki öğelerden hangisini

desteklemez?
a) HTML5 uygulaması
b) Mathml
c) Java uygulaması
d) CSS
e) XML
4. E-kitap ile ilgili yazar adı, telif hakkı, renk uzayı, çözünürlüğü , anahtar
kelimeler gibi standart bilgilere ………………… denilmektedir?
a) içindekiler
b) xml
c) epub
d) zip
e) meta veri
5. InDesign programında kitap kapağı düzenlemek için kullanılan

…………………….…….. seçeneği dosyanın ilk sayfasını kapak olarak varsayar
ve kitabın kapağı, ilk sayfası olur.
a) rasterize first page
b) none
c) choose ımage
d) next
e) cover

6. InDesign programında tasarlanan e-kitabın tasarımın görüntülenecek

cihazda ekran boyutuna göre değişmemesi ancak metin içi aramaya izin
vermesi için aşağıdaki hangi formatta yayımlanmalıdır?
a) Pdf (Print)
b) Pdf (Interactive)
c) Epub (Fixed Layout)
d) Epub (Reflowable)
e) Html
7. DRM’in Türkçe açılımı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Dijital Sayı Yönetimi
b) Sayısal Haklar Yönetimi
c) Dijital Telif Yönetimi
d) Sayısal Veri Yönetimi
e) Sayısal Telif Yönetimi
I. Şifreleme
II. Özel Anahtar
III. Dijital Filigran
8. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri DRM teknolojilerindendir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) II ve III
e) I, II ve III
9. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Epub 2.0 Flash animasyonlara destek verir.
b) Pdf formatı ve okuyucularının hepsi ücretlidir.
c) Epub formatındaki bir e-kitap sadece InDesign programı ile geliştirilir.
d) DRM çözümleri kırılabilir ya da etkisizleştirilebilir.
e) Epub dosyasını açmak için uzantısını xml yapmak gerekmektedir.
10. Pdf formatı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Sayısal haklar yönetimi mümkündür.
b) Metin akıcılığını desteklemez.
c) InDesign programı ile üretilebilir.
d) Çeşitli e-kitap okuyucular ile font boyutlandırma yapılabilir.
e) CSS’i desteklemez.
Cevap Anahtarı
1.a,2.d,3.c,4.e,5.a,6.c,7.b,8.e,9.d,10.d

Adobe,http://help.adobe.com/archive/tr_TR/Indesign_incopy/cs5/Indesign_cs5_
help.pdf Erişim Tarihi: 07.02.2016.
Bozkurt, A., & Bozkaya, M. (2013). Etkileşimli e-kitap: Dünü, Bugünü ve Yarını.
Akademik Bilişim 2013, 23-25.
Bölen, M. C., & Daş, A. (2012) Mobil Cihazlar için Etkileşimli E-Kitap Geliştirme
Deneyimi, Akademik Bilişim 2012
Çölkesen, R. (2011). ‚Komple E-kitap Sistem Mimarisi, Bileşenleri ve Uygulaması,
Akademik Bilişim’11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 575-579.
Kalburan, Ç. (2014). E-Kitap Çağı ve Türkiye’de E-Kitap Sektörü, Pamukkale İşletme
ve Bilişim Yönetimi Dergisi, 24-34
Kaplan, Y. Ç. (2010). http://www.yasinkaplan.com/tr/docs/E-Book&DRM.pdf ,
Erişim Tarihi: 01.02.2016.
Kazancı, M. (2010). Dijital Kitap (E-Kitap) Yayıncılığı: Türkiye’de Yayıncılık İçin Yeni
Fırsatlar, Eski Sorunlar, Uzmanlık Tezi. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Önder, I. (2010) E-kitap olgusu ve Türkiye’de durum. Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Özoğlu Y., Kaysi F., Özoğlu F. (2013). "Mobil Cihazlar için Epub Standardında
Müfredat Ders İçerik Üretimi", Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3
(1), 196-206

DERS ADI Masaüstü Yayıncılık
ÜNİTE ADI Ünite 1-masaüstü Yayımcılık
ÜNİTE NO 1
YAZAR Doç. Dr. ASLI YURDİGÜL
MASAÜSTÜ YAYINCILIĞA GİRİŞ

Masaüstü yayıncılık kavramı en genel ifadeyle; masaüstü yayıncılık; geleneksel kalıplarla üretilen ve baskı
yoluyla çoğaltılıp dağıtılan kitap, dergi, film vb. tüm görsel-işitsel içeriklerin masa başında, bilgisayar
destekli programlar aracılığı ile üretilmesi, yayıma hazırlanması ve hatta yayınlanması sürecidir.
Masaüstü yayıncılık temelde fiziki ve fikri bir dönüşümü ifade ettiği görülmektedir. Fiziki dönüşüm
geçmişten günümüze üretim basım ve yayım alanına ilişkin iletişim teknolojilerinde meydana gelen
değişimler ve yeniliklerdir. Fikri dönüşüm ise, üretim-basım ve yayım alanlarında meydana gelen
değişimleri hem üreticilerin hem de tüketicilerin öncelikle tanıması, kabul etmesi ve benimsemesi sonucu
bunlara uyum sağlaması ve içselleştirmesi sürecidir.
Geleneksel Medyadan Yeni Medyaya Geçiş Süreci

Bilgisayar ve internet teknolojileri, dünyada “bilgi çağı’’, “enformasyon toplumu’’ gibi farklı isimlerle
adlandırılacak yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Bu yeni dönem; bilgisayar tabanlı teknolojilerin gelişimiyle
bilgi sektörünün, bilgi üretiminin, bilgi sermayesinin ve nitelikli insan faktörünün önem kazandığı, eğitimin
sürekliliğinin ön plana çıktığı; iletişim teknolojileri, bilgi otoyolları, elektronik ticaret gibi yeni gelişmeler
ile toplumu; ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal açıdan sanayi toplumunun ötesine taşıyan bir gelişme
aşaması olarak tarihte kendine önemli bir yer buldu.
Bu dönem geleneksel medyanın içinden “yeni medya’’ olarak tabir edilen yeni ve farklı bir medya
anlayışının da ortaya çıkmasına neden oldu.
Geleneksel medya ile yeni medya arasındaki en temel farklar; kitlesizleştirme, eş zamansızlık ve
etkileşimdir.
Kitlesizleştirme; Geleneksel medyanın kimliği belirsiz yığınlara, kitlelere hitap etmesine karşın, yeni medya
doğrudan bireyleri hedef almaktadır.
Eş zamansızlık; Geleneksel medya belirli gün ve saat dilimleri içerisinde, zamana ve içerik üreticilerine
bağlı bir yayıncılık anlayışıyla hareket ederken, yeni medyada zaman kavramı söz konusu olmayıp, bireyler
7/24içeriklere ulaşabilmektedirler.
Etkileşim; Geleneksel medyada içerikler üreticilerden alıcılara doğru, tekyönlü bir akış sergilerken ve
alıcılar sadece sunulanlarla yetinen pasif bir konumdayken, yeni medyada alıcılar içerikleri istedikleri
zamanda almak, aldıkları içerikleri dağıtmak, yeniden yorumlamak ya da üreticisine geribildirimde
bulunmak gibi çift taraflı bir iletişim sürecinin içindedir.
Örneğin Geleneksel medya araçlarından biri olarak televizyon kanalları belirli bir kişi ya da gruplara yönelik
yayın yapmazlar. Yayınlarına ilişkin program akışlarını kendi amaçları doğrultusunda belirlerler ve yayın
içeriklerinde de üretenlerden hedef kitlelere doğru bir bilgi akışı söz konusudur. Bireyler ne yayınların
içeriklerine ne de gün ve saatlerine müdahale edemezler. Buna karşın, yeni medya araçlarından biri olan
Youtube'da izleyicilere birtakım görsel içerikler sunmaktadır. Ancak burada izleyici ne izleyeceğine, ne
zaman izleyeceğine kendisi karar vermekte; içeriğe ilişkin yorum ve eleştiri yapabilmekte, dilerse bu içeriği
başkaları ile paylaşabilmektedir.
Masaüstü Yayıncılığın Genel Özellikleri

Masaüstü yayıncılık kavramı dünyada ilk olarak 1984 yılında kullanılmaya başlandı. Aldus firmasının
başkanlığını yürüten Paul Brainard, mikrobilgisayarlarla lazer yazıcıların işlevlerini yazı, tasarım, yayıma
hazırlama ve üretim yaratmak amacıyla birleştiren PageMaker isimli bir program geliştirdi.
PageMaker, masaüstü yayıncılıkta kullanılan ilk yazılım oldu.
Ülkemizde ise masaüstü yayıncılık, ilk olarak 1989 yılında uygulama alanı bulmuştur. Macintosh
bilgisayarların ilk olarak Cumhuriyet Gazetesinde kullanılmaya başlanmasıyla beraber Babıâli’nin gazete
basım teknolojilerinde bir dönüm noktası yaşanmıştır.
Masaüstü yayıncılığın genel özellikleri; geleneksel yayıncılıktaki gerekli olan zaman ihtiyacını
1. Ünite - Ünite 1-masaüstü Yayımcılık 1

minimuma indirir; geleneksel yayıncılıkta insana dayalı olan işgücü ihtiyacının yerini bilgisayarlar alır;
geleneksel yayıncılıkta üretim süreçleri için gerekli olan mekânsal ortam ihtiyacını tek bir masa ve
bilgisayar karşılar; yayıncılık faaliyetleri için gerekli olan ekonomik giderleri en aza indirir.
Masaüstü Yayıncılık Süreçleri

Masaüstü yayıncılıkta ilk aşama, herhangi bir yayımın basımına ilişkin bir fikrin oluşturulmasıdır.
İkinci aşamada, yayım içeriğine ilişkin oluşturulan fikir bilgisayara geçirilir.
Üçüncü aşama, bilgisayara aktarılan materyaller aracılığıyla yayımın oluşturulması aşamasıdır.
Son aşama baskı aşamasıdır. Tasarlanan yayımın baskı ve ciltleme işlemleri yapılarak hedef kitleye sunulur.
Masaüstü Yayıncılık Araçları

Masaüstü yayıncılık sistemini oluşturan araçlar; donanım (hardware) ve yazılım (software) olmak üzere iki
gruptan oluşmaktadır.
Donanım; bilgisayar, yazıcı ve tarayıcı gibi sistemin elektronik ve mekanik parçalarıdır.
Yazılım ise donanımı harekete geçiren unsurlar olarak programlardır.
Bu sistem içinde masaüstü yayıncılık için gerekli olan araçları şu şekilde sıralamak mümkündür; kişisel
bilgisayar, yazıcı, tarayıcı, modem ve yazılım / program.
Masaüstü yayıncılıkta tasarım amaçlı kullanılacak bir bilgisayarın kullanılacak bir bilgisayarın en az 128
MB RAM’a sahip olması gerekmektedir.
Yazıcılar baskı özelliklerine göre; nokta vuruşlu, mürekkep püskürtmeli ve lazer yazıcılar olarak üç grupta
toplanmaktadır.
Herhangi bir fotoğraf ya da çizimi yayın içeriğinde kullanabilmek için onun bilgisayar ortamına aktarılması
gerekmektedir. Bu aktarma işine görüntü tarama adı verilmektedir.
Masaüstü yayıncılıkta en yaygın kullanım alanına sahip programlar Photoshop, Freehand, QuarkXPress,
Corel Draw, Adobe Illustrator, InDesign, Publisher, Scribus’dur.
Masaüstü yayıncılıkta yazının görseller ile zenginleştirilmesi, görsel ve yazının birlikte uyum içinde
düzenlenmesi işlemine sayfa düzenlemesi denilmektedir.
Masaüstü Yayıncılıkta Yeni Yönelimler

Bugün yakınsama ya da yöndeşme kavramları ile açıkladığımız; yayıncılık, basılı yayıncılık,
telekomünikasyon ve tüketici elektronik teçhizatının bir araya gelmesi yani; bilgisayar, dizüstü bilgisayar,
tablet ya da cep telefonlarının hep tek bir araç hem de bu araçların hepsi olarak iş görmesi dijital yayınlara
ulaşma noktasında önemli bir seçenek sunmaktadır.
Masaüstü yayıncılık alanında yaşanan değişim ve dönüşümler sadece gazete, dergi gibi süreli yayımlarla
sınırlı kalmayıp, kitaplardan videolara ve televizyonlara kadar kitle iletişiminin hemen her alanına yönelik
üretilen içerikleri kapsayacak şekilde genişlemiş durumdadır.
Günümüzde masaüstü yayıncılık, herhangi bir konuda bir yazının, bir görselin istenilen etkiyi yaratacak
tarzda, uyum ve karşıtlıklar içerisinde bir araya getirilmesi; tipografi, pixel, renk, nokta, çizgi, grid,
mizanpaj gibi temel kavramlar çerçevesinde, yapılan işe bilgi ve tecrübelerin aktarılması; kitap, dergi,
gazete, broşür, afiş gibi yayımların hemen her aşamasının bilgisayar ortamında baskıya hazırlanması ve
hatta basılmadan bilgisayar ortamında yayımlanması işidir.
1. Ünite - Ünite 1-masaüstü Yayımcılık 2

ÜNİTE ADI Ünite 2-masaüstü Yayıncılıkta Temel Kavramlar
ÜNİTE NO 2
YAZAR Doç. Dr. YUSUF YURDİGÜL
Tarih boyunca sonraki nesillere bir şeyler aktarabilmek için farklı yöntemler kullanılmıştır. Bu
yöntemlerden başlıcaları; sözlü aktarım, resim yoluyla aktarım ve yazı yoluyla aktarımdır. Gelecek nesillere
aktarım sorunu kapsamında yazı yoluyla aktarım, Çinliler tarafından ilk kez 2. yüzyılda kullanılan yazıları
basma yöntemi ve Gutenberg tarafından icat edilen baskı makinesiyle daha sağlıklı ve kalıcı bir çözüme
kavuşmuştur.
1450 yılında Gutenberg tarafından baskı makinesinin icat edilmesiyle iletişim alanında büyük bir çığır
açılmıştır. Makinenin icadı sadece iletişim alanında değil, aynı zamanda insanoğlunun hayatının her
alanında büyük bir değişim yaşanmıştır. Matbaacılık alanının 21.yüzyıldaki zirvesinde masaüstü yayıncılık
faaliyetleri yatmaktadır. Masaüstü yayıncılıkta içeriklerin planlama, üretim ve dağıtım süreçlerinde ortaya
çıkan birtakım kavramlar söz konusudur. Bu kavramlar Tipografi, pixel, renk, baskı, mizanpaj, nokta, çizgi
ve yüzey şeklinde ifade edilmektedir.
Tipografi
Antik Yunan dilinde “typhos” ve “graphia” kelimelerinden oluşan tipografi, yazı karakterlerinin çok boyutlu
veya hareket hâlindeki bir düzleme yerleştirilmesi sanatıdır. Tarihte ilk kez 1450’li yıllarda Alman
Gutenberg tarafından tipografi tekniği kullanılarak bir kitabın basımı gerçekleştirilmiştir. Tipografi
günümüzde bilgisayar teknolojisi ve grafik tasarımının çalışma alanlarını ilgilendiren bir kavramdır.
Bilgisayarların yardımıyla enformasyonun şekillenmeye başlaması teknolojik bir devrim yaratmıştır.
Tipografi imgelemenin teknolojiye dönüştüğü bir tasarım ilkesidir.
Tipografinin en temel hedefi iletinin alıcı tarafından doğru algılanmasının yol ve yöntemlerini çizmektir.
Tipografi, mesajın grafik ve görsel açıdan sunumunun göze hitap eder bir hale gelmesine yardımcı
olmaktadır.
Pixel
Görüntünün kare şeklindeki noktalarından oluşmaktadır. Yakın bir açıdan izlendiğinde ya da
büyütüldüğünde bu görüntüler daha net gözükmektedir. Pixel kelimesi, resim ve görüntü anlamına gelen
“picture” ile öğe, eleman anlamına gelen “element” kavramlarının birleşmesinden meydana gelmiştir.
Teknolojik anlamda pixel kavramı dijital göstergelerde görüntünün elde edilmesine imkan sağlayan ve bir
grafik görüntüsünün meydana gelmesine olanak sağlayan noktalardan her birine verilen isimdir.
Bir görüntü göstergesinde pixel sayısı ne kadar fazla olursa görüntünün netliği de o kadar iyi olur. Bir pixel
kırmızı, mavi ve yeşil renklerin karışımından meydana gelmektedir.
Renk
Renkler taşıdıkları mesaj içerikleri bakımından birçok alanda kullanılmasının yanı sıra masaüstü
yayıncılıkta da kullanılmaktadır. Renk, tasarımda önceden planlanan etkiyi elde etmek için yayıncılık
açısından önem teşkil etmektedir.
Masaüstü yayıncılıkta en çok beyaz renkteki A4 sayfası tercih edilmektedir. Yer yer arka fonda farklı
renklerde kullanılmaktadır. Tasarımların istenen seviyeye ulaşması için resimlerin üzerinde renk
düzenlemeleri de yapılmaktadır.
Baskı
Baskı, herhangi bir şeyi çoğaltma işlemidir. Gazete, kitap, dergi, katalog, broşür gibi çok satış yapılan
işlerde hem zaman hem de emek bakımından baskı teknolojisinden yararlanılır.
Başlangıçta taş, metal, tahta gibi farklı malzemelerin oyulması yoluyla kalıplar oluşturulmuş, ardından
çoğaltma yapılmıştır. Kağıdın icadından sonra baskı işlemi daha da önemli bir konuma geçmiştir. Baskı
işleminde ilk zamanlar büyük araçlar kullanılmış, günümüzde ise bunların yerini teknolojik sistemler
almıştır. Günümüzde Tipo (Yüksek), Serigrafi (Elek), Ofset, Flekso, Tifdruk (Çukur) ve Dijital baskı olmak
üzere 6 ana baskı türü bulunmaktadır.
Mizanpaj
Mizanpaj, baskıya hazırlanmakta olan kağıdın sayfa düzenleme işlemidir. Baskıya hazırlanan kağıdın ilk
önce tasarımı yapılır. Bu çerçevede yazıların teknik düzenlenmesi ve fotoğrafların dijital ortama
2. Ünite - Ünite 2-masaüstü Yayıncılıkta Temel Kavramlar 3

aktarılması söz konusudur. Aktarım gerçekleştirildikten sonra mizanpaj programında uygun tasarımın
yapılmasının ardından baskıya gönderilir.
Mizanpaj işlemi esnasında en çok; InDesign, Quark, ıllustrator, Photoshop, Freehand, Office programları,
Fine Reader, PDF gibi programlar kullanılmaktadır.
Nokta, Çizgi ve Yüzey
Masaüstü yayıncılıkta nokta, çizgi ve yüzey mizanpajda kullanılır. Nokta, hareketli bir dizayn elemanıdır.
Çizgi ise düz, kıvrımlı, kalın, ince, sürekli, kesik ya da keskin olarak mizanpaj da değerlendirilir. Nokta ve
çizgilerin belli bir sayfa düzenlenmesi ile sayfa içerisine konulması işlevi ise yüzeydir.
MASAÜSTÜ YAYINCILIKTA KULLANILAN YAZILIMLAR

Masaüstü yayıncılıkta kullanılan yazılımları; metin tasarım yazılımları, grafik tasarım yayınları, ses tasarım
yayınları, video tasarım yazılımları ve animasyon tasarım yazılımları olarak 5 ana grupta ele alabiliriz.
Metin Tasarım Yazılımları
Gutenberg’in baskı makinesini icat etmesiyle birlikte yazılı eserlerin çoğaltılması olanağı ortaya çıkmıştır.
Bu yöntemde basılacak harfler kalıp olarak dizilerek mürekkeplendirilme işlevinin ardından kağıda
basılmaktaydı. Teknolojinin gelişmesinin ardından bu yöntemde yaşanan harflerin deformasyonu, yanlış
sıralama, sınırlı renkler ve geri dönülemez aşama gibi sorunlar artık tarihe karışmıştır.
Bilgisayar yazılımlarının getirdiği kolaylıklar sayesinde metinlerdeki hatalar anında düzeltilebilmekte,
metnin tasarımları daha hızlı ve kolay bir şekilde yapılmaktadır. Metin yazılımları sayesinde masaüstü
yayıncılıkta baskıya hazır olan metinlerin yazı tipleri, fontlar, renkler, eğilimler, boyutlar, incelik ve
kalınlıklar kolaylıkla uygulanabilmektedir. Metinlerin tasarımlarını gerçekleştirebilecek kelime işlem
programları: Word, Wordpad, Notepad ve Write’dır. Bu programlarla günlük rutin işlemlerde kullanılan,
tez, haber, not yazma işlemlerini gerçekleştirmek mümkündür. Gazete ve dergilerde ise görsel tasarımın
daha fazla ön plana çıkması için daha detaylı ve profesyonel olan Quarkpress, Coreldraw, Indesing ve
Pagemaker gibi programlardan yararlanılmaktadır.
Grafik Tasarım Yazılımları
Masaüstü yazılımların getirdiği imkanlar çerçevesinde günümüzde her tür teknik ve sanatsal grafikler
bilgisayar ortamında istenilen ebatlarda yapılabilmektedir. Grafik tasarım yazılımları çeşitli alanlar ve
sektörlere yönelik üretilmektedir. Grafik tasarımları için ana yazılımlar bulunmaktadır. Grafik tasarımı
yazılımında Nokta (piksel) tabanlı Adobe Photoshop, Fractal Design Painter, Fractal Design Color Studio,
Aldus SuperPaint gibi programlar ile vektör (nesne) tabanlı Aldus Freehand, Typestyler, Fontographer gibi
yazılımlar resim, logo, fotoğraf, amblem vb. birçok grafiğin hazırlanmasına katkı sunmaktadır. Ayrıca
mühendislik ve mimaride Autocad ve 3Dmax gibi yazılımlar kullanılmaktadır.
Ses Tasarım Yazılımları
Ses üretim yazılımları ile program içinde yer alan menü ve araçlar vasıtasıyla ses kaydı alma, çeşitli sesler
üretme ve sesler üzerinde değişiklik yapma gibi işlemler yapılabilmektedir. Analog sisteminin yaygın
olduğu zamanlarda eski yöntemlerle ses kayıt ve düzenleme işlemleri senkronize bir şekilde çok sayıda
kasetin çalıştırılması gibi zor bir süreçte gerçekleştiriliyordu. Bu işlem günümüzün dijital ortamlarda daha
kolay bir mecrada icra edilmektedir.
Ses tasarım yazılımlarının bilgisayar sistemlerinde yapılmaya başlanmasıyla kullanım kolaylaşarak,
zamandan ve maliyetten de tasarruf edilebilme imkanı ortaya çıkmıştır. Dijital ortamlardaki bu yazılımlarda
birden fazla ses tabakası açarak çok sayıda ses bir araya getirilebilmekte, sesler birleştirilebilmekte ve bu
seslerin üzerinde kolaylıkla değişiklikler yapılabilmektedir. Ses dosyasının uzantıları ise Wav, Wma, mp3,
aiff ve aac’dir.
Video Tasarım Yazılımları
Günümüzde farklı cihazlarla kayıt altına alınan ses ve görüntüler, çeşitli amatör ve profesyonel yazılımlarla
bir araya getirme ve kesme gibi işlemler yapılabilmektedir. Video tasarımlarında sahne ve çekimlerin
birbirine bağlanması montaj programlarıyla gerçekleşmektedir. En yaygın video tasarım programlarından
bazıları: Avid, Adobe Premiere, Apple Final Cut, Canopus Edius, Sony vegas ve Pinnacle Studio’dur.
Animasyon Tasarım Yazılımları
Günümüzde 3D tasarımlarında adından sıkça söz ettiren animasyon görüntüleri teknolojik gelişmelerle
birlikte daha başarılı çalışmalara imza atmaktadır. 2D boyutlu animasyonlarda elle çizim yapılmaktayken
günümüzde bilgisayar sistemlerinde özel olarak üretilmiş animasyon yazılımları bulunmaktadır. Animasyon
çalışmalarında yer alan birçok işlem 3DS Max, Maya, Cinema 4D, ZBrush, Blender ve XSI gibi
programlarda gerçekleştirilmektedir.
2. Ünite - Ünite 2-masaüstü Yayıncılıkta Temel Kavramlar 4

ÜNİTE ADI Ünite 3-yayına Hazırlık Ve Planlama Süreci
ÜNİTE NO 3
YAZAR Prof. Dr. SELÇUK KARAMAN
Masaüstü yayımcılık resim yazı ve diğer elemanların bilgisayar destekli biçimde bir tasarlanması ve basılı
ya da dijital olarak yayımlanmasıdır. Yani bu süreç, görsel bileşenlerin bir düzen içerisinde bir araya
getirilmesinin yanı sıra baskısı, yayımı ve değerlendirmesiyle kapsamlı bir üretim sürecidir.
Masaüstü yayımcılık süreci, Sistem Geliştirme Yaklaşımı ile yakından ilişkilidir. Sistem Geliştirme
Yaklaşımı genel olarak bir sistemin geliştirilmesi için ön analiz ve planlamanın yapılması, tasarımların
ortaya çıkarılması, bu tasarımlara göre geliştirilmesi ve sistemin işleyişin takip edilip düzeltilmesini
tanımlar. Bu yaklaşımın en çok öne çıktığı alanlardan biri yazılım geliştirme süreci olduğu için masaüstü
yayımcılık geliştirme süreci aşamaları da sistem geliştirme yaklaşımının aşamaları ile paraleldir.
Masaüstü yayımcılık geliştirme sürecinin Sistem Geliştirme Yaklaşımı çerçevesinde analiz, tasarım
uygulama, geliştirme ve değerlendirme aşamalarından oluştuğu söylenebilir.
Analiz aşaması: Bu aşamada masaüstü yayımcılıkta geliştirilmesi planlanan yayıma yönelik ihtiyaçların ve
beklentilerin belirlenir. Analiz aşamasında veri toplama planı yapılır, veriler toplanır ve yorumlanır. Sonuçta
amaç ve koşullara ilişkin sonuçlara varılır. Masaüstü yayımcılık önemli ve masraflı bir iştir. Hem zihinsel
hem de maddi olarak yoğun emek gerektirir. Bu yüzden öncelikle mevcut şartların analiz edilmesi ve
tasarıma dair ön fikirlerin netleştirilmesi gerekir. Analiz aşamasında hedef kitle analizi, amaçların
belirlenmesi, kaynaklar ve sınırlılıkların belirlenmesi gibi tüm yayım sürecini etkileyebilecek kritik işlemler
yapılmaktadır. Tasarıma ilişkin fikir üretebilmek için gerekli bilgilerden biri hedeflenen okuyucu
özellikleridir. Muhatabın özellikleri biçimsel özellikler yanı sıra içeriğin tasarımını da doğrudan etkiler.
Diğer bir önemli adım ise yayımın amacının belirlenmesidir. Bir yayım bilgilendirme, reklam, bir ihtiyacı
giderme, bir konuya dikkat çekme gibi birçok amaç için yayım hazırlanıyor olabilir. Amacın belirlenmesi de
sonraki adımlarda yapılacak tasarıma yön verecektir. Analiz aşamasında belirlenmesi gereken önemli
unsurlar arasında kaynak ve sınırlılıkların belirlenmesi önemli bir adımdır. Bir MY projesinde insan
kaynağının yanı sıra zaman, bütçe, tasarım ve baskı imkânları yapılacak çalışmaya yön verecek sınırlayıcılar
olabilir. İnsan kaynağı, içeriğin oluşturulması, çoklu ortam üretimi, görsellerin tasarımı, editörlük, dil biçim
denetimi gibi birçok aşama temel faktördür. Bütçe imkânları bir masaüstü yayımcılık ürünün üretim
zamanından çeşitliliğine, eğer basılıysa ebadı, renkli sayfa sayısından üretim ekibine kadar birçok
özelliğinin belirleyicisidir.
Tasarım aşaması; üretim süreci ve ürünün özelliklerine ilişkin taslakların, hikâye panolarının, şablonların ve
tasarım prensiplerinin belirlendiği aşamadır. Tasarım aşaması, özellikle e-kitap ya da dergi gibi etraflı bir
tanıtım materyali hazırlama çalışmaları için oldukça kritik bir aşamadır. Çünkü analiz sonuçlarına göre
özgün fikirler bu aşamada ortaya çıkar. Ekibin yoğun beyin fırtınası yapması gerekir. İyi bir tasarım, üretim
aşamasını hızlandırır ve kolaylaştırır. Tasarım aşamasında adeta yayımın mühendisliği yapılır. Bu nedenle
bu aşama ön fikirlerin ortaya çıktığı ve birbirleriyle yarıştığı, özgün bir takım yayımlarının taslaklarının
oluşturulduğu çoğunlukla esnek bir aşamadır. Yani beklenmedik fikirler gelişebilir. Tasarım adımları, süresi
ve bu adımların önemi oluşturulacak yayımın özelliğine göre değişkenlik gösterebilir. Yine de belirli bir
sistematiği olan yani belli adımları olan bir sürecin izlenmesi gerekir. Genel ilke olarak tasarım aşamasında
yapılan işlemler aşağıdaki amaçların bir ya da bir kısmını içermelidir:
• Okuyucu ya da izleyici için sürükleyici ve eğlenceli olması
• Zor olan bir şeyin kolayca anlaşılması
• Sunulan içeriğin uzun süre hatırlanması
• Fikir ve yazıların görselleştirilmesi
• İletişimin güçlendirilmesi
Yayımın formu, işlevin yerine getirilmesi noktasında önemli bir aracıdır. Hatta yayımcılığın kontrol
edebildiği ve yoğunlaştığı boyut uygun formun seçimi ve tasarımıdır. Çünkü işlev ve gerekli bilgiler müşteri
tarafından belirlenip sunulabilir. Bu işlevin ve hedefin yerine getirilmesi için uygun formun ortaya
çıkarılması masaüstü yayımcılığın özünü oluşturur. Bu aşamada taslak olarak yayımın yapısının
3. Ünite - Ünite 3-yayına Hazırlık Ve Planlama Süreci 5

belirlenmesi, renk seçimi, yazı tip tercihleri ve resim kullanımına yönelik tercihlerin belirlenmesi gibi
geliştirme aşamasını yönlendirecek işlemler yürütülmektedir.
Şablonlar yazı, resim, başlık gibi unsurların nasıl kullanılacağını ilişkin ilkelerin belirlenmesini ve iletimini
kolaylaştırır. Baskı tasarımında iletişim resimler ve yazılar aracılığıyla gerçekleştirilir. Bu doğrultuda
materyalin tasarımında girinti, satır aralığı, çerçeve, numaralandırma, tırnak işareti vb. görsel unsurların
kullanılması gerekmektedir. Bunların yanı sıra okuyucuların verilmek istenen mesajın önemli noktalarına
dikkatlerini çekebilmek amacıyla karakterler üzerinde kalın, italik, renkli vb. vurgulama seçeneklerinin
kullanımı da etkili bir görsel işaret kullanımıdır.
Masaüstü yayımcılıkta renk kullanımına ilişkin bilimsel olarak kabul edilmiş genel geçer kurallar yoktur.
Çünkü renk seçimi genellikle öznel bir olgudur. Fakat her alanda yapılan görsel tasarımda olduğu gibi
masaüstü yayımcılıkta da renklerin birbiri ile olan uyum, zıtlık ve tamamlayıcılık gibi özelliklerine dikkat
edilmesi gerekmektedir.
Masaüstü yayımcılık tasarım aşamasında dikkat edilmesi gereken konulardan biri de kullanılacak yazı tipine
karar verilmesidir. Masaüstü yayımcılıkta kullanılan yazı tipi sayısını üç veya dört olarak sınırlandırmak
gerektiği konusunda ortak bir görüş vardır. Fakat bu daha fazla veya daha az türde yazı tipi
kullanılamayacağı anlamına gelmemektedir. Yapılan tasarımın farklı özelliklerine göre yazı tipi sayısı
artırılıp azaltılabilir.
Geliştirme aşaması; tasarım aşamasında yapılan planlar doğrultusunda ürünün ortaya konulması için
gereken işlemlerin yapıldığı aşamadır. Bu aşama, belgenin oluşturulması, metinlerin ve resimlerin
oluşturulması, dosyalama işlemlerinin yapılması, baskı ve sonlandırma işlemlerinden oluşmaktadır.
Masaüstü yayımcılıkta genellikle önceden oluşturulmuş ve kullanımı daha pratik olan şablonlar
kullanılmaktadır. Bu aşamada önemli olan tasarlanan belgeye yönelik uygun şablonun seçilmesidir. Belge
oluşturma aşamasında temel işlemlerden biri sayfa boyutunun belirlenmesidir. Beyaz boşluk olarak ta
adlandırılan sayfa boyutu yayımın türüne, amacına ve baskı bütçesine göre seçilmelidir.
Masaüstü yayımcılıkta belge oluşturulduktan sonra geçilen aşama yazıma geçilir. Yazımda kullanılacak olan
metinler farklı şekillerde temin edilebilir. Metinler müşteriler, yöneticiler veya tasarımcıların kendisi
tarafından oluşturulabilir. Masaüstü yayımcılıkta iletişimin metin ve resimlerle gerçekleşmesi nedeniyle
resimlerin seçimi ve kullanımı oldukça önemlidir. Tasarım aşamasında ne tür resimlerin ne amaçla ve nasıl
kullanılacağı belirlendiği için bu aşamada resimlerin temin edilmesi ve düzenlenerek yayıma eklenmesi söz
konusudur. Bu doğrultuda öncelikle resimlerin temin edilmesi gerekmektedir. Sonrasında masaüstü
yayımcılıkta ürünün basılmadan önce baskıya hazırlanır. Bu kapsamda tasarımcı hazırlanan ürünün nihai
görüntüsünü ve baskıya hazır olup olmadığını kontrol eder. Belge tasarımları tamamlandıktan ve deneme
baskıları yapıldıktan sonra dosya basımı ve uygun rötuşlar gerçekleştirilir.
Uygulama aşaması; geliştirilen ürünün belirlenen hedef kitleye sunulduğu aşamadır. Bu aşamada hedef
kitlenin ürünü kullanma deneyimleri bir süre takip edilir. Ürünün kullanışlılığı, içerik ve yapısal özellikleri,
ürün kullanımından sonra elde edilen kazanımlar gözlemlenir. Asıl amaç değerlendirme aşamasında
yapılması gereken düzenlemelerin ve genel olarak hedef kitlenin ihtiyaçlarının ne ölçüde karşılandığının
belirlenmesi için bir alt yapı oluşturmaktır.
Değerlendirme aşaması; süreç ve ürün değerlendirme olmak üzere iki farklı şekilde yapılmaktadır. Süreç
değerlendirmesi ürünün niteliğini artırmak amacıyla dağıtımdan önce yapılır. Sonuç değerlendirmesi ise
ortaya konulan ürünün beklenen etkiyi ne ölçüde gerçekleştirildiğini tespit etmek amacıyla ürün
dağıtıldıktan sonra yapılır.
3. Ünite - Ünite 3-yayına Hazırlık Ve Planlama Süreci 6

ÜNİTE ADI Ünite 4-kelime İşlem Yazılımları İle Metin Tasarımı
ÜNİTE NO 4
YAZAR Dr. Öğr. Üyesi EMBİYA ÇELİK
METİN VE ÖZELLİKLERİ
Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler masaüstü yayıncılık alanında da birçok kolaylık ve yenilikleri
beraberinde getirmiştir. Bunların başında metinsel unsurların tasarımında ve kullanımında ki kolaylıklar
sayılabilir. Arapça kökenli bir kelime alan metin; yazıyı oluşturan unsurların her bir bölümü olarak
tanımlanabilir. Masaüstü yayıncılığın çok büyük bir kısmını oluşturan metinler hâlen günümüzde temel bilgi
aktarım aracı olarak kullanılmaktadır. Bu kadar geniş kullanım alanı bulan metinsel unsurlar zaman
içerisinde bilgisayar teknolojilerinin yardımıyla da farklı türlerde ve farklı özelliklerde gelişimler
göstermiştir. Okuduğumuz birçok kitap, gazete, dergi, broşür gibi metinsel unsurların olduğu yayınların her
birinde farklı metinsel özelliklerin kullanıldığını görebiliriz. Bunlara yazı tipi kategorisi, yazı tipi, boyutu,
rengi, satır aralığı, sayfa yerleşimi, metin hizalama, büyük küçük harf kullanımı, vurgulama ve metin zemin
renk ilişkisi gibi özellikleri örnek olarak verebiliriz. Bu özellikler yayınların tasarımlarına, işlenen konulara
veya hitap ettiği kişilere göre farklı şekillerde olabilir. Örneğin ilköğretim çocukları için hazırlanan bir
yayında metinsel unsurlar daha renkli, boyutu büyük ve daha okunaklı bir yazı tipi tercih edilebilirken, daha
akademik bir yayında daha küçük boyutlu, farklı yazı tipi ve satır aralığında bir metinle karşılaşabiliriz.
Aslında tüm bu özelliklerin temelinde metinlerin okunabilirliği ve dolayısıyla anlaşılabilirliği yatmaktadır.
Bu bölümde masaüstü yayıncılığın büyük bir kısmını oluşturan metinlerin; özellikleri, okunabilirlikleri,
tasarım süreçleri ve metin tasarımını tamamlayıcı bileşenler gibi bilgilere yer verilmiştir.
OKUNABİLİRLİK ÖZELLİKLERİ
Okuma kavramı yayınlarda yer alan metinsel ya da şekilsel unsurlardan anlam çıkarma ve yorumlama işidir.
Okunabilirlik ise bu unsurların kolay ya da zor okunabilmesi ve anlaşılabilmesi olarak tanımlanabilir. Bir
yayın ne kadar iyi tasarlanırsa tasarlansın okuyucu tarafından kolay okunabilir olmadığı müddetçe
anlaşılması zor olacaktır. Bu bölümde okunabilir ve anlaşılabilir bir yayın için metinsel unsurlara ait dikkat
etmemiz gereken bazı özelliklere yer verilmiştir.
Yazı Tipi Kategorisi

Gündelik hayatta karşımıza çıkan birçok metinsel unsurun farklı yazı tipinde olduğunu ve her birinin farklı
harf şekillerine sahip olduğunu fark etmişsinizdir. Bu farklılıklar kullanım amaçlarına, tasarımlarına,
okunabilirlik özelliklerine göre farklı kategorilerde olabilmektedir. Bu bölümde 3 tür yazı tipi
kategorisinden bahsedilecektir. Bunlar sırasıyla, serif (tırnaklı), sans serif (tırnaksız) ve monospace (tek
alanlı) yazı tipi kategorileridir. Bu kategoriler kısaca açıkladıktan sonra bu kategorilere ait yazı tipi örnekleri
gösterilecektir.
Serif (Tırnaklı) Yazı Tipi Kategorisi

Daha çok basılı ve uzun yazılarda tercih edilen ve harflerin uçlarında tırnak benzeri çıkıntıların yer aldığı
yazı tipi kategorisidir. Bu çıkıntılar harflerin birbirleri ile bağlantılıymış gibi göstererek harfler arası
geçişlerin daha akıcı şekilde olmasını ve takibin daha kolay olmasını sağlar. Bu kolaylık okunabilirliği
artıran bir unsurdur. İşte bu yüzden gözün yorulmadan daha uzun süreli okumalar için serif yazı tipi
kategorisindeki yazı tipleri tercih edilir. Aşağıdaki şekilde harflerde yer alan tırnaklar gösterilmiştir
Sans Serif (Tırnaksız) Yazı Tipi Kategorisi

Serif’ten farklı olarak yazı tiplerinde bulunan harflerin başında ya da sonunda çıkıntı, tırnak olmamasıdır.
Tüm karakterlerin başlangıç ve bitiş noktaları düzdür. Bu sayede Sans Serif yazı tipi
4. Ünite - Ünite 4-kelime İşlem Yazılımları İle Metin Tasarımı 7

kategorisinin daha estetik ve modern bir görünüme sahip olduğuna inanılır. Bu kategorideki yazı tipleri ile
yazılan metinlerin uzun süreli okumalarda harflerin birbiri içine geçmiş gibi hissedildiği, okumanın
zorlaştığı dolayısıyla gözleri daha çabuk yorduğu belirtilmektedir. Bu yazı tipleri daha çok dijital ortam,
yansıtılan metinler ve başlıklar, levhalar gibi kısa yazılarda kullanılması tavsiye edilir.
Monospace (Eş Alanlı) Yazı Tipi Kategorisi

Monospace yazı tipi ismini bu kategoride yer alan yazı tiplerindeki her bir karakterin aynı genişlikte bir alan
kaplamasından almaktadır. Yani bu yazı tiplerinde “e” harfinin genişliği ile “i” harfinin genişliği aynıdır.
Genellikle alt alta gelmesi gereken rakamların olduğu çizelgelerde, sayısal işlemlerde kullanılması tavsiye
edilir. Ayrıca bilgisayar programcıları tarafından kod yazarken tercih edilir. Tablo 1’de aynı sayıda 1 ve 9
rakamının olduğu satırlardan Monospace yazı tipi ile yazılan satırlarda 1 ve 9 rakamının kapladığı alan aynı
olduğundan bitiş noktaları da aynıdır.
Özetle okunabilirlik özelliği genel olarak basılı yayınlarda “Serif” yazı tipi kategorisine ait fontlardaki
çıkıntılar, harflerin birbirleri ile bağlantısı varmış gibi göstererek harfler arası geçişlerin daha kolay olmasını
dolayısıyla gözün takılmadan daha kolay okunmasını sağlar. “Sans Serif” yazı tipi kategorisindeki fontları
genellikle dijital, yansıtılan metinlerde ve başlıklarda kullanılması önerilir. Ayrıca genellikle görsellik
katmak için kullanılan eğik el yazımı şeklinde ve dekoratif yazı tiplerinin de uzun yazılarda okunabilirliği
zordur.
Yazı Tipi Boyutu (Punto)

Metni oluşturan yazı tipinin fiziksel olarak boyutunu ifade eder. Bu boyut kullanılan yazı tipi ailesine,
tasarlanan metnin kullanım amacına (ders kitabı, gazete), hedef kitleye (çocuk, yetişkin), kullanıldığı ortama
(basılı kitap, mobil) göre farklılık gösterebilir. Örneğin küçük yaş grupları için hazırlanan yayınlarda
kullanılan yazı tipi boyutu ile yetişkinler için hazırlanan yayınlarda kullanılan yazı tipi boyutunun aynı
olması beklenemez. Aslında metinlerde kullanılan yazı tipi boyutuyla ilgili en önemli özellik uygun
mesafeden okunabilirliktir. Görme kusurları dikkate alınmadan bir yetişkin 30-50 cm’lik bir mesafeden 8-14
punto arası yazılan metinleri rahatlıkla okuyabilir. Genellikle gazete, dergi ve kitaplardaki metinler yaygın
olarak 8-14 arası punto ile yazılır. Bu durum küçük yaştaki çocuklar için biraz farklılık gösterir. Örneğin
çocuklara yönelik tasarlanan yayınlarda 14-20 arası punto kullanmak uygun olacaktır.
Satır Aralığı ve Uzunluğu

Yayını oluşturan metinsel unsurların satırları arasındaki dikey aralığın birbirinden uzaklığını ifade eder.
Satır aralığı metinsel bütünlüğü ve okunabilirliği etkileyen önemli özelliklerdendir. Satır aralıkları ne
birbirlerinin içine geçecek şekilde az ne de birbirlerinden uzaklaşacak kadar çok olmaması gerekmektedir.
İdeal bir metinde okunabilirlik ve biçimsel bütünlük için genellikle 1, 1.5 veya 2 satır boşluğunun
kullanılması önerilmektedir. Daha az olması satırların birbiri içerisine geçmesine, daha geniş olması da
satırların birbirinden kopuk, farklı paragraflara ait hissi vermesine neden olabilir. Okumuş olduğunuz bu
kitaptaki metinler gazete, dergi ve kitaplardakine benzer olarak 1 satır aralığı boşluk bırakılarak yazılmıştır.
Satırlarla ilgili okunabilirliği etkileyen bir diğer özellik uzunluklarıdır. Özellikle küçük punto ile yazılan
yazılarda uzun satırları okumak ve bir alt satıra geçiş yapmak zor olabilir. Göz satır atlar ya da aynı satırı
tekrar okur. Bazen doğru satırı okumak için parmak ile takip etmek gerekebilir. Bu da okumadaki sürekliliği
azaltabilir.
Sayfa Yerleşimi
Masaüstü yayıncılıkta sayfa tasarımlarında kullanılan metinsel unsurların yerleşimi öğrenme ve algılamayı
doğrudan etkilediğinden belirli bir düzen içerisinde yerleştirilmeleri gerekmektedir. Yapılan araştırmalar
göz hareketlerinin sol üst köşeden başlayıp sağ alta doğru sarmal bir yapıda hareket ettiğini göstermektedir.
Bu biyolojik durum sayfa tasarımlarına rehberlik etmektedir. Metnin önemli ve dikkat çekici bilgilerinin sol
üst köşeye yakın yerlere yerleştirilmesi önerilmektedir. Çünkü yeni bir metinde göz ilk olarak sol üst
köşedeki alanı taramayla işe başlamaktadır.
Metin Hizalama
Metinsel unsurların sayfaya ya da şekil, resim tablo gibi yayını oluşturan diğer unsurlara göre hizalanması
da öğrenme ve algılamayı doğrudan etkileyen özelliklerdir. Yine yapılan bilimsel araştırmalar gözün yatay
ya da dikey olarak hizalanan nesneleri hizalanmayanlara göre daha kolay ayırt ettiğini ve takibi
kolaylaştırdığını ortaya koymuştur. Bu noktada metinsel unsurlarda sıklıkla kullanılan madde işareti ve
numaralandırmalar metinlerin sayfaya ve birbirlerine göre hizalanmalarına yardımcı olan önemli
özelliklerden biridir. Benzer nitelikteki metinlerin bir arada bulunması hem yayın içerisinde bütünlüğü
sağlayacak hem de yeni sunulan bilginin nerede olacağına rehberlik edecektir.
Metinsel unsurlarda sıklıkla kullanılan bir diğer hizalama şekli de metnin sayfaya göre hizalanmasıdır.

Bu hizalamalar sola yasla, ortala, sağa yasla ve iki yana yaslı olmak üzere 4 şekilde yapılabilir. Bunlardan
“ortala” genellikle başlıklarda tercih edilirken sola yasla ve iki yana yasla metin gövdelerinde kullanılır.
Sağa yasla ise metnin sağ tarafta olması gerektiği durumlarda kullanılır ama okunabilirlik açısından pek
kullanılmaz. Yapılan araştırmalar metnin sayfaya göre sol kenara hizalanması en kolay okumayı sağlayan
hizalama yöntemidir.
Büyük Küçük Harf Kullanımı

Alfabemizde her harfin bir büyük bir de küçük şekli vardır. Metinlerde genellikle küçük harfler kullanılır
ancak bazı durumlarda büyük harfler kullanılmalıdır. Büyük harfler çoğunlukla başlıklandırmalarda
kullanılır. Bu başlıklar sayfadaki metinsel unsurları birbirinden ayırarak yayındaki bölümlere işaret eder ve
sayfa düzenine yardımcı olur. Büyük harflerde bütün harflerin boyları aynı olduğu için gözün harfleri ayırt
etmesi zorlaşmaktadır bu durum okunabilirliği azaltır. Oysa küçük harflerde her harfin boyu ve şekli farklı
olduğundan gözler harfleri daha kolay ayırt etmekte ve okuyabilmektedir. Uzun metinlerde genellikle küçük
harfler kullanılmalıdır. Büyük harfler başlıklarda ya da gerekli yerlerde kullanılmalıdır.
Vurgulama
Metinsel unsurlarda yapılan vurgulamalar, önemli noktaları belirlemek, dikkat çekmek amaçlı
yapılmaktadır. Vurgulamalar için Metnin puntosunu büyütme, altını çizme, kalın yazma, eğik yazma,
BÜYÜK HARFLE YAZMA, farklı renk kullanma gibi yöntemler kullanılabilmektedir. Bunlara ek olarak
sayfanın dikkat çeken bölümlerine vurgulanmak istenen metinler küçük kutucuklar hâlinde yazılabilir.
Okuduğunuz bu kitapta genellikle sol tarafta metinde önemli olan noktalar sarı kutucuklar içinde tekrar
edilmiştir. Ayrıca eğik ve renkli bir tasarımda tercih edilmiştir. Okuyucu metin içinde vurgulama
yöntemlerinden biri ile karşılaşırsa dikkati vurgulanan yere odaklanır ve okuma hızı düşer. Metnin birçok
yerinde vurgu yapmak vurgulamanın gücünü azaltabilir. Asıl dikkat çekilmek istenen yerler gözden
kaçabilir. Bu nedenle vurgulama sadece gerekli yerlerde yapılmalıdır. Ayrıca metin içinde farklı vurgulama
yöntemleri kullanmakta vurgunun gücünü azaltabilir. Metnin bir yerinde kalın, başka bir yerinde altı çizili,
başka bir yerde farklı renk kullanmak karışıklığa neden olabilir. Okuyucularda vurgulamalar arasında farklı
önem seviyeleri olduğu algısı yaratabilir.
Metin-Zemin Renk İlişkisi

Okunabilirliği etkileyen metinsel özelliklerden biri de metin ve zemin renginin uygun seçilmesidir. Yayının
tasarım özelliklerine göre farklı renk ve dokuda zeminler kullanmak gerekebilir. Bu durumda kullanılan
zemin rengi ve dokusuna uygun metin rengi seçilmelidir. Genellikle zıt renk kombinasyonları ayırt ediciliği
artırdığı için bu uyumu sağlayabilir. Örneğin açık renkli zeminlerde koyu renkli metinlerin kullanımı
okunabilirliği ve algılamayı kolaylaştırabilir. Metinsel unsurlarda kullanılması önerilen metin-zemin renk
kombinasyonlarına şu örnekler verilebilir. Sarı zemin üstüne siyah renk metin kullanmak, beyaz zemin
üzerine, yeşil, mavi, kırmızı veya siyah renkli metinler kullanmak, mavi zemin üzerine beyaz renk metin
kullanmak uygundur. Koyu kırmızı veya mor zemin üzerine siyah renk kullanımından ise kaçınılmalıdır.
KELİME İŞLEM YAZILIMLARI VE METİN TASARIMI

Kelime işlem terimi; ilk olarak 1970’li yıllarda bir çeşit daktilo görünümünde olan elektronik yazı
makinelerinde kullanılmaya başlanmıştır. Bilgisayar teknolojilerinin gelişmesi ve ofis ortamlarında
kullanımının yaygınlaşmasıyla 1990’lı yıllarda bilgisayar üzerinde elektronik belge düzenlemeye imkân
veren kelime işlem programları kullanılmaya başlanmıştır. Bu programların en büyük kolaylığı üzerinde pek
çok veri, resim, çizelge grafiği tek bir doküman olarak saklayabilmesi ve düzenlemeye imkân vermesidir.
Yaygın olarak kullanılan kelime işlem yazılımları Microsoft firmasının ticari bir ürünü olan ve Microsoft
Office programı içerisinde yer alan Word yazılımı ile açık kaynak kod projelerinin bir ürünü olan ve ücretsiz
dağıtılan Open Office programı içinde yer alan Writer yazılımıdır. Birbirlerine benzer şekilde kullanımı ve
görsel arayüzü bulunan bu yazılımların temel amacı ve genel işleyişi aynı olup bazı özellikleri bakımından
farklılık gösterebilmektedir.

ÜNİTE ADI Ünite 5-broşür Tasarımı Ve Hazırlama
ÜNİTE NO 5
YAZAR Dr. Öğr. Üyesi MELİKE ARSLAN
BROŞÜR TASARIMI
Dikkat çekici tasarımlara sahip olan ürün, hizmet, proje, araştırma, firma, etkinlik veya uygulama, sanatsal
veya kültürel olayların tanıtımını yapmak için kullanılan basılı materyale broşür denilmektedir. Broşürler az
sayfadan oluşan basılı veya elektronik olarak sunulan, dikkat çekici, akılda kalıcı, açıklayıcı, tanıcı ve
bilgilendirici özelliklere sahip materyallerdir.
Broşür Özellikleri
Broşür bir şeyi tanıtan ve onun hakkında açıklamalara yer veren küçük kitapçık ya da belirli boyuttaki
kâğıtların katlanmasıyla düzenlenen materyal olarak tanımlanabilir. Broşürler herhangi bir konu hakkında
bilgi vermek amacıyla da kullanılmaktadır. Broşürler genelde küçük boyutlu olmaları ile kolaylıkla
taşınmaktadırlar.
Herhangi özel bir konu hakkında geniş kitlelere kısaca bilgi vermek ya da açıklama yapmak amacıyla
tasarlanıp kullanıma sunulmaktadır. Broşürlerde temel amaç konuyu hedef kitleye az ve öz kelimelerle ve
etkileyici mesajlarla iletmektir. Broşürlerin kullanım amaçları aşağıda verilmiştir. Bunlar;
• Kurum, kuruluş ya da birimlerin hizmetlerini veya etkinliklerini açıklamak
• Kurum, kuruluş ya da birimlerin reklamlarını yapmak
• Herhangi bir durumun avantaj ve dezavantajlarını sunmak
• Herhangi bir ürünü ve hizmeti hedef kitleye duyurmak
• Eğitim, sağlık, ticaret, ulaşım, eğlence ve iletişim programları ile bilgi vermek
• Herhangi bir konudaki yeni bir uygulama hakkında bilgi sunmak
Broşür Tasarım Bileşenleri
Broşür tasarımında ürün, proje, araştırma veya uygulamanın tanıtımı yapılmalıdır. Tanıtımda amaç ne ise o
ön plana çıkarılmalıdır. Broşürde tanıtımı yapılan kurum ya da diğer birimlerin bilgilerine özellikle yer
verilmelidir. Bunların logosu, amblemi, iletişim bilgileri ve adreslerine veya web adreslerine yer verilebilir.
Broşür için tek boyut ya da yapı vardır demek mümkün değildir. Çok değişik boyut veya yapılarda
broşürlere rastlamak mümkündür. Broşürlerin de çeşitleri bulunmaktadır. Broşürlerin tek sayfa olarak
tasarlandığı çeşidi föy olarak adlandırılmaktadır. 4-64 sayfa aralığında değişen broşürler ise insert olarak
Broşürler, yaygın bir şekilde A4 (21cm x 29.7cm) kâğıt boyutu tek veya iki katlamalı olarak
hazırlanmaktadır. Bunun nedeni ise bu boyutun taşınması, dağıtılması ve okunması için en uygun
boyutlardan birisi olmasıdır. A4 boyutunda yaygın kullanımlarının yanı sıra farklı boyut ve sayfa sayılarında
da tasarlanmaktadırlar. Broşürler 4, 6, 8 ve 12 sayfalı küçük kitapçık şeklinde, katlamalı ve zımbalı
formatlarda hazırlanabilir.
Broşür tasarımında dikkat edilmesi gereken durumlar
Broşürün boyutu her ne kadar küçük olsa da o küçük alanlara bilgileri yerleştirmek ve bunun tasarımını
yapmak göründüğü kadar kolay değildir. Broşür tasarlarken içerik sunumuna, tasarım bileşenlerine ve hedef
kitle özelliklerine dikkat edilmelidir.
MICROSOFT PUBLISHER İLE BROŞÜR HAZIRLAMA
Broşür tasarlamaya yönelik piyasada birçok program mevcuttur. Bu programlardan birisi de Microsoft
Office programlarından Microsoft Publisher 2016 programıdır. Publisher 2016 Microsoft Office
programları ile beraber gelmekte ve kullanımınıza sunulmaktadır. Eğer bilgisayarınızda mevcut değilse bu
programı indirip kullanabilirsiniz.
Microsoft Publisher 2016 Çalışma Ortamı
Microsoft Publisher 2016 programı iletişim, yayın, tanıtım ve pazarlamaya yönelik broşür, bülten, etiket,
kartpostal, kartvizit, takvim veya tebrik kartları gibi malzemeleri kolayca hazırlamanıza olanak
sağlamaktadır. Bu malzemelere yönelik programdaki mevcut şablonları kullanarak kendinize göre
tasarlamanızı ve paylaşmanızı sağlamaktadır. Bu program ile grafik tasarım tecrübeniz olmasına gerek
kalmadan kolay bir şekilde daha az zaman ve emek harcayarak materyaller oluşturabilirsiniz.
5. Ünite - Ünite 5-broşür Tasarımı Ve Hazırlama 10

Microsoft Publisher 2016 programının çalışma ortamında;
• Hızlı Erişim Araç Çubuğu
• Başlık Çubuğu
• Dosya Sekmesi
• Şerit
• Sayfa Gezintisi
• Cetvel
• Yayın Paneli
• Durum Çubuğu
• Görünüm Çubuğu bölümleri bulunmaktadır.
Microsoft Publisher 2016 programı Şerit Yapısı
Microsoft Publisher 2016 programı Şerit bölümünde Giriş, Ekle, Sayfa Tasarımı, Postalar, Gözden Geçir ve
Görünüm olmak üzere altı tane sekme yer almaktadır. Şeritte yer alan sekmelerin her birinin ayrı işlevleri
bulunmaktadır. Bu sekmelerin dışında yayına nesne eklendiğinde nesnenin özelliklerini düzenlemeye
yönelik sekmeler görüntülenmektedir.
Broşür Yayını Oluşturmak, Kaydetmek ve Yayınlamak
Microsoft Publisher 2016 programı ile broşür yayını oluşturma işlemleri için programı açtığımızda ilk
olarak karşımıza şablon sayfası çıkmaktadır. Bu ekranda kullanılabilir şablonlar yer almaktadır. En sık
kullanılan şablonlar bölümünde görüldüğü gibi “Broşürler”, “Bültenler”, “Etiketler”, “Kartpostallar”,
“Kartvizitler”, “Takvimler”, “Tebrik Kartları” bulunmaktadır. “Broşürler” düğmesini tıklayarak Şablonlara
ulaşabilir ve yüklü şablonlardan tasarımı size uygun olanı veya beğendiğinizi seçebilirsiniz. Broşürü
kaydetmek için “Dosya” sekmesi tıklandığında açılan ekranda “Kaydet” butonuna tıklayabilirsiniz. Broşür
dosyamızı kaydettikten sonra broşür tasarlama işlemlerine geçiş yapabiliriz. Broşürün tüm tasarım işlemleri
bittikten sonra yayında var olan hataları tespit etmek ve düzenlemek için “Tasarım Kontrolcüsü” seçeneği
kullanılmaktadır. Tasarım denetleyicisini çalıştırdığımızda yayın çalışma ortamının sağ tarafında görev
yöneticisi penceresi açılmaktadır. Burada yayında yapılan hatalar yer almaktadır. Buna göre gösterilen
hatalar tespit edilmeli ve tek tek düzeltilmelidir. Broşürdeki hatalar giderildikten sonra yazdırma işlemine
geçebilirsiniz.
BROŞÜR UYGULAMASI
Broşür tasarlayıp hazırlamak oldukça önemli ve dikkat edilmesi gereken bir iştir. Çünkü broşür içerik
sunumu, hedef kitle özellikleri ve tasarım bileşenleri açısından ne kadar iyi tasarlanıp hazırlanırsa o derece
etkili olmaktadır. Broşür tasarlamaya başlamadan önce işi planlamak gerekir. Plan yaparken hangi
aşamaların olacağına karar verilmeli ve bu aşamalarda hangi adımların gerçekleştirileceği netleştirilmelidir.
1. Aşama: Bilgileri edinme

Tasarıma başlamadan önce broşürünü hazırlayacağınız ürün, hizmet, proje, araştırma, firma, etkinlik veya
uygulama, sanatsal veya kültürel olaylara yönelik bilgileri edininiz. Bunun için iyi bir araştırma yapılması
gerekmektedir.
2. Aşama: Tasarım öğelerini belirleme
Bu aşamada ise broşürde yer alacak tasarım öğeleri belirlenmektedir. Sayfa sayısı ve sayfaların yerleşimi
tespit edildikten sonra görsel ve sözel ifadelerin yerleşimi gerçekleştirilmelidir. Her sayfada verilmek
istenen konunun bir bölümü bulunmalıdır.
3. Aşama: Tasarım işlemlerini gerçekleştirme
Bu aşamada ise önceki aşamadaki tüm durumlar netleştirildikten sonra tasarım işlemleri gerçekleştirilir.
Broşürde ilk ve son sayfalar önem arz etmektedir. Broşürün ilk sayfasına broşürün amacına hizmet eden ve
hedef kitlenin dikkatini çeken bilgiler veya görsellere yer verebilirsiniz. Ana fikir genelde ilk sayfada
verilmelidir. Son sayfasına ise broşürü hazırlanacak birimin iletişim ve adres bilgilerine yer verebilirsiniz.
Broşürün diğer sayfalarına ise broşürde verilmek istenen mesaj iletilmelidir.
5. Ünite - Ünite 5-broşür Tasarımı Ve Hazırlama 11

ÜNİTE ADI Ünite 6- görsel içerik hazırlama
ÜNİTE NO 6
YAZAR Dr. Öğr. Üyesi TURGAY DEMİREL
GÖRSEL İÇERİK HAZIRLAMA

Öğrendiklerimizin %83’ü görme, yüzde 11’i işitme, yüzde 5’i dokunma, yüzde 3,5’i koklama ve yüzde 1’i
ise tatma duyuları yardımıyla gerçekleşir. Bu da görsellerin öğrenme ve iletişimde önemli unsurlar olduğunu
göstermektedir. Görseller belirli bir nesne, olay ya da kavramın daha açık ve anlaşılır olarak ifade edilmesini
sağlar. Öğrenmede görsellerin işlevleri, soyut kavramları somutlaştırmak, dikkati toplamak, algılamayı ve
hatırlamayı kolaylaştırmak, bilgileri organize etmek, öğeler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmak ve zaman
tasarrufu sağlamak, olarak sıralanabilir.
Görsel Nedir?
Kelimeler ve grafikler bireylerin yeni bilgi ve beceriler edinmelerine yardımcı olan iki temel araçtır.
Öğretim materyallerindeki grafikler öncelikle verilmek istenen mesaja yönelik görsel ilgi oluşturmak için
kullanılmaktadır. Öğretimsel grafikler, “kurumların performansını artıracak şekilde öğrenmeyi ve
performansı optimize etmek için tasarlanan içeriğin sembolik (iconic) ifadeleri” olarak tanımlamaktadır.
GÖRSELLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Görsellerin (1) nasıl göründüklerine ve nasıl yaratıldıklarına odaklanan yüzey özellikleri, (2) bilgiyi nasıl
aktardıklarına odaklanan iletişimsel işlevleri (3) ve bireyin öğrenmesini nasıl kolaylaştırdığına odaklanan
psikolojik işlevleri olmak üzere üç özelliğinden söz edilebilir.
Görsellerin Yüzey Özellikleri
Görsellerin yüzey özelliklerinin farklı psikolojik etkileri ortaya çıkardığına dair araştırma sonuçları
bulunmaktadır. Statik görüntüler, bazı nesnelerin nasıl çalıştığını öğretmek gibi bazı öğrenme hedefleri için
daha etkili olabilecekken animasyonlar, hareket gerektiren becerileri öğretmek için daha etkilidir.
Görsellerin İletişimsel İşlevleri
Dekoratif görseller, genellikle estetik, mizah veya motivasyonel amaçlar için kullanılmaktadır. Dekoratif
görsellerin aşırı kullanımı, öğrenmeyi artırmak için gereken temel zihinsel öğrenme süreçlerini bozma
riskini taşır. Bu nedenle, aşırı kullanımları önerilmemektedir.
Temsili görseller, “gerçek” nesneyi sadık bir şekilde temsil eden görsellerdir. Temsili görselin amacı,
içeriğin neye benzediğini gerçekçi bir şekilde göstermektir.
Nimonik (Mnemonic-Belleç), yani anımsatıcı görseller, bir konunun kavramlarını hatırlamaya yardımcı
olur. Nimonik grafikler, kavramların anlamları ile başka bir kavram arasında görsel olarak köprü kurar yani
görsel bir benzetme yapar.
Örgütleyici görseller, kavramlar arasındaki niteliksel ilişkileri göstermek için kullanılır. Genellikle ağaç,
şema veya düğüm ve bağlantılardan oluşan bilgi haritaları şeklinde oluşturulur.
İlişkisel görseller, iki veya daha fazla değişken arasındaki nicel ilişkileri göstermek için kullanılır. Pasta
grafikler, çizgi grafikler ve çubuk grafikler ilişkisel görsel kullanımına örnek olarak verilebilir
Dönüşümsel görseller, zaman içindeki veya uzayda meydana gelen dönüşümleri anlatır. Dönüşümsel
görsellerin yaygın bir kullanımı, prosedürel bir görevi yerine getirmek için gereken adımların öğretilmesidir.
Yorumlayıcı görseller, bireylerin görünmez, soyut veya her ikisi de olan olayları veya süreçleri anlamalarına
yardımcı olur. Bir teori, ilke veya sebep-sonuç ilişkisini örneklemek için kullanılmaktadır.
Görsellerin Psikolojik işlevleri
Etkili iletişim kurmanın yanı sıra görselleriniz, psikolojik öğrenme süreçlerini de desteklemelidir. Bu
süreçleri bozan görsellerin öğrenmeyi zayıflattığı ortaya çıkmıştır.
GÖRSEL TASARIM UNSURLARI
Görsel tasarım öğelerinin doğru kullanılması etkili bir görsel iletişim için çok önemlidir. Görsel tasarım
unsurları çizgi, şekil, alan, boyut, doku ve renkten oluşur.
Çizgi
Çizgiler dikkati bir noktaya çekmek için, fikir kavram veya basamakları ayırt etmek için, yön ve hareket
göstermek için veya nesneleri hızlıca görselleştirmek için kullanılabilir.
Şekil
6. Ünite - Ünite 6- görsel içerik hazırlama 12

Şekil, bir yüzey üzerine çizilen iki boyutlu görsellerdir. Şekiller detaylı olmayan kavramların ifade
edilmesinde kullanılabilir. Basit şekiller karmaşık şekillere göre daha kolay anlaşılır.
Alan
Görsel materyalin anlaşılabilir olması açısından alan kullanımı son derece önemlidir. Sayfanın tamamı şekil
ya da metinlerle doldurulmamalı okuyucunun içeriği daha rahat takip edebilmesi için boş alanlara yer
verilmelidir.
Boyut
Görseller hedef kitlenin kolay algılayabileceği boyutta olmalıdır. Farklı nesneler bir arada gösterilirken asıl
boyutlarına göre oranlanmalıdır. Bir nesne diğer nesneler ile birlikte kullanıldığında boyut açısından bir
anlam ifade eder
Doku
Doku üç boyutlu nesne ve materyallerin dokunma duyusu ile hissedilebilecek yüzey özelliğidir. Dikkatleri
nesneye çekmek ve gerçekçiliği artırmak için kullanılır. Görsel materyali gören kişinin hissetmesini de
sağlar.
Renk
Renk, etkili kullanıldığında görsel materyalin işlevselliğini artıran önemli bir unsurdur. Yanlış renk
tercihleri görsel materyalin kalitesini azaltmakta, özellikle okunabilirlik açısından sorunlara yol açmaktadır.
DİJİTAL ORTAMDA GÖRSELLER
Bilgisayar ortamında çalışılan grafiklerin 2 formatından söz edilebilir. Bunlar; piksel tabanlı görseller ve
vektör tabanlı görsellerdir. Bir benzetme ile anlatmak gerekirse bir resim ya boyayarak ya da çizerek
oluşturulur. Burada boyama işlemi piksel grafikleri çizme işlemi ise vektörel grafikleri örneklendirmektedir.
Piksel (bitmap) tabanlı görseller
Piksel grafikler, piksel adı verilen noktaların birleşmesiyle ve renklendirilmesiyle oluşturulmaktadır.
Çözünürlük, piksel tabanlı görsellerde resim kalitesi veya detayının bir ölçümünü ifade etmektedir. Piksel
tabanlı bir görsel yeniden ölçeklendirildiğinde ve boyutlandırıldığında kalitesi ve netliği bozulabilmektedir.
Vektör tabanlı görseller
Vektörel grafikler, eğriler ve çizgilerin kullanılmasıyla matematiksel ifadelerle oluşturulmaktadır. Bu grafik
türü çözünürlükten bağımsızdır. Vektör tabanlı grafiklerin matematiksel ifadelerle oluşturulması nedeniyle
yeniden ölçeklendirildiğinde ve boyutlandırıldığında herhangi bir bozulmaya ya da detay kaybına
uğramamaktadır.
Piksel tabanlı görsellerin avantajları ve dezavantajları
Piksel grafiklerde her bir piksel üzerine değişiklikler yapılabilmektedir. Bu yüzden rötuş ve düzenleme
işlemleri rahatlıkla yapılabilmektedir. Piksel grafiklerin dezavantajları ise; boyutu büyütüldüğünde grafikte
bozulmalar olması, boyutu küçültüldüğünde piksel kaybı nedeniyle orijinal görüntünün kaybedilmesi,
vektörel grafiklere göre dosya boyutu olarak daha büyük olması olarak sıralanabilir.
Vektör tabanlı görsellerin avantajları ve dezavantajları
Vektörel grafikler yeniden boyutlandırıldığında kalite kaybına uğramaması nedeniyle farklı boyutlarda
üretilmesi gereken çalışmalarda kullanılmak için uygundur. Vektör grafikler piksel grafiklere göre dosya
boyutu olarak daha küçüktür. Vektör grafiklerin bir olumsuz yanı ise bu grafik türü ile fotoğraf kalitesinde
üretim yapılamamasıdır.
GÖRSEL TASARIMDA KULLANILAN YAZILIMLAR

Görsel oluşturmak ve düzenlemek için Adobe Photoshop, Pxlr, Adobe Illustrator, Gimp ya da Picasa gibi
yazılımlar kullanılmaktadır. Bu yazılımların birçoğu ücretli iken Picasa ve Gimp ücretsiz olanlarıdır. Pixlr
ise çevrimiçi olarak kullanılabilen yazılımlardandır. Bu yazılımlar temel olarak aynı mantıkta çalışmakla
birlikte bazıları daha ileri düzey ve daha ayrıntılı işlemleri yapabilmektedir.
Fireworks yazılımının tanıtımı ve temel bileşenler
Adobe Fireworks hem piksel hem de vektör tabanlı grafik işlemede, özellikle web grafiklerini oluşturmak ve
düzenlemek için kullanılabilecek bir yazılımdır. Ücretli olan bu yazılım, 30 günlük ücretsiz deneme sürümü
ile test edilebilmektedir.
Adobe Fireworks CS6 yazılımının uygulama bölmesinde dosya, seç, değiştir, düzenle, metin gibi temel
menüler yer almaktadır. Temel Araç Çubuğu bölümü kaydetme, yeni dosya oluşturma, geri alma,
kopyalama ve yapıştırma gibi temel işlevleri barındırır. Panel Bölmesi vasıtasıyla seçilen nesnelerin
özellikleri değiştirilebilmektedir. Araçlar Paneli Adobe Fireworks’ta sıklıkla kullanılan panellerin başında
gelmektedir. Bu panel, Seç, Bitmap, Vektör, Web, Renkler ve Görünüm olmak üzere altı kısımdan
oluşmaktadır. Özellikler Paneli bağlamsal bir paneldir. Yani bu panelin içeriği o anda Tuvalde yapılan
işleme ve seçilen nesneye göre değişmektedir. Çalışma Alanı yani tuval, nesnelerin yerleştirildiği ve
nesneler üzerinde değişikliklerin yapıldığı alandır.

Adobe Fireworks yazılımında proje dosyaları PNG formatındadır. Bu dosya formatı içerisinde renk
özellikleri, katmanlar ve diğer özellikler olmak üzere ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. Bu nedenle PNG
formatındaki dosyaların boyutları diğer dosya formatlarına göre (JPEG, GIF vb.) daha büyüktür. Bu dosya
formatı içerisinde hem vektörel hem de bitmap (piksel) nesneleri barındırabilmektedir. Adobe Fireworks
yazılımı öncelikli olarak vektörel tabanlı çizimler için geliştirilmiş olmasına rağmen bitmap (piksel) tabanlı
görseller için de çeşitli araçları bulunmaktadır.
Bitmap piksellerden oluşan bir resim türüdür. Fotoğraflar bitmap türü nesnelerdir. İçerisinde birkaç renk
barındıran çizimler veya logolar ise genellikle vektör tabanlı görsellerdir. Bilgisayardaki 2 nokta arasındaki
renk ve kalınlığı değiştirilebilen yola vektör adı verilmektedir. Adobe Fireworks yazılımında Araçlar
panelindeki vektör bölümünde vektör çizimine ve düzenlenmesine olanak sağlayan çeşitli araçlar
bulunmaktadır.
Fireworks yazılımı ile görsel hazırlama
• Fireworks yazılımını çalıştırdıktan sonra yeni bir çalışma dosyası oluşturmak için Temel Araç
Çubuğu bölmesinden yeni butonunu kullanabilirsiniz.
• Tuval’in özeliklerini değiştirmek için Tuval’e bir kez tıkladıktan sonra alt kısımda yer alan
özellikler bölümünden Tuval ayarlarını yapabilirsiniz.
• Uygulama bölmesi kısmında yer alan Görünüm->Cetveller seçeneğiyle cetvellerin görünmesini
sağlayarak Fireworks ortamında daha hassas çalışmalar yapabilirsiniz.
• Üst ya da sağ kısımda yer alan cetvelin üstüne farenin imlecini getirerek tuvalde kılavuz çizgilerin
görünmesini sağlayabilirsiniz.
• Çalıştığınız bir dosyayı farklı türlerde kayıt etmek için Dosya menüsünden, Farklı Kaydet
seçeneğini kullanabilirsiniz.
• Seçme araçları her resim işleme yazılımında bulunan araçlardır ve çalışma mantığı tümünde
aynıdır. Her bir seçim aracının kendine göre özellikleri bulunmakla birlikte yapmak istediğiniz işleme göre
en uygun aracı seçmelisiniz.
• Seçim Çerçevesi Aracı: Düzgün şekilli alanların seçiminde kullanılır. Seçmek istediğiniz alanın
biçimine göre dikdörtgen veya oval seçim aracını kullanabilirsiniz.
• Kement aracı: Normal ve Çokgen kement olmak üzere 2 çeşit kement aracı vardır. Bu araçlar
genellikle düzgün olmayan şekiller üzerinde seçim yapmak amacıyla kullanılmaktadır.
• Sihirli Değnek Aracı: Seçilmek istenen bölgenin benzer renklere veya renk tonlarına sahip olduğu
durumda, en uygun seçme aracı sihirli değnek aracıdır. Sihirli değnek aracı pikselleri rengine göre
seçmektedir.
• Vektör çizimine ve düzenlenmesine olanak sağlayan araçlardan en önemlisi ise kalem (Pen Tool)
aracıdır.
• Yazmış olduğunuz bir metni, istediğiniz bir yola eklemek için Araçlar Panelinden vektör
bölmesinden Metin aracını ve Elips aracını kullanabilirsiniz.

ÜNİTE ADI Ünite 7-animasyon Hazırlama
ÜNİTE NO 7
YAZAR Dr. Öğr. Üyesi ABDULLATİF KABAN
Masaüstü yayımcılık dersimizin bu bölümünde animasyonun ne olduğu anlatılarak animasyon türlerinden

bahsedilecek ve Adobe Edge Animate programı kullanılarak bir animasyonun nasıl tasarlandığı
gösterilecektir. Bu ünitede anlatılanları kullanarak kendi animasyonunuzu tasarlayabilir, tasarladığınız
animasyonu ihtiyaca göre paketleyebilirsiniz.
Taşınabilir mobil cihazların giderek yaygın hâle gelmesi ve internet kullanımının hızla artması bu cihazlar
için geliştirilen içeriklerin durağanlıktan çıkarak hareket kazanması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.
Elektronik ortamlarda sunulan gazete ve dergiler artık durağan ve tepkisiz içerikler yerine hareketli ve
kullanıcı ile etkileşim yapabilen materyaller sunmaya başladı. Bu amaçla içeriklerde sunulan canlandırılmış
görseller, anlatılmak istenen ana fikri daha cazip hâle getirmeyi başardı. Bu başarının arkasında yer alan
animasyonların ne olduğu ve nasıl hazırlandığına dair bilgiler bu ünitenin kapsamı hâline gelmiştir.
• Animasyon Nedir?
Fransızcadan dilimize geçmiş olan animasyon kavramı canlandırma olarak tanımlanmaktadır.
Canlandırmadan kasıt, hareketsiz iki boyutlu resimler ile hareket hissinin uyandırılmasıdır. Resimlerin belli
bir süre içerisinde art arda gösterilmesiyle bu resimlerde yer alan küçük değişiklikler nesneleri hareket eden
bir canlı hâline dönüştürmektedir.
Animasyonları oluşturan durağan resimlerin her birine kare adı verilir. Animasyonların gerçek bir hareket
algısı uyandırabilmesi için bir saniyede en az 12 kare gösterecek hızda oynatılmalıdır. Bu değer sinema
filmlerinde saniyede 24 kareye kadar çıkmaktadır. Animasyonların oynatma hızı değeri fps olarak
adlandırılır. Bu ifade saniyede oynatılan kare sayısı anlamını taşıyan, İngilizce “frame per second”
kelimelerinin baş harflerinden oluşturulmuştur. Yani 12 fps ifadesi bir saniyede 12 kare oynatma hızı
anlamına gelmektedir.
• Animasyon tasarımında bilinmesi gereken bir diğer kavram ise zaman çizgisidir (timeline).
Zaman çizgisi, üzerinde kareleri barındırır ve animasyonun başlangıcından itibaren bütün olayların akışı bu
çizgi üzerinde belirlenir. Bir zaman çizgisi panelinde animasyonu oluşturan her bir nesnenin ayrı bir
katmanda (layer) yer alması nesnelerin sahne içerisinde birbirinden bağımsız olarak hareket etmelerini
sağlamaktadır.
• Zaman çizgisi üzerinde hareketler iki yolla yapılır. Birincisi hareketi oluşturan her bir resmin kare
kare çizilmesidir. Geleneksel yolla oluşturulan animasyonlar bu mantığa dayanmaktadır. İkinci yol ise
hareketin başlangıcının ve sonunun belirlendiği hareketlerdir. Bu yolla oluşturulan hareketlerde anahtar
karelerden (keyframe) yararlanılır. Animasyon hazırlama programlarının sağladığı bu kolaylık ile hareketin
başlangıcı ilk anahtar kare üzerinde, sonu ise ikinci anahtar kare üzerinde çizilir. Anahtar kare kullanılarak
yapılan animasyonlara Geçiş (Transition) adı verilir.
• Bir animasyon hazırlanmadan önce ana karakterler belirlenerek kâğıt üzerinde veya bilgisayar
ortamında çizimleri yapılır. Bu amaçla vektör veya piksel tabanlı yazılımlardan yararlanılır. Animasyon
hazırlığının ikinci aşamasında senaryoya bağlı kalınarak hikâye tahtası (storyboard, Şekil 7.4) ve hikâye
düzenleri (layout) hazırlanır. Profesyonel bir çalışmada bu aşamalar olmadan animasyon hazırlığına
girilmez.
Yapım aşamasında kullanılan farklı teknikler sonucunda çeşitli animasyon türleri ortaya çıkmaktadır.
Animasyonların başlıca türleri şunlardır:
• İki boyutlu animasyonlar
• Kes-Yapıştır (Cut-out) animasyonlar
• Durdur-Çek (Stop motion) animasyonlar
• Rotoskopi (Rotoscope) animasyonlar
• Üç boyutlu animasyonlar
• Hareket yakalama (Motion capture) animasyonlar
• Prosedürel animasyonlar
Günümüzde her alanda olduğu gibi animasyon tasarımında da güncel ve ileri teknolojiler
7. Ünite - Ünite 7-animasyon Hazırlama 15

kullanılmaktadır. Aşağıda animasyon hazırlamak amacıyla kullanılan başlıca yazılımlar verilmektedir:
• 3D Studio Max
• Maya
• Adobe Photoshop
• Adobe Flash
• Adobe Edge Animate

İnternetin cep telefonlarına veya tabletlere girmesinden önce web sayfalarının vazgeçilmez animasyonları
bir zamanlar Macromedia firması tarafından üretilen, daha sonra Adobe firması tarafından piyasaya
sürülmeye devam eden Flash programı ile yapılmaktaydı. Flash ile geliştirilen dosyalar SWF uzantısına
sahiptir ve web tarayıcılarının bu dosyaları çalıştırması için bilgisayara Adobe Flash Player eklentisinin
kurulu olması gerekmektedir. Akıllı telefonların ve tabletlerin Flash Player çalıştırması pil kullanım süresini
ciddi anlamda düşürdüğü için mobil cihazlar Flash dosyalarını desteklememektedir. Bu boşluğu doldurması
için geliştirilen HTML5 standardı hem güvenilir olmakta hem de mobil platformlarda sorunsuz
çalışabilmektedir. Adobe firması ise artık Flash yerine kullanılabilecek yeni bir ürün olan Edge Animate
programını üretti ve kullanıma sundu.
Adobe Edge Animate HTML5 tabanlı animasyonlar geliştirmek için tasarımcıların ve web geliştiricilerin
kullandığı bir programdır. Zaman çizgisi paneli kullanılarak nesnelere kolayca hareket kazandırma
özelliğine sahiptir. Tasarlanan grafikler HTML5 tabanlı olduğu için nesnelere kolayca gölge, bulanıklık ve
renk doygunluğu gibi CSS filtreleri uygulanabilir. Oluşturulan animasyonlar her boyuttaki cihaz ekranına
uyum sağlayabilecek boyutlandırma özelliklerine sahip olmakla birlikte web sayfaları başta olmak üzere
çeşitli ortamlarda yayımlanabilecek şekilde paketlenebilmektedir.
Adobe Edge Animate ücretli bir yazılımdır. Ancak 30 günlük ücretsiz deneme sürümünü indirerek test etme
imkânı sunulmaktadır. Adobe Edge Animate programının piyasada bulunan en son sürümü olan Creative
Clouds (CC) versiyonuna http://www.adobe.com/tr/products/edge-animate.html adresinden ulaşılabilir. Bu
ünitede anlatılanları daha iyi kavramak için deneme sürümünü indirerek uygulamaları beraber yapabilirsiniz.
Adobe Edge Animate çalışma ortamı, orta kısımda etrafı çeşitli panellerle çevrili olan bir tasarım alanına
sahiptir. Üst kısımda çizim araç çubuğu, sol tarafta özellikler paneli, sağ tarafta nesneler ve kütüphane
panelleri ve alt tarafta zaman çizgisi paneli bulunmaktadır. Adobe Edge Animate programında aşağıdaki
paneller bulunmaktadır:
• Araçlar (Tools) Paneli
• Özellikler (Properties) Paneli
• Nesneler (Elements) Paneli
• Kütüphane (Library) Paneli
• Zaman Çizgisi (Timeline) Paneli
• Adobe Edge Animate Çalışma Ortamı

Web sayfalarında yer alan nesnelerin biçimsel özelliklerini ayarlamak amacıyla CSS (Cascading Style
Sheet) kodları kullanılmaktadır. Sahne nesnesi temelde bir div etiketi olduğu için bu nesnenin biçimsel
ayarlarını yapmak üzere arka planda CSS kodları oluşturmak gerekmektedir. Adobe Edge Animate programı
Özellikler paneli aracılığıyla yapılan ayarlamalar sonucunda, gereken CSS kodlarını arka planda otomatik
olarak oluşturmaktadır.
Adobe Edge Animate programının tasarım yapılan bölgesine Sahne (Stage) adı verilir. Animasyon
tasarımına başlamadan önce sahnenin animasyona uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Geliştirilecek
olan animasyon HTML5 alt yapısına sahip olacağı için Nesneler panelinde en üstte yer alan Stage isimli
nesnenin yanında soluk bir şekilde yazan <div> ifadesinden, sahnenin aslında HTML dosyası içerisinde yer
alan bir div etiketi olduğu anlaşılmaktadır.
Sahne özelliklerini ayarlamak için Özellikler paneli kullanılmaktadır. Sahne boyutunun piksel veya %
cinsinden ayarlanabilmektedir. W ve H değerleri genişlik (Width) ve yükseklik (Height) anlamına
gelmektedir. Ekran boyutu ne olursa olsun belli oranda yer kaplaması isteniyorsa %, sabit büyüklükte yer
kaplaması isteniyorsa piksel cinsinden değer girilmelidir.
CSS kodları ile biçimlendirilerek oluşturulabilen nesneler için Adobe Edge Animate programı basit bir araç
kutusu sunmaktadır. Araçlar panelinde sahneye dikdörtgen, kenarları yuvarlatılmış dikdörtgen, elips ve
metin eklenebilmektedir. Bu nesneler aslında CSS kodları ile düzenlenebilen HMTL etiketlerinden başka bir
şey değildir.
Animasyon içerisinde bu nesnelerin dışında grafik ve arka planda çalınması istenen sesler de projeye dâhil
edilebilir. Dışardan eklenen her bir dosya Kütüphane panelinde listelenmektedir. Harici programlarla
hazırlanan içerikleri sahneye eklemek için iki yol kullanılabilir:
• File > Import yolu izlenir. Açılan pencereden eklenecek olan dosya veya dosyalar seçilerek
ekleme işlemi tamamlanır.

• Nesnelerin bulunduğu klasör açılarak eklenecek dosya veya dosyalar seçildikten sonra
sürüklenerek sahneye bırakılır.
• Adobe Edge Animate ile Animasyon Tasarımı
Adobe Edge Animate ile animasyon tasarımına sahneye bir dikdörtgen çizip onu hareket ettirmekle
başlayalım. Bunun için Adobe Edge Animate programının açılışında görüntülenen karşılama penceresinde
Create New seçeneği ile yeni bir dosya açınız ve aşağıdaki adımları takip ediniz:
• Araçlar panelinden Dikdörtgen Aracını (Rectangle Tool) seçin.
• Sahnenin sol üst köşesine bir dikdörtgen çizin.
• Adobe Edge Animate programı ile animasyon oluşturmanın en kolay yolu İğne Aracını
kullanmaktır. Bunun için Zaman Çizgisi Paneli üzerinde bulunan İğne (Toggle Pin) düğmesine tıklayın.
• Oynatma Başlığını (Playhead) 0:01’e (1 saniye/second) kaydırın. Sarı Oynatma Başlığı başka bir
zamana kaydırıldığında mavi İğne arkada sabit kalır.
• Sahneye çizilen dikdörtgeni sahnenin sağ alt köşesine kaydırın.
• Özellikler penceresinde bulunan gri renk kutusuna tıklayın.
• Şeklin arka plan rengini değiştirdikten sonra rengi onaylamak için klavyeden [Enter] tuşuna basın.
• Klavyeden [Space] tuşuna basarak animasyonu oynatınız.
Adobe Edge Animate programı ile animasyon tasarlarken internette bulabileceğiniz hazır hareket şeritleri ile
kolayca animasyon oluşturabilirsiniz. Yeni bir Adobe Edge Animate dosyası açarak aşağıdaki adımları takip
ediniz:
• File > Import Spritesheet yolu izlenerek hareket şeridini projeye aktaralım.
• Bu işlem Define Sprite Tiles isimli iletişim penceresini açacak ve hareket şeridini projeye
eklerken bazı ayarlar yapmaya izin verecektir.
• Burada yapılması gereken ilk ayar hareket şeridinde satır ve sütun sayısının belirlenmesidir.
• Hareket şeridinde tek satırda yer alan satır ve sütun sayısını ayarlayın
• Trimming Options kısmını genişleterek tüm değerlere 0 girin.
• [Import] düğmesine tıklayarak içe aktarma işlemini tamamlayalım.
• Klavyeden boşluk tuşuna basarak animasyonu gözlemleyin.
• Sahnede boş bir yere tekrar çift tıklayarak ana sahneye geri dönün.
• Bu hâliyle web sayfasında nasıl görüntüleneceğini görmek için File > Preview in Browser
komutunu verin. Bu komut ile internet tarayıcısı açılacak ve animasyon oynatılacaktır.
Zaman Çizgisi üzerinde belli bir noktada animasyonu durduran, oynatan veya başka bir noktaya zıplatan
kodlara Tetikleyici (Trigger) adı verilir. Tetikleyiciler ana sahne üzerindeki Zaman Çizgisine eklenebildiği
gibi semboller içerisinde yer alan Zaman Çizgilerine veya sembollerin kendilerine doğrudan eklenebilir.
Hazırlanan animasyonun başka bir yerde kullanılması için paketlenmesi gerekmektedir. Paketlenen
animasyonlar herhangi bir web sayfasında veya HTML5 içeriği destekleyen içerik veya ortamlarda
kullanılabilir. Mesela mobil cihazlarda çalışabilen e-dergilerde rahatlıkla kullanılabilir. Daha önce
hazırlanan kuş animasyonunu yayımlayabilecek hâle getirmek için aşağıdaki adımları takip edin:
• Oluşturulan animasyon dosyasını kaydetmek için File > Save yolunu takip edin.
• Açılan pencerede projeye bir isim verin. Pencerenin en altında yer alan Save in a folder
seçeneğinin seçili olması projeyi yeni bir klasör içerisine kaydedecektir. Böylece animasyon için gerekli
olan kaynak dosyalar bilgisayardaki diğer dosyalar ile karışmayacaktır.
• Save düğmesine tıklayarak kaydetme işlemi tamamlayın.
Hazırlanan animasyon paketlenerek üç farklı ortam için yayımlanabilir hâle getirilebilir. Paketleme
seçenekleri ve ortam ayarlarını yapmak için File > Publish Settings yolu takip edilerek Publish Setting
iletişim penceresi açılır. Aşağıdaki paketleme seçeneklerinden birini seçin.
• Web
• Animate Deployment Package
• iBooks / OS X
Ortam seçenekleri ayarlandıktan sonra bu pencere üzerindeki [Publish] düğmesine basılarak paketleme
işlemi yapılır. Yayımlama ayarlarını kaydederek paketleme işlemini daha sonra yapmak için [Save]
düğmesine tıklanarak pencere kapatılır. Animasyon tasarımı tamamlandıktan sonra File > Publish yolu
izlenerek paketleme işlemi tamamlanır.

ÜNİTE ADI Ünite 8-adobe Indesıgn İle Yayın Tasarımı
ÜNİTE NO 8
YAZAR Öğr. Gör. ARİF DAŞ
ADOBE INDESIGN İLE YAYIN TASARIMI

Teknolojinin hızla ilerlemesi yayın sektöründe de köklü değişiklikler olmasına sebep olmuştur. Bu
değişiklikler içerikleri ve yayın organlarını etkileşim hatta yeni yayın organlarının ve içeriklerin ortaya
çıkmasına sebep olmuştur. Bu değişimler ise yeni medya kavramının doğmasına sebep olmuştur.
Kitap Dergi Tasarımı

Yayın organlarında ister dijital ister basılı olsun her durumda etkili bir tasarıma ihtiyaç duyulmaktadır.
Düzenli tasarlanmış bir yayın, odağın daha iyi yakalanmasını sağlar. Böylece hedef kitleye istendik bilgiler
daha rahat bir şekilde aktarılır.
Yeni medya kavramıyla birlikte içeriklerde farklı türlerin kullanılması ve istenildiği zaman güncelleme
yapılabilmesi mümkün hâle gelmiştir. Geçmiş dönemlerde yalnızca basılı olarak kullanılan yayın organları
çevrimiçi ortamların kullanımıyla birlikte anlık güncellenip ve çoklu ortam nesneleriyle
desteklenebilmektedir. Ayrıca basılı yayınlarda da karekod (QR) çözümleri içeriklerin etkileşimli olmasını
ve çoklu ortam nesneleriyle zenginleştirilmesini mümkün kılmaktadır.
Kitap ve Dergi Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Yayın hazırlamanın asıl amacı bilginin paylaşımıdır. Paylaşılan bilgi ne kadar önemli olursa olsun, bilgiden
daha önemli olan şey bilginin nasıl paylaşıldığıdır. Bilginin değer kaybetmemesi ve bilgi aktarımının
kolaylaştırılması için içerik tasarımında dikkatli olmak gerekir.
Kitap ve dergi tasarımında aşağıdaki hususlara dikkat etmek etkili bir yayın hazırlamaya katkı sağlayacaktır:
• Cinsiyet, yaş ve milliyet içeriğin farklılaşmasında doğrudan etkilidir. Tasarımda kullanılacak olan
renkler cinsiyet, yaş ve milliyete göre farklı anlamlar ve etkiler taşımaktadır.
• Görsel kullanımı tasarımın aktaracağı bilgiyi daha rahat iletmek için kullanılır.
• Yakınlık ilkesi birbiriyle ilişkili içeriklerin mesafelerine dikkat edilmesi gerekliliğidir.
• Yazı fontu, boyutu ve okunabilirlik kavramları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Sayfa boyutu tasarımda kullanılacak nesneleri ve yerleşimi doğrudan etkilemektedir.
• Kenar boşlukları sayfanın kullanım alanı için kısıt oluşturmaktadır.
• Cilt payı olmazsa içeriklerin okunmasında sorunlar oluşabilir ve bazı içerikler cilt içerisinde
kalabilir.
• Kâğıt türü tasarıma yönelik renkleri ve cilt payı özelliklerini doğrudan etkiler.
Kitap ve Dergi Tasarımında Çoklu Ortam İçeriklerinin Kullanımı

İyi bir görsel tasarım kolay okunan, ilgili çekici, açık ve anlaşılır olursa kalıcılıkta o kadar yüksek olacaktır.
Tasarımcı ve hedef kitle arasındaki iletişim görsel kaynaklar tarafından sağlanırken, üretilen içeriklerin
görsel tasarımları şu özellikleri taşımalıdır.
• Okunabilir olmalıdır.
• Hedef kitlenin mesajı almak için harcadığı enerji normal süreçten daha az olmalıdır.
• İletilmek istenen mesaj yapılan tasarımın odağında bulunmalıdır.
• Tasarımda uygun renklere yer verilmelidir.
• Olabildiğince gerçeğe yakın görsellerden faydalanılmalıdır.
• Yeni bir kavram veya konuyu açıklarken bilindik eski kavramlardan benzer olanlarıyla
ilişkilendirilmelidir.
• Kavram veya ana noktaların arasındaki ilişkileri anlatmak için grafik, akış şemaları veya haritalar
gibi görsellerden faydalanılmalıdır.
TASARIMDA RENK SEÇİMİ
8. Ünite - Ünite 8-adobe Indesıgn İle Yayın Tasarımı 18

Renklerin kullanımında yaş grupları, cinsiyet, renklerin psikolojik etkileri ve coğrafi bölge gibi özelliklerin
dikkate alınması gereklidir. Renkler psikolojik olarak hem pozitif hem de negatif etkiler doğurabilir. “Faber
Birren yaptığı birçok psikolojik deneyde çok dikkatsiz ve kayıtsız bireylerin bile değişik renkli uyarıcılara
tepki gösterdiklerini saptamıştır” (Özdemir, 2005).
Renklerin psikolojik etkilerinden sonra hedef kitlenin yaşı ve cinsiyetine dikkat etmek gerekir. Küçük yaş
grupları için çok parlak renkler tercih edilirken, daha ileri yaşlar için pastel renkleri kullanmak daha
uygundur. Yaş grubuna göre rengin parlaklık ve pastelliği belirlendikten sonra cinsiyete göre hangi rengin
kullanılacağı belirlenmelidir.
Yaş ve cinsiyetin yanı sıra tasarımın kullanılacağı kültür de önemlidir. Renkler evrensel olduğu gibi her
coğrafyada farklı anlamlar da taşımaktadır.
NESNELERİN SAYFA İÇERİSİNDEKİ YERLEŞİMİ

Tasarım esnasında nesnelerin sayfadaki dağılımları da çok önemlidir. Metin ve görsellerin sayfa içerisine
yerleşiminde önem dereceleri ve hiyerarşik sıraları etkilidir.
İçeriklerin sayfa içerisindeki yerlerini belirlemek için kullanılan yöntemler vardır. Bunlar;
1. Üçüncü Kural Tekniği
Nesnelerin sayfa içerisinde yerleştirilmesinde asıl amaç dikkati istendik bölgeye çekmek ve kalıcılığı
sağlamaktır. Bu teknik “Okuyucular sayfa içerisinde gezinirken hangi alanları ne kadar hatırlıyorlar?”
sorusuna cevap verir.
2. Kapalı – Açık Alanlar Tekniği

Sayfanın tasarımında bir diğer etmen boşlukların miktarıdır. Boşluklar içerik yoğunluğunu dengelemek ve
okunabilirlik düzeyini artırmak için etkili bir şekilde kullanılabilir.
KAPAK TASARIMI VE ÖZELLİKLERİ

Bir kitabın veya derginin dikkat çeken ilk kısmı kapağıdır. Bu yüzden kapak tasarımı adeta o kitabın özeti
gibi olmalı ve olabildiğince hedef kitlenin dikkatini çekip onlarda merak uyandırılmalıdır.
Bir kitap veya derginin kapağı üç bölümden oluşur;
• Ön kapak
• Sırt
• Arka kapak
Kapak tasarımında dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
• Kapak içerik ile ilişkili ve içeriği yansıtıyor olmalıdır.
• Sırt yazısı kullanılacaksa aşağıdan yukarıya doğru tasarlanmalıdır.
• Kapak bilgilerine dikkat edilmeli ve tasarımcı yazar yayınevi gibi bilgilere iç veya dış kapakta yer
verilmelidir.
• Okunabilirliği yüksek yazı karakterleri kullanılmalıdır.
• Kapaklar birbiriyle uyumlu olmalı hatta bir bütün oluşturmalıdır.
• Görsel öğeler ve sayfa yerleşimi etkili bir şekilde kullanılmalı ve dikkat çekici olmalıdır.
ADOBE INDESIGN PROGRAMI

Adobe InDesign bir masaüstü yayıncılık programıdır. Oldukça yaygın kullanılan bu program sayesinde
kitap, dergi, broşür veya interaktif belgeler oluşturabilirsiniz. InDesign içerdiği nesneler ile belgelerinize 2
veya 3 boyutlu resimler ve yazıların yanı sıra video, animasyon ve html sayfalar eklemenize olanak sağlayan
bir programdır. InDesign programı Adobe firmasının diğer programlarıyla ve bu programların çıktılarıyla
etkili bir biçimde çalışabilmektedir.
8. Ünite - Ünite 8-adobe Indesıgn İle Yayın Tasarımı 19

ÜNİTE ADI Ünite 9-scrıbus
ÜNİTE NO 9
YAZAR Dr. Öğr. Üyesi ÖMER ARPACIK
GİRİŞ
Scribus, geliştiricileri tarafından birçok işletim sistemi (Linux, FreeBSD, PC-BSD, NetBSD, OpenBSD,
Solaris, OpenIndiana, Debian GNU / Hurd, Mac OS X, OS / 2 Warp 4, eComStation, Haiku and Windows)
tarafından desteklenen açık kaynaklı bir masaüstü yayıncılık programı olarak tanımlanmaktadır. Bu bölüm,
Scribus ile ilgili tüm detaylara yer verilmesi durumunda çok uzun olacağında, yeni kullanıcılar için bir
başlangıç rehberi olacak şekilde ele alınmıştır.
SCRIBUS NEDIR?
Scribus’ta yeni belge oluştururken ilk olarak Yeni Belge başlıklı form açılır. Bu formda tek sayfa, iki sayfa
ya da katlanabilir şekilde broşür tarzı 3 veya 4 sayfa belge oluşturulabilir. Belge oluştururken kâğıt ölçüsü
(A4, A3, A5 veya özel boyut), belgenin yönlendirmesi (dikey / yatay) seçilir. Sağ, sol, üst ve alt mizanpajlar
(boşluklar) ayarlanır. Sayfa sayısı, sayfada kullanılacak uzunluk birimi, sayfa sütunlardan oluşacaksa sütun
sayısı belirlenir.
Giriş ekranı
Yeni belge oluşturduktan sonra çalışma alanı açılır. Bu alanda menülere ulaşılmakta, Sık kullanılan öğelerin
kısa yolları, yatay ve dikey cetveller bulunmaktadır. Ayrıca büyültme, küçültme ve sayfalar arası geçiş
yapılabilmektedir.
Nesne Ekleme
Scribus’ta ekrana metin, resim, tablo, şekil gibi herhangi bir nesne eklemek için Ekle menüsü kullanılır. Bu
menüde seçilen nesne ekranda istendiği şekilde yerleştirilebilir. Insert shape alt menüsünde de ikinci bir
menü açılır ve buradan seçilecek önceden tanımlı bir şekil de kullanılabilir.
Sahneye şekil eklemek için kullanılan Insert Shape menüsü eklenebilecek şekillerin listesini içerir. Bu
listeden seçilen bir şekil farenin sol tuşu basılı tutularak çizim alanında boyutlandırılarak eklenir.
Belgeye herhangi bir nesne eklendiğinde nesne ile ilgili ayarları yapmak için Pencereler menüsünden
Özellikler seçilir (F2) ve Özellikler penceresi açılır. Bu pencerede seçili nesnenin pozisyonu, boyutları,
dönme açısı, nesne metin nesnesi ise metin boyutu, yazı tipi, sütün sayısı ve birçok ayarlar yapılabilir.
Eğer iki nesne birbirlerinin üzerine gelecek şekilde konumlandırılacaksa, birinin diğerinin üstünde ya da
altında olması gerekir. Bu da nesneye sağ tıkladıktan sonra Seviye seçeneğinden ayarlanır. Eğer bir nesne
diğer nesnenin üstüne getirilmek istenirse “Yükselt”, altına getirilmek istenirse “Alçalt”; ikiden fazla nesne
olması durumunda en üste veya en alta getirilmek istendiğinde “En üste getir” ve “En alta gönder” seçeneği
kullanılır.
Tablo Ekleme
Scribus’ta da diğer programlarda olduğu gibi belgeye tablo ekleyip düzenlenebilir. Bunun için Ekle
menüsünde tablo seçilir ve gelen ekranda satır ve sütun sayısı girilerek belgeye tablo eklenir. Tablo
eklendikten sonra sütun, satır eklemek veya silmek istenirse Tablo sekmesinden ya da tablo üzerine
gelinerek sağ tuşa tıklanarak “Insert Rows” ile satır ekleme, “Insert Columns” ile sütun ekleme, “Delete
Rows” ile satır silme veya “Delete Columns” sütun silme işlemleri yapılır. Eğer bir hücre ile ilgili yazı tipi,
yazı rengi, hizalama gibi özelliklerin değiştirilmesi istiniyor ise ilgili hücreye sağ tıklandıktan sonra
“Özellikler” seçeneği seçilir. Özellikler seçeneğinde Gölgelendirme, Şekil, Renk, Sütunlar, Yönlendirmeler,
Çizgiler sekmelerinden o hücre ile ilgili tüm ayarlar yapılabilir.
Resim Ekleme
Belgeye Resim ekleme için Ekle menüsünden Resim Çerçevesi Seçilir, yahut üst tarafta bulunan Resim
Ekleme simgesi seçilir. Resim ekleme işlem: şu şekilde gerçekleştirilir;
1. Resim çerçevesi hangi boyutta ve nerede olması isteniyorsa fare sol tıklanarak o alan belirlenir.
2. Daha sonra ilgili alana çift tıklanarak bilgisayardan bir resim seçilir.
3. Daha sonra resme sağ tıklanarak “Adjust Image to Frame” seçeneği ile resim çerçeveye sığdırılır.
4. Eğer resmin orijinal boyutu korunmak isteniyorsa “Çerçeveyi Resme Ayarla” seçilir ve Çerçeve resmin
boyutuna göre ayarlanır.
9. Ünite - Ünite 9-scrıbus 20

Scribus ile diğer Resim işleme programlarındaki gibi resimlere çeşitli efekteler verilebilir. Bunu yapmak
için resme sağ tıkladıktan sonra Resim Efektleri seçeneği ile Resim Efektleri penceresi açılır. Bu pencereden
bulanıklaştırma, renklendirme, parlaklık, kontrast gibi birçok ayar yapılabilir. Örneğin bir resmi
bulanıklaştırmak için Mevcut Efektler listesi içerisinde Bulanıklaştır seçilerek Kullanılan Efektler kısmına
atılır. Kullanılan Efektler kısmına eklenen efektler için sol kısımda resmin altında Seçenekler kısmında
seçilen efekt ile ilgili ayarlar görüntülenir. Örneğin, bulanıklaştırma için Radius değeri artırılır.
Resim eklendikten sonra resme sağ tıklayıp Özellikler seçeneği ile Özellikler penceresi açılarak resimle
ilgili ayrıntılı ayarlar yapılabilir.
Hizalama
Nesnelerle çalışırken önemli bir husus da belge içerisinde uygun şekilde yerleştirilmeleri ve
hizalanmalarıdır. Nesneler aynı hizada dikey, yatay olarak; sağa, sola veya ortalayarak hizalanabilir. Bunun
için Pencereler sekmesinde Hizala ve Dağıt seçilir ve ilgili pencere açılır. Bu pencereyi kullanarak düşey ve
yatay olarak hizalama işlemleri yapılabilir.
Nesneleri hizalarken genelde ızgaralar kullanılır. Izgaralar sayfayı karelere bölerek nesnelerin daha kolay
yerleştirilmesini sağlar ve Görüntüle sekmesinde Izgaraları Göster seçeneği seçilerek aktifleştirilir. Artık
nesnelere ekrandaki ızgaralara göre yerleştirilebilir. Eğer nesneler tamamen ızgara çizgilerini dayandırılmak
istenirse Sayfa sekmesinde Izgaraya Yapıştır seçeneği aktifleştirilir ve böylece hizalama daha kolay bir
şekilde yapılır.
Izgaralar Sayfa sekmesinde Kılavuz Yönetimi seçeneğinden ayarlanabilir. Kılavuz yönetimi penceresi ile
sayfanızda hangi kaçıncı cm’lere kılavuz çizgisi ekleyeceğinizi ayarlayabilirsiniz. Örneğin aşağıda Single
sekmesinde yatay olarak (Horizontals) 2, 4 ve 20. cm’lere kılavuz çizgeleri eklenmişken dikey olarak
(Verticals) 2, 7 ve 10. cm’lere kılavuz çizgileri konulmuştur.
Column / Row sekmesinde Dikey (Verticals) ve Yatay (Horizontals) kaç adet kılavuz çizgisinin olması
isteniyorsa buradan ayarlanabilir. Örneğin yatayda eşit aralıklı 6 kılavuz çizgisi eklenmişken dikeyde 4
kılavuz çizgisi eklenmiştir.
Izgaralar haricinde kılavuz çizgileri kullanılarak da hizalama yapılabilir. Belgeye kılavuz çizgilerini
eklemek için ekranın sol ve üst tarafta bulunan cetvellere fare ile tıklanır ve sürükle bırak metoduyla sayfaya
bir kılavuz çizgisi eklenir. Hem üst hem de sol taraftan yerleştirilen kılavuz çizgiler sizin nesnelerinizi
yerleştirmenizde size özel şekilde kılavuzluk eder. Kılavuz çizgilerini kullanmak için Görüntüle sekmesinde
kılavuz çizgileri aktif seçeneği seçili olmalıdır.
Metin Ekleme
Metinlerle çalışırken belirli Ekle menüsünden Metin Çerçevesi (T) seçilir. Daha sonra istenilen yere
istenilen boyutta fare yardımı ile metin çerçevesi çizilir. Metin çerçevesinin içerisine istenilen metin
yazılabilir, başka yerden kopyalanıp yapıştırılabilir yahut sağ tıklayarak Metin Al seçeneğinden herhangi bir
dosyadaki metin alınabilir.
Birden fazla metin çerçevesi ortak bir şekilde kullanılabilir. Bu işlem özellikle uzun metinleri istenilen
konumlara yerleştirmek ve birlikteliği korumak için kullanılabilir. Eğer metin uzun bir metin ise ve kalan
kısmı başka Metin Çerçevesine eklenmek isteniyor ise sırasıyla;
• Birinci Metin çerçevesi seçilir.
• Metin Çerçevelerini bağla (M) tıklanır.
• İkinci metin çerçevesi seçilir.
Bu işlem yapıldıktan sonra birinci Metin Çerçevesinde yapılacak tüm değişikler sonucu (yeni satır ekleme /
silme) diğer Metin Çerçevesine de yansıyacaktır. Eğer iki metin arasındaki bu ilişki kesilmek isteniyorsa
Metin Çerçevelerinden Bağı Kaldır (U) seçilerek aralarındaki bağ çözülür.
Eğer metin eklendikten sonra düzeltilmek istenirse; çift tıklayarak veya imgesi seçilerek düzenleme modu
açılır. Eğer sadece düzeltme değil stil olarak da değiştirilme isteniyorsa Metin Düzenle (Ctrl+T) seçilerek
aşağıdaki metin editörü penceresi açılır ve bir metin editörü gibi kullanılarak metin istenildiği gibi
değiştirilebilir.
Metinler çalışırken, özellikle birden fazla sayfa ve uzun metinleriniz varsa her biri için teker teker
düzenleme yapmak yerine, Microsoft Word’de olduğu gibi kendi stiliniz tanımlayabilir ve bu stili
dokümanınızın her yerinde kullanabilirsiniz. Bunun için Düzenle sekmesinde Styles (F3) seçeneğin seçerek
yeni stil tanımlanır.
Bu tür programlarda en sık kullanılan özelliklerden biri de metin ile resmin iç içe kullanılmasıdır. Bir
metnin aşağıdaki gibi iç içe geçmesi için Resim Çerçevesi özelliklerinde Şekil sekmesi altında Use Frame
Shape, Use Bounding Box özellikleri kullanılabilir.
Belgeye Resim Çerçevesi eklendiğinde dikdörtgen bir şekilde bir kutucuk eklenmekte ve resim o çerçeve
içerisinde boyutlandırılır. Eğer o çerçeve esnetilmek istenirse Resim özelliklerinde Şekil sekmesinde Düzle
düğmesi ile Nodes penceresi açılır ve buradaki seçenekler ile Resmin çerçevesi seçilerek istenildiği gibi
şekillendirilir.
Kaydetme
Scribus’ta bir belge kaydedildiğinde Scribus formatı olarak .SLA kullanılır. Belge eğer File menüsünde
Şablon Olarak Kaydet seçilirse PNG uzantılı şekilde çıktılarının yanı sıra tüm içeriği –resimler, font

dosyaları vs. - ile bir klasör şeklinde kaydeder. Bunun yanı sıra File İhraç Et menüsünden Metin, PDF ve
Resim olarak kaydedilebilir. Bunun yanı sıra ihtiyaç duyulduğunda EPS, SVG ve XPS olarak da
kaydedilebilir.

ÜNİTE ADI Ünite 10-masaüstü Yayıncılık Ürünlerinin Baskı Süreci
ÜNİTE NO 10
YAZAR Öğr. Gör. YAKUP ÇİFTÇİ
MASAÜSTÜ YAYINCILIK ÜRÜNLERİNİN BASKI SÜRECİ

GİRİŞ
Bilimsel gelişmeler ve teknolojik yenilikler ışığında günümüz dünyasının olanaklarına ve yaşam koşullarına
ulaşılmış bulunulmaktadır. Bilim ve teknoloji denildiğinde birçok çalışma alanının ortak üretimleri akla
gelmektedir. Özellikle toplumsal pratiklerin dönüşümünde, yaşanan teknolojik gelişmelerin rolü büyüktür.
Öyle ki, birçok sektörde ve yapılanmada teknoloji yönetimi, günümüz toplumlarının başat unsuru hâline
gelmiş bulunmaktadır. İnsan yaşamının gerek iş gerekse özel alanlarını kapsayan internet ve internetin
uzantısı olarak geliştirilen yeni iletişim teknolojileri, yeni / sosyal medya bu teknolojik gelişmelerin bir
sonucu olarak gösterilebilecektir. Taşıdığı öneme rağmen teknolojik yeniliklerin sosyolojik, psikolojik,
ekonomik ve siyasi açıdan yönetimi her zaman gündeme gelen sorunların başında gelmektedir. Kurum ve
yapıların teknolojik yeniliğe uyum sağlaması, toplum-teknoloji entegrasyonunda önem kazanmaktadır.
BASKI TEKNOLOJİLERİNİN GELİŞİM TARİHİ
Baskı teknolojilerinin gelişim tarihinin başlangıcını yazının tarihine değin götürmek mümkündür. Hafızanın
gücü, insanlar arasında bilgi alışverişine özellikle de nesiller arasında yürütmek bağlamında çok da yeterli
olmamaktadır. Bu bağlamda insanın yapıp ettiklerini kalıcı kılan yazının geliştirilmesi olmuştur. Sümerliler
yumuşak kil üzerinde, işaretler oluşturan çivi şeklinde sivri uçlu bir yazma aleti kullanarak bir yazı sistemini
ilk geliştirenlerdir. Çivi yazısı olarak adlandırılan bu yazı biçimi, zamanla sembollerin daha stilize hâl almış;
her sembol bir sözcüğü temsil eder biçimde kullanılmıştır. Mısır’da geliştirilen rahiplere özgü yazma biçimi
olarak hiyeroglif de çivi yazısı kadar karmaşık bir yapı sergilemiştir. Tarihin izini sürmek açısından
geliştirilen tüm yazı dillerinin önemi büyüktür. MÖ 1500’lerde Uzakdoğu’daki Çin yazısı, Mısır hiyeroglif
yazısı ve Babil çivi yazısı dünyadaki en önemli yazı dilleri olmuştur. Indus Vadisi yazısı MÖ 2500, Girit
yazısı MÖ 1900, Orta Amerika yazısı MÖ 600 yılına dayanmaktadır. İlk olarak MÖ 1500’de kullanılan
Fenike alfabesi, yazmayı ve okumayı kolaylaştırarak okuryazar sayısının artmasını sağlamıştır.
Baskı teknolojilerinin günümüzdeki yapısını kazanıncaya değin yaşadığı dönüşüm, standartlaşmanın
önemini ortaya koymaktadır. El yazmacığılı ile sınırlı sayıda çoğaltılabilen eserlerin, baskı teknolojileri
sayesinde standart biçimde çok sayıda basılması, toplumlarda önemli dönüşümlerin yaşanmasını sağlamıştır.
Özellikle fikirlerin hızla yayılımı, toplumlarda bilgi üretimi ve yayılımı açısından önem kazanmaktadır.
Bilginin hızlı yayılımı ve iletişimin uluslararası çapta yaygınlaşmasının temelinde baskı teknolojileri
yatmaktadır. Matbaa, yazılı sözcüğün belirli bir kesimin tekelinde olma özelliğini ortadan kaldırmış, sıradan
insanın da kullanımına sunmuştur. Kitabın ucuzlaması ve üretim kolaylığı, düşünce ürünlerinin toplum
içinde hızla yayılmasını sağlamış; bilimsel, dinsel, kültürel ve sanatsal alanlarda gelişmelerin yayılım hızını
da artırmıştır. Bu durum, okuryazar insan sayısının artışına ve kültürlerarası etkileşimin kıtalar arası boyutta
gerçekleşmesine öncülük etmiştir.
BASKI TEKNOLOJİLERİ VE ORTAMLARI
Tarihsel süreç içerisinde günümüze gelinceye değin çok çeşitli malzemelerle çok farklı baskı teknikleri
geliştirilmiştir. Bununla beraber baskı ortamları veya teknikleri günümüzde altı ana grup çerçevesinde ele
alınabilecektir:
• Tipo (yüksek) baskı
• Serigrafi (elek) baskı
• Ofset baskı
• Flekso baskı
• Tifdruk (çukur) baskı
• Dijital baskı
Tipo (Yüksek) Baskı: Tipo baskı metal harflerle (hurufat) yapılan yüksek baskıdır. Uzun ve zahmetli bir
baskı hazırlık süreci gerektirir. Metal harflerin tek tek sayfa oluşturacak bir biçimde düzenlenmesi yöntemi
kullanılır. Baskı hazırlık işlemi her ne kadar gelişim göstermiş olsa da günümüz masaüstü
10. Ünite - Ünite 10-masaüstü Yayıncılık Ürünlerinin Baskı Süreci 23

yayıncılık sisteminin sağladığı imkânlardan çok uzaktır. Günümüzde kullanımı önemli oranda bırakılmıştır.
Ender olarak, kartvizit, fatura ve özel koleksiyon yayınların basımında kullanılır. Tipo baskı makinaları daha
çok matbaacılığa; kesim, gofre, numaratör baskı, piliyaj-perforaj başka alanlarda hizmet eder.
Serigrafi (Elek Baskı): Serigrafi, bir seri baskı yapma şeklidir. Ahşap ya da metal bir çerçeveye gerilen
değişik türdeki polyester ipek kumaşının fotofilm emülsiyon denilen bir film tabakasıyla kaplanıp ışıkta
pozlandıktan sonra basılması gereken grafik, bu kumaşa bir şablon gibi çıkar. Işığa duyarlı bölgeler suyun
yardımı ile boşaltılır ve hassas bir şablon oluşur. Bu şablona kalıp denir. Bir ragle (ağzı keskin bir kauçuk)
yardımı ile baskı yapılır. Kalıp, ipek, ipek özelliği gösteren polyester veya metal dokumalardan oluştuğu
için elek olarak adlandırılmaktadır. Bu dokuma metal veya ahşap bir çerçeveye gerilmiş durumdadır.
Ofset Baskı: 1904 yılında, Amerikalı Ira W. Rubel tarafından bulunmuş, genellikle (teneke ofset hariç) kâğıt
yüzeyine baskıda kullanılan baskı tekniğidir. Günümüzde kitap, gazete, dergi, broşür, fatura, kartvizit ve
karton ambalajların basımında kullanılır. Ofset baskı dünyada en fazla kullanılan baskı tekniğidir. Yağ
temelli ofset mürekkebiyle nemlendirme suyunun birbirini kabul etmemesi prensibine dayanır. Bu sistemde
baskı kalıbında mürekkebi alan görüntülü kısım (iş olan yerler) ile mürekkebi kabul etmeyen (iş olmayan
yerler) arasında gözle tespit edilecek bir yükseklik farkı yoktur.
Flekso Baskı: Tipoya çok benzer bir sistemdir. Basılacak iş kalıbın gövdesinden belirli bir yüksekliktedir.
Kalıp, lastik veya cyrel maddesinden oluşur. Fleksoda çoğunlukla bobin kâğıt veya folyeler üzerine baskı
alınır. Flekso baskı tekniği ile esnek, esnek olmayan malzemeler, çok küçük ebatlı işlerden, büyük ebatlı
işlere kadar her türlü malzemeye baskı yapılabilir. Düşük viskoziteli flekso baskı mürekkepleri ve bu
mürekkeplerin yüksek tutunma özellikleri bu baskı sistemine geniş bir ürün yelpazesine baskı yapma
olanağı tanımaktadır.
Tifdruk (Çukur) Baskı: Tifdruk, matbaacılıkta kullanılan temel baskı tekniklerinden biridir. Almanca
tiefdruck (derin baskı) sözcüğünden gelmektedir. Resmedilen yapıtın orijinalitesini ortaya koymada ve aynı
zamanda çoğaltmada en uygun yöntem olan metal gravür baskı için kullanılan plaka yüzeyindeki çukur
kısımlara boya ile doldurulmasına (intaglio) adı verilmiştir. İntaglio sözcüğü İtalyanca “kesmek, oymak”
anlamına gelen, madeni levha üzerinde gerek asitle yedirerek (etching) gerekse bir aletle yapılan oyuntuların
tümüne (Çukur kazı) intaglio adı verilir.
Dijital Baskı: Bu baskı tekniğinde film ve kalıp ortadan kalkmıştır. Bilgisayar ortamından doğrudan iletilen
malzeme baskı makinelerinde hızla basılır ve tasnif edilir. Bilgisayar teknolojileri ve internetin insan
yaşamında yaygın kullanım ağı kazanmasıyla birlikte dijital baskı teknikleri kullanılmaya başlamıştır.
Teknoloji entegrasyonunun baskı süreçlerine dâhil olmasıyla birlikte birçok süreç çok daha kolay hâle
gelmiştir. Bir iş tek tek değil çoklu olarak baskıya girer ve hazırlık sürecinde de yine bilgisayar ortamında
dijital montaj gerçekleştirilir.
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE ELEKTRONİK YAYINCILIK
Teknolojik yenilik, toplumsal yapılar üzerinde dönüştürücü rol oynamakta ve bu dönüşümün önünde
durmak pek de olası görünmemektedir. “Modern çağın başladığının işareti iki teknolojik yeniliktir: Silah ve
baskı makinesi. Silah, feodal savaşçıların ezeli egemenliğini sonlandırdı, baskı makinesi ise bilgiyi
dünyevileştirdi”. Tarihsel kökeni, “sanatla ilgili, hünerli, pratik” anlamına gelen Yunanca ‘technikos’
kavramına dayanan; ‘oloji’ kısmı “bilgisi, sistematik yaklaşımı” anlamında kullanılan teknoloji, “insani
amaçlar için doğayı yönlendirmenin bilgisi” biçiminde anlam kazanmaktadır.
Elektronik yayıncılık (e-yayıncılık) "belgelerin" elektronik ortamlar ve / ya da ağlar aracılığıyla dağıtımı,
arşivlenmesi ve bu belgelere erişilmesi olarak tanımlanabilir. Son yıllarda özellikle ABD’de ticari
yayınevleri elektronik kitap yayınına başlamıştır. Ders kitapları alanında istek üzerine yayıncılık (on-
demand publishing) uygulamalarının artışı elektronik kitap yayıncılığına olan talebi de artırmıştır. Daha
önceden yayımlanmış kitap ve dergilerdeki bazı bölümler ve makaleler derlenerek “reader” adı verilen
elektronik ders kitapları yayımlanmaktadır. Benzeri bir biçimde, belirli dersler için “rezerv” dermesine
konulan ve sadece o dersleri alan öğrencilerin Web aracılığıyla erişimine açık olan kaynaklar da
bulunmaktadır.
MATERYAL HAZIRLAMA TEKNİKLERİ VE YAYINCILIK SÜRECİ
Günümüzde matbaacılık olarak adlandırılan karmaşık süreç, farklı teknolojilere ait çok sayıda işlemden
oluşmaktadır. En basit ifadesiyle matbaacılık için baskı öncesi, baskı ve baskı sonrası şeklinde üç alt
süreçten bahsedilebilir. Bu süreçte öncelikle basılacak işin tasarımı yapılır. Bu aşamada yazıların ve
fotoğrafların bilgisayara aktarılması gerekir. Bilgisayara aktarılan görsel öğeler mizanpaj yazılımında bir
araya getirilerek baskıya uygun tasarım oluşturulur. Bilgisayar yardımıyla yapılan bu işlem, “masaüstü
yayıncılık” olarak ifade edilmektedir. Sonrasında, yapılan çalışmanın film çıkışları alınır. Film, baskı için
kullanılan kalıbı oluşturmak için kullanılır. Filmden sonra da prova alınabilir. Filmden alınan provaya
analog prova denmektedir. Analog provanın dışında baskıyı taklit eden yazıcılarla dijital prova da alınabilir.
Baskı sonrasında selefon, lak gibi malzemelerle yüzey kaplama (laminasyon) uygulanabilir.
Kitap, dergi gibi yayınları masa başında, bilgisayar destekli olarak, baskı ya da yayına hazırlama işi olan

masaüstü yayıncılık, günümüzde gerek baskı ile ilgili ön hazırlık çalışmaları, gerek fotoğrafçılık
tekniklerinin tamamının masa başında yapılmasına dayanmaktadır. Bu alanda bilgisayar ortamında en çok
tercih edilen programlar Adobe'nin ürettiği InDesign ve Quark’ın ürettiği QuarkXPress'tir. Ayrıca
Microsoft'un ürettiği Publisher ve açık kaynak kodlu Scribus da daha basit olmakla beraber birer masaüstü
yayıncılık programıdır.

ÜNİTE ADI Ünite 11-e-kitaplar Ve Özellikleri
ÜNİTE NO 11
YAZAR Dr. Öğr. Üyesi GÜRKAN YILDIRIM
Bu ünite kapsamında günümüzde kullanımı yaygınlaşmış e-kitaplar ve e-kitap hazırlama imkân tanıyan
InDesign 6 programı kullanılarak metin hazırlama işlemleri genel olarak anlatılmıştır. Son yıllarda üzerinde
sıkça çalışmaların gerçekleştirildiği e-kitaplar gün geçtikçe daha önemli araçlar hâline gelmektedir. E-
kitaplara çeşitli çoklu ortam ögelerinin eklenebilmesi ile bu öğretimsel materyaller daha fazla olumlu etki
yapmaktadır. Özellikle e-kitap teknolojisinin gelişimi beraberinde e-kitap okuma araçlarının ve e-kitap
hazırlama yazılımlarının da önemli ölçüde artış göstermesine aracılık etmiştir. Bu bağlamda özellikle e-kitap
tasarımına imkân veren yazılımların bilinmesinin ve e-kitap teknolojisinin temel özelliklerinden haberdar
olunmasının önemli olduğu görülmektedir.
E-kitapların Tarihsel Gelişimi
E-kitapların tarihsel gelişimi 1940’lı yıllara kadar uzansa da bu teknolojilerin asıl gelişimi 1971 yılında
hayata geçirilen Gutenberg Projesi ile olmuştur. Bu gelişmeden sonra çeşitli farklı firmalar tarafından e-
kitap teknolojisine katkılar sunulmuş ve ilerleyen yıllarda e-kitap okuyucuların da hızlı bir şekilde
gelişmeye başlamasıyla son kullanıcılara kadar ulaşmaya başlamıştır. Özellikle 2010’lu yıllarda internet
üzerinden e-kitap satış mağazalarının açılması e-kitap ve e-kitap okuyucu piyasasının gün geçtikçe
gelişmesine aracılık etmiştir. Son yıllarda ise e-kitap satışı basılı kitap satışlarını geçmiş ve artık birçok
kullanıcının ilgisini çekmeye başlamıştır.
E-kitap Çeşitleri ve Formatları
E-kitaplar günlük hayatta çeşitli formatlarla sürekli karşımıza çıkmakta ve kullanılmaktadır. Aslında farklı
formatların olmasında kullanılan e-kitap okuyucuların büyük etkisinin olduğu söylenebilir. Ancak hemen
hemen bütün e-kitap okuyucularda ortak olan görüntülenebilen formatların varlığı e-kitapların daha geniş
kitlelere hitap etmesini sağlamaktadır. Ayrıca e-kitaplar farklı şekillerde de kullanıcılarına
sunulabilmektedir. Bu bağlamda farklı sınıflandırmalar olsa da metin kitapları, resim kitapları, indirilebilir
kitaplar ve konuşan kitaplar gibi sınıflandırmak mümkündür.
E-kitapların Üstün Yönleri
E-kitapların alanyazında belirtilen birçok üstün yönünün olduğu söylenebilir. Bu üstün yönler yıllar içinde
teknolojik gelişmeler sayesinde sürekli artmış ve birçok kullanıcı için ortak faydalar hâline dönüşmüştür. Bu
bağlamda özellikle e-kitapların; esnek çalışma imkânı tanıması, doğal kaynakların korunmasına verdiği
katkı, farklı çoklu ortam ögelerini bünyesinde barındırabilmesi ve engelli bireylerin eğitiminde kolaylıklar
sağlaması özellikle ön plana çıkan faydalar arasındadır. Ancak tabi ki faydaları bunlarla sınırlandırmak
doğru değildir. Kitap depolamada ve dağıtımda kullanıcılara sağladığı artılar veya basılı kitaplara göre çok
rahat bir şekilde güncellenebilmesi de e-kitapların önemli avantajları arasında gösterilmektedir.
E-kitapların Sınırlılıkları
Teknolojik altyapısından dolayı e-kitap teknolojinin birçok üstün yönünün olduğu gibi bazı sınırlılıklarının
da olduğu göz önüne alınmalıdır. Bunların başında farklı formatla hazırlanan e-kitapların bütün e-kitap
okuyucularda görüntülenememesi, yasal olmayan yollarla dağıtımının kolay olması, teknik araçlarda
yaşanabilecek sıkıntılar ve uygun içeriklerin geliştirilmesinin zorluğu gösterilebilir. Bu sınırlılıkların yanı
sıra e-kitap okumaya imkân tanıyan araçların şarj süresi veya okuma esnasında farklı
11. Ünite - Ünite 11-e-kitaplar Ve Özellikleri 26

fiziksel rahatsızlıklara sebebiyet vermesi de belirtilen sınırlılıklar arasındadır.
E-kitap Geliştirme Araçları ve InDesign Programı
E-kitapların geliştirilmesi için çok çeşitli yazılımlar bulunmaktadır. Bu yazılımlardan bazıları ücretli olarak
kullanıcılara sunulurken bazıları daha sınırlı özelliklerle ücretsiz olarak elde edilebilmektedir.
Geliştiricilerin yapacakları işe uygun yazılımları seçmesi gerekmektedir. Bu durum emek ve kaynak
israfının önüne geçecektir. Ayrıca Ülkemizde birçok kademede e-kitapların eğitim aracı olarak kullanılmaya
başlanması ile birlikte amaca uygun yazılımların öğreticiler tarafından seçilmesi ve kullanılması önemli
görülmektedir. Bu bağlamda e-kitap geliştirme yazılımlarından biri olan InDesign 6 programı ile kullanıcılar
e-kitapların metinlerini düzenleyebilir, e-kitaplara bağlantılar ekleyebilir veya e-kitapları çeşitli çoklu ortam
ögeleriyle destekleyebilir. Bu yazılım aracılığıyla ihtiyaca göre farklı formatlarda e-kitaplar hazırlayabilirler.
InDesign 6 programında metinler üzerinde gerçekleştirilen işlemler piyasada sıklıkla kullanılan kelime
işleme programlarıyla benzerlik göstermektedir. Bu nedenle özellikle metinlerin hazırlanmasında önceki
bilgilerden faydalanılabilir. Ancak programda kendine has bazı ince noktalar bulunmaktadır. Bu noktalar da
ayrıntılı bir şekilde kitap içeriğimizde sunulmuştur.
11. Ünite - Ünite 11-e-kitaplar Ve Özellikleri 27

ÜNİTE ADI Ünite 12-e-kitap İçin Görsel Hazırlama
ÜNİTE NO 12
YAZAR Öğr. Gör. ORHAN ÇELİKER
Masaüstü yayıncılık; gazete, dergi, kitap, broşür veya davetiye gibi içeriklerin kâğıt üzerine baskı
alınmasının yanı sıra elektronik ortamda da yayımlanabilmesidir. Metinsel ifadelerle görsel ögelerin bir
araya getirilmesiyle oluşturulan bu içerikleri hazırlamak için Adobe InDesign, QuarkXPress, Microsoft
Publisher, PageMaker gibi çeşitli yazılımlar kullanılır. Kitaptaki diğer ünitelerde olduğu gibi bu ünitede de
örneklerin gösterimi Adobe InDesign CS6 yazılımı üzerinden yapılacaktır. Bu ünitede masaüstü yayıncılıkta
içeriklerin oluşturulmasında önemli bir etkiye sahip olan görsel ögelere yer verilecek ve bu görsellerle ilgili
tasarım, konumlandırma ve renk işlemleri gibi konulara değinilecektir.
Adobe InDesign CS6 programı çalıştırıldığında bir karşılama ekranı görüntülenecektir. Buradan Yeni
Oluştur etiketi altında bulunan seçeneklerden herhangi biri kullanılarak yeni belge, kitap veya kitaplık
oluşturulur ve içerik geliştirilebilir. Bu ünitede anlatılacak konular ve gösterilecek örnekler Belge seçeneği
üzerinden yapılacaktır. Belge seçeneği kullanıldığında oluşturulması istenen belgenin sayfa sayısı, boyutu,
genişliği, yüksekliği, kenar boşlukları gibi ayarları ise Yeni Belge iletişim kutusundan yapılabilir.
GÖRSELLERLE ÇALIŞMA
Hiç şüphesiz gazete, dergi veya bir kitap hazırlanırken resimlerden, grafiklerden, çizimlerden veya
şekillerden faydalanmak oldukça etkili bir yöntemdir. InDesign programında da bu ögeleri kullanarak içeriği
zenginleştirmek oldukça kolaydır.
Çizgiler ve Şekillerle Çizim Yapma
Adobe InDesign görsel materyal tasarımı için hazırlanmış bir program olmasa da basit çizimler ve
düzenlemeler yapılmasına imkân sunan araçlara sahiptir. Böylece InDesign programı ile yapılan
tasarımlarda hazır görsellerin yanı sıra tasarımcılar kendi çizimlerine de yer verebilir.
Temel çizgiler ve şekiller çizme
InDesign programında oluşturulan tasarımlara çizgi veya şekil eklemek için araçlar panelindeki çizim
araçları kullanılır. Bu araçlar yardımıyla düz çizgi, eğik çizgi, elips, dikdörtgen, çokgen gibi çizimler
belgeye kolaylıkla eklenebilir. Çizimleri merkezden dışarı doğru çizmek için klavyeden Alt (Windows) veya
Option (Mac) tuşu basılı tutulur. Çizgiyi 45°lik açılarla sınırlamak, yolun ya da çerçevenin genişliğini aynı
orantılarla sınırlamak için çizim sırasında Shift tuşu basılı tutulur. Daire çizimlerinde çizimin oval değil de
tam bir daire olması için yine Shift tuşu kullanılır. Dikdörtgen veya yazım aracı gibi çerçeve oluşturma
araçları kullanılırken klavyeden yön tuşları da kullanılırsa eşit boşluklu ızgaralar oluşturulabilir. Bu işlem
için öncelikle çerçeve çizmeye yardımcı olan araçlardan herhangi biri seçilir ve fare düğmesi basılı tutularak
sürüklenir. Sürükleme sırasında ızgara sütun sayısını değiştirmek için sağ-sol ok tuşları, satır sayısını
değiştirmek için ise yukarı-aşağı yön tuşları kullanılır. Oluşturulacak ızgaradaki çerçeveler arasındaki
boşluğu değiştirmek için de Ctrl (Windows) veya Command (Mac) tuşlarına basılı tutulur. Çokgen aracı
kullanılırken kenar sayısı veya yıldız iç boşluğu değiştirilebilir. Bu işlem için fare düğmesi basılı tutulurken
Boşluk (Space) tuşuna basılır ve yön tuşları kullanılarak kenar sayısı ve iç boşluklar değiştirilir. Bu işlem
çokgen aracına çift tıklanarak açılan Çokgen Ayarları penceresindeki değerler değiştirilerek de yapılabilir.
Çizgi (Kontur) ayarları
Adobe InDesign programı yardımıyla yollara, şekillere, metin çerçevelerine veya metin ana hatlarına çizgi
(kontur) ayarları uygulanabilir. Bu ayarlar için Kontur paneli kullanılır. Kontur panelini görüntülemek için
Pencere menüsünden Kontur seçeneği tıklanır. Bu paneldeki araçlar aracılığıyla çizgi kalınlığı, görünümü,
türü, aralığı, aralık rengi gibi özellikler düzenlenebilir.
Kalem aracı yardımıyla bağlantı noktaları oluşturularak çeşitli çizimler yapılabilir. Araç seçildikten sonra
fare ile tıklanarak düz çizgiler oluşturulur. Tıklatma devam ettikçe bağlantı noktaları birleştirilerek istenilen
çizimler elde edilir. Kalem aracıyla düz çizgiler çizilebildiği gibi eğri çizimler de yapılabilir. Eğri
oluşturmak için tıklamayla beraber sürükleme işlemi de yapılır. Çizgilerin uzunluğu ve eğimi sürükleme ile
belirlenir. Oluşturulan eğri parçasının eğimini ayarlamak için sürükleme yapılır ve fare
12. Ünite - Ünite 12-e-kitap İçin Görsel Hazırlama 28

düğmesi serbest bırakılır. Eğri çizimlerinde genellikle “C” ve “S” şekilli eğriler oluşturulur. “C” şekilli bir
eğri oluşturmak için bir önceki yön çizgisinin tersi yönde sürükleme işlemi yapılır ve fare düğmesi serbest
bırakılır. “S” şekilli bir eğri oluşturmak için de bir önceki yön çizgisiyle aynı yönde sürükleme işlemi yapılır
ve fare düğmesi serbest bırakılır.
Kurşun Kalem aracıyla çizim
Kurşun Kalem aracı gerçek bir kurşun kalemle bir kâğıda çizim yapar gibi açık veya kapalı yollar
oluşturmaya imkân tanır. Hızlı taslak ya da elle çizilmiş görünümler elde etmek için oldukça kullanışlı olan
bu araçla yapılan çizimler istendiğinde yeniden düzenlenebilir. Kurşun Kalem aracıyla çizim yaparken
bağlantı noktaları kullanıcıdan bağımsız bir şekilde otomatik olarak ayarlanır. Çizime ait bağlantı noktası
sayısı, yolun uzunluğu, karmaşıklık derecesi gibi özellikler Kurşun Kalem Aracı Tercihleri penceresinden
ayarlanır. Bu pencere Kurşun Kalem aracı simgesine çift tıklanarak görüntülenir. Kurşun Kalem aracıyla
yapılan çizim tamamlandıktan sonra bu noktalar kullanılarak düzenleme yapılabilir. Bunun için Kurşun
Kalem aracı yeniden çizilecek yolun (çizimin) üstüne ya da yanına konumlandırılır. Kurşun Kalem aracı
seçildiğinde kalem üzerinde bir “x” işareti bulunur. Bu işaret kaybolana kadar düzenlenecek şekle
yaklaştırılır ve ardından çizim üzerindeki bağlantı noktaları istenilen şekilde düzenlenir.
Resim İşlemleri
Adobe InDesign programında belgeyi görselleştirmek adına çizgi ve şekillerin yanı sıra resimler de sıklıkla
kullanılmaktadır. Belgeye resim eklemek için Dosya menüsünden Yerleştir (CTRL+D) komutu kullanılır.
Bu komutla beraber açılan pencereden eklenecek resim veya resimler seçilerek Aç düğmesine tıklanır.
Resimlerin renk ayarlarıyla ilgili düzenlemeler yapmak için de Adobe Photoshop veya benzeri grafik
tasarım programlarından yararlanılabilir.
Nesnelerin Çevresine Metin Sarma
Adobe InDesign ile metin çerçeveleri, resimler, çizimler, şekiller gibi tüm nesnelerin çevresine veya için
metin yazdırılabilir. Bu işlemi uygulamak için nesne seçiliyken Pencere menüsünden Metin Sarma seçeneği
tıklanır. Metin Sarma panelinde Metin sarması yok, Sınırlama kutusunu çerçevele, Nesne şeklini çerçevele,
Nesneye atla, Sonraki sütuna atla gibi metin kaydırma seçenekleri bulunmaktadır. Metin sarması yok
seçeneği kullanıldığında metin, nesnenin şeklinden veya çerçevesinden herhangi bir şekilde etkilenmez ve
yerleştirildiği gibi kalır. Sınırlama kutusunu çerçevele komutu seçilen nesnenin sınırlayıcı kutusuyla
belirlenen genişlik ve yüksekliğe sahip dikdörtgen bir metin sarma sınırı oluşturur. Nesne şeklini çerçevele
komutu aynı zamanda kontura sarma olarak da bilinir. Bu seçenek kullanıldığında nesnenin çerçevesine
veya kenarlarına metin sarma uygulanır. Nesnenin kenarlarına metin sarma uygulamak için Metin Sarma
panelindeki sarma seçeneklerinden faydalanılır. Nesneye atla komutu seçildiğinde nesne çerçevesinin
sağında ve solunda herhangi bir metin bulunmaz, metinler nesnenin altına ve üstüne yerleştirilir. Sonraki
sütuna atla komutu seçildiğinde ise nesnenin altında metin kalmaz ve metin diğer sütundan veya sayfadan
devam eder.
12. Ünite - Ünite 12-e-kitap İçin Görsel Hazırlama 29

ÜNİTE ADI Ünite 13-e-kitap İçin Video Hazırlama
ÜNİTE NO 13
YAZAR Öğr. Gör. ARİF DAŞ

E-kitaplar basılı yayınlara göre depolama, taşınabilirlik ve erişilebilirlik açısından daha kullanışlıdır. Bunun
yanı sıra etkileşim imkânı sunmasından dolayı ilgi çekicilikleri de daha yüksektir.
E-kitaplarda etkileşim oluşturmak için Html kodları, 3d görseller, animasyonlar ve videolar gibi içeriklerden
faydalanılabilir.
Video Çekimlerinde ve Düzenlemede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Video hazırlarken asıl amaç izleyiciye istendik bilgileri aktarmaktır. Bunu yapmak için de izleyicinin odağı
istendik kısımlarda toplanmalı ve izleyici videodan sıkılmamalıdır. İzleyicinin ilgisine yönelik ve ayrıntılara
boğulmadan hazırlanan bir video istendik sonuçlara ulaşmayı kolaylaştırır. Bu sebeple aşağıdaki hususlara
dikkat etmek etkili bir video hazırlamaya katkı sağlayacaktır.
Video hazırlarken öncelikle etkili bir fikre sahip olmak gerekir. İnsanlar izledikleri videolarda kendilerinden
bir parça bulmayı umarlar ve bu parçaları buldukça videoyu izlemeye devam ederler.
Güzel bir fikre sahip olmak tek başına yetmez. Etkili bir senaryo yazmak gerekir. Senaryo videonun çekimi
ve konunun aktarımı için çizilen yol haritası gibidir. Senaryo ne kadar iyi olursa fikrin aktarımı ve videonun
akışı o kadar kolaylaşır.
Senaryoda görseller kadar etkili dinamiklerden birisi de seslerdir. Videolarda bir atmosfer oluşturmak ve bu
atmosfer içinde hikâye anlatmak için müzik ve ses efektleri kullanılabilir.
Müzik ve seslerin senaryo içinde doğru yerleşimi ve doğru ses seçimi izleyicilerin istendik tepkiler
vermesini tetikleyebilir.
Bazı videolar anında ilgi çeker ve bazı duyguların yaşanmasını sağlar. İzleyici videodan bir türlü kopamaz.
Bunun sebebi videoda kullanılan kıyafetler, arka plan, sahne donanımları ve renklerdir. Uygun seçimlerle ön
planda bulunan esas unsurların vurgulanması sağlanabilir. Bunun için video çekimlerinde aşağıdaki
hususlara dikkat etmek videonun kalitesini artırabilir.
• Derinliğin en yüksek seviyede olması sağlanmalıdır. Derinlik oluşturmak için üç düzlem
yapısından faydalanılabilir. Bu alanların şekli ve tasarımı odağı oluşturmak için istendiği gibi
düzenlenebilir. Ön planda bulunan odak nesnesini vurgulamak için benzer renklerde ve çatışma oluşturacak
şekilde arka plan ve orta düzleme dekor eklenmesi derinliği artırabilir.
• Videonun diğer dikkat bozan unsuru da kalitesiz ışıklandırmadır. Videoda gösterilmek istenen
kısımlar aydınlık olmalıdır.
Videolarda kullanılmak için;
Gün ışığı,
Çevrede bulunan ışıklar (lambalar vb.),
Profesyonel ışıklandırma sistemleri gibi üç çeşit ışık kaynağı bulunmaktadır.
Bazı durumlarda ışıklar fazla olabilir ve ışığın azaltılması yani yumuşatılması gerekir. Bu durumda difüzyon
kâğıdı adı verilen bir malzeme ışık kaynağının önüne takılabilir. Tam tersi durumlarda mevcuttur. Bazen de
nesneyi daha parlak göstermek gerekir. Bunun içinde ışık kaynağının karşısına reflektör(yansıtıcı) adı
verilen parlak malzemeler kullanılarak nesnenin parlaklığı artırılabilir.
Yazılımlarla Video Hazırlama

Görsel ve işitsel içerikleri bileştirerek video içerik oluşturulması işlemine kurgu denir. Bir videonun ham
hâli genelde istenmeyen sesler ve görüntüler içerebilir veya eksik noktaların olduğu düşünülebilir. Bu
eksiklerin veya hataların giderilmesi için kurgu yapılması gerekmektedir.
Yapılan çekimlerin veya eldeki materyallerin kurgusunda kullanılabilecek pek çok yazılım bulunmaktadır.
Bu yazılımlar kullanılan işletim sisteminin varsayılan video düzenleme programı olabileceği gibi, alternatif
olarak sunulan açık kaynak ve web tabanlı yazılımlarda mevcuttur. Aşağıda alternatif oluşturabilecek açık
kaynak kodlu video düzenleme yazılımları bulunmaktadır.
• Shotcut
13. Ünite - Ünite 13-e-kitap İçin Video Hazırlama 30

• VideoLan Movie Creator
• Avidemux
• OpenShot
• Kdenlive
• Pitivi
• Cinelerra
• LiVES
• Lumiera
• Vidiot
Windows Movie Maker Yazılımıyla Video Hazırlama

Windows Movie Maker amatör düzeyde içeriklerinizi birleştirip efektler yardımıyla görselleştirmenizi
sağlayan ve kendi videolarınızı hazırlamanıza imkân sunan bir yazılımdır. Movie Maker, Windows İşletim
Sistemi’nin varsayılan video düzenleme yazılımıdır ve www.microsoft.com.tr adresinden ücretsiz indirilerek
bilgisayara yüklenebilir.
Movie Maker ile hazırlanan içerikler varsayılan olarak “.wlmp” uzantısı ile kaydedilir. Bu kısımda dikkat
edilmesi gereken husus hazırlanan projenin kaydedilmesi demek videonun kaydedilmesiyle aynı değildir.
Video ise farklı oynatıcılar ile çalıştırılabilir ve üzerinde değişiklik yapmak yeniden kurgu yapmayı
gerektirir. Belge film olarak istediğiniz bir isimde ve farklı formatlarda kaydedilebilir ve sonrasında
paylaşılabilir.
Açık Kaynak Video Hazırlama Yazılımları

Kurgu yapmak için piyasada pek çok yazılım bulunmaktadır ve bunlar amatör ve profesyonel kurgular için
kullanılmaktadır. Bu yazılımların çoğu farklı işletim sistemlerini desteklemekte ve çözümler üretmektedir.
Shotcut Yazılımı ile Video Hazırlama

Shotcut yazılımı çoklu ses ve video desteği olan açık kaynak bir video düzenleme yazılımıdır. Program
ücretsiz olarak www.shotcut.org adresinden indirilebilir.
Programın öne çıkan özellikleri aşağıdaki gibidir;
• İçerdiği kütüphaneler sayesinde farklı formatlardaki sesleri çalıştırabilme,
• Ses kaydetme,
• 4K kalitede ses ve video desteği,
• Online ses yayını yapabilme,
• Ses ve video filtreleri,
• Pek çok donanım ile uyumlu çalışabilmektedir.
Online Video Hazırlama Siteleri

Yeni nesil teknolojilerle bilgisayar kullanımı her geçen gün internet tabanlı hâle gelmektedir. Depolama
işlemleri için bulut teknolojiler kullanıldığı gibi, yazılımlarında bulut tabanlı çalışanları yayınlanmaya
başlanmıştır. Yazılımların her zaman bilgisayar üzerinden kullanımının mümkün olmadığı durumlarda web
tabanlı alternatifler tercih edilebilir.
Aşağıdaki listede çevrimiçi video düzenleme ve oluşturmaya imkân sunan web siteleri listelenmiştir.
• Youtube Video Editor

• WeVideo
• Animoto
• ProShow
• Renderforest
• Magisto
Youtube Video Editor ile video hazırlama

Youtube dünya genelinde en yaygın kullanılan web sitelerinden birisidir. Youtube sitesine üye girişi
yaptıktan sonra sağ üst köşede oturum resminiz belirecektir. Oturum resmine tıklayınca alt tarafta içerik
oluşturucu stüdyosu butonu belirecektir.
İçerik oluşturucu stüdyosu sadece video tasarımı için değildir. Bu stüdyo aslında gerçek bir stüdyo gibi
çalışır ve YouTube üzerinden yayın yapan kanalın yayın akışı, istatistiki bilgilerin kontrolü ve diğer
ayarlamaların yapılmasına imkân sunar.

VİDEOLARI METİN İÇİ KONUMLANDIRMA
E-kitapların videolar eklenerek etkileşimli hâle getirilmesi mümkündür. Yayına eklenen videolar belge
içerisinde metinler ve diğer görsellerle birlikte bir bütün olarak yer alır.
Bir video içeriği projeye ve sonrasında metinlerin içerisine eklemek için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir.
1. Videoyu projeye ekleme
2. Metinleri Videoya Göre Yerleştirme
3. Video İçin Poster Seçimi
Videoyu İstenilen Saniyeden Başlatmak

Zaman zaman belge içerisine eklenen videoları belirli saniyelerden başlatmak veya video içerisinden hızlı
geçişler eklemek gibi ihtiyaçlar oluşabilir. Bunun için InDesign programındaki ortam panelinin alt kısmında
bulunan Gezinme Noktaları alanı kullanılabilir. Gezinme Noktaları video içerisindeki saniyelere geçiş
noktaları eklemek ve bu noktaları isimlendirmek için kullanılır.

ÜNİTE ADI Ünite 14-e-kitap Dağıtımı Uygulaması
ÜNİTE NO 14
YAZAR Dr. Öğr. Üyesi MEHMET CEM BÖLEN
GİRİŞ
Basılı ortamlarda birkaç sayfadan oluşan bir belge ile kapaklı ve dizgisi yapılmış bir kitap arasında nasıl
farklar var ise elektronik ortamda da sıradan bir metin dosyası ile e-kitap arasında farklar bulunmaktadır. E-
kitabın içermiş olduğu künye bilgileri, ISBN numarası, içindekiler kısmı ya da kapak sayfaları gibi
özellikler onu herhangi bir elektronik metin dosyasından farklı kılmaktadır. Dolayısıyla elektronik ortamda
yer alan her metin e-kitap olarak sayılmamalıdır.
Bir e-kitap amacına ve içeriğine göre farklı dosya formatlarında üretilebilir. Bir başka ifadeyle e-kitap
oluşturmak için tek bir dosya formatı yoktur. Günümüzde aktif olarak kullanılan e-kitap dosya formatı
türleri HyperText Markup Language (HTML), Portable Document Format (pdf), ePub / IDPF (ePub),
Amazon Kindle cihazı için geliştirilen azw ve Amazon tarafından satın alınan açık standart olan mobi olarak
sıralanabilir. Bununla birlikte yaygın olarak kullanılan ve kullanıcı dostu özellikleriyle ön plana çıkan e-
kitap dosya türlerinin pdf, azw ve epub olduğu söylenebilir.
E-KİTAP FORMATLARI
PDF
Adobe firması tarafından geliştirilen ve açılımı taşınabilir belge formatı anlamına gelen pdf elektronik
belgelerin görüntülenmesi için kullanılan bir formattır. Pdf, günümüzde Uluslararası Standartlaştırma
Organizasyonu (ISO) tarafından yönetilen bir açık standart olarak kullanılmaktadır.
Pdf elektronik formatındaki belgeler özellikle yazılım, donanım veya işletim sisteminden bağımsız olarak
tüm platform ve aygıtlarda farklılaşmadan görünmesi, kolaylıkla taranabilmesi ve yazdırılabilmesi sebebiyle
zamanla kullanımı yaygınlaşmıştır. Fakat son yıllarda cep telefonları ve tablet bilgisayarların kullanımının
artması, hatta bu cihazların çoğu günlük işlemi gerçekleştirmede PC yerine tercih edilmesi sebebiyle mobil
cihaz kullanıcılarının büyük bölümü pdf’nin alternatiflerine yönelmişlerdir. Bunun sebebi birçok mobil
cihazın ekran boyutunun A4 boyutundan küçük olması ve bunun da pdf formatındaki belgelerin bu
cihazlarda kullanılmasını zorlaştırmasıdır.
EPUB
Uluslararası Sayısal Yayıncılık Forumu (IDPF - International Digital Publishing Forum) tarafından
geliştirilmiş ücretsiz bir e-kitap formatıdır. Epub formatının en önemli özelliği, bu formatta hazırlanan e-
kitapların birçok mobil cihazda epub okuyucular ile kolaylıkla görüntülenebilmesidir. Metin için arama, yazı
tipi ya da boyutu değiştirme gibi sunduğu imkânlar ile kısa zamanda birçok yayıncının ilgisini çekmiş ve
çeşitli versiyonlar şeklinde (epub 2.0, epub 3.0) yayınlanarak gelişimine devam etmektedir.
SAYISAL HAKLAR YÖNETİMİ (DRM)

E-kitapların basılı kitaplardan farklı olduğu bir başka noktada fikri mülkiyet ve telif hakkı konularıdır.
Klasik elektronik yayıncılıkta (örn. E-gazete) gelir modeli reklama bağlı iken, e-kitapta içeriğe bağlıdır. Bu
yüzden içeriğin kopyalanması ya da herkesin ücretsiz erişebilir hâle gelmesi engellenmeli ve bununla ilgili
önlemler alınmalıdır (Çölkesen, 2011; Kalburan 2014). Geçmişten bu yana e-kitaplarda yaşanan fikri
mülkiyet ve telif hakkı ihlallerinin önüne geçmek için e-kitap dağıtım süreci ile ilgili farklı düşünceler
geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Bu yöntemlerden en yaygın kullanılanlardan biri de sayısal haklar
yönetimidir.
Sayısal haklar yönetimi sistemi, e-kitap okunması için gerekli olan yazılım ve donanım veya her ikisi
üzerinden kullanıcıyı erişim ve kullanımda sınırlandıran (zaman, ücret, içeriğe erişim, yazdırma, kopyalama
vb.) ve böylelikle eser sahiplerinin telif haklarını korumayı amaçlamaktadır.
DRM (Digital Rights Management), dijital hakların korunması için kullanılan elektronik yöntemlere verilen
genel addır. DRM uzun yıllardır müzik, film, bilgisayar oyunları gibi birçok farklı sektörde
kullanılmaktadır. Ancak DRM uygulamaları (teknolojileri) kullanıldıkları alana ve ürüne göre farklılık
göstermektedir. Dijital kitap yayıncılığı alanında kullanılan yaygın DRM uygulamaları şifreleme
(encryption), özel anahtar (private key) ve dijital filigran (digital watermark) olarak sıralanabilir
14. Ünite - Ünite 14-e-kitap Dağıtımı Uygulaması 33

(Kazancı, 2010).
E-KİTAP OKUYUCU YAZILIMLARI
E-kitapların yaygınlaşması ve farklı formatlarda sunulması birçok e-kitap okuyucu yazılımının da
geliştirilmesine yol açmıştır. Farklı e-kitap formatlarına, işletim sistemlerine ya da mobil cihazlara özel
olarak geliştirilen bu yazılımlar, e-kitapları tıpkı basılı kitaplar kolayca okunmasını sağlamaktadırlar.
Mevcut kullanılan e-kitap okuma yazılımları arasında kusursuz ya da her platformda her e-kitap formatını
destekleyen bir yazılım bulunmamaktadır. Bu yüzden kullanıcıların sahip oldukları cihazın işletim sistemine
ya da görüntüleyecekleri e-kitabın formatına göre e-kitap okuyucu yazılımı tercihleri değişmektedir.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan e-kitap yazılımları şu şekildedir.
Adobe PDF Okuyucu: PDF dosyalarını görüntülemek, yazdırmak veya not eklemek gibi işlemleri
gerçekleştirmek için Adobe firması tarafından geliştirilen ücretsiz bir yazılımdır. Adobe PDF okuyucunun
en güçlü yanı mobil ya da masaüstü birçok farklı işletim sistemine göre versiyonlarının bulunması ve bu
versiyonların pdf dosyalarını hemen hemen sorunsuz görüntüleyebilmesidir.
iBooks: iOS ve MacOS işletim sistemine sahip cihazlarda epub ya da pdf uzantılı kitapları okumak için
geliştirilmiştir. Farklı ekran modları (gece, gündüz vb.) tercihleri, kitapları kategorilendirme, sıralama gibi
birçok kullanıcı dostu özelliği ile öne çıkan bu uygulama, iOS ve MacOS işletim sistemlerine sahip
cihazlarda e-kitap okumak için en uygun yazılımdır. Ücretsiz bir yazılım olan iBooks, Apple firması
tarafından güncellenmekte ve desteklenmektedir.
Calibre: Farklı e-kitap formatları arasında dönüşüm yapabilen ve farklı işletim sistemlerinde (Linux, MacOS
ve Windows) çalışan bir uygulamadır. E-kitapların meta verilerini ya da kapaklarını bile değiştirebilecek bir
arayüz sunan bu program, aynı zamanda e-kitap okumak için de tercih edilebilir. Ücretsiz olan bu yazılım,
geliştiricisi tarafından sürekli güncellenmekte ve desteklenmektedir.
Readium: Google Chrome web tarayıcısı için geliştirilmiş olan eklentidir. Epub formatındaki e-kitapları bir
yazılıma gerek kalmadan, tarayıcıdan okumaya imkân tanır. Ücretsizdir.
Kindle: Amazon firmasının Kindle e-kitap okuyucu cihazı için geliştirdiği ve .mobi uzantılı e-kitap
formatlarını görüntülemeye yarayan yazılımdır. Günümüzde Windows XP üzeri işletim sistemine sahip
PC’lerde de çalışan bir versiyonu da olan bu yazılımın en büyük sınırlılığı epub formatını desteklememesi
ve sadece kindle e-kitap okuyucularda çalışmasıdır.
14. Ünite - Ünite 14-e-kitap Dağıtımı Uygulaması 34

MASAÜSTÜ YAYINCILIĞA
GİRİŞ
• Masaüstü Yayıncılık Nedir?

• Geleneksel Medyadan Yeni
İÇİNDEKİLER
Medyaya Geçiş Süreci

• Masaüstü Yayıncılığın Genel MASAÜSTÜ YAYINCILIK
Özellikleri
• Masaüstü Yayıncılık Süreçleri
Doç. Dr. Aslı YURDİGÜL
• Masaüstü Yayıncılık Araçları
• Masaüstü Yayıncılıkta Yeni
Yönelimler

• Masaüstü yayıncılık kavramının
içeriğini açıklayabilecek,
HEDEFLER
• Masaüstü yayıncılığı ortaya çıkaran

teknolojik gelişmeleri
kavrayabilecek,
• Masaüstü yayıncılığın genel
özelliklerini öğrenebilecek,
• Masaüstü yayıncılıktaki iş yapış
süreçlerini açıklayabilecek,
• Masaüstü yayıncılığının dünü,
bugünü ve geleceğine ilişkin bilgi ve
öngörü sahibi olabileceksiniz.
ÜNİTE
1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin
alınmadan ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı,
yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Masaüstü Yayıncılığa Giriş
MASAÜSTÜ YAYINCILIK NEDİR?
MASAÜSTÜ YAYINCILIĞA GİRİŞ

MASAÜSTÜ YAYINCILIĞIN GENEL
ÖZELLİKLERİ
MASAÜSTÜ YAYINCILIK SÜREÇLERİ
MASAÜSTÜ YAYINCILIK ARAÇLARI
MASAÜSTÜ YAYINCILIKDA YENİ

YÖNELİMLER

GİRİŞ
Küreselleşme süreci toplumsal hayatta kültürel, ekonomik ve teknolojik
birtakım değişim ve dönüşümleri de beraberinde getirmiştir. Özellikle teknolojik
alanda yaşanan gelişmeler, hayatın her alanına nüfuz ederek geleneksel kalıpların
yıkılmasına, yerine dijital teknolojilere dayalı yeni sistemlerin kurulmasına neden
olmuştur. Özellikle iletişim ve yayıncılık alanı, bu anlamda en köklü değişim ve
dönüşümlere sahne olmuştur. Geleneksel anlamdaki içerik üretimi ve dağıtımı
süreçleri kısmen ya da tamamen değişerek her geçen gün bir yenisinin piyasaya
çıktığı sistemlere ayak uydurmaya çalışmaktadır.
Masaüstü yayıncılık kavramı da, iletişim ve yayıncılık alanında yaşanan
değişim ve dönüşümlerin bir sonucu olarak ortaya çıkmış ve kısa sürede oldukça
farklı alanlarda uygulama bulmuştur. En genel ifadeyle masaüstü yayıncılık;
geleneksel kalıplarla üretilen ve baskı yoluyla çoğaltılıp dağıtılan kitap, dergi, film
vb. tüm görsel-işitsel içeriklerin masa başında, bilgisayar destekli programlar
aracılığı ile üretilmesi, yayıma hazırlanması ve hatta yayınlanması sürecidir.
Masaüstü yayıncılık, gerek üretim gerek yayıma hazırlık gerekse de yayım
aşamaları itibarıyla geleneksel üretim - dağıtım süreçlerinden tamamen
farklılaşmakta, her geçen gün piyasaya sürülen yeni programlarla yeni olanaklara
kavuşmaktadır. Üreticisine ve tüketicisine sunmuş olduğu birtakım üstünlükler
nedeniyle geçmişte bir tercih sebebi, günümüzde ise bir zorunluluk hâline
dönüşen masaüstü yayıncılık; dergilerden gazetelere, kitaplardan animasyon
filmlerine kadar hemen her alanda yeni ve farklı uygulamalarla gittikçe büyüyen
bir sektör hâline dönüşmüştür.
MASAÜSTÜ YAYINCILIK NEDİR?

Masaüstü yayıncılık kavramı en genel ifadeyle; gazete, dergi, kitap, broşür,
afiş vb. yayınları bilgisayar ortamında planlayıp tasarlayarak yayıma hazırlama ya
da yine bu ortamda çoğaltma ya da yayımlama sürecidir. Bu süreçle ilgili olarak
masaüstü yayıncılık kavramı, farklı kaynaklarda farklı şekillerde tanımlanabilmekte
ya da sürece bağlı olarak daraltılıp genişletilebilmektedir. Buna göre bazı
kaynaklarda masaüstü yayıncılık; “Baskıya hazırlık amacıyla baskı öncesi tüm
Masaüstü
çalışmaların masaüstüne yerleştirilmiş üretim araçlarıyla yapılması ve basımı
yayıncılık,
yapılacak ürünün film aşamasına getirilerek baskıya hazırlanması şeklindeki yayın
içeriklerin
bilgisayar üretim biçimine verilen genel bir ad” şeklinde tanımlanmaktadır. Bazı kaynaklarda
ortamında yayına ise, “Yayıncılığın, baskı aşamasına kadar geçen sürecinde üretime katkıda bulunan
hazırlanması ya da araç ve gereçlerin değişik ortamlar-mekânlarda konuşlandırılmış olması ve bu
yayınlanmasıdır. mekânlardaki üretim araçlarının olması gerekenden fazla insan kaynağına ihtiyaç
hissettirmesinin, işin hızı ve kontrolü konusunda sıkıntılar doğurması nedeniyle
yeni bir çözüm süreci” olarak tanımlanmaktadır.
Masaüstü yayıncılık kavramının ne olduğunu açıklamaya yönelik bunlara
benzer birçok tanıma ulaşmak mümkündür. Ancak bu tanımların genel
özelliklerine bakıldığında belirli ortak noktalar üzerinde birleştiği görülmektedir.
Bu ortak noktaların ise temelde fiziki ve fikri bir dönüşümü ifade ettiği

görülmektedir. Burada söz konusu olan fiziki dönüşüm geçmişten günümüze

üretim basım ve yayım alanına ilişkin iletişim teknolojilerinde meydana gelen
değişimler ve yeniliklerdir. Fiziki dönüşüm, herhangi bir fikri, mesajı iletme kaygısı
ile üretilen afişlerden broşürlere, kitaplardan videolara kadar oldukça geniş bir
alanı kapsayan hemen hemen tüm içeriklerin planlama, üretim ve basım
Masaüstü yayıncılık aşamalarının ve bu aşamalarda kullanılan her türlü araç gerecin kullanım alan ve
fiziki ve fikri bir yerine ilişkin bir daralmayı, küçülmeyi ifade etmektedir. Örneğin, masaüstü
dönüşümün
yayıncılık kavramının kullanıma girmesiyle birlikte mesaj üretim aşamalarında ve
ürünüdür.
bu aşamalardaki birçok iş süreçlerinde ciddi değişiklikler meydana gelmiş, eskiden
kullanılan araç gereç ve yöntemlerde buna bağlı olarak ya kullanım dışı kalmış ya
da yeni sürece adapte olmuşlardır.
Fikri dönüşüm ise, üretim-basım ve yayım alanlarında meydana gelen
değişimleri hem üreticilerin hem de tüketicilerin öncelikle tanıması, kabul etmesi
ve benimsemesi sonucu bunlara uyum sağlaması ve içselleştirmesi sürecidir.
Çünkü bu alanda meydana gelen değişimlerin üretilen içeriklere yansıması ve
başarıya ulaşması ancak üretim ve tüketim boyutlarının birlikte ve uyum içinde
gerçekleşmesiyle mümkündür.
Masaüstü yayıncılık kavramının ne olduğunu anlayabilmek için kavramın
sadece tanımsal boyutuna değil, bu kavramın ortaya çıkmasında etkili olan
gelişmelere, iletişim alanındaki yeniliklere de bakmak ve kavramın ortaya çıkış
sürecini arka planıyla birlikte bir bütün olarak değerlendirebilmek gerekmektedir.
Bu nedenle geleneksel medyadan yeni medyaya geçiş süreci, masaüstü yayıncılık
kavramının daha iyi anlaşılabilmesi noktasında oldukça önemli bir yerde
durmaktadır.
Geleneksel Medyadan Yeni Medyaya Geçiş Süreci

İlk olarak 20. yüzyılda ABD’de kullanılmaya başlanan bilgisayar teknolojisini
1960’lı yıllarda internet teknolojisi takip etti. Kısa sürede ABD sınırlarını aşarak
tüm dünyaya yayılan bu yeni teknolojilerin gündelik hayatın rutinlerinden biri
olması çok uzun sürmedi. Askerî alanlardan eğitime, sağlıktan politikaya hemen
her alanda bir dönüşümü de beraberinde getiren bilgisayar ve internet
teknolojileri, dünyada “bilgi çağı’’, “enformasyon toplumu’’ gibi farklı isimlerle
adlandırılacak yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Bu yeni dönem; bilgisayar tabanlı
teknolojilerin gelişimiyle bilgi sektörünün, bilgi üretiminin, bilgi sermayesinin ve
nitelikli insan faktörünün önem kazandığı, eğitimin sürekliliğinin ön plana çıktığı
dönem olmuştur.İletişim teknolojileri, bilgi otoyolları, elektronik ticaret gibi yeni
gelişmeler ile toplumu; ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal açıdan sanayi
toplumunun ötesine taşıyan bir gelişme olarak tarihte kendine önemli bir yer
bulmuştur.
Bilgisayar tabanlı iletişim teknolojileri, bu dönemde en hızlı değişimlere
sahne olan alan oldu. Kitap, gazete, sinema, radyo ve televizyon gibi, bugün
geleneksel medya olarak tanımladığımız iletişim araç ve gereçleri kısa sürede
kendilerini yeni iletişim teknolojilerine adapte etmek durumunda kaldılar. Ancak
bu süreç geleneksel medyanın içinden “yeni medya’’ olarak tabir edilen yeni ve

farklı bir medya anlayışının ortaya çıkmasına engel olamadı. Geleneksel medya;
üretim şekli, üretilen içerik, bu içeriğin; çoğaltılması, dağıtılması, hedef kitleye
sunulması, hedef kitlenin geleneksel medyadan gelen mesajları algılaması ve bu
mesajlara yanıt vermesi gibi iletişim sürecinin temel bileşenleri noktasında yeni
medya ile rekabet edemedi. Ancak yok olmayıp varlığını korumaya da devam etti.
Fidler’e (1997) göre geleneksel medya ile yeni medya arasındaki bu ilişkide yeni
medya kendiliğinden ortaya çıkmamış, tedrici olarak, eski medyanın yavaş yavaş
metamorfoz geçirmesi ile ortaya çıkmış ve bu nedenle de değişim ve uyum
sağlama ön plana çıkmıştır. Fidler (1997), geleneksel medyadan yeni medyanın
doğuşunu belirli aşamalarla açıklamaktadır. Bu aşamalar; birlikte değişim ve
birlikte varoluş, metamorfoz, yayılım, hayatta kalma, fırsat ve ihtiyaç ile gecikmeli
benimseme şeklinde ortaya konmaktadır.
Geleneksel medya ile yeni medya arasındaki en temel farklar ise
kitlesizleştirme, eş zamansızlık ve etkileşim kavramları üzerinden tartışılmaktadır.
• Kitlesizleştirme: Geleneksel medyanın kimliği belirsiz yığınlara, kitlelere
hitap etmesine karşın, yeni medya doğrudan bireyleri hedef almaktadır.
• Eş zamansızlık: Geleneksel medya belirli gün ve saat dilimleri içerisinde,
zamana ve içerik üreticilerine bağlı bir yayıncılık anlayışıyla hareket
ederken, yeni medyada zaman kavramı söz konusu olmayıp, bireyler 7/24
içeriklere ulaşabilmektedirler.
Geleneksel medya ile • Etkileşim: Geleneksel medyada içerikler üreticilerden alıcılara doğru,
yeni medya tekyönlü bir akış sergilerken ve alıcılar sadece sunulanlarla yetinen pasif
arasındaki temel bir konumdayken, yeni medyada alıcılar içerikleri istedikleri zamanda
farklar; almak, aldıkları içerikleri dağıtmak, yeniden yorumlamak ya da üreticisine
kitlesizleştirme, eş geribildirimde bulunmak gibi çift taraflı bir iletişim sürecinin içindedir.
zamansızlık ve Buradan hareketle, yeni medyanın geleneksel medyaya oranla hem
etkileşimdir. üreticisine hem de alıcısına birtakım avantajlar sunduğu görülmektedir. Bu
avantajları şu ana başlıklar ile şekilde sıralamak mümkündür:
• Tek yönlü iletişimden tartışmaya geçiş
• Amatörlüğün yükselişi
• Artık herkes dağıtıcı
• Haritalandırma
• Dağıtımın küreselleşmesi
• Veri tabanları
• Ölçülebilirlik
• Çokluortam / mobilite / hareketlilik
• Güncellenebilirlik
• Metinlerarasılık
• Arşivleme
• Kişiselleştirme
• Ulaşılabilirlik
Masaüstü yayıncılık da, geleneksel medyadan yeni medyaya geçiş
sürecinde, yeni medyanın sunduğu birtakım avantajların bir ürünü olarak ortaya

çıkmış, bu avantajların yayıncılık alanına olan katkıları ile her geçen gün daha da
gelişerek üreticisinin ve tüketicisinin hayatını kolaylaştırmıştır.
MASAÜSTÜ YAYINCILIĞIN GENEL ÖZELLİKLERİ

Masaüstü yayıncılık kavramı ilk olarak 1984 yılında kullanılmaya başlandı. O
dönemde, Aldus firmasının başkanlığını yürüten Paul Brainard, mikrobilgisayarlarla
lazer yazıcıların işlevlerini yazı, tasarım, yayıma hazırlama ve üretim yaratmak
amacıyla birleştiren PageMaker isimli bir program geliştirdi. PageMaker, masaüstü
yayıncılıkta kullanılan ilk yazılım oldu. Bu yazılımla birlikte, masaüstü yayıncılık
kavramı da kullanıma girmiş oldu. Diğer yandan 1984 yılı, Apple firmasının
“Macintosh’’ bilgisayarları üreterek piyasaya sunduğu yıldır. Dolayısıyla masaüstü
yayıncılık kavramının hayatımıza girmesi ve uygulama alanı bulması Macintosh
Masaüstü yayıncılık bilgisayarların yayım amaçlı içerik planlama, tasarlama ve üretme süreciyle de eş
uygulamalarında zamanlıdır.
kullanılan ilk program
PageMaker’dır. Ülkemizde ise masaüstü yayıncılık, ilk olarak 1989 yılında uygulama alanı
bulmuştur. Macintosh bilgisayarların ilk olarak Cumhuriyet Gazetesi’nde
kullanılmaya başlanmasıyla beraber Babıâli’nin gazete basım teknolojilerinde bir
dönüm noktası yaşanmıştır. Cumhuriyet Gazetesi’ni kısa sürede diğer yayın
organları takip etmiş ve kısa sürede dizgi ve sayfa düzeni bilgisayarlar aracılığıyla
yapılmaya başlanmıştır. Masaüstü yayıncılığın birçok yayınevi tarafından
kullanılmaya başlanması kısa sürede tipo baskıdan ofset baskıya geçişi de
beraberinde getirmiştir.
Bilgisayar teknolojilerindeki bu gelişmeler öncesinde yayın amaçlı içerik
üreticileri çalışmalarını, resim kâğıtları üzerine tasarlıyor; makas, yapıştırıcı, maket
bıçağı ve gönye gibi araçlarla pikaj çalışmalarını yapıyor; daktilo ile içeriğe ilişkin
metin yazılarını yazıyordu. Tüm bunlar için de oldukça fazla zaman ihtiyacı ortaya
çıkıyordu. Bu anlamda masaüstü yayıncılık bir yayının planlanması, tasarlanması
üretilmesi ve dağıtılması gibi yayıncılığın farklı aşamalarına ait ortaya çıkan zaman
ihtiyacını minimum düzeye indirgemiştir.
Yayıncılık teknolojilerinin sunduğu avantajlar iş gücüne olan ihtiyacı da
oldukça azaltmıştır. Yayıncılığın farklı aşamalarında, farklı görevler için ihtiyaç
duyulan iş gücünün, insan ihtiyacının yerini artık bilgisayarlar almıştır. Masaüstü
yayıncılık uygulamaları resimleme, tasarlama, dizgi, renk ayrımı, pikaj, montaj vb.
daha birçok aşama için ihtiyaç duyulan iş gücünden tasarruf sağlamıştır.
Masaüstü yayıncılık kavramı aynı zamanda farklı yer ve zamanlarda, farklı
başlıklar altında gerçekleştirilen yayıncılık faaliyetlerinin mekânsal boyutunu da
ifade etmektedir. Buna göre masaüstü yayıncılık planlama, tasarlama, üretim ve
dağıtım gibi faaliyetlerin masa başında, tek elden yürütülebilmesidir. Yeni
teknolojiler aracılığıyla fotoğraflama, dizgi, renk ayrımı, tarama ve baskı gibi birçok
işlem tek bir bilgisayar aracılığıyla ve tek bir yerde gerçekleştirilebilmektedir. Bu
da, fiziki olarak farklı yer ve mekânlarda gerçekleştirilen iş süreçlerinin tek bir
mekânda, hatta tek bir masada gerçekleştirilmesine olanak vermektedir.
Masaüstü yayıncılık, her şeyden öte, yayıncılık süreçlerine ekonomik anlamda

önemli bir avantaj getirmektedir. Geleneksel anlamda oldukça pahalı bir iş olan
yayıncılık, bilgisayar teknolojileri aracılığıyla oldukça ucuzlamakta; farklı süreçler
için ve bu süreçlerde görevli kişiler için ödenecek giderlerin düşmesini
sağlamaktadır. Ayrıca, yayıncılığın bilgisayar tabanlı teknolojilere indirgenmesiyle
hemen herkes üretici ve dağıtıcı olarak bu sürece katılabilmektedir.
MASAÜSTÜ YAYINCILIK SÜREÇLERİ

Yayıncılık faaliyetlerinde masaüstü yayıncılığın uygulanmaya başlanmasıyla
birlikte, önceki dönemlere ait klasik yayıma hazırlık süreçlerinde de önemli
değişiklikler meydana gelmiştir. Bu değişiklikler daha çok teknolojinin sunduğu
olanaklar çerçevesinde şekillenmiştir. Bunu, geçmiş dönemlerde kitap, gazete,
dergi gibi içerik ve görsellerin bir arada kullanıldığı yayımların baskı öncesi klasik
hazırlık süreçleri ile günümüzde masaüstü yayıncılığın yayıma hazırlık süreçleri
arasındaki farklarda görmek mümkündür. Klasik yayıma hazırlık süreçlerinden
masaüstü yayıncılıkta yayıma hazırlık süreçlerine geçtiğimizde bazı süreçlerin
ortadan kalktığı görülmektedir. Ancak bununla birlikte temel süreçler varlığını
korumaktadır.
Masaüstü yayıncılıkta ilk aşama, herhangi bir yayımın basımına ilişkin bir
fikrin oluşturulmasıdır. Fikir aşaması, yayımlanacak içeriğin konusu, amacı,
kapsamı gibi birtakım temel soruların cevaplandırıldığı, ana hedeflerin
oluşturulduğu aşamadır. İçeriğinin gerekliliği, şekli, miktarı gibi sorularda bu
aşamada cevaplandırılır.
İkinci aşamada, yayım içeriğine ilişkin oluşturulan fikir bilgisayara geçirilir.
Bu aşama, birinci aşamada belirlenen ilkelerin ve alınan kararların açıklayıcılığı ile
yakından ilişkilidir. İlk aşamada ne kadar çok açık ve net bilgiler ortaya konursa bu
aşamada başarılı bir sonucun ortaya konma şansı da o derece yüksektir. Ayrıca,
içeriğe ilişkin her türlü yazılı ve görsel materyal yine bu aşamada bilgisayar
ortamına aktarılır. Yayın içeriği için gerekli ancak elde mevcut olmayan bilgi ya da
görseller de temin edilme yoluna gidilir.
Klasik yayıma
Üçüncü aşama, bilgisayara aktarılan materyaller aracılığıyla yayımın
hazırlık süreci ile
oluşturulması aşamasıdır. Bu aşamada, tasarımcı fikri en iyi şekilde ortaya koyacak
masaüstü
yayın tasarımını yaparak içeriği yayıma hazır hâle getirir.
yayıncılıkta yayıma
hazırlık süreçleri Dördüncü aşama çıkış aşamasıdır. Bu aşamada, yayıma hazır hâle gelen
arasında teknolojik içerik, sistem içinde çıkış ünitesi olarak görev yapan film çıktı ünitelerinden
farklarsöz çıkarılır.
konusudur.
Son aşama baskı aşamasıdır. Tasarlanan yayımın baskı ve ciltleme işlemleri
yapılarak hedef kitleye sunulur. Bu aşamaları masaüstü yayıncılık öncesi klasik
yayıma hazırlık süreçleri ile karşılaştırdığımızda sayfa çizimi, dizgi, renk ayrımı, film,
pikaj, ozalit baskı, montaj ve kalıp gibi birtakım süreçlerin artık kullanılmadığını
görürüz.

MASAÜSTÜ YAYINCILIK ARAÇLARI

Masaüstü yayıncılık sistemini oluşturan araçlar; donanım (hardware) ve
yazılım (software) olmak üzere iki gruptan oluşmaktadır. Donanım; bilgisayar,
yazıcı ve tarayıcı gibi sistemin elektronik ve mekanik parçalarıdır. Yazılım ise
donanımı harekete geçiren unsurlar olarak programlardır. Bu sistem içinde
masaüstü yayıncılık için gerekli olan araçları şu şekilde sıralamak mümkündür;
kişisel bilgisayar, yazıcı, tarayıcı, modem ve yazılım/program.
Masaüstü yayıncılıkta içerik üretmek amacıyla tercih edilecek bilgisayarlar
genellikle tasarımcının ne yapacağı ile ilişkilidir. Her tasarımcı amacına uygun,
yapmak istediklerini mümkün kılacak özelliklerde bir bilgisayar tercih etmelidir. Bu
amaçla kullanılacak bir bilgisayarın en az 128 MB RAM’e sahip olması
gerekmektedir.
Yazıcılar baskı özelliklerine göre; nokta vuruşlu, mürekkep püskürtmeli ve
lazer yazıcılar olarak üç grupta toplanmaktadır. Günümüzde masaüstü yayıncılıkta
lazer yazıcılar, çeşitli renkli yazıcılar, yüksek çözümlemeli dizgi makineleri, çiziciler
gibi araçlar üretilen bir içeriğin çıkışını almak için kullanılabilmektedir.
Masaüstü yayıncılıkta üretilen içerikler çoğunlukla görseller aracılığı ile
zenginleştirilir. Ancak içeriklerde kullanılacak görseller çoğu zaman bilgisayar
Masaüstü yayıncılık ortamında olmayabilir. Herhangi bir fotoğraf ya da çizimi yayın içeriğinde
aracı olarak kullanabilmek için onun bilgisayar ortamına aktarılması gerekmektedir. Bu
kullanılan bir aktarma işine görüntü tarama adı verilmektedir. Tarayıcı aracının bilgisayarla
yazıcının ortalama
bağlantısının kurulması sonucu görüntü bilgisayar ortamına aktarılmış olur.
2540 dpi
çözünürlüğe; Modemler ise bilgisayarların telefon hatlarını kullanarak diğer bilgisayarlarla
tarayıcıların ise en az haberleşmesini sağlaya elektronik araçlardır. Masaüstü yayıncılıkta üretilen
içeriklerin başka bilgisayar kullanıcıları ile paylaşılması sağlamaktadır.
Masaüstü yayıncılık sistemini oluşturan her bir araç ortaya çıkan yayın için
ayrı bir öneme sahip olmakla birlikte programlar; tasarımcısına sunduğu imkânlar
aracılığıyla hayal edilenlerin somutlaşması noktasında ayrı bir öneme sahiptir.
Programlar tasarımcının özgürce hareket etmesini, kafasında kurguladığı gerçekliği
görsele aktarmasını, resimlerle, yazılarla, renklerle dilediği gibi hareket etmesini
sağlamaktadır. Bu amaçla masaüstü yayıncılıkta kullanılan birbirinden farklı birçok
program vardır. Bu programlar içerisinde en yaygın kullanım alanına sahip olanları
Photoshop, Freehand, QuarkXPress, Corel Draw, Adobe Illustrator, InDesign,
Publisher, Scribus’dur.
Masaüstü yayıncılıkta hangi programın tercih edildiği kullanım yerine ve
kullanıcıya göre değişiklik gösterebilmektedir. Ancak burada önemli olan nokta,
hangi programın kullanıldığından çok, kullanılan programa ileri düzeyde hâkim
olabilmektir. Bir programı tüm yönleri ile kullanabilmek kullanıcının sınırlarını
bilmesi; resim, çizim, animasyon ya da üç boyutlu görüntüleri dilediği gibi
tasarlayabilmesi demektir.

MASAÜSTÜ YAYINCILIKDA YENİ YÖNELİMLER

Herhangi bir konuda mesaj iletme, birilerine bir konuda bilgi aktarma kaygısı
geçmişten günümüze tarihin her döneminde önemli bir sorun teşkil etmiştir. Bu
sorunun çözümüne ilişkin ilk önemli çalışmalar 2. yüzyılda Çin’de
gerçekleştirilmiştir. O dönemde Çinliler bugünkü matbaanın temellerini atmış,
önce mermer bloklar üzerine sonrasında ise ağaç bloklar üzerine baskı tekniklerini
uygulamışlardır. 11. yüzyıla gelindiğinde ise daha sistemli bir teknik olan ve
günümüz baskı tekniklerinin de temelini oluşturan tipo baskı tekniğine dair ilk
çalışmalar da yine Çin’de gerçekleştirilmiştir. Ancak bu sistemin bugünkü
kullandığımız şekliyle geliştirilip uygulanması 15. yüzyılda, 1450’de Almanya’da
Gutenberg tarafından olmuştur. Bu alandaki çalışmalar hızla diğer ülkelere de
yayılmış ve baskı teknikleri her geçen gün gelişerek devam etmiştir. 1904 yılında
Amerikalı Ira W. Rubel ofset baskı tekniğini geliştirerek kullanıma sokmuştur.
İlerleyen zaman içinde ofset baskının gelişmesi ise günümüz dijital baskı
tekniklerinin ortaya çıkmasına zemin oluşturmuştur.
Baskı teknolojileri alanında yaşanan gelişmeler mesajların aktarılması
noktasında insanlığa önemli çözümler sunmuştur. Ancak bu süreçte artık salt
mesajların aktarılması yeterli olmamış; mesajları daha iyi, daha güzel ve daha
etkileyici bir şekilde aktarmanın yolları aranmaya başlanmıştır. Bu arayış insanlığın
görsel malzeme ile tanışmasına neden olmuş; yazının görseller ile
zenginleştirilmesi, görsel ve yazının birlikte uyum içinde düzenlenmesi gibi
birtakım gereklilikleri de beraberinde getirmiştir. Bu gereklilikler günümüz
masaüstü yayıncılık çalışmalarında sayfa düzenlemesi dediğimiz uygulama
alanlarını ön plana çıkarmıştır. Ancak gelişmelerin hızı, alternatiflerin çokluğu,
uygulama alanlarının genişliği, teknolojik ilerlemeler gibi birçok etken yapılan
düzenlemelerin daha etkileyici olması noktasında önemli birer işlev görmüş ve hep
daha iyiye doğru adımlar atılmıştır.
Günümüzde masaüstü yayıncılık, bilgisayarlar yardımı ile masaüstünde sayfa
tasarımı oluşturma ve bu oluşumun baskı öncesi aşamalarının hazırlanma süreci
olarak tanımlanmaktadır. Ancak burada söz konusu olan, sıradan bir görsel
düzenleme olmaktan çok daha öte bir şeydir. Artık masaüstü yayıncılık, herhangi
bir konuda bir yazının, bir görselin istenilen etkiyi yaratacak tarzda, uyum ve
karşıtlıklar içerisinde bir araya getirilmesi; tipografi, pixel, renk, nokta, çizgi, grid,
mizanpaj gibi temel kavramlar çerçevesinde, yapılan işe bilgi ve tecrübelerin
Yakınsama /
aktarılması; kitap, dergi, gazete, broşür, afiş gibi yayımların hemen her aşamasının
yöndeşme;
telekomünikasyon, bilgisayar ortamında baskıya hazırlanması ve hatta basılmadan bilgisayar
bilişim ve iletişim ortamında yayımlanması işidir. Bu nedenle de gazetecilikten dergiciliğe,
teknolojilerinin reklamcılıktan televizyona hemen her türlü kitle iletişim türünün bilgisayarlar
sayısallaşarak bir üzerinden gerçekleştirilmesidir.
araya gelmesi,
İletişimin basım ya da yayım aşamasının masaüstü yayıncılığının bir sonraki
birleşmesidir.
aşaması olmaktan çıkması, günümüzde yayıncılık alanına da farklı bir boyut
getirmiştir. Bugüne kadar basılı olarak elimize almaya alıştığımız kitap, gazete ve
dergi gibi kitle iletişim araçları artık basılı olmaksızın dijital ortamda ulaşabilir

olmuşlardır. Bu durum hem üretim hem de tüketim pratiklerinde ciddi bir

dönüşüme neden olmuştur. Üretim pratikleri açısından bakıldığında masaüstü
yayıncılığa geçişle beraber ortadan kalkan klasik yayıncılığın baskı öncesi birçok
aşaması ve uzmanlaşma alanı gibi artık baskı ve baskı sonrası aşamaları da ortadan
kalkma tehdidi ile karşı karşıyadır. Ancak bu durumun tehdit ya da fırsat olduğuna
dair tartışmalar devam etmektedir. Sadece tasarımın değil dağıtımın da
dijitalleşmesi kimilerine göre üretim ekonomisi açısından oldukça avantajlı bir
kazanımdır. Böylelikle işletme giderlerinden, baskı maliyetlerinden, iş gücünden ve
zamandan önemli ölçüde tasarruf edilmektedir. Tüketiciler ise istedikleri yerde ve
istedikleri zamanda dijital yayımlara ulaşabilmektedirler. Üstelik ulaştıkları yayın
içeriğine ilişkin daha detaylı bilgi, arşivleme, metinlerarasılık gibi birçok özelliği de
aynı anda kullanabilmektedirler. Bunun yanı sıra dijital yayımlar, bir yerden başka
bir yere taşıma zorunluluğunu da ortadan kaldırmakta ve tüketiciye ekstra bir yük
getirmemektedir. Bugün yakınsama ya da yöndeşme kavramları ile açıkladığımız;
yayıncılık, basılı yayıncılık, telekomünikasyon ve tüketici elektronik teçhizatının bir
araya gelmesi yani; bilgisayar, dizüstü bilgisayar, tablet ya da cep telefonlarının
hep tek bir araç hem de bu araçların hepsi olarak iş görmesi dijital yayınlara
ulaşma noktasında önemli bir seçenek sunmaktadır.Masaüstü yayıncılık alanında
yaşanan değişim ve dönüşümler sadece gazete, dergi gibi süreli yayımlarla sınırlı
kalmayıp, kitaplardan videolara ve televizyonlara kadar kitle iletişiminin hemen
her alanına yönelik üretilen içerikleri kapsayacak şekilde genişlemiş durumdadır.
Örneğin ibooks author gibi programlar artık kişinin kendi kitabını kendisinin
hazırlamasına ve yayımlamasına olanak tanımaktadır. Böylelikle yayımcı
danışmanlığı ve başkaları tarafından beğenilme kaygısı olmadan kişi, istediği tarz
bir içerik hazırlayarak dijital ortamda dolaşıma sokabilmektedir. Yine aynı şekilde
Apple, iPhone, iPod touch ya da iPad’ler basılı bir kitabı okur gibi soldan sağa
okuma, sayfaları çevirme, tek bir sayfayı ya da iki sayfayı aynı anda görme, okunan
kitabın yazı fontunu değiştirme, bilinmeyen kelimelerin üzerine tıklayarak bilgi
edinme gibi birçok farklı seçenek sunmaktadır.
Masaüstü yayıncılık alanının genişlemesiyle ortaya çıkan olanaklar ve
tehditlere ilişkin tartışmalar da devam edecek gibi gözükmektedir. Çünkü çoğu
zaman olanaklar tehditleri de içinde barındırmaktadır. Yeni medyayı fırsat değil de
tehdit olarak görenler çoğu zaman bu dönüşümlerin de dışında kalmakta, bu
nedenle de yok olmaya mahkûm olmaktadır. Uyum sağlayanlar ise birlikte var
olmaya devam etmektedir. Ancak bu varoluşa ait öncelikle ulusal ve bölgesel
düzeydeki sayısal uçurumların ortadan kaldırılması, ahlaki, hukuki ve etik birtakım
düzenlemelerin yapılması, eksikliklerin giderilmesi hem içerik üreticileri hem de
tüketiciler açısından masaüstü yayıncılığın gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.
•Siz de, yeni iletişim teknolojilerinin masaüstü yayıncılığa

Bireysel
Etkinlik
etkilerini göz önüne alarak, bu etkileri olumlu ve olumsuz

özellikleri bakımından tartışınız.
•Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan
“tartışma forumu” bölümünde paylaşabilirsiniz.

•Geleneksel medya araçlarından biri olarak televizyon

kanalları belirli bir kişi ya da gruplara yönelik yayın
yapmazlar. Yayınlarına ilişkin program akışlarını kendi
Örnek
amaçları doğrultusunda belirlerler ve yayın içeriklerinde de
üretenlerden hedef kitlelere doğru bir bilgi akışı söz
konusudur. Bireyler ne yayınların içeriklerine ne de gün ve
saatlerine müdahâle edemezler. Buna karşın, yeni medya
araçlarından biri olan Youtube'da izleyicilere birtakım görsel
içerikler sunmaktadır. Ancak burada izleyici ne izleyeceğine,
ne zaman izleyeceğine kendisi karar vermekte; içeriğe ilişkin
yorum ve eleştiri yapabilmekte, dilerse bu içeriği başkaları ile
paylaşabilmektedir.
• Geleneksel anlamda yayıncılık yapan gazeteler ile elektronik
ortamda yayıncılık yapan gazeteleri karşılaştıralım.
Geleneksel yayıncılıkda içeriğin üretilmesinden dağıtımına
kadar geçen süreçte zaman, hız, iş gücü, mekan vb. unsurlar
ciddi bir ekonomik gider oluştururken; elektronik yayıncılık
da tek bir kişi ve bilgisayar aracılığıyla aynı bilgiler üretilip
dağıtılabilmektedir. Üstelik çok daha kısa sürede ve çok daha
az bir bütçeyle.
•Masaüstü yayıncılıkta MAC bilgisayarlar her zaman daha çok
tercih edilmektedir. Bunda, masaüstü yayıncılığın Macintosh
bilgisayarların piyasaya sürülmesiyle başlamış olmasının
büyük etkisi olduğu gibi, günümüzde üretilen bu
bilgisayarların diğer markalara göre kullanıcısına çok daha
fazla alternatif ve üstünlük sunmasının da önemli bir rolü
vardır.
•Scribus ücretsiz ve kullanımı daha basit bir programdır. Bu
programı kullanarak kartvizit, davetiye, broşür, afiş gibi bir
çok yayın hazırlamak mümklündür. Buna karşın Photoshop
ya da Freehand gibi programlar daha profesyonel kullanımlar
gerektirmektedir.
•Günümüzde günlük gazete alma ve okuma alışkanlığı bu
anlamda ciddi bir değişikliğe uğramıştır. Artık insanlar
eskiden olduğu gibi, günlük haberleri satın aldıkları
gazetelerden değil, gazetelerin dijital baskılarından takip
etmektedirler. Bu anlamda haber alma edimi, çok daha hızlı
ve çok daha kolay bir şekilde, yer ve zamana bağlı olmaksızın
gerçekleşebilmektedir.
•Diğer yandan haber üreticileri için de bu durum önemli bir
avantaj oluşturmaktadırlar. Onlar da haberlerini yer ve
zamana bağlı olmaksızın, 7/24 üretme ve güncelleme
özelliğine sahip olmuşlardır. Böylelikle bir habere ilişkin
baskıya yetişme, baskıya girmeme, düzelti ya da ekleme
yapma gibi sorunsallar ortadan kalkmıştır.

• MASAÜSTÜ YAYINCILIĞA GİRİŞ

•Sözlü iletişimden yazılı iletişime, matbaanın bulunmasından baskı
tekniklerine, bilgisayarın icadından internet teknolojisine kadar iletişim
alanında meydana gelen tüm yenilikler ve gelişmelerin temel amacı herhangi
bir konuda birilerine bir mesaj iletme kaygısıdır. Bu kaygı zaman içerisinde,
Özet
iletme kaygısı olmaktan çıkarak içerik kaygısına dönüşmüşür. İçeriğin çeşitli
çizimlerle, görsellerle, resimlerle süslenmesi iletilen içeriklerin daha anlaşılır,
daha akılda kalır ve daha etkileyici olması amacıyla kullanılmıştır. Ancak yazı
ve görsellerin uyum içerisinde bir arada kullanımı ancak bilgisayarların
kullanıma sokulmasıyla birlikte bir sistematiğe oturtulmuştur. Burada söz
konusu olan sistematik ise masaüstü yayıncılık kavramının ortaya çıkmasını
sağlamıştır.
•Masaüstü Yayıncılık
•Masaüstü yayıncılık; baskıya hazırlık amacıyla baskı öncesi tüm çalışmaların
masaüstüne yerleştirilmiş üretim araçlarıyla yapılması ve basımı yapılacak
ürünün film aşamasna getirilerek baskıya hazırlanması şeklindeki yayım
üretim biçimine verilen genel bir addır.
•Geleneksel Medyadan Yeni Medyaya Geçiş Süreci
•Bilgisayar ve internet teknolojileri, dünyada “bilgi çağı’’, “enformasyon
toplumu’’ gibi farklı isimlerle adlandırılacak yeni bir dönemin başlangıcı oldu.
•Bu dönem geleneksel medyanın içinden “yeni medya’’ olarak tabir edilen
yeni ve farklı bir medya anlayışının ortaya çıkmasına neden oldu.
•Geleneksel medya ile yeni medya arasındaki en temel farklar;
kitlesizleştirme, eş zamansızlık ve etkileşimdir.
•Örneğin Geleneksel medya araçlarından biri olarak televizyon kanalları belirli
bir kişi ya da gruplara yönelik yayın yapmazlar. Yayınlarına ilişkin program
akışlarını kendi amaçları doğrultusunda belirlerler ve yayın içeriklerinde de
üretenlerden hedef kitlelere doğru bir bilgi akışı söz konusudur. Bireyler ne
yayınların içeriklerine ne de gün ve saatlerine müdahâle edemezler. Buna
karşın, yeni medya araçlarından biri olan Youtube'da izleyicilere birtakım
görsel içerikler sunmaktadır. Ancak burada izleyici ne izleyeceğine, ne zaman
izleyeceğine kendisi karar vermekte; içeriğe ilişkin yorum ve eleştiri
yapabilmekte, dilerse bu içeriği başkaları ile paylaşabilmektedir.
•Masaüstü Yayıncılığın Genel Özellikleri
•Masaüstü yayıncılık kavramı dünyada ilk olarak 1984 yılında kullanılmaya
başlandı.
•Ülkemizde ise masaüstü yayıncılık, ilk olarak 1989 yılında uygulama alanı
bulmuştur.
•Masaüstü yayıncılığın genel özellikleri; geleneksel yayıncılıktaki gerekli olan
zaman ihtiyacını minimuma indirir; geleneksel yayıncılıkta insana dayalı olan
işgücü ihtiyacının yerini bilgisayarlar alır; geleneksel yayıncılıkta üretim
süreçleri için gerekli olan mekânsal ortam ihtiyacını tek bir masa ve bilgisayar
karşılar; yayıncılık faaliyetleri için gerekli olan ekonomik giderleri en aza
indirir.
•Masaüstü Yayıncılık Süreçleri
•Masaüstü yayıncılıkta ilk aşama, herhangi bir yayımın basımına ilişkin bir
fikrin oluşturulmasıdır.
•İkinci aşamada, yayım içeriğine ilişkin oluşturulan fikir bilgisayara geçirilir.

•Üçüncü aşama, bilgisayara aktarılan materyaller aracılığıyla yayımın

oluşturulması aşamasıdır.
Özet (devamı)
•Son aşama baskı aşamasıdır. Tasarlanan yayımın baskı ve ciltleme işlemleri
yapılarak hedef kitleye sunulur.
•Masaüstü Yayıncılık Araçları
•Masaüstü yayıncılık sistemini oluşturan araçlar; donanım (hardware) ve
yazılım (software) olmak üzere iki gruptan oluşmaktadır.
•Donanım; bilgisayar, yazıcı ve tarayıcı gibi sistemin elektronik ve mekanik
parçalarıdır.
•Yazılım ise donanımı harekete geçiren unsurlar olarak programlardır.
•Masaüstü Yayıncılıkta Yeni Yönelimler
•Bugün yakınsama ya da yöndeşme kavramları ile açıkladığımız; yayıncılık,
basılı yayıncılık, telekomünikasyon ve tüketici elektronik teçhizatının bir
araya gelmesi yani; bilgisayar, dizüstü bilgisayar, tablet ya da cep
telefonlarının hep tek bir araç hem de bu araçların hepsi olarak iş görmesi
dijital yayınlara ulaşma noktasında önemli bir seçenek sunmaktadır.
•Masaüstü yayıncılık alanında yaşanan değişim ve dönüşümler sadece
gazete, dergi gibi süreli yayımlarla sınırlı kalmayıp, kitaplardan videolara ve
televizyonlara kadar kitle iletişiminin hemen her alanına yönelik üretilen
içerikleri kapsayacak şekilde genişlemiş durumdadır.

1. Yazı ve görsellerin bilgisayar aracılığıyla bir araya getirilmesi, sayfa
düzenlemelerinin yapılması ve baskıya hazırlanması süreci aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Grafik tasarım
b) Masaüstü yayıncılık
c) Renk ayrımı
d) Tipografi
e) Grid
2. Masaüstü yayıncılık kavramı ilk olarak ne zaman ve kim tarafından

kullanılmıştır?
a) 1984-Paul Brainard
b) 1984-Apple
c) 1989-Paul Brainard
d) 1989-Cumhuriyet Gazetesi
e) 1985-Apple
3. Aşağıdakilerden hangisi geleneksel medya araçlarından biri değildir?

a) Televizyon
b) Gazete
c) Dergi
d) Radyo
e) Bilgisayar
4. Yayıncılık, basılı yayıncılık, telekomünikasyon ve tüketici elektronik

teçhizatının bir araya gelmesi durumuna verilen isim aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Birleşme
b) Tekelleşme
c) Yöndeşme
d) Bütünleşme
e) Masaüstü yayıncılık
5. Yeni medyanın geleneksel medyanın içinden, aşamalı olarak, yavaş yavaş

ortaya çıkmasına verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?
a) Birlikte değişim
b) Metamorfoz
c) Dönüşüm
d) Geçiş
e) Oluşum

6. Aşağıdakilerden hangisi yeni medyanın sunduğu avantajlardan biri

değildir?
a) Güncellenebilirlik
b) Haritalandırma
c) Arşivleme
d) Metinlerarasılık
e) Görsel içerik
7. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayıncılıkta kullanılan yazılım

programlarından biri değildir?
a) Word
b) Photoshop
c) Freehand
d) QuarkXPress
e) Corel Draw
8. Aşağıdakilerden hangisinde masaüstü yayıncılığın aşamaları doğru olarak

sıralanmıştır?
a) Materyallerin bilgisayara aktarılması - yayın içeriğinin oluşturulması-
çıkış-baskı
b) Fikrin oluşturulması - yayın içeriğinin oluşturulması - baskı-çıkış
c) Materyallerin bilgisayara aktarılması - fikrin oluşturulması - yayın
içeriğinin oluşturulması – baskı - çıkış
d) Fikrin oluşturulması - materyallerin bilgisayara aktarılması - yayın
içeriğinin oluşturulması – çıkış - baskı
e) Materyallerin bilgisayara aktarılması - yayın içeriğinin oluşturulması -
fikrin oluşturulması – çıkış - baskı
9. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayıncılık alanındaki yeni yönelimlerden

biri değildir?
a) E-yayıncılık
b) E-kitap
c) E-alışveriş
d) Animasyon
e) Broşür
10. Aşağıdakilerden hangisi, masaüstü yayıncılık alanındaki yeni uygulamalar

göz önüne alındığında, ortaya çıkan sorunlu alanlardan biri değildir?
a) Etik ilkeler
b) Ahlaki sorunlar
c) Hukuki konular
d) Sayısal uçurum
e) Yeni teknolojik gelişmeler Cevap Anahtarı
1.b, 2.a, 3.e, 4.c, 5.b, 6.e, 7.a, 8.d, 9.c, 10.e

Aktan, C. ve Tunç, M. (1998) “Bilgi Toplumu ve Özellikleri”, Yeni Türkiye Derneği,
Ocak-Şubat 1998, ss. 118–134
Becer, E. (2005). İletişim ve Grafik Tasarım, 4. Baskı, Ankara: Dost Kitabevi
Yayınları
Erdönmez, I.Ç. (2014).“Türkiye’de Yayıncılık Politikalarının Dönüşümü Üzerine Bir
Örnek: E-Yayıncılık”, Online Academic Journal of Information Technology,
Güz, Cilt: 5, Sayı: 17, ss. 45-57
Erol, A. (2009). Dünyada ve Türkiye’de Elektronik Yayıncılık, Yüksek Lisans Tezi,
Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim
Dalı, Isparta
Fidler, R. (1997). Media Morphosis Understanding New Media, A Sage
Publications Company
Ketenci, H.F. (2006). Yongaların 10.000 Yıllık Gizemli Dansı: Görsel İletişim ve
Grafik Tasarımı, İstanbul: Beta Basım Yayım
Mutlu, E., Adaklı, G., Keşenlıoğlu, B. (2001). Medya Politikaları, Ankara: İmge
Kitabevi Yayınları
Ölmez, M. (1997). Masaüstü Yayıncılık El Kitabı, İstanbul
Özgen, E., (2011). “Halkla İlişkiler ve Yeni Medyanın İşaret Ettiği Sorunlar Üzerine
Bir Tartışma ”, Global Media Journal. Sayı 2. Cilt 1 ss. 81-102
Uçar, T.F. (2004). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım, İstanbul: İnkılap Yayınevi
Sarıkavak, N.K. (2005). Sayısal Tipografi, Ankara: Başkent Üniversitesi Yayınları

MASAÜSTÜ YAYINCILIKTA
TEMEL KAVRAMLAR
• Masaüstü Yayıncılıkta Temel

Kavramlar
İÇİNDEKİLER
• Tipografi-Pixel- Renk-Baskı-
Mizanpaj-Çizgi,Nokta, Yüzey
• Masaüstü Yayıncılıkta Doç. Dr.
Kullanılan Yazılımlar
• Metin Tasarım Yazılımları
Yusuf YURDİGÜL
• Grafik Tasarım Yazılımları
• Ses Tasarım Yazılımları
• Video Tasarım Yazılımları
• Animasyon Tasarım
Yazılımları

•Masaüstü yayıncılıkta kullanılan
HEDEFLER
temel kavramların neler olduğunu

anlayabilecek,
•Masaüstü yayıncılık temel
kavramlarını açıklayabilecek,
•Masaüstü yayıncılığın temel üretim
alanlarını açıklayabilecek,
•Masaüstü yayıncılıkta kullanılan
yazılımları, bu yazılımların
farklarını ve kullanımda sunduğu
olanakları açıklayabileceksiniz.
ÜNİTE
2
Masaüstü Yayıncılıkta Temel Kavramlar
Tipografi
Pixel
Renk
MASAÜSTÜ YAYINCILIKTA TEMEL KAVRAMLAR
TEMEL KAVRAMLAR
Baskı
Mizanpaj
KULLANILAN YAZILIMLAR
Animasyon Tasarım
Yazılımları

GİRİŞ
Birilerine bir şeyler aktarma ve aktarılan şeyleri saklayabilme çabası tarih
boyunca önemli bir sorun olmuştur. Bu sorunun çözümüne yönelik ilk önemli
çalışmalar 2. yüzyılda Çinliler tarafından başlatılmış, 15. yüzyılda Gutenberg’in
matbaayı bu amaçla kullanıma sokmasıyla zirveye ulaşmıştır. Ancak 1450’de
matbaanın kullanılmaya başlanmasıyla hayatın her alanında yaşanan değişim ve
dönüşümler sona ermemiş, tam tersine her geçen gün yenilerinin eklenmesiyle
devam etmiştir.
Çinliler tarafından başlatılan ve Gutenberg ile altın çağını yaşayan bu sürecin
günümüzde ulaştığı son aşama masaüstü yayıncılık aşamasıdır. Masaüstü
yayıncılıkta içeriklerin planlama, üretim ya da dağıtım aşamalarında öne çıkan
birtakım kavramlar söz konusudur. Bu kavramların tanımlanması masaüstü
yayıncılık alanındaki iş süreçlerinin daha sağlıklı ve hızlı işleyerek ortaya çıkan
ürünlerin daha kaliteli olması açısından oldukça önem taşımaktadır.
Tipografi, pixel, renk, baskı, mizanpaj, nokta, çizgi ve yüzey gibi temel
kavramlar masaüstü yayıncılığın içerik planlama ve üretim aşamalarında oldukça
önem taşımaktadır. Bu kavramların öğrenilmesi ve iş yapım süreçlerinde birbiriyle
olan ilişkilerinin kurulması masaüstü yayıncılık alanında ortaya konan ürünler
aracılığıyla verilmek istenen mesajların etkinliğini daha da artırmakta; üretim
alanına yönelik program ve yazılımlar aracılığıyla ortaya konan görsel-işitsel
ürünlere yenilik, farklılık, çeşitlilik gibi değerler katmaktadır.
MASAÜSTÜ YAYINCILIKTA TEMEL KAVRAMLAR

Her geçen gün daha da önem kazanan masaüstü yayıncılık kavramı, birtakım
zorunlulukları da beraberinde getirmiştir. Üretilen ürünlerin daha etkileyici olması
ve daha geniş kesimlere hitap edebilme kaygısı bu zorunlulukların çıkış noktasını
oluşturmuştur. Bunun için de üreticilerin, içerik ve üretim süreçlerine sadece hayal
güçlerini katmaları artık yeterli olmamış; konuya ilişkin bilgi ve birimlerini de sürece
dahil etmeleri gerekmiştir. Bu noktada, masaüstü yayıncılık alanında çalışan ya da
bu alanla bağlantı olan kişilerce bilinmesi gereken birtakım temel kavramlardan söz
Tipografi, imgelemenin etmekte fayda vardır. Bu kavramlar çalışmada; tipografi, pixel, renk, baskı,
teknolojiye uyarlandığı mizanpaj, nokta, çizgi ve yüzey olarak ele alınıp açıklanacaktır. Bu kavramların
bir tasarım ilkesidir. doğru olarak açıklanıp anlaşılması ortaya çıkacak ürünlerin daha kaliteli olması
yolunda önemli bir adım oluşturacaktır.
Tipografi
Yunanca “typhos” ve “graphia” sözcüklerinden türemiş olan tipografi, yazı
karakterlerinin çok boyutlu veya hareket hâlindeki bir düzleme yerleştirilmesi
sanatıdır. Form ve yazmak kelimelerinin birleşmesinden oluşan kelime bilgisayar
teknolojisinde önemli bir yere sahiptir. Tarihte ilk kez Mainz’li Johan Gensfleish zum
Gutenberg, 1450’li yıllarda tipografi tekniğiyle bir kitabın basılmasına imkân
sağlayan bu yöntemi bulmuştur. Tipografi hem bilgisayar teknolojisi hem de grafik
tasarımın çalışma alanını ilgilendiren bir kavramdır. Tipografi ve görsel sunum

elemanlarının oluşumundan meydana gelen grafik tasarımı, iletinin görsel anlamda

etkisini oluşturmaya çalışırken sanatsal ve estetize edilmiş tipografik unsurlardan
fazlasıyla faydalanmaktadır.
Bilgisayarlar sayesinde enformasyonun işlenmeye başlaması öncelikli olarak
teknolojik bir devrim yaratmış ve masaüstü yayıncılığı tipografiyi özellikle harf
karakter panellerini düzenlemek için kullanmıştır. Tipografi her şeyden önce
imgelemenin teknolojiye uyarlandığı bir tasarım ilkesidir. Tipografinin temelde
amacı mesajın alıcı tarafından doğru algılanmasının yol ve yöntemlerini
belirlemektir. Yazının hem içerik hem de görsel olarak bir etkiye sahip olması,
kullanılan programın da teknik açıdan özelliklerini iyi bilmeyi gerektirmektedir.
Özellikle masaüstü yayıncılığın grafik iletişim teknolojisini kökten değişikliğe
uğratması tasarımcıların da tipografiye bakış açılarının yenilenmesini gerektirmiş ve
mesaj içeriğiyle görsel sunumu yeniden ele almalarını zorunlu kılmıştır.
Tipografide iyi şekilde analiz edilen ve seçilen sözcükler; bununla birlikte
doğru şekilde oluşturulan grafik tasarımı, anlatılmak istenen mesajın daha doğru
şekilde sunulmasına imkân oluşturmaktadır (Becer, 2011: 16). Masaüstü yayıncılığı
için yapılan tasarımlar mesajda kullanılan farklı varyantlarında tipografik öğelerle
bütünlük içerisinde bulunmasını gerekli kılmaktadır. Tipografide görsel
düzenlemeye imkân tanıyan çizgilerin kullanımı, metinlerle çalışılması, metin
düzenlemesinin yapılması, karakter stili ve harf boyutunun düzenlenmesi, satır
aralarının oluşturulması, harf ve kelime aralıklarının değişimini gösteren espaslar/
kerning / leading oluşumları, cümle ayrılmaları, metin ölçeklendirmeleri, üstlü/ altlı
harfler, metin renklerinin işlenmesi, dil seçimin doğru yapılması, paragraf
çalışılması, metnin arkasına fotoğraf yerleştirilmesi, geometrik şekillerin kullanımı,
boyut gibi öğeler genel itibarıyla amaca yönelik olarak kullanılmaktadır. Özellikle
metin bloklarıyla ilgili görsel anlatımda gözü yormayan, kolay şekilde okumaya
imkan veren düzenlemelerin yapılması önem arz etmektedir.
Göstergelerle örüntülü dünyamızda harfler, kelimeler, cümleler ve cümle
örüntüleri mesajın aktarılmasında özellikle görsel etmenler olarak karşımıza
çıkmaktadır. Tipografiyi oluşturan grafik tasarımı etmenleri parça parça sunulan
bağımsız mesajların kendi içerisinde bir bütünlük oluşturmasına da imkan
sağlamaktadır.
Pixel
500 yıllık bir geçmişe sahip olan matbaacılık alanında önemli bir değişim
yaşanmasını sağlayan “masaüstü yayıncılık” 1987 itibarıyla hayatın birçok alanına
etki edecek ve teknik anlamda kolaylıklar getirecek bir atılımın başlangıcını
Bir görüntüde pixel sağlamıştır. Teknik olarak bilgisayar destekli baskı ve yayın işlerini içeren bu
sayısı ne kadar fazla yayıncılık türü içerisinde “pixel” önemli bir yer teşkil etmekte ve sık olarak kullanılan
olursa görüntünün
bir destek aracı rolünü üstlenmektedir. Bilindiği üzere görüntü kavramı,
netliği de o derece iyi
olur. noktalardan meydana gelmektedir ve bu noktalar kare şeklindedir. Çok yakından
incelendiği zaman veya görüntü malzemesi büyütüldüğünde bu karelenmelerin
oluşumu daha net gözükmektedir.

Pixel kavramı dijital göstergelerde görüntünün elde edilmesine olanak

sağlayan ve bir grafik görüntüsünün oluşmasına olanak veren noktalardan her
birine verilen isimdir. Resim ve görüntü anlamına gelen “picture” ile öğe, eleman
anlamına gelen “element” kavramlarının birleşmesinden meydana gelmiştir. Dijital
gösterge ve grafik tasarımında görüntünün oluşmasına olanak sağlayan en küçük
görüntü birimi olarak da tanımlanmaktadır.
Bir pixelin içerinde kırmızı, mavi ve yeşil renklerin karışımı mevcut hâldedir.
Çok sayıda ve farklı renklerde piksellerin birleştirilmesi, görsel elemanı
oluşturmaktadır. Bir görüntü göstergesinde pixel sayısı ne kadar fazla olursa
görüntünün netliği de o derece iyi olur. Megapixel kavramı ise bir görüntü öğesinin
toplamda ne kadar milyon pikselden oluştuğunu ifade etmek amacıyla
kullanılmaktadır.
Masaüstü yayıncılıkta kullanılan dijital göstergeler ve grafik görüntüleri pixel
adı verilen renk kutularından meydana gelmekte ve bu şekilde oluşturulan dijital
fotoğraflar, video görüntüleri ve grafikler pixellerin bir araya gelmesiyle
oluşmaktadır.
Pixel, çözünürlük, Pixel yoğunluklarının grafiksel sunumu, görüntünün çözünürlüğüyle

rezolasyon, dot ve dot alakalıdır. Çözünürlük, bir görsel sunumu boyut olarak tanımlamak için kullanılan bir
aralığı birbirinden farklı kavramdır. Başka bir ifadeyle grafiği oluşturan pixel sayısının artırılması ile oluşan
kavramlardır. gösterim şeklidir. Grafiği oluşturan pixel denen nokta sayısı arttıkça çözünürlükte
artmaktadır. Bir defada ekranda görünen pixel sayısına “çözünürlük”, bir inç karede
bulunan piksel sayısına “rezolasyon”, pixelleri meydana getiren renklerden her
birine “dot” ve bu renklerin birbirine olan mesafesine ise “dot aralığı” denilmektedir.
Renk
Renkler tarih boyunca hem vermiş oldukları mesaj içerikleri hem de
sundukları etki bağlamında farklı bilim dallarının çalışma alanına girmiştir. Her
kültürün farklı renk algılaması olduğu gerçeğine karşın masaüstü yayıncılık, özellikle
renk içerikleriyle alakalı ortak paydaların olduğu bir çalışma alanıdır. Renk,
düşünceleri ve duyguları tasarımın başka hiçbir öğesinin yapamadığı şekilde temsil
eder. Tasarımda amaçlanan etkiyi elde etmek için, rengin nasıl sunulacağı ve hangi
etkinin istenildiği yayıncılık için önem teşkil etmektedir.
Renk kavramı alanyazında, ışığın madde üzerine çarpması, soğrulması
sonucunda değişik dalga boylarının gözün belirli bölgelerine ulaşması sonucunda
beyinde meydana gelen algı olarak tanımlanmakta; verilmek istenen mesajın doğru
şekilde alıcıya ulaşmasını sağlamak ve görsel güzelliği artırmak amacıyla
kullanılmaktadır.
Masaüstü yayıncılıkta genellikle beyaz renkli A4 sayfası kullanılsa da tercihe
bağlı olarak bazen arka fonun farklı renklerle oluşturulduğu örneklerde mevcuttur.
Özellikle karakter panelindeki renk seçenekleriyle görsel sunum oluşturulmaktadır.
Etkinin farklı olması amaçlandığında ise ana ve tek renk seçeneğinin haricinde görsel
öğeye uygun özel karışımla renklendirme sistemleri de uygulanmaktadır. Özel

karışımlı renklendirme sisteminde tasarım üzerinde belirlenen renk tonları, ana

mürekkep değerlerinin belirli oranda karıştırılmasıyla elde edilmektedir.
Konu hususunda Türkiye’de yazılan ilk kitaplardan biri olan “Masaüstü
Yayıncılık El Kitabı”nın yazarı Murat Ölmez; masaüstü yayıncılıkta “renk” ile ilgili şu
detaylara dikkat çekmiştir:
“Öncelikle grafikerler yazardan alacakları teknik bilgi ile hazırlığa başlar ve
renk düzenleme veya çizim programlarından yararlanılabilir. Gerektiğinde daha
önce hazırlanmış ve hafızaya atılmış renk ve çizim örneklerini kullanabilir veya
scanner kullanılarak, fotoğraf ve çizimler bilgisayar ortamına aktarılabilir. Böylece
taranan resimler üzerinde renk düzenleme programlarıyla hayal edilen her şey
yapılarak güzel tasarımlar ortaya çıkarılabilir. Ayrıca sayfa tasarımıyla uğraşan kişi
renk kombinasyonlarını dilediğince değiştirebilir. Bununla birlikte masaüstü
yayıncılıkta renk sayısının ne olacağı hususunda doküman içerisinde resim
kullanılmadıysa baskının daha kaliteli, renklerin ise daha parlak olması için pantone
renkleri kullanılır.”
Baskı
Baskı, en genel anlamda herhangi bir şeyi çoğaltma işlemidir. TDK’ya göre
baskı, bir eserin basılış biçimi veya durumudur. Gazete, kitap, dergi, katalog gibi çok
tirajlı işlerde hem zaman hem de iş gücü açısından baskı teknolojisinden faydalanılır.
Baskı alanındaki ilk uygulamalara yüzyıllar önce Mezopotamya’da
rastlanılmıştır. Baskı yapmayı öğrenen ilk insanlar; taş, metal, tahta gibi çeşitli
malzemeleri oyarak kalıplar elde edip bunların yardımı ile resimlerini çoğaltmıştır.
Kağıdın bulunuşu günümüzden dört bin yıl önceye gitse de MS 105'te Çin'de
günümüzde ki kâğıt hamurunun kullanılışı ile birlikte baskı kavramı farklı bir ivme
kazanmıştır. Teknolojik gelişmeler doğrultusunda ortaya çıkan masaüstü yayıncılık
da baskı işini değişime uğratmıştır. İlk zamanlar baskıda kullanılan büyük araçlar
yerini yavaş yavaş bilgisayar teknolojisine bırakmıştır.
Tarihin seyrinde insan ihtiyaçlarındaki sınırsızlığa karşı birçok baskı tekniği
ortaya çıkmıştır. Baskı tekniklerini günümüzde 6 ana gruba ayırabiliriz:
Tipo (Yüksek) baskı

Baskı tekniklerinin bilinen en eski örneklerine aittir. Bu baskı sisteminde,
Baskı teknikleri 6 ana basımı düşünülen yazı ve resimli düzenleme için kalıp hazırlanılarak bu kalıbın
gruba ayrılmaktadır. yüksekte kalan kısımları kullanılır. Baskı işlemi kalıbın yüksekte kalan bölümlerine
mürekkep verilerek yapılır. Çukurda kalan kısımlar mürekkep almadığından baskıda
kullanılmaz. Bu sebeple bu tekniğe yüksek baskı tekniği denir.
•Örneğin, çocukluğumuzda yaptığımız patates ve soğan

Örnek
baskılar bu baskı tekniğinin örnekleri arasındadır.

Serigrafi (Elek) baskı

Baskı mürekkebinin, belirli bir sıklıkta dokunmuş olan eleğin
gözeneklerinden geçerek baskı için kullanılan yüzeye transfer edilmesi işlemine
denir. Kâğıt, karton, deri, plastik, metal levhalar vb. yüzeyleri oyarak gözenekler
oluşturup, tampon tekniği ile boyayı bu deliklerden baskı malzemesi üzerine
geçirme işlemi olarak düşünülebilir. Mekân ve dekoratif malzemelerin üretiminde
bu baskı tekniği kullanarak renklendirilmesi hâlâ kullanılmaktadır. Özellikle
çinicilikte bu tekniğin yoğun bir şekilde tercih edilmektedir.
Ofset baskı
Dilimize İngilizce Off-Set kelimelerinden gelmiş bir sözcüktür. Sektörde,
mürekkebin kâğıttan önce kauçuk üzerine oturması anlamında kullanılmaktadır.
Ofset baskı tekniği Aloys Senefelder'in 1796'da bulduğu taşbaskı (litografi)
tekniğinin geliştirilmiş şeklidir. Litografiden en büyük farkı, ofset baskı kalıbındaki
şekil, yazı ve resimlerin kauçuğa ters olarak basılmasıdır. Kauçuk yapısı itibarıyla
yumuşak bir yapıya sahip olduğundan hem kâğıda zarar vermez hem de bütün
detayların kâğıda geçmesini sağlar. Özellikle fotoğrafın yoğun olarak kullanıldığı
çalışmalarda bu baskı tekniği en iyi ve ekonomik sonucu verir.
Flekso baskı
Bu baskı tekniğinde, sistem oldukça basittir. Mürekkep haznesi içinde dönen
merdane, boyayı tramlı merdaneye verir, tramlı merdane kalıp kazanına aktarır.
Kalıp kazanı baskı kazanıyla temas ederek aradan geçen baskı malzemesine baskı
Flekso baskı ençok yapar. Flekso baskıda alkol esasına dayalı incelticilerle birlikte kullanılan anilin cinsi
ambalaj sektöründe boyalar kullanılır. Bu boyalar çok kuruma özelliğine sahiptirler. Flekso baskının en
kullanılmaktadır. çok kullanım gördüğü alan, ambalaj sektörüdür. Alış-veriş poşetleri, rulo aliminyum,
etiket, kraft kâğıt ambalaj malzemeleri oluklu mukavva gibi ambalaj malzemeleri
basılabilir.
Tifdruk (Çukur) baskı

Baskı yapılmak istenen kısımlarının oyularak çukur kalıpların
oluşturulmasıdır. Bu teknik, 15. yüzyılın ikinci yarısından itibaren sanatsal amaçlı
olarak ortaya çıkmış ve bakır, çinko, çelik ve ağaç kalıplar kullanılmıştır. Çukur baskı
sisteminde, basımı düşünülen yazı ve resimli çalışma için hazırlanan kalıbın çukurda
kalan kısımları kullanılır. Özellikle ambalaj sektöründe, etiket baskısında ve duvar
kâğıdı basımında tercih edilmektedir.
Dijital baskı
Teknolojik gelişmelerin ışığında gelişen dijital baskı sistemi geleneksel baskı
sistemlerine dair birçok problemi ortadan kaldırmıştır. Teknolojideki hızlı
gelişmeler, masaüstü yayıncılığa dolayısıyla da baskı teknolojisine etki etmiştir.
Gelişmelerin bir yansıması olarak da baskı işlemleri dijital mecralarda
gerçekleşmeye başlamıştır. Günümüzde ise baskı işi artık masaüstü yayıncılık ile
yapılmaktadır. Baskıda en çok tercih edilen programlar InDesign ve QuarkXPress’tir.

Mizanpaj
Masaüstü yayıncılıkta en temel kavramlardan biri de mizanpajdır. Genel
olarak sayfa düzenlemesi yani baskıda yer alacak öğelerin belirli bir çerçeve içinde
aktarılması işlemi olarak tanımlanabilir.
Baskı işlemine başlamadan önce bu işin bir tasarımı yapılır. Bu aşamada
yazıların ve fotoğrafların bilgisayara aktarılması gerekmektedir. Bilgisayara aktarılan
öğeler de mizanpaj yazılımında bir araya getirilerek baskıya uygun tasarım
oluşturulur.
Mizanpaj işlemi gerçekleştirilirken genellikle kullanılan programlar; InDesign,
Quark, Illustrator, Photoshop, Freehand, MS Office programları, Fine Reader, PDF
programlarıdır.
Mizanpaj, iletişim araçlarının yayınlanmasında eldeki materyali bir düzen
içinde, önemine göre sıralayarak ve belli bir estetik katarak sayfalara aktarma
işlemidir. Mizanpajın ana sorunları; sayfa düzenindeki yerleri, yazı büyüklükleri ve
önem sırası, boşlukların dengelenmesidir. Her tür medyada yer alan ürünlerin
estetik sunumlarında birinci derecede etkili olan mizanpajdır. Yazının yer aldığı her
türlü ürün, mizanpajla tasarım hâline dönüşmektedir. İyi bir mizanpajın üç temel
kriteri bulunmaktadır: işe yarar, düzenli ve dikkati çekici olması. Bir mizanpajın işe
yaraması için mesajını uygun bir şekilde kitleye iletmesi gerekmektedir. Kitlenin
Mizanpaj işe yarar, parça üzerinde kolayca ve zorlanmadan hareket edebilmesi düzenli olmasını
düzenli ve dikkat kriterini oluşturur. Dikkat çekmesi de rakiplerine karşı gazeteyi ön plana
çekici olmalıdır. çıkarabilmesi açısından önemlidir.
Mizanpajda tasarımcının etkinlik alanı her zaman kısıtlıdır. Bu kısıtlı alan
içinde elindeki tüm malzemeleri estetik olarak değerlendirmek zorundadır.
Tasarımda estetik kadar içeriğin de etkili şekilde yansıtılması önemlidir. Bu nedenle
içerikle estetik ayrılmaz bir ikili olarak kabul edilir.

Tasarımda biçim ve içerik yapısal bir bütünlüğü oluşturmaktadır. Nokta, çizgi,
şekil, biçim, renk, doku ve değer gibi tasarım öğeleri temsil ettikleri yapısal bütünün
formu bağlamında işlevseldir. Etkili ve ilgi çekici bir tasarım rengin, tonlamanın,
dokunun, çizgi ve leke gibi değerlerin tasarımda uygun yerlerde kullanılmasıyla
sağlanmaktadır.
Nokta, tasarım elemanlarının önde gelenlerinden bir tanesi, görsel sunumun
en küçük öğesidir. Büyük, küçük, planlı, dağınık, koyu açık vb. birçok farklı etkinlikte
olabilir. Nokta, dinamik bir tasarım elemanıdır. Büyüyebilir, çeşitlenebilir,
kompozisyonu oluştururken, birden fazlasının yan yana gelişlerinde düz bir çizgiyi
oluşturabilir. Tek başına boyutsuz gibi görünen noktalar büyüdükçe bir boyut
oluşturabildikleri gibi yan yana gelerek çizgi ve yüzeyleri meydana getirebilir. Işık-
gölge etkisi de nokta ile sağlanabilir.
Noktanın aralıksız hareketi çizgiyi oluşturmaktadır. Çizgi, nokta gibi kendi
başına bağımsız bir eleman değil, noktanın belirli bir doğrultuda uzantısıdır.

Tasarımın en önemli öğelerinden biri olarak çizgi etkinlik alanını düzenler,

yönlendirir, böler, sınır çizer, biçim oluşturur, yüzeye ton ve ritm verir. Aynı zamanda
algısal bir etkiye de sahiptir. Çizgiler düz, kıvrımlı, kalın, ince, sürekli, kesik ya da
Nokta, çizgi ve yüzey keskin olarak karşımıza çıkabilir ve bunların her biri okuru farklı yönde
kullanımı doğrudan etkilemektedir. Görsel düzende hareketi, dengeyi, dokuyu, zıtlığı, bütünlüğü,
algılamayı etkileidği parçayı oluşturan çizgilerdir.
için büyük öneme
sahiptir. Çizginin kâğıt üzerinde iki boyutlu, soyut bir anlatım ifade etmesine karşın,
insan psikolojisi üzerinde nesnelerin çağrışımını da yapmaktadır. Çizgi hayatın her
alanında karşımıza çıkmaktadır. Yeryüzündeki dağların, ovaların, tepelerin,
binaların, yolların dış konturları çizgisel bir anlatım olarak kendini ifade etmektedir.
Masaüstü yayıncılıkta nokta ve çizgilerin belli bir mizanpaj ile sayfa içerisine
yerleştirilmesi de yüzeyi oluşturmaktadır. Yüzey görsel düzende hareket, denge,
ışık, gölge gibi tüm öğeleri içinde barındırmaktadır. Bu bağlamda kitleleri
yönlendirme gücünde olan yüzey parçalardan oluşan bir bütünü arz etmektedir.
MASAÜSTÜ YAYINCILIKTA KULLANILAN YAZILIMLAR

Masaüstü yayıncılığın yaygınlaşması ile birlikte, farklı alanlara yönelik
profesyonel yazılımlar oluşturulmaya başlanmıştır. Bu yazılımların temel çalışma
prensibi, kompozisyonu, odaklanılan içerikten en fazla verimi alacak şekilde
tasarlamaktır. Kısacası; hazırlanan içerik metin odaklı bir kompozisyon ise, metin
konusunda en donanımlı tasarım olanağı sağlayan yazılımlar kullanılmaktadır. Eğer
içerikte grafik ağırlıklı bir kompozisyona odaklanılacaksa, grafik yazılımları tercih
edilmektedir. Eğer içerikteki kompozisyon birden çok unsura yönelik ise, bu içerikler
ya tek bir yazılımda kurgulanmakta ya da farklı yazılımlarda ayrı ayrı hazırlanarak
basım öncesinde birleştirilmektedir. Masaüstü yayıncılıkta kullanılan temel
yazılımları; metin tasarım yazılımları, grafik tasarım yazılımları, ses tasarım
yazılımları, video tasarım yazılımları ve animasyon tasarım yazılımları olarak
gruplandırmak mümkündür.

İnsanlığın yazıyı bulmasıyla birlikte, tarihsel ve kültürel belleğin kayıt altına
alınması sağlanmıştır. Çeşitli dönemlerdeki gelişmelere bağlı olarak taş, kaya, kil
tablet, papirüs yaprağı ve kâğıt üzerine aktarılan içerikler, matbaanın keşfi ile
birlikte kitlesel olarak çoğaltılmaya başlanmıştır. Baskı adı verilen bu süreç, yüzyıllar
boyu devam edecek olan Gutenberg tipolojisinin doğmasına neden olmuştur.
Gutenberg’in ortaya koyduğu baskı tekniği ile harfler kalıp olarak dizilmekte ve
mürekkeplendirilerek kâğıda basılmaktadır. Ancak bilgisayar teknolojisindeki
gelişmeler birçok geleneği değiştirdiği gibi baskı teknolojisini de değiştirmiştir. Artık
metinlerin baskısı ve baskı öncesi tasarımı tamamen bilgisayar ortamında
yapılmaktadır. Gutenberg tekniğinde harflerin deformasyonu, yanlış dizilim, sınırlı
renkler ve geri dönülemez süreç gibi kısıtlılıklar bulunmaktaydı. Ancak bilgisayar
yazılımları sayesinde metinlerdeki hatalar anında düzeltilebilmekte, tasarım hızlı ve
daha kolay yapılmaktadır. Gutenberg baskısında kullanılan araç ve gereçlerden

vazgeçilmiştir. Ayrıca masaüstü yayıncılıkta metinler kaydedilerek ileriki süreçlerde

yeniden kullanımının yolu açılmıştır.
Metin tasarım süreçlerinde kullanılan çok sayıda yazılım bulunmaktadır. Bu
yazılımlar sayesinde metinlerde kullanılacak yazı tipleri, fontlar, renkler, eğimler,
boyutlar, incelik ve kalınlıklar kolaylıkla uygulanabilmektedir. Ayrıca metnin
kompozisyon içerisindeki konumlandırması ve yüzeyle ilişkisi hesaplanabilmektedir.
Uygulanan çeşitli efekt yöntemleriyle metinlere görsel estetik de
kazandırılmaktadır. Metinler üzerinde en sade ve temel tasarıma olanak tanıyan
kelime işlem programları; World, Wordpad, Notepad ve Write gibi programlardır.
Bu programlar genellikle tez, haber, günlük, not vb. basit metinlerin kurgusu için
hazırlanmıştır. Ayrıca gazete ve dergicilikte sayfa mizanpajı için kullanılan bu tarz
programlar metin odaklı olmakla birlikte grafik tasarıma da olanak sağlamaktadır.
Quarkxpress, Coreldraw, İndesign ve Pagemaker gibi programlar daha detaylı ve
profesyonel metin tasarımı için tercih edilmektedir. Sayısal işlemler ve çoğaltmalara
Metin tasarım
yazılımları basit, yönelik hazırlanan Excell ve Access gibi programlar ile metin odaklı işlemler
detaylı ve metin yapılabilmektedir.
odaklı programlar
Belirtilen programlar dışında grafik tabanlı olan ancak metin tasarımında da
olarak da ayrılmaktadır.
kullanılan bazı programlar bulunmaktadır. Bu programlarda grafik ve metin
içerikleri aynı kompozisyonda birleştirilerek sunulmaktadır.

Grafik tasarımlar, baskı teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak daha
kapsamlı, profesyonel ve estetik hâle gelmeye başlamıştır. Birkaç yüzyıl önce baskı
tekniklerindeki sınırlılıklara bağlı olarak sınırlı estetik ayrıntı ve renklerle sunulan
grafikler, masaüstü yayıncılığın gelişmesiyle birlikte büyük bir ivme kazanmıştır.
Artık geleneksel yöntemlerde olduğu gibi elle çizimi yapılan bir grafiğin çeşitli
araçlarla kâğıda aktarılması zorunluluğu yoktur. Masaüstü yazılımları sayesinde her
tür teknik ve sanatsal grafik bilgisayar ortamında istenilen boyutlarda
Grafik tasarım
yazılımları kullanıcılara hazırlanabilmektedir. Artık kas gücünün sınırlandırdığı bir grafik mantığı yerine
manüel ve otomatik sonsuzluğu zorlayan içerik zenginliği doğmuştur.
çizim olanakları sunar.
Grafik tasarım yazılımları, farklı sektörler ve ilgi alanlarına yönelik
hazırlanmaktadır. Bu yazılımlar kullanıcısına, manüel ve otomatik çizim kolaylıkları
sağlamaktadır. Bir grafiği oluşturan her türlü ayrıntının düşünüldüğü programlar,
amatör kullanıcıların bile kullanımı için uygun hâldedir. Gerek bir grafiği baştan
yaratmak gerekse farklı grafiklerden bir kolaj sağlamak amacıyla kullanılan
yazılımların kullanıcı sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu yazılımlar, kolay ara
yüzleri ve araç zenginlikleri ile tasarımı toplumsal hayatın her noktasına
yaymaktadır.
Sayfa ve mizanpaja yönelik metin tasarım yazılımlarında grafik mantığı
bulunsa da bu iş için hazırlanan temel yazılımlar vardır. Nokta (piksel) tabanlı Adobe
Photoshop, Fractal Design Painter, Fractal Design Color Studio, Aldus SuperPaint
gibi programlar ile vektör (nesne) tabanlı Aldus Freehand, Typestyler, Fontographer
gibi yazılımlar resim, logo, fotoğraf, amblem vb. birçok grafiğin hazırlanmasına

katkı sunmaktadır. Grafiğe dayalı mesleki yazılımlar da bulunmaktadır. Örneğin,

mühendislik ve mimaride kullanılan Autocad ve 3Dmax gibi yazılımlar, modern
tasarımların ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Bu programlar için kullanım becerisi ve bilgisine sahip olmak gerekmektedir.
Aksi takdirde grafiklerin kalitesi ve baskı uyumluluğu ile ilgili problemler
yaşanabilmektedir.

Çoklu ortam dosyalarının gelişen yetenekleri ve artan özellikleri, çoklu ortam
verilerini destekleyen aygıtların artmasıyla değişik kulvarlarda uygulanmaya
başlanmış ve süratle yayılmıştır. Ses, görüntü ve internet gibi gittikçe gelişen ve
kullanımı hızla artan çoklu ortam verileri çeşitli yazılımlarla düzenlenebilir ve
yeniden üretilebilir nitelikler kazanmıştır.
Ses üretim yazılımları ile yapılabilecek başlıca işlemler program içinde
bulunan menü ve araçlar aracılığıyla ses kaydı alma, çeşitli sesler üretme ve sesler
üzerinde değişiklik yapmak gibi düzenlemelerdir. Bu işlem düzenlenen veya yazılım
içinde üretilen seslerin “export” olarak ifade edilen belli bir formatta ses dosyası
olarak kaydedilmesi ile tamamlanmaktadır.
•Örneğin, herhangi bir yaratığa ait bir ses yapılmak

Örnek
istendiğinde, bu aşamada seslerin defalarca dinlenerek,

denenerek kayda alınması sağlanmakta, alınan kayıtlar bir
araya getirilerek “mix”lenmekte (karıştırılmakta) ve istenen
ses ortaya çıkarılmaktadır.
Diğer yandan analog sistemlerin hâkim olduğu zamanlarda eski tekniklerle

ses kayıt ve düzenleme işlemleri aynı anda çok sayıda kasetin çalıştırılması suretiyle
gerçekleştirilmiştir. Kasetlerdeki sesler diğer başka kasetlere mixlenerek
(birleştirilerek) aktarılmıştır. Dikkat gerektiren bu aşamada birden fazla aygıt
çalıştırılmaktayd Ancak ses kaydı alma, düzenleme ve yeniden ses üretme gibi
işlemlere imkân sunan ve sayısı giderek artan yazılımlarla ses düzenlemelerine
ilişkin işlemler günümüzde tamamen dijital ortamlara kaymıştır. Bu işlemlerin
bilgisayar aracılığıyla yapılmaya başlanması kullanım kolaylığı sağlarken zaman ve
maliyeti de en aza indirmektedir. Dijital tabanlı bu yazılımlarda birden fazla ses
katmanı açarak çok sayıda ses bir araya getirilebilmekte, sesler mixlenebilmekte, bu
sesler üzerinde gerekli değişiklikler kolaylıkla yapılabilmektedir. Hatta bu yazılımlar
tamamen dijital ortama dayalı olarak çeşitli ses efektleri ve müziklerin
tasarlanabilmesini sağlamaktadır. Bu tip yazılımlar düzenleme veya tasarlaması
yapılan seslerin export/render seçeneklerine göre birçok formatta kaydedilmesini
sağlamaktadır. Wav, wma, mp3, aiff ve aac en çok bilinen ses dosyası uzantılarıdır.
Bu tür yazılımlar bilinen yaygın formatların yanı sıra birçoğumuzun bilmediği
formatta çıkış verebilme özelliğine de sahiptir. Bu yönüyle ses üretim yazılımlarının

günümüzde sinema, televizyon ve müzik dünyasında profesyonel seviyede

kullanıldığı gibi amatör kullanımlara dönük ücretsiz seçeneklerle de yaygınlaşmıştır.

Kökenleri 1970’li yıllara kadar giden görüntünün tasarımı ve görüntü üretimi
ile ilgili çalışmalar beraberinde çeşitli video tasarım programlarının günümüzde
yaygınlıkla birçok alanda kullanılabilmesini getirmiştir. Çeşitli amatör ve
profesyonel yazılımlarla günümüzde çeşitli aygıtlarla elde edilen ses ve görüntüler
bir araya getirilebilmekte, kesilip çeşitli düzenlemeler yapılabilmektedir. Gelişen
Günümüzde kişisel teknolojilerle beraber görsel tasarımlara olan yoğun ilgi hızlı bir artış göstermiştir.
bilgisayarlar, akıllı Dolayısıyla görsel tasarım ve üretimle alakalı yayın sayısı çoğalmış, kullanım alanı da
telefonlar ve tabletler de genişlemiştir.
video tasarım
programları ile Özellikle sinema ve televizyon sektörlerinde ciddiyetle üzerinde durulan
kullanıcıya görüntü video tasarım işlemi “kurgu” olarak adlandırılmaktadır. Kurgu aynı veya daha fazla
düzenleme imkanı çekimle elde edilen görüntüler arasında seçim yapma, her çekimin ne kadar
sunmaktadır. süreceğine ve nerede başlayıp nerede biteceğine ilişkin karar verme ve ses kuşağını
dikkatli bir biçimde kurgulanan görüntülerle birleştirme işlemlerinden oluşmaktadır.
Örneğin, ilk filmlerde geçişler başta olmak üzere bu işlemler tamamen kamera
üzerinde yapıldığından optik hile olarak adlandırılmıştır. Bu işlemler günümüzde
tamamen dijital ortamlarda bilgisayar tabanlı yazılımlarla yapılmakta, sahne ve
çekimlerin birbirine bağlanması kurgu (montaj) programlarıyla
gerçekleştirilmektedir. Günümüzde en yaygın video tasarım programlarından
bazıları: Avid, Adobe Premiere, Apple Final Cut, Canopus Edius, Sony Vegas ve
Pinnacle Studio’dur.
Video tasarım yazılımları kurgu programlarının yanı sıra After Effects gibi çok
bilinen çeşitli görsel efekt programlarını da içine almaktadır. Dolayısıyla video
tasarım, elde edilen görüntülerin çeşitli kullanım alanlarına dönük yazılımlarla
düzenlenmesi işlemidir. Bu tür programlar görüntüler üzerinde çeşitli
manipülasyonlar yapılabilmesini sağladığı gibi anlam yaratma aracı olarak da
kullanılmaktadır. Dolayısıyla video üzerinde oynamaya imkân tanıyan yazılımların
kullanıldığı bu süreç özellikle sinema ve televizyon sektöründe post prodüksiyon
süreci olarak tanımlanmaktadır. Post prodüksiyon sürecinde düzenlenen
görüntülerin son aşamasında “render” veya “export” denen programın dışına kayıt
etme işlemi ile video son hâliyle kaydedilmektedir. Kaydetme tercihleri içinde wmv,
divX, xv,d, mov, mpeg, mp4, mkv, fla, swf, flv, avi, cam, dat, asf, 3gp gibi çeşitli video
formatları ve bu formatlara dair görüntü kalitesini belirleyen seçenekler
bulunmaktadır. Buna göre tercih edilen seçeneklerle export/render edilen çalışma
belirlenen formatla son hâlini almaktadır.
Animasyon Tasarım Yazılımları

Çeşitli kullanım alanları olan animasyon, çeşitli üretim teknikleriyle ortaya
çıkarılmaktadır. Dolayısıyla birçok tanımlaması yapılan animasyon en genel
anlamıyla herhangi bir nesnenin yapay hareketine dayalı olarak 2 boyutlu ve 3
boyutlu uygulamaları barındıran bir disiplindir. Script’e dayalı web

animasyonlarından sinemaya kadar geniş yelpazede değerlendirilebilecek olan bu

kavramın kökeni iki boyutlu çizgi filmlerindeki hareket yanılsamasına
dayanmaktadır. Geleneksel olarak el çizimi ile yapılan animasyon gelişen teknoloji
ile dijital tabanlı olarak yapılmaya başlanmıştır. Profesyonel anlamda özellikle
sinema ve televizyon gibi çeşitli alanlarda kullanımı yaygınlaşmış, bu alanlara dönük
animasyon stüdyoları kurulmuştur. Bu gelişmelerle harekete dayalı çizimler elle
Video tasarım
yapılmak yerine dijital ortamda yapılmaya başlanmıştır. Ayrıca animasyon teknikleri
programları, kurgu
ya da post dijital olarak 2D-3D kompozisyonu kurularak da yapılmaktadır.
prodüksiyon olarak Bilgisayar tabanlı ilk animasyon stüdyosu 1986’da Disney tarafından
da adlandırılmaktadır. kurulmuş ve çeşitli animasyonlar üretmeye başlanmıştır. 2 boyutlu animasyonlar
için bilgisayar tabanlı çizimler, boyama işlemiyle birlikte animasyonlara son hâli
verilmiştir. Başlarda el yöntemi ile yapılan çizim ve boyama şeklinde yapılan bu
işlemler daha sonraları bilgisayar tabanlı yapılmaya başlanmış, böylece daha fazla
tasarımın gerçekleştirilebilmesi sağlanmıştır. 2D tasarımlarda kaba çizimler
bilgisayarlar ile yapılarak bir çıktısı alındıktan sonra örneğin insan animesi
yapılıyorsa yüz hatları gibi detayların el ile çizilmesi şeklinde iki yöntem bir arada
kullanılabilmektedir. Günümüzde ise tabletler bu uygulamaların tamamen dijital
ortama kaymasını sağlamıştır. El yöntemi ile tablet üzerinde çizimini yapan
tasarımcı, tasarımını tamamen bir bilgisayar verisi olarak dijital ortama kayıt
En yaygın animasyon edebilmektedir. Bu aşamada kaba çizimler, detay çizimler ve boyama bir arada
tasarım programları bilgisayar tabanlı olarak gerçekleştirilmektedir. Bu yüzden bilgisayarlar 2D
3DS, Max, Maya, tasarımlarda üretimin önemli bir parçasıdır. Gelişen teknoloji ile birlikte geleneksel
Cinema 4D, ZBrush, animasyon ve bilgisayar animasyonu birbirine entegre edilmiş ve yaygınlaşmıştır.
Blender ve XSI’dır. Aşamaları modelleme, dekorasyon, animasyon, ışık, hareket kontrol, render ve
compositing olarak ifade edilen birleştirme olarak tanımlanan bilgisayar
animasyonları 3D teknolojisi düzleminde günümüzde tamamen bilgisayar tabanlı
uygulanmakta, bu uygulamalarla dijital ortamda oluşturulan 3D görseller gerçek
görüntülerle birleştirilebilmektedir. 3D animasyon için bilgisayar ortamında üç
boyutlu modeller yaratılmaktadır. Bilgisayar tabanlı bu animasyonlarla hareket
izlenimi gerçekleştirilmektedir. Ayrıca üç boyutlu mekânlar da modellenmekte ve
tasarlanan karakter modelleri ile kombine edilebilmektedir. Fiziksel modelin dijital
ortama aktarılmasını sağlayan bir işlem olarak tanımlanan “cyber-scan” yöntemi
ise çeşitli yazılımlarla insan vücudunun tamamının taranarak dijital ortama
aktarılabilmesini sağlayabilen oyun ve sinema gibi farklı alanlarda kullanılan ileri bir
teknolojidir. Model iskeleti oluşturulmakta, “Key-frame” denen hareket noktaları
oluşturularak nesne veya karaktere hareket verilmektedir Son derece detaylı bir
çalışma ve ekip işi olmayı gerektiren bu süreçle modelin hareket kabiliyetine dair
detayları da kontrol edilmektedir. Ayrıca görsellerin gerçekçi etki vermesi için doğa
kurallarına paralel olarak renk, ışık ve gölge ile ilgili de çalışılmaktadır. Animasyon
üzerine yapılan tüm bu çalışmaların son adımını ise “rendering” işlemi
oluşturmaktadır. Uzun zaman alan bir görüntü üretimi olan Rendering işlemi ayrıca
yüksek kalitede görsellerin oluşturulması açısından belirleyicidir. Tüm bu işlemlerin
yapılabileceği çok sayıda programdan bazıları 3DS Max, Maya, Cinema 4D, ZBrush,
Blender ve XSI’dır.

• Siz de, masaüstü yayıncılık alanında kullanılan
Bireysel Etkinlik
yazımlardan herhangi birini kullanarak kendi ses,
video ya da animasyon tasarımınızı yapabilirsiniz.

•1450’li yıllarda Gutenberg tarafından baskı makinesinin icat edilmesi yaşamın her
alanında yaşanan gelişmelere öncülük etmesinin yanı sıra günümüzdeki masaüstü
yayıncılığın da temelleri atılmıştır.
Özet •Bilgisayar teknolojisinin gündelik hayata girmesiyle birlikte birçok alanda yeni bir
değişim ve dönüşüm başlamıştır. Masaüstü yayıncılık alanında ise bu değişimin
izlerini daha derinden görmek mümkündür.
•Masaüstü yayıncılık ilkel yöntemlerle karşılaştırıldığında çok daha kısa sürede
yayınlanacak belgelerin hazırlanması ve daha kısa sürede baskı evresine
getirilmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca geleneksel yöntemlerin aksine, masaüstü
yayıncılık yüksek grafik kalitesiyle daha etkileyici dokümanların ortaya
çıkartılabilmesi demektir.
•Teknolojik gelişmelere paralel olarak özellikle baskı teknolojileri alanında ciddi
değişimler meydana gelmiştir. Matbaanın kullanıma girmesinden günümüz dijital
teknolojilerine kadar bir çok evrede yaşanan gelişmeler masaüstü yayıncılığın
gelişimine de çok şey katmıştır.
•Baskı işlemine başlamadan önce baskısı yapılacak işin tasarımı yani mizanpajı
yapılır.
•Masaüstü yayıncılıkda içerik üretiminin öne çıkması, üretilen içeriklerin de belirli bir
kalite olma zorunluluğunu getirmiştir. Bu nedenle üretilen içeriklerde renk, pixel,
mizanpaj, çizgi, yüzey gibi kavramların önemi giderek artmıştır.
•Yaşadığımız modern çağda Tipo (Yüksek), Serigrafi (Elek), Ofset, Flekso, Tifdruk
(Çukur) ve Dijital baskı olmak üzere 6 ana baskı türü kullanılarak gazete, dergi,
broşür gibi yazılı kaynaklar zaman ve maliyetten büyük bir tasarruf sağlayarak
çoğaltılmaktadır.
•Metin yazılımlarının yardımıyla masaüstü yayıncılıkta baskıya hazır olan metinlerin
yazı tipleri, fontlar, renkler, eğilimler, boyutlar, incelik ve kalınlıklar basit bir şekilde
uygulanabilmektedir
•Günümüzde masaüstü yayıncılık çalışmaları sadece metin ya da grafik tasarımı ile
sınırlı kalmayıp, ses, video ve animasyon tasarımları da önemini giderek
artırmaktadır. Bu nednele masaüstü yayıncılık da metin tasarım, grafik tasarım, ses
tasarım, video tasarım ve animasyon tasarım programları yaygın olarak
kullanılmaktadır.
•Bu programlar sadece masasüstü yayıncılık alanında çalışan profesyonel kişilerin
değil, amatör kişilerin de kendi içeriklerini üretimine olanak tanımaktadır.
•Günümüzde masaüstü yayıncılık çalışmaları sadece metin ya da grafik tasarımı ile
sınırlı kalmayıp, ses, video ve animasyon tasarımları da önemini giderek
artırmaktadır. Bu nedenle masaüstü yayıncılık da metin tasarım, grafik tasarım, ses
tasarım, video tasarım ve animasyon tasarım programları yaygın olarak
kullanılmaktadır.
•Metin tasarımı alanında en fazla World, Wordpad, Notepad ve Write programları,
video tasarım alanında en çok Avid, Adobe Premiere, Apple Final Cut, Canopus
Edius, Sony Vegas ve Pinnacle Studio programları, grafik tasarımı alanında en fazla
Adobe Photoshop, Fractal Design Painter, Fractal Design Color Studio, Aldus
SuperPaint, Aldus Freehand, Typestyler, Fontographer programları ve animasyon
tasarımı alanında ise en çok 3DS Max, Maya, Cinema 4D, ZBrush, Blender ve XSI
programları kullanılmaktadır.
•Video tasarım yazılımları aynı zamanda After Effects gibi çok bilinen çeşitli görsel
efekt programlarını da içine almaktadır.
•Ses tasarımı alanında en çok bilinen ses dosyası uzantıları; wav, wma, mp3, aiff ve
aac’dır.
•Masaüstü yayıncılıkta kullanılan dijital göstergeler ve grafik görüntüleri pixel adı
verilen renk kutularından meydana gelmektedir. Pixellerin bir araya gelmesiyle ise
dijital fotoğraflar, video görüntüleri ve grafikler oluşmaktadır.
•Bu programlar sadece masasüstü yayıncılık alanında çalışan profesyonel kişilerin
değil, amatör kişilerin de içerik üretimine olanak sağlar.

1. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayıncılıkta kullanılan temel
kavramlardan biri değildir?
a) Renk
b) Baskı
c) Tipografi
d) Yüzey
e) Bilgisayar
2. Dijital göstergelerde görüntünün elde edilmesine olanak sağlayan ve bir

grafik görüntüsünün oluşmasına olanak veren noktalardan her birine
verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tipo
b) Yüzey
c) Pixel
d) Megapixel
e) Çözünürlük
3. Baskı mürekkebinin, belirli bir sıklıkta dokunmuş olan eleğin

gözeneklerinden geçerek baskı için kullanılan yüzeye transfer edilmesi
sürecine verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tip
b) Serigrafi
c) Dijital
d) Çukur
e) Ofset
I. Tasarımın etkinlik alanını düzenler.

II. Tasarımı böler, yönlendirir, sınırlarını belirler.
III. Tasarım yüzeyine ton ve ritm verir.
4. Bu özellikler, aşağıdaki tasarımın temel kavramlarından hangisine aittir?
a) Nokta
b) Yüzey
c) Renk
d) Çizgi
e) Grid

5. Baskı alanındaki ilk uygulamaların başlangıç yeri aşağıdakilerden

hangisidir?
a) Çin
b) Mezopotamya
c) Almanya
d) Avrupa
e) Asya
6. Aşağıdakilerden hangisi grafik tasarım yazılımlarından biri değildir?

a) Adobe Photoshop
b) Fractal Desing Painter
c) Fractal Desing Color Studio
d) Aldus SuperPaint
e) Wordpad
7. Bilgisayar tabanlı ilk animasyon stüdyosu nerede ve kim tarafından

kurulmuştur?
a) 1984- Apple
b) 1986- Disney
c) 1984- Disney
d) 1985- Kodak
e) 1986- Apple
8. Aşağıdakilerden hangisi ses tasarım yazılımlarından biridir?

a) Wav
b) Avid
c) Sony vegas
d) Final cut
e) Adobe Preimiere
9. Fiziksel modelin dijital ortama aktarılmasını sağlayan bir işlem olan ve bu

yöntemle, çeşitli yazılımlar aracılığı ile insan vücudunun tamamının
taranarak dijital ortama aktarılabildiği yöntem aşağıdakilerden hangisidir?
a) Rendering
b) Script
c) Kurgu
d) Cyber-scan
e) Mix

10. Aşağıdakilerden hangisi mizanpajla ilgili değildir?

a) Sayfa düzenleme
b) Yazı fontları
c) Kâğıt gramajı
d) Sayfadaki materyallerin önem sırası
e) Sayfadaki boşlukların dengelenmesi
Cevap Anahtarı
1.e, 2.c, 3.b, 4.d, 5.b, 6.e, 7.b, 8.a, 9.d, 10.c

Akarsu, Y.(2014). After Effects, İstanbul: Kodlab Yayın Dağıtım
Aslan, Z. (2008). Çoklu Ortamlarda İstenilmeyen Ses Ve Görüntülerin
Denetlenmesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş
Aslantaş, T. (2000). Uzaktan Eğitim, Uzaktan Eğitim Teknolojileri ve Türkiye’de Bir
Uygulama, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bayar, Ö. M.(2011). Photoshop, İstanbul: Kodlab Yayın Dağıtım
Becer, E.2013). İletişim ve Grafik Tasarım, Ankara: Dost Yayınevi,
Bıyık, A. (2007). “Yazılı Basında Görsel Unsurların Haber Dizaynındaki Önemi”,
Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Castell, M.(2013). “Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür”- Cilt 1, Ağ
Toplumunun Yükselişi, Çev: Ebru Kılıç, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
Dinçel, T.(2013).Bilgisayar Öğreniyorum, İstanbul: Kodlab Yayın Dağıtım
Gümüştepe, Y.(2010). Indesign CS5, İstanbul: Kodlab Yayın Dağıtım
Harrıs P., Ambrose G.(2013). Grafik Tasarımında Renk, Çev: Bengisu Bayrak,
İstanbul: Literatür Yayıncılık
Kınık, M. (2008). “İlk Türk Matbaası’ndan Günümüze Baskı Tekniklerinin Türk
Grafik Tasarım Eğitimine Yansımaları”, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Ankara.
Kodlab (2013). Bilgisayar Kullanıyorum, İstanbul: Kodlab Yayın Dağıtım
Megep (2007). Bilişim Teknolojileri, Ankara: MEB Yayınları
Miller, R., (2006). Special Effects: An Introduction to Movie Magic, Mineapolis,
Minesota: Twenty-First Century Books
Mutlu, P. A. ve Mutlu, M. E. (2015). “Uzaktan öğrenme deneyimlerinin 51 dijital
yaşam günlüğü ile yönetilmesi: Bir Akademik Yarıyıl Üzerinde Uygulama”.
AUAd, 1(3), ss. 51-67
Odabaşı, H. (1997). Grafikte Temel Tasarım, İstanbul:Yorum Sanat
Ölmez, M. (1997). Masaüstü Yayıncılık El Kitabı, İstanbul
Rickitt, R., (2000). Special Effects: The History and Technique, Bilboard Books, New
York
Salmış, F.( 2011). Beden Dili, İstanbul: Elit Kültür Yayınları
Seylan, A. (2005). Temel Tasarım, Ankara: M kitap
Sezgin, K. M. (1990). “İletişim Açısından Grafiğin Anlamlama Boyutu”,
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Eskişehir

Sucu, M. (2003): “Sayfa Düzeni”, Gazetecilik ve Habercilik, Ed: Sevda Alankuş,

İstanbul: İPS Yayınları, ss. 183–196
Tekin, Ş. (1993). Eski Türklerde Yazı, Kâğıt, Kitap ve Kâğıt Damgalar, İstanbul: Eren
Yayıncılık
Tepecik, A.(1994).Grafik Tasarlama İlkelerine Dayalı Tasarım, Yöntem ve
Teknikleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Ankara
Topdaş, Ö.(1996). “Grafik Tasarımına Altyapı Oluşturmak Üzere Temel Tasarım
Eğitimine Bir Yaklaşım Tarzı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Samsun.
Vince, J. (2012). Essential computer animation fast: How to understand the
techniques and potential of computer animation. Springer Science &
Business Media.
Yurdigül, Y., Zinderen, İ. E. (2013). Sinema ve Televizyonda Özel Efekt. İstanbul:
Doğu Kitabevi
2008c. Çoklu Ortam, http://tr.wikipedia.org/wiki/Çoklu_ortam 22.07.2008

YAYIMA HAZIRLIK VE
PLANLAMA SÜRECİ
• Sistem Geliştirme Yaklaşımı

• Masaüstü Yayımcılık Geliştirme
İÇİNDEKİLER
Süreci
• Analiz Prof. Dr. Selçuk
• Tasarım
• Geliştirme
KARAMAN
• Uygulama
• Değerlendirme

• Sistem Geliştirme Yaklaşımı ile
masaüstü yayımcılık sürecinin
HEDEFLER
ilişkisini kurabilecek,
• Masaüstü yayımcılık geliştirme
sürecini kavrayabilecek,
• Masaüstü yayımcılık geliştirme
sürecinin her bir adımında
yapılması gereken işlemleri
kavrayabileceksiniz.
ÜNİTE
ÜNİTE
3
3
Yayıma Hazırlık ve Planlama Süreci
Hedef Kitle
PLANLAMA VE ANALİZ Amaç
Kaynak ve sınırlılıklar
Yayımın yapısının (Şablon-

Taslak)
Renk seçimi
TASARIM
Yazı tipi tercihleri
Görsel Kullanımı
Belge Oluşturma Aşaması
Metinlerin Oluşturulması
GELİŞTİRME Görsel Aşaması
UYGULAMA Dosya Hazırlama Aşaması
Baskı ve Sonlandırma
DEĞERLENDİRME Aşaması

GİRİŞ
Masaüstü yayımcılık (MY) resim yazı ve diğer elemanların bilgisayar destekli
tasarlanması ve basılı ya da dijital olarak yayımlanmasıdır. Yani bu süreç, görsel
bileşenlerin bir düzen içerisinde bir araya getirilmesinin yanı sıra baskısı, yayımı ve
değerlendirmesiyle kapsamlı bir üretim sürecidir. Aslında masaüstü yayımcılık
geleneksel yayımcılıkla sadece bilgisayar ortamında da tasarımların yapılması
yönüyle ayrılıyor gibi görünse de doğası itibarıyla bir takım teknolojilerin işe
koşulmasıyla birlikte yayımcılık işleyişinde köklü bir değişiklik getirmiştir.
Yayımcılık denince tasarım teknolojileri daha çok akla gelse de bir masaüstü
Masaüstü yayımcılık
yayımın planlanması, hazırlanması ve geliştirilip dağıtılması sistematik adımları
resim yazı ve diğer
gerektirir. Elbette bu süreçte yazılım ve bu yazılımın kullanımına yönelik birtakım
elemanların bilgisayar
destekli tasarlanması ve görsel ve teknik beceriler oldukça önemlidir. Örneğin teknik olarak bir kişisel
basılı ya da dijital olarak bilgisayar ve uygun ara yüzü içeren yazılımların bir araya getirilmesiyle masaüstü
yayımlanmasıdır. yayımcılığın tasarım altyapısı tamamlanmış olur. Sonrasında belgelerin gerek
küçük çaplı gerekse büyük çaplı baskı, üretim ve dağıtımı için belli teknolojiler
kullanılabilir. Ancak temel hedef, yayımın, mesajı uygun formatta iletmesi ve arzu
edilen etkiyi oluşturmasıdır. Bu hedefe ulaşmak için belli bir sürecin takip edilmesi
gerekir.
Masaüstü yayımcılık bir üretim sürecidir, bir sayfa ya da ekran tasarımı
anlamına gelmez. Örneğin grafik tasarımcısı logo, afiş, temsili resim vb. bileşenleri
hazırlanması gibi özgün tasarımlara yoğunlaşırken masaüstü yayımcılık bunu da
içerisine alan bir üretim sürecini ifade eder. Bu nedenle masaüstü yayımcılık kendi
içinde bir planlama, üretme, yayımlama ve değerlendirme gibi adımları içerir.
Uzun soluklu bir dergi çıkarsanız da tek seferlik bir broşür ya da afiş
tasarlasanız da masaüstü yayımcılık sürecinde belirli adımların takip edilmesi
gerekmektedir. Düşünün ki bilimsel makalelerin yayımlandığı yeni bir dergi
çıkaracaksınız, bunun web sayfası yayım politikası, makale kabul ve davet süreci,
bunların bir araya getirilmesi, editörlük işleri, tasarım yapılması ve son olarak ise
baskısı gibi birçok bileşenden oluşan adımları vardır. Bütün bu işlemler sistematik
ve profesyonel süreci gerektirir.
Bu bölümde masaüstü yayımın oluşturulması süreci sistem yaklaşımı
çerçevesinde ele alınıp sunulmuştur. Bir yayım üretimi analiz, tasarım, uygulama,
geliştirme ve değerlendirme adımları içerisinde anlatılmıştır. Bölümdeki
açıklamalarda masaüstü yayımcılığın sadece basılı materyaller ile sınırlı olmadığı,
dağıtımının ve yayımlanmasının elektronik medya aracılığıyla da olabileceği göz
önünde bulundurulmuştur. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için üretim sürecine
geçmeden önce Sistem Geliştirme Yaklaşımı anlatılmıştır.
SİSTEM GELİŞTİRME YAKLAŞIMI

Sistem geliştirme yaklaşımı, genel olarak bir sistemin geliştirilmesi için ön
analiz ve planlamanın yapılması, tasarımların ortaya çıkarılması, bu tasarımlara
göre geliştirilmesi ve sistemin işleyişin takip edilip düzeltilmesini tanımlar. Bu

yaklaşımın en çok öne çıktığı alanlardan biri de yazılım geliştirme sürecidir.

Masaüstü yayım tasarım aşamasının bilişim ile ilişkisi de göz önünde
bulundurularak sistem geliştirme adımları bir yazılım geliştirme sürecindeki
uygulama örnekleri Tablo 1.’de açıklanmıştır.
Tablo 3.1. Sistem Geliştirme Adımları
Sistem geliştirme Açıklama Bilişim çözümlerindeki

adımları kullanımı
Planlama Sistem geliştirme için İstenen yazılımın
fizibilite çalışması ve yapılabilirliği ve bununla
sonraki adımların ilgili yürütülecek işlemlere
yürütülmesine ilişkin yönelik ön fikirlerin ortaya
genel olarak proje çıkarılması
planının oluşturulması
Analiz (Çözümleme) Geliştirilmesi istenen Yazılıma ne kadar, ne

sistemin ihtiyaçlarının ve şekilde ihtiyaç duyulduğu
beklenen özelliklerini ve gereksinimlerin
belirlenmesi karşılanmasına ilişkin
kullanıcı beklentilerinin
ortaya çıkarılması
Tasarım Sistemin taslak Belirlenen ihtiyaç ve
çizimlerinin, üretim problemleri çözecek
adımlarının net somut yazılımın işleyiş planları ve
biçimde ortaya ekran görüntüleri,
konulması raporlama destekleri gibi
birçok özelliğin net
biçimde ortaya konması
Geliştirme Tasarım raporlarındaki Tasarım raporuna göre
plan ve özelliklere uygun kodlamaların ve yazılım alt
bir şekilde sistemin yapısının hazırlanması ve
üretilmesi paketlenmesi
Uygulama ve Sistemin kullanıma Yazılımların kullanıcıların
Değerlendirme sunulması ve bir süre hizmetine sunulması ve
takip edilmesi. Ortaya gerekli rötuşların
çıkacak eksiklilerin tamamlanması
düzeltilmesi
MASAÜSTÜ YAYIMCILIK GELİŞTİRME SÜRECİ

Önceki başlıkta sistem yaklaşımı genel olarak anlatıldı. Bu konuya yer
verilmesinin temel sebebi bu bölümde masaüstü yayımcılık geliştirme adımlarının
sistem yaklaşımı çerçevesinde ele alınmış olmasıdır. Bu yaklaşım temel alınarak bir
masaüstü yayımın ortaya çıkışı aşağıdaki adımlarda anlatılmaktadır.

Planlama ve
Analiz
Değerlendirme Tasarım
Geliştirme
Süreci
Uygulama Geliştirme
Şekil 3.1. Masaüstü yayımcılık geliştirme süreci
Analiz
Analiz aşaması masaüstü yayımcılıkta geliştirilmesi planlanan yayıma yönelik
ihtiyaçların ve beklentilerin belirlendiği aşamadır. Bu aşamada yapılan işlemlerin
sağlıklı bir şekilde yürütülmesi masaüstü yayımcılık sürecinin doğru bir şekilde
ilerlemesini ve süreç sonunda elde edilen ürünün başlangıçta hissedilen ihtiyaçları
giderme noktasında tatmin edici olmasını sağlayacaktır.
Analiz aşaması
masaüstü yayımcılıkta Bir broşürün hazırlanması sürecinde analiz aşamasında genel olarak ne
geliştirilmesi planlanan yapılır? Bilgiler toplanır ve yorumlanır. Önemli olan gerekli bilgileri uygun bir
yayıma yönelik şekilde toplanmasıdır. Broşür üzerinden düşünürsek, analiz aşamasında
ihtiyaçların ve geliştirilmesi hedeflenen bir broşüre, neden ihtiyaç duyulduğu ve bu ihtiyacın
beklentilerin
karşılanmasına ilişkin genel beklentiler ortaya çıkarılır.
belirlendiği aşamadır.
Analiz aşamasında veri toplama planı yapılır, veriler toplanır ve yorumlanır.
Toplanan verilerle yapılacak tasarım için önemli olan sorular yanıtlanır. Aşağıda bu
adımda belirlenmesi gereken unsurlar açıklanmıştır.
Hedef kitle
Bir dergi çıkarmaya karar verildiğini düşünelim. Bu derginin konsepti,
tasarımının sayfa sayısı gibi özelliklerine ilişkin fikir üretebilmek için gerekli
bilgilerden biri hedeflenen okuyucu özellikleridir. Muhatabın özellikleri biçimsel
özellikler yanı sıra içeriğin tasarımını da doğrudan etkiler. Peki, hedef kitlenin
hangi özellikleri bilinmelidir?
“Hedef kitlenin konuyla ilgili özellikleri. (ön bilgi, ihtiyaç, ilgi düzeyi, tutum
vb.)”

Amaç
Bir hedef kitle belirlendikten sonra yayımın amacını belirlemek gerekir. Bir yayım
bilgilendirme, reklam, bir ihtiyacı giderme, bir konuya dikkat çekme gibi birçok
amaç için yayım hazırlanıyor olabilir. Örneğin bir ilçe dayanışma derneğinin
takviminin tasarlandığını düşününüz. Burada amaç; ilçeyi çağrıştırmak, derneğin
gücünü göstermek olabilir. Amacın belirlenmesi de sonraki adımlarda yapılacak
tasarıma yön verecektir.
Kaynak ve sınırlılıklar
Analiz aşamasında belirlenmesi gereken önemli unsurlar arasında kaynak ve
sınırlılıkların belirlenmesi önemli bir adımdır. Bir MY projesinde insan kaynağının
yanı sıra zaman, bütçe, tasarım ve baskı imkânları yapılacak çalışmaya yön verecek
sınırlayıcılar olabilir.
İnsan kaynağı, içeriğin oluşturulması, çoklu ortam üretimi, görsellerin
tasarımı, editörlük, dil biçim denetimi gibi birçok aşama temel faktördür. Aslında
süreçte rol alan kişiler bir geliştirme ekibini oluşturduğundan mevcut ekibin güçlü
Bir masaüstü yayımcılık ve zayıf yönlerinin belirlenmesi gerekir. Böylece tasarım fikirlerinin
projesinde insan oluşturulmasında ve insan kaynağının etkili ve verimli kullanımı noktasında
kaynağının yanı sıra
rehberlik edebilecek somut bilgiler ortaya çıkmış olacaktır. Her hangi bir aşama dış
zaman, bütçe, tasarım
ve baskı imkânları kaynak kullanılarak hizmet alımı yoluyla da çözüm üretilebilir. Ancak bu tür
yapılacak çalışmaya yön çözümler bütçe sınırlılığı içerisinde ele alınmalıdır.
verecek sınırlayıcılar
Bütçe imkânları bir masaüstü yayımcılık ürünün üretim zamanından
olabilir.
çeşitliliğine, eğer basılıysa ebadı, renkli sayfa sayısından üretim ekibine kadar
birçok özelliğinin belirleyicisidir. Peki ya bütçenin belirleyicisi nedir?
Bütçelendirme aslında farklı şekillerde olabilir. Bunlardan biri diğer koşulları ideal
seviyede tutarak en düşük bütçenin belirlenmesidir. Örneğin bir lansman
faaliyetinin web, afiş ve broşür işine talip olan bir şirket işi alabilmek için en uygun
fiyatı verecek şekilde proje planlaması yapar. Diğer yaklaşım ise işin bütçesi
doğrultusunda yapılacak işlerin planlanmasıdır. İşi veren kurum tarafından
bütçenin belirlenmesi buna örnek olabilir. Yani bir özel okul 3 aylık çalışma için X
bütçesi çerçevesinde projelendirme isteyebilir. Hangi yöntem tercih edilirse edilsin
analiz aşamasında bütçe göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak şu unutulmamalıdır
ki, bütçe aralığı analiz aşamasında oldukça geniştir. Yani bu aşamada bütçenin net
olarak belirlenmesi yerine belli bir aralığın belirlendiği yaklaşık değerler üzerinden
çalışılır.
Bir masaüstü yayımcılık projesine başlandığında belki de akla gelen ilk soru
projenin geliştirilmesi için ne kadar zaman olduğudur. MY sektöründe genellikle
kısa sürede çok iş yapılması beklenir. Dergi periyodunun yaklaşması, kampanya
döneminin geç belirlenmesi, hedef kitlenin belirli bir zaman diliminde ulaşılır
olması gibi birçok etmen zamanı sınırlayabilir. Bütçeye benzer biçimde zaman
tanımı da yapılacak faaliyetlere göre belirlenebildiği gibi zamana göre iş
paketlerinin şekillenmesi gerekebilir. Ancak her durumda analiz ve planlama
aşamasında bir zaman öngörüsünün gerçekleştirilmesi gerekir.

Kısaca masaüstü yayımcılık ciddi ve masraflı bir iştir. Hem zihinsel hem de
maddi olarak yoğun emek gerektirir. Bu yüzden öncelikle mevcut şartların analiz
edilmesi ve tasarıma dair ön fikirlerin netleştirilmesi gerekir. Analiz aşamasında
temel olarak aşağıdaki soruları cevaplandırmaya yönelik işlemlerin yapılması
gerekmektedir:
• Materyali kim için üretiyoruz?
• Temel amacımız nedir?
• Bu yayımın mevcutlardan hangi yönleriyle farklılaşması beklenir?
• Yeni açılan bir kırtasiyenin tanıtımı için el ilanı

Bireysel Etkinlik
hazırladığınızı düşününüz. Analiz aşamasındaki adımları

göz önünde bulundurarak yapılabilecek işlemler için
analiz planı hazırlayınız.
Tasarım
Tasarım denince akla sayfa tasarımı gelse de sistem yaklaşımında tasarım;
üretim süreci ve ürünün özelliklerine ilişkin taslakların, hikâye panolarının,
şablonların ve tasarım prensiplerinin belirlenmesi anlamına gelir. Yani tasarım
aşamasında geliştirme aşamasında ne yapılacağının ve nasıl bir ürün ortaya
Tasarım; üretim süreci çıkarılacağı belirlenir.
ve ürünün özelliklerine
ilişkin taslakların, Tasarım aşaması, özellikle e-kitap ya da dergi gibi etraflı bir tanıtım
hikâye panolarının, materyali hazırlama çalışmaları için oldukça kritik bir aşamadır. Çünkü analiz
şablonların ve tasarım sonuçlarına göre özgün fikirler bu aşamada ortaya çıkar. Ekibin yoğun beyin
prensiplerinin fırtınası yapması gerekir. İyi bir tasarım, üretim aşamasını hızlandırır ve
belirlenmesi anlamına kolaylaştırır. Hatta oluşturulan tasarım raporu, üretim ekibinin tasarım ekibinden
gelir.
farklı olabildiği çalışmalarda referans noktasıdır. Masaüstü yayımcılık ürününün
mühendisliği bu aşamada gerçekleşir.
Tasarım aşamasında neler yapılması gerektiğine geçmeden önce tasarım
sonrası hazırlanan raporda neler olması gerektiğini aşağıdaki varsayım üzerinden
inceleyelim.
Ahmet’e bir rapor verildiğini ve bu rapora göre 10 sayfalık bir kitapçık
geliştirmesi istendiğini varsayınız. Ancak Ahmet’e kitapçığın sayfa düzeni belli
olduğunu, metinlerin ham hâllerinin bulunduğunu, resimler için gerekli tanımların
yapıldığını, kapak tasarımına ilişkin nelerin istendiğinin taslak şeklinde belirtildiğini
ve buna göre kitapçığın hazırlanması istendiğini belirtiniz. Bu noktada Ahmet
temel olarak geliştirme faaliyeti yürütecektir. Yani video var ise belirtilen senaryo
dâhilinde çekim yapılması, belirtilen özelliklerde resim oluşturulması ve yine

önceden tanımlandığı şekliyle öğelerin bir araya getirilmesi gibi işlemler

yapılacaktır.
“Sizce işin çoğu yapılmış mı? Yoksa asıl işi Ahmet mi yapıyor?”
Bu sorunun cevabı üzerinde tartışmak mümkündür. Ancak burada dikkat
edilmesi istenen nokta tasarım ile geliştirme faaliyetlerinin birbirinden farklı
olduğu ve fikirlerin oluşması ve bunların net bir şekilde taslaklarını oluşturulması
işinin tasarım adımında yapılması gerektiğidir. Ayrıca bu örnekte Ahmet’in
oluşturacağı işin niteliğinin tasarım dokümanından ne ölçüde etkilendiği
düşünüldüğünde tasarım adımının yayım için hayati öneminin olduğu ortaya
çıkmış olur.
Tasarım aşamasında
adeta yayımın Tasarım aşamasında adeta yayımın mühendisliği yapılır. Bu nedenle bu
mühendisliği yapılır. Bu aşama ön fikirlerin ortaya çıktığı ve birbirleriyle yarıştığı, özgün bir takım
nedenle bu aşama ön
yayımlarının taslaklarının oluşturulduğu çoğunlukla esnek bir aşamadır. Yani
fikirlerin ortaya çıktığı
ve birbirleriyle yarıştığı, beklenmedik fikirler gelişebilir. Tasarım aşamasında görev alan kişilerin şu
özgün bir takım yeterliklere sahip olması gerekir:
yayımlarının
• Çözümleri görselleştirme
taslaklarının
oluşturulduğu • Tasarım ve baskı ihtiyaçlarını birlikte ele alarak karar verme
çoğunlukla esnek bir • Yayımın hazırlanması için gerekli emek ve maliyeti kestirebilme
aşamadır. • Uygun araçları kullanabilme
• Açık, çekici ve mesajı yansıtan profesyonel grafik üretimi yapabilme
• Hangi resim, yazı tipi, renk vb. özelliklerin ne zaman kullanılması
gerektiğini bilme
• Para, prestij ya da zaman kaybına neden olabilecek hataları önleyebilme
• Doğru görselleri bulma ya da üretebilme
Tasarım adımları, süresi ve bu adımların önemi oluşturulacak yayımın
özelliğine göre değişkenlik gösterebilir. Yine de belirli bir sistematiği olan yani belli
adımları olan bir sürecin izlenmesi gerekir. Temel olarak amaçların ve varsa alt
amaçların netleştirilmesi, amaçlara yönelik uygun stratejilerin belirlenmesi, yayım
türünün belirlenmesi, taslakların ve prototiplerin oluşturulması, mevcut
materyallerin gözden geçirilmesi gibi işlemler yapılır.
Tasarım adımlarında yayım türlerine göre farklı noktalara dikkat edilmelidir.
Ancak MY uygulamalarında çoğunlukla öne çıkan sayfa yapısı, tipografi, grafik
kullanımı ve basılı ise baskı kalitesidir. Bu özelliklerin verilecek mesaja ve hedef
kitleye uygun biçimde belirlenmesi gerekir. Örneğin gençlere yönelik hazırlanan
bir broşürün tipografik özelliklerinin daha dinamik olmasına özen gösterilmelidir.
Broşür, kitap ve diğer yayımların tasarımına yönelik ipuçları ilerleyen bölümlerde
adım adım anlatılacaktır. Ancak genel ilke olarak tasarım aşamasında yapılan
işlemler aşağıdaki amaçların bir ya da bir kısmını içermelidir:
• Okuyucu ya da izleyici için sürükleyici ve eğlenceli olması
• Zor olan bir şeyin kolayca anlaşılması
• Sunulan içeriğin uzun süre hatırlanması
• Fikir ve yazıların görselleştirilmesi

• İletişimin güçlendirilmesi
Bu aşamada en önemli boyut taslakların ve prototiplerin belirlenmesidir.
Hatta tasarım bu adımdan ibaret görülür. Ancak unutulmamalıdır ki; bu adımda
etkileyici işlerin yapılması önceki adımların ne kadar iyi işlediğine bağlıdır. Yani
görsel olarak çok etkileyici duran bir broşür hedef kitlenin özelliklerine uymadığı
için etkisiz olabilir. Bu nedenle tasarım aşamasında tasarımların sorgulanması
gerekir. Örneğin, bir dergi çıkaracak ekibin dergiye ilişkin kendi kendilerine
sorması ve araştırma yaparak cevaplaması gereken sorular şunlar olabilir:
• Benzer içerikli yayımlar var mı?

• Bu yayımı iyi ya da kötü yapan şey nedir?
• Bu yayımın hedef kitle özellikleri ile uyumu nasıldır?
• Bu yayımın mevcut yayımlardan güçlü ve zayıf yönleri nelerdir?
Tasarım aşaması, bu sorulara tatminkâr cevaplar verecek yayımın
geliştirilmesinden önce yapılan taslakların belirlendiği bir aşamadır. Taslaklarda bir
takım temel tasarım öğelerinin belirlenir. Öğelerin belirlenmesinde özgün fikir ve
yaklaşımların ortaya çıkması belirlenir. Bu aşamada öncelikle yapıya karar vermek
ve daha sonra bu yapı üzerindeki renk, yazı ve görsel kullanıma ilişkin belli taslak
ve şablonlar üretmek gerekir. Tasarımlar yapılırken aşağıdaki dört temel unsura
karar verilmiş olmalıdır:
Yayımın yapısının Yazı tipi Görsel

Renk seçimi
(Şablon-Taslak) tercihleri Kullanımı
Şekil 3.2. Tasarım aşamasında belirlenecek unsurlar
Yayımın yapısının belirlenmesi

Genel olarak bir tasarım ürünün birbirini tamamlayan ve birbirinden
etkilenen iki önemli özelliği; form ve işlevdir. Bir kütüphane binası tasarlayan
mimar ürünün hem işlevsel olarak kütüphane hizmetlerinin sağlıklı biçimde
yürütülmesine imkân veren hem de biçimsel olarak kitap sevgisini harekete
geçirecek, öğrencilerin kendilerini rahat hissedeceği huzur uyandıran bir ortam
tasarlamak ister. Bu iki özellik masaüstü yayımcılıkta da birlikte ele alınmalıdır.
Beklenen bilgilendirmeyi içermeyen ama biçimsel olarak çok iyi bir broşür işe
yaramayacaktır. Aynı şekilde içerisinden istenen mesajların yer aldığı ancak
Masaüstü yayımcılıkta biçimsel özellikleri itibariyle uygun olmayan yayımlar hedeflenen mesajların
işlev temel olarak iletimini engelleyecektir.
mesajın iletilmesidir.
Masaüstü yayımcılıkta işlev temel olarak mesajın iletilmesidir. Ancak bu
mesajın beklenen etkiyi yapacak şekilde iletilmesi önemlidir. Beklenen etki basit
bir haberdar olma şeklinde olabileceği gibi duyguları harekete geçirici şekilde de
olabilir. Örneğin, mültecilerle ilgili bir yardım kampanyası afişinde insanlık,
merhamet, paylaşım gibi duyguların harekete geçirilmesi beklenir. Yine ticari bir
ürün tanıtım broşürünün temel işlevi o ürünün satın alınmasına yönelik arzunun
tetiklenmesidir. Tasarım sürecinde bu işlev birçok özelliği belirleyici olmalıdır.

Yayımın formu işlevin yerine getirilmesi noktasında önemli bir aracıdır.

Hatta yayımcılığın kontrol edebildiği ve yoğunlaştığı boyut uygun formun seçimi ve
tasarımıdır. Çünkü işlev ve gerekli bilgiler müşteri tarafından belirlenip sunulabilir.
Bu işlevin ve hedefin yerine getirilmesi için uygun formun ortaya çıkarılması
masaüstü yayımcılığın özünü oluşturur.
Form aslında yayımın türü ve yayımın görünüşü şeklinde iki boyutta
düşünülmelidir. Yani form belirlenirken hem afiş, broşür, el notu gibi uygun yayım
türü hem de bunların biçimsel özellikleri belirlenmedir. Bu noktada işleve en
uygun tür ve biçimin seçimi önemlidir.
Tasarım aşamasında bu ve benzer sorulara yanıt aranır. Burada
unutulmaması gereken nokta tasarım aşamasının fikirlerin ortaya çıktığı, elendiği
ve geliştirilecek ürüne karar verildiği önemli bir aşama olduğudur.
Tasarım aşamasında üzerinde çalışılan projenin taslağının oluşturulması
sürecinde tasarımcılar kaba çizimler yapar ya da farklı unsurların kullanımına
yönelik örnek şablonlar oluştururlar. Bu faaliyetler projenin taslağının
oluşturulması noktasında fikir verici ve kolaylaştırıcı rol oynamaktadır.
Taslak çizimler, tasarımcıların sıklıkla kullandıkları kaba çizimler olabileceği
gibi kapsamlı taslak çizimlerden de oluşabilir. Bu taslaklar tasarımcıların projeye
başlamadan önce tasarıma ilişkin birçok farklı konuda fikir sahibi olmalarını ve
böylelikle asıl projede izlenecek yolun daha kolay bir şekilde belirlemelerini
sağlamaktadır. Bu taslakların oluşturulması noktasında ele alınan projede yer alan
bireyler arasında gerçekleştirilecek olan beyin fırtınası önemli bir kaynaktır.
Şablonlar yazı, resim, başlık gibi unsurların nasıl kullanılacağını ilişkin
ilkelerin belirlenmesini ve iletimini kolaylaştırır. Baskı tasarımında iletişim resimler
ve yazılar aracılığıyla gerçekleştirilir. Bu nedenle resimler ve yazıların tasarımı
Şablonlar yazı, resim önemlidir. Bu noktada okuyucuların ilgili materyalde nerede olduklarını ve nereye
başlık gibi unsurların doğru gittiklerini bilmelerini sağlayan görsel işaretlerin kullanımı önemlidir. Görsel
nasıl kullanılacağını işaretler, resim, başlık, paragraf, karakter vurguları ve gezinim elementleri gibi
ilişkin ilkelerin birçok unsurdan oluşabilir.
belirlenmesini ve
iletimini kolaylaştırır. Bir tasarımda okuyucular başlığı okumadan önce resme bakma
eğilimindedirler. Çünkü resimler bir materyalin konusu ve amacı gibi durumlara
ilişkin fikir verici olabilir. Bu noktada hazırlanan tasarımla ilişkili olarak fotoğraflar,
clipartlar, tablo-grafikler ve detaylı kapak fotoğrafların kullanılması önemlidir.
Materyalde başlık ve paragraf kullanımı, ilgili materyalin düzenli bir bütün
hâlinde sunulmasını sağladığı gibi okuyucuların konunun kavramsal olarak zihinsel
haritasını çıkarabilmelerini sağlar. Bu doğrultuda materyalin tasarımında girinti,
satır aralığı, çerçeve, numaralandırma, tırnak işareti vb. görsel unsurların
kullanılması gerekmektedir. Bunların yanı sıra okuyucuların verilmek istenen
mesajın önemli noktalarına dikkatlerini çekebilmek amacıyla karakterler üzerinde
kalın, italik, renkli vb. vurgulama seçeneklerinin kullanımı da etkili bir görsel işaret
kullanımıdır.

Şablonların kullanımında önemli olan bir diğer unsur gezinim elementlerinin

kullanımıdır. İçindekiler listesi, köprülü başlıklandırma, sayfa numaraları vb.
gezinim unsurları okuyucuların ilgili materyali rahat bir şekilde kullanımını sağlama
noktasında oldukça önemlidir.
Şekil 3.3. Şablon örnekleri
Renk tercihleri
Masaüstü yayımcılıkta renk kullanımına ilişkin bilimsel olarak kabul edilmiş
genel geçer kurallar yoktur. Çünkü renk seçimi genellikle öznel bir olgudur. Fakat
her alanda yapılan görsel tasarımda olduğu gibi masaüstü yayımcılıkta da renklerin
birbiri ile olan uyum, zıtlık ve tamamlayıcılık gibi özelliklerine dikkat edilmesi
gerekmektedir. Bunun yanı sıra masaüstü yayımcılık sonrasında hazırlanan
• Kış festivali kapsamında yapılacak etkinliklerin

Bireysel Etkinlik
duyurulması için bir form oluşturulması gerektiğini

düşününüz. Bu etkinliklerin duyurulması için uygun
formun ne olduğunu tartışınız.
materyal basılacaksa renk seçimi yapılırken maliyet açısından da değerlendirme

yapmak gerekmektedir. Siyah rengin daha çok kullanımı maliyeti azaltacaktır.
Masaüstü yayımcılıkta geleneksel olarak hepimizin bildiği ana renk ve ara
renkler kullanılır. Fakat bu renkler farklı ayarlamalar ve karışımlar yapılarak
kullanılır. Bu ayarlamalarda renklerde uyum ve tamamlayıcılık özellikleri göz
önünde bulundurulur.
• Bitişiklik ve uyum, renk çemberinde birbirine yakın olan renkler için

kullanılan kavramlardır.
• Zıtlık, renk çemberinde birbirine uzak olan renkler için kullanılan bir
kavramdır. Bu renklerin birbiriyle kullanımı özellikle iki unsurun
birbirinden farkının ifade edilmesi noktasında önemlidir.

• Tamamlayıcılık, renk çemberinde birbirinin karşısında olan renkler için

kullanılan bir kavramdır.
Yazı tipi tercihleri
Masaüstü yayımcılık tasarım aşamasında dikkat edilmesi gereken
konulardan biri de kullanılacak yazı tipine karar verilmesidir. Masaüstü
yayımcılıkta kullanılan yazı tipi sayısını üç veya dört olarak sınırlandırmak gerektiği
konusunda ortak bir görüş vardır. Fakat bu daha fazla veya daha az türde yazı tipi
kullanılamayacağı anlamına gelmemektedir. Yapılan tasarımın farklı özelliklerine
göre yazı tipi sayısı artırılıp azaltılabilir.
Metinde kullanılan yazı tipinde tutarlılık sağlanmalıdır. Sayfa
Metinde kullanılan yazı
numaralandırma, alıntılar ve farklı ögeler için üçüncü ve dördüncü bir yazı tipi
tipinde tutarlılık
sağlanmalıdır. kullanılabilir. Ayrıca çok önemli bir vurgulama yapılması gerekiyorsa bu durumda
farklı yazı tipi kullanmak yerine bir kenar kutucuğu veya farklı hizalama gibi dikkat
çekici unsurlardan yararlanılması daha uygundur.
Yazı tipi seçiminde hazırlanan masaüstü yayım türünün de etkisi vardır.
Örneğin; kısmen daha uzun olan çok sayfalı yayımlar ve gazetelerde daha fazla
sayıda yazı tipi kullanılması daha uygun görülebilirken; broşür ve reklam gibi daha
kısa yayımlarda iki veya üç yazı tipinin kullanılması daha uygundur.
Masaüstü yayımcılık yapılırken süslü yazı tiplerinin kullanılması tavsiye
edilmez. Çünkü bu tür yazı tipleri hem tasarımı karmaşık göstermekte hem de
okunabilirliği azaltmaktadır. Bunun yerine okunaklı daha sade yazı tiplerinin tercih
edilmesi daha uygundur. Harflerin büyük küçük yazımına da dikkat edilmelidir.
Örneğin özellikle uzun başlıklarda tümü büyük harfleri kullanmaktan
kaçınılmalıdır.
T T
Süslü Sade
Görsel kullanımı ve seçimi

Masaüstü yayımcılıkta resim seçimi ve kullanımı da dikkat edilmesi oldukça
önemli bir unsurdur. Çünkü resimlerin kullanımı, okuyuculara verilmek istenen
mesajın iletimini kolaylaştırabileceği gibi zorlaştırabilir de. Gereğinden fazla resim
kullanılan bir belgede okuyucular asıl mesaja odaklanamayabilir ve bu durum
zihinsel bir karmaşayı beraberinde getirebilir. Bu nedenle bir belgede belirli bir
amacı olmayan çok sayıda resim kullanılması masaüstü yayımcılıkta yapılan
oldukça önemli bir hatadır. Her bir resmin belirli bir amaç doğrultusunda seçilmesi
ve uygun yerde kullanılması gerekmektedir. Yani resimler sırf kullanılmış olmak
adına değil belirli bir amaç doğrultusunda belirli bir mesajı iletmek amacıyla
kullanılmalıdır.
Masaüstü yayımcılıkta her bir sayfada kaç resim olması gerektiğine ilişkin
keskin bir kural yoktur. Çünkü hazırlanan her bir belgenin amacı, kapsamı ve konu

alanı farklı olacağı için resim sayısı da değişkenlik gösterecektir. Bu noktada

tasarımcıların bu sayıyı belirlerken oldukça dikkatli olmaları ve iyi bir planlama
yapmaları gerekmektedir. Çok sayıda küçük resim kullanımından ziyade az sayıda
fakat büyük ve amaca uygun resimler kullanılmasına özen gösterilmelidir.
Resimlerin fazla olması hâlinde belirli bir boyut ve çerçeve kullanılarak
birleştirilmiş bir hâlde verilmesi daha uygundur. Resimlerin telif haklarına dikkat
edilmesine ve korunmasına özen gösterilmelidir.
Geliştirme
Masaüstü yayımcılıkta analiz ve tasarım aşamalarının ardından hedeflenen
yayımın geliştirilmesi aşamasına geçilmektedir. Bu aşamada tasarım raporundaki
planlar doğrultusunda ürünün ortaya konulması için gereken işlemler
yapılmaktadır. Bu işlemler genel olarak belgenin yazılım altyapısının hazırlanması,
Geliştirme aşamasında yazım aşamasına geçilerek yazı, resim vb. unsurların eklenmesi, dosyalaştırılması
tasarım raporundaki ve son olarak basım işlemlerinin gerçekleştirilmesinden oluşmaktadır.
planlar doğrultusunda
Geliştirme aşamasında, profesyonel masaüstü yayımcılıkta tasarımcılar
ürünün ortaya
konulması için gereken QuarkXPress ve Adobe InDesign gibi yazılım programları kullanırlar. Fakat
işlemler yapılmaktadır. OpenOffice, Microsoft Office gibi kelime işlemci türündeki daha basit programlarla
da masaüstü yayımcılıkta tasarımı yapılabilmesi söz konusudur. Geliştirme
aşamasında izlenen temel adımlar ve bu adımlara yönelik açıklamalara aşağıda yer
verilmiştir.
Belge oluşturma aşaması

Masaüstü yayımcılıkta tasarım aşamasında sonra geliştirme adımlarından
biri olan belge oluşturma aşamasına geçilmektedir. Bu aşama masaüstü
yayımcılığın gerçek anlamda başladığı aşamadır. Bu aşamada artık belgenin temel
Masaüstü yayımcılıkta çerçevesi oluşturulmaya başlanır. Bu doğrultuda izlenen genel aşamalar aşağıdaki
tasarım aşamasında gibidir:
sonra geliştirme
adımlarından biri olan Şablon Belirlemek
belge oluşturma Masaüstü yayımcılıkta genellikle önceden oluşturulmuş ve kullanımı daha
aşamasına pratik olan şablonlar kullanılmaktadır. İş kartları, broşürler, afişler vb. çeşitli
geçilmektedir.
yayımlara yönelik şablonlar bulunmaktadır. Bu aşamada önemli olan tasarlanan
belgeye yönelik uygun şablonun seçilmesidir. Tasarımcılar bu şablonları
kullanabilecekleri gibi kendi isteklerine uygun olarak yeni şablonlar da
oluşturabilirler. Şablon kullanımı tasarımcılara, zamandan kazanma, daha düşük
maliyetle yayım yapma, birbiriyle ilişkili olan yayımlarda pratiklik sağlama, acemi
tasarımcılara kolaylık sağlama, tasarımı yapılan çalışmada tutarlılık sağlama gibi
birçok avantaj sağlamaktadır.
Sayfa Boyutu
Belge oluşturma aşamasında temel işlemlerden biri sayfa boyutunun
belirlenmesidir. Beyaz boşluk olarak ta adlandırılan sayfa boyutu yayımın türüne,
amacına ve baskı bütçesine göre seçilmelidir. Sayfa hizalaması ise yayımda yer
alacak yazı ve resim gibi unsurların hangi konumda olacağının belirlenmesidir.

Hizalama işlemleri, yayımda yer alan unsurların düzenli olarak yerleştirilmesini ve

okuyucuların odaklanacağı bölgelerin tasarımcılar tarafından belirlenmesini
sağlamaktadır. Yayımlarda hizalama ayarları yapılırken okuyucuların yayımın basılı
hâlini ellerine aldıklarında içeriğin gözükmesini engellemeden tutabilmeleri ve not
alabilmeleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
Yerleşim Düzeni
Masaüstü yayımcılıkta hizalama işlemleri genel olarak sübjektif bir
düzenlemedir. Tasarımcının artistik düşüncelerine göre farklılaştırabileceği bir
ayarlamadır. Genellikle kitaplarda ve reklam afişleri gibi tasarımlarda fazla boşluk
bırakılırken, roman, gazete ve telefon rehberi gibi tasarımlarda daha az boşluk
bırakılmaktadır.
Renkler
Masaüstü yayımcılıkta temel olarak kullanılan iki tür renklendirme modu
vardır. Bunlar RGB (red, green, blue) ve CMYK (cyan, magenta, yellow, black)’dır.
Tasarımcılar çalıştıkları programda bu renk modlarından birini seçerek
çalışmalarını yürütebilirler.
Metin Düzeni
Üzerinde çalışılan yayımın genel paragraf ayarlarının yapılması ve tüm belge
üzerinde tutarlı bir şekilde düzenlemeler yapılması oldukça önemlidir. Paragraf
ayarlarını genel olarak yazıların hizalanması, girintiler, paragraf öncesi ve sonrası
boşluklar, tablolar, paragrafta kullanılacak metnin temel özellikleri ve
renklendirme gibi birçok özelliğin belirlenmesini kapsamaktadır. Tüm bunların
ayarlanması belgenin genel şekilsel özelliklerinin nasıl olacağının belirlenmesi ve
tutarlılık sağlanması noktasında temel bir işlemdir.
Metinlerin oluşturulması
Masaüstü yayımcılıkta belge oluşturulduktan sonra geçilen aşama yazım
aşamasıdır. Yazım aşamasında kullanılacak olan metinler farklı şekillerde temin
edilebilir. Metinler müşteriler, yöneticiler veya tasarımcıların kendisi tarafından
oluşturulabilir. Metinler önce hazırlanır sonra biçimlendirilir. Metinler ilgili yayımın
amacıyla tutarlı olmalı ve okuyucuya verilmek istenen mesajı en iyi şekilde
iletebilecek nitelikte olmalıdır. Bu nedenle her ne kadar müşteri, yönetici veya
tasarımcı tarafından hazırlanabileceği ifade edilse de aslında ilgili konu alanı
uzmanı tarafından hazırlanması içerik kalitesinin yüksek olması açısından oldukça
önemlidir.
Metni düzenleme aşaması metne yönelik birçok biçimlendirme
işlemlerinden oluşmaktadır. Bu işlemler metnin yerleşimi, büyüklüğü, tipi,
vurgulanması, paragraf ayarları ve renklendirilmesi gibi biçimsel işlemlerdir.
Metnin düzenlenmesi yapılırken tasarım aşamasında yapılan ön hazırlıklar ve buna
göre şablonlar dikkate alınır.

Görsel aşaması
Masaüstü yayımcılıkta iletişimin metin ve resimlerle gerçekleşmesi
nedeniyle resimlerin seçimi ve kullanımı oldukça önemlidir. Tasarım aşamasında
ne tür resimlerin ne amaçla ve nasıl kullanılacağı belirlendiği için bu aşamada
resimlerin temin edilmesi ve düzenlenerek yayıma eklenmesi söz konusudur. Bu
doğrultuda öncelikle resimlerin temin edilmesi gerekmektedir. Resimlerin temin
edilmesi noktasında dijital kamera ile gerçek resimler çekilebileceği gibi var olan
basılı resimler taranarak kullanılabilir. Yine farklı kaynaklardan temin edilebilecek
grafik çizimlerden de faydalanılabilir. Resim kullanımında özellikle resmin
kalitesine ve telif haklarına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Resimlerin temin edilmesinden sonra resimler üzerinde biçimsel olarak
gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Kırpma, arka plan temizleme,
farklı efektler verme, çerçevelendirme gibi işlemler biçimsel düzenlemelere örnek
olarak verilebilir. Bunun yanı sıra resimler üzerinde, çalışılan tasarım programının
özelliklerine göre resimlerin farklı formatlara dönüştürülmesi ve baskı işlemlerine
Masaüstü yayımcılıkta göre renk modunun değiştirilmesi gibi farklı işlemler de uygulanabilir. Biçimler
ürünün basılmadan düzenlemeler tamamlandıktan sonra tasarım aşamasında yapılan plana göre
önce baskıya resimlerin belgeye nihai olarak yerleştirilmesi yapılır.
hazırlandığı aşamadır.
Dosya hazırlama aşaması
Masaüstü yayımcılıkta ürünün basılmadan önce baskıya hazırlandığı
aşamadır. Bu aşamada tasarımcı hazırlanan ürünün nihai görüntüsünü ve baskıya
hazır olup olmadığını kontrol eder. Masaüstü yayımcılıkta ürünün nihai hâlinin
baskıya verilmeden önce deneme amacıyla basılması ve böylelikle istenen
özelliklerde görünüp görülmediğinin kontrol edilerek gerekli düzenlemelerin
yapılması oldukça önemli bir işlemdir. Düzenleyiciler genellikle materyalin çıktısını
alırlar ve daha önceden belirledikleri sembollerle basılı materyal üzerinde
düzenlemeler yaparlar. Yapılan bu düzenlemeleri sonrasında dijital ortama
aktarırlar. Böylelikle asıl baskı öncesinde hatalar düzeltilerek özelikle maddi açıdan
karşılaşılabilecek zarar engellenmiş olur. Düzeltme okumaları yapılırken önceden
belirlenen sembollerin kullanılması kontrol yapan farklı kişiler arasında ortak bir dil
oluşmasını ve böylelikle oluşabilecek hataların ve yanlış anlaşılmaların önüne
geçilmesini sağlamaktadır.
Masaüstü yayımcılıkta karşılaşılabilen sorunlardan biri hazırlanan materyalin
dijital ortamda görünen şekliyle basılı şeklinin aynı olmama ihtimalidir. Bu noktada
da deneme baskının yapılması gerekmektedir. Düzeltme işlemi yapılırken
materyalin dijital hâlini okuma, deneme baskı yaparak okuma, sesli okuma, tekrar
okuma, özel isimleri kontrol etme, tutarsız durumları bulma, grafik ve resimleri
kontrol etme, yazı tiplerini ve büyüklüklerini kontrol etme, paragraf ayarlarını ve
hizalamaları kontrol etme işlemlerini yayımın başından sonuna kadar yapmak
gerekmektedir. Ayrıca tasarımcının kendisi dışında farklı bir göz ile kontrol
sağlanması için yardım alması da oldukça önemlidir.
Masaüstü yayımcılıkta hazırlanan yayım üzerinde baskıya verilmeden önce
yapılan son işlem dijital olarak paketlenmesidir. Bu paketleme yapılırken özellikle

yazı tipleri ve resimlerin paket içerisine doğru bir şekilde gömülmesine dikkat
edilmelidir. Aksi takdirde baskı işleminde sorun yaşanacaktır. Kullanılan farklı yazı
tiplerinin dosyalarının paket içerisine atılması gerekmektedir. Çünkü nihai dosya
çalıştırılırken tasarım programının yazı tipi dosyası ile bağlantı kurması
gerekmektedir. Aynı şekilde tasarımda kullanılan resimlerin de paket içerisinde
olması gerekmektedir. İyi bir dosya yönetimi ile resimler ile asıl dosya arasında
bağlantı kurularak sorunsuz bir şekilde masaüstü yayımcılık yürütülebilir.
Baskı ve sonlandırma aşaması

Belge tasarımları tamamlandıktan ve deneme baskıları yapıldıktan sonra
dosya basım aşamasına gelmiş olunur. Son adım olan baskı ve sonlandırma
sürecinde uygun rötuşların yapılması ve baskı teknikleriyle tüm kopyaların
çıktılarının basılması, birleştirilmesi gerçekleştirilir.
Nihai ürün bir masaüstü yazıcıyla çıktısı alınabilir ya da daha gelişmiş bir çıktı
sistemine gönderilebilir. Masaüstü yayımcılıkta bu aşamadaki en önemli husus
ekran ve kâğıt üzerindeki renklerin uyumudur. Yazıcı ya da baskı sisteminin
bilgisayar ile kalibrasyonunun yapılması gerekir. Renklerin tam ekrandaki gibi
Baskı ve sonlandırma
sürecinde uygun görünmesi için grafik programlarının fonksiyonları kullanılabilir. Ancak ekran-baskı
rötuşların yapılması ve uyumunu sağlamak için “Renk Yönetim Sistemleri” adı altında profesyonel yazılım
baskı teknikleriyle tüm ve donanımlar da bulunmaktadır. Bu sistemler uluslararası standartlara göre farklı
kopyaların çıktılarının renk çevrimlerinin yanı sıra renk düzeltme ve gerekirse resimleri yeniden işleme
basılması, birleştirilmesi gibi işlevleri yerine getirir.
gerçekleştirilir.
Farklı seviyelerdeki RYS ICC (uluslararası renk konsorsiyumu) profili ismi
verilen bir dosya kullanır. ICC profili aygıtlar arasındaki tutarlılığı sağlar. Bu
dosyalar her bir aygıt için özel olup ilgili aygıtın renkleri nasıl oluşturduğuna dair
bilgi içerir. Şöyle düşünün; kamera, ekran, tarayıcı ve yazıcınızın kendine has renk
okuma ve oluşturma biçimi vardır. Bunlar arasındaki uyum, renk oluşturma
biçimlerinin yazıldığı ICC profilleri üzerinden sağlanır. Basit bir çıktı işlemi için
genel ICC profili yeterli olur ve özelleştirilmesi gerekmez. Ancak profesyonel
işlemlerde uygun Pantone, CMYK ve RGB değerlerinin tespit edilmesi gerekir.
Bu arada dijital yayımlanan yayımlar için özellikle web sayfalarındaki renk
görünümlerinin ekrandan ekrana farklı olabildiği unutulmamalıdır. Bunun için en
uygun yol internet tarayıcılar arasında ciddi farklar göstermeyen renklerin tercih
edilmesidir. Bu noktada 8 bitlik renk kodları daha güvenilirdir.
Baskı işlemlerinde hangi yazıcı ya da baskı sisteminin kullanılması
gerektiğine karar verilmesi de önemlidir. Bu noktada baskı kalitesi, adedi ve baskı
için ayrılan süre gibi parametreler önem taşır. Ayrıca baskı sistemini belirlerken
kâğıdın boyutu, kalitesi ve ölçeklendirmenin (büyütme küçültme) olup olmayacağı
da göz önünde bulundurulmalıdır.
Masaüstü yayımcılıkta ekrandaki belgenin aynı görünüm ve kalitede
basılması önemlidir. Ancak baskı kadar önemli bir adım daha bunu sonlandırılması
ve dağıtımıdır. Sonlandırma (finishing) aslında çıktıların kesilmesi, katlanması,
birleştirilmesi ve ciltlenmesi gibi adımları içerir.

Bir dergiyi göz önüne getiriniz; derginin kapak yapısı, kapakta veya iç
sayfalardaki kaplama kabartmalar, kullanılan ciltleme çeşidi, varsa içerisindeki
katlamalar, estetik, kullanım ve mesajın iletimi konusunda önemli işlev görürler.
Uygulama
Yayımın geliştirme aşaması tamamlandıktan sonra uygulama aşamasına
geçilir. Bu aşamada geliştirilen ürün belirlenen hedef kitleye sunulur. Ürünün
kullanıcı kitlesi tarafından biçimsel olarak nasıl bulunduğu ya da beklentilerini
karşılayıp karşılamadığı sorularına yanıt aramak temel hedeftir. Bu noktada
ürünün uygulanması sürecinde hedef kitlenin ürünü kullanma deneyimleri bir süre
takip edilir. Ürünün kullanışlılığı, içerik ve yapısal özellikleri, ürün kullanımından
sonra elde edilen kazanımlar gözlemlenir. Asıl amaç değerlendirme aşamasında
yapılması gereken düzenlemelerin ve genel olarak hedef kitlenin ihtiyaçlarının ne
ölçüde karşılandığının belirlenmesi için bir alt yapı oluşturmaktır. Ürünün
uygulanmasından sonra değerlendirme aşamasına geçilerek gereken
düzenlemeler yapılır ve bu düzenlemelerin ardından asıl uygulama süreci başlamış
olur. Ürüne nihai şekli verilerek piyasaya sürülür.
Değerlendirme
Bir yayımı ortaya koyduktan ve uyguladıktan sonra değerlendirme çalışması
yapılır. Değerlendirme aslında süreç ve ürün değerlendirmesi şeklinde iki farklı
şekilde yapılır. Süreç değerlendirmesi hazırlanan yayım üzerinde bir takım
değişiklikler yapmak üzere dağıtımdan önce yapılır. Burada amaç ürün niteliğini
artırmaktır. Sonuç değerlendirmesi ise ortaya konulan ürünün beklenen etkiyi ne
ölçüde gerçekleştirildiği ile ilgilidir. Bu değerlendirme aşağıdaki soruların cevabını
almaya ilişkin fayda sağlar:
• Verilen emeğin karşılığı ne ölçüde alındı?
• İzlen yaklaşım ve farklılıklar kullanıcılar tarafından beklenen tepkiyle
karşılaştı mı?
• Sonraki adımda ne tür tedbirler alınmalı?
Değerlendirme aşaması için öncelikle bir değerlendirme planı oluşturmak ve
bu plan dâhilinde çalışmaları yürütmek gerekir. Kullanıcılardan yayım hakkında
bilgi almak için anket, görüşme veya gözlem gibi veri toplama teknikleri
kullanılabilir.
Değerlendirme aşamasına asıl yön veren tasarım aşamasında göz önünde
bulundurulan hedefler olacaktır. Örneğin kullanıcıların radyo frekansını
hatırlamaları şeklinde bir hedefi bulunan yayımın değerlendirme aşamasında bu
yayımı inceleyen kişilerin bu hedefe ne ölçüde yaklaştıklarının değerlendirilmesi
gerekir.
Değerlendirme planında kimlerle ne zaman ne kadar süre ile hangi verilerin
toplanacağının belirlenmesi gerekir. Zaman zaman diğer uzmanlar ya da
eleştirmenlerin görüşleri de bir değerlendirme olarak görülebilir.

Değerlendirmenin aslında en katı şekli kullanıcı görüş ve önerilerinin çok

daha ötesinde olan karlılıktır. İlgili yayımın tanıtım işlevinin satışlara ve karlılığa
etkisi en anlamlı ancak en zor değerlendirme türüdür.

•Masaüstü yayımcılık resim yazı ve diğer elemanların bilgisayar destekli biçimde

bir tasarlanması ve basılı ya da dijital olarak yayımlanmasıdır. Yani bu süreç,
görsel bileşenlerin bir düzen içerisinde bir araya getirilmesinin yanısıra baskısı,
yayımı ve değerlendirmesiyle kapsamlı bir üretim sürecidir.
Özet
•Masaüstü yayımcılık süreci, Sistem Geliştirme Yaklaşımı ile yakından ilişkilidir.
Sistem Geliştirme Yaklaşımı genel olarak bir sistemin geliştirilmesi için ön analiz
ve planlamanın yapılması, tasarımların ortaya çıkarılması, bu tasarımlara göre
geliştirilmesi ve sistemin işleyişin takip edilip düzeltilmesini tanımlar. Bu
yaklaşımın en çok öne çıktığı alanardan biri yazılım geliştirme süreci olduğu için
masaüstü yayımcılık geliştirme süreci aşamaları da sistem geliştirme
yaklaşımının aşamaları ile paraleldir.
•Masaüstü yayımcılık geliştirme sürecinin Sistem Geliştirme Yaklaşımı
çerçevesinde analiz, tasarım uygulama, geliştirme ve değerlendirme
aşamalarından oluştuğu söylenebilir.
•Analiz aşaması; masaüstü yayımcılıkta geliştirilmesi planlanan yayıma yönelik
ihtiyaçların ve beklentilerin belirlendiği aşamadır. Bu aşamada hedef kitle
analizi, amaçların belirlenmesi, kaynaklar ve sınırlılıkların belirlenmesi gibi tüm
yayım sürecini etkileyebilecek kritik işlemler yapılmaktadır.
•Tasarım aşaması; üretim süreci ve ürünün özelliklerine ilişkin taslakların, hikâye
panolarının, şablonların ve tasarım prensiplerinin belirlendiği aşamadır Tasarım
aşaması, özellikle e-kitap ya da dergi gibi etraflı bir tanıtım materyali hazırlama
çalışmaları için oldukça kritik bir aşamadır. Çünkü analiz sonuçlarına göre özgün
fikirler bu aşamada ortaya çıkar. Ekibin yoğun beyin fırtınası yapması gerekir. İyi
bir tasarım, üretim aşamasını hızlandırır ve kolaylaştırır. Tasarım aşamasında
adeta yayımın mühendisliği yapılır. Bu nedenle bu aşama ön fikirlerin ortaya
çıktığı ve birbirleriyle yarıştığı, özgün bir takım yayımlarının taslaklarının
oluşturulduğu çoğunlukla esnek bir aşamadır. Yani beklenmedik fikirler
gelişebilir. Tasarım adımları, süresi ve bu adımların önemi oluşturulacak yayımın
özelliğine göre değişkenlik gösterebilir. Yine de belirli bir sistematiği olan yani
belli adımları olan bir sürecin izlenmesi gerekir. Bu aşamada taslak olarak
yayımın yapısının belirlenmesi, renk seçimi, yazı tip tercihleri ve resim
kullanımına yönelik tercihlerin belirlenmesi gibi geliştirme aşamasını
yönlendirecek işlemler yürütülmektedir.
• Geliştirme aşaması; tasarım aşamasında yapılan planlar doğrultusunda ürünün
ortaya konulması için gereken işlemlerin yapıldığı aşamadır. Bu aşama, belgenin
oluşturulması, metinlerin ve resimlerin oluşturulması, dosyalama işlemlerinin
yapılması, baskı ve sonlandırma işlemlerinden oluşmaktadır.
•Uygulama aşaması; geliştirilen ürünün belirlenen hedef kitleye sunulduğu
aşamadır. Bu aşamada hedef kitlenin ürünü kullanma deneyimleri bir süre takip
edilir. Ürünün kullanışlılığı, içerik ve yapısal özellikleri, ürün kullanımından sonra
elde edilen kazanımlar gözlemlenir. Asıl amaç değerlendirme aşamasında
yapılması gereken düzenlemelerin ve genel olarak hedef kitlenin ihtiyaçlarının
ne ölçüde karşılandığının belirlenmesi için bir alt yapı oluşturmaktır.
•Değerlendirme aşaması; süreç ve ürün değerlendirme olmak üzere iki farklı
şekilde yapılmaktadır. Süreç değerlendirmesi ürünün niteliğini artırmak
amacıyla dağıtımdan önce yapılır. Sonuç değerlendirmesi ise ortaya konulan
ürünün beklenen etkiyi ne ölçüde gerçekleştiridiğini tespit etmek amacıyla ürün
dağıtıldıktan sonra yapılır.

1. Aşağıdaki işlemlerden hangisi masaüstü yayımcılığın analiz aşamasında
yürütülmektedir?
a) Hikâye panolarının oluşturulması
b) Amaçların belirlenmesi
c) Belge formatının belirlenmesi
d) Renk ayarlarının yapılması
e) Resim ve metinlerin belirlenmesi
2. Aşağıdakilerden hangisi metne yönelik biçimlendirme işlemlerinden biri

değildir?
a) Metnin büyüklüğü
b) Yazı tipi
c) Paragraf ayarları
d) Belge formatı
e) Renk ayarı
3. Masaüstü yayımcılık sonrasında basılacak olan materyalin maliyet
yönünden en az olması için aşağıdaki hangi renk tercih edilmelidir?
a) Sarı
b) Beyaz
c) Yeşil
d) Kırmızı
e) Siyah
4. Masaüstü yayımcılıkta hazırlanan materyal üzerinde baskıya verilmeden

önce yapılan son işleme verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?
a) Dijital paketleme
b) Baskı sonlandırma
c) Grafik ve resimleri kontrol etme
d) Dijital okuma
e) Materyal kontrolü
5. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayımcılık üzerine çalışan tasarımcıların

sahip olması gereken yeterliliklerden biri değildir?
a) Uygun araçları kullanabilme
b) Çözümleri görselleştirme
c) Baskı işlemlerini yürütme
d) Gereken emek ve maliyeti kestirebilme
e) Hedeflenen mesajı yansıtabilme

6. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayımcılık tasarım aşamasında

yürütülen temel adımlarından biri değildir?
a) Yayımın yapısının belirlenmesi
b) Yazı tipi tercihleri
c) Resim Kullanımı
d) Renk seçimi
e) Amaçların belirlenmesi
7. Aşağıdakilerden hangisi baskı ve sonlandırma işlemlerinde göz önünde

bulundurulması gereken temel işlemlerden biri değildir?
a) Ekran ve kâğıt üzerindeki renk uyumunun sağlanması
b) Paketlemenin eksiksiz yapılmış olması
c) Baskı kalitesi ve adedine yönelik ayarlamalar yapılması
d) Ölçeklendirme ayarlarının yapılması
e) Yayımın dağıtılması
8. Aşağıdakilerden hangisi masaüstü yayımcılıkta süreç değerlendirme

esnasında cevaplandırılması gereken sorulardan biridir?
a) Verilen emeğin karşılığı alındı mı?
b) Verilmesi hedeflenen mesaj iletildi mi?
c) Müşteriler memnun oldu mu?
d) Tasarım planına uyuldu mu?
e) İzlenen yaklaşım etkili oldu mu?
9. Sistem Geliştirme Yaklaşımı adımlarında bulunan kullanım ve bakım işlemi

masaüstü yayımcılık geliştirme sürecinin hangi basamağı ile
ilişkilendirilmektedir?
a) Analiz
b) Tasarım
c) Geliştirme
d) Uygulama
e) Değerlendirme
10. Dijital olarak yayımlanan yayımlarda tarayıcıdan kaynaklı renk farklılıklarını

en aza indirmek için kaç bitlik renk kodları kullanılmalıdır?
a) 2
b) 4
c) 6
d) 8
e) 10
Cevap Anahtarı
1.b, 2.d, 3.e, 4a, 5.c, 6.e, 7.e, 8.d, 9.e, 10.d

Ercil, Y. ve Sığrı, Ü. (2008). Stratejik Düşünmenin Sırları ve Sistem Yaklaşımı.
Ankara: Babil.
J. Howard Bear, (2016). Learning How to Do Desktop Publishing.
http://desktoppub.about.com/cs/basic/a/desktopdocument.htm
adresinden 01.02.2016 tarihinde ulaşılmıştır.

KELİME İŞLEM YAZILIMLARI
İLE METİN TASARIMI
• Okunabilirlik Özellikleri
İÇİNDEKİLER
• Kelime İşlem Yazılımları ve

Metin tasarımı
• Metin tasarımını tamamlayıcı
Dr. Öğr. Üyesi Embiya
bileşenler ÇELİK

•Metin ve türlerini açıklayabilecek,
•Fontların türleri ve özelliklerini
HEDEFLER
açıklayabilecek,
•Okunabilirlik kriterlerini
açıklayabilecek,
•Kelime işlem yazılımları ile metin
tasarım sürecini açıklayabilecek
•Microsoft Word ile örnek metinler
tasarlayabilecek,
•Metin tasarımını tamamlayıcı
bileşenleri ve özelliklerini
açıklayabileceksiniz. ÜNİTE
4
Kelime İşlem Yazılımları ile Metin Tasarımı
Yazı tipi kategorisi
Yazı tipi boyutu
Satır aralığı
METİN ÖZELLİKLERİ
Sayfa yerleşimi
Okunabilirlik özellikleri
Metin Hizalama
Büyük-küçük harf
kullanımı
Vurgulama
KELİME İŞLEM YAZILIMLARI VE
METİN TASARIMI
Metin-zemin ilişkisi
Microsoft Word ile

Metin Tasarımı
TAMAMLAYICI UNSURLAR
Resimler
METİN TASARIMINI
Grafikler
Şekiller
SmartArt Grafikler

GİRİŞ
Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler masaüstü yayıncılık alanında da
birçok kolaylık ve yenilikleri beraberinde getirmiştir. Bunların başında metinsel
unsurların tasarımında ve kullanımında ki kolaylıklar sayılabilir. Arapça kökenli bir
kelime olan metin; yazıyı oluşturan unsurların her bir bölümü olarak
tanımlanabilir. Masaüstü yayıncılığın çok büyük bir kısmını oluşturan metinler
hâlen günümüzde temel bilgi aktarım aracı olarak kullanılmaktadır. Bu kadar geniş
kullanım alanı bulan metinsel unsurlar zaman içerisinde bilgisayar teknolojilerinin
yardımıyla da farklı türlerde ve farklı özelliklerde gelişimler göstermiştir.
Okuduğumuz birçok kitap, gazete, dergi, broşür gibi metinsel unsurların olduğu
yayınların her birinde farklı metinsel özelliklerin kullanıldığını görebiliriz. Bunlara
yazı tipi kategorisi, yazı tipi, boyutu, rengi, satır aralığı, sayfa yerleşimi, metin
hizalama, büyük küçük harf kullanımı, vurgulama ve metin zemin renk ilişkisi gibi
özellikleri örnek olarak verebiliriz. Bu özellikler yayınların tasarımlarına, işlenen
konulara veya hitap ettiği kişilere göre farklı şekillerde olabilir. Örneğin ilköğretim
çocukları için hazırlanan bir yayında metinsel unsurlar daha renkli, boyutu büyük
ve daha okunaklı bir yazı tipi tercih edilebilirken, daha akademik bir yayında daha
küçük boyutlu, farklı yazı tipi ve satır aralığında bir metinle karşılaşabiliriz. Aslında
tüm bu özelliklerin temelinde metinlerin okunabilirliği ve dolayısıyla anlaşılabilirliği
yatmaktadır. Bu bölümde masaüstü yayıncılığın büyük bir kısmını oluşturan
metinlerin; özellikleri, okunabilirlikleri, tasarım süreçleri ve metin tasarımını
tamamlayıcı bileşenler gibi bilgilere yer verilmiştir.
OKUNABİLİRLİK ÖZELLİKLERİ
Okuma kavramı yayınlarda yer alan metinsel ya da şekilsel unsurlardan
anlam çıkarma ve yorumlama işidir. Okunabilirlik ise bu unsurların kolay ya da zor
okunabilmesi ve anlaşılabilmesi olarak tanımlanabilir. Bir yayın ne kadar iyi
tasarlanırsa tasarlansın okuyucu tarafından kolay okunabilir olmadığı müddetçe
anlaşılması zor olacaktır. Bu bölümde okunabilir ve anlaşılabilir bir yayın için
metinsel unsurlara ait dikkat etmemiz gereken bazı özelliklere yer verilmiştir.
Yazı Tipi Kategorisi

Gündelik hayatta karşımıza çıkan birçok metinsel unsurun farklı yazı tipinde
olduğunu ve her birinin farklı harf şekillerine sahip olduğunu fark etmişsinizdir. Bu
farklılıklar kullanım amaçlarına, tasarımlarına, okunabilirlik özelliklerine göre farklı
kategorilerde olabilmektedir. Bu bölümde 3 tür yazı tipi kategorisinden
bahsedilecektir. Bunlar sırasıyla, serif (tırnaklı), sans serif (tırnaksız) ve monospace
(tek alanlı) yazı tipi kategorileridir. Bu kategoriler kısaca açıkladıktan sonra bu
kategorilere ait yazı tipi örnekleri gösterilecektir.

Serif (Tırnaklı) Yazı Tipi Kategorisi

Daha çok basılı ve uzun yazılarda tercih edilen ve harflerin uçlarında tırnak
benzeri çıkıntıların yer aldığı yazı tipi kategorisidir. Bu çıkıntılar harflerin birbirleri
E T M
ile bağlantılıymış gibi göstererek harfler arası geçişlerin daha akıcı şekilde olmasını
ve takibin daha kolay olmasını sağlar. Bu kolaylık okunabilirliği artıran bir
Serif yazı tipi tırnak
benzeri çıkıntıların unsurdur. İşte bu yüzden gözün yorulmadan daha uzun süreli okumalar için serif
yer aldığı yazı tipi yazı tipi kategorisindeki yazı tipleri tercih edilir. Aşağıdaki şekilde harflerde yer
kategorisidir. alan tırnaklar gösterilmiştir.
Serif yazıtipi kategorisinde bulunan en bilindik yazı tipi örnekleri şunlardır:
Örnek
• Bu metin Times New Roman yazı tipi ile yazılmıştır.

• Bu metin Bookman Old Style yazı tipi ile
yazılmıştır.
• Bu metin Cambria yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Garamond yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Georgia yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Lucida Bright yazı tipi ile yazılmıstır.
• Bu metin Baskerville yazı tipi ile yazılmıştır.
Örneklerde görüldüğü her bir yazı tipinin kategorisi “serif” olsa da harflerin
tasarımları ve boyutları birbirinden farklılıklar göstermektedir. Ayrıca bazı yazı
tipleri Türkçeye özel bazı harfleri (ş, ğ, ç, ö, ü) desteklememektedir.
Sans Serif (Tırnaksız) Yazı Tipi Kategorisi

Serif’ten farklı olarak yazı tiplerinde bulunan harflerin başında ya da
sonunda çıkıntı, tırnak olmamasıdır. Tüm karakterlerin başlangıç ve bitiş noktaları
düzdür. Bu sayede Sans Serif yazı tipi kategorisinin daha estetik ve modern bir
görünüme sahip olduğuna inanılır. Bu kategorideki yazı tipleri ile yazılan
metinlerin uzun süreli okumalarda harflerin birbiri içine geçmiş gibi hissedildiği,
okumanın zorlaştığı dolayısıyla gözleri daha çabuk yorduğu belirtilmektedir. Bu
yazı tipleri daha çok dijital ortam, yansıtılan metinler ve başlıklar, levhalar gibi kısa
yazılarda kullanılması tavsiye edilir.

E T M
Sans Serif yazıtipi kategorisinde bulunan en bilindik yazı tipi örnekleri
şunlardır:
• Bu metin Arial yazı tipi ile yazılmıştır.

Örnek
• Bu metin Calibri yazı tipi ile yazılmıştır.

• Bu metin Lucida Sans yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Century Gothic yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Verdana yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Microsoft Sans Serif yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Comic Sans yazı tipi ile yazılmıştır.
Örneklerde de görüldüğü gibi tüm metinler aynı punto ve sans serif

kategorisindeki yazı tipleri ile yazılmış olsa da harflerin tasarımları ve kapladıkları
alan nedeniyle birbirlerinden farklı büyüklükte gözükebilmektedir. Ayrıca bazı yazı
tiplerinde, Lucida Sans yazı tipinde olduğu gibi Türkçe dil desteği yoktur.
Monospace (Eş Alanlı) Yazı Tipi Kategorisi

Monospace yazı tipi ismini bu kategoride yer alan yazı tiplerindeki her bir
Monospace yazı tipi karakterin aynı genişlikte bir alan kaplamasından almaktadır. Yani bu yazı
ismini bu kategoride yer
tiplerinde “e” harfinin genişliği ile “i” harfinin genişliği aynıdır. Genellikle alt alta
alan yazı tiplerindeki
her bir karakterin aynı gelmesi gereken rakamların olduğu çizelgelerde, sayısal işlemlerde kullanılması
genişlikte bir alan tavsiye edilir. Ayrıca bilgisayar programcıları tarafından kod yazarken tercih edilir.
kaplamasından Tablo 1’de aynı sayıda 1 ve 9 rakamının olduğu satırlardan Monospace yazı tipi ile
almaktadır. yazılan satırlarda 1 ve 9 rakamının kapladığı alan aynı olduğundan bitiş noktaları
da aynıdır.
Tablo 4.1. Yazı tipi kategorilerinin genişlikleri
Farklı yazı tipi Monospace Yazı Tipi

11111111111111111111111 11111111111111111111
99999999999999999999999 99999999999999999999
Monospace yazıtipi kategorisinde bulunan en bilindik yazı tipi örnekleri

şunlardır:

• Bu metin Courier New yazı tipi ile

yazılmıştır.
Örnek
• Bu metin Consolas yazı tipi ile yazılmıştır.
• Bu metin Lucida Console yazı tipi ile
yazılmıştır.
Özetle okunabilirlik özelliği genel olarak basılı yayınlarda “Serif” yazı tipi
kategorisine ait fontlardaki çıkıntılar, harflerin birbirleri ile bağlantısı varmış gibi
göstererek harfler arası geçişlerin daha kolay olmasını dolayısıyla gözün
takılmadan daha kolay okunmasını sağlar. “Sans Serif” yazı tipi kategorisindeki
fontların genellikle dijital, yansıtılan metinlerde ve başlıklarda kullanılması önerilir.
Ayrıca genellikle görsellik katmak için kullanılan eğik el yazımı şeklinde ve
dekoratif yazı tiplerinin de uzun yazılarda okunabilirliği zordur.
• Uzun yazılarda eğik el yazımı şeklinde

Örnek
yazılar ve dekoratif yazı tiplerinin

okunabilirliği zordur.
• Uzun yazılarda eğik el yazımı şeklinde
yazılar ve dekoratif yazı tiplerinin
okunabilirliği zordur.
• Uzun ve basılı metinlerde Times
New Roman gibi Serif yazı tipleri
tercih edilmelidir.
• Serif yazı tiplerinin başlıklarda
kullanılması önerilir.

Yazı Tipi Boyutu (Punto)

Metni oluşturan yazı tipinin fiziksel olarak boyutunu ifade eder. Bu boyut
kullanılan yazı tipi ailesine, tasarlanan metnin kullanım amacına (ders kitabı,
gazete), hedef kitleye (çocuk, yetişkin), kullanıldığı ortama (basılı kitap, mobil)
göre farklılık gösterebilir. Örneğin küçük yaş grupları için hazırlanan yayınlarda
Görme kusurları kullanılan yazı tipi boyutu ile yetişkinler için hazırlanan yayınlarda kullanılan yazı
dikkate alınmadan bir tipi boyutunun aynı olması beklenemez. Aslında metinlerde kullanılan yazı tipi
yetişkin 30-50 cm’lik
boyutuyla ilgili en önemli özellik uygun mesafeden okunabilirliktir. Görme
bir mesafeden 8-14
punto arası yazılan kusurları dikkate alınmadan bir yetişkin 30-50 cm’lik bir mesafeden 8-14 punto
metinleri rahatlıkla arası yazılan metinleri rahatlıkla okuyabilir. Genellikle gazete, dergi ve kitaplardaki
okuyabilir. Genellikle metinler yaygın olarak 8-14 arası punto ile yazılır. Bu durum küçük yaştaki çocuklar
gazete, dergi ve için biraz farklılık gösterir. Örneğin çocuklara yönelik tasarlanan yayınlarda 14-20
kitaplardaki metinler arası punto kullanmak uygun olacaktır. Okumuş olduğunuz bu kitapta gövde
yaygın olarak 8-14 metinleri 11 punto ile yazılmıştır. Aşağıda farklı puntolarla yazılmış metinler
arası punto ile yazılır.
gösterilmiştir.
Atatürk Üniversitesi 8 Punto

Satır Aralığı ve Uzunluğu

Yayını oluşturan metinsel unsurların satırları arasındaki dikey aralığın
birbirinden uzaklığını ifade eder. Satır aralığı metinsel bütünlüğü ve okunabilirliği
etkileyen önemli özelliklerdendir. Satır aralıkları ne birbirlerinin içine geçecek
şekilde az, ne de birbirlerinden uzaklaşacak kadar çok olmaması gerekmektedir.
İdeal bir metinde okunabilirlik ve biçimsel bütünlük için genellikle 1, 1.5 veya 2
satır boşluğunun kullanılması önerilmektedir. Daha az olması satırların birbiri
içerisine geçmesine, daha geniş olması da satırların birbirinden kopuk, farklı
paragraflara ait hissi vermesine neden olabilir. Okumuş olduğunuz bu kitaptaki
metinler gazete, dergi ve kitaplardakine benzer olarak 1 satır aralığı boşluk
bırakılarak yazılmıştır. Tablo 2’de farklı satır aralıklarında yazılmış örnek metinlere
yer verilmiştir.
Tablo 4.2. Satır aralıkları örneği
Bu metin 1 satır aralığı Bu metin 1,5 satır aralığı Bu metin 2 satır aralığı
seçilerek yazılmıştır.

Satırlarla ilgili okunabilirliği etkileyen bir diğer özellik uzunluklarıdır.

Özellikle küçük punto ile yazılan yazılarda uzun satırları okumak ve bir alt satıra
geçiş yapmak zor olabilir. Göz satır atlar ya da aynı satırı tekrar okur. Bazen doğru
satırı okumak için parmak ile takip etmek gerekebilir. Bu da okumadaki sürekliliği
azaltabilir. Tablo 3’te küçük punto ile yazılan metinlerde uzun satırların okumayı
zorlaştırdığını görebilirsiniz.
Küçük punto ile yazılan
yazılarda uzun satırları
okumak ve bir alt satıra Tablo 4.3. Küçük punto ile yazılan metinlerde satır uzunluğunun okunabilirliğe etkisi
geçiş yapmak zor olabilir.
Yayını oluşturan metinsel unsurların satırları arasındaki dikey aralığın birbirinden uzaklığını ifade eder. Satır aralığı
Göz satır atlar ya da aynı metinsel bütünlüğü ve okunabilirliği etkileyen önemli özelliklerdendir. Satır aralıkları ne birbirlerinin içine geçecek
satırı tekrar okur. şekilde az ne de birbirlerinden uzaklaşacak kadar çok olmaması gerekmektedir. İdeal bir metinde okunabilirlik ve
biçimsel bütünlük için genellikle 1, 1.5 veya 2 satır boşluğunun kullanılması önerilmektedir. Daha az olması satırların
birbiri içerisine geçmesine, daha geniş olması da satırların birbirinden kopuk, farklı paragraflara ait hissi vermesine
neden olabilir. Okumuş olduğunuz bu kitaptaki metinler gazete, dergi ve kitaplardakine benzer olarak 1 satır aralığı
boşluk bırakılarak yazılmıştır. Satırlarla ilgili okunabilirliği etkileyen bir diğer özellik uzunluklarıdır. Özellikle küçük
punto ile yazılan yazılarda uzun satırları okumak ve bir alt satıra geçiş yapmak zor olabilir. Göz satır atlar ya da aynı
satırı tekrar okur. Bazen doğru satırı okumak için parmak ile takip etmek gerekebilir. Bu da okumadaki sürekliliği
azaltabilir.
Yayını oluşturan metinsel unsurların satırları
arasındaki dikey aralığın birbirinden uzaklığını
ifade eder. Satır aralığı metinsel bütünlüğü ve Yandaki metin küçük puntolu yazıların
okunabilirliği etkileyen önemli kısa satırlarda okumasının daha kolay
özelliklerdendir. Satır aralıkları ne
olduğunu gösterir.
birbirlerinin içine geçecek şekilde az ne de
birbirlerinden uzaklaşacak kadar çok
olmaması gerekmektedir. İdeal bir metinde
okunabilirlik ve biçimsel bütünlük için
genellikle 1, 1.5 veya 2 satır boşluğunun
kullanılması önerilmektedir. Daha az olması
satırların birbiri içerisine geçmesine, daha
geniş olması da satırların birbirinden kopuk,
farklı paragraflara ait hissi vermesine neden
olabilir. Okumuş olduğunuz bu kitaptaki
metinler gazete, dergi ve kitaplardakine
benzer olarak 1 satır aralığı boşluk bırakılarak
yazılmıştır. Satırlarla ilgili okunabilirliği
etkileyen bir diğer özellik uzunluklarıdır.
Özellikle küçük punto ile yazılan yazılarda
uzun satırları okumak ve bir alt satıra geçiş
yapmak zor olabilir. Göz satır atlar ya da aynı
satırı tekrar okur. Bazen doğru satırı okumak
için parmak ile takip etmek gerekebilir. Bu da
okumadaki sürekliliği azaltabilir. Tablo 3’te
küçük punto ile yazılan metinlerde uzun
satırların okumayı zorlaştırdığını
görebilirsiniz.
Sayfa Yerleşimi
Masaüstü yayıncılıkta sayfa tasarımlarında kullanılan metinsel unsurların
yerleşimi öğrenme ve algılamayı doğrudan etkilediğinden belirli bir düzen
içerisinde yerleştirilmeleri gerekmektedir. Yapılan araştırmalar göz hareketlerinin

sol üst köşeden başlayıp sağ alta doğru sarmal bir yapıda hareket ettiğini
göstermektedir. Bu biyolojik durum sayfa tasarımlarına rehberlik etmektedir.
Metnin önemli ve dikkat çekici bilgilerinin sol üst köşeye yakın yerlere
yerleştirilmesi önerilmektedir. Çünkü yeni bir metinde göz ilk olarak sol üst
köşedeki alanı taramayla işe başlamaktadır.
Metin Hizalama
Metinsel unsurların sayfaya ya da şekil, resim tablo gibi yayını oluşturan
diğer unsurlara göre hizalanması da öğrenme ve algılamayı doğrudan etkileyen
özelliklerdir. Yine yapılan bilimsel araştırmalar gözün yatay ya da dikey olarak
hizalanan nesneleri hizalanmayanlara göre daha kolay ayırt ettiğini ve takibi
kolaylaştırdığını ortaya koymuştur. Bu noktada metinsel unsurlarda sıklıkla
kullanılan madde işareti ve numaralandırmalar metinlerin sayfaya ve birbirlerine
göre hizalanmalarına yardımcı olan önemli özelliklerden biridir. Benzer nitelikteki
metinlerin bir arada bulunması hem yayın içerisinde bütünlüğü sağlayacak hem de
yeni sunulan bilginin nerede olacağına rehberlik edecektir.
Metinsel unsurlarda sıklıkla kullanılan bir diğer hizalama şekli de metnin
sayfaya göre hizalanmasıdır. Bu hizalamalar sola yasla, ortala, sağa yasla ve iki
Metin hizalamaları yana yaslı olmak üzere 4 şekilde yapılabilir. Bunlardan “ortala” genellikle
sola yasla, ortala, sağa başlıklarda tercih edilirken sola yasla ve iki yana yasla metin gövdelerinde
yasla ve iki yana yaslı kullanılır. Sağa yasla ise metnin sağ tarafta olması gerektiği durumlarda kullanılır
olmak üzere 4 şekilde ama okunabilirlik açısından pek kullanılmaz. Yapılan araştırmalar metnin sayfaya
yapılabilir. göre sol kenara hizalanması en kolay okumayı sağlayan hizalama yöntemidir. Her
satır başı sol tarafta doğru bir hat üzerinde dizilmiş gibi gözüktüğünden gözün bir
alt satıra geçişi daha kolaydır (Şekil 1). Bunun tam tersi olan sağ kenara hizalanmış
metinlerde ise satırların bitiş noktaları doğru bir hat üzerinde iken başlangıç
noktaları dağınık hâldedir (Şekil 4). Bu durum gözün bir alt satıra gitmesini
zorlaştırır. Ortaya hizalanmış şekilde yazılan metinlerde ise her bir satırın başlangıç
ve bitiş noktaları dağınık hâlde olduğundan bir alt satıra inmek daha zordur (Şekil
2). Son olarak İki yana yaslanan metinlerin girinti çıkıntı olmadan başlangıç ve bitiş
noktalarının aynı olması ve bir blok hâlinde olması göze hoş görünse de bazı
satırlarda kelimeler arasındaki düzensiz boşluklar okunabilirliği ve takibi
zorlaştırabilmektedir (Şekil 3). Bu durum gözün akıcı okumasını engeller ve gözün
daha çabuk yorulmasına neden olabilir.
Şekil 4.1. Sola hizalı metin Şekil 4.2. Ortaya hizalı metin

Şekil 4.3. İki yana hizalı metin Şekil 4.4. Sağa hizalı metin
Büyük Küçük Harf Kullanımı

Alfabemizde her harfin bir büyük bir de küçük şekli vardır. Metinlerde
genellikle küçük harfler kullanılır ancak bazı durumlarda büyük harfler
kullanılmalıdır. Büyük harfler çoğunlukla başlıklandırmalarda kullanılır. Bu başlıklar
sayfadaki metinsel unsurları birbirinden ayırarak yayındaki bölümlere işaret eder
ve sayfa düzenine yardımcı olur. Büyük harflerde bütün harflerin boyları aynı
olduğu için gözün harfleri ayırt etmesi zorlaşmaktadır bu durum okunabilirliği
azaltır. Oysa küçük harflerde her harfin boyu ve şekli farklı olduğundan gözler
harfleri daha kolay ayırt etmekte ve okuyabilmektedir. Uzun metinlerde genellikle
küçük harfler kullanılmalıdır. Büyük harfler başlıklarda ya da gerekli yerlerde
kullanılmalıdır.
•BÜYÜK HARFLERİN BOYLARI AYNI OLDUĞUNDAN GÖZLERİN

Örnek
HARFLERİ AYIRT ETMESİ KÜÇÜK HARFLERE GÖRE DAHA ZORDUR.
•küçük harflerin boyları birbirinden farklı olduğundan gözlerin

harfleri ayırt etmesi büyük harflere göre daha kolaydır.
Vurgulama
Metinsel unsurlarda yapılan vurgulamalar, önemli noktaları belirlemek,
dikkat çekmek amaçlı yapılmaktadır. Vurgulamalar için Metnin puntosunu
büyütme, altını çizme, kalın yazma, eğik yazma, BÜYÜK HARFLE YAZMA, farklı
renk kullanma gibi yöntemler kullanılabilmektedir. Bunlara ek olarak sayfanın
dikkat çeken bölümlerine vurgulanmak istenen metinler küçük kutucuklar hâlinde
yazılabilir. Okuduğunuz bu kitapta genellikle sol tarafta metinde önemli olan
noktalar sarı kutucuklar içinde tekrar edilmiştir. Ayrıca eğik ve renkli bir tasarımda
Vurgulanmak istenen tercih edilmiştir. Okuyucu metin içinde vurgulama yöntemlerinden biri ile
metin sayfanın dikkat karşılaşırsa dikkati vurgulanan yere odaklanır ve okuma hızı düşer. Metnin birçok
çeken bölümlerine küçük
kutucuklar hâlinde yerinde vurgu yapmak vurgulamanın gücünü azaltabilir. Asıl dikkat çekilmek
yazılabilir. istenen yerler gözden kaçabilir. Bu nedenle vurgulama sadece gerekli yerlerde

yapılmalıdır. Ayrıca metin içinde farklı vurgulama yöntemleri kullanmakta

vurgunun gücünü azaltabilir. Metnin bir yerinde kalın, başka bir yerinde altı çizili,
başka bir yerde farklı renk kullanmak karışıklığa neden olabilir. Okuyucularda
vurgulamalar arasında farklı önem seviyeleri olduğu algısı yaratabilir.
Metin-Zemin Renk İlişkisi

Okunabilirliği etkileyen metinsel özelliklerden biri de metin ve zemin
renginin uygun seçilmesidir. Yayının tasarım özelliklerine göre farklı renk ve
dokuda zeminler kullanmak gerekebilir. Bu durumda kullanılan zemin rengi ve
dokusuna uygun metin rengi seçilmelidir. Genellikle zıt renk kombinasyonları ayırt
ediciliği artırdığı için bu uyumu sağlayabilir. Örneğin açık renkli zeminlerde koyu
renkli metinlerin kullanımı okunabilirliği ve algılamayı kolaylaştırabilir. Metinsel
unsurlarda kullanılması önerilen metin-zemin renk kombinasyonlarına şu örnekler
verilebilir. Sarı zemin üstüne siyah renk metin kullanmak, beyaz zemin üzerine,
yeşil, mavi, kırmızı veya siyah renkli metinler kullanmak, mavi zemin üzerine beyaz
renk metin kullanmak uygundur. Koyu kırmızı veya mor zemin üzerine siyah renk
kullanımından ise kaçınılmalıdır.
Okunabilirliği kolay metin

Okunabilirliği kolay metin
Okunabilirliği zor metin
Okunabilirliği zor metin
Yukarıda yayınlarda kullanılan metinsel unsurların bazı özelliklerine dair

bilgiler verilmiştir. Bir sonraki bölümde bu özelliklerin metinlere uygulanmasında
kullanılan yazılımlar ve uygulamalarına yönelik bilgiler verilecektir.
KELİME İŞLEM YAZILIMLARI VE METİN TASARIMI

Kelime işlem terimi; ilk olarak 1970’li yıllarda bir çeşit daktilo görünümünde
olan elektronik yazı makinelerinde kullanılmaya başlanmıştır. Bilgisayar
teknolojilerinin gelişmesi ve ofis ortamlarında kullanımının yaygınlaşmasıyla
1990’lı yıllarda bilgisayar üzerinde elektronik belge düzenlemeye imkân veren
kelime işlem programları kullanılmaya başlanmıştır. Bu programların en büyük
kolaylığı üzerinde pek çok veri, resim, çizelge grafiği tek bir doküman olarak
Word ve Writer saklayabilmesi ve düzenlemeye imkân vermesidir. Yaygın olarak kullanılan kelime
programları birer işlem yazılımları Microsoft firmasının ticari bir ürünü olan ve Microsoft Office
kelime işlem
yazılımlarıdır. programı içerisinde yer alan Word yazılımı ile açık kaynak kod projelerinin bir
ürünü olan ve ücretsiz dağıtılan Open Office programı içinde yer alan Writer
yazılımıdır. Birbirlerine benzer şekilde kullanımı ve görsel arayüzü bulunan bu
yazılımların temel amacı ve genel işleyişi aynı olup bazı özellikleri bakımından
farklılık gösterebilmektedir. Bu bölümde kullanımı daha yaygın olan Microsoft
Word yazılımı yardımı ile metin tasarımı işlemleri gerçekleştirilecektir.
Microsoft Word ile Metin Tasarımı

Microsoft Word yazılımı ilk olarak 1983 yılında Word 1.0 sürümüyle
bilgisayar dünyasına giriş yapmıştır. Zaman içinde gelişim göstererek çeşitli
sürümleri yayınlanmıştır. Son olarak 2015 yılında Word 2016 sürümü piyasaya
sürülmüştür. Sunduğu birçok yenilik ve hayatımıza kattığı kolaylıklar nedeniyle
günümüzde en fazla kullanılan ofis yazılımıdır.
Temel metinsel işlemler birçok kelime işlem programında benzer şekilde
yapılmaktadır. Bu bölümde Word 2013 sürümü kullanılarak bu dokümanda yer
verilen metinsel özelliklerin tasarımı yapılacaktır.
Örnek Metin Tasarımı

Masaüstü yayıncılık için geliştirilen birçok profesyonel program vardır.
Ancak temel metinsel işlemleri herhangi bir kelime işlem programı ile
yapabilirsiniz. Word 2013 sürümünde temel metinsel işlemler “GİRİŞ” sekmesi
altında yer alan “YAZI TİPİ” ve “PARAGRAF” gruplarında bulunan araçlarla yapılır.
Sekme
Menü grupları
Şekil 4.5. WORD 2013 belge görüntüsü
Şekil 5’te Word 2013’te hazırlanan bir belgenin genel görüntüsü yer
almaktadır. Kırmızı kutular ile işaretlenen yazı tipi ve paragraf menü gruplarında
temel metinsel işlemleri yapacak komutlar yer almaktadır. Bu menülerden yazı tipi
menü grubunun komutları Şekil 6’da gösterilmiştir.

Şekil 4.6. Yazı tipi menü grubunun genel görüntüsü
• Yazı tipi (Times New Roman, Arial, Calibri) seçimi yapılır.

• Yazı tipi boyutu değişimi yapılır.
• Yazı tipi boyutunu belirli oranda büyütme ve küçültme yapılır.
• Metni kalın, italik ve altı çizili hâle getirerek vurgulama yapılır.
• Metinin zemin-yazı renk değişikliği yapılır.
• Kişisel bilgisayarınızda yazdığınız herhangi bir metne

Bireysel Etkinlik
aşağıdaki metinsel özellikleri uygulayınız.

• Yazı tipini Times New Roman olarak seçiniz.
• Yazı tipi boyunu 14 olarak seçiniz.
• Yazı rengini koyu lacivert seçiniz.
• Metnin zemin rengini açık sarı yapınız.
Şekil 7’de ise paragraf menü grubunun temel komutları gösterilmiştir.
Şekil 4.7. Paragraf menü grubunun genel görüntüsü
• Metne madde işareti ve numaralandırma yapılır.

• Metin hizalandırması yapılır.
• Satır aralığı değişikliği yapılır.
• Kişisel bilgisayarınızda yazdığınız herhangi bir metne

Bireysel Etkinlik
aşağıdaki metinsel özellikleri uygulayınız.

• Satır aralığını 2 seçiniz.
• Önce metni seçip sağ tarafa hizalandırınız.
• Sonra metni seçip ortaya hizalandırınız.

METİN TASARIMINI TAMAMLAYICI BİLEŞENLER

Yayınlarda metinsel unsurları desteklemek için bazı bileşenler kullanılır. Bu
bileşenlere örnek olarak resimler, grafikler, şekiller ve SmartArt grafikleri
verilebilir. Bu bileşenler metnin içinde farklı yerlerde farklı amaçlarla
kullanılabilirler. Bazen metnin başlangıcında açıklayıcı bazen metnin içinde
destekleyici bazen de metnin sonunda özetleyici olarak kullanabilirler. Bu
bileşenler Word 2013 programında EKLE sekmesi altında yer alan ÇİZİMLER menü
grubunda yer alır. Çizimler menü grubunun genel görüntüsü Şekil 8’de
gösterilmiştir.
Metin tasarımını
tamamlayan bileşenlere
örnek olarak resimler,
grafikler, şekiller ve
SmartArt grafikler
verilebilir.
Şekil 4.8. Çizimler menü grubunun genel görüntüsü
Resimler
Resimler aracı hazırlanan metinlere bilgisayarda bulunan bir resim dosyasını
eklemeye imkân verir. Bu araç çalıştırılarak görüntülenen resim ekle
penceresinden istediğiniz resmi seçip belgenize ekleyebilirsiniz. Benzer şekilde
“Çevrimiçi Resimler” komutu ile görüntülenen resim ekle penceresinden
internette yer alan bir resmi bulup metine ekleyebilirsiniz. Kullanılan resimler
dokümanınıza görsellik katacağı gibi daha etkin ve etkileyici olmasına da yardımcı
olabilir.
Grafik
Grafikler, farklı veriler arasında ilişkilerin daha kolay gösterilmesini ve
anlaşılmasını sağlamak amacıyla kullanılan görsel bileşenlerdir. Word 2013
programında verilerin daha anlamlı görünmesine yardımcı olacak çok sayıda grafik
türü vardır. Bu grafik türlerine sütun, çizgi, pasta, çubuk, alan, radar grafikler
örnek olarak verilebilir.

Şekil 4.9. Grafik Ekle penceresi görüntüsü
Şekil 9’da Grafik Ekle penceresinin genel görüntüsü yer almaktadır. Bu

pencerenin sol bölümünde yer alan tüm grafikler listesi ile yayınınıza verilerinize
uygun türde grafikler ekleyebilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli
nokta grafik türünü seçtikten sonra grafiğe ait verilerin girilmesi için otomatik
olarak Microsoft Excel programının açılmasıdır. Grafiğe ait veriler Excel
programında girildikten sonra grafik Word programında görüntülenir. Grafikte
herhangi bir değişiklik yapılmak istendiğinde üzerine çift tıklanır tekrar Excel
programı açılarak verilerin değişikliğine imkân verir.
Şekiller
Word 2013 ile yayınıza çizgiler, basit geometrik şekiller, oklar, denklem
şekilleri, akış çizelgeleri, yıldızlar, bayraklar ve açıklama balonları gibi çeşitli şekiller
ekleyebilir veya birden fazla şekli birleştirerek bir çizim veya daha karmaşık bir
şekil elde edebilirsiniz.
Şekil 4.10. Şekiller aracı genel görüntüsü

Şekil 10’da Şekiller aracının genel görüntüsü yer almaktadır. Şekiller

aracından içeriğinize uygun herhangi bir şekli dokümanınıza ekleyebilirsiniz. Ayrıca
bu şekillere sağ tıklayıp metin, madde işareti ve numara ekleyebilirsiniz.
SmartArt Grafikler
SmartArt grafikler metinlerin etkili şekilde sunulmasına yardımcı olan görsel
grafiklerdir. Office 2007 ile hayatımıza giren bu grafikler aslında Şekiller araç
çubuğunda bulunan basit şekillerin bir araya getirilerek bir bütün hâlinde
sunulmasıdır. Şekil 11’de SmartArt Grafiği Seç penceresinin genel görüntüsü yer
almaktadır.
Şekil 4.11. SmartArt Grafiği Ekle penceresinin genel görüntüsü
Word 2013 içerisinde sunulacak bilgiye göre farklı türlerde SmartArt

grafikleri bulunmaktadır. Bu grafik türlerine örnek olarak; liste, işlem, döngü,
hiyerarşi, ilişki, matris verilebilir. Şekil 12’de SmartArt grafik çeşitlerinin temel
kullanım amaçları yer almaktadır.

Liste •Sıralı olmayan bilgileri gösterme
İşlem •Bir işlem veya zaman çizelgesindeki adımları gösterme
Döngü •Kesintisiz bir süreci gösterme,
Hiyerarşi •Karar yetki ağacını gösterme, Kuruluş şeması oluşturma
İlişki •Bağlantıları çizimle gösterme
Matris •Bölümlerin bütünle nasıl ilişki kuracağını gösterme
Piramit •En fazla bileşene sahip orantı ilişkilerini üstte veya altta gösterme
Şekil 4.12. SmartArt Grafikleri ve kullanım amacını gösteren örnek bir SmartArt gösterimi
Bu grafiklerin her biri farklı türlerde bilgilerin sunumu için ideal olabilir.
Örneğin sıralı olmayan bilgileri göstermek için liste grafiğini, bir işlem veya zaman
çizelgesindeki adımları göstermek için işlem grafiğini seçebilirsiniz.

•Masaüstü yayıncılığın çok büyük bir kısmını oluşturan metinler halen günümüzde
temel bilgi aktarım aracı olarak kullanılmaktadır. Bu kadar geniş kullanım alanı
bulan metinsel unsurlar zaman içerisinde bilgisayar teknolojilerinin yardımıyla da
çok farklı türlerde ve farklı özelliklerde gelişimler göstermiştir. Okuduğumuz birçok
kitap, gazete, dergi, broşür gibi metinsel unsurların olduğu yayınların her birinde
farklı metinsel özelliklerin kullanıldığını görebiliriz. Bunlara yazı tipi kategorisi, yazı
Özet
tipi, boyutu, rengi, satır aralığı, sayfa yerleşimi, metin hizalama, büyük küçük harf
kullanımı, vurgulama ve metin zemin renk ilişkisi gibi özellikleri örnek olarak
verebiliriz. Tüm bu özelliklerin temelinde metinlerin okunabilirliği ve dolayısıyla
anlaşılabilirliği yatmaktadır. Yazıtipi kategorilerinden harflerin kenarlarında
tırnaklar bulunan Serif yazı tipleri en iyi okunabilirliğe sahip yazı tipi olarak bilinir.
•Okunabilirliği etkileyen metinsel özelliklerden biri de metin ve zemin renginin
uygun seçilmesidir. Yayının tasarım özelliklerine göre farklı renk ve dokuda
zeminler kullanmak gerekebilir. Bu durumda kullanılan zemin rengi ve dokusuna
uygun metin rengi seçilmelidir. Genellikle zıt renk kombinasyonları ayırt ediciliği
artırdığı için bu uyumu sağlayabilir. Örneğin açık renkli zeminlerde koyu renkli
metinlerin kullanımı okunabilirliği ve algılamayı kolaylaştırabilir. Metinsel
unsurlarda kullanılması önerilen metin zemin renk kombinasyonlarına şu örnekler
verilebilir. Sarı zemin üstüne siyah renk metin kullanmak, beyaz zemin üzerine,
yeşil, mavi, kırmızı veya siyah renkli metinler kullanmak, mavi zemin üzerine beyaz
renk metin kullanmak uygundur. Koyu kırmızı veya mor zemin üzerine siyah renk
kullanımından ise kaçınılmalıdır.
•Benzer şekilde metinlerin okunabilirliğini artıran diğer unsurlar; uygun yazı tipi
boyutunun seçilmesi, metinlerin sola hizalanması, metinlerin satır aralığının ve
uzunluğunun uygun seçilmesi, uzun metinlerin sürekli büyük harfler yerine küçük
harflerle yazılmasıdır.
•Dokümanlarda metinsel unsurları desteklemek için kullanılan bileşenler vardır. Bu
bileşenlerden bazıları resimler, grafikler, şekiller ve SmartArt grafikleridir. Resimler
aracı hazırlanan dokümanlara bilgisayarda bulunan bir resim dosyasını eklemeye
imkân verir. Kullanılan resimler dokümanınıza görsellik katacağı gibi daha etkin ve
etkileyici olmasına da yardımcı olabilir. Grafikler, farklı veriler arasında ilişkilerin
daha kolay gösterilmesini ve anlaşılmasını sağlamak amacıyla kullanılan görsel
bileşenlerdir. Word 2013'te sütun, çizgi, pasta, çubuk, alan, radar gibi birçok grafik
örneği vardır. Word 2013 ile dokümanınıza çizgiler, basit geometrik şekiller, oklar,
denklem şekilleri, akış çizelgeleri, yıldızlar, bayraklar ve açıklama balonları gibi
çeşitli şekiller ekleyebilir veya birden fazla şekli birleştirerek bir çizim veya daha
karmaşık bir şekil elde edebilirsiniz. Son olarak dokümanlarınıza ekleyeceğiniz
SmartArt grafikler metinlerin etkili şekilde sunulmasına yardımcı olur.

1. Aşağıdakilerden hangisi genellikle basılı ve uzun metinlerde kullanımı
uygun olan yazı tipidir?
a) Monospace
b) Serif
c) Sans Serif
d) Dekoratif
e) El yazısı
2. Aşağıdakilerden hangisi harflerin uçlarında tırnak benzeri çıkıntıların yer

aldığı yazı tipi kategorisidir?
a) Sans Serif
b) Monospace
c) Serif
d) Verdana
e) Arial
3. Arial, Verdana, Calibri, Century Gothic gibi fontların ait olduğu yazı tipi
kategorisi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Sans Serif
b) Dekoratif
c) El yazısı
d) Serif
e) Monospace
4. Genellikle alt alta gelmesi gereken rakamların olduğu çizelgelerde, sayısal

işlemlerde ve bilgisayar programcıları tarafından kod yazarken tercih
edilen yazı tipi kategorisi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Sans Serif
b) Dekoratif
c) El yazısı
d) Serif
e) Monospace
5. Times New Roman, Cambria, Georgia, Garamond gibi fontların ait olduğu
yazı tipi kategorisi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Sans Serif
b) Dekoratif
c) El yazısı
d) Serif
e) Monospace

6. Metnin başlangıç ve bitiş noktalarının girinti çıkıntı olmadan aynı hizada

olduğu ve bazı satırlarda kelimeler arasındaki düzensiz boşlukların
olabildiği metin hizalama şekli aşağıdakilerden hangisidir?
a) Serbest hizalama
b) Sağa hizalama
c) Sola hizalama
d) İki yana hizalama
e) Ortaya hizalama
7. Aşağıdakilerden hangisi metin içinde yapılan vurgulamaların etkisini

azaltabilir?
a) Metnin bazı yerlerinin altını çizmek
b) Önemli noktaları farklı renk yazmak
c) Birden fazla vurgulama yöntemi kullanmak
d) Metni eğik yazmak
e) Metnin puntosunu büyütmek
8. Aşağıdaki renk kombinasyonlarından hangisinin okunabilirliği daha

düşüktür?
a) Siyah zemin üzerine beyaz renk yazı
b) Mor zemin üzerine siyah renk yazı
c) Beyaz zemin üzerine mavi renk yazı
d) Sarı zemin üzerine siyah renk yazı
e) Beyaz zemin üzerine kırmızı renk yazı
9. Yukarıdaki resimde “1” numara ile gösterilen aracın görevi hangisidir?

a) Metni kalın, italik yapar.
b) Yazı tipi boyunu değiştirir.
c) Metnin zemin-yazı renk değişikliği yapar.
d) Yazı tipi seçimi yapılır.
e) Metni hizalandırır.

10. Yukarıdaki resimde “3” numara ile gösterilen aracın görevi hangisidir?
a) Metni kalın, italik yapar.
b) Yazı tipi boyunu değiştirir.
c) Metin hizalandırması yapılır.
d) Yazı tipi seçimi yapılır.
e) Satır aralığı değişikliği yapar.
Cevap Anahtarı
1.b, 2.c, 3.a, 4.e, 5.d, 6.d, 7.c, 8.b, 9.d, 10.e

Ünal, F., & Şimşek, A. (2000). Eğitim amaçlı yazılı iletilerin tasarımı.

BROŞÜR TASARIMI VE
HAZIRLAMA
• Broşür Tasarımı
İÇİNDEKİLER
• Microsoft Publisher ile

Broşür Hazırlama Dr. Öğr. Üyesi Melike
• Broşür Uygulaması
• Broşür Tasarım Etkinliği ARSLAN

• Broşürün tasarım özelliklerini
HEDEFLER
açıklayabilecek,
• Broşürün tasarım bileşenlerini
açıklayabilecek,
• Microsoft Publisher
Programının temel bileşenlerini
ve özelliklerini
tanımlayabilecek,
• Microsoft Publisher Programını
kullanarak broşür
hazırlayabileceksiniz.
ÜNİTE ÜNİTE
5
5
Broşür Tasarımı ve Hazırlama
Broşür Tasarımı
ve Hazırlama
Microsoft
Broşür
Broşür Tasarımı Publisher ile
Uygulaması
Broşür Hazırlama
Özellikleri Çalışma Ortamı
Tasarım Broşür Yayını

Bileşenleri Oluşturma
Broşürü
Tasarlama
Broşürü
Yayımlama
Broşürü Yazdırma

GİRİŞ
Bir konuda bilgiyi kısa ve önemli şekilde vermek, o konu hakkında bireylerin
dikkatini çekmek için yazılı, basılı ve elektronik materyaller hazırlanmaktadır.
Bunlardan birisi de az sayfa ile tanıtıcı, dikkat çekici, bilgilendirici ve önemli
mesajlar vermeyi amaçlayan broşürlerdir. Broşürler, farklı kâğıt boyutlarında veya
küçük kitapçıklar şeklinde farklı amaçlar ve sektörler için hazırlanmaktadır. Farklı
amaçlarla farklı sektörler için hazırlanan broşürler sokakta yürürken, bir ortamda
otururken veya internette gezinirken hemen hemen her gün elimize geçmektedir.
Bu sayede broşürlerin çeşitli şekil ve amaçlarda kullanımına tanık olmaktayız.
Broşürler genellikle tanıtım ve bilgilendirme amaçlı kullanılmaktadır.
Herhangi bir konu hakkında çok önemli ve dikkat edilmesi gereken bilgiler
görseller aracılığıyla küçük boyutlu sayfalarda sunulmaktadır. Az sayfada önemli ve
dikkat edilmesi gereken bilgileri aktarmak tasarım bilgisi ve becerisi gerektiren bir
durumdur. Broşürün kapak sayfası, iç sayfaları ve dış sayfalarının tasarımında
dikkat edilecek durumlar farklılık göstermektedir.
Bu ünitemizde broşür tasarımı ve hazırlanması hakkında detaylı bilgiler
uygulamalı olarak sunulacaktır. Broşürün genel özellikleri ve tasarım bileşenleri
detaylı bir şekilde anlatılacaktır. Broşür tasarımında dikkat edilmesi gereken
durumlar ve tasarım bileşenleri hakkında bilgiler verilecektir. Ayrıca broşür
hazırlama programlarından Microsoft Publisher 2016 programının çalışma
ortamındaki sekmeler gösterilerek her bir sekmenin detaylı açıklamaları
yapılacaktır. Microsoft Publisher 2016 programı kullanılarak broşür hazırlama,
tasarlama, yayınlama ve yazdırma süreçlerinden bahsedilecektir.
BROŞÜR TASARIMI
Dikkat çekici tasarımlara sahip olan ürün, hizmet, proje, araştırma, firma,
etkinlik veya uygulama, sanatsal ya da kültürel olayların tanıtımını yapmak için
kullanılan basılı materyale “broşür” denilmektedir. Broşürler az sayfadan oluşan
basılı veya elektronik olarak sunulan, dikkat çekici, akılda kalıcı, açıklayıcı, tanıcı ve
bilgilendirici özelliklere sahip materyallerdir.
Broşür tanıtım için oldukça etkili olan ve yaygın kullanılan tasarım ürünüdür.
Verilmek istenen mesajı görsel tasarım ögeleri ve kısa metinlerle kısa zamanda
hedef kitleye ulaştırması açısından oldukça yaygın kullanılmaktadır. Diğer tanıtım
Broşür tanıtım için materyallerine göre daha hızlı bir şekilde tüketilmektedir. Posta, elden, gazete
oldukça etkili olan ve veya dergi aracılığıyla çok sayıda hedef kitleye ulaştırılmaktadır.
yaygın kullanılan
Broşür çok çeşitli konu ve amaçlarda kullanılmak için tercih edilmektedir.
tasarım ürünüdür.
Aşağıda Sağlık Bakanlığı’nın “Verem” hakkında bilgi vermek için hazırladığı broşür
yer almaktadır (Şekil 5.1).

Dış Sayfalar
İç Sayfalar
Şekil 5.1. Broşür Örneği (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2013)
Broşür Özellikleri
Broşür bir şeyi tanıtan ve onun hakkında açıklamalara yer veren küçük
kitapçık ya da belirli boyuttaki kâğıtların katlanmasıyla düzenlenen materyal
Broşürlerde temel amaç
olarak tanımlanabilir. Broşürler herhangi bir konu hakkında bilgi vermek amacıyla
konuyu hedef kitleye az
ve öz kelimeler ile da kullanılmaktadır. Broşürler genelde küçük boyutlu olmaları ile kolaylıkla
etkileyici mesajlarla taşınmaktadırlar.
iletmektir.
Herhangi özel bir konu hakkında geniş kitlelere kısaca bilgi vermek ya da
açıklama yapmak amacıyla tasarlanıp kullanıma sunulmaktadır. Broşürlerde temel
amaç konuyu hedef kitleye az ve öz kelimelerle ve etkileyici mesajlarla iletmektir.
Broşürlerin kullanım amaçları aşağıda verilmiştir:

• Kurum, kuruluş ya da birimlerin hizmetlerini veya etkinliklerini açıklamak

• Kurum, kuruluş ya da birimlerin reklamlarını yapmak
• Herhangi bir durumun avantaj ve dezavantajlarını sunmak
• Herhangi bir ürünü ve hizmeti hedef kitleye duyurmak
• Eğitim, sağlık, ticaret, ulaşım, eğlence ve iletişim programları ile bilgi
vermek
• Herhangi bir konudaki yeni bir uygulama hakkında bilgi sunmak
Broşür Tasarım Bileşenleri

Broşür tasarımında ürün, proje, araştırma veya uygulamanın tanıtımı
yapılmalıdır. Tanıtımda amaç ne ise o ön plana çıkarılmalıdır. Broşürde tanıtımı
yapılan kurum ya da diğer birimlerin bilgilerine özellikle yer verilmelidir. Bunların
logosu, amblemi, iletişim bilgileri ve adreslerine veya web adreslerine yer
verilebilir.
Broşür için tek boyut ya da yapı vardır demek mümkün değildir. Çok değişik
boyut veya yapılarda broşürlere rastlamak mümkündür. Broşürlerin de çeşitleri
bulunmaktadır. Broşürlerin tek sayfa olarak tasarlandığı çeşidi “föy” olarak
adlandırılmaktadır. 4-64 sayfa aralığında değişen broşürler ise insert olarak
Broşürler, yaygın bir şekilde A4 (21cm x 29.7 cm) kâğıt boyutu tek veya iki
katlamalı olarak hazırlanmaktadır. Bunun nedeni ise bu boyutun taşınması,
dağıtılması ve okunması için en uygun boyutlardan birisi olmasıdır. A4 boyutunda
yaygın kullanımlarının yanı sıra farklı boyut ve sayfa sayılarında da
tasarlanmaktadırlar. Broşürler 4, 6, 8 ve 12 sayfalı küçük kitapçık şeklinde,
katlamalı ve zımbalı formatlarda hazırlanabilir.
Broşür tasarımı, kullanılacak bilgilerin fazla veya az olmasına göre belirlenir.
Broşürler hazırlanırken içeriğe göre sayfa sayısı ve katlamalı özelliği dikkate
Bir kâğıdın bir kez alınmalıdır. Buna göre farklı şekillerde sayfalar organize edilmektedir. Bir kâğıdın
katlanmasıyla 4
bir kez katlanmasıyla 4 sayfalık, iki kez katlanmasıyla 6 ve üç kez katlanmasıyla 8
sayfalık, iki kez
sayfalık broşür elde edilmektedir. Örneğin; A4 boyutundaki broşürün tek ve çift
katlanmasıyla 6 ve üç
kez katlanmasıyla 8 katlamalı broşürlerin sayfa yapıları Şekil 5.2 ve Şekil 5.3’te gösterilmiştir. Katlanan
sayfalık broşür elde kâğıtta hangi sayfanın nerede olacağı şekillerde gösterilmiştir. Buna göre;
edilmektedir. sayfaların yerleşim düzenine göre tasarımlar yapılmalıdır.

Katlama yeri Katlama yeri
4. SAYFA KAPAK 2. SAYFA 3. SAYFA
Dış sayfalar İç sayfalar

Şekil 5.2. Tek Katlamalı Broşürün Sayfa Yapısı
Görüldüğü gibi sayfaların düzenlenmesi katlama sayısına göre

değişmektedir. Şekil 5.2 ve 5.3’te tek ve çift katlamalı broşürlerin iç ve dış sayfaları
gösterilmiştir. Buna göre sayfaların düzeni ve tasarımı yapılmalıdır. Broşürü
okuyan kişi sayfalar arasında kaybolmamalı yani broşürün sayfaları arasındaki
geçişler iyi ayarlanmalıdır. Broşür tüm sayfaları ve sayfa geçişleri ile konu
bütünlüğü sağlanmalıdır.
Katlama yerleri Katlama yerleri
5. SAYFA 6. SAYFA KAPAK 2. SAYFA 3. SAYFA 4. SAYFA
Dış sayfalar İç sayfalar
Şekil 5.3. Çift Katlamalı Broşürün Sayfa Yapısı

Kâğıt boyutunu belirledikten sonra sayfalardaki alt, üst, sağ ve soldan

boşluklar bırakılarak tasarım alanı belirlenmelidir. Broşürün en dikkat çekici
bilgileri ilk sayfasında yer almalıdır. Hedef kitlenin dikkati canlı tutulacak şekilde
diğer sayfalara doğru bilgiler sunulmalıdır. Bilgiler sayfalarda sıkışık bir şekilde
verildiğinde hedef kitleyi yorabilir. Bir bütünlük oluşturup bu bütünün her bir
parçası belli bir akış içerisinde sayfalarda sunulmalıdır.
Broşür tasarımında dikkat edilmesi gereken durumlar

Broşürün boyutu her ne kadar küçük olsa da o küçük alanlara bilgileri
yerleştirmek ve bunun tasarımını yapmak göründüğü kadar kolay değildir. Broşür
tasarlarken içerik sunumuna, tasarım bileşenlerine ve hedef kitle özelliklerine
dikkat edilmelidir. Bunun için broşürün tasarımında dikkat edilmesi gereken
durumlar içerik sunumu, tasarım bileşenleri ve hedef kitle özellikleri çerçevesinde
ele alınmış her bir boyut için dikkat edilmesi gereken durumlar aşağıda detaylıca
Broşür tasarlarken açıklanmıştır.
içerik sunumuna, Broşürlerde içerik sunumuna yönelik dikkat edilmesi gereken durumlar
tasarım bileşenlerine ve
aşağıda verilmiştir:
hedef kitle özelliklerine
dikkat edilmelidir. • Öncellikle broşürde vurgulanmak istenen ana konular ortaya çıkarılmalıdır.
Bu konular önem derecesine göre sunulmalıdır.
• Broşürdeki mesajları hazırlarken çok uzun ifadelere yer verilmemelidir.
Dikkat çekici, belirgin ve kısa cümleler ve başlıklar tercih edilmelidir. Aksi
takdirde okuyucular sıkılabilir.
• Hazırlanan broşürde hedef kitleye verilmek istenen mesaj en dikkat çekici
yerde veya okuyucuların ilk baktığı yerde yani ilk sayfanın sağ üst
köşesinde olmalıdır. Sayfada ilk bakılan yerde verilmek istenen mesaj
görsel ya da sözel ifadelerle aktarılmalıdır.
• Dikkat çekme sürecinde karmaşık ifadeler veya görseller kullanılmamalıdır.
Dikkat çekici öğeler kolay anlaşılmalı sade ve basit olmalıdır.
• Broşürde kurumun istekleri ve hedef kitlenin ihtiyaçları göz önünde
bulundurulup bu iki duruma göre broşürün içeriği seçilmelidir.
• Broşür konusunda bilgi edinirken doğru ve geçerli bilgilerin toplanılmasına
dikkat edilmelidir.
Broşürlerde tasarım özelliklerine yönelik dikkat edilmesi gereken durumlar
aşağıda verilmiştir:
• Tasarımda kâğıtların ebat ve boyutuna karar verilmelidir.

• Broşür tasarımı hangi kurum ya da kuruluşa ait ise onun renkleri ve
fontları kullanılabilir.
• Broşürde en önemli bilgiler veya ifadeler italik, kalın, altı çizili, büyük harf
ve renkli yazım seçenekleri ile gösterilmelidir.
• Broşürdeki bilgiler kısa paragraflar şeklinde sunulmalıdır.
• Broşürde yazım ve dil bilgisi kurallarına özen gösterilmelidir.
• Broşürde görsel öğelerde oldukça önem taşımaktadır. Özellikle ilk sayfada
dikkat çekici görsel öğelerin kullanılması oldukça önemlidir. Fakat kapakta

veya iç sayfalarda kullanılacak görsel öğelerin broşürün konusuna uygun

olması gerekmektedir.
• Broşürlerde kullanılan görsel öğelerin netliği yani çözünürlüğü iyi
olmalıdır. Aksi takdirde görsel öğeler tasarımı desteklemek yerine fazlalık
olarak görünecektir.
• Broşürlerde kâğıt seçimi de önemli unsurlardan birisidir. Özellikle
katlamalı broşürlerde kâğıdın gramajının az olmasına dikkat edilmelidir.
Yüksek gramajdaki kâğıtların katlanmalarında broşür kaba bir şekil
almaktadır. Bu durum genel olarak broşürün iyi görünmemesine sebebiyet
verebilir.
• Broşürde kullanılan tüm görsellerin de birbirleri ile uyumu önem
taşımaktadır.
Broşürlerde hedef kitle özellikleri yönelik dikkat edilmesi gereken durumlar
aşağıda verilmiştir.
• Broşürün hazırlanacağı konu özel ya da genel ise seçilecek bilgiler, terimler
veya kavramlar hedef kitlenin anlayacağı ve yabancı olmayacağı şekilde
seçilmelidir. Örneğin; hedef kitle sağlık personellerinden oluşuyorsa
onlara tanıdık gelen kavram ve terimler kullanılmalıdır.
• Broşürler için en uygun olanı akıcı, az ve öz metinlerdir. Buna göre broşürü
okuyacak hedef kitlenin konu hakkında bilmesi gereken ana bilgiler tespit
edilmelidir. Broşürde yeterince boş alan bırakılmalıdır.
• Hedef kitleye konu hakkında anlaşılır, etkili ve güçlü mesajlar verilmelidir.
MICROSOFT PUBLISHER İLE BROŞÜR HAZIRLAMA

Broşür tasarlamaya yönelik piyasada birçok program mevcuttur. Bu
ünitemizde broşür tasarımı konusunda yaygın ve kolay kullanılan Microsoft Office
programlarından Publisher 2016 programı anlatılacaktır. Publisher 2016 Microsoft
Office Programları ile beraber gelmekte ve kullanımınıza sunulmaktadır. Eğer
bilgisayarınızda mevcut değilse bu programı indirip kullanabilirsiniz.
Publisher programı ile

grafik tasarım
tecrübeniz olmasına
gerek kalmadan kolay
bir şekilde daha az Şekil 5.4. Program İkonu
zaman ve emek
harcayarak materyaller
oluşturabilirsiniz.
Publisher 2016 Çalışma Ortamı
Publisher 2016 programı iletişim, yayın, tanıtım ve pazarlamaya yönelik
broşür, bülten, etiket, kartpostal, kartvizit, takvim veya tebrik kartları gibi
malzemeleri kolayca hazırlamanıza olanak sağlamaktadır. Bu malzemelere yönelik
programdaki mevcut şablonları kullanarak kendinize göre tasarlamanızı ve

paylaşmanızı sağlamaktadır. Bu program ile grafik tasarım tecrübeniz olmasına

gerek kalmadan kolay bir şekilde daha az zaman ve emek harcayarak materyaller
oluşturabilirsiniz. Bu bölümde programının ara yüzü ile birlikte broşür tasarımı için
yapılması gereken aşamalar detaylıca anlatılacaktır.
Şekil 5.5’de Publisher 2016 programının çalışma ortamı görüntüsü yer
almaktadır. Çalışma ortamındaki her bir bölüm numaralandırılarak gösterilmiş ve
açıklamaları yapılmıştır.
1 2
4
3
8 9
Şekil 5.5. Microsoft Publisher 2013 Çalışma Ortamı
• Hızlı Erişim Araç Çubuğu: Programda tasarım yaparken sıklıkla kullanılan

Kaydet, Geri al, Yinele, Yazdır gibi komutlar yer almaktadır.
• Başlık Çubuğu: Üzerinde çalıştığınız belgenin adının ve kullanılan program
adının yer aldığı bölümdür.
• Dosya Sekmesi: Dosya sekmesine tıklandığında dosya işlemleri ile ilgili
kullanılan komutlar ekranı açılmaktadır. Bu ekranın sol bölümünde Kaydet,
Farklı Kaydet, Aç ve Yeni gibi sık kullanılan komutlar bulunmaktadır.
• Şerit: Farklı yayınlar oluştururken ihtiyacınız olan tüm komutların ve
tasarım öğelerinin bulunduğu bölümdür. Şeritte Giriş, Ekle, Sayfa Tasarımı,
Postalar, Gözden Geçir ve Görünüm adlarında gruplandırılmış sekmeler
bulunmaktadır.
• Sayfa Gezintisi: Bu bölümde yayında bulunan tüm sayfaların küçük ekran
görüntüleri yer almaktadır. Bu bölümde sayfalar arası geçiş yapılmaktadır.

• Cetvel: Tasarlanan yayınların sayfalarına yönelik alanlarının ayarlarının

yapılması için kullanılan çubuktur. Yatay ve dikey alanlarında iki tane
cetvel bulunmaktadır.
• Yayın Paneli: Tasarlanan yayınların içeriğinin görüntülendiği ve
düzenlendiği bölümdür.
• Durum Çubuğu: Yayın materyalinin içerisinde bulunan sayfa sayısını ve
boyutunu gösteren alandır.
• Görünüm Çubuğu: Bu alanda yayının görünüm türünü belirleyen
düğmeler, sayfanın yakınlaştırma ayarını yapan yakınlaştırma kaydırıcısı
yer almaktadır.
Publisher 2016 Programı Şerit Yapısı

Publisher 2016 programı Şerit bölümünde Giriş, Ekle, Sayfa Tasarımı,
Publisher 2016 Postalar, Gözden Geçir ve Görünüm olmak üzere altı tane sekme yer almaktadır.
programı Şerit Şeritte yer alan sekmeler aşağıda detaylıca açıklanmaktadır. Bu sekmelerin dışında
bölümünde Giriş, Ekle, yayına nesne eklendiğinde nesnenin özelliklerini düzenlemeye yönelik sekmeler
Sayfa Tasarımı, görüntülenmektedir.
Postalar, Gözden Geçir
ve Görünüm sekmeleri Giriş sekmesi
bulunmaktadır. Giriş sekmesi Pano, Yazı Tipi, Paragraf, Stiller, Nesneler, Yerleştir ve
Düzenleme gruplarından oluşmaktadır. Bu sekmede kopyalama, yapıştırma
işlemleri, yazı tipi, boyutu, kalın, italik, altı çizili gibi yazı tipi işlemleri,
maddelendirme, sağa sola hizalama paragraf ayarları, stil işlemleri, nesne ekleme,
yerleştirme ve düzenleme gibi ayarlar yapılmaktadır. (Şekil 5.6)
Şekil 5.6. Giriş Sekmesi

Ekle sekmesi
Ekle sekmesinde Sayfalar, Tablolar, Çizimler, Yapı Taşları, Metin, Bağlantılar
ve Üstbilgi ve Altbilgi grupları yer almaktadır. Ekle sekmesinde yayına sayfalar,
tablo, çizimler, takvim, tasarım nesnesi, metin kutusu, Word Art, bağlantı alt ve
üstbilgi ekleme işlemleri yapılmaktadır. (Şekil 5.7)
Şekil 5.7. Ekle Sekmesi

Sayfa tasarımı sekmesi

Sayfa tasarımı sekmesinde Şablon, Sayfa yapısı, Düzen, Sayfalar, Düzenler
ve Sayfa Arka Planı grupları yer almaktadır. Bu sekmede şablonu değiştirme, sayfa
yapısı ayarları, sayfaları silme veya taşıma işlemleri, tasarımın rengini düzenleme
için renk düzenleri ve sayfa arka planını ayarlama işlemleri yapılmaktadır. (Şekil
5.8)
Şekil 5.8. Sayfa Tasarımı Sekmesi
Postalar sekmesi
Postalar sekmesinde Başlangıç, Alanları Yaz ve Ekle, Sonuçların Ön
İzlemesini Görüntüle ve Son grupları yer almaktadır. Bu sekmede adres mektup
veya adres e-posta birleştirme, adres bloğu, selamlama satırı gibi alanları ekleme,
ön izleme işlemleri yapılmaktadır. (Şekil 5.9)
Şekil 5.9. Postalar Sekmesi

Gözden geçir sekmesi
Gözden geçir sekmesi Yazım Denetleme ve Dil gruplarından oluşmaktadır.
Bu sekmede yayın içerisinde yazım denetimi yapma, eş anlamlıları bulma ve dil
işlemleri ile metni başka bir dile çevirme işlemleri yapılmaktadır. (Şekil 5.10)
Şekil 5.10. Gözden Geçir Sekmesi

Görünüm sekmesi
Görünüm sekmesi Görünümler, Düzen, Göster, Yakınlaştır ve Pencere
gruplarından oluşmaktadır. Bu sekmede yayının çalışma ortamında nasıl
görüntüleneceğine yönelik görünümü, düzen seçenekleri, cetvel, kılavuzlar, taban

çizgilerinin aktif ve pasif görüntüleme ayarları, belgenin görüntüsünün

yakınlaştırma ve uzaklaştırma ayarı yapılmaktadır. (Şekil 5.11)
En sık kullanılan
şablonlar bölümünde
görüldüğü gibi
“Broşürler”,
“Bültenler”, “Etiketler”, Şekil 5.11. Görünüm Sekmesi
“Kartpostallar”,
“Kartvizitler”, Broşür Yayını Oluşturmak
“Takvimler”, “Tebrik
Kartları” Bu bölümde Publisher 2016 programı ile broşür yayını oluşturma işlemleri
bulunmaktadır. ele alınacaktır. Programı açtığımızda ilk olarak karşımıza şablon sayfası
çıkmaktadır. Bu ekranda kullanılabilir şablonlar yer almaktadır. En sık kullanılan
şablonlar bölümünde görüldüğü gibi “Broşürler”, “Bültenler”, “Etiketler”,
“Kartpostallar”, “Kartvizitler”, “Takvimler”, “Tebrik Kartları” bulunmaktadır. Diğer
Şablonlar bölümünde ise farklı şablonlar bulunmaktadır. (Şekil 5.12)

Şekil 5.12. Microsoft Publisher 2016 Açılış Ekranı
Şekil 5.12’de Publisher 2016 programının açılış ekranında En Sık Kullanılan

Şablonlar bölümünden 1 numara ile gösterilen “Broşürler” düğmesini tıklayın.
Eğer “Broşürler” o bölümde yoksa Diğer Şablonlar bölümünden bulup
tıklayabilirsiniz.
Kullanılabilir Şablonlar penceresinden office.com’da bulunan şablonlar ve
Kullanılabilir Şablonlar Yüklü Şablonlar yer almaktadır (Şekil 5.13). Şablonlardan 1 numara ile gösterilen
penceresinden “Basit Ayırıcı” şablonunu seçiniz. Ekranın sağ tarafında 2 numara ile gösterilen
office.com’da bulunan bölümde seçilen Şablonun detayları bulunmaktadır. Bu bölümde seçtiğiniz
şablonlar ve Yüklü şablonun renk, yazı tipi düzenini ayarlayabilirsiniz. Yüklü şablonlardan tasarımı size
Şablonlar yer uygun olanı veya beğendiğinizi seçebilirsiniz. 3 numara ile gösterilen “Oluştur”
almaktadır. düğmesini tıkladığımızda açılan ekranda yayınımız görüntülenmektedir. (Şekil
5.14)
Şekil 5.13. Broşür Şablonları
Şekil 5.14’te de görüldüğü gibi iki sayfalı bir broşür tasarım alanı karşımıza
çıkmaktadır. Broşür basıldığı zaman iki katlamalı olan her bir sayfada üç bölümden
oluşan alanlar bulunmaktadır. Bu broşür iki katlamalı 6 sayfalı olarak
yayınlanacaktır. Broşür tasarlanıp çıktı alındıktan sonra belirlenen katlama
yerlerinden katlanıp dağıtımı gerçekleştirilecektir.

Tasarım
1. sayfa sayfaları
2. sayfa
Katlama
yeri
Şekil 5.14. Broşür Yayın Ekranı
Broşürü kaydetmek için “Dosya” sekmesi tıklandığında Şekil 5.15’teki

Publisher 2016 ekranı açılmaktadır. Bu ekranda bulunan sol tarafta yer alan 1
numara ile gösterilen “Kaydet” butonuna tıklayın. Ekranda 2 numara ile gösterilen
alanda “Belgelerim” isimli klasörü seçiniz. Görüntülenen Farklı Kaydet
penceresinden 3 numaralı bölüme “Dosya adı”nı yazın ve 4 numara ile gösterilen
“Kaydet” butonuna tıklayın.
Şekil 5.15. Broşür Dosya Sekmesi Ekranı
Broşürü Tasarlamak
Broşür dosyamızı kaydettikten sonra broşür tasarlama işlemlerine geçiş
yapabiliriz. Bu bölümde iki katlamalı 6 sayfalı broşür yapısı temel alınacaktır. Şekil
5.16’da seçilen broşür şablonun iç ve dış sayfalarının broşür yapısındaki sayfa
karşılıkları gösterilmiştir.

İç Broşürün Broşürün Broşürün Broşürün Broşürün KAPAK

sayfa 2. sayfası 3. sayfası 4. sayfası 5. sayfası son sayfası
Dış
sayfa
Şekil 5.16. Broşür Dosya Sekmesi Ekranı
Şekil 5.16’da dış sayfa bölümünde Broşürün kapak, son sayfası ve 5. sayfası
yer almaktadır. İç sayfa bölümünde ise broşürün 2., 3. ve 4. sayfaları yer
almaktadır. Bu sayfalar göz önünde bulundurarak tasarımınızı yapabilirsiniz.
Kapak sayfasında işinizin adını, sloganını broşürün adını ve broşürü anlatan
ya da broşürle ilişkili olan resmi düzenleyebilirsiniz.
Broşürün son sayfasında ise ilgili kurum ya da kuruluşun adres, telefon, fax,
e-posta ve web adresi gibi bilgilerini oluşturabilirsiniz.
Broşürün 2., 3. ve 4. sayfalarında ana iç başlık bölümünü düzenleyebilirsiniz.
Broşürün 2., 3., 4. ve 5. sayfalarında her bir sayfadaki bilgileri ve resimleri
bütüncül bir akış içerisinde sunabilirsiniz.
Tasarım şablonunu kullanarak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi ile
ilgili broşür tasarlayalım. Şekil 5.17’de broşürün dış sayfaları yer almaktadır.
Broşürün dış sayfalarını tasarlarken aşağıdaki adımlar takip edilmiştir.
6
Şekil 5.17. Broşürün Dış Sayfaları
Kapak sayfasında, 1., 2. ve 3. adımlar gerçekleştirilmiştir. Bu adımlarda

neler yapıldığı Şekil 5.17’de numaralandırılarak aşağıda açıklanmıştır.
1. adıma yönelik bölüme kurumun bilgileri yazılmıştır. Bunun için 1 numara
ile gösterilen alandaki metin kutusu seçildi ve “Atatürk Üniversitesi” ile
“Açıköğretim Fakültesi” bilgileri girildi.
2. adıma yönelik bölüme resim eklenmiştir. Bunun için 2 numara ile
gösterilen alana “Açıköğretim Fakültesinin logosunun yer aldığı resim” eklendi.
3. adıma yönelik bölüme kurumun iletişim numarası eklenmiştir. Bunun için
3 numara ile gösterilen alandaki metin kutusu seçildi ve Açıköğretim Fakültesinin
çağrı merkezi numarası eklendi.
Broşürün son sayfasında, 4. ve 5. adımlar gerçekleştirilmiştir. Bu adımlarda
neler yapıldığı aşağıda açıklanmıştır.
4. adıma yönelik bölüme kurumun logosu eklenmiştir. Bunun için 4 numara
ile gösterilen alana Açıköğretim Fakültesinin logosu eklendi.
5. adıma yönelik bölüme kurumun tüm iletişim bilgileri eklenmiştir. Bunun
için 5 numara ile gösterilen alandaki metin kutuları seçildi ve Açıköğretim
Fakültesinin adres, telefon, fax, e-posta ve web adresi bilgileri sırasıyla eklendi.
Broşürün 5. sayfasında, 6. adım gerçekleştirilmiştir. Bu adımda neler
yapıldığı aşağıda açıklanmıştır.

6. adıma yönelik bölüme kurumun program isimleri eklenmiştir. Bunun için

6 numara ile gösterilen bölüme Açıköğretim Fakültesinin tüm lisans, ön lisans ve
lisans tamamlama programları sırasıyla eklendi. Tüm programlar madde imi
kullanılarak sıralandı.
Tasarım şablonunun devamında iç sayfadaki işlemler gerçekleştirilmiştir.
Şekil 5.18’de broşürün iç sayfaları yer almaktadır. Broşürün iç sayfalarını
tasarlarken aşağıdaki adımlar takip edilmiştir.
7 9 10
Broşürün 2. sayfasında, 7. ve 8. adımlar gerçekleştirilmiştir. Bu adımlarda

neler yapıldığı aşağıda açıklanmıştır.
7. adıma yönelik bölüme kurumun logosu eklenmiştir. Bunun için şablonda
7 numara ile gösterilen alana Açıköğretim Fakültesinin logosu eklendi.
8. adıma yönelik bölüme ise tarihçe eklenmiştir. Bunun için 8 numara ile
gösterilen alandaki metin kutusu seçildi. Başlık büyük ve kalın olacak şekilde
ayarlandı. Başlığın yazı rengi logo ile tutarlı olması açısından bordo tercih edildi.
Başlık altında yer alan metin kısmına ise Açıköğretim Fakültesinin tarihçesi eklendi.
Son olarak en alt tarafa Açıköğretim Fakültesinin logosunun yer aldığı resim
eklendi.
Broşürün 3. sayfasında, 9. adım gerçekleştirilmiştir. Bu adımda neler
yapıldığı aşağıda açıklanmıştır.

9. adıma yönelik bölüme ise misyon ve vizyon eklenmiştir. Bunun için 9

numara ile gösterilen alandaki metin kutusu seçildi. Başlık büyük ve kalın olacak
şekilde ayarlandı. Başlığın yazı rengi logo ile tutarlı olması açısından mavi tercih
Broşürün tüm tasarım edildi. Başlık altında yer alan metin kısmına ise Açıköğretim Fakültesinin misyonu
işlemleri bittikten sonra ve vizyonu eklendi.
yayında var olan
hataları tespit etmek ve Broşürün 4. sayfasında, 10. adım gerçekleştirilmiştir. Bu adımda neler
düzenlemek için yapıldığı aşağıda açıklanmıştır.
“Tasarım Kontrolcüsü”
seçeneği 10. adıma yönelik bölüme ise ön lisans programları eklenmiştir. Bunun için
kullanılmaktadır. 10 numara ile gösterilen alandaki metin kutusu seçildi. Başlık büyük ve kalın olacak
şekilde ayarlandı. Başlığın yazı rengi logo ile tutarlı olması açısından mavi tercih
edildi. Başlık altında yer alan metin kısmına ise Açıköğretim Fakültesinin ön lisans
programları eklendi.
Broşürü Yayımlamak
Broşürün tüm tasarım işlemleri bittikten sonra yayında var olan hataları
tespit etmek ve düzenlemek için “Tasarım Kontrolcüsü” seçeneği kullanılmaktadır.
Bunun için programda “Dosya” sekmesi tıklanır. Şekil 5.19’da gösterildiği gibi
açılan pencereden sol tarafta yer alan ve 1 numara ile gösterilen “Bilgi” düğmesi
tıklanır. Açılan ekran bölmesinde 2 numara ile gösterilen “Tasarım Denetleyicisini
Çalıştır” düğmesine tıklanır.
Tasarım denetleyicisini çalıştırdığımızda yayın çalışma ortamının sağ

tarafında görev yöneticisi penceresi açılmaktadır. Burada yayında yapılan hatalar
yer almaktadır. Buna göre gösterilen hatalar tespit edilmeli ve tek tek
düzeltilmelidir.

Şekil 5.20. Tasarım Denetleyicisi Penceresi
Broşürü Yazdırmak
Broşürdeki hatalar giderildikten sonra yazdırma işlemine geçebilirsiniz.
Broşürü yazdırmak için programda “Dosya” sekmesi tıklanır. Şekil 5.21’de
gösterildiği gibi açılan pencereden sol tarafta yer alan ve 1 numara ile gösterilen
“Yazdır” seçeneği tıklanır. 2 numara ile gösterilen açılan ekran bölmesinde
broşürümüzü yazdırma işlemleri için seçenekler bulunmaktadır. 2 numaralı alanda
yazdır bölümünde yazdırma işinin kopya sayısı ve “Yazdır” düğmesi
bulunmaktadır. Yazıcı bölümünde bilgisayara bağlı yazıcıların tümü ve bu
yazıcıların özellikleri bulunmaktadır. Ayarlar bölümünde ise yazdırılacak sayfalar
veya sayfa aralığı, broşürdeki sayfaların çıktısına yönelik düzen seçenekleri,
yazdırılacak kâğıt çeşidi ve sayfaların nasıl yazdırılacağına dair seçenekler
bulunmaktadır. En alt kısmında ise seçilen ayarların yayınla birlikte kaydedilme
seçeneği bulunmaktadır. Burada broşür için gerekli düzenlemeler yapıldıktan
sonra 3 numara ile gösterilen “Yazdır” düğmesi tıklanır.

Şekil 5.21. Yazdırma Ekranı
BROŞÜR UYGULAMASI
Broşür tasarlayıp hazırlamak oldukça önemli ve dikkat edilmesi gereken bir
iştir. Çünkü broşür içerik sunumu, hedef kitle özellikleri ve tasarım bileşenleri
açısından ne kadar iyi tasarlanıp hazırlanırsa o derece etkili olmaktadır. Broşür
tasarlamaya başlamadan önce işi planlamak gerekir. Plan yaparken hangi
Broşür tasarlamaya aşamaların olacağına karar verilmeli ve bu aşamalarda hangi adımların
başlamadan önce işi gerçekleştirileceği netleştirilmelidir. Bir broşür tasarlarken yapmanız gereken
planlamak gerekir. aşamalar aşağıda açıklanmıştır. Bu adımları gerçekleştirerek istediğiniz konuda
broşürler tasarlayabilirsiniz.
1. Aşama: Bilgileri Edinme

Tasarıma başlamadan önce broşürünü hazırlayacağınız ürün, hizmet, proje,
araştırma, firma, etkinlik veya uygulama, sanatsal veya kültürel olaylara yönelik
bilgileri edininiz. Bunun için iyi bir araştırma yapılması gerekmektedir. Araştırmada
eksiksiz ve doğru bilgiler edinilmesine özen gösterilmelidir. Bu aşamada
edineceğimiz bilgiler broşürümüzün amacına hizmet etmesi açısından önemlidir.
Eğer bu bilgileri edinmezsek hazırlanan broşür genel olarak yapılan işten bağımsız
hâle gelir ve uyumlu olmaz. Bunun için aşağıdaki bilgileri temin etmeniz
gerekebilir.
• Broşürü hazırlanacak birimin iletişim, web adresi ve adres bilgileri
• Broşürü hazırlanacak birimin logosu veya amblemi
• Broşürün amacı

• Broşürde tanıtımın yapılacağı konunun detayları

• Hedef kitle
•Açıköğretim Fakültesi ile ilgili broşür hazırlamak için bilgileri
Örnek
edinme aşamasında birimin iletişim bilgileri ve logo temin
edilmiştir. Sonra broşürün amacı, detayları ve hedef kitle
belirlenmiştir.
2. Aşama: Tasarım Öğelerini Belirleme

Bu aşamada ise broşürde yer alacak tasarım öğeleri belirlenmektedir. Sayfa
sayısı ve sayfaların yerleşimi tespit edildikten sonra görsel ve sözel ifadelerin
yerleşimi gerçekleştirilmelidir. Her sayfada verilmek istenen konunun bir bölümü
bulunmalıdır. Bunun için aşağıdaki durumlara karar verilmesi gerekebilir.
• Broşürün yapısının ve sayfa sayısının belirlenmesi
• Broşürde hangi görsel ve sözel ifadelerin kullanılacağının belirlenmesi
• Kullanılacak görsellerin ve sözel ifadelerin hangi sayfalarda yer alacağına
karar verilmesi
• Her bir sayfada ögelerin yerleşim düzeninin tespit edilmesi
• Broşürün zemin ve yazı renginin belirlenmesi
3. Aşama: Tasarım işlemlerini gerçekleştirme

Bu aşamada ise önceki aşamadaki tüm durumlar netleştirildikten sonra
tasarım işlemleri gerçekleştirilir. Broşürde ilk ve son sayfalar önem arz etmektedir.
Broşürün ilk sayfasına broşürün amacına hizmet eden ve hedef kitlenin dikkatini
çeken bilgiler veya görsellere yer verebilirsiniz. Ana fikir ilk sayfada verilmelidir.
Böylece hedef kitlenin iç sayfalara yönlenmesini sağlamış olursunuz. Son sayfasına
ise broşürü hazırlanacak birimin iletişim ve adres bilgilerine yer verebilirsiniz.
Broşürün diğer sayfalarına ise broşürde verilmek istenen mesaj iletilmelidir.
• Aşağıdaki Broşür Tasarım Etkinliğini gerçekleştiriniz.

Bireysel Etkinlik
Etkinlikteki herbir maddeyi cevaplandırıp boş alanları

doldurunuz.

BROŞÜR TASARIM ETKİNLİĞİ

Bu ünitede broşür tasarımı konusu detaylıca anlatılmıştır. Siz de çalıştığınız
kurum ya da okuduğunuz okul ile ilgili tanıtımını yapmak istediğiniz bir duruma
yönelik broşür tasarlayabilirsiniz. Bunun için aşağıda yer alan “Broşür Tasarımı
Rehberi”ni kullanabilirsiniz. Bu rehberde yer alan ölçütleri gerçekleştirerek broşür
tasarlayabilirsiniz. Rehberde broşür tasarımına yönelik 3 aşama bulunmaktadır.
Her bir aşamaya yönelik adımlar yer almaktadır. Broşür hazırlarken aşağıdaki
rehberde kontrol listesinin her bir adımına  işareti koyunuz.
BROŞÜR TASARIM REHBERİ

Broşürün Hazırlanacağı Birim / Kurum:
…………………………………………………………………………………..
Broşürün Konusu :
………………………………………………………………………………………............................
1. AŞAMA: Bilgileri Edinme Evet Hayır
1. Broşürü hazırlanacak birimin iletişim, web adresi ve adres
bilgileri alındı mı?
2. Broşürü hazırlanacak birimin logosu veya amblemi var mı?
3. Broşürün amacı tespit edildi mi?
4. Broşürde tanıtımın yapılacağı konunun detayları tespit edildi
mi?
5. Hedef kitle ve özellikleri belirlendi mi?
6. Broşürü hazırlanacak birimin iletişim, web adresi ve adres
bilgileri mevcut mu?
* Tüm maddeler evet ise 2. aşamaya geçebilirsiniz.
2. AŞAMA: Tasarım öğelerini belirleme Evet Hayır
1. Broşürün yapısı ve sayfa sayısı belirlendi mi?
2. Broşürde hangi görsel ve sözel ifadelerin kullanılacağı
belirlendi mi?
3. Kullanılacak görsellerin ve sözel ifadelerin hangi sayfalarda yer
alacağına karar verildi mi?
4. Her bir sayfada ögelerin yerleşim düzeni tespit edildi mi?
5. Broşürün zemin ve yazı rengi belirlendi mi?
* Tüm maddeler evet ise 3. aşamaya geçebilirsiniz.
3. AŞAMA: Tasarım işlemlerini gerçekleştirme Yapıldı Yapılmadı
1. Her bir sayfanın içeriği yerleştirildi mi?
2. Her bir sayfa görsel açıdan uyumlu mu?
3. İlk sayfada hedef kitlenin dikkatini çeken öğeler var mı?
4. Son sayfada birimin veya kurumun iletişim ve adres bilgileri
mevcut mu?
5. Broşür amacına uygun bir şekilde tasarlandı mı?
* Tüm maddeler yapılmadı ise o adıma geri dönülmelidir.
Eğer yapıldıysa broşürünüzün tasarımı tamamlanmıştır. Tebrik ederim.

•BROŞÜR TASARIMI
•Dikkat çekici tasarımlara sahip olan ürün, hizmet, proje, araştırma, firma,
etkinlik veya uygulama, sanatsal veya kültürel olayların tanıtımını yapmak için
kullanılan basılı materyale broşür denilmektedir. Broşürler az sayfadan oluşan
basılı veya elektronik olarak sunulan, dikkat çekici, akılda kalıcı, açıklayıcı, tanıcı
ve bilgilendirici özelliklere sahip materyallerdir.
Özet
•Broşür Özellikleri
•Broşür bir şeyi tanıtan ve onun hakkında açıklamalara yer veren küçük kitapçık
ya da belirli boyuttaki kağıtların katlanmasıyla düzenlenen materyal olarak
tanımlanabilir. Broşürler herhangi bir konu hakkında bilgi vermek amacıyla da
kullanılmaktadır. Broşürler genelde küçük boyutlu olmaları ile kolaylıkla
taşınmaktadırlar. Herhangi özel bir konu hakkında geniş kitlelere kısaca bilgi
vermek ya da açıklama yapmak amacıyla tasarlanıp kullanıma sunulmaktadır.
Broşürlerde temel amaç konuyu hedef kitleye az ve öz kelimelerle ve etkileyici
mesajlarla iletmektir.
•Broşür Tasarım Bileşenleri
•Broşürler, yaygın bir şekilde A4 (21cm x 29.7cm) kağıt boyutu tek veya iki
katlamalı olarak hazırlanmaktadır. Bunun nedeni ise bu boyutun taşınması,
dağıtılması ve okunması için en uygun boyutlardan birisi olmasıdır. A4
boyutunda yaygın kullanımlarının yanı sıra farklı boyut ve sayfa sayılarında da
tasarlanmaktadırlar. Broşürler 4, 6, 8 ve 12 sayfalı küçük kitapçık şeklinde,
katlamalı ve zımbalı formatlarda hazırlanabilir.
•MICROSOFT PUBLISHER İLE BROŞÜR HAZIRLAMA
•Broşür tasarlamaya yönelik piyasada birçok program mevcuttur. Bu
programlardan birisi de Microsoft Office programlarından Microsoft Publisher
2016 programıdır. Microsoft Publisher 2016 programı iletişim, yayın, tanıtım ve
pazarlamaya yönelik broşür, bülten, etiket, kartpostal, kartvizit, takvim veya
tebrik kartları gibi malzemeleri kolayca hazırlamanıza olanak sağlamaktadır. Bu
malzemelere yönelik programdaki mevcut şablonları kullanarak kendinize göre
tasarlamanızı ve paylaşmanızı sağlamaktadır. Bu program ile grafik tasarım
tecrübeniz olmasına gerek kalmadan kolay bir şekilde daha az zaman ve emek
harcayarak materyaller oluşturabilirsiniz.
•Microsoft Publisher 2016 programı’nın çalışma ortamında; Hızlı Erişim Araç
Çubuğu, Başlık Çubuğu, Dosya Sekmesi, Şerit, Sayfa Gezintisi, Cetvel, Yayın
Paneli, Durum Çubuğu ve Görünüm Çubuğu bölümleri bulunmaktadır.
•Microsoft Publisher 2016 Programı Şerit Yapısı
•Microsoft Publisher 2016 Programı Şerit bölümünde Giriş, Ekle, Sayfa Tasarımı,
Postalar, Gözden Geçir ve Görünüm olmak üzere altı tane sekme yer almaktadır.
Şeritte yer alan sekmeler aşağıda detaylıca açıklanmaktadır. Bu sekmelerin
dışında yayına nesne eklendiğinde nesnenin özelliklerini düzenlemeye yönelik
sekmeler görüntülenmektedir.

•Broşür Yayını Oluşturmak

•Microsoft Publisher 2016 programı ile broşür yayını oluşturma işlemleri için
programı açtığımızda ilk olarak karşımıza şablon sayfası çıkmaktadır. Bu
ekranda kullanılabilir şablonlar yer almaktadır. “Broşürler” düğmesini
tıklayarak Şablonlara ulaşabilir ve yüklü şablonlardan tasarımı size uygun
Özet devamı olanı veya beğendiğinizi seçebilirsiniz. Broşürü kaydetmek için “Dosya”
sekmesi tıklandığında açılan ekranda “Kaydet” butonuna tıklayabilirsiniz.
Broşür dosyamızı kaydettikten sonra broşür tasarlama işlemlerine geçiş
yapabiliriz. Broşürün tüm tasarım işlemleri bittikten sonra yayında var olan
hataları tespit etmek ve düzenlemek için “Tasarım Kontrolcüsü” seçeneği
kullanılmaktadır. Broşürdeki hatalar giderildikten sonra yazdırma işlemine
geçebilirsiniz.
•BROŞÜR UYGULAMASI
•Broşür tasarlamaya başlamadan önce işi planlamak gerekir. Plan yaparken
hangi aşamaların olacağına karar verilmeli ve bu aşamalarda hangi adımların
gerçekleştirileceği netleştirilmelidir.
•1. Aşama: Bilgileri edinme: Tasarıma başlamadan önce broşürünü
hazırlayacağınız ürün, hizmet, proje, araştırma, firma, etkinlik veya uygulama,
sanatsal veya kültürel olaylara yönelik bilgileri edininiz.
•2. Aşama: Tasarım öğelerini belirleme: Bu aşamada ise broşürde yer alacak
tasarım öğeleri belirlenmektedir.
•3. Aşama: Tasarım işlemlerini gerçekleştirme: Bu aşamada ise önceki
aşamadaki tüm durumlar netleştirildikten sonra tasarım işlemleri
gerçekleştirilir.

1. Aşağıdakilerden hangisi broşürlerin kullanım amaçlarından biri değildir?
a) Kurum, kuruluş ya da birimlerin hizmetlerini veya etkinliklerini
açıklamak
b) Kurum, kuruluş ya da birimlerin reklamlarını yapmak
c) Bireylerin kendi tanıtımını yapmak
d) Herhangi bir ürünü ve hizmeti hedef kitleye duyurmak
e) Eğitim, sağlık, ticaret, ulaşım, eğlence ve iletişim programları ile bilgi
vermek
2. Aşağıdakilerden hangisinde broşürlerin tek sayfa olarak tasarlandığı

çeşididir?
a) Föy
b) Kırımlı
c) Insert
d) 2 sayfalı
e) 6 sayfalı
3. Aşağıdakilerden hangisi broşür tasarımında dikkat edilmesi gereken

özelliklerinden birisi değildir?
a) Dikkat çekici öğeler kolay anlaşılmalı sade ve basit olmalıdır.
b) Verilmek istenen mesaj da hedef kitleye dikkat edilmelidir.
c) Tasarımda kâğıtların ebat ve boyutuna karar verilmelidir.
d) Broşürde karmaşık ifade ve görseller kullanılmamalıdır.
e) Broşürde tüm konular ön plana çıkarılmalıdır.
4. Aşağıdakilerden hangisi Publisher 2016 programında hazırlanan

materyallerden birisi değildir?
a) Bülten
b) Sunum
c) Etiket
d) Kartvizit
e) Kartpostal

5. Aşağıdakilerden hangisinde Publisher 2016 programının çalışma

ortamındaki “Başlık Çubuğu”nun işlevidir?
a) Programda sıklıkla kullanılan komutlar yer alır.
b) Tasarım yaparken kullanılan tüm eylemlere ait öğeler yer alır.
c) Tüm sayfaların küçük ekran görüntüleri yer alır.
d) Çalışılan belgenin ve kullanılan programın adı yer alır.
e) Tasarlanan yayının içeriği görüntüsü yer alır.
6. Aşağıdakilerden hangisinde Publisher 2016 programı Giriş sekmesinde yer

alan grup bulunmaktadır?
a) Yazı Tipi
b) Sayfalar
c) Şablonlar
d) Alanları Yaz ve Ekle
e) Düzen
7. Aşağıdakilerden hangisinde Publisher 2016 programı broşür yayını

oluşturmak için gerçekleştirilen adımlar yer almaktadır?
a) Dosya>>Aç>>Broşürler
b) Dosya>>Kaydet>>Broşürler
c) Dosya>>Yeni>>Broşürler
d) Dosya>>Broşürler>>Kaydet
e) Dosya>>Broşürler>>Yeni
8. Aşağıdakilerden hangisinin broşürün kapak sayfasında yer alması daha

uygundur?
a) E-posta
b) Telefon
c) Amaç
d) Adres
e) Slogan
9. Aşağıdakilerden hangisinde Publisher 2016 programında broşürdeki

hataları kontrol etmek için kullanılır?
a) Yazım Kontrolcüsü
b) Tasarım Kontrolcüsü
c) Yayın Kontrolcüsü
d) İnceleme Kontrolcüsü
e) Bilgi Kontrolcüsü

10. Aşağıdakilerden hangisinde broşür uygulamasında verilen adımların ilk

aşamasında yer almaktadır?
a) Sayfa sayısını belirleme
b) Tasarım öğelerini belirleme
c) Yazım öğelerini belirleme
d) Bilgileri edinme
e) Tasarım işlemlerini gerçekleştirme
Cevap Anahtarı
1.c, 2.a, 3.e, 4.b, 5.d, 6.a, 7.c, 8.e, 9.b, 10.d

Broşür (2011). http://notoku.com/brosur/#ixzz3tlBoT29G Etkili Broşür Tasarımı
Nasıl Yapılır?. (2010). https://www.bidolubaski.com/blog/etkili-brosur-
tasarimi-nasil-yapilir
MEGEP (2007). Grafik ve fotoğraf: Broşür tasarımı. Ankara: MEB
MEGEP (2008). Gazetecilik: İlan, afiş ve broşür hazırlama. Ankara: MEB
Özer, A. (2009). Etkili broşür nasıl hazırlanır.
https://aygunnozer.wordpress.com/2014/01/09/etkili-brosur-nasil-
hazirlanir/
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. (2013). Broşür-1 (Belirtiler).
http://tuberkuloz.thsk.saglik.gov.tr/bilgi-dokumanlar/afis-brosur/880-
bro%C5%9F%C3%BCr-1-belirtiler.html

• Görsel Nedir?
• Görsellerin Temel Özellikleri
İÇİNDEKİLER
• Görsel Tasarım Unsurları MASAÜSTÜ YAYINCILIK

• Dijital Ortamda Görseller
• Vektör tabanlı görseller Dr. Öğr. Üyesi Turgay
• Piksel tabanlı görseller DEMİREL
• Görsel Tasarımı
• Kullanılan yazılımlar
• Fireworks tanıtımı

•Görsel kavramını
tanımlayabilecek,
HEDEFLER
•Görsellerin öğrenme ve
iletişimdeki önemini
kavrayabilecek,
•Görsellerin temel özelliklerini ve
iletişimsel işlevlerini
açıklayabilecek,
•Görsel tasarım unsurları hakkında
bilgi sahibi olabilecek,
•Yapılarına göre dijital görselleri
(vektörel, piksel) ayırt edebilecek,
•Fireworks yazılımındaki temel ÜNİTE ÜNİTE
görsel düzenleme işlemlerini
1 6
yapabileceksiniz.
Görsel İçerik Hazırlama
Yüzey özellikleri
Görsellerin Temel
İletişimsel işlevleri
Özellikleri
Psikolojik işlevleri
Dekoratif görseller
Temsili görseller
Nimonik görseller
Görsellerin
Örgütleyici
İletişimsel
görseller
İşlevleri
İlişkisel görseller
Dönüşümsel
görseller
Yorumlayıcı
görseller
Çizgi
Şekil
Alan
Görsel Tasarım
Unsurları
Boyut
Doku
Renk
Piksel (bitmap)
tabanlı görseller
Dijital Ortamda Vektör tabanlı
Görseller görseller
Fireworks görsel
tasarım yazılımı

GİRİŞ
Öğrendiklerimizin büyük çoğunluğu, düşüncelerimiz, izlenimlerimiz ve
anılarımız görsellere dayanmaktadır. Etrafımızda gördüğümüz her şey zihnimizde
belirli ifade ve imgelerin oluşmasına neden olur. İletişimde görsellerin kullanımı
çok eskilere dayanmaktadır. Yazının keşfinden önceki dönemlere bakıldığında
görsellerin, anlatımın temel unsurlarından olduğu görülmektedir. Teun Velders’a
göre görsel iletişimin geçmişi otuz bin yıl önceki mağara resimlerine kadar
ulaşmaktadır.
Öğrenmede görsellerin rolü önemlidir. Dale’in Yaşantı Konisi adlı modele
Öğrendiklerimizin %83’ü
görme, yüzde 11’i göre öğrendiklerimizin çoğu gözlerimizin yardımıyla gerçekleşir (Yalın, 2003).
işitme, yüzde 5’i Yaşantı konisinin temellerini oluşturan çalışmalara göre ise öğrendiklerimizin
dokunma, yüzde 3,5’i %83’ü görme, yüzde 11’i işitme, yüzde 5’i dokunma, yüzde 3,5’i koklama ve yüzde
koklama ve yüzde 1’i ise 1’i ise tatma duyuları yardımıyla gerçekleşir. Öte yandan zaman sabit tutulmak
tatma duyuları koşuluyla, insanlar yapıp söylediklerinin % 90’ını, söylediklerinin % 70’ini, hem
yardımıyla gerçekleşir.
işitip hem gördüklerinin yüzde 50’sini, gördüklerinin yüzde 30’unu, işittiklerinin
yüzde 20’sini, dokunduklarının ise yüzde 10’unu hatırlamaktadırlar (Çilenti, 1997).
Bu da görsellerin öğrenme ve iletişimde önemli unsurlar olduğunu
göstermektedir.
Seferoğlu’ya (2006) göre; öğrenme ile ilgili yapılan araştırmalar, öğrenmenin
çoğunun görsel betimlemeler yoluyla gerçekleştiğini göstermektedir. Bir görsel ile
bazen bin kelime kadar anlam ifade edebilirsiniz. Görseller belirli bir nesne, olay ya
da kavramın daha açık ve anlaşılır olarak ifade edilmesini sağlar. Böylelikle
anlatılan şey ya da verilmek istenen mesajın daha kalıcı şekilde hatırlanmasına
yardımcı olur. Öte yandan görseller dikkat çekici olmalarından dolayı motive
edicidir. Öğrenmede görsellerin işlevleri, soyut kavramları somutlaştırmak, dikkati
toplamak, algılamayı ve hatırlamayı kolaylaştırmak, bilgileri organize etmek,
öğeler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmak ve zaman tasarrufu sağlamak, olarak
sıralanabilir. Bunun yanı sıra görseller, bilgilerin zihinsel şemalarının oluşmasına
Öğrenme ile ilgili yapılan yardımcı olması nedeniyle etkili bir öğrenmenin gerçekleşmesini sağlamaktadır
araştırmalar, (Heinich, Molenda, Russell, & Smaldino, 1999).
öğrenmenin çoğunun
görsel betimlemeler Şekil 6.1’deki görselde karmaşık bir süreç olan karbon döngüsü kavramı
yoluyla gerçekleştiğini basitleştirilerek bireylerin daha kolay anlamasına ve kalıcı bir öğrenme
göstermektedir. gerçekleştirmelerine olanak sağlamaktadır (Perkmen & Öztürk, 2009). Karbon
döngüsü kavramının sadece yazı ile anlatıldığını düşünün. Sadece yazıyı okumak
mı yoksa aynı olayı görselden anlamak mı daha kolaydır?

Öğretimsel grafikler,
“kurumların
performansını artıracak
şekilde öğrenmeyi ve
performansı optimize
etmek için tasarlanan
Şekil 6.1. Karbon Döngüsü-Görsel İfade (nedir.org)
içeriğin sembolik (iconic)
ifadeleri” olarak Görsel Nedir?
tanımlamaktadır.
Kelimeler ve grafikler bireylerin yeni bilgi ve beceriler edinmelerine yardımcı
olan iki temel araçtır. Öğretim materyallerindeki grafikler öncelikle verilmek
istenen mesaja yönelik görsel ilgi oluşturmak için kullanılmaktadır. Clark ve Lyons
(2011) öğretimsel grafikleri, “kurumların performansını artıracak şekilde
öğrenmeyi ve performansı optimize etmek için tasarlanan içeriğin sembolik (iconic)
ifadeleri” olarak tanımlamaktadır. Grafikleri, statik ve dinamik grafikler olarak ikiye
ayırmak mümkündür.
•Fotoğraflar, çizimler ve modellemeler statik grafiklere

Örnek
örnek olarak gösterilebilirken, videolar ve

animasyonlar da dinamik grafiklere örnek olarak
verilebilir.
Grafik, resim, görsel ve illüstrasyon terimleri birbirinin yerine kullanılan

kavramlardır. Bu ünitede de bu terimler birbirinin yerine kullanılacaktır.
Görsellerin Temel Özellikleri

Görsellerin (1) nasıl göründüklerine ve nasıl yaratıldıklarına odaklanan yüzey
özellikleri, (2) bilgiyi nasıl aktardıklarına odaklanan iletişimsel işlevleri (3) ve
bireyin öğrenmesini nasıl kolaylaştırdığına odaklanan psikolojik işlevleri olmak
Statik görüntüler, bazı üzere üç özelliğinden söz edilebilir. Bu üç özellik birbiriyle ilişkilidir. Örneğin, statik
nesnelerin nasıl veya hareketli görseller gibi farklı yüzey özellikleri bireylerde farklı psikolojik
çalıştığını öğretmek için
etkileri ortaya çıkaracaktır.
daha etkili olabilecekken
animasyonlar, hareket Görsellerin Yüzey Özellikleri
gerektiren becerileri
öğretmek için daha Görsellerin yüzey özelliklerinin farklı psikolojik etkileri ortaya çıkardığına
etkilidir. dair araştırma sonuçları bulunmaktadır. Statik görüntüler, bazı nesnelerin nasıl
çalıştığını öğretmek gibi bazı öğrenme hedefleri için daha etkili olabilecekken

animasyonlar, hareket gerektiren becerileri öğretmek için daha etkilidir (Mayer,

Sims ve Tajika, 2005; Ayres, Marcus, Chan ve Qian, 2009).
Görsellerin İletişimsel İşlevleri

Görselleri iletişimsel işlevlerine göre sınıflandırmak üzere Lohr (2007)
tarafından geliştirilen ve Carney ve Levin (2002) tarafından özetlenen taksonomi
Şekil 6.2’de sunulmuştur. Bu taksonomi, sadece yüzey özelliklerine değil, iletişim
işlevlerine göre görselleri planlamanıza yardımcı olacaktır (Clark ve Lyons, 2011).
Bu taksonomide sınıflandırılan görsellerin iletişimsel işlevleri aşağıda açıklanmıştır:
Nimonik
Dekoratif Temsili Açıklayıcı
Dekoratif görsellerin (Mnemonic)
aşırı kullanımı,
öğrenmeyi artırmak için Örgütleyici İlişkisel Dönüşümsel Yorumlayıcı
gereken temel zihinsel
öğrenme süreçlerini
bozma riskini taşır. Bu Şekil 6.2. Görsellerin İletişimsel işlevleri (Clark ve Lyons, 2011)
nedenle, aşırı
kullanımları Dekoratif görseller, genellikle estetik, mizah veya motivasyonel amaçlar için
önerilmemektedir. kullanılmaktadır. Dekoratif görsellerin aşırı kullanımı, öğrenmeyi artırmak için
gereken temel zihinsel öğrenme süreçlerini bozma riskini taşır. Bu nedenle, aşırı
kullanımları önerilmemektedir.
• Askeri bir ders kitabının kapağında bir generalin

Örnek
resminin bulunması dekoratif görsel kullanımına

Şekil 6.3’de dekoratif görsel örneğini görebilirsiniz.
Temsili görselin amacı,

içeriğin neye benzediğini
gerçekçi bir şekilde
göstermektir.
Şekil 6.3. Dekoratif görsel
Temsili görseller, “gerçek” nesneyi sadık bir şekilde temsil eden görsellerdir.
Temsili görselin amacı, içeriğin neye benzediğini gerçekçi bir şekilde göstermektir.

• Bir fren sisteminin çizilmesi veya bir yazılım
Örnek
uygulaması ekranı temsili çizimlere örnek olarak
verilebilir.
Nimonik (Belleç-Mnemonic), yani anımsatıcı görseller, bir konunun

kavramlarını hatırlamaya yardımcı olur. Anımsatıcı grafikler, kavramların anlamları
ile başka bir kavram arasında görsel olarak köprü kurar yani görsel bir benzetme
yapar.
• Bir kelimenin anlamını hatırlatmak için kullanılan bir

Örnek
Örgütleyici görseller,
görsel Nimonik (Mnemonic) kullanımına örnektir.
kavramlar arasındaki
niteliksel ilişkileri
göstermek için kullanılır.
Örgütleyici görseller, kavramlar arasındaki niteliksel ilişkileri göstermek için

kullanılır. Genellikle ağaç, şema veya düğüm ve bağlantılardan oluşan bilgi
haritaları şeklinde oluşturulur. Şekil 6.2’de verilen kavram ağacı örgütleyici
görsellere örnek olarak verilebilir.
İlişkisel görseller, iki veya daha fazla değişken arasındaki nicel ilişkileri
göstermek için kullanılır. Pasta grafikler, çizgi grafikler ve çubuk grafikler ilişkisel
görsel kullanımına örnek olarak verilebilir. Şekil 6.4’de ilişkisel görsel örneklerini
görebilirsiniz.
İlişkisel görseller, iki

veya daha fazla değişken
arasındaki nicel ilişkileri Şekil 6.4 İlişkisel görsel örnekleri
göstermek için kullanılır. Dönüşümsel görseller, zaman içindeki veya uzayda meydana gelen
dönüşümleri anlatır. Dönüşümsel görsellerin yaygın bir kullanımı, prosedürel bir
görevi yerine getirmek için gereken adımların öğretilmesidir. Şekil 6.5’de tırtılın
kelebeğe dönüşüm sürecini anlatan bir dönüşümsel görsel örneğini görebilirsiniz.

Şekil 6.5 Kelebeğin Dönüşümünü Anlatan Dönüşümsel Görsel Örneği
Yorumlayıcı görseller, bireylerin görünmez, soyut veya her ikisi de olan

olayları veya süreçleri anlamalarına yardımcı olur. Bir teori, ilke veya sebep-sonuç
ilişkisini örneklemek için kullanılmaktadır. Şekil 6.6’da kanın kalpte nasıl dolaştığını
gösteren çizim biçimindeki yorumlayıcı bir görseli göstermektedir.
• Bir cihazın şematik diyagramı, moleküler

Örnek
hareketlerin animasyonu yorumlayıcı görsellere

Etkili iletişim kurmanın

yanı sıra görselleriniz,
psikolojik öğrenme
süreçlerini de
desteklemelidir.
Şekil 6.6 Kan Dolaşımını Anlatan Yorumlayıcı Görsel Örneği (Clark ve Lyons, 2011)
Görsellerin Psikolojik işlevleri

Etkili iletişim kurmanın yanı sıra görselleriniz, psikolojik öğrenme süreçlerini
de desteklemelidir. Bu süreçleri bozan görsellerin öğrenmeyi zayıflattığı ortaya
çıkmıştır.
• Örneğin, Harp ve Mayer (1998), dersle ilgili olan

Örnek
ancak öğrenme hedefine yabancı olan görselleri ve

metni eklemenin öğrenmeyi azalttığını bulmuşlardır.
Görsel tasarım
öğelerinin doğru
kullanılması etkili bir
görsel iletişim için çok
önemlidir. Görsel Tasarım Unsurları
Verilmek istenen mesajın hedef kitleye etkili şekilde ulaşabilmesi için
üzerinde durulması gerek aşamalardan biri görsel tasarımdır. Görsel tasarım

öğelerinin doğru kullanılması etkili bir görsel iletişim için çok önemlidir. Görsel
tasarım unsurları çizgi, şekil, alan, boyut, doku ve renkten oluşur.
Çizgi
Görsel tasarım unsurları içerisinde en sık kullanılan unsurlardan biri çizgidir.
Çizgiler dikkati bir noktaya çekmek için, fikir kavram veya basamakları ayırt etmek
için, yön ve hareket göstermek için veya nesneleri hızlıca görselleştirmek için
Görsel tasarım unsurları kullanılabilir. Yatay çizgiler derinlik sakinlik hareketsizlik izlenimi verirken, dikey
içerisinde en sık
çizgiler güç ve kuvvet izlenimi verir. Şekil 6.7’de yön ve hareket gösteren bir çizgi
kullanılan unsurlardan
biri çizgidir. kullanımını görebilirsiniz.
Şekil 6.7. Ankara – İstanbul arası izlenecek yolu gösteren çizgi kullanımı (Google Maps)
Şekil
Basit şekiller karmaşık Şekil, bir yüzey üzerine çizilen iki boyutlu görsellerdir. Bunu siluet olarak da
şekillere göre daha kolay ifade etmek mümkündür (bk. Şekil 6.8.). Şekiller detaylı olmayan kavramların ifade
anlaşılır. edilmesinde kullanılabilir. Basit şekiller karmaşık şekillere göre daha kolay anlaşılır.
Bir görselde birbirinden farklı türde şekillerin kullanımı doğru değildir.
Şekil 6.8. Örnek siluetler
Sayfanın tamamı şekil ya Alan

da metinlerle Görsel materyalin anlaşılabilir olması açısından alan kullanımı son derece
doldurulmamalı önemlidir. Dolu ve boş alanların dağılımı görseller kadar önemlidir. Sayfanın
okuyucunun içeriği daha
tamamı şekil ya da metinlerle doldurulmamalı okuyucunun içeriği daha rahat takip
rahat takip edebilmesi
için boş alanlara yer edebilmesi için boş alanlara yer verilmelidir.
verilmelidir. Boyut
Görseller hedef kitlenin kolay algılayabileceği boyutta olmalıdır. Farklı
yerlerde kullanılan bir görselin boyutu her yerde aynı olmalıdır. Farklı nesneler bir
arada gösterilirken asıl boyutlarına göre oranlanmalıdır. Bir nesne diğer nesneler
ile birlikte kullanıldığında boyut açısından bir anlam ifade eder.

• Örneğin, Şekil 6.9’daki görselde ağacın parmaklar
Örnek
arasında durması; ağacın minyatür olduğu ya da ağacı
tutanın dev olduğu hissini vermektedir.
Doku, dikkatleri nesneye

çekmek ve gerçekçiliği
artırmak için kullanılır.
Görsel materyali gören
kişinin hissetmesini de
sağlar.
Şekil 6.9. Görsel Tasarımda Boyut Kullanımı
Doku
Doku üç boyutlu nesne ve materyallerin dokunma duyusu ile hissedilebilecek
yüzey özelliğidir. Dikkatleri nesneye çekmek ve gerçekçiliği artırmak için kullanılır.
Görsel materyali gören kişinin hissetmesini de sağlar. Şekil 6.10’da doku kullanımı
ile hem görselin daha gerçekçi görünmesi hem de zemin algısının oluşturulması
sağlanmıştır.
Yanlış renk tercihleri

görsel materyalin
kalitesini azaltmakta,
özellikle okunabilirlik
açısından sorunlara yol
açmaktadır.
Şekil 6.10. Görsel Tasarımda Doku Kullanımı
Renk
Renk, etkili kullanıldığında görsel materyalin işlevselliğini artıran önemli bir
unsurdur. Yanlış renk tercihleri görsel materyalin kalitesini azaltmakta, özellikle
okunabilirlik açısından sorunlara yol açmaktadır. Materyallerde renk kullanımı
konusunda tasarımcılara yardımcı olan bir takım araçlar bulunmaktadır. Görselleri
Bilgisayar ortamında tasarlarken renk seçiminde Adobe firması tarafından
çalışılan grafiklerin 2 https://color.adobe.com/tr/create adresinde sunulan renk seçimi hizmetini
formatından söz tasarımcılar kullanabilir.
edilebilir. Bunlar; piksel
tabanlı görseller ve Dijital Ortamda Görseller
vektör tabanlı
görsellerdir. Bilgisayar ortamında çalışılan grafiklerin 2 formatından söz edilebilir.
Bunlar; piksel tabanlı görseller ve vektör tabanlı görsellerdir. Dijital ortamda

görsellerle çalışanlar için bu 2 grafik formatı arasındaki farkın anlaşılması

önemlidir. Çünkü bu 2 görsel formatının dijital ortamda düzenlenmesi ve işlenmesi
arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bir benzetme ile anlatmak gerekirse bir resim
ya boyayarak ya da çizerek oluşturulur. Burada boyama işlemi piksel grafikleri
çizme işlemi ise vektörel grafikleri örneklendirmektedir. Piksel tabanlı ve vektörel
tabanlı grafikler aşağıda daha ayrıntılı şekilde açıklanmaktadır.
Piksel (Bitmap) tabanlı görseller

Piksel grafikler, piksel
adı verilen noktaların Piksel grafikler, piksel adı verilen noktaların birleşmesiyle ve
birleşmesiyle ve renklendirilmesiyle oluşturulmaktadır. Her bir piksel farklı renkler alabilmekte ve
renklendirilmesiyle tüm piksellerin birleşimi resmi oluşturmaktadır. Pikseller alt alta veya yan yana
oluşturulmaktadır. bulunmaktadır. Çözünürlük, piksel tabanlı görsellerde resim kalitesi veya detayının
bir ölçümünü ifade etmektedir. Piksel tabanlı bir görsel yeniden
ölçeklendirildiğinde ve boyutlandırıldığında kalitesi ve netliği bozulabilmektedir.
Piksel tabanlı görsellerin oluşturulması ve düzenlenmesi için farklı yazılımlar
kullanılmaktadır. Piksel tabanlı grafikleri oluşturmak ve düzenlemek için Adobe
Photoshop, Corel PaintShop Pro ve bir açık kaynaklı ve ücretsiz bir program olan
Gimp yaygın olarak kullanılmaktadır.
Vektör tabanlı görseller

Vektörel grafikler, eğriler ve çizgilerin kullanılmasıyla matematiksel
ifadelerle oluşturulmaktadır. Bu grafik türü çözünürlükten bağımsızdır. Vektör
tabanlı grafiklerin matematiksel ifadelerle oluşturulması nedeniyle yeniden
ölçeklendirildiğinde ve boyutlandırıldığında herhangi bir bozulmaya ya da detay
kaybına uğramamaktadır. Vektörel grafiklerde yapı geçişi ya da renk geçişi söz
konusu değildir. Dolgu rengi (fill color) adı verilen tek renk hâkimdir. Dış tarafta
Vektörel grafikler, yer alan ve dolguyu çevreleyen çizgiler ise kontur (stroke) olarak
yeniden isimlendirilmektedir. Kontur ve dolgu ayrı ayrı olarak renklendirilebilmektedir.
ölçeklendirildiğinde ve
boyutlandırıldığında Vektör tabanlı görseller farklı bilgisayar yazılımları ile oluşturulup
herhangi bir bozulmaya düzenlenebilmektedir. Adobe Illustrator ve Corel Draw bu yazılımlardan en yaygın
ya da detay kaybına olarak kullanılanlardandır. Adobe Fireworks CS6 hem piksel hem de vektör tabanlı
uğramamaktadır. grafik işlemede, özellikle web grafiklerini oluşturmak ve düzenlemek için
kullanılabilecek bir yazılımdır.
Piksel tabanlı görsel ile vektör tabanlı görsel arasındaki fark Şekil 6.11’de
görülmektedir.
Şekil 6.11. Vektör ve piksel grafik örnekleri (Kaynak: https://signalizenj.wordpress.com/)

Vektör tabanlı görsellerin avantajları ve dezavantajları

Vektörel grafikler yeniden boyutlandırıldığında kalite kaybına uğramaması
nedeniyle farklı boyutlarda üretilmesi gereken çalışmalarda kullanılmak için
uygundur.
•Bir vektör grafik küçük bir boyutta oluşturulduktan

Vektör grafikler piksel
grafiklere göre dosya Örnek sonra istenilirse bir poster boyutunda büyütülüp
kullanılabilir.
boyutu olarak daha
küçüktür.
Vektör grafikler piksel grafiklere göre dosya boyutu olarak daha küçüktür.
Öte yandan vektör grafikler oluşturulduktan sonra kolay bir şekilde piksel
grafiklere dönüştürülebilmektedir. Vektör grafiklerin bir olumsuz yanı ise bu grafik
türü ile fotoğraf kalitesinde üretim yapılamamasıdır. Ayrıca vektörel grafikler
piksel grafiklere dönüştürülerek web ortamında kullanılabilmektedir.
Piksel tabanlı görsellerin avantajları ve dezavantajları

Piksel grafiklerdeki her bir piksel milyonlarca farklı değer alabilmektedir.
Piksel grafiklerde her bir piksel üzerine değişiklikler yapılabilmektedir. Bu yüzden
rötuş ve düzenleme işlemleri rahatlıkla yapılabilmektedir. Piksel grafiklerin
dezavantajları ise; boyutu büyütüldüğünde grafikte bozulmalar olması, boyutu
küçültüldüğünde piksel kaybı nedeniyle orijinal görüntünün kaybedilmesi, vektörel
grafiklere göre dosya boyutu olarak daha büyük olması durumları sıralanabilir.
GÖRSEL TASARIMI
Görsel Tasarımda Kullanılan Yazılımlar
Görsel oluşturmak ve düzenlemek için Adobe Photoshop, Pixlr, Adobe
Illustrator, Gimp ya da Picasa gibi yazılımlar kullanılmaktadır. Bu yazılımların
birçoğu ücretli iken Picasa ve Gimp ücretsiz olanlarıdır. Pixlr ise çevrimiçi olarak
kullanılabilen yazılımlardandır. Bu yazılımlar temel olarak aynı mantıkta (seçme,
Adobe Fireworks hem kırpma, hizalama ya da ölçeklendirme) çalışmakla birlikte bazıları daha ileri düzey
piksel hem de vektör ve daha ayrıntılı işlemleri yapabilmektedir (Örneğin, Photoshop). Kısacası, temel
tabanlı grafik işlemede, işlemleri aşağı yukarı aynı olmasından dolayı bu ünitede öğreneceğiniz birçok
özellikle web grafiklerini
özelliği diğer yazılımlarda da kullanmanız mümkündür.
oluşturmak ve
düzenlemek için Adobe Fireworks yazılımının tanıtımı ve temel bileşenler
kullanılabilecek bir
yazılımdır. Adobe Fireworks hem piksel hem de vektör tabanlı grafik işlemede, özellikle
web grafiklerini oluşturmak ve düzenlemek için kullanılabilecek bir yazılımdır.
Ücretli olan bu yazılım, 30 günlük ücretsiz deneme sürümü ile test
edilebilmektedir. Adobe Fireworks yazılımının son sürümü olan Creative Clouds
(CC) http://www.adobe.com/tr/products/fireworks.html adresinden
ulaşılabilmektedir. Deneme sürümünü indirerek bu ünitede anlatılan uygulamaları

yapabilirsiniz. Bu ünitedeki uygulamalar Adobe Fireworks CS6 yazılımı üzerinden

ekran görüntüleri kullanılarak anlatılacaktır.
Adobe Fireworks CS6 yazılımı açıldığında Şekil 6.12’deki gibi bir ekran
karşımıza çıkmaktadır. Bu ekranın üst kısmında Uygulama Bölmesi (Application
Bar), onun hemen altında Temel Araç Çubuğu (Main Toolbar), sağ kısımda Panel
Bölmesi (Panel Dock), sol kısımda Araçlar Paneli (Tools Panel), ve en alt kısımda ise
Özellikler Paneli (Properties Panel) yer almaktadır. Orta kısımda bulunan Tuval
bölmesi ise çalışma alanı olarak kullanılmaktadır.
Temel Araç Çubuğu

(Main Toolbar)
kaydetme, yeni dosya
oluşturma, geri alma,
kopyalama ve yapıştırma
gibi temel işlevleri
barındırır.
Şekil 6.12. Fireworks CS6 açılış ekranı
• Uygulama Bölmesi (Application Bar): Dosya, seç, değiştir, düzenle,

metin gibi temel menüler yer almaktadır.
• Temel Araç Çubuğu (Main Toolbar): Bu bölümde, kaydetme, yeni dosya
oluşturma, geri alma, kopyalama ve yapıştırma gibi temel işlevleri
barındırır.
• Panel Bölmesi (Panel Dock): Bu bölme vasıtasıyla seçilen nesnelerin
özelliklerini değiştirilebilmektedir. Paneller taşınabilmekte ve istenilen
şekilde gruplanabilmektedir.
• Araçlar Paneli (Tools Panel): Adobe Fireworks’ta sıklıkla kullanılan
panellerin başında gelmektedir. Seç, Bitmap, Vektör, Web, Renkler ve
Görünüm olmak üzere altı kısımdan oluşmaktadır. Seçme (Select)
bölmesinde yer alan araçlar vasıtasıyla seçme, kesme ve nesneleri
Araçlar Paneli (Tools boyutlandırma gibi işlemler yapılabilmektedir. Pointer, temel seçim
Panel) Adobe aracıdır. Bitmap bölmesindeki araçlarla piksel tabanlı görseller
Fireworks’ta sıklıkla oluşturulup düzenlenebilir. Vektör bölmesindeki araçlarla ise vektörel
kullanılan panellerin nesneler oluşturulup düzenlenebilir. Web bölmesinde ise Hotspot ve
başında gelmektedir.
Slice gibi 2 önemli araç yer almaktadır. Slice aracı ile etkileşimli görsel
efektler oluşturulabilirken (örneğin, fare imleci ile gelindiğinde şeklin
değişmesi gibi), Hotspot aracı ile etkileşim (örneğin, bağlantı verme)
oluşturulabilmektedir. Renk bölmesinde ise sahne ya da nesnelerin renk
ayarlarının yapılabileceği araçlar bulunmaktadır. Görünüm (View)

bölmesinde ise görünüm ayarlarının yapıldığı araçlar yer almaktadır

(örneğin, tam ekran, ekranı büyütüp küçültme gibi).
• Özellikler Paneli (Properties Panel): Bu panel bağlamsal bir paneldir.
Yani bu panelin içeriği o anda Tuvalde yapılan işleme ve seçilen nesneye
göre değişmektedir. Örneğin, Tuval’de vektör tabanlı bir nesne seçili
Çalışma Alanı (Tuval) olduğunda panelde yer alan ayarlar bu nesneye göre değişirken, bitmap
nesnelerin yerleştirildiği
tabanlı bir nesne seçili olduğunda ise panelde bu nesneyle ilgili özellikler
ve nesneler üzerinde
yer almaktadır.
değişikliklerin yapıldığı
alandır. • Çalışma Alanı (Tuval): Tuval, nesnelerin yerleştirildiği ve nesneler
üzerinde değişikliklerin yapıldığı alandır. Yeni bir belge açıldığında Şekil
6.12’de gösterilen 6 numaralı kısımda Tuval alanı görülmektedir.
Fireworks yazılımı ile görsel hazırlama
Yeni dosya açma
Adobe Fireworks yazılımını çalıştırdıktan sonra yeni bir çalışma dosyası
oluşturmak için;
• Temel Araç Çubuğu bölmesinden yeni butonuna tıklayın.
• Karşınıza Şekil 6.13’daki yeni belge penceresi gelecektir.
• Buradan çalışma alanınızın yani Tuval’in genişlik, yükseklik ve
çözünürlüklerinin yanı sıra rengini de ayarlayabilirsiniz. Web ortamında
kullanılan çözünürlük 72 piksel / inç olduğu için varsayılan olarak bu
değer gelmektedir.
Şekil 6.13. Yeni belge penceresi
Tuval ayarlarını yapma

Yeni belge açtıktan sonra, Tuval’in özeliklerini değiştirmek için;
• Tuval’e bir kez tıkladıktan sonra alt kısımda yer alan özellikler
bölümünden Tuval Boyutu butonuna tıklayarak Tuval’in boyutunu
ayarlayabilirsiniz.

• Görüntü boyutu butonuna tıklayarak baskı görünümü ile ilgili ayarları

yapabilirsiniz.
• Tuval Sığdır butonuna tıklayarak Tuval’in tuvalde yer alan nesnelerin
boyutuna göre ayarlanmasını sağlayabilirsiniz.
Cetvel ve Kılavuz çizgileri ile çalışmak

Adobe Fireworks ortamında daha hassas çalışmalar yapabilmek için cetvel
ve kılavuz çizgilerini kullanabilirsiniz. Bunun için yapmanız gereken;
• Uygulama bölmesi kısmında yer alan Görünüm menüsüne tıklayınız,

• Açılan menüden Cetveller seçeneğine tıklayarak çalışma alanında
cetvellerin görünmesini sağlayabilirsiniz (bk. Şekil 6.14).
Adobe Fireworks
ortamında daha hassas
çalışmalar yapabilmek
için cetvel ve kılavuz
çizgilerini
kullanabilirsiniz.
Şekil 6.14. Tuval ayarları ve Cetvel görünümü

Kılavuz çizgilerini göstermek için ise;
• Üst ya da sağ kısımda yer alan cetvelin üstüne farenin imlecini getiriniz,
• Farenin imleci cetvelin üstündeyken farenin sol tuşuna basılı tutarak
Tuval’e doğru sürükleyiniz,
• Hayali kılavuz çizgileri çalışma alanında belirecek,
• Bu çizgileri tekrar kaldırmak için görünüm menüsünden, Kılavuzları
Göster seçeneğini seçebilir ya da seçmiş olduğunuz kılavuz çizgisini
cetvel üzerine sürükleyip bırakabilirsiniz.
Dosya türleri
Adobe Fireworks yazılımında proje dosyaları PNG formatındadır. Bu dosya
Fireworks yazılımında
proje dosyaları PNG formatı içerisinde renk özellikleri, katmanlar ve diğer özellikler olmak üzere
formatındadır. ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. Bu nedenle PNG formatındaki dosyaların boyutları
diğer dosya formatlarına göre (JPEG, GIF vb.) daha büyüktür. Bu format ile
kaydettiğiniz dosyaları yeniden açtığınızda değişiklik yapmaya kaldığınız yerden
devam edebilirsiniz. Bu dosya formatı içerisinde hem vektörel hem de bitmap
(piksel) nesneleri barındırabilmektedir.

Farklı Dosya Türlerinde Kayıt (bk. Şekil 6.15)

Çalıştığınız bir dosyayı farklı türlerde kayıt etmek için;
• Dosya menüsünden, Farklı Kaydet seçeneğine tıklayınız,

• Ardından gelen Farklı Kaydet ekranında, Kayıt Türü kısmında istediğiniz
formatı seçip kaydedebilir,
• Seçenekler kısmına tıklayarak ilgili dosya türüne yönelik ayarlamalar
yapabilirsiniz.
Bitmap piksellerden
oluşan bir resim
türüdür. Fotoğraflar
bitmap türü
nesnelerdir.
Şekil 6.15. Farklı dosya türlerinde kaydetme ekranı

Adobe Fireworks yazılımı öncelikli olarak vektörel tabanlı çizimler için
geliştirilmiş olmasına rağmen bitmap (piksel) tabanlı görseller için de çeşitli
araçları bulunmaktadır. Bitmap piksellerden oluşan bir resim türüdür. Fotoğraflar
bitmap türü nesnelerdir. İçerisinde birkaç renk barındıran çizimler veya logolar ise
genellikle vektör tabanlı görsellerdir.
Seçme araçları
Seçme araçları her resim işleme yazılımında bulunan araçlardır ve çalışma
mantığı tümünde aynıdır. Seçme araçları, Seçim Çerçevesi Aracı (Marquee Tool),
Kement Aracı (Lasso Tool) ve Sihirli Değnek Aracı (Magic Wand) olmak üzere temel
olarak 3 araçtan oluşmaktadır. Seçim çerçevesi aracının dikdörtgen ve oval olmak
üzere 2 çeşidi bulunmaktadır. Kement aracı ise, normal ve çokgen kement aracı
olmak üzere 2 çeşittir. Her bir seçim aracının kendine göre özellikleri bulunmakla

birlikte yapmak istediğiniz işleme göre en uygun aracı seçmelisiniz. Bunun için her
bir aracı tek tek incelemekte yarar vardır.
Seçim Çerçevesi Aracı: Düzgün şekilli alanların seçiminde kullanılır. Seçmek
istediğiniz alanın biçimine göre dikdörtgen veya oval seçim aracını kullanabilirsiniz.
Seçim yaparken Seçim yaparken dikdörtgen veya oval seçim aracının aynı oranda büyüyüp
dikdörtgen veya oval küçülmesini istiyorsanız bu işlemi yaparken SHIFT tuşunu basılı tutmalısınız.
seçim aracının aynı
oranda büyüyüp
küçülmesini istiyorsanız
bu işlemi yaparken SHIFT
tuşunu basılı
• Dikdörtgen ya da oval seçim aracını bir de ALT
Bireysel Etkinlik
tutmalısınız.
tuşuna basılı tutarak deneyiniz. Ne tür bir
değişiklik farkettiniz?
Kement aracı: Normal ve çokgen kement olmak üzere 2 çeşit kement aracı
vardır. Bu araçlar genellikle düzgün olmayan şekiller üzerinde seçim yapmak
amacıyla kullanılmaktadır. Normal kement aracı ile seçim yapmak için farenin sol
tuşu basılı tutularak seçilmek istenen bölge taranır. Çokgen kement aracı ile seçim
Kement aracı, genellikle yapmak için ise seçmek istediğiniz bölgenin kenarlarına tıklayarak noktalar
düzgün olmayan şekiller oluşturulur ve seçilmek istenen alan çevreleninceye kadar tıklamalar devam eder.
üzerinde seçim yapmak Seçimi tamamlamak için ilk başlangıç noktasına tıklanabileceği gibi, çalışma
amacıyla
alanına çift tıklayarak da seçim işlemi sonlandırılabilir.
kullanılmaktadır.
Sihirli Değnek Aracı: Seçilmek istenen bölgenin benzer renklere veya renk
tonlarına sahip olduğu durumda, en uygun seçme aracı sihirli değnek aracıdır.
Sihirli değnek aracı pikselleri rengine göre seçmektedir. Sihirli değnek aracı ile
seçim yapmak için seçmek istenilen alanın farenin sol tuşu ile tıklanması
gerekmektedir. Bu araç renklerin birbirine yakınlığına göre seçme işlemi yaptığı
için, Özellikler panelinden bu aracın tolerans ayarları değiştirilerek seçim
yapılabilir.
Çokgen Kement Aracını kullanarak bir seçim yapmak
• İnternet tarayıcınızın adres çubuğuna https://www.flickr.com/ yazınız.

• Gelen sayfadan arama çubuğuna “dog” yazın ve Sol üst köşede bulunan
“Any Licence” bölümünden “All Creative Commons” seçeneğini seçerek
klavyeden enter tuşuna basınız.
• Ekrana gelen köpek resimleri arasından Şekil 6.16’de yer alan köpek
resmini bulup, dosyayı indiriniz. Eğer köpek resmini bulamazsanız,
benzer bir köpek resmi üzerinde de çalışabilirsiniz.

• İndirdiğiniz dosyanın bulunduğu konumu açıp, resmin üzerine sağ

tıklayarak resmi Adobe Fireworks yazılımında açınız. Aynı işlemi
Fireworks yazılımını açıp, Dosya>İçe aktar yoluyla da yapabilirsiniz.
Seçilmek istenen • Araçlar bölümünden Çokgen Kement aracını alınız.
bölgenin benzer
• Köpeği arka plandan ayıracak şekilde seçmeye başlayınız.
renklere veya renk
tonlarına sahip olduğu • Çokgen Kement aracını kullanırken dikkat etmeniz gereken husus,
durumda, en uygun kıvrımlı yerlerde farenin sol tuşu ile kıvrımlı noktaya tıklamanızdır.
seçme aracı sihirli
değnek aracıdır.
Şekil 6.16. Çokgen kement aracı ile seçim yapma ekranı
• Seçime ilk başladığınız noktaya geldiğinizde seçiminiz tamamlanacaktır.

• Köpek resmini kaldırımdan ayıracak şekilde seçtiğinizden emin olduktan
sonra klavyeden CTRL+SHIFT+I tuşlarına basınız. Bu işlem Seç>Tersini
Seç yoluyla da yapılabilir.
• Bu yolla köpeğin dışındaki alanı seçmiş olacaksınız.
• Alt kısımda yer alan özellikler panelindeki Kenar seçeneğinden Geçiş
Yumuşatma seçeneğini seçiniz ve değerini 10 olarak ayarlayınız.
• Klavyeden DELETE tuşuna basınız.
• Gördüğünüz gibi köpeğin etrafındaki manzara ortadan kalkmış oldu (bk.
Şekil 6.17.).

Şekil 6.17. Çokgen kement aracı ile seçim yapma ekranı
• Siz de, köpeğin dışındaki alan seçili iken renkler

Bireysel Etkinlik
Bilgisayardaki 2 nokta
arasındaki renk ve bölümünde yer alan boya kovası aracı ile köpeğin
kalınlığı değiştirilebilen dışındaki alanı istediğiniz bir renge boyayınız. Ardından
yola vektör adı sihirli değnek aracı ile seçimi tekrar yapınız. Seçimin ne
verilmektedir. kadar kolay olduğunu siz de göreceksiniz
Vektör Tabanlı Grafikler İle Çalışma

Matematiksel formülleri kullanarak yapılan bilgisayar çizimlerine vektörel
çizim denir. Bilgisayardaki 2 nokta arasındaki renk ve kalınlığı değiştirilebilen yola
vektör adı verilmektedir. Araçlar panelindeki vektör bölümünde vektör çizimine ve
düzenlenmesine olanak sağlayan çeşitli araçlar bulunmaktadır. Bunlardan en
önemlisi ise kalem (PenTool) aracıdır. Bir vektörel grafiği çizerken bilinmesi
gereken bazı hususlar vardır. Şekil 6.18’te bir yolun ekran alıntısı bulunmaktadır.
Bu yolda 3 nokta görülmektedir. Bu noktalardan ikisinin içi açık iken üçüncüsünün
kapalıdır. Kapalı olan nokta en son eklenen noktayı temsil etmektedir. Başlangıç
noktasına yeniden gelip tıklandığında yol kapanmış olur ve Fireworks yolun
bittiğini ve yeni bir yola başlanılabileceğini göstermek için Şekil 6.19’da gösterilen
X şeklini alır. Bu noktalara yeni noktalar eklenebilir, yoldan kaldırılabilir veya bu
noktalara tıklayarak eğim verilebilir.
Şekil 6.18. Yol

Şekilde 6.19’de vektörel bir çizim yaparken imlecin görünümüne göre ne

anlama geldiği görülmektedir.
Şekil 6.19. imlecin görünümüne göre anlamları
• Yol mantığını anlamak için Kalem aracını alarak sizler de

Bireysel Etkinlik
serbest çizimler yapabilirsiniz.
Metni Yola Eklemek

Yazmış olduğunuz bir metni, istediğiniz bir yola ekleyebilirsiniz. Bunun için:
• Boş bir sayfa açınız

• Araçlar Panelinden vektör bölmesinden Metin aracını seçiniz ve Tuvale
bir kez tıklayınız.
• Metin eklemeniz için açılan alana “Atatürk Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Bilgi Yönetimi Bölümü” yazınız.
• Bu kez vektör bölmesinden Elips aracını seçin ve Shift tuşuna basılı
tutarak Şekil 6.20’deki gibi bir yuvarlak çiziniz.

Şekil 6.20. Metin ve Elips aracı ile çizilen yuvarlak
• Metin ve yuvarlağı Shift tuşuna basılı tutarak seçiniz.

• Metin menüsünden Yola Metin Ekle seçeneğini seçiniz.
• Seç bölmesinden Ölçek aracını seçerek yazı üste gelene kadar
döndürünüz.
• Şekil 6.21’de görüldüğü gibi metin vektörel şeklin etrafına eklenmiş
oldu.
Şekil 6.21. Metnin vektörel şeklin etrafına eklenmesi
Kendi şeklinizi çizin
• Google’a “Şirinler” yazın ve arkası beyaz ya da transparan olan bir

Şirinler resmi indiriniz.
• İndirdiğiniz resmi Fireworks yazılımı ile açınız.
• Araçlar panelinde Vektör bölmesindeki Kalem Aracını (PenTool) seçiniz.
• Şirinler resminin istediğiniz yerinden tıpkı Çokgen Kement aracında
yapmış olduğunuz seçim gibi resmin etrafında yol oluşturunuz (bk. Şekil
6.22).

Şekil 6.22. Resmin etrafına yol oluşturma
• İlk tıkladığınız noktaya gelince imleç şeklini alacaktır. Son kez tıklayın ve
yolu kapatın.
• Şirinler resmini silince ekranda Şekil 6.23’daki gibi vektörel bir görüntü
oluşacaktır. Artık elinizde sizin oluşturduğunuz vektörel bir nesneniz var,
bu nesneyi istediğiniz gibi şekillendirebilirsiniz.
Şekil 6.23. Resimden elde edilen vektörel nesne

• Öğrendiklerimizin %83’ü görme, yüzde 11’i işitme, yüzde 5’i dokunma,

yüzde 3,5’i koklama ve yüzde 1’i ise tatma duyuları yardımıyla gerçekleşir.
• Öğrenme ile ilgili yapılan araştırmalar, öğrenmenin çoğunun görsel
betimlemeler yoluyla gerçekleştiğini göstermektedir.
Özet • Öğrenmede görsellerin işlevleri, soyut kavramları somutlaştırmak, dikkati
toplamak, algılamayı ve hatırlamayı kolaylaştırmak, bilgileri organize etmek,
öğeler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmak ve zaman tasarrufu sağlamak,
olarak sıralanabilir.
• Öğretimsel grafikler, “kurumların performansını artıracak şekilde öğrenmeyi
ve performansı optimize etmek için tasarlanan içeriğin sembolik (iconic)
ifadeleri” olarak tanımlamaktadır.
• Statik görüntüler, bazı nesnelerin nasıl çalıştığını öğretmek gibi bazı
öğrenme hedefleri için daha etkili olabilecekken animasyonlar, hareket
gerektiren becerileri öğretmek için daha etkilidir.
• Dekoratif görseller, genellikle estetik, mizah veya motivasyonel amaçlar için
kullanılmaktadır.
•Dekoratif görsellerin aşırı kullanımı, öğrenmeyi artırmak için gereken temel
zihinsel öğrenme süreçlerini bozma riskini taşır. Bu nedenle, aşırı kullanımları
önerilmemektedir.
• Temsili görseller, “gerçek” nesneyi sadık bir şekilde temsil eden görsellerdir.
• Temsili görselin amacı, içeriğin neye benzediğini gerçekçi bir şekilde
göstermektir.
• Nimonik (Mnemonic-Belleç), yani anımsatıcı görseller, bir konunun
kavramlarını hatırlamaya yardımcı olur.
• Örgütleyici görseller, kavramlar arasındaki niteliksel ilişkileri göstermek için
kullanılır. Genellikle ağaç, şema veya düğüm ve bağlantılardan oluşan bilgi
haritaları şeklinde oluşturulur.
• İlişkisel görseller, iki veya daha fazla değişken arasındaki nicel ilişkileri
göstermek için kullanılır.
• Dönüşümsel görseller, zaman içindeki veya uzayda meydana gelen
dönüşümleri anlatır.
•Yorumlayıcı görseller, bireylerin görünmez, soyut veya her ikisi de olan
olayları veya süreçleri anlamalarına yardımcı olur.
•Etkili iletişim kurmanın yanı sıra görselleriniz, psikolojik öğrenme süreçlerini
de desteklemelidir.
•Görsel tasarım öğelerinin doğru kullanılması etkili bir görsel iletişim için çok
önemlidir. Görsel tasarım unsurları çizgi, şekil, alan, boyut, doku ve renkten
oluşur.
•Görsel tasarım unsurları içerisinde en sık kullanılan unsurlardan biri çizgidir.
•Şekil, bir yüzey üzerine çizilen iki boyutlu görsellerdir. Basit şekiller karmaşık
şekillere göre daha kolay anlaşılır.
• Görsel materyalin anlaşılabilir olması açısından alan kullanımı son derece
önemlidir. Dolu ve boş alanların dağılımı görseller kadar önemlidir.
•Görseller hedef kitlenin kolay algılayabileceği boyutta olmalıdır. Farklı
yerlerde kullanılan bir görselin boyutu her yerde aynı olmalıdır.

•Doku, dikkatleri nesneye çekmek ve gerçekçiliği artırmak için kullanılır.

Görsel materyali gören kişinin hissetmesini de sağlar.
•Renk, etkili kullanıldığında görsel materyalin işlevselliğini artıran önemli bir
unsurdur.
• Bilgisayar ortamında çalışılan grafiklerin 2 formatından söz edilebilir. Bunlar;
Özet (devamı)
piksel tabanlı görseller ve vektör tabanlı görsellerdir.
• Piksel grafikler, piksel adı verilen noktaların birleşmesiyle ve
renklendirilmesiyle oluşturulmaktadır.
•Çözünürlük, piksel tabanlı görsellerde resim kalitesi veya detayının bir
ölçümünü ifade etmektedir.
•Vektörel grafikler, eğriler ve çizgilerin kullanılmasıyla matematiksel ifadelerle
oluşturulmaktadır. Bu grafik türü çözünürlükten bağımsızdır.
• Vektör tabanlı grafikler, yeniden ölçeklendirildiğinde ve boyutlandırıldığında
herhangi bir bozulmaya ya da detay kaybına uğramamaktadır.
•Piksel grafiklerde her bir piksel üzerine değişiklikler yapılabilmektedir. Bu
yüzden rötuş ve düzenleme işlemleri rahatlıkla yapılabilmektedir
•Vektörel grafikler yeniden boyutlandırıldığında kalite kaybına uğramaması
nedeniyle farklı boyutlarda üretilmesi gereken çalışmalarda kullanılmak için
uygundur.
•Görsel oluşturmak ve düzenlemek için Adobe Photoshop, Pxlr, Adobe
Illustrator, Gimp ya da Picasa gibi yazılımlar kullanılmaktadır. Bu yazılımların
birçoğu ücretli iken Picasa ve Gimp ücretsiz olanlarıdır. Pixlr ise çevrimiçi
olarak kullanılabilen yazılımlardandır.
•Adobe Fireworks hem vektörel hem de piksel tabanlı görselleri işleme
yeteneğine sahip, özellikle web grafikleri için kullanılabilecek bir yazılımdır.
•Adobe Fireworks yazılımında proje dosyaları PNG formatındadır. Bu dosya
formatı içerisinde renk özellikleri, katmanlar ve diğer özellikler olmak üzere
ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır.
•Bitmap piksellerden oluşan bir resim türüdür. Fotoğraflar bitmap türü
nesnelerdir.
•İçerisinde birkaç renk barındıran çizimler veya logolar ise genellikle vektör
tabanlı görsellerdir.
•Adobe Fireworks yazılımında Araçlar panelindeki vektör bölümünde vektör
çizimine ve düzenlenmesine olanak sağlayan çeşitli araçlar bulunmaktadır.

1. İnsanlar aşağıdaki eylemlerden hangisi ya da hangileriyle öğrendiklerini en
çok hatırlar?
a) Yapıp söylediklerini
b) Söylediklerini
c) Hem işitip hem gördüklerini
d) Gördüklerini
e) Dokunduklarını
2. “Görseller belirli bir nesne, olay ya da kavramın daha açık ve anlaşılır

olarak ifade edilmesini sağlar.” ifadesi görsellerin en çok hangi özelliğine
vurgu yapmaktadır?
a) Hatırlamayı kolaylaştırmak
b) Bilgileri organize etmek
c) Soyut kavramları somutlaştırmak
d) Dikkati toplamak
e) Zaman tasarrufu sağlamak
3. Görsellerin temel özelliklerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

a) Dinamik görüntüler, bazı nesnelerin nasıl çalıştığını öğretmek için
uygundur.
b) Videolar ve animasyonlar statik görsellerdir.
c) Görseller verilmek istenen mesaja yönelik görsel ilgi oluşturur.
d) Statik ve dinamik görseller aynı psikolojik etkiler oluşturabilir.
e) Hareket gerektiren becerileri öğretmek için statik görseller daha
etkilidir.
4. Genellikle ağaç, şema veya düğüm ve bağlantılardan oluşan bilgi haritaları

şeklinde oluşturulan görsel türü aşağıdakilerden hangisidir?
a) İlişkisel görseller
b) Örgütleyici görseller
c) Nimonik görseller
d) Temsili görseller
e) Dönüşümsel görseller

5. Dikkati bir noktaya çekmek için, fikir kavram ya da basamakları ayırt

etmek için, yön ve hareket göstermek için veya nesneleri hızlıca
görselleştirmek için kullanılan görsel tasarım unsuru aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Çizgi
b) Şekil
c) Boyut
d) Renk
e) Alan
6. Görsel materyali gören kişinin hissetmesini ve görselin daha gerçekçi

görünmesini sağlayan görsel tasarım unsuru aşağıdakilerden hangisidir?
a) Boyut
b) Alan
c) Renk
d) Doku
e) Çizgi
7. Piksel tabanlı grafiklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Noktalardan meydana gelir.
b) Her piksel farklı bir renk alabilir.
c) Yeniden boyutlandırıldığında çözünürlük resim kalitesi bozulur.
d) Adobe Illustrator en yaygın kullanılan piksel tabanlı grafik yazılımıdır.
e) Pikseller alt alta ve yan yana bulunurlar.
8. Aşağıdakilerden hangisi seçme işleminde kullanılan bir araç değildir?

a) Kement Aracı
b) Sihirli Değnek Aracı
c) Dikdörtgen Seçim Çerçevesi Aracı
d) Oval Seçim Çerçevesi Aracı
e) Boya Kovası Aracı
9. Aşağıdaki seçme araçlarından hangisi renge duyarlı seçim yapar?

a) Kement Aracı
b) Sihirli Değnek Aracı
c) Çokgen Kement Aracı
d) Seçim Çerçevesi Aracı
e) Lastik Damgası Aracı

10. Fireworks yazılımında imleci ne anlama gelmektedir?

a) Yol çizmeye devam
b) Yolun kapandığını gösterir
c) Yola bir nokta ekle
d) Yoldan bir nokta çıkar
e) Yolu temizle
Cevap Anahtarı
1.a, 2.c, 3.c, 4.b, 5.a, 6.d, 7.d, 8.e, 9.b, 10.b

Ayres, P., Marcus, N., Chan, C., & Qian, N. (2009). Learning hand manipulative tasks: When
instructional animations are superior to equivalent static representations.
Computers in Human Behavior, 25 , 348 – 353.
Clark, R. C., & Lyons, C. (2011). Graphics for learning: Proven guidelines for planning,
designing, and evaluating visuals in training materials (2nd Edition). San Francisco:
John Wiley & Sons.
Çilenti, K. (1997). Eğitim Teknolojisi ve öğretim. Ankara: Gül yayınevi.
Google. (tarih yok). Ağustos 3, 2019 tarihinde Google Maps: http://maps.google.com
adresinden alındı
Gülbahar, Y. (2012). Öğretim Araç ve Gereçleri. Öğretim Teknolojileri ve Materyal
Tasarımı, ss. 85-126. (Editör: Selvi, K.) Ankara: Anı Yay.
Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D., & Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and
technologies for learning (6th ed.). New York: McMillan.
İnkaya, O. (2010). Photoshop CS5. İstanbul: KODLAB
Mayer, R.E., Sims, V.K, & Tajika, H. (1995). A comparison of how textbooks teach
mathematical problem solving in Japan and the United States. American
Educational Research Journal, 32, 443 – 460.
Perkmen, S., & Öztürk, A. (2009). Multimedya ve görsel tasarım: Profil.
Pettersson, R. (2009). Visual literacy and message design. TechTrends, 53(2), 38.
Seferoğlu, S. S. (2006). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem A
Yayıncılık.
Team, Adobe Creative. Adobe Fireworks CS6 Classroom in a Book. Adobe Press, 2012.
Yalın, H. İ. (2003). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayın
Dağıtım
(tarih yok). Ağustos 3, 2019 tarihinde Adobe Color: https://color.adobe.com/tr/create

adresinden alındı.
(tarih yok). Ağustos 3, 2019 tarihinde: http://madde-donguleri.nedir.org/ adresinden
alındı.
(tarih yok). Ağustos 3, 2019 tarihinde: https://signalizenj.wordpress.com/ adresinden
alındı.

ANİMASYON HAZIRLAMA
• Temel Kavramlar
• Animasyon Nedir?
İÇİNDEKİLER
• Animasyonların Temel Özellikleri

• Animasyon Türleri MASAÜSTÜ YAYINCILIK
• Animasyon Tasarımında Kullanılan
Yazılımlar Dr. Öğr. Üyesi Abdullatif
• Adobe Edge Animate Çalışma Ortamı
• Sahne Özelliklerini Ayarlama
KABAN
• Sahneye İçerik Ekleme
• Adobe Edge Animate ile Animasyon
Tasarımı
• Şekil Çizme ve Hareket Ettirme
• Hareket Şertileri ile Animasyon
Oluşturma
• Tetikleyicilerle Çalışma
• Animasyonu Paketleme

• Animasyonun tanımını yapabilecek,
HEDEFLER
• Animasyonun türlerini sıralayabilecek,

• Adobe Edge Animate programı ile bir
animasyon tasarlayabilecek,
• Tasarladığınız animasyonu ihtiyaca göre
paketleyebileceksiniz.
ÜNİTE
7
Animasyon Hazırlama
Animasyon
Animasyon
Temel Kavramlar Animasyon Türleri
Programları
İki boyutlu
FPS 3D Studio Max
animasyonlar
Kes-Yapıştır (Cut-
Timeline Maya
out) animasyonlar
Durdur-Çek (Stop
Layer motion) Adobe Photoshop
animasyonlar
Rotoskopi
Keyframe (Rotoscope) Adobe Flash
animasyonlar
Üç boyutlu Adobe Edge

Transition
animasyonlar Animate
Hareket yakalama
Storyboard (Motion capture)
animasyonlar
Prosedürel
Layout
animasyonlar

GİRİŞ
Akıllı cep telefonlarının ve tabletlerin giderek yaygın hâle gelmesiyle
masaüstü yayımcılık kapsamında üretilen yayınlar da kendini buna göre
geliştirmek durumunda kaldı. Önceleri bilgisayar kullanılarak hazırlanan içerikler
durağan bir şekilde basılmak üzere matbaaya gönderilir ve kitap, gazete, dergi vs.
hâlinde okuyuculara ulaştırılırdı. Günümüzde akıllı mobil cihazlarının yaygın hâle
gelmesi ile içerikler bu cihazlarda yayımlanacak formatta hazırlanmakta ve
sunulmaktadır. Özellikle televizyonun insan hayatına girmesi ile artık insanlar,
bilgiye okuyarak ulaşmaktansa izleyerek ulaşmanın daha zahmetsiz olduğunu
düşünmeye başladı. Hâliyle ister bilgi almak amaçlı olsun isterse eğlenmek amaçlı
olsun insanlar animasyon adını verdiğimiz hareketli görüntüleri yani film izlemeyi
alışkanlık hâline getirdi.
Cebimizde taşıdığımız veya üzerimize giydiğimiz etkileşimli ve akıllı
Animasyon
cihazlarla birçok ürün çeşidine istediğimiz yerden ulaşmak mümkün olduğu için
“canlandırma”
anlamına gelmektedir. elektronik ortamlarda sunulan gazete ve dergiler artık durağan ve tepkisiz içerikler
yerine hareketli ve kullanıcı ile etkileşim yapabilen materyaller şeklinde sunulmaya
başladı. Sadece kullanılan cihazların bu tür içerikleri desteklemesi elbette ki yeterli
değil. Bu içeriklere ulaşmak için ihtiyaç duyulan internet bağlantısının
yaygınlaşması da insanların bu tür içeriklere yönlendirilmesini kolaylaştırdı. Bu
amaçla içeriklerde sunulan canlandırılmış görseller, anlatılmak istenen ana fikri
daha cazip hâle getirmeyi başardı. Bu başarının arkasında yer alan animasyonların
ne olduğu ve nasıl hazırlandığına dair bilgiler bu ünitede yer almaktadır.
Animasyonlar ile ilgili temel kavramları ve animasyon hazırlarken dikkat edilmesi
gereken noktaları öğrenmek masaüstü yayımcılıkla uğraşan uzmanlar için artık bir
gereklilik hâlini aldı.
TEMEL KAVRAMLAR
Animasyon Nedir?
Fransızcadan dilimize geçmiş olan animasyon kavramı “canlandırma” olarak
tanımlanmaktadır. Canlandırmadan kasıt, hareketsiz iki boyutlu resimler ile
hareket hissinin uyandırılmasıdır. Resimlerin belli bir süre içerisinde art arda
gösterilmesiyle bu resimlerde yer alan küçük değişiklikler nesneleri hareket eden
bir canlı hâline dönüştürmektedir.
Geçmiş dönemlerde animasyon tasarımı el ile kâğıt üzerine çizilen
resimlerle yapılmaktaydı. Bu resimler bir defter hâline getirilip sayfaları hızlıca
çevrilince hareket eden bir çizgi film elde edilebilmekteydi (Şekil 7.1). Yine
kâğıtlara çizilerek oluşturulan ve sadece küçük değişikliklere sahip resimlerin bir
çark etrafına yerleştirilerek döndürülmesi ile elde edilen animasyonlar da
geçmişte oluşturulan animasyon tekniklerinden biridir. Bunun ilk örnekleri koşan
bir at animasyonunun oluşturulması ile karşımıza çıkmaktadır (Şekil 7.2).

Şekil 7.1. Kâğıt Üzerinde Yapılan Animasyon1
Şekil 7.2. Koşan At Animasyonu Çizimleri
Animasyonların Temel Özellikleri

Animasyonları oluşturan durağan resimlerin her birine kare adı verilir.
Animasyonların gerçek bir hareket algısı uyandırabilmesi için bir saniyede en az 12
kare gösterecek hızda oynatılmalıdır. Bu değer sinema filmlerinde saniyede 24
kareye kadar çıkmaktadır. Animasyonların oynatma hızı değeri fps olarak
adlandırılır. Bu ifade saniyede oynatılan kare sayısı anlamını taşıyan, İngilizce
“frame per second” kelimelerinin baş harflerinden oluşturulmuştur. Yani 12 fps
ifadesi bir saniyede 12 kare oynatma hızı anlamına gelmektedir.
fps: Bir saniyede • Animasyon tasarımında bilinmesi gereken bir diğer kavram ise zaman
oynatılan kare sayısı
çizgisidir (timeline). Zaman çizgisi, üzerinde kareleri barındırır ve
(frame per second)
animasyonun başlangıcından itibaren bütün olayların akışı bu çizgi
üzerinde belirlenir. Nesnelerin hareket etme zamanlarının belirlendiği bu
kısımda her bir karede farklılıkların olması durumunda hareket ortaya
çıkar ve sonuçta animasyon üretilmiş olur. Şekil 7.3’te örneği verilen bir
zaman çizgisi panelinde animasyonu oluşturan her bir nesnenin ayrı bir
katmanda (layer) yer alması nesnelerin sahne içerisinde birbirinden
bağımsız olarak hareket etmelerini sağlamaktadır. Bu kısımda zaman
çizgisinin görevi her bir nesnenin hangi zamanda hareket edeceğini
belirlemektir.
Şekil 7.3. Zaman Çizgisi
• Zaman çizgisi üzerinde hareketler iki yolla yapılır. Birincisi hareketi

oluşturan her bir resmin kare kare çizilmesidir. Geleneksel yolla
1 http://images-education.com/imagesanimations/notions_dessin.php?cat=4

oluşturulan animasyonlar bu mantığa dayanmaktadır. İkinci yol ise

hareketin başlangıcının ve sonunun belirlendiği hareketlerdir. Bu yolla
oluşturulan hareketlerde anahtar karelerden (keyframe) yararlanılır.
Animasyon hazırlama programlarının sağladığı bu kolaylık ile hareketin
başlangıcı ilk anahtar kare üzerinde, sonu ise ikinci anahtar kare üzerinde
çizilir. Anahtar kare kullanılarak yapılan animasyonlara Geçiş (Transition)
adı verilir. Örneğin; Şekil 7.3’te gösterilen zaman çizgisi penceresinde
Araba katmanında yer alan nesne 25. kare ile 55. kare arasındaki geçiş
animasyonu sayesinde sahnede görünmekte ve bu iki anahtar kare
sayesinde hareket kazanmaktadır. Program aradaki diğer karelerde
hareket için gerekli olan küçük değişiklikleri otomatik olarak yapmaktadır.
• Bir animasyon hazırlanmadan önce ana karakterler belirlenerek kâğıt
üzerinde veya bilgisayar ortamında çizimleri yapılır. Bu amaçla vektör veya
piksel tabanlı yazılımlardan yararlanılır. Animasyon hazırlığının ikinci
aşamasında senaryoya bağlı kalınarak hikâye tahtası (storyboard, Şekil
7.4) ve hikâye düzenleri (layout) hazırlanır. Profesyonel bir çalışmada bu
aşamalar olmadan animasyon hazırlığına girilmez.
Animasyonu
bilgisayarda Şekil 7.4. Hikâye Tahtası Örneği 2
tasarlamadan önce Animasyon Türleri
hikaye tahtası ve hikaye
düzenleri hazırlamak Yapım aşamasında kullanılan farklı teknikler sonucunda çeşitli animasyon
gerekir. türleri ortaya çıkmaktadır. Animasyonların başlıca türleri şunlardır:
• İki boyutlu animasyonlar: Geleneksel yöntemlerle yapılan
animasyonlardır. Bu animasyonlar kare kare çizilen resimlerin art arda
gösterilmesiyle oluşturulur.
2 http://www.michaelspornanimation.com/splog/wp-content/f/HilbSchwartzBosus.jpg

Şekil 7.5. Geleneksel Animasyon

• Kes-Yapıştır (Cut-out) animasyonlar: Animasyonun ana karakterleri ve
hikâyede geçen tüm nesneler gerçek fotoğraflardan kesilerek oluşturulur.
Bu animasyonlarda karakterlerin ve nesnelerin parçaları her bir karede
yapılan küçük değişiklikler ile hareketlendirilir.
Şekil 7.6. Kes-Yapıştır Animasyon3

• Durdur-Çek (Stop Motion) animasyonlar: Gerçek nesnelerin fotoğrafları
çekilerek oluşturulan bir animasyon türüdür. Bu türde her bir fotoğraf
çekilirken nesnelere küçük değişiklikler yapılır. Bu animasyon tekniğinde
genellikle kuklaların kullanılması nedeniyle kukla animasyon olarak da
bilinirler.
Kuklaların fotoğrafları
ile yapılabilecek en iyi
animasyon türü durdur- Şekil 7.7. Durdur-Çek Animasyon4
çek animasyonlardır. • Rotoskopi (Rotoscope) animasyonlar: Gerçek fotoğrafların üzerine yapılan
çizimlerin kullanılması ile elde edilen bir animasyon tekniğidir. Bu teknikte
gerçek oyuncuların görüntüleri kullanılarak çizimler oluşturulur.
Şekil 7.8. Rotoskopi Animasyon5

• Üç boyutlu animasyonlar: Tüm çizimlerin bilgisayar ortamında üç boyutlu
çizim programları kullanılarak yapılması ile elde edilen animasyonlardır. Bu
animasyon türünde üç boyutlu çizimlere hareketlerin verilmesi bir takım
3 http://giphy.com/gifs/paper-tumblr-featured-126MGIyNCAZHPy
4 http://www.motionplanets.com/blog/how-stop-motion-animations-help-marketing-your-
business/
5 http://forum.paticik.com/read.php?18,5098698

matematiksel işlemlerle yapılmaktadır. Bu işlemleri de yine üç boyutlu

animasyon hazırlamak amacıyla kullanılan programlarla kolayca yapmak
mümkündür.
Şekil 7.9. Üç Boyutlu Animasyon6

• Hareket yakalama (Motion capture) animasyonlar: Bu animasyon
tekniğinde insanlar üzerine yerleştirilen vericiler sayesinde insan
hareketleri bilgisayar ortamına aktarılmakta ve bilgisayar ortamında
hazırlanan karakterlere yansıtılmaktadır.
Hareket yakalama
animasyonları için özel
kostümler ve
ekipmanlar
gerekmektedir. Şekil 7.10. Hareket Yakalama Animasyonu7
• Prosedürel animasyonlar: Animasyonu oluşturan karakterlerin hareketleri
arka planda yazılan program kodları (script) ile gerçekleştiği bir animasyon
türüdür. Genellikle üç boyutlu oyunların temelini oluşturan çekirdeklerde
yapılan kodlamalar ile temel hareketler ve animasyon prensipleri
belirlenir. Bu teknik ile animasyon üretimi için ileri seviye programlama ve
sanat uzmanlığı gerektirmektedir.
Şekil 7.11. Prosedürel Animasyon
Animasyon Tasarımında Kullanılan Yazılımlar

Günümüzde her alanda olduğu gibi animasyon tasarımında da güncel ve
ileri teknolojiler kullanılmaktadır. Masaüstü yayımcılık uzmanları geliştirdikleri
içerikleri masa başında ve çoğunlukla bilgisayar ile geliştirmektedirler. Bu noktada
bilgisayar yazılımları animasyon tasarımı için de uygun araçlar barındırmaktadır.
6 https://pbs.twimg.com/media/CVk-PORWEAATxRe.png
7 http://graphics.berkeley.edu/papers/Kirk-SPE-2005-06/thumb.jpg

Animasyon tasarımına geçmeden önce hangi amaçla ve hangi türde animasyon

hazırlanacağına karar vermek gerekir. Çünkü farklı türde animasyon hazırlamak
için farklı türde yazılımlar bulunmaktadır. Aşağıda animasyon hazırlamak amacıyla
kullanılan başlıca yazılımlar verilmektedir:
• 3D Studio Max: Genellikle üç boyutlu modelleme amacıyla kullanılan
profesyonel yazılımlardan biridir. İçerisinde bulunan Zaman Çizgisi (Şekil
7.12) özelliği ile modellenen nesnelere hareket kazandırılabilmektedir.
Adobe Photoshop Hazırlanan üç boyutlu animasyon daha sonra film formatında
programı genelde yayımlanabilir.
fotoğraf montajı için
kullanılsa da ihtiyaç
hâlinde animasyon
hazırlamak için de
kullanılabilir.
Şekil 7.12. 3D Studio Max Çalışma Ortamı

• Adobe Photoshop: Asıl amacı grafik tasarımı olan Photoshop programı,
içerisinde barındırdığı zaman çizgisi aracı ile (Şekil 7.13) tasarlanan
grafiklerin kare kare oynatılarak animasyon oluşturulmasına izin
vermektedir. Bu program ile hareketli resimler olarak adlandırılan GIF
türündeki resim dosyaları oluşturmak mümkündür. Adobe Photoshop
piksel tabanlı, profesyonel bir grafik tasarım programıdır.
Şekil 7.13. Adobe Photoshop Çalışma Ortamı

• Maya: Üç boyutlu animasyon, modelleme, benzetim ve görüntüleme
yazılımı olan Maya, animasyon tasarımcılarına oldukça kapsamlı bir araç

kutusu sunmaktadır (Şekil 7.14). Özellikle reklam sektöründe yaygın bir

kullanım alanı olan Maya, kod desteği (script) ve fizik kurallarına uygun
iskeletleştirme (rigging) araçları sunmaktadır.
Şekil 7.14. Maya Çalışma Ortamı

• Adobe Flash: Döneminin en popüler animasyon hazırlama
programlarından birisi olan Adobe Flash programı (Şekil 7.15) vektör
tabanlı bir animasyon hazırlama programıdır. Ürettiği SWF dosya
türündeki animasyon dosyalarının web sayfalarının vazgeçilmez
Adobe Flash programı ürünlerinden biri hâline gelmesi sonucu programlanabilme özelliği
ile hazırlanan eklenmiş ve etkileşimli animasyon hazırlamaya imkân vermiştir. Akıllı
animasyonlar swf telefonların ve tabletlerin swf desteğinin olmaması ve HTML5’in sunduğu
uzantısına sahip olurlar. imkânlar sonucunda popülerliğini yitirmiş ve yerini Adobe Edge
Animate’ye bırakmıştır.
Şekil 7.15. Adobe Flash Çalışma Ortamı

• Adobe Edge Animate: Bu ünite kapsamında tanıtılacak ve kullanımından
bahsedilecek olan Adobe Edge Animate programı HTML5 desteği sunan
bir animasyon hazırlama programıdır. Bu bölümden itibaren animasyon
hazırlama süreci Adobe Edge Animate programı üzerinden anlatılacaktır.

ADOBE EDGE ANIMATE

İnternetin cep telefonlarına veya tabletlere girmesinden önce web
sayfalarının vazgeçilmez animasyonları bir zamanlar Macromedia firması
tarafından üretilen, daha sonra Adobe firması tarafından piyasaya sürülmeye
devam eden Flash programı ile yapılmaktaydı. Flash ile geliştirilen dosyalar SWF
uzantısına sahiptir ve web tarayıcılarının bu dosyaları çalıştırması için bilgisayara
Adobe Flash Player eklentisinin kurulu olması gerekmektedir. Akıllı telefonların ve
tabletlerin Flash Player çalıştırması pil kullanım süresini ciddi anlamda düşürdüğü
için mobil cihazlar Flash dosyalarını desteklememektedir. Bu boşluğu doldurması
için geliştirilen HTML5 standardı hem güvenilir olmakta hem de mobil
platformlarda sorunsuz çalışabilmektedir. Adobe firması ise artık Flash yerine
kullanılabilecek yeni bir ürün olan Edge Animate programını üretti ve kullanıma
sundu.
Adobe Edge Animate Adobe Edge Animate HTML5 tabanlı animasyonlar geliştirmek için
CC programını aşağıdaki tasarımcıların ve web geliştiricilerin kullandığı bir programdır. Zaman çizgisi paneli
logoya tıklayarak kullanılarak nesnelere kolayca hareket kazandırma özelliğine sahiptir. Tasarlanan
indirme sayfasına grafikler HTML5 tabanlı olduğu için nesnelere kolayca gölge, bulanıklık ve renk
ulaşabilirsiniz. doygunluğu gibi CSS filtreleri uygulanabilir. Oluşturulan animasyonlar her
boyuttaki cihaz ekranına uyum sağlayabilecek boyutlandırma özelliklerine sahip
olmakla birlikte web sayfaları başta olmak üzere çeşitli ortamlarda
yayımlanabilecek şekilde paketlenebilmektedir.
Adobe Edge Animate ücretli bir yazılımdır. Ancak 30 günlük ücretsiz deneme
sürümünü indirerek test etme imkânı sunulmaktadır. Adobe Edge Animate
programının piyasada bulunan en son sürümü olan Creative Clouds (CC)
versiyonuna http://www.adobe.com/tr/products/edge-animate.html adresinden
ulaşılabilir. Bu ünitede anlatılanları daha iyi kavramak için deneme sürümünü
indirerek uygulamaları beraber yapabilirsiniz.

Adobe Edge Animate Çalışma Ortamı
Şekil 7.16. Adobe Edge Animate Çalışma Ortamı

Adobe Edge Animate çalışma ortamı, Şekil 7.16’da görüldüğü üzere orta
kısımda etrafı çeşitli panellerle çevrili olan bir tasarım alanına sahiptir. Üst kısımda
çizim araç çubuğu, sol tarafta özellikler paneli, sağ tarafta nesneler ve kütüphane
panelleri ve alt tarafta zaman çizgisi paneli bulunmaktadır. Şekil 7.16’da
numaralandırılarak gösterilen panellere aşağıda kısaca değinilmiştir:
• Araçlar (Tools) Paneli: Çalışma ortamının üst kısmında yer alan araçlar
paneli, animasyon içerisinde kullanılacak olan öğeleri tasarlamak amacıyla
kullanılacak basit araçlardan oluşmaktadır.
• Özellikler (Properties) Paneli: Çalışma ortamının sol tarafında yer alır ve
Kapatılan panellere animasyonu oluşturan nesnelerin özelliklerini değiştirmek için bazı
daha sonra Window ayarlara sahiptir. Bu ayarlar animasyonu oluşturan nesnelerin türüne göre
menüsü altından farklılık göstermektedir. Bu nedenle seçili nesneye göre özellikler
ulaşılabilir.
penceresindeki ayarlar da değişmektedir.
• Nesneler (Elements) Paneli: Animasyonu oluşturan nesneleri listeleyen bu
panel çalışma ortamının sağ tarafında yer almaktadır. Panel üzerinde yer
alan düğmelerle bu listede yer alan nesnelere kod ekleme, görünürlüğünü
değiştirme ve kilitleme işlemlerini yapmak mümkündür.
• Kütüphane (Library) Paneli: Animasyonu tasarlarken harici dosyalardan
yararlanıldığında kullanılan kaynak dosyalar bu panelde türlerine göre
tasniflenerek listelenir. Çalışma ortamının sağ tarafında, Nesneler
panelinin altına yer alan Kütüphane paneli başlangıçta boş olmakla birlikte
çalışmaya dışardan ithal edilen dosyalarla dolmaya başlar.
• Zaman Çizgisi (Timeline) Paneli: Animasyonun temelini oluşturan
nesnelere hareket kazandırma işlemlerinin yapıldığı bu panel çalışma
ortamının altında yer almaktadır. Her bir nesne zaman çizgisi panelinde

ayrı bir katmanda (layer) yer aldığı için nesnelere ayrı ayrı hareket
kazandırmak mümkündür.
Sahne Özelliklerini Ayarlama

Web sayfalarında yer alan nesnelerin biçimsel özelliklerini ayarlamak
amacıyla CSS (Cascading Style Sheet) kodları kullanılmaktadır. Sahne nesnesi
temelde bir div etiketi olduğu için bu nesnenin biçimsel ayarlarını yapmak üzere
arka planda CSS kodları oluşturmak gerekmektedir. Adobe Edge Animate programı
Özellikler paneli aracılığıyla yapılan ayarlamalar sonucunda, gereken CSS kodlarını
arka planda otomatik olarak oluşturmaktadır.
Adobe Edge Animate programının tasarım yapılan bölgesine Sahne (Stage)
adı verilir. Animasyon tasarımına başlamadan önce sahnenin animasyona uygun
olarak hazırlanması gerekmektedir. Geliştirilecek olan animasyon HTML5 alt
yapısına sahip olacağı için Nesneler panelinde en üstte yer alan Stage isimli
nesnenin yanında soluk bir şekilde yazan <div> ifadesinden, sahnenin aslında
Animasyonun otomatik HTML dosyası içerisinde yer alan bir div etiketi olduğu anlaşılmaktadır.
olarak başlamasını
Sahne özelliklerini ayarlamak için Özellikler paneli kullanılmaktadır. Daha
istemiyorsanız sahnenin
Autoplay özelliğinin önce de bahsedildiği gibi bu panel seçili nesnenin özelliklerine göre kendini
seçeneğini kaldırmanız değiştirdiği için sahne üzerinde başka bir nesnenin değil bilhassa sahne nesnesinin
gerekmektedir. seçili olmasına dikkat etmek gerekmektedir. Özellikler penceresinde seçili olan
nesnenin sahne olduğunu Stage ifadesinden anlamak mümkündür. Şekil 7.17’de
adı Untitled olan Stage nesnesinin özellikleri gösterilmektedir. Burada yer alan
Untitled ifadesi değiştirilerek sahne adını değiştirebiliriz. Bu değişiklik div
nesnesinin ID özelliğinin değiştirmektedir.
Şekil 7.17. Özellikler Paneli

Sahne özelliklerine bakıldığında boyut ve renk özelliklerinin ağır bastığı
görülmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; sahne boyutunun piksel
veya % cinsinden ayarlanabilmesidir. W ve H değerleri genişlik (Width) ve
yükseklik (Height) anlamına gelmektedir. Animasyonun hangi ortamda veya nasıl
görünmesi gerektiğine bağlı olarak bu kullanım değişebilmektedir. Ekran boyutu

ne olursa olsun belli oranda yer kaplaması isteniyorsa %, sabit büyüklükte yer
kaplaması isteniyorsa piksel cinsinden değer girilmelidir.
Sahneye İçerik Ekleme

Bir web sayfasının içeriğini oluşturan nesneler iki gruba ayrılabilir. Bunlar
CSS kodları ile biçimlendirilebilen nesneler ve dışardan eklenen nesnelerdir. CSS
kodları ile biçimlendirilerek oluşturulabilen nesneler için Adobe Edge Animate
programı basit bir araç kutusu sunmaktadır. Şekil 7.18’de verilen Araçlar
panelinde sahneye dikdörtgen, kenarları yuvarlatılmış dikdörtgen, elips ve metin
araçlarının eklenebildiği görülmektedir. Bu nesneler aslında CSS kodları ile
düzenlenebilen HMTL etiketlerinden başka bir şey değildir.
Şekil 7.18. Araçlar Paneli

Animasyon içerisinde bu nesnelerin dışında grafik ve resim kullanılmak
istendiğinde bu içeriklerin başka programlarla oluşturulması veya hazırlanması
aşamasından sonra sahneye dâhil edilmesi gerekmektedir. Bunun için piksel veya
vektör tabanlı grafik tasarım programları kullanılarak GIF veya PNG türünde
oluşturulan görsel öğeler projeye eklenebilir. Ayrıca arka planda çalınması istenen
sesler de yine başka programlarla oluşturulan ses dosyası hâlinde projeye dâhil
edilebilir. Dışardan eklenen her bir dosyanın Kütüphane panelinde listelendiğini
Görselleri daha
hatırlayınız.
profesyonelce
oluşturmak için başka Photoshop, Illustrator ve Fireworks programları piksel veya vektör tabanlı
programlardan grafik tasarım programları olarak kullanılabilir. Harici programlarla hazırlanan
yararlanabilirsiniz. içerikleri sahneye eklemek için iki yol kullanılabilir:
• File > Import yolu izlenir. Açılan pencereden eklenecek olan dosya veya
dosyalar seçilerek ekleme işlemi tamamlanır.
• Nesnelerin bulunduğu klasör açılarak eklenecek dosya veya dosyalar
seçildikten sonra sürüklenerek sahneye bırakılır.
ADOBE EDGE ANIMATE İLE ANİMASYON TASARIMI

Şekil Çizme ve Hareket Ettirme
Adobe Edge Animate ile animasyon tasarımına sahneye bir dikdörtgen çizip
onu hareket ettirmekle başlayalım. Bunun için Adobe Edge Animate programının
açılışında görüntülenen karşılama penceresinde (Şekil 7.19) Create New seçeneği
ile yeni bir dosya açınız ve aşağıdaki adımları takip ediniz:

Şekil 7.19. Adobe Edge Animate Karşılama Ekranı
• Araçlar panelinden Dikdörtgen Aracını (Rectangle Tool) seçin.

• Sahnenin sol üst köşesine bir dikdörtgen çizin.
• Adobe Edge Animate programı ile animasyon oluşturmanın en kolay yolu
İğne Aracını kullanmaktır. Bunun için Zaman Çizgisi Paneli (Şekil 7.20)
üzerinde bulunan İğne (Toggle Pin) düğmesine tıklayın.
Şekil 7.20. Zaman Çizgisi Paneli
• Oynatma Başlığını (Playhead) 0:01’e (1 saniye/second) kaydırın. Sarı

Hızlı bir şekilde Oynatma Başlığı başka bir zamana kaydırıldığında mavi İğne arkada sabit
animasyon oluşturmak kalır (Şekil 7.21).
için Zaman Çizgisi
paneli üzerinde yer alan
aşağıdaki düğmeleri
kullanın: Şekil 7.21. Adobe Edge Animate Zaman Çizgisi
Oto. Anahtar Kare • Sahneye çizilen dikdörtgeni sahnenin sağ alt köşesine kaydırın.
Otomatik Geçiş • Özellikler penceresinde bulunan gri renk kutusuna tıklayın.

• Şeklin arka plan rengini değiştirdikten sonra rengi onaylamak için
klavyeden [Enter] tuşuna basın.
• Klavyeden [Space] tuşuna basarak animasyonu oynatınız.
Bu projede basit bir animasyon tasarlamış oldunuz. Ne yaptığımızı şöyle bir
gözden geçirelim. Araç kutusundan Dikdörtgen aracını seçerek şekil çizmeyi, İğne
ve Oynatma Başlıklarını kullanarak animasyonun başlangıç ve bitiş zamanlarını
ayarlamayı, animasyon içerisinde şeklin yerini ve rengini değiştirmeyi, tasarlanan
animasyonu izlemek için boşluk tuşu ile oynatmayı öğrendik. Şimdi son hâli ile
Zaman Çizgisi panelini inceleyelim (Şekil 7.22).

Şekil 7.22. Adobe Edge Animate Zaman Çizgisi Paneli

Zaman Çizgisi Panelinde Stage ve Rectangle isimlerine sahip iki adet katman
görünmektedir. Rectangle katmanı altında animasyonda hareket eden üç adet
özellik değişimi yer almaktadır. Bunlar; nesnenin Sola Uzaklık (Left), Yukarı Uzaklık
(Top) ve Arka Plan Rengi (Background Color) özellikleridir. Left değerinin 0:00
zamanında 20px iken, 0:01 zamanında 400px olması nesneyi sağa doğru hareket
ettirirken, Top değerinin 0:00 zamanında 20px, 0:01 zamanında 300px olması
aşağı doğru hareket ettirmektedir. Bu ikisi aynı zamanda gerçekleştiği için nesne
sol-üst köşeden sağ-alt köşeye doğru hareket etmektedir. Ayrıca nesne 0:00
zamanında gri renginde iken 0:01 zamanında kırmızı olmaktadır. Bu da animasyon
süresince şeklin griden kırmızıya doğru bir geçiş yapmasını sağlamaktadır.
Hareket Şeritleri İle Animasyon Oluşturma

Adobe Edge Animate programı ile animasyon tasarlarken internette
bulabileceğiniz hazır hareket şeritleri ile kolayca animasyon oluşturabilirsiniz. Bir
animasyonu oluşturan karelerin bir resim dosyası üzerinde sıra ile birleştirilerek
oluşturulan görsellere Hareket Şeridi (Spritesheet) adı verilir. Hareket şeritlerinde
Hareket şeridinde yer animasyonu oluşturan kareler yan yana tek bir satırda yer alabileceği gibi alt alta
alan karelerin eşit veya çoklu satırlar hâlinde yer alabilir. Adobe Edge Animate programı tek satır
genişlik ve yüksekliğe veya çok satırlı şeritleri desteklemektedir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken
sahip olduğundan emin
nokta eşit genişlik ve yüksekliğe sahip olan karelerden oluşturulmuş bir hareket
olun.
şeridi olması gerektiğidir. Şekil 7.23’de verilen hareket şeridi örneğini kullanarak
uçan bir kuş animasyonu oluşturalım.
Şekil 7.23. Hareket Şeridi

Animasyonu oluşturmadan önce hareket şeridini elde etmek gerekir. Bunun
için Şekil 7.23’te verilen hareket şeridini PNG dosyası olarak bilgisayarınıza
kaydedebilir veya internette bulabileceğiniz bir hareket şeridini indirerek farklı bir
animasyon oluşturabilirsiniz. Yeni bir Adobe Edge Animate dosyası açarak
aşağıdaki adımları takip ediniz:
• File > Import Spritesheet yolu izlenerek hareket şeridini projeye aktaralım.
• Bu işlem Şekil 7.24’te görülen Define Sprite Tiles isimli iletişim penceresini
açacak ve hareket şeridini projeye eklerken bazı ayarlar yapmaya izin
verecektir.

Hareket şeridini içe

aktarırken animasyonu
önceden izlemek için
pencere üzerindeki
Preview Animation
düğmesi kullanılabilir.
Şekil 7.24. Hareket Şeridi İçe Aktarma İletişim Penceresi

• Burada yapılması gereken ilk ayar hareket şeridinde satır ve sütun
sayısının belirlenmesidir. Bizim hareket şeridinde tek satırda yer alan 10
adet kare (sütun) yer almaktadır. Aşağıdaki değerleri girerek hareket
şeridindeki satır ve sütun sayısını ayarlayın:
- Number of rows: 1
- Number of columns: 10
• Trimming Options kısmını genişleterek aşağıdaki değerleri girin:
- Top: 0
- Bottom: 0
- Left: 0
- Right: 0
Bu değerler hareketi oluşturacak karelerin sırasıyla üst, alt, sol ve sağ
kenarlarından ne kadar uzak olduğunu ayarlamak için kullanılır. İnternetten
indirilen resimlerin kenarlarında fazladan boşluk bulunuyorsa bu yolla boşluklar
giderilebilir. Ayrıca kareler arasında yer alan fazla boşlukları gidermek için Padding
between sprites değeri kullanılabilir.
• [Import] düğmesine tıklayarak içe aktarma işlemini tamamlayalım.

Şekil 7.25. Adobe Edge Animate Karşılama Ekranı

Kütüphane panelinde (Şekil 7.25) Images ve Symbols gruplarında birer adet
nesne oluşturuldu. Images kısmında yer alan dosya içe aktarmak için kullanılan
hareket şeridi dosyasını temsil etmektedir. Bizim projemizde kullanılan hareket
şeridinin ismin karka.png olduğu için bu dosya da projemize dâhil oldu. Symbols
kısmında yer alan karga_symbol_1 nesnesi içe aktardığımız hareket şeridi ile
oluşan hareketli nesneyi temsil etmektedir.
• Symbols kısmında yer alan karga_symbol_1 nesnesini sürükleyerek

sahnenin sol-orta kısmına taşıyın. Nesnenin konumunu Özellikler
penceresinden (Şekil 7.26) ayarlamak için X ve Y değerlerini
değiştirebilirsiniz. Sahne boyutuna göre nesneyi ortalamak için Y değeri
Sahnede yer alan yaklaşık olarak 138, sahnenin sol kenarına değmesi için X değerini 0 olarak
sembolleri düzenlemek belirlenmiştir.
için üzerine çift
tıklayarak düzenleme
moduna geçin. Geri
dönmek için sahneye
çift tıklayın.
Şekil 7.26. Özellikler Penceresi
• Sahneye eklenen karga_symbol_1 nesnesinin içeriğini görmek için üzerine
çift tıklayarak (Şekil 7.27) düzenleme moduna geçin.
Şekil 7.27. Adobe Edge Animate Sahnesi

• Klavyeden boşluk tuşuna basarak animasyonu gözlemleyin.
• Sahnede boş bir yere tekrar çift tıklayarak ana sahneye geri dönün.
• Bu hâliyle web sayfasında nasıl görüntüleneceğini görmek için File >
Preview in Browser komutunu verin. Bu komut ile internet tarayıcısı
açılacak ve animasyon oynatılacaktır. Animasyon başladığında kuş olduğu
yerde sadece bir kez kanat çırpıp durmaktadır.

Kuşu sahnenin sağ tarafında doğru hareket ettirmek için tekrar sahneye geri
dönün ve aşağıdaki adımları takip edin:
• Kuşun ilk pozisyonunu başlangıç noktası olarak ayarlamak için 0:00
Animasyonun internet zamanına bir Anahtar Kare (Keyframe) ekleyin. Bunun için Özellikler
tarayıcısında oynatmak penceresinde yer alan X koordinatı için düğmesine tıklayın. Bu işlem
için [Ctrl]+[Enter] kısa
Zaman Çizgisi panelinde karga_symbol_1 katmanı altında Left adında yeni
yol tuşları kullanılabilir.
bir özellik katmanı açacaktır.
• Oynatma Başlığını 0:02’ye taşıyın.

• Kuşun son pozisyonu için 0:02 zamanına yeni bir Anahtar Kare ekleyin.
Bunun için Özellikler penceresinde yer alan X koordinatı için
düğmesine tıklayın.
• Kuşun sahnenin sağ kenarına değmesi için X değerini 430 olarak ayarlayın
(Şekil 7.28).
Şekil 7.28. Özellikler Penceresi

• Her iki Anahtar Kare için farklı değerler girilmiş olması ile 0:00 zamanı ve
0:02 zamanı arasında geçen bir hareket oluşturulmuş oldu (Şekil 7.29).
Şekil 7.29. Zaman Çizgisi Paneli

• Hareketi izlemek için klavyeden boşluk tuşuna basın veya Zaman Çizgisi
Paneli üzerinde yer alan Play düğmesine tıklayın.
Tetikleyicilerle Çalışma
Zaman Çizgisi üzerinde belli bir noktada animasyonu durduran, oynatan
veya başka bir noktaya zıplatan kodlara Tetikleyici (Trigger) adı verilir.
Tetikleyiciler ana sahne üzerindeki Zaman Çizgisine eklenebildiği gibi semboller
içerisinde yer alan Zaman Çizgilerine veya sembollerin kendilerine doğrudan
eklenebilir.
Daha önce hareket şeridiyle oluşturulan kuş animasyonunda kuş sahnenin
sol tarafından sağ tarafına doğru hareket etmektedir. Bu esnada bir kere kanat
çırpıp yolun yarısında kanat çırpmayı bırakacaktır. Kuşun devamlı kanat çırpmasını
sağlamak için nesnenin kendi içerisinde yer alan kanat çırpma hareketini sürekli
kılmak gerekir. Bu amaçla hareketin bittiği noktaya tekrar başa dönmesini
sağlayacak bir tetikleyici eklemek gerekmektedir.

Aşağıdaki adımları takip ederek kuşun devamlı kanat çırpmasını sağlayan bir
Tetikleyici ekleyin:
• Sahne üzerindeki kuş sembolüne çift tıklayarak tekrar düzenleme moduna
girin.
• Oynatma Başlığını kanat çırpma hareketinin son karesi olan 0:00,750
konumuna getirin .
• Bu noktaya bir tetikleyici eklemek için Timeline > Insert Trigger yolunu
izleyerek Trigger iletişim penceresini açın (Şekil 7.30).
• Pick an Action gurubunda yer alan Playback > Play seçeneğini seçin.
Tetikleyiciyi kısa yoldan

eklemek için [Ctrl]+[T]
tuşlarını Şekil 7.30. Trigger İletişim Penceresi
kullanabilirsiniz.
• Picak a Target gurubunda yer alan karga_symbol_1 nesnesine çift tıklayın
(Şekil 7.31). Pencerenin kod kısmında sym.play(); yazacaktır.
Şekil 7.31. Trigger İletişim Penceresi

• Pencereyi kapatarak tekrar ana sahneye dönün.
• Animasyonun nasıl çalıştığını görmek için File > Preview in Browser
komutunu verin. Bu komut ile varsayılan internet tarayıcısı açılacak ve
animasyon oynatılacaktır. Kuş sahnenin sağ tarafına doğru hareket edecek
ve durmadan kanat çırpacaktır.
Animasyonu Paketleme
Hazırlanan animasyonun başka bir yerde kullanılması için paketlenmesi
gerekmektedir. Paketlenen animasyonlar herhangi bir web sayfasında veya
HTML5 içeriği destekleyen içerik veya ortamlarda kullanılabilir. Mesela mobil
cihazlarda çalışabilen e-dergilerde rahatlıkla kullanılabilir. Daha önce hazırlanan
kuş animasyonunu yayımlayabilecek hâle getirmek için aşağıdaki adımları takip
edin:
• Oluşturulan animasyon dosyasını kaydetmek için File > Save yolunu takip
edin.
• Açılan pencerede projeye bir isim verin. Pencerenin en altında yer alan
Save in a folder seçeneğinin seçili olması projeyi yeni bir klasör içerisine
kaydedecektir. Böylece animasyon için gerekli olan kaynak dosyalar
bilgisayardaki diğer dosyalar ile karışmayacaktır.
• Save düğmesine tıklayarak kaydetme işlemi tamamlayın.

Projenin kaydedildiği klasöre bakıldığında verilen isimle kaydedilmiş bir

HTML dosyası görülecektir. Bu dosya animasyonun çalıştırılması için gereken ana
dosyadır. Herhangi bir tarayıcıda bu dosyayı açarak animasyonu izleyebilirsiniz.
Hazırlanan animasyon paketlenerek üç farklı ortam için yayımlanabilir hâle
getirilebilir. Paketleme seçenekleri ve ortam ayarlarını yapmak için File > Publish
Settings yolu takip edilerek Publish Setting iletişim penceresi açılır.
Şekil 7.32. Paketleme Seçenekleri Penceresi

Paketleme seçenekleri penceresinde Şekil 7.32’de de görüldüğü üzere üç
farklı ortam sunulmaktadır. Publish Target kısmında paketin hangi ortam için
kullanılacağı seçilir. Burada bir veya birden fazla seçenek seçilebilir. Seçenekler ve
kullanım amaçları şunlardır:
• Web: Paketin bir Web sayfası içerisine kullanılması için ihtiyaç duyulan
kaynak dosyaları ile beraber paketlenmesini sağlar. Animasyon içerisinde
yer alan her bir nesne kategorisine göre klasör içerisine alınarak
paketlenir. Paketleme sonucunda ana dosya bir HTML dosyasıdır.
• Animate Deployment Package: Bu seçenek paketlenen animasyonun
Bir animasyon web, başka Adobe ürünlerinde kullanılabilmesini sağlar. Bunlar; Adobe Digital
animate deployment Publishing Suite (DPS), InDesign, Dreamweaver ve Muse ile yapılan
package ve ibooks / OS projelerdir. Paketleme sonucunda bütün içerik OAM uzantılı tek bir dosya
X olmak üzere üç farklı içerisinde toplanır.
biçimde paketlenebilir. • iBooks / OS X: Oluşturulan animasyonun Apple cihazlarında çalışan bir
elektronik kitap türü olan iBooks içeriklerinde kullanılabilmesi için
paketlenmesini sağlar. Bu içeriklerin oluşturulduğu program olan iBooks
Author kullanılarak, paketlenen animasyon elektronik kitaplara
eklenebilir. Paketleme sonucunda yine bütün içerik tek bir dosya
içerisinde toplanır ve WDGT uzantısını alır.
Ortam seçenekleri ayarlandıktan sonra bu pencere üzerindeki [Publish]
düğmesine basılarak paketleme işlemi yapılır. Yayımlama ayarlarını kaydederek
paketleme işlemini daha sonra yapmak için [Save] düğmesine tıklanarak pencere
kapatılır. Animasyon tasarımı tamamlandıktan sonra File > Publish yolu izlenerek
paketleme işlemi tamamlanır.

ÖZET
•Fransızcadan dilimize geçmiş olan animasyon kavramı canlandırma

olarak tanımlanmaktadır. Animasyon, hareketsiz iki boyutlu resimlerin
art arda gösterilerek iki boyutlu veya üç boyutlu hareket oluşturmak
olarak da tanımlanabilir.
Özet
•Animasyonların oynatma hızı değeri fps olarak adlandırılır. Bu ifade
saniyede oynatılan kare sayısı anlamını taşıyan, İngilizce “frame per
second” kelimelerinin baş harflerinden oluşturulmuştur. Yani 12 fps
ifadesi bir saniyede 12 kare oynatma hızı anlamına gelmektedir.
•Animasyon tasarım programlarının en temel özelliği Zaman Çizgisi
(timeline) paneli barındırmasıdır. Bu sayede animasyonlar kare kare
veya anahtar kareler aracılığıyla geçiş şeklinde tasarlanabilmektedir.
Nesneleri birbirinden bağımsız olarak hareket ettirmek için zaman çizgisi
paneli üzerinde yer alan farklı katmanlar kullanılmaktadır. Sahnedeki
her bir nesne farklı bir katmaya yerleştirilir.
•İki boyutlu geleneksel animasyonlar, kes – yapıştır (cut – out), durdur –
çek (stop motion), rotoskopi, üç boyutlu animasyonlar, hareket
yakalama (motion capture) animasyonları ve prosedürel animasyonlar
yaygın bir şekilde kullanılan animasyon türleridir.
•3D Studio Max, Maya, Adobe Photoshop, Adobe Flash ve Adobe Edge
Animate programları animasyon tasarımında kullanılan iki boyutlu ve üç
boyutlu popüler yazılımlardır.
•Adobe Edge Animate, HTML5 tabanlı animasyonlar geliştirmek için
tasarımcıların ve web geliştiricilerin kullandığı bir programdır. Adobe
Edge Animate ile oluşturulan animasyonlar web sayfalarında, elektronik
dergilerde, Adobe firmasının ürettiği diğer yazılım projelerinde ve Apple
cihazlarda çalışabilen elektronik kitaplarda kullanılmak üzere farklı
şekillerde paketlenebilmektedir. Adobe Edge Animate ücretli bir
yazılımdır. Ancak 30 günlük ücretsiz deneme sürümünü indirerek test
etme imkânı sunulmaktadır.
•Adobe Edge Animate programının tasarım yapılan bölgesine Sahne adı
verilmektedir. Sahnenin boyutu sabit değerlerde (piksel) veya hem
bilgisayar hem de mobil cihazlardaki farklı ekran büyüklüklerine göre
kendisini ayarlayabilmesi için göreceli (%) değerlerde olabilir.
•Adobe Edge Animate programında Araçlar, Özellikler, Nesneler,
Kütüphane ve Zaman Çizgisi olmak üzere çeşitli paneller bulunmaktadır.
Bu paneller kullanılarak animasyonlar tasarlanmaktadır.
•Bir animasyonu oluşturan karelerin bir resim dosyası içerisinde yanyana
veya alt alta yerleştirilerek oluşturulan görsellere Hareket Şeridi
(Spritesheet) adı verilir.
•Zaman Çizgisi üzerinde belli bir noktada animasyonu durduran, tekrar
oynatan veya başka bir noktaya zıplatan kodlara Tetikleyici (Trigger) adı
verilir.

1. Animasyonun hızını ifade etmek için aşağıdaki birimlerden hangisi
kullanılır?
a) CSS: Cascading Style Sheet
b) DPS: Digital Publishing Suite
c) FPS: Frame Per Second
d) AFS: Animation Frame Speed
e) GPS: Gigabyte Per Second
2. Bir animasyon tasarım programında nesnelerin hangi zamanlarda hareket

edeceğini belirlemek amacıyla aşağıdaki panellerden hangisi kullanılır?
a) Zaman Çizgisi
b) Özellikler
c) Nesneler
d) Kütüphane
e) Araçlar
f)
3. Anahtar kare anlamını taşıyan animasyon terimi aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Mainframe
b) Keysquare
c) Mainsquare
d) Keyframe
e) Layer
4. Aşağıdaki animasyon türlerinden hangisinde gerçek fotoğraflardan

kesilerek oluşturulan nesnelerin hareket ettirilmesiyle animasyon
oluşturulmaktadır?
a) Stop Motion animasyonlar
b) Rotoscope animasyonlar
c) Geleneksel animasyonlar
d) Üç boyutlu animasyonlar
e) Cut-Out animasyonlar
5. Aşağıdaki animasyon türlerinden hangisinde kuklaların her bir hareketinin

fotoğrafının çekilmesiyle animasyon oluşturulmaktadır?
a) Rotoscope animasyonlar
b) Stop Motion animasyonlar
c) Geleneksel animasyonlar
d) Prosedürel animasyonlar
e) Cut-Out animasyonlar

6. HTML5 tabanlı animasyon oluşturmak için aşağıdaki yazılımlardan hangisi

kullanılır?
a) Adobe Flash
b) 3D Studio Max
c) Maya
d) Adobe Edge Animate
e) Adobe Photoshop
7. Adobe Edge Animate programına dışarıdan eklenen resim dosyaları

aşağıdaki panellerin hangisinde listelenir?
a) Tools
b) Elements
c) Timeline
d) Properties
e) Library
8. Adobe Edge Animate programında tasarım yapılan bölgeye verilen isim

a) Design Panel
b) Stage
c) Scene
d) Timeline
e) Tools
9. Bir animasyonu oluşturan karelerin bir resim içerisinde sıra ile
yerleştirilmesi ile elde edilen görsele verilen isim aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Hareket şeridi
b) Film karesi
c) Anahtar kare
d) Animasyon
e) Simülasyon
10. Zaman Çizgisi üzerine bir tetikleyici eklemek için aşağıdaki kısa yol
tuşlarından hangisi kullanılır?
a) Shift + T
b) Ctrl + Enter
c) Ctrl + T
d) Shift + Enter
e) Alt + T
Cevap Anahtarı
1.c, 2.a, 3d, 4.e, 5.b, 6.d, 7.e, 8.b, 9.a, 10.c

Adobe Edge Animate CC Yardım Merkezi. https://helpx.adobe.com/edge-
animate/tutorials.html
Yaşar Üniversitesi, Animasyon Bölümü. http://animasyon.yasar.edu.tr/animasyon-
nedir/

Arastan Arasa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Arastan Arasa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SCRIBUS

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

hazırlayabilmek için gerekli olan

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

Şekil 9.1. İlk açılış / Yeni Belge penceresi.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

Yukarıda belge oluşturulduğunda yapılan ayarlar belge açıldıktan sonra File

Şekil 9.2. Çalışma Alanı

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

Şekil 9.3. Ekle menüsü. Şekil 9.4. EkleInsert Shape menüsü.

Sahneye şekil eklemek için kullanılan Insert Shape menüsü eklenebilecek

• Yeni belge oluşturup içerisine daire, kare, oval ve üçgen

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

Sahneye şekil eklemek

Şekil 9.5. Örnek metin ve şekil.

Şekil 9.6. Özellikler penceresi – X, Y, Z. Şekil 9.7. Özellikler penceresi –

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

Çizilen dikdörtgen nesnesi

Eğer iki nesne birbirlerinin üzerine gelecek şekilde konumlandırılacaksa,

Şekil 9.9. Nesne seviyesini belirleme.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

Şekil 9.10. Tablo ekleme.

Şekil 9.11. Tablo özellikleri.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

• Resim çerçevesi hangi boyutta ve nerede olması isteniyorsa fare sol

Scribus ile diğer Resim işleme programlarındaki gibi resimlere çeşitli

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

Şekil 9.13. Resim Efektleri penceresi.

Şekil 9.14.’de gördüğünüz Radius değeri değiştikçe resimdeki

Şekil 9.14. Resim Bulanıklaştırma.

Şekil 9.14.’de görüldüğü üzere Radius değeri 3 yapılmış ve resim

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

Şekil 9.15. Resim parlaklığını artırma azaltma.

Mevcut efektler kısmındaki diğer efektleri de kolaylıkla sağ taraftaki

Şekil 9.16. Hizalama ayarları

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

Nesneleri hizalarken genelde ızgaralar kullanılır. Izgaralar sayfayı karelere

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

Şekil 9.18. Kılavuz çizgiler

Izgaralar haricinde kılavuz çizgileri kullanılarak da hizalama yapılabilir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Şekil 9.19. Izgaralar Şekil 9.20. Kılavuz çizgiler

Şekil 9.21. Metin çerçevesi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

• Birinci Metin çerçevesi seçilir.

• Metin Çerçevelerini bağla (M) tıklanır.

Şekil 9.22. 2 metin çerçevesini birbirine bağlama.

Bu işlem yapıldıktan sonra birinci Metin Çerçevesinde yapılacak tüm

Eğer metin eklendikten sonra düzeltilmek istenirse; çift tıklayarak veya

Şekil 9.23. Metin editörü

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Şekil 9.24. Metin editörü araç çubuğu

Metinler çalışırken, özellikle birden fazla sayfa ve uzun metinleriniz varsa

Şekil 9.25. Stil Yönetim penceresi

Şekil 9.26. Özellikler penceresi

Şekil 9.25.’de görülen pencereden YeniParagraf Stili seçeneği ile

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

• Özellikler sekmesinde paragrafın yaslanma şekli, boşluk ayarları, girintiler

Şekil 9.27. Metin ve resmin beraber kullanılması.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

Şekil 9.28. Nodeların kullanımı.

Yukarıdaki pencerede 2. ve 3. düğmeler ile node eklenip silinebilir ve bu

Şekil 9.29. Örnek node kullanımı